ICS 91.100.

10 TÜRK STANDARDI TS 22-1

ENV 413-1/Mart 1998

ÖN SÖZ

− Bu standard; CEN tarafından kabul edilen ENV 413-1:1994 + AC : 1996 standardı esas alınarak,
TSE İnşaat Hazırlık Grubu’nca TS 22-1’in revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun
23 Mart 1998 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

- Bu standard, 27/7/1962 gün ve 11165 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan ilgili Bakanlık
Tebliği ile mecburî yürürlükte bulunduğundan bu yeni metne ilişkin Bakanlık Tebliği Resmî
Gazete’de yayımlandıktan ve bu kararda verilen geçiş süresi son bulduktan sonra eski baskısı
geçersizdir.
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

İÇİNDEKİLER

0 - GİRİŞ..................................................................................................................... 1
1 - KAPSAM............................................................................................................... 1
2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR ......................................................................... 1
3 - HARÇ ÇİMENTOSU.............................................................................................. 2
4 - BİLEŞİM VE İMALÂT............................................................................................ 3
5 - ÖZELLİKLER........................................................................................................ 3
5.1 - GENEL ...................................................................................................................... 3
5.2 - KISA GÖSTERİM ...................................................................................................... 3
5.3 - FİZİKSEL ÖZELLİKLER ............................................................................................ 3
5.4 - KİMYASAL ÖZELLİKLER .......................................................................................... 4
5.5 - İŞARETLEME............................................................................................................ 5
6 - UYGUNLUK KRİTERİ........................................................................................... 5
6.1 - TARİFLER................................................................................................................. 5
6.2 - GİRİŞ ........................................................................................................................ 6
6.3 - UYGUNLUK İŞLEMLERİNİN UYGULANMASI .......................................................... 6
6.4 - Karakteristik değerlerle uygunluk değerlendirmesi için genel işlem............................ 7
6.5 - UYGUNLUK KRİTER VE İŞLEMLERİ ....................................................................... 7
6.6 - BÜYÜK KUSURLAR İÇİN SINIR DEĞERLER........................................................... 9
EK A......................................................................................................................... 10
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

ÇİMENTO - HARÇ ÇİMENTOSU

BÖLÜM 1 : ÖZELLİKLER

0 - GİRİŞ
Bu standard, Avrupada mevcut millî standardlar esas alınarak uluslararası CEN kurallarına göre
hazırlanmıştır. Millî standardlar bileşim ve özelliklerin tarifi ve şartlarına ait önemli bazı prensipler
yönünden farklılık arzederler.

CEN/TC 51, mevcut bütün millî standardları karşılayacak Avrupa Harç Çimentosu standardı
hazırlamasını uygun bulmamıştır. Harç çimentosu, binalar ve diğer yapıların en yüksek emniyet ve
dayanıklılıkla yapımı ve tasarımını sağlamada, sorumluları tatmin edecek yeterli şartlara sahip olmak
üzere tarif edilmeli ve belirlenmelidir.

Diğer tarafdan CEN/TC 51, Avrupa Standardında bulunacak hassas ve detaylı formüllerin millî
standardları bundan farklı olan ülkelerde bu standardın uygulanmasını daha da zorlaştıracağını
gözönüne almıştır.

CEN/TC 51, bu standardla istirakçilerin standardları arasında uyum zorlukları hususunda dengeyi
sağlamak için uygun ve açık ifadeler kullanılması hususunda elinden gelen gayreti göstermiştir.

Bu standard, mümkün olduğunca kısa süre içerisinde kullanılabilir bir standarda ulaşma ihtiyacı
dikkate alınarak, itinalı dengeler gözetilip olgunlaştırılarak hazırlanmıştır.

1 - KAPSAM
Bu standard, tuğla duvar, blok duvar, sıva ve kaplama işlerinde normal olarak kullanılan harç
çimentosunun bileşim ve tariflerini kapsar. Bu standardda, fiziksel ve kimyasal özellikler ile uygunluğu
sağlamak için imalâtçı otokontrol işlemlerine ait şartlar belirlenmiştir.

Normal uygulama şartlarında prEN 998-1’de verilen bilgiler ve prEN 998-2’de verilen kurallar yeterlidir.
Ancak özel şartlarda, harç çimentosu imalâtçısı ve kullanıcı arasında ilâve bilgi alışverişi yapılması
yararlı olabilir. Bu tür detaylar bu standardın kapsamına alınmamıştır, ancak bu konuda millî
standardlar, diğer kurallar veya ilgililer arasındaki özel anlaşmalar geçerlidir.
NOT - Bu standarda uygun harç çimentosu seçiminde çimentonun kullanılacağı ülkede yürürlükte olan
şartlara da uyulması gereklidir.

2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar
metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda
daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standardın tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardın en son
baskısı kullanılır.

1
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

EN, ISO, IEC vb. Adı TS No Adı

No (İngilizce) (Türkçe)
EN 196-1 Methods of testing cement -Part 1 TS 24 Çimentoların Fizikî ve Mekanik
: Determination of strength Deney Metotları
EN 196-2 Methods of testing cement-Part 2: TS 687 Çimento- Kimyasal Analiz
Chemical analysis of cement Metotları
EN 196-3 Methods of testing cement-Part 3: TS 24 Çimentoların Fizikî ve Mekanik
Determination of setting time and Deney Metotları
soundness
EN 196-6 Methods of testing cement-Part 6: TS 24 Çimentoların Fizikî ve Mekanik
Determination of fineness Deney Metotları
EN 196-7 Methods of testing cement-Part 7: TS 23 Çimento-Numune Alma
Methods of taking and preparing Metotları
samples of cement
EN 196-21 Methods of testing cement-Part TS 687 Çimento- Kimyasal Analiz
21: Determination of chloride, Metotları
carbon dioxide and alkali content
of cement
ENV 197-1 Cement-Composition, TS 19 Çimento-Portland Çimentosu
specification and conformity TS 20 Çimento- Yüksek Fırın Curuflu
criteria-Part 1: Common cements Çimentolar
TS 26 Çimento- Traslı Çimento
TS 640 Çimento- Uçucu Küllü
Çimento
TS 12139 Çimento- Portland Curuflu
TS 12140 Çimento- Portland Kalkerli
TS 12142 Çimento- Kompoze
TS 12143 Çimento- Portland Kompoze
TS 12144 Çimento- Puzolanik

EN 413-2 Masonry cement - Part 2: Test
methods
prEN 998-1 Specification for mortar for
masonry-Part 1: Rendering and
plastering mortar with inorganic
binding agents
prEN 998-2 Specification of mortar for
masonry - Part 2 : Masonry
mortar
TS 22-2 EN 413-2 Çimento- Harç Çimentosu-
Bölüm 2: Deney Metotları
TS 1262 Sıva Yapım Kuralları-Bina İç
Yüzeylerinde Kullanılan
TS 1481 Sıva Yapım Kuralları-Bina Dış
Yüzeylerinde Kullanılan
TS 2848 Kârgir Duvar Harçları

3 - HARÇ ÇİMENTOSU
Harç çimentosu, dayanım gelişmesi için gerekli Portland çimentosu klinkeri ihtiva eden, fabrika imalâtı,
ince öğütülmüş hidrolik bir bağlayıcıdır. İlâve bileşene ihtiyaç duyulmadan sadece kum ve su ile
karıştırılarak duvar, sıva ve kaplama işlerinde kullanıma uygun işlenebilirlikte harç yapımını temin
eder.

NOT - Bazı ülkelerde, bu standardda tarif edilen harç çimentosu “Chaux, Hydrauliques Artificielles”
veya “Calce Eminentemente” adı altında tanımlanmaktadır. Bununla birlikte, bu malzemeler,
bu standardda verilen şartlara uygun olarak imal edilmeli ve ambalâjlama, işaretleme işlerinde
ve hazırlanacak diğer belgelerde bu standarda uyulmalıdır (Madde 5.5).

İmalât işlemi ve imalât kontrolunda, harç çimentosu bileşimi için bu standardda tespit edilen sınır
değerlere uyulmalıdır. Harç çimentosu, kullanıma hazır haliyle farklı malzemelerden oluşmuş
tanecikler ihtiva etmesine rağmen, tanelerin oranı istatistikî yönden homojen olmalıdır.

Harç çimentosunun bütün özelliklerinde, özellikle yeterli incelikte öğütülme ve homojenlik açısından
seri imalât süresince yüksek dereceli yeknasaklık sağlanmalıdır. Bu standarda uygun harç çimentosu

2
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

imalâtı için kalifiye ve eğitimli personel kullanımı ve deney tesisleri sağlanması, imalât kalitesinin
değerlendirilmesi ve düzenlenmesi için vazgeçilmez şartlardır.

4 - BİLEŞİM VE İMALÂT
Harç çimentosu, Çizelge 1’de verilen oranlarda Portland çimento klinkeri, inorganik malzeme ve
sakınca olmayan hallerde organik malzeme ihtiva eder.

ÇİZELGE 1 - Harç Çimentoları Bileşimi

Harç Çimentosu Tipi Muhteva

%
Portland Çimento Organik Malzeme
Klinkeri
MC 5 ≥ 25
MC 12,5 MC 12,5 X ≤1
MC 22,5 X ≥ 40

Bu çimentoların bileşenleri, donatı ve duvar bağlantıları gibi gömülü metal kısımlarda korozyon artırıcı
etkiye sahip olmamalı, harç çimentosu ile imal edilmiş harç özelliklerinde, yangın etkisi de dahil olmak
üzere bozulmaya neden olmamalıdır.
5 - ÖZELLİKLER
5.1 - GENEL
Harç çimentolarının fiziksel ve kimyasal özellikleri EN 413-2 (TS 22-2 EN 413-2) ve EN 196’nın ilgili
kısımlarında tarif edilen deney metotları ile belirlenir. Bu standardlarda bazı özellikler için alternatif
deney metotları verilmiştir fakat anlaşmazlık durumunda sadece referans deney metotları
kullanılmalıdır.

Gerekli bütün özellikler, karakteristik değerler şeklinde verilmiştir. Bu değerler MC (harç çimentosu)
rumuzu ile gösterilen harç çimentolarının sınıflandırılması ve performans seviyesinin belirlenmesini
sağlar.

5.2 - KISA GÖSTERİM

EN 196-1’e göre belirlenen 28 günlük basınç dayanımı esas alınarak belirlenen sınıflar Çizelge 2’de
verilmiştir.

ÇİZELGE 2 - Harç Çimentosu Sınıfları

Tip Dayanım Sınıfı Hava Sürükleyici Katkı

MC 5 5 Gerekli
MC 12,5 12,5 Gerekli
MC 12,5 X 12,5 İzin verilmez
MC 22,5 X 22,5 İzin verilmez

5.3 - FİZİKSEL ÖZELLİKLER

5.3.1 - Elek Üstü Kalıntısı
EN 196-6’ya uygun olarak belirlenen, 90 µm göz açıklıklı elek üstünde kalan miktar % 15’den fazla
olmamalıdır.

5.3.2 - Priz Başlangıcı

EN 196-3’e uygun olarak tespit edilen priz başlangıç süresi 60 dakikadan az olmamalıdır.

5.3.3 - Priz Bitişi

EN 196-3’e uygun olarak belirlenen priz bitiş süresi 15 saatten fazla olmamalıdır.

5.3.4 - Genleşme
EN 196-3’e uygun olarak belirlenen genleşme 10 mm’den fazla olmamalıdır.

3
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

5.3.5 - Taze Harç Özellikleri

Taze harç özellikleri, referans metot ile plunger cihazı [EN 413-2 (TS 22-2 EN 413-2)’ye uygun]
kullanılarak belirlenen batma derinliği (35 ± 3) mm olan standard kıvama sahip harç üzerinde yapılan
deneylerle belirlenir. Kıvam tablası [EN 413-2 (TS 22-2 EN 413-2)’ye uygun] alternatif deney
metodudur.

EN 413-2 (TS 22-2 EN 413-2), Madde 6.2 ve Madde 6.3’e uygun olarak belirlenen hava muhtevası ve
EN 413-2 (TS 22-2 EN 413-2)’ye göre belirlenen bünyede su tutma değerleri Çizelge 3’de verilenlere
uygun olmalıdır.

ÇİZELGE 3 - Taze Harç Özellikleri

Tip Hava Muhtevası Bünyede Su Tutma

(Hacimce %) (Kütlece %)
MC 5 8≤ ≤ 20
MC 12,5
80 ≤ ≤ 95
1)
MC 12,5 X ≤6
MC 22,5 X
1) Harç çimentosu imalât kontrolunda üst sınırların
geçilmemesi temin edilmelidir.

NOT 1 - Düşük dayanım sınıfında hava sürükleyici katkı, işlenebilme ve dayanıklılık özelliklerinde
iyileşme için kullanılmaktadır. Hava muhtevasının üst sınırı harç kısımların yeterli bağ,
(aderans) dayanım sağlanmasını temin eden değer olarak belirlenmiştir. Bünyede su tutma
sınırları, tüm harç çimentoları için yüksek ve düşük doygunluk derecelerinde uygun
performansı sağlamak üzere belirlenmiştir.

NOT 2 - Standard kıvama sahip taze harcın EN 413-2 (TS 22-2 EN 413-2)’ye uygun olarak belirlenen
kohezyon ölçümü Madde 7’ye göre işlenebilirliğin, kullanılabilir göstergesidir (Ek A).

5.3.6 - Basınç Dayanımı

0,50 sabit su/bağlayıcı (su/harç çimentosu) oranına sahip olan harcın EN 196-1’e uygun olarak
belirlenen basınç dayanımı değerleri Çizelge 4’de verilenlere uygun olmalıdır.

ÇİZELGE 4 - Basınç Dayanımı

Tip 7 Günlük Basınç Dayanımı 28 Günlük Basınç Dayanımı

2 2
N/mm N/mm
MC 5 - ≥5 ≤ 15
MC 12,5
≥7 ≥ 12,5 ≤ 32,5
MC 12,5 X
MC 22,5 ≥ 10 ≥ 22,5 ≤ 42,5

NOT 1 - EN 196-1’de müsaade edilen alternatif sıkıştırma metodunun kullanılabilmesi için

20’şer deney karışımından oluşan iki seri 28 günlük basınç dayanımı ortalamaları
2
arasındaki farkın 1,5 N/mm ’den fazla olmaması gereklidir. “D” değeri kullanımı
geçerli değildir. Anlaşmazlık durumunda sarsma tablası kullanılarak yapılan
referans deney metodu geçerlidir.
NOT 2 - MC 5, MC 12,5 ve MC 12,5 x için deney numuneleri yükleme hızı 400 ± 40 N/s
olmalıdır.

5.4 - KİMYASAL ÖZELLİKLER

Harç çimentosunun sahip olması gerekli özellikler Çizelge 5’de verilmiştir. Uygulanacak deney
metotları da aynı çizelgede verilmiştir.

4
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

ÇİZELGE 5 - Kimyasal Özellikler

Özellik Referans Deney Tip Değer Kütlece

Metodu %
Sülfat Muhtevası EN 196-2 MC 5 ≤ 2,0
(SO3 olarak)
MC 12,5
1)
MC 12,5 X ≤ 3,0
MC 22,5 X
Klorür Muhtevası MC 12,5
(Cl olarak) EN 196-21 MC 12,5 X ≤ 0,10
MC 22,5 X
NOT 1 - Harç çimentosu içerisindeki Portland çimento klinkerinin % 55’den
az olmaması durumunda bu sınıf çimento içerisindeki sülfat
muhtevasının en fazla % 3,5 olmasına müsaade edilir.

5.5 - İŞARETLEME
Bu standarda uygun harç çimentosunun, içerisine konulacağı ambalâj üzerine ve diğer ilgili belgeye
aşağıdaki bilgiler yazılmalıdır;

a) Standarda ait işaretler:

− Harç çimentosunun tipi,

− Bu standardın işaret ve numarası (TS 22-1 ENV 413-1),
b) İmalâtçı firmanın ismi veya tanıtıcı bilgi.

Standarda ait işaretlemeye örnek:

Harç çimentosu TS 22-1 ENV 413-1 MC 12,5 X

NOT - Harç çimentosunun ENV 197-1’de tarif edilen çimentodan ayırt edilebilmesi için mümkün
oldukça renkli ambalâjla piyasaya sürülmesi tavsiye edilir

TSE NOTU- Harç Çimentosunun, TS 19, TS 20, TS 24, TS 25, TS 26, TS 640, TS 809, TS 3646, TS
10156, TS 10157, TS 12139, TS 12140, TS 12141, TS 12142, TS 12143 ve TS 12144’de
tarif edilen çimentolardan ayırt edilebilmesi için mümkün oldukça renkli ambalâjla
piyasaya sürülmesi tavsiye edilir.

6 - UYGUNLUK KRİTERİ
6.1 - TARİFLER
Bu standardın amacına uygun olarak EN 196-7’de verilen tarifler aşağıda verilenlerle birlikte uygulanır.

6.1.1 - Muayene : Harç çimentosu deney numunelerinin istenen şartlarla kıyaslanması için deneye
tâbi tutulması.

NOT - Bu standard kapsamında yukardaki terim genel kullanımınından farklı, özel anlamda
kullanılmıştır. Bu terim çoğu standardda geçen “Kontrol” terimi ile eş anlamlıdır.

6.12 - İstatistikî Kalite Kontrolu : İstatistikî metotlar (kontrol kartları ve numune alma plânı gibi)
kullanılarak gerçekleştirilen kalite kontrolu.

6.1.3 - Otokontrol : Harç çimentosu üzerinde imalâtçı tarafından sürekli yürütülen kalite kontrolu.

6.1.4 - Değer

a) Üzerinde bir seri gözlem yapılabilecek büyüklükte belirlenmiş harç çimentosu miktarı,
b) Deney değeri

5
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

6.1.5 - Kusur : Bir değerin [Madde 6.1.4(a)], Madde 5’de belirtilen şartlara uymaması durumu.
Uygunsuzluğa yol açan kusur büyük veya küçük olabilir.

6.1.6 - Büyük Kusur : Harç çimentosunun amacına uygun şekilde kullanım imkânını tamamen
ortadan kaldıran veya kısıtlayan kusur.

6.1.7 - Küçük Kusur : Harç çimentosunun amacına uygun kullanım imkânını azaltmayan kusur.

6.1.8 - Kusurlu (Kusurlu değer) : Bir veya daha fazla kusurlu değeri olan [Madde 6.1.4(a)].

6.1.9 - Tüketici Riski : Standarda uygun olduğu beyan edilerek kabul edilen imalat grubunda
kusurların oranı P’nin, kabul edilebilir kusur oranı Po’dan büyük olması durumundaki tüketici riskidir.

Kabul için önceden belirlenmiş en düşük ihtimalli işletme karakteristik eğrisi (OC eğrisi) üzerinde bir
nokta olarak tarif edilir (Bu standard için % 5).

6.1.10 - İmalâtçı Riski : Standarda uygun olmadığı beyan edilerek reddedilen bir imalât grubunda
kusurların oranı, P, nin kabul edilebilir kusur oranı Po’dan daha düşük olmasıdır. Red için önceden
belirlenmiş en düşük ihtimalli işletme karakteristik eğrisi (OC eğrisi) üzerinde bir nokta olarak tarif edilir
(Bu standard için % 5).

6.1.11 - Kabul İhtimali : Belirli bir oranda kusurlu imalât gubunun, verilen bir numune alma plânı ile
kabul edilme ihtimali.

6.1.12 - Red İhtimali : Belirli bir oranda kusurlu imalât grubunun, verilen bir numune alma plânı ile red
ihtimali.

6.1.13 - Karakteristik Değer : Bir özelliğin kabul edilebilir kusur yüzdesi.

6.2 - GİRİŞ
6.2.1 - İstatistikî metotla formüle edilmiş uygunluk kriteri aşağıdaki üç elemanı ihtiva eder;

a) Madde 5’de verildiği şekilde bir özelliğin karakteristik değerlerle belirtilmesi,

b) Kabul edilebliir kusur oranı veya başka bir ifadeyle karakteristik değerle ilgili normal (Gauss)
dağılımın dilimi. Bu standardda bu değer 28 günlük basınç dayanımının altına düşme oranı için %
10, hava muhtevası en yüksek değerinin üstüne çıkma oranı için % 5 olarak verilmiştir.
c) İlgili şartlara uymayan bir harç çimentosu imalât grubunun kabul edilebilirlik ihtimali,

Numune alma metodu ile muayene (kontrol) işlemi, bir parti içerisindeki kusur oranı için ancak yaklaşık
bir değer alınmasını sağlar. Kullanılacak numune sayısının arttırılmasıyla daha iyi bir yaklaşım
sağlanır. Tüketici riski olarak da isimlendirilen kabul ihtimali, numune alma plânının hassaslık derecesi
üzerinde belirleyici rol oynar. Bu değer uygunluk değerlendirmesi amacına yönelik sürekli kontrol için
% 5 olmalıdır.

6.2.2 - Sürekli kontrol için uygunluk kriteri (Madde 6.4 ve Madde 6.5). Madde 6.2.1’de verilen esaslar
üzerine kurulmuştur. Ancak bu standardda, ilâve, farklı tipte bir uygunluk kriteri de verilmiştir.
Kullanımda, istenilen amaca uygunluk açısından bazı problemler çıkartması muhtemel belirli miktar
harç çimentosunun bu standarda göre reddi, bu miktar içerisinde istenen şartlara uymayan bir veya
daha fazla sayıda büyük kusur bulunması halinde mümkündür.

6.3 - UYGUNLUK İŞLEMLERİNİN UYGULANMASI

6.3.1 - Harç çimentosunun bu standarda uygunluğu sürekli olarak denetlenmelidir. Bu amaçla, imal
edilmiş harç çimentosunun sürekli muayenesi (kontrolu) için istatistikî kalite kontrol değerlendirme
metodu Madde 6’da belirlenmiştir. Bu muayene, harç çimentosu imalâtçısı tarafından yürütülür
(otokontrol).

6
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

NOT - Uluslararası veya millî kurallar, harç çimentosu otokontrolunun bağımsız şekilde izlenmesini
gerekli kılabilir.

Harç çimentosu imalâtçısı ve tüketicisi arasında yer alan teslim programı ve diğer sözleşme şartları ve
diğer özel ilişkiler bu standardın kapsamı dışındadır.

6.3.2 - Bu standardda teslimle ilgili kabul muayene işlemleri yer almamıştır. Ancak bu standardda
yeralan istatistikî kalite kontrol ile ilgili prensiplerin uygulanması, Madde 6.4 ve Madde 6.5’de belirtilen
sürekli kontrol şartlarına uygunluk bakımından teslimle ilgili kabul edilirlik konusunda bazı sınırlamalar
getirmektedir.

Harç çimentosunun teslimle ilgili kabul edilirlik kontrolu için numune alma plânı imalâtçısının red
riskinin Madde 6.4 ve Madde 6.5’e göre yapılacak sürekli kontrol için uygun görülenden daha yüksek
seviyede olmasına müsaade etmemelidir.

Harç çimentosunun, MC rumuzu dışında gösterilenler de dahil olmak üzere kabul edilirlik muayenesi
ve teslimle ilgili diğer işlemleri kapsayan başka standardlar da mevcut olabilir ancak bu konuyla ilgili
şartlar bu standardda yer almamıştır.

6.4 - Karakteristik değerlerle uygunluk değerlendirmesi için genel işlem.

6.4.1 - Fabrikadan sevk için hazırlanmış harç çimentosundan EN 196-7’ye uygun olarak herhangi bir
zamanda numune alma şeklinde yapılan sürekli numune alma ile muayene işlemi, değerlendirmede
esas alınır.

6.4.2 - Sürekli muayene işlemi harç çimentosu imalat mahallinde yapılır ve imalâtçı tarafından
yürütülür (otokontrol).

Uygunluk değerlendirmesi için numune serileri 6 aydan az 24 aydan fazla olmayan aralıklarla alınır.

NOT - Deney sıklığının Çizelge 7’de verilen deney sonucu adedi, n, ile uyumlu olması şartıyla 12 ay
aralıklarla değerlendirme yapılması tercih edilir.

Minimum deney aralıkları Çizelge 6’da verilmiştir.

ÇİZELGE 6 - Minimum Deney Aralıkları

Özellik Deney Aralığı

Hava Muhtevası
(Sadece MC 5 ve MC 12,5 için) Haftada bir
Basınç Dayanımı
(7 ve 28 günlük)
Sülfat muhtevası 2 haftada bir
Priz süresi
Genleşme
Klorür muhtevası
Bünyede su tutma Ayda bir
Elek üstü kalıntısı

6.4.3 - Çizelge 3, Çizelge 4, Çizelge 5 ve aynı zamanda Madde 5.3.1, Madde 5.3.2, Madde 5.3.3 ve
Madde 5.3.4’de verilen değerlendirme kriterlerine uymayan bir deneysel sonuç kusur olarak addedilir.
Bu standardda kusurlar, küçük ve büyük olarak sınıflandırılmış ve sınır değerler büyük kusurlar
(Madde 6.6) için verilmiştir.

6.5 - UYGUNLUK KRİTER VE İŞLEMLERİ

6.5.1 - Madde 5’de 28 günlük dayanım alt sınır ve hava muhtevası üst sınırı için verilen değerler % 5
kusurlu seviyesinde ve diğer özellikler ise % 10 kusurlu seviyesinde değerlendirilmelidir.

7
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

6.5.2 - Tespit edilmiş bütün özellikler açısından uygunluk değerlendirmesi nitel özelliklere göre
muayene ve deney esasına dayanır. Kusurlu değer sayısı belirlenerek Çizelge 7’de verilen kusur
sayısı ile kıyaslanır.

Harç çimentosu imalâtçıları 40 veya daha fazla deney sonucu alınması durumunda, muayene
etkinliğini arttırmak üzere, değişkenlerle muayene ve deney yapabilirler.

Numune alınan bir partideki kusur oranı prensip olarak, deney sonuçları kullanılarak belirlenir.
Uygunluk şartı belirlenen değerin, kabul edilebilir oranı geçmemesidir.

NOT - Değişkenlerle muayene durumunda, hesaplama kolaylığı açısından, kusur oranı yerine kabul
edilirlik sabiti olarak anılan kA değeri kullanılır.

6.5.3 - Herhangi bir zamanda alınacak tekli numuneleri de ihtiva eden numune alma plânı aşağıdaki iki
unsur kullanılarak belirlenir, bunlar:
− Kabul edilir kusur oranı,
− Kabul edilir tüketici riskidir.

Bu iki unsur, sürekli kontrol için numune alma plânı seçiminde birlikte kullanılır.

Nitel özelliklere göre muayene için uygun numune alma plânı Madde 6.5.4’de, değişkenlerle muayene
için uygun numune alma plânı da Madde 6.5.5’de verilmiştir. Kusur oranı ve tüketici riski (Madde
6.2.1) için verilen değerleri sağlayan başka bir numune alma plânı da prensip olarak uygunluk işlemi
için kabul edilebilir.

6.5.4 - Nitel Özelliklere Göre Muayene ve Deney

Gözönüne alınan tüm numune serileri içerisinde sapma gösteren deney sonuçları (her numune için bir
sonuç) sayısı CD değerlendirilmesi durumunda.

Uygunluk, CD ≤ CA (1)
eşitliği kullanılarak yapılır.
Burada, kabul edilir kusur sayısı CA, Madde 6.5.1’de tarif edilen parametreye ve deney sonucu
adedine bağlıdır. CA değerleri Çizelge 7’de verilmiştir.

ÇİZELGE 7 - % 5 Tüketici Riski İçin Kabul Edilir Kusur Sayısı

% 10 Kabul Edilir Kusur Oranı İçin CA % 5 Kabul Edilir Kusur Oranı İçin
1) 1)
n n
20 - 39 0 40 - 79
40 - 54 1 80 - 109
55 - 69 2 110 - 139
70 - 84 3 140 - 169
85 - 99 4 170 - 199
100 - 109 5 200 - 219
1) Deney sayısı n’in, % 10 kabul edilir kusur oranı için 20’den % 5 kabul edilir kusur oranı
için de 40’dan az olması durumunda istatistik esasına dayanan uygunluk kriteri
uygulanamaz. Bu durumda CA daima sıfır olur.

6.5.5 - Değişkenlerle Muayene

Tüm seriye ait deney sonuçları (her numune için bir sonuç) standard sapması ve ortalama değer X
hesaplaması durumunda
Uygunluk kriteri
X - kA .S ≥ L (2)

ve

X + kA S ≤ U (3)
dır.

8
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

Burada;
kA = Çizelge 8’de verilen kabul sabiti,
L = Belirlenen alt sınır,
U = Belirlenen üst sınır
dır.

ÇİZELGE 8 - Kabul Sabiti

kA
n Kabul Edilir Kusur Oranı
%5 % 10
40 - 49 2,13 1,70
50 - 59 2,07 1,65
60 - 79 2,02 1,61
80 - 99 1,97 1,56
100 - 149 1,93 1,53
150 - 159 1,87 1,48
≥ 200 1,84 1,45

6.6 - BÜYÜK KUSURLAR İÇİN SINIR DEĞERLER

Harç çimentosu özelliklerinde, müsaade edilecek sapmalar Çizelge 9’da verilmiştir. Deney sonuçları
Çizelge 9’da verilen değerden daha fazla sapma gösteren harç çimentosu büyük kusurlu olarak kabul
edilir ve bu standarda uygun olmadığına karar verilir.
ÇİZELGE 9 - Büyük Kusurlar

Özellikler Madde 5’de Verilen Özelliklerden

Sapması
Basınç dayanımı, alt sınır
2
MC 5 tip, 28 günlük - 1,0 N/mm
2
MC 12,5, MC 12,5 X, MC 22,5 X tip, 28 günlük - 2,0 N/mm
2
MC 12,5, MC 12,5 X, MC 22,5 X tip, 7 günlük - 1,0 N/mm
Basınç dayanımı, üst sınır
28 günlük
2
MC 5 tip + 2,5 N/mm
2
MC 12,5, MC 12,5X tip + 5,0 N/mm
2
MC 22,5 X tip + 5,0 N/mm
Elek üstü kalıntısı Sapma değeri verilmemiştir.
Priz süresi (Başlangıç) - 15 dakika
(Bitiş) + 2 saat

Genleşme + 1 mm
Sülfat muhtevası + % 0,5 (Kütlece)
Klorür muhtevası + % 0,01 (Kütlece)
Bünyede su tutma üst sınır +%2 (Kütlece)
alt sınır -%5 (Kütlece)
Hava muhtevası
MC 5, MC 12,5 tip ± % 2 (Hacimce)
MC 12,5 x, MC 22,5 X tip + % 0 (Hacimce)

9
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

EK A
(Bilgi İçin)

STANDARD KIVAM KOHEZYONU

Akış süresi (Standard kıvam kohezyonu) kavramı, harç çimentosu standardı için yeni bir kavramdır.
Bu işlem, daha önceden belirlenmiş bir penetrasyon (batma) derinliği için tespit edilen gerekli su
miktarı ile elde edilen seviyede kıvama sahip harç kohezyonunun ölçülmesini ihtiva eder. Bu ölçüm,
standard şartlar altında, harcın belirlenmiş bir mesafeye kadar akışı için geçen sürenin tespiti ile
yapılır.

Uzun akış süresi, harcın (dolayısıyla standard şartlara sahip harç çimentosunun) yüksek kohezyona
sahip olduğunun göstergesidir.

EN 413-2 (TS 22-2 EN 413-2) Madde 7’de tarif edilen metot (kıvam ölçer) kullanılması durumunda,
uygun işlenebilirlikte harç çimentosu için akış süresi 5 s - 30 s olarak alınabilir.

10