Page 1 of 2

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD

TS 22-1 ENV 413-1

Mart 1998

ICS 91.100.10

ÇİMENTO-HARÇ ÇİMENTOSU-BÖLÜM 1: ÖZELLİKLER

Masonry cement-Part 1:Specification

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanl ıklar/ANKARA

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

https://www.tse.org.tr/turkish/abone/Kapak.asp?STDNO=17954 05.08.2003
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

ÖN SÖZ

− Bu standard; CEN tarafõndan kabul edilen ENV 413-1:1994 + AC : 1996 standardõ esas alõnarak,
TSE İnşaat Hazõrlõk Grubu’nca TS 22-1’in revizyonu olarak hazõrlanmõş ve TSE Teknik Kurulu’nun
23 Mart 1998 tarihli toplantõsõnda Türk Standardõ olarak kabul edilerek yayõmõna karar verilmiştir.

Bu standard, 27/7/1962 gün ve 11165 sayõlõ Resmî Gazete’de yayõmlanan ilgili Bakanlõk Tebliği ile
mecburî yürürlükte bulunduğundan bu yeni metne ilişkin Bakanlõk Tebliği Resmî Gazete’de
yayõmlandõktan ve bu kararda verilen geçiş süresi son bulduktan sonra eski baskõsõ geçersizdir.
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

İÇİNDEKİLER

0 - GİRİŞ..................................................................................................................... 1
1 - KAPSAM............................................................................................................... 1
2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR ......................................................................... 1
3 - HARÇ ÇİMENTOSU.............................................................................................. 2
4 - BİLEŞİM VE İMALÂT............................................................................................ 3
5 - ÖZELLİKLER........................................................................................................ 3
5.1 - GENEL ...................................................................................................................... 3
5.2 - KISA GÖSTERİM ...................................................................................................... 3
5.3 - FİZİKSEL ÖZELLİKLER ............................................................................................ 3
5.4 - KİMYASAL ÖZELLİKLER .......................................................................................... 4
5.5 - İŞARETLEME............................................................................................................ 5
6 - UYGUNLUK KRİTERİ........................................................................................... 5
6.1 - TARİFLER................................................................................................................. 5
6.2 - GİRİŞ ........................................................................................................................ 6
6.3 - UYGUNLUK İŞLEMLERİNİN UYGULANMASI .......................................................... 6
6.4 - Karakteristik değerlerle uygunluk değerlendirmesi için genel işlem............................ 7
6.5 - UYGUNLUK KRİTER VE İŞLEMLERİ ....................................................................... 7
6.6 - BÜYÜK KUSURLAR İÇİN SINIR DEĞERLER........................................................... 9
EK A......................................................................................................................... 10
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

ÇİMENTO - HARÇ ÇİMENTOSU

BÖLÜM 1 : ÖZELLİKLER

0 - GİRİŞ
Bu standard, Avrupada mevcut millî standardlar esas alõnarak uluslararasõ CEN kurallarõna göre
hazõrlanmõştõr. Millî standardlar bileşim ve özelliklerin tarifi ve şartlarõna ait önemli bazõ prensipler
yönünden farklõlõk arzederler.

CEN/TC 51, mevcut bütün millî standardlarõ karşõlayacak Avrupa Harç Çimentosu standardõ
hazõrlamasõnõ uygun bulmamõştõr. Harç çimentosu, binalar ve diğer yapõlarõn en yüksek emniyet ve
dayanõklõlõkla yapõmõ ve tasarõmõnõ sağlamada, sorumlularõ tatmin edecek yeterli şartlara sahip olmak
üzere tarif edilmeli ve belirlenmelidir.

Diğer tarafdan CEN/TC 51, Avrupa Standardõnda bulunacak hassas ve detaylõ formüllerin millî
standardlarõ bundan farklõ olan ülkelerde bu standardõn uygulanmasõnõ daha da zorlaştõracağõnõ
gözönüne almõştõr.

CEN/TC 51, bu standardla istirakçilerin standardlarõ arasõnda uyum zorluklarõ hususunda dengeyi
sağlamak için uygun ve açõk ifadeler kullanõlmasõ hususunda elinden gelen gayreti göstermiştir.

Bu standard, mümkün olduğunca kõsa süre içerisinde kullanõlabilir bir standarda ulaşma ihtiyacõ
dikkate alõnarak, itinalõ dengeler gözetilip olgunlaştõrõlarak hazõrlanmõştõr.

1 - KAPSAM
Bu standard, tuğla duvar, blok duvar, sõva ve kaplama işlerinde normal olarak kullanõlan harç
çimentosunun bileşim ve tariflerini kapsar. Bu standardda, fiziksel ve kimyasal özellikler ile uygunluğu
sağlamak için imalâtçõ otokontrol işlemlerine ait şartlar belirlenmiştir.

Normal uygulama şartlarõnda prEN 998-1’de verilen bilgiler ve prEN 998-2’de verilen kurallar yeterlidir.
Ancak özel şartlarda, harç çimentosu imalâtçõsõ ve kullanõcõ arasõnda ilâve bilgi alõşverişi yapõlmasõ
yararlõ olabilir. Bu tür detaylar bu standardõn kapsamõna alõnmamõştõr, ancak bu konuda millî
standardlar, diğer kurallar veya ilgililer arasõndaki özel anlaşmalar geçerlidir.
NOT - Bu standarda uygun harç çimentosu seçiminde çimentonun kullanõlacağõ ülkede yürürlükte olan
şartlara da uyulmasõ gereklidir.

2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara atõf yapõlmaktadõr. Bu atõflar
metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağõda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atõflarda
daha sonra yapõlan tadil veya revizyonlar, atõf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapõlmasõ
şartõ ile uygulanõr. Atõf yapõlan standardõn tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardõn en son
baskõsõ kullanõlõr.

1
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

EN, ISO, IEC vb. Adõ TS No Adõ

No (İngilizce) (Türkçe)
EN 196-1 Methods of testing cement -Part 1 TS 24 Çimentolarõn Fizikî ve Mekanik
: Determination of strength Deney Metotlarõ
EN 196-2 Methods of testing cement-Part 2: TS 687 Çimento- Kimyasal Analiz
Chemical analysis of cement Metotlarõ
EN 196-3 Methods of testing cement-Part 3: TS 24 Çimentolarõn Fizikî ve Mekanik
Determination of setting time and Deney Metotlarõ
soundness
EN 196-6 Methods of testing cement-Part 6: TS 24 Çimentolarõn Fizikî ve Mekanik
Determination of fineness Deney Metotlarõ
EN 196-7 Methods of testing cement-Part 7: TS 23 Çimento-Numune Alma
Methods of taking and preparing Metotlarõ
samples of cement
EN 196-21 Methods of testing cement-Part TS 687 Çimento- Kimyasal Analiz
21: Determination of chloride, Metotlarõ
carbon dioxide and alkali content
of cement
ENV 197-1 Cement-Composition, TS 19 Çimento-Portland Çimentosu
specification and conformity TS 20 Çimento- Yüksek Fõrõn Curuflu
criteria-Part 1: Common cements Çimentolar
TS 26 Çimento- Traslõ Çimento
TS 640 Çimento- Uçucu Küllü
Çimento
TS 12139 Çimento- Portland Curuflu
TS 12140 Çimento- Portland Kalkerli
TS 12142 Çimento- Kompoze
TS 12143 Çimento- Portland Kompoze
TS 12144 Çimento- Puzolanik

EN 413-2 Masonry cement - Part 2: Test
methods
prEN 998-1 Specification for mortar for
masonry-Part 1: Rendering and
plastering mortar with inorganic
binding agents
prEN 998-2 Specification of mortar for
masonry - Part 2 : Masonry
mortar
TS 22-2 EN 413-2 Çimento- Harç Çimentosu-
Bölüm 2: Deney Metotlarõ
TS 1262 Sõva Yapõm Kurallarõ-Bina İç
Yüzeylerinde Kullanõlan
TS 1481 Sõva Yapõm Kurallarõ-Bina Dõş
Yüzeylerinde Kullanõlan
TS 2848 Kârgir Duvar Harçlarõ

3 - HARÇ ÇİMENTOSU
Harç çimentosu, dayanõm gelişmesi için gerekli Portland çimentosu klinkeri ihtiva eden, fabrika imalâtõ,
ince öğütülmüş hidrolik bir bağlayõcõdõr. İlâve bileşene ihtiyaç duyulmadan sadece kum ve su ile
karõştõrõlarak duvar, sõva ve kaplama işlerinde kullanõma uygun işlenebilirlikte harç yapõmõnõ temin
eder.

NOT - Bazõ ülkelerde, bu standardda tarif edilen harç çimentosu “Chaux, Hydrauliques Artificielles”
veya “Calce Eminentemente” adõ altõnda tanõmlanmaktadõr. Bununla birlikte, bu malzemeler,
bu standardda verilen şartlara uygun olarak imal edilmeli ve ambalâjlama, işaretleme işlerinde
ve hazõrlanacak diğer belgelerde bu standarda uyulmalõdõr (Madde 5.5).

İmalât işlemi ve imalât kontrolunda, harç çimentosu bileşimi için bu standardda tespit edilen sõnõr
değerlere uyulmalõdõr. Harç çimentosu, kullanõma hazõr haliyle farklõ malzemelerden oluşmuş
tanecikler ihtiva etmesine rağmen, tanelerin oranõ istatistikî yönden homojen olmalõdõr.

Harç çimentosunun bütün özelliklerinde, özellikle yeterli incelikte öğütülme ve homojenlik açõsõndan
seri imalât süresince yüksek dereceli yeknasaklõk sağlanmalõdõr. Bu standarda uygun harç çimentosu

2
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

imalâtõ için kalifiye ve eğitimli personel kullanõmõ ve deney tesisleri sağlanmasõ, imalât kalitesinin
değerlendirilmesi ve düzenlenmesi için vazgeçilmez şartlardõr.

4 - BİLEŞİM VE İMALÂT
Harç çimentosu, Çizelge 1’de verilen oranlarda Portland çimento klinkeri, inorganik malzeme ve
sakõnca olmayan hallerde organik malzeme ihtiva eder.

ÇİZELGE 1 - Harç Çimentolarõ Bileşimi

Harç Çimentosu Tipi Muhteva

%
Portland Çimento Organik Malzeme
Klinkeri
MC 5 ≥ 25
MC 12,5 MC 12,5 X ≤1
MC 22,5 X ≥ 40

Bu çimentolarõn bileşenleri, donatõ ve duvar bağlantõlarõ gibi gömülü metal kõsõmlarda korozyon artõrõcõ
etkiye sahip olmamalõ, harç çimentosu ile imal edilmiş harç özelliklerinde, yangõn etkisi de dahil olmak
üzere bozulmaya neden olmamalõdõr.
5 - ÖZELLİKLER
5.1 - GENEL
Harç çimentolarõnõn fiziksel ve kimyasal özellikleri EN 413-2 (TS 22-2 EN 413-2) ve EN 196’nõn ilgili
kõsõmlarõnda tarif edilen deney metotlarõ ile belirlenir. Bu standardlarda bazõ özellikler için alternatif
deney metotlarõ verilmiştir fakat anlaşmazlõk durumunda sadece referans deney metotlarõ
kullanõlmalõdõr.

Gerekli bütün özellikler, karakteristik değerler şeklinde verilmiştir. Bu değerler MC (harç çimentosu)
rumuzu ile gösterilen harç çimentolarõnõn sõnõflandõrõlmasõ ve performans seviyesinin belirlenmesini
sağlar.

5.2 - KISA GÖSTERİM

EN 196-1’e göre belirlenen 28 günlük basõnç dayanõmõ esas alõnarak belirlenen sõnõflar Çizelge 2’de
verilmiştir.

ÇİZELGE 2 - Harç Çimentosu Sõnõflarõ

Tip Dayanõm Sõnõfõ Hava Sürükleyici Katkõ

MC 5 5 Gerekli
MC 12,5 12,5 Gerekli
MC 12,5 X 12,5 İzin verilmez
MC 22,5 X 22,5 İzin verilmez

5.3 - FİZİKSEL ÖZELLİKLER

5.3.1 - Elek Üstü Kalõntõsõ
EN 196-6’ya uygun olarak belirlenen, 90 µm göz açõklõklõ elek üstünde kalan miktar % 15’den fazla
olmamalõdõr.

5.3.2 - Priz Başlangõcõ

EN 196-3’e uygun olarak tespit edilen priz başlangõç süresi 60 dakikadan az olmamalõdõr.

5.3.3 - Priz Bitişi

EN 196-3’e uygun olarak belirlenen priz bitiş süresi 15 saatten fazla olmamalõdõr.

5.3.4 - Genleşme
EN 196-3’e uygun olarak belirlenen genleşme 10 mm’den fazla olmamalõdõr.

3
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

5.3.5 - Taze Harç Özellikleri

Taze harç özellikleri, referans metot ile plunger cihazõ [EN 413-2 (TS 22-2 EN 413-2)’ye uygun]
kullanõlarak belirlenen batma derinliği (35 ± 3) mm olan standard kõvama sahip harç üzerinde yapõlan
deneylerle belirlenir. Kõvam tablasõ [EN 413-2 (TS 22-2 EN 413-2)’ye uygun] alternatif deney
metodudur.

EN 413-2 (TS 22-2 EN 413-2), Madde 6.2 ve Madde 6.3’e uygun olarak belirlenen hava muhtevasõ ve
EN 413-2 (TS 22-2 EN 413-2)’ye göre belirlenen bünyede su tutma değerleri Çizelge 3’de verilenlere
uygun olmalõdõr.

ÇİZELGE 3 - Taze Harç Özellikleri

Tip Hava Muhtevasõ Bünyede Su Tutma

(Hacimce %) (Kütlece %)
MC 5 8≤ ≤ 20
MC 12,5
80 ≤ ≤ 95
1)
MC 12,5 X ≤6
MC 22,5 X
1) Harç çimentosu imalât kontrolunda üst sõnõrlarõn
geçilmemesi temin edilmelidir.

NOT 1 - Düşük dayanõm sõnõfõnda hava sürükleyici katkõ, işlenebilme ve dayanõklõlõk özelliklerinde
iyileşme için kullanõlmaktadõr. Hava muhtevasõnõn üst sõnõrõ harç kõsõmlarõn yeterli bağ,
(aderans) dayanõm sağlanmasõnõ temin eden değer olarak belirlenmiştir. Bünyede su tutma
sõnõrlarõ, tüm harç çimentolarõ için yüksek ve düşük doygunluk derecelerinde uygun
performansõ sağlamak üzere belirlenmiştir.

NOT 2 - Standard kõvama sahip taze harcõn EN 413-2 (TS 22-2 EN 413-2)’ye uygun olarak belirlenen
kohezyon ölçümü Madde 7’ye göre işlenebilirliğin, kullanõlabilir göstergesidir (Ek A).

5.3.6 - Basõnç Dayanõmõ

0,50 sabit su/bağlayõcõ (su/harç çimentosu) oranõna sahip olan harcõn EN 196-1’e uygun olarak
belirlenen basõnç dayanõmõ değerleri Çizelge 4’de verilenlere uygun olmalõdõr.

ÇİZELGE 4 - Basõnç Dayanõmõ

Tip 7 Günlük Basõnç Dayanõmõ 28 Günlük Basõnç Dayanõmõ

2 2
N/mm N/mm
MC 5 - ≥5 ≤ 15
MC 12,5
≥7 ≥ 12,5 ≤ 32,5
MC 12,5 X
MC 22,5 ≥ 10 ≥ 22,5 ≤ 42,5

NOT 1 - EN 196-1’de müsaade edilen alternatif sõkõştõrma metodunun kullanõlabilmesi için

20’şer deney karõşõmõndan oluşan iki seri 28 günlük basõnç dayanõmõ ortalamalarõ
2
arasõndaki farkõn 1,5 N/mm ’den fazla olmamasõ gereklidir. “D” değeri kullanõmõ
geçerli değildir. Anlaşmazlõk durumunda sarsma tablasõ kullanõlarak yapõlan
referans deney metodu geçerlidir.
NOT 2 - MC 5, MC 12,5 ve MC 12,5 x için deney numuneleri yükleme hõzõ 400 ± 40 N/s
olmalõdõr.

5.4 - KİMYASAL ÖZELLİKLER

Harç çimentosunun sahip olmasõ gerekli özellikler Çizelge 5’de verilmiştir. Uygulanacak deney
metotlarõ da aynõ çizelgede verilmiştir.

4
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

ÇİZELGE 5 - Kimyasal Özellikler

Özellik Referans Deney Tip Değer Kütlece

Metodu %
Sülfat Muhtevasõ EN 196-2 MC 5 ≤ 2,0
(SO3 olarak)
MC 12,5
1)
MC 12,5 X ≤ 3,0
MC 22,5 X
Klorür Muhtevasõ MC 12,5
(Cl olarak) EN 196-21 MC 12,5 X ≤ 0,10
MC 22,5 X
NOT 1 - Harç çimentosu içerisindeki Portland çimento klinkerinin % 55’den
az olmamasõ durumunda bu sõnõf çimento içerisindeki sülfat
muhtevasõnõn en fazla % 3,5 olmasõna müsaade edilir.

5.5 - İŞARETLEME
Bu standarda uygun harç çimentosunun, içerisine konulacağõ ambalâj üzerine ve diğer ilgili belgeye
aşağõdaki bilgiler yazõlmalõdõr;

a) Standarda ait işaretler:

− Harç çimentosunun tipi,

− Bu standardõn işaret ve numarasõ (TS 22-1 ENV 413-1),
b) İmalâtçõ firmanõn ismi veya tanõtõcõ bilgi.

Standarda ait işaretlemeye örnek:

Harç çimentosu TS 22-1 ENV 413-1 MC 12,5 X

NOT - Harç çimentosunun ENV 197-1’de tarif edilen çimentodan ayõrt edilebilmesi için mümkün
oldukça renkli ambalâjla piyasaya sürülmesi tavsiye edilir

TSE NOTU- Harç Çimentosunun, TS 19, TS 20, TS 24, TS 25, TS 26, TS 640, TS 809, TS 3646, TS
10156, TS 10157, TS 12139, TS 12140, TS 12141, TS 12142, TS 12143 ve TS 12144’de
tarif edilen çimentolardan ayõrt edilebilmesi için mümkün oldukça renkli ambalâjla
piyasaya sürülmesi tavsiye edilir.

6 - UYGUNLUK KRİTERİ
6.1 - TARİFLER
Bu standardõn amacõna uygun olarak EN 196-7’de verilen tarifler aşağõda verilenlerle birlikte uygulanõr.

6.1.1 - Muayene : Harç çimentosu deney numunelerinin istenen şartlarla kõyaslanmasõ için deneye
tâbi tutulmasõ.

NOT - Bu standard kapsamõnda yukardaki terim genel kullanõmõnõndan farklõ, özel anlamda
kullanõlmõştõr. Bu terim çoğu standardda geçen “Kontrol” terimi ile eş anlamlõdõr.

6.12 - İstatistikî Kalite Kontrolu : İstatistikî metotlar (kontrol kartlarõ ve numune alma plânõ gibi)
kullanõlarak gerçekleştirilen kalite kontrolu.

6.1.3 - Otokontrol : Harç çimentosu üzerinde imalâtçõ tarafõndan sürekli yürütülen kalite kontrolu.

6.1.4 - Değer

a) Üzerinde bir seri gözlem yapõlabilecek büyüklükte belirlenmiş harç çimentosu miktarõ,
b) Deney değeri

5
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

6.1.5 - Kusur : Bir değerin [Madde 6.1.4(a)], Madde 5’de belirtilen şartlara uymamasõ durumu.
Uygunsuzluğa yol açan kusur büyük veya küçük olabilir.

6.1.6 - Büyük Kusur : Harç çimentosunun amacõna uygun şekilde kullanõm imkânõnõ tamamen
ortadan kaldõran veya kõsõtlayan kusur.

6.1.7 - Küçük Kusur : Harç çimentosunun amacõna uygun kullanõm imkânõnõ azaltmayan kusur.

6.1.8 - Kusurlu (Kusurlu değer) : Bir veya daha fazla kusurlu değeri olan [Madde 6.1.4(a)].

6.1.9 - Tüketici Riski : Standarda uygun olduğu beyan edilerek kabul edilen imalat grubunda
kusurlarõn oranõ P’nin, kabul edilebilir kusur oranõ Po’dan büyük olmasõ durumundaki tüketici riskidir.

Kabul için önceden belirlenmiş en düşük ihtimalli işletme karakteristik eğrisi (OC eğrisi) üzerinde bir
nokta olarak tarif edilir (Bu standard için % 5).

6.1.10 - İmalâtçõ Riski : Standarda uygun olmadõğõ beyan edilerek reddedilen bir imalât grubunda
kusurlarõn oranõ, P, nin kabul edilebilir kusur oranõ Po’dan daha düşük olmasõdõr. Red için önceden
belirlenmiş en düşük ihtimalli işletme karakteristik eğrisi (OC eğrisi) üzerinde bir nokta olarak tarif edilir
(Bu standard için % 5).

6.1.11 - Kabul İhtimali : Belirli bir oranda kusurlu imalât gubunun, verilen bir numune alma plânõ ile
kabul edilme ihtimali.

6.1.12 - Red İhtimali : Belirli bir oranda kusurlu imalât grubunun, verilen bir numune alma plânõ ile red
ihtimali.

6.1.13 - Karakteristik Değer : Bir özelliğin kabul edilebilir kusur yüzdesi.

6.2 - GİRİŞ
6.2.1 - İstatistikî metotla formüle edilmiş uygunluk kriteri aşağõdaki üç elemanõ ihtiva eder;

a) Madde 5’de verildiği şekilde bir özelliğin karakteristik değerlerle belirtilmesi,

b) Kabul edilebliir kusur oranõ veya başka bir ifadeyle karakteristik değerle ilgili normal (Gauss)
dağõlõmõn dilimi. Bu standardda bu değer 28 günlük basõnç dayanõmõnõn altõna düşme oranõ için %
10, hava muhtevasõ en yüksek değerinin üstüne çõkma oranõ için % 5 olarak verilmiştir.
c) İlgili şartlara uymayan bir harç çimentosu imalât grubunun kabul edilebilirlik ihtimali,

Numune alma metodu ile muayene (kontrol) işlemi, bir parti içerisindeki kusur oranõ için ancak yaklaşõk
bir değer alõnmasõnõ sağlar. Kullanõlacak numune sayõsõnõn arttõrõlmasõyla daha iyi bir yaklaşõm
sağlanõr. Tüketici riski olarak da isimlendirilen kabul ihtimali, numune alma plânõnõn hassaslõk derecesi
üzerinde belirleyici rol oynar. Bu değer uygunluk değerlendirmesi amacõna yönelik sürekli kontrol için
% 5 olmalõdõr.

6.2.2 - Sürekli kontrol için uygunluk kriteri (Madde 6.4 ve Madde 6.5). Madde 6.2.1’de verilen esaslar
üzerine kurulmuştur. Ancak bu standardda, ilâve, farklõ tipte bir uygunluk kriteri de verilmiştir.
Kullanõmda, istenilen amaca uygunluk açõsõndan bazõ problemler çõkartmasõ muhtemel belirli miktar
harç çimentosunun bu standarda göre reddi, bu miktar içerisinde istenen şartlara uymayan bir veya
daha fazla sayõda büyük kusur bulunmasõ halinde mümkündür.

6.3 - UYGUNLUK İŞLEMLERİNİN UYGULANMASI

6.3.1 - Harç çimentosunun bu standarda uygunluğu sürekli olarak denetlenmelidir. Bu amaçla, imal
edilmiş harç çimentosunun sürekli muayenesi (kontrolu) için istatistikî kalite kontrol değerlendirme
metodu Madde 6’da belirlenmiştir. Bu muayene, harç çimentosu imalâtçõsõ tarafõndan yürütülür
(otokontrol).

6
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

NOT - Uluslararasõ veya millî kurallar, harç çimentosu otokontrolunun bağõmsõz şekilde izlenmesini
gerekli kõlabilir.

Harç çimentosu imalâtçõsõ ve tüketicisi arasõnda yer alan teslim programõ ve diğer sözleşme şartlarõ ve
diğer özel ilişkiler bu standardõn kapsamõ dõşõndadõr.

6.3.2 - Bu standardda teslimle ilgili kabul muayene işlemleri yer almamõştõr. Ancak bu standardda
yeralan istatistikî kalite kontrol ile ilgili prensiplerin uygulanmasõ, Madde 6.4 ve Madde 6.5’de belirtilen
sürekli kontrol şartlarõna uygunluk bakõmõndan teslimle ilgili kabul edilirlik konusunda bazõ sõnõrlamalar
getirmektedir.

Harç çimentosunun teslimle ilgili kabul edilirlik kontrolu için numune alma plânõ imalâtçõsõnõn red
riskinin Madde 6.4 ve Madde 6.5’e göre yapõlacak sürekli kontrol için uygun görülenden daha yüksek
seviyede olmasõna müsaade etmemelidir.

Harç çimentosunun, MC rumuzu dõşõnda gösterilenler de dahil olmak üzere kabul edilirlik muayenesi
ve teslimle ilgili diğer işlemleri kapsayan başka standardlar da mevcut olabilir ancak bu konuyla ilgili
şartlar bu standardda yer almamõştõr.

6.4 - Karakteristik değerlerle uygunluk değerlendirmesi için genel işlem.

6.4.1 - Fabrikadan sevk için hazõrlanmõş harç çimentosundan EN 196-7’ye uygun olarak herhangi bir
zamanda numune alma şeklinde yapõlan sürekli numune alma ile muayene işlemi, değerlendirmede
esas alõnõr.

6.4.2 - Sürekli muayene işlemi harç çimentosu imalat mahallinde yapõlõr ve imalâtçõ tarafõndan
yürütülür (otokontrol).

Uygunluk değerlendirmesi için numune serileri 6 aydan az 24 aydan fazla olmayan aralõklarla alõnõr.

NOT - Deney sõklõğõnõn Çizelge 7’de verilen deney sonucu adedi, n, ile uyumlu olmasõ şartõyla 12 ay
aralõklarla değerlendirme yapõlmasõ tercih edilir.

Minimum deney aralõklarõ Çizelge 6’da verilmiştir.

ÇİZELGE 6 - Minimum Deney Aralõklarõ

Özellik Deney Aralõğõ

Hava Muhtevasõ
(Sadece MC 5 ve MC 12,5 için) Haftada bir
Basõnç Dayanõmõ
(7 ve 28 günlük)
Sülfat muhtevasõ 2 haftada bir
Priz süresi
Genleşme
Klorür muhtevasõ
Bünyede su tutma Ayda bir
Elek üstü kalõntõsõ

6.4.3 - Çizelge 3, Çizelge 4, Çizelge 5 ve aynõ zamanda Madde 5.3.1, Madde 5.3.2, Madde 5.3.3 ve
Madde 5.3.4’de verilen değerlendirme kriterlerine uymayan bir deneysel sonuç kusur olarak addedilir.
Bu standardda kusurlar, küçük ve büyük olarak sõnõflandõrõlmõş ve sõnõr değerler büyük kusurlar
(Madde 6.6) için verilmiştir.

6.5 - UYGUNLUK KRİTER VE İŞLEMLERİ

6.5.1 - Madde 5’de 28 günlük dayanõm alt sõnõr ve hava muhtevasõ üst sõnõrõ için verilen değerler % 5
kusurlu seviyesinde ve diğer özellikler ise % 10 kusurlu seviyesinde değerlendirilmelidir.

7
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

6.5.2 - Tespit edilmiş bütün özellikler açõsõndan uygunluk değerlendirmesi nitel özelliklere göre
muayene ve deney esasõna dayanõr. Kusurlu değer sayõsõ belirlenerek Çizelge 7’de verilen kusur
sayõsõ ile kõyaslanõr.

Harç çimentosu imalâtçõlarõ 40 veya daha fazla deney sonucu alõnmasõ durumunda, muayene
etkinliğini arttõrmak üzere, değişkenlerle muayene ve deney yapabilirler.

Numune alõnan bir partideki kusur oranõ prensip olarak, deney sonuçlarõ kullanõlarak belirlenir.
Uygunluk şartõ belirlenen değerin, kabul edilebilir oranõ geçmemesidir.

NOT - Değişkenlerle muayene durumunda, hesaplama kolaylõğõ açõsõndan, kusur oranõ yerine kabul
edilirlik sabiti olarak anõlan kA değeri kullanõlõr.

6.5.3 - Herhangi bir zamanda alõnacak tekli numuneleri de ihtiva eden numune alma plânõ aşağõdaki iki
unsur kullanõlarak belirlenir, bunlar:
− Kabul edilir kusur oranõ,
− Kabul edilir tüketici riskidir.

Bu iki unsur, sürekli kontrol için numune alma plânõ seçiminde birlikte kullanõlõr.

Nitel özelliklere göre muayene için uygun numune alma plânõ Madde 6.5.4’de, değişkenlerle muayene
için uygun numune alma plânõ da Madde 6.5.5’de verilmiştir. Kusur oranõ ve tüketici riski (Madde
6.2.1) için verilen değerleri sağlayan başka bir numune alma plânõ da prensip olarak uygunluk işlemi
için kabul edilebilir.

6.5.4 - Nitel Özelliklere Göre Muayene ve Deney

Gözönüne alõnan tüm numune serileri içerisinde sapma gösteren deney sonuçlarõ (her numune için bir
sonuç) sayõsõ CD değerlendirilmesi durumunda.

Uygunluk, CD ≤ CA (1)
eşitliği kullanõlarak yapõlõr.
Burada, kabul edilir kusur sayõsõ CA, Madde 6.5.1’de tarif edilen parametreye ve deney sonucu
adedine bağlõdõr. CA değerleri Çizelge 7’de verilmiştir.

ÇİZELGE 7 - % 5 Tüketici Riski İçin Kabul Edilir Kusur Sayõsõ

% 10 Kabul Edilir Kusur Oranõ İçin CA % 5 Kabul Edilir Kusur Oranõ İçin
1) 1)
n n
20 - 39 0 40 - 79
40 - 54 1 80 - 109
55 - 69 2 110 - 139
70 - 84 3 140 - 169
85 - 99 4 170 - 199
100 - 109 5 200 - 219
1) Deney sayõsõ n’in, % 10 kabul edilir kusur oranõ için 20’den % 5 kabul edilir kusur oranõ
için de 40’dan az olmasõ durumunda istatistik esasõna dayanan uygunluk kriteri
uygulanamaz. Bu durumda CA daima sõfõr olur.

6.5.5 - Değişkenlerle Muayene

Tüm seriye ait deney sonuçlarõ (her numune için bir sonuç) standard sapmasõ ve ortalama değer X
hesaplamasõ durumunda

Uygunluk kriteri
X - kA .S ≥ L (2)

ve

X + kA S ≤ U (3)

8
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

dõr.

Burada;
kA = Çizelge 8’de verilen kabul sabiti,
L = Belirlenen alt sõnõr,
U = Belirlenen üst sõnõr
dõr.

ÇİZELGE 8 - Kabul Sabiti

kA
n Kabul Edilir Kusur Oranõ
%5 % 10
40 - 49 2,13 1,70
50 - 59 2,07 1,65
60 - 79 2,02 1,61
80 - 99 1,97 1,56
100 - 149 1,93 1,53
150 - 159 1,87 1,48
≥ 200 1,84 1,45

6.6 - BÜYÜK KUSURLAR İÇİN SINIR DEĞERLER

Harç çimentosu özelliklerinde, müsaade edilecek sapmalar Çizelge 9’da verilmiştir. Deney sonuçlarõ
Çizelge 9’da verilen değerden daha fazla sapma gösteren harç çimentosu büyük kusurlu olarak kabul
edilir ve bu standarda uygun olmadõğõna karar verilir.
ÇİZELGE 9 - Büyük Kusurlar

Özellikler Madde 5’de Verilen Özelliklerden

Sapmasõ
Basõnç dayanõmõ, alt sõnõr
2
MC 5 tip, 28 günlük - 1,0 N/mm
2
MC 12,5, MC 12,5 X, MC 22,5 X tip, 28 günlük - 2,0 N/mm
2
MC 12,5, MC 12,5 X, MC 22,5 X tip, 7 günlük - 1,0 N/mm
Basõnç dayanõmõ, üst sõnõr
28 günlük
2
MC 5 tip + 2,5 N/mm
2
MC 12,5, MC 12,5X tip + 5,0 N/mm
2
MC 22,5 X tip + 5,0 N/mm
Elek üstü kalõntõsõ Sapma değeri verilmemiştir.
Priz süresi (Başlangõç) - 15 dakika
(Bitiş) + 2 saat

Genleşme + 1 mm
Sülfat muhtevasõ + % 0,5 (Kütlece)
Klorür muhtevasõ + % 0,01 (Kütlece)
Bünyede su tutma üst sõnõr +%2 (Kütlece)
alt sõnõr -%5 (Kütlece)
Hava muhtevasõ
MC 5, MC 12,5 tip ± % 2 (Hacimce)
MC 12,5 x, MC 22,5 X tip + % 0 (Hacimce)

9
ICS 91.100.10 TÜRK STANDARDI TS 22-1
ENV 413-1/Mart 1998

EK A
(Bilgi İçin)

STANDARD KIVAM KOHEZYONU

Akõş süresi (Standard kõvam kohezyonu) kavramõ, harç çimentosu standardõ için yeni bir kavramdõr.
Bu işlem, daha önceden belirlenmiş bir penetrasyon (batma) derinliği için tespit edilen gerekli su
miktarõ ile elde edilen seviyede kõvama sahip harç kohezyonunun ölçülmesini ihtiva eder. Bu ölçüm,
standard şartlar altõnda, harcõn belirlenmiş bir mesafeye kadar akõşõ için geçen sürenin tespiti ile
yapõlõr.

Uzun akõş süresi, harcõn (dolayõsõyla standard şartlara sahip harç çimentosunun) yüksek kohezyona
sahip olduğunun göstergesidir.

EN 413-2 (TS 22-2 EN 413-2) Madde 7’de tarif edilen metot (kõvam ölçer) kullanõlmasõ durumunda,
uygun işlenebilirlikte harç çimentosu için akõş süresi 5 s - 30 s olarak alõnabilir.

10