ICS 91.100.

10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

NSZ
Bu standard, CEN tarafndan kabul edilen EN 459 - 2: 1994 standard esas alnarak, TSE naat
Hazrlk Grubunca TS 32: 1993n revizyonu olarak hazrlanm ve TSE Teknik Kurulunun 13
Nisan 1999 tarihli toplantsnda Trk Standard olarak kabul edilerek yaymna karar verilmitir.
Bu standardn daha nce yaymlanm bulunan basklar geersizdir.

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

NDEKLER
1 - KAPSAM............................................................................................................... 1
2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR ......................................................................... 1
3 - NUMUNE ALMA ................................................................................................... 2
3.1 - GENEL ...................................................................................................................... 2
3.2 - TOZ MALZEMELERDEN NUMUNE ALMA ............................................................... 2
3.3 - TANE MALZEMELERDEN NUMUNE ALMA ............................................................. 2
3.4 - KRE HAMURLARINDAN NUMUNE ALMA ............................................................ 2

4 - KMYASAL ANALZ.............................................................................................. 2
4.1 - GENEL ...................................................................................................................... 2
4.2 - KALSYUM VE MAGNEZYUM OKST (CaO + MgO) TAYN .................................... 2
4.3 - MAGNEZYUM OKST (MgO) TAYN ........................................................................ 2
4.4 - KARBON DOKST (CO2) TAYN.............................................................................. 2
4.4.1 - Metot Seimi ........................................................................................................................ 2
4.4.2 - KARBON DOKSTN VOLUMETRK METOTLA TAYN (Alternatif Metot) ....................... 2

4.5 - KIZDIRMA KAYBI TAYN ......................................................................................... 4

4.6 - SLFAT (SO3) TAYN .............................................................................................. 4

4.7 - AKTF KRE..................................................................................................... 5

4.7.1 - Genel ................................................................................................................................... 5

4.7.3 - Hidrolik Kirete Aktif Kire Tayini......................................................................................... 5

5 - FZKSEL DENEYLER .......................................................................................... 6

5.1 - BASIN DAYANIMI................................................................................................... 6
5.1.1 - Genel ................................................................................................................................... 6
5.1.2 - EN 196 - 1 Tadilleri.............................................................................................................. 6

5.2 - NCELK .................................................................................................................... 9

5.3 - HACM DEMEZL ............................................................................................ 9
5.3.1 - Genel ................................................................................................................................... 9
5.3.4 - Tane Bykl 0,2 mmden Daha Byk Olan Sndrlm Kalsiyum Kireci, Kire
Hamuru ve Hidrate Dolomitik Kire............................................................................................... 15

5.4 - PRZ SRES...........................................................................................................16

5.5 - AKICILIK VE NFZ ETME DEERLER N, HACM MKTARLARI VE SU
HTYACINA GRE STANDARD HAR ..........................................................................16
5.5.1 - Genel ................................................................................................................................. 16
5.5.2 - Standard Harcn Bileimi ve Hazrlanmas........................................................................ 16
5.5.3 - Ak ve Penetrasyon Deerleri in Su htiyac ................................................................. 22

5.6 - SU TUTMA ...............................................................................................................22

5.6.1 - Prensip............................................................................................................................... 22
5.6.2 - Cihaz.................................................................................................................................. 22
5.6.3 - Numune Malzemenin Hazrlanmas .................................................................................. 22
5.6.4 - lem .................................................................................................................................. 22
5.6.5 - Deerlendirme ................................................................................................................... 23

5.7 - HAVA MUHTEVASININ TAYN ...............................................................................24

5.7.1 - Referans Metot .................................................................................................................. 24

5.8 - YIIN YOUNLUU................................................................................................25

5.8.1 - Cihaz.................................................................................................................................. 25
5.8.2 - lem .................................................................................................................................. 26

5.9 - VERM......................................................................................................................27
5.9.1 - Sndrme Kab.................................................................................................................. 27
5.9.2 - lem .................................................................................................................................. 27

5.10 - REAKTVTE TAYN ..............................................................................................28

5.10.1 - Genel ............................................................................................................................... 28
5.10.2 - Cihazlar............................................................................................................................ 28
5.10.3 - Numunenin Hazrlanmas ................................................................................................ 30
5.10.4 - lem ................................................................................................................................ 30
5.10.5 - Deerlendirme ................................................................................................................. 30

5.11 - SERBEST SU TAYN ............................................................................................31

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

5.11.1 - Prensip............................................................................................................................. 31
5.11.2 - lem ................................................................................................................................ 31
5.11.3 - Hesaplama ve Sonularn Gsterilmesi .......................................................................... 31

TADL ....................................................................................................................... 32

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

YAPI KREC BLM 2: DENEY METOTLARI

1 - KAPSAM
Bu standard, ENV 459 - 1 kapsamnda bulunan btn yap kirelerinin deney metotlarn kapsar.
Bu standard, referans deney metotlarn ve baz hallerde alternatif deney metotlarn tarif eder.
Anlamazlk halinde sadece referans metot kullanlr.
Baka metotlar kullanlyorsa, bunlarn referans metotlarla edeer deney sonular verdiini
gstermek gereklidir.

2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standardlara atf yaplmaktadr. Bu atflar
metin ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste halinde verilmitir. Tarih belirtilen atflarda
daha sonra yaplan tadil veya revizyonlar, atf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yaplmas
art ile uygulanr. Atf yaplan standardn tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardn en son
basks kullanlr.
EN, ISO, IEC
vb. No
EN 196-1

Ad
(ngilizce)
Methods of testing cement Part 1: Determination of strength
Methods of testing cement
Part 2: Chemical analysis of cement
Methods of testing cement - Determination
of setting time and soundness
Methods of testing cement Part 6: Determination of fineness
Methods of testing cement
Part: 7 Methods of taking and preparing
samples of cement
Methods of testing cement
Part 21: Determination of the chloride,
carbon dioxide and alkali content of
cement
Building lime - Part 1: Definitons,
specifications and conformity criteria
Test for general properties of aggregates Part 1: Methods for sampling

EN 196-2
EN 196-3
EN 196-6
EN 196-7
EN 196-21

ENV 459-1
EN 932-1
EN 10003-1

TS 24
TS 687
TS 24
TS 24
TS 23

ISO 383
ISO 2768-1
1)

Ad
(Trke)
imentolarn Fizik ve Mekanik
Deney Metotlar
imento - Kimyasal Analiz
Metotlar
imentolarn Fizik ve Mekanik
Deney Metotlar
imentolarn Fizik ve Mekanik
Deney Metotlar
imento - Numune Alma
Metotlar

TS 687

imento Metotlar

TS ENV
459-1
TS EN 9321

Yap Kireci - Blm 1: Tarifler

zellikler ve Uygunluk Kriterleri
Agregalarn Genel zellikleri
in Deneyler - Ksm 1:
Numune Alma Metotlar
Metalik Malzemelerin Brinell
Sertlik Deneyi

Metallic materials hardness test, Brinell - TS 139

Part 1: Test methods
Stainless steel - Part 2: Technical delivery
conditions for sheet/plate and strip for
general purposes
Laboratory glassware - nterchangeble TS 641
ISO 383
conical ground joints

EN 10088-2

ASTM C 230-83

TS No

Kimyasal

Analiz

Birbirleri
ile
deitirilebilen
Tral Konik Cam Balant
Paralar
ISO system of limits and fits - Part 1: TS 1980-1
Genel Toleranslar - Blm 1:
Bases of tolerances, deviations and fits
EN 22768-1 Tolerans Verilmemi Uzunluk
ve A lleri in Toleranslar
Standard specification for flow table for
use in tests of hydraulic cement

1) TSE Notu: Madde 5.5.2.4.3te aklayc bilgi verilmitir.

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

3 - NUMUNE ALMA
3.1 - GENEL
Numune alma EN 196 - 7nin Madde 3.1den Madde 3.4e kadar zelliklerine uygun olmaldr. EN 196
- 7, zellikle toz, malzemelerden numune alma ile ilgilidir.
Btn toz kirelerden EN 196 - 7de belirtilen ilemler erevesinde nem ve CO2 emilmesini en aza
indirecek ekilde numune alnmaldr. Etkin homojenlik saland CaO ierii ile tahkik edilir.

3.2 - TOZ MALZEMELERDEN NUMUNE ALMA

Bir defada alnan numune bykl (20 5) kg olmaldr. Alt numunenin ktlesi kimyasal analizlerden
nce numune blcs ve/veya drtleme ile 1kga indirilir.
Kimyasal analize balamadan nce, iri malzemenin bykl 0,3 mmnin altna indirilmi olmaldr.

3.3 - TANE MALZEMELERDEN NUMUNE ALMA

Bir defada alnan numune bykl (20 5) kg olmaldr.
Tane malzemeden, EN 932 - 1 agregalar iin belirtilen ilemler erevesinde nem ve CO2 emilmesini
nleyecek ekilde numune alnmaldr.
Kimyasal analiz iin, numune 0,3 mm inceliin altnda 1 kglk alt numune olacak ekilde, kartrlarak
ve tlerek hazrlanr.

3.4 - KRE HAMURLARINDAN NUMUNE ALMA

3

Bir defada alnan numune bykl (10 5) dm olmaldr.

Kire hamurlarndan numune hazrlarken yeterli kapasitede bir elektrikli kartrc ile harman
yaplmaldr.

4 - KMYASAL ANALZ
4.1 - GENEL
Analizler iin analitik saflkta kimyasal maddeler ve damtk su veya deiyonize su kullanlmaldr.

4.2 - KALSYUM VE MAGNEZYUM OKST (CaO + MgO) TAYN

(CaO + MgO) muhtevas EN 196-2de verilen metot kullanlarak tayin edilir.

4.3 - MAGNEZYUM OKST (MgO) TAYN

MgO muhtevas EN 196-2deki metot kullanlarak tayin edilir.

4.4 - KARBON DOKST (CO2) TAYN

4.4.1 - Metot Seimi
Karbon dioksit muhtevas EN 196-21de verilen referans metot kullanlarak tayin edilir.
Alternatif (Volumetrik) metot Madde 4.4.2de tarif edildii ekilde kullanlabilir.

4.4.2 - KARBON DOKSTN VOLUMETRK METOTLA TAYN (Alternatif Metot)

4.4.2.1 - Prensip
Kirete karbonat eklinde mevcut olan karbon dioksit, hidroklorik asit reaksiyonu ile aa kar ve
volumetrik olarak tayin edilir.
4.4.2.2 - Cihaz
Cihaz, ekil 1de gsterilmitir.

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

1. Damlatma Hunisi
2. 1. musluk
3. 2. Musluk
4. Kapiler tpler
5. yollu musluk
6. 50 ml hacimli reaksiyon kab
7. Potasyum hidroksit zeltisi ieren
absorpsiyon kab
8. Bret
9. Szdrmaz sv ieren seviye kab
10. Su ile doldurulmu muhafaza tp

EKL 1 - Karbon Dioksit Tayini in Kleine Cihaz

4.4.2.3 - Reaktifler
a) Bakr slfat, CuSO4,
3
b) Deriik hidroklorik asit HCl ( = 1,18 - 1,19 g/cm ),
c) Seyreltik hidroklorik asit 1 + 1lik (Hacimce 1 ksm deriik hidroklorik asit, +1 ksm su),
d) Metil krmzs zeltisi, 0,2 g metil krmzs suda zlr ve 100 mlye tamamlanr,
e) Geirmezlik salayan sv, 20 g sodyum slfat ve 5 ml deriik slfirik asit su ile 100 mlye
tamamlanr.
Bir ka damla metil krmzs damlatlr. Bu zelti CO2 ile doyurulur.
f) Potasyum hidroksit zeltisi, ktlece % 50 KOH ierir.
g) Kalsiyum Karbonat, CaCO3, 250Cda sabit ktleye kadar kurutulmu.
4.4.2.4 - lem
Kullanlan imento numunesi ktlesi, beklenen CO2 muhtevasna baldr ve yaklak olarak aada
belirtilen ekilde seilir:
% 0 CO2 % 2
% 2 < CO2 % 5
% 5 < CO2 % 10
% 10 < CO2 % 15
% 40 CO2 % 50

iin 2 g
iin 1 g
iin 0,5 g
iin 0,3 g
iin 0,1 g

Numune 0,1 mg dorulukla tartlarak reaksiyon kabna konulur, oluan hidrojen slfr balamak ve
askda tutmak iin bir spatula ucu ile bakr slfat ilve edilir.
Reaksiyon kab cihaza ift delikli tpa yardmyla ile balanr. lme bretine giden huni ve besleme
tp tpadan geer. Bu iki hattaki musluklar alr. yollu musluk, reaksiyon kab ve lm bretini
birbirine balayacak konuma getirilir.
Bret seviye iesi kullanlarak szdrmaz sv ile yollu musluk hizasna kadar doldurulur. 1.
musluu kapayarak huniye seyreltik hidroklorik asit (1 + 1) konulur.
Seyreltik hidroklorik asit damlama hunisi vastasyla reaksiyon kabnn yarsna kadar doldurulur. 1.
musluk kapal iken huni zerinde hava szdrmazl iin bir miktar asit braklr.
Karmn reaksiyona girmesi iin bir ka dakika beklenir ve sonra kaynama noktasna kadar stlr ve
3 dakika kaynatlr. Reaksiyon kab seyreltik hidroklorik asit (1 + 1) ile ikinci musluk hizasna damlatma
3

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

hunisi vastas ile tamamen doldurulur. Bylece kalan gaz karm da brete transfer edilir. Bu arada
seyreltik hidroklorik asidin brete kamamasna dikkat edilmelidir. Bret yollu musluk ile kapatlr. 5
dakika sonra bretteki szdrmaz sv ile seviye kab ayn hizaya getirilerek gaz hacmi okunur (V1).
yollu musluk alarak lm breti ile absorpsiyon kab birbirlerine balanr ve hava/CO2 karm
lm bretinde ykanr. Bunun iin seviye kab kaldrlarak tm gazn absorpsiyon hunisindeki
potasyum hidroksit zeltisine gemesi salanr.
Bylece CO2 absorplanm olur. Bu absorplama ilemi (7 - 8) kez tekrarlanarak lm bretinde
sadece bakiye bir gaz kalmas salanm olur. 3 yollu musluk kapatlarak ve bretteki szdrmaz sv
ile seviye kab ayn hizaya getirilerek hacm okunur (V2).
Hacimler aras fark (V1 - V2) numunedeki karbon dioksit miktarna tekabl eder.
4.4.2.5 - Hesaplama
Karbondioksit muhtevas (c) ktlece % olarak aadaki eitlikten hesaplanr:
C = 0,053 F1

(V1 - V2 ) x P
Txm 1

(1)

F1: Madde 4.4.2.6da belirtilen dzeltme faktr,

V1: absorpsiyondan nceki gaz hacm, ml,
V2: absorpsiyondan sonraki gaz hacm, ml,
P: dzeltilmi barometre basnc, pascal x 100 olarak,
T: lm scakl, K,
m: numune ktlesi, g
dr.
Eer kalibrasyon ve tayin etme art arda yaplrsa, scaklk ve atmosferik basnc dikkate almaya gerek
yoktur. Bu durumda eitlik(1) yle basitletirilir:
C=

4,397 (V1 - V2 ) tayinde

(V3 - V4 ) kalibrasyonda xm1

(2)

Kalibrasyon iin 0,100 g CaCO3 kullanlr.

4.4.2.6 - Cihazn Kalibrasyonu
250Cda sabit ktleye kurutulmu kalsiyum karbonattan 0,100 g, 0,1 mg dorulukla reaksiyon kabna
tartlr ve ilem Madde 4.4.2.4te belirtildii gibi tayin edilir.
(V3 - V4) hacm fark kalibrasyonda kullanlan karbon dioksit miktarna tekabl eder.
Absorbsiyon cihaznn dzeltme faktr F1, (1) no.lu eitlik tadil edilerek aadaki formlden
hesaplanr:
82,96 x T
F1 =
(V3 V 4 ) x P

(3)

semboller Madde 4.4.2.5de verilmitir.

Bu dzeltme faktr 1,00 - 1,04 arasnda olmaldr. Aksi takdirde cihaz szdrmazlk iin doru alp
almad hususunda kontrol edilmeli ve kalibrasyon tekrarlanmaldr.

4.5 - KIZDIRMA KAYBI TAYN

Kzdrma kayb EN 196-2de verilen metoda gre tayin edilir.

4.6 - SLFAT (SO3) TAYN

Slfat muhtevas EN 196-2de verilen metoda gre tayin edilir. Sonu, ktlece % SO3 olarak verilir.

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

4.7 - AKTF KRE

4.7.1 - Genel
Hava kireleri iin Madde 4.7.2de, hidrolik kireler iin Madde 4.7.3de verilen metot kullanlr.
4.7.2 - Hava Kirelerinde Aktif Kire Muhtevasnn Tayini
4.7.2.1 - Prensip
Aktif (serbest) kire (kalsiyum oksit ve kalsiyum hidroksit) eker zeltisinin iinde zlr ve
fenolftalein indikatr eliinde hidroklorik asit ile titre edilir.
Yksek reaktif kirelerin (tu < 2 min Madde 5.10.5e gre) snme ile birbirine yapmasn engellemek
ve aktif kirecin znmesinin tamamlanmasn salamak iin 1 ml metanol ile slatlmas gerekir.
4.7.2.2 - Reaktifler
a) Su,
b) Sakkaroz,
c) Metanol,
d) Hidroklorik asit,
e) Fenolftalein indikatr

Rafine eker, ticar olarak mevcuttur.

CH3OH
1 mol/l (ayarl)
0,5 g fenolftalein 50 ml etanolda zlr ve su ile 100 mlye seyreltilir.

4.7.2.3 - lem
50 ml su 300 mllik erlene konulur. 0,001 g dorulukla 1 g kire tartlr ve sspansiyon haline gelecek
ekilde kartrlr. Sspansiyona 10 g sakkoroz ilve edilir, erlenin kapa kapatlr, (12 - 15) dakika
sresince sspansiyon titreimle hareket halinde tutulur (manyetik kartrc, titreim tablas veya
benzer cihaz kullanlr). Sonra 2 adet ince gzenekli szge kadndan geirilerek szlr.
Erlen 6 kez 25 ml souk su ile ykanr ve fenolftalein indikatr kullanlarak hidroklorik asit ile titre
edilir.
4.7.2.4 - Hesaplama
Aktif kire muhtevas, Ka, aadaki eitlikten hesaplanr:
Ka =

2,804 V5
M2

(4)

V5: Hidrolik asit zeltisinin hacm ml,

m2: Numune ktlesi, g
dr.

4.7.3 - Hidrolik Kirete Aktif Kire Tayini

4.7.3.1 - Prensip
Aktif (serbest) kire (kalsiyum oksit ve kalsiyum hidroksit) etil - asetoasetat vastasyla ekstrakte edilir
ve ekstrakt bromfenol mavisi indikatr varlnda hidroklorik asitle titre edilir.
4.7.3.2 - Reaktifler
a) Etil - asetoasetat,
b) 2 - Propanol,
c) Deriik hidroklorik asit,
d) Seyreltik hidroklorik asit,
e) Sodyum hidroksit,
f) Ethanol,
g) Bromfenol mavisi indikatr,
h) Bromfenol mavisi zeltisi,
i) 1 - butanol,

CH3COCH2COOC2H5
(CH3)2 CHOH
HCl, (Madde 4.4.2.3.b)
0,1 mol/l, ayarl
NaOH, elementer analiz iin
C2H5OH
Tetrabramofenol slfoftalein
0,1 g bromfenol mavisi etanolda zlr ve etanol ile 100
mlye
tamamlanr.
2 metil - 1 - propanol

4.7.3.3 - lem
ISO 383: 1976ya uygun, anma ap 29,2 mm, uzunluu 32 mm olan bir balantya sahip 250 mllik bir
erlene 12 ml etil asetoasetat ve 80 ml 1 butanol konulur.

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

Vakum kurutmal etvde (105 5)Cda hava temas olmadan kurutulan ve analitik incelikte tlm
numuneden 0,1 mg hassasiyetle yaklak olarak 1 g tartlr ve karma katlarak kartrlr. Malzeme
kartrlrken (manyetik kartrc ile) kaynama noktasna getirilir ve geri soutucu altnda stma
ilemine balanr. Geri soutucunun alt ucu anma ap 29,2 mm ve genilii 32 mm olan ISO 383:
1976ya uygun bir balant ile birletirilmelidir. Yukardaki ucunda ise iinde sodyum hidroksit olan ve
havadan gelen karbondioksite kar koruma salayan bir tp olmaldr.
15 dakika sonra ekstraksiyon kesilir. Ekstrakt soutulur ve 250 mllik absorpsiyon iesine cam
huniden sifon yaplr. Yava filtrasyon hz iin gzenek bykl 2,0 m - 2,2 m olan szge
kadndan 1 adet, orta filtrasyon hz iin gzenek bykl 6,5 m olan szge kadndan 1 adet
konulur (Szge kad el ile kesilmez). Szge kad etil aseto asetat ile rutubetlendirilir. Szge
almyorsa, ayn szge takm ile ikinci bir szme ilemi uygulanr. Erlen ve kalnt en ok 50 ml 2 propanol ile ykanr. Erlenin iinde kalan son kalntlar szme hunusine nakletmek art deildir.
Szntye bromfenol mavisi indikatrnden (3-4) damla ilve edilir ve 0,1 mol/llik hidroklorik asitle
renk sarya dnnceye kadar titre edilir.
4.7.3.4 - Hesaplama ve Sonularn Gsterilmesi
Aktif kire muhtevas, Ka, aadaki eitlikle hesaplanr:
Ka =

2,804 x V6 x F2
m3

(5)

V6: Hidroklorik asit zeltisinin hacmi, ml,

F2: seyreltik hidroklorik asidin faktr,
m3: numune ktlesi, g
dr.

5 - FZKSEL DENEYLER
5.1 - BASIN DAYANIMI
5.1.1 - Genel
Basn dayanm tayini EN 196 - 1e gre yaplr ve imentonun getii her yerde bundan byle
hidrolik kire anlalacaktr.
Bununla birlikte Madde 5.1.2de verilen tadiller uygulanmaldr..

5.1.2 - EN 196 - 1 Tadilleri

5.1.2.1 - Har Bileimi
Su/balayc oran EN 196 - 1de belirtildii gibi 0,50dir ve sadece hidrolik kireler 5 (HL5) iin
uygulanmaldr.
HL2 ve HL 3,5 iin su balayc oran 0,55 (her numune iin hazrlanacak her partide (248 1) g su
kullanlr) olmaldr.
3

Yn younluklar 0,6 kg/dm den daha fazla olmayan hidrolik kirelerle basn dayanm deneyi
yaplrken su/balayc oran 0,6 olan karm ile deney yaplmaldr (Her numune iin hazrlanacak
her partide (270 1) g su kullanlr).
5.1.2.2 - Numunelerin Sktrlmas
Titreimli tabla sktrma iin referans metottur. (Madde 5.1.2.2.1).
EN 196 - 1 belirtilen metot (sarsma cihaz) ise alternatif metotdur.
1) EN 10088-2ye uygun X 8 CrNiS 18-9 (1.4503) gibi.

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

Dier alternatif sktrma metotlar 28 gnlk basn dayanmnda ortalama deerler arasndaki
mutlak farkn (10 adet deney neticesinde) 3 deiik hidrolik kire HL5in paralel deneylerinde 1,5
2
N/mm yi amamas kaydyla kullanlr.
5.1.2.2.1 - Sarsma Tablas
Sarsma tablas (ekil 2) aadaki zelliklere uygun olmaldr.
a) altrma Metodu
manyetik vibrator
b) Sarsnt tipi
sinsoidal
c) Anma frekans
50 Hz
d) Bo kalplar dahil sarsan ktle
(35 + 0,1) kg
e) Sarsma tablas
alma yzeyi tralanm dzgn bir yzeye sahip
olmaldr.
minimum ebatlar (B x T) 400 mm x 300 mm tek tabaka sert
1)
paslanmaz elik (minimum 10 mm kalnlk) veya, ift
tabaka metal (minimum kalnlk 20 mm) st tabaka 1 mm
1)
kalnlnda sert paslanmaz elik ve alttaki tabakaya friksiyon
veya i kitleme balantsyla srekli balanm.
f ) Kalp tutucular sabitletirici birletiriciler, 40 mm x 40 mm x 160 mmlik kalplara uygun, monte
edilmi doldurma hunisi dahil
g) Tablann ktlesi
100 kg
Alttaki yzeyde bulunan ayarlama vidalarnn yardm ile sarsma tablas yle ayarlanmaldr ki, sarsma
plkasnn alma yzeyi yatay dzlemden 1 mm/mden daha fazla sapmayacak ekilde olmaldr.
Sarsma plkas sadece dey eksenli sarsmalar oluturmaldr. Bo kalbn ortadan geen dey
duvar ve orta nokta ile dtaki noktalarda ve d keleri pikten pike amplitd miktar (0,75 0,10) mm
olmaldr.
Amplitd cihaz ekrannda srekli gsterilmelidir.
Tabla, kalb alma yzeyi ortasnda tutabilmek iin klavuzlar veya benzeri aletlerle donatlm
olmaldr.
Kalp ve doldurma hunisini sabitletirici bir dzenek ile emniyetli ekilde tabla zerine monte
edilebilmelidir.
Sarsma sresi, otomatik bir zaman lerle en yakn (bir) saniyeye ayarlanmaldr.

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

1. Doldurma hunisi
2. Kalp
3. Mengene
4. Sarsma plkas
5. Kontrol paneli (salnma ykseklii,
zaman ler, salnma verici ve ana
alter).

EKL 2 - Titreimli Sktrma Tablas Cihaz rnei (ematik Gsterim)

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

5.1.2.2.2 - Sktrma lemi

Harcn hazrlanmasndan hemen sonra numuneler kalba dklr.
Har sarsma tablas zerinde sktrlr.
Kalp sarsma tablas zerine skca monte edilmelidir. Vibratr altrldktan sonra kalp gzleri iki
tabaka halinde har ile, maksimum 45 s iinde aadaki gibi doldurulmaldr.
Sadan sola alma kayd ile kalp gzleri 15 saniye iinde yaklak yar dolu olacak ekilde harcn ilk
tabakas yerletirilir.
15 saniyelik bir aradan sonra ve vibratr almasn srdrrken ikinci tabaka yaklak 15 saniye
iinde sadan sola kalp iine yerletirilmelidir.
Madde 5.1.2.1de belirtilen toplam har miktarnn tamam kullanlmaldr. Vibratr (120 1) s sonra
otomatik olarak durmaldr.
stteki fazla har, dz madeni bir cetvelle, cetveli hemen hemen dey tutarak (EN 196-1: 1994 ekil
3), her ynde bir defa yatay bir ekilde, testere hareketiyle EN 196-1: 1994 ekil 2) hemen kaldrlr.
5.1.2.3 - Kalptan kan Numunelerin Saklanmas
Kalptan karlan numuneler byk bir kabinde (EN 196 - 1: 1994, Madde 4.1e uygun olacak
ekilde)
(20 1)C scaklk ve % 90dan daha az olmayan bal nem ortamnda basn deneyi uygulanana
kadar
EN 196 - 1: 1994 belirtilen toleranslara uygun olarak tutulur.
5.1.2.4 - Ykleme Hz
Ykleme hz (400 4) N/s olmaldr.
5.1.2.5 - Uyarlk
Tecrbeli deiik lboratuvarlarda elde edilen basn dayanm neticelerinin standard sapmas (SR)
eklinde verilir ve aada verilen deerlerde olmaldr:
2

SR 7 gn: 0,5 N/mm

2
SR 28 gn: 1,0 N/mm
NOT - SR 7 gn, 7 gn beklemi numunelerin deiik lboratuvarlarda tespit edilen basn dayanm
neticelerinin standard sapmas,
SR 28 gn, 28 gn beklemi numunelerin deiik lboratuvarlarda tespit edilen basn
dayanm neticelerinin standard sapmas,
dr.

5.2 - NCELK
EN 196 - 6: 1989 Madde 3e uygun olarak incelik tayini yaplr. Fakat iri tanecikler iin, ayrca 0,2 mm
aralkl ilve bir elek kullanlr.

5.3 - HACM DEMEZL

5.3.1 - Genel
Yap kirelerinin fiziksel ve kimyasal zelliklerindeki farkllklardan dolay btn kire tipleri iin hacim
deimezlii tayini iin sadece tek bir metot kulanmak yeterli deildir.
Bu sebepden hacim deimezlii aadaki gibi tayin edilir:
Snmemi kireler dndaki yap kireleri, kire hamuru,
dolomitik kire

Referans Metot Madde 5.3.2.1

Snm dolomitik kire

Alternatif Metot Madde 5.3.2.2

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

SO3 miktar % 3 - % 7 arasnda deien

Hidrolik kire
Snmemi kire, kire hamuru, dolomitik
Kire ve sonm dolomitik kire

Madde 5.3.3

0,2 mmden daha byk tane ieren snm

Kalsiyum kireci, kalsiyum kire hamuru
ve snm dolomitik kire

Madde 5.3.4

Madde 5.3.2.3

5.3.2 - Snmemi Kire, Kire Hamuru, Dolomitik Kire ve Snm Dolomitik Kire Dndaki
Yap Kireleri
5.3.2.1 - Referans Metot
Hacim deimezlii deneyi EN 196 - 3e gre yrtlr. Hidrolik kirelerde kalplanm numuneler
istisnai olarak (48 0,5) saat en az % 98 bal nemde ve (20 1)Cta n kre tbi tutulur.
CL 70, CL80, CL 90, HL2 ve HL 3,5 yap kireleri iin aada belirtilen tadilt uygulanmaldr..
5.3.2.1.1 - Cihaz
EN 196 - 3de tarif edilen su banyosu ve nem kabini yerine buhar kabini kullanlr.
5.3.2.1.2 - lem
75 g kuru snm kire numunesini 20 ml su ile elle dikkatlice kartrarak 3 adet deney numunesi
hazrlanr. Hazrlanm karm ile gevek ekilde olmak zere kalplar hemen doldurulur ve kalplar
havann kmas iin hafife sktrlr. Bu ilem kalbn st tarafnda karm yatay hale gelinceye
kadar devam eder.
EN 196 - 3: 1994 Madde 7.2ye gre kalplar doldurmak iin bu yntem uygun deilse, su miktar
deitirilebilir ve kullanlan miktar rapor edilir.
Gsterge ularnn arasndaki A mesafesi llr. Kalplar hemen, tam bir ekilde kaynayan buhar
kabinine konur.
(180 10) dakika sreyle atmosfer basncndaki buhar etkisinde tutulan kalplar bu sre sonunda
kartlr, oda scaklna kadar soutulur ve gsterge iki ucu aras B mesafesi llr.
Her numune iin A ve B mesafeleri llr kaydedilir ve (A - B) fark hesap edilir.
Her bir numune iin elde edilen neticeler birbirinden 2 mmden fazla farkllk gsterir ise deney
tekrarlanr.
5.3.2.1.3 - Deerlendirme
(B-A) farklarnn ortalama deeri ENV 459-1: 1994 izelge 4te verilen zellii karlyorsa sonular
geerli, aksi durumda geersiz kabul edilir.
5.3.2.2 - Alternatif Metot
5.3.2.2.1 - Prensip
Kirecin sndrlmesi tamamlanmamsa numunede mevcut kalsiyum oksit (CaO) buhar hidratasyonu,
basnla disk ekline getirilmi numunede ap genilemesine neden olmaktadr. Bu da disk apndaki
deiikliin llmesi ile anlalr.
5.3.2.2.2 - Cihazlar
a) Kalp ekil 3de gsterilmektedir. Numunenin st yzeyi zerinde ekil veren piston, numune st
yzeyi zerinde eksenden geen birbirine dik oluk tekil eden kntya sahiptir.
b) Pres, kalp pistonuna 2 kN yk vermelidir. Yk 0,5 kN dorulukta olmaldr. Alternatif olarak ekil
3deki kalpdaki numune zerinde piston basnc bir basn ler ile ayarlanabilir.
c) 0,1 mm hassaslkta uzunluk ler.
d) Numunelerin buhar ilemine tbi tutmak iin buhar kabini.

10

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

En basit cihaz, numuneleri kaynayan suyun yaklak olarak 50 mm stnde tutmay salayan delikli bir
disk (paslanmaz szge) ihtiva eden bir silindirik tankdr. Kapak younlaan su numune zerine
damlamayacak ekilde tasarmlanmaldr.
e) Suyu kaynama noktasnda tutabilecek s kayna rnein termostatl elektrik oca veya
ayarlanabilir gaz oca.
f) Yaklak olarak 0,01 g hassasiyetle tartan tart aleti.
Boyutlar mmdir.

1 - piston
2 - kalp

Toleranslar ISO - 2768 - 1e uygun olmaldr.

EKL 3 - Numune Kalb

11

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

5.3.2.2.3 - lem
Deneye tbi tutulacak snm kireten (25,0 + 0,1) g tartlr, yeterli miktar su ilve edilir ve dikkatlice
kartrlr. yle ki numune kalptan karldktan sonra elle tutulabilir hale gelir (Genellikle 5 g yeterlidir
ancak HL 5 iin 2,5 gdan da az olabilir). Terazi msait ise en iyisi numune kalbnn iinde
almaldr. Ancak eer bu mmkn deilse bir ara kabda allmal ve karm numune kalbna
transfer edilmelidir. Sonra basnla ittirilen pistonla birlikte kalp yerine yerletirilir.
1Mpa basn uygulanr ve 5 s bu basnta tutulur. Sonra kalptan karlr. Elde edilen numune
yaklak olarak 50 mm apnda 10 mm kalnlndadr. 0,1 mm hassasiyetle birbirine dik olan 2 ap
llr. Di, bu iki lmn ortalamas olarak hesaplanr. Numune buhar kabinine yerletirilir ve 90
dakika kaynar suyun oluturduu buhar atmosferinde tutulur. Numune kartlr 40C altna soumas
iin braklr ve De, buhara tutulduktan sonraki iki lmn ortalamas olarak hesaplanr.
5.3.2.2.4 - Sonularn fadesi
Genileme deeri mm cinsinden (De - Di) olarak verilir.
Deney neticesi ENV 459 - 1: 1994 izelge 4e uygunsa geer aksi takdirde gemez olarak
kaydedilir.
5.3.2.3 - SO3 Muhtevas % 3den Fazla ve % 7ye Kadar Olan Hidrolik Kireler (Souk Su Deneyi)
5.3.2.3.1 - Numunelerin Hazrlanmas
200 g hidrolik kire ile (45 - 90) g su ilvesi sonunda 3 dakikada sert bir pasta oluturacak ekilde
yourulur. Cam plka ile birka kez sarsldnda pasta yava bir ekilde dalyorsa ilve edilen su
miktar doru demektir.
Bu pastadan, pastay ikiye ayracak ekilde 2 kek yaplr ve hafife yalanm dz cam plkalarn
(ayna cam) ortasna konulur, plkalar 50 mm - 70 mm apta ve 10 mm kalnlnda 2 kek elde
edilinceye kadar uygun ekilde sallanr. Kekler yayldktan sonra, bir bak veya mala ile bunlarn
zerinde allmamaldr.
Bu iki kek, iki tayin iindir.
5.3.2.3.2 - lem
Hazrlktan hemen sonra her iki kekde en az % 90 bal nem ieren nemli hava muhafaza kabinine
dikkatlice konur ve sertlemesi iin beklenir. Keklerin hazrlanmasndan 24 saat sonra kekler cam
plkadan dikkatlice sklr ve scakl (18 - 21)C olan su iine yerletirilir. zleme 27 gn mddetle
yaplr. Eer zlme veya yark eklinde ke atlaklar ya tek tek ya da a eklinde atlaklarla
birlikte oluuyorsa bu kirein patlamasn gsterir. Kekler nceden olumu kohezyon kayb ile zaman
ierisinde tamamen paralanr (ekil 6).
Kekin alt yzey erilii 2 mmden daha fazla bir kambur oluturmamaldr.
Bu patlama oluumu genelde keklerde 3 gn iinde grlr. Ancak 28 gnlk bir gzleme patlamay
tanmak iin yeterlidir.
Kek, gzlem iin sudan 30 dakikay amayacak srede kartlmaldr aksi takdirde kenarlarda radyal
bzlme atlamalar meydana gelebilir (ekil 5).
5.3.3 - Snmemi Kire, Kire Hamuru, Dolomitik Kire ve Snm Dolomitik Kire
5.3.3.1 - Prensip
ap 50 mm - 70 mm arasnda kalnl yaklak 10 mm olan kekler, sndrlm kire hamurlarnn
emici ve gzenekli plkalara dklmesiyle elde edilir. 5 dakika sonra kekler yeni ve kuru plkalara
yerletirilir ve scak bir kabine alnr. Bu ilemden sonra kekler genileme atlaklar kontrol iin gzle
muayene edilir.
2) Bu hidrate kalsiyum silikat plkalarn kayna ile ilgili bilgi DIN Deutsches Institut fur Normung eV.
Buggrafenstrasse, 6, D - 10787 Berlinden elde edilebilir.

12

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

5.3.3.2 - Cihazlar
2)
a) Yaklak 100 mm x 100 mm ebatlarnda hidrate kalsiyum silikattan olumu ve s izolsyonu
3
amacyla kullanlan younluu yaklak 1,0 g/cm , kalnl yaklak 25 mm, emme sresi 10 dak.
olan emici plkalar.
NOT - Kyaslanabilir su emebilen dier emici plkalar da alternatif olarak kullanlabilir.
b) (105 5)C kontrollu stma kabini.
5.3.3.3 - Numunelerin Hazrlanmas
5.3.3.3.1 - Elek Bakiyesi
Tane incelii deneyi yaplrken 0,2 mm aklkl tel elek stnde (Madde 5.2) tek tk taneler bulunursa,
ilem aadaki gibi yaplr:
a) Btn taneler kekin ortasna gmlr ve bylece tamamen rtlr.
b) Taneler reticinin alma talimatna gre snmemi kire ile kartrlr ve sonra kekin ortasnda
gmlr.
c) Bakiyelerin bulunduu ayn kire numuneden kek hazrlanr.
5.3.3.3.2 - Snmemi Kire ve Dolomitik Kire
(20 2)C scaklktaki su ile 200 g snmemi kire veya dolomitik kire, bir pasta olutururacak
ekilde ve imaltnn hazrlama talimatna uygun geerli bir zaman uzunluu iinde sndrlr. Sonra
bu pastadan iki adet kek hazrlanr.
5.3.3.3.3 - Kire Hamuru
Kire hamuru durumunda mevcut hamurdan dorudan iki kek hazrlanr.
5.3.3.3.4 - Sndrlm Dolomitik Kire
Hemen ilenebilir hidrate dolomitik kirecin deneyi yaplmas iin 100 g kire tozu (20 2)C su ile
pasta haline getirilir ve 50 mm - 70 mm apl, 10 mm kalnlkta 2 kek her biri kuru bir filtre plkas
stne ve merkezine dklr (Madde 5.3.3.2). Kire hamur durumunda ise, mevcut hamurdan hi su
eklemeden dorudan kekler yaplr.
5.3.3.4 - lem
Yeterli bir dinlenme sresinden sonra (yaklak 5 dakika) kekler plka zerinden alnr ve iki ayr kuru
emici plkaya aktarlr ve sonra scak kabine konulur (105 5)C 4 saat sreyle bu kabinde, muhafaza
edilir.
5.3.3.5 - Deerlendirme
Madde 5.3.3.4deki ilemden geen kekler salam kalm ise ve genleme atlaklar gstermiyorsa
deney geer olarak kabul edilir. Bzlme atlaklarnn deerlendirmede nemi yoktur. Bu blmle ilgili
olarak
ekil 4 ve 6ya gre deerlendirme yaplr.

13

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

EKL 4 - Deney Olumlu (geer)

EKL 5 - Bzlen atlakl Numune (deney olumlu)

14

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

EKL 6 - Genleme atla Olan Numune (deney olumsuz)

5.3.4 - Tane Bykl 0,2 mmden Daha Byk Olan Sndrlm Kalsiyum Kireci,
Kire Hamuru ve Hidrate Dolomitik Kire
5.3.4.1 - Prensip
Sva yapmnda ar pimi byk taneli snmemi kire kullanlrsa ekli yuvarlak olan patlama ve
ukurlara sebep olabilir. Bu deneyde snm kalsiyum kirece geciktirme etkili olmayan saf al ilve
edilir ve al donduktan sonra buhar etkisine tbi tutulur. Buhar, mevcut snmemi kalsiyum oksiti
sndrerek genilemeye ve dolaysyla da sva yzeyinde patlamaya neden olur.
5.3.4.2 - Malzeme
Ktlece % 90dan daha fazla CaSO4 (CaSO4 H2O) ieren ve delik aral 0,2 mm olan elekten geen
al.
Al, scakl (20 5)C ve miktar, kendi ktlesinin % 50si kadar olan su ile kartrlarak EN 196-3:
1994 Madde 6ya gre deneye tbi tutulduunda, sertleme sresi 4 dakikadan az ve 15 dakikadan
fazla olmayacak bir zellie sahip olmaldr.
5.3.4.3 - Cihazlar
a) Kartrma iin emme zellii olmayan geni bir levha (500 mm x 750 mm cam levha uygun olarak
kabul edilir).
b) ap 100 mm, derinlii 5 mm, et kalnl en az 5 mm, i eimi yaklak 5olan ve herbiri yaklak
120 mm x 120 mm su szdrmaz taban levhas zerinde oturan adet pirinten yaplm halka
kalp.
c) ki geni palet ba.
d) Havalandrmal kurutma etv (40 5)C.
e) Hacim deimezlii numunelerinin atmosferik basn altnda buhar etkisine tutulaca buhar kabini.
Kabin kapa yle
damlamamaldr.

ekilde

tasarmlanm

olmaldr

ki younlaan

sular

numune zerine

5.3.4.4 - lem
Yaklak 250 g numune 1 g hassasiyetle tartlr ve yeterli miktarda su ile kartrlarak iki palet ba
yardmyla (20 5)C scaklkta emici olmayan geni plka zerinde kire hamuru haline getirilir.
Karm sktrlm bir ktle halinde toplanr ve su kaybn nlemek amacyla zeri rtlerek (120
10) dakika beklenir.

15

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

Halka kalplar ve taban plkalar vaselin ile yalanr. ki saat getikten sonra kire hamuru palet
baklarn vastasyla sert bir plstik ktle elde edene kadar kartrlr, gerekirse bir miktar su ilve
edilir. Hamur yaylr ve zerine 35 g al muntazam olarak serpilir. Sratle ve palet baklar yardmyla
(120 5) saniye kartrlr.
Emici olmayan taban plkas zerinde geni ap aaya gelecek ekilde oturtulmu halka kalbn
ierisine kk miktarlar halinde, palet bak kullanarak malzeme ince bir pasta olacak ekilde
preslenir. inde hi hava kabarc kalmamasna dikkat edilmelidir. Palet ban hemen hemen dik
tutacak ekilde kullanarak fazla hamurlar kesilip atlr ve ba hemen hemen yatay tutacak ekilde
kullanarak yzey kalbn tepesinde en az 12 darbeyle dzletirilir. Al ilvesinden kire pastann
tamamlanmasna kadar geen zaman 5 dakikay amamaldr.
3 pasta 1 saat mddet sertlemek iin taban plkas zerinde bekletilir. Taban plkas zerinde ve
halka kalpl veya halka kalpsz olarak (40 5)C scaklktaki etve yerletirip 12 saatten az olmamak
zere tutulur (kalblarn bir gece bekletilmesi genellikle uygundur). Eer pastalardan herhangi biri
bzlme atlamas gsterirse, pastalarn kurumas iin yenisi hazrlanr.
Younlam su damlasnn pastalarn zerine dmesine kar nlem alnarak, pasta atmosferik
basn altnda doymu buhar etkisine (180 10) dakika mddetle srekli braklr.
Pastalar buhar kabininden alnr ve soutulur. yi bir kta, paralanma, patlama ve ukurlamalar
olup olmad gzle incelenir.
NOT - Su damlalar
kartrlmamaldr.

su

kabarcklarna

neden

olabileceinden

patlama

ve

ukurlamalarla

5.3.4.5 - Deney Raporu

Paralanma, patlama, ukurlamalar olup olmad deney raporunda belirtilir.

5.4 - PRZ SRES

EN 196 - 3de verilen metot kullanlarak priz sreleri tayin edilir.

5.5 - AKICILIK VE NFZ ETME DEERLER N, HACM MKTARLARI VE SU

HTYACINA GRE STANDARD HAR
5.5.1 - Genel
Penetrasyon, su tutma ve hava miktarlarnn lm Madde 5.5.2.1.2de tarif edilmi akma masas
zerinde llecek akma ap (185 3) mm olacak ekilde ayarlanm 1: 3 hacim oranl standard bir
har hazrlanmasn gerektirir.

5.5.2 - Standard Harcn Bileimi ve Hazrlanmas

5.5.2.1 - Lboratuvar ve Tehizat
5.5.2.1.1 - Lboratuvar, Mikser, Standard Kum ve Su EN 196 - 1e Uygun Olmaldr.
5.5.2.1.2 - Akma Tablas
Akma tablasnn (ekil 7) tayc erevesi (1) kaynakl veya dkme elikten yaplm ve kararl olmal
ve arpklklar olmamaldr. ekil 7, Kullanlacak profillerin ebatlar iin bir temel tekil etmektedir.
erevenin (1) her tayc kolunun genilii tabanda en az 140 mm olmal ve tepedeki aft (4)
apndan en az 20 mm daha uzun olmaldr. elik kam (3) akma tablasnn motorla alan mili
-1
zerine yerletirilmelidir. elik mil, sabit bir hzda (1 devir/s ) dnmeli ve esnek bir debriyaj araclyla
almaldr.
elik kam her saniyede 1 defa (10,0 0,2) mm aft (4) ve tablay (5) birlikte kaldrmaldr. Sarsma
aparat 15 sarsmadan sonra kapanmaldr.
aft (4) (22 8) mm apnda, paslanmaz elikten imal edilmi ve ok ince tesviye edilmi yzeye
(maksimum przllk 0,010 mm) sahip olmaldr. Daha kk bir elik silindir (12) sl ilemli elikten

16

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

yaplm (12,0 0,1) mm uzunluk ve (10,0 0,1) mm apl, aftn alt ucuna M8 vidas ile
balanmaldr. ap (300 1) mm, maksimum przll en ok 0,0032 mm olacak ekilde
parlatlm,
kalnl
(4,0 0,1) mm olan rijit paslanmaz elik tablay (5) tayan sklatrlm merkezi yatak (6), aksa
0,21
) mmlik uygun emniyetli bir balayc elemanla
(afta) M16 vidas ile balanmal veya (20,00 + 0,00
tespit edilmelidir.
elik kamn tepesi (3) ve afta (4) bal ayak (12) yzeyi EN 10003 - 1 uygun ekilde Brinell sertlii
HBS 150ye sertletirilmi olmaldr.
Tabla (5) rijitlii u ekilde arttrlabilir:
a) Plkay ap 100 mm olan mil mesnetine (6) be adet M5 vidas ile merkezden 37,5 mm uzaklkta
ve 72 a ile balanr. Buna ilve olarak paslanmaz elik plkann alt yz d ap 300 mm, i
ap 260 mm ve ykseklii 5 mm olan harcn korozyonuna direli bir dner metal halka ile niform
bir yke maruz braklr. Halka (7) paslanmaz elik plkaya 60 al 6 adet M5 gmme konik bal
vida ile emniyetle balanr veya
b) Alternatif olarak, tablann merkezinden uzanan, aralarndaki a 120 olan ve merkezi yata
tablann kenarna balayan tayc kol kullanlr. Tayc kollarn ular, merkezi yatakla ayn
seviyede ve yatay olan mesnet yzeyi eklindedir. Her mesnet yzeyi tablaya (5) gmme konik
bal bir M5 vidas ile balanmaldr.

17

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999
Boyutlar mmdir.

1. Tayc ereve
2. Aks
3. Kam
4. aft
5. Tabla
6. Merkezi yatak
7. Halka
8. Gbek

9. Kalp
10. Doldurma hunisi
11. Tokmak
12. aft aya
Toleranslar ISO 2768-1e uygun olmaldr.

EKL 7 - Akma Tablas, Kam ve Tokmak

Tabla (5), merkez yatak (6) ve halka (7) ve alternatif belirtilen dier tayc ksmlar arasndaki temas
yzeyleri maksimum 0,0032 mm przle parlatlm olmaldr. Paslanmaz elik tablann (5) st
yzeyinin merkezinde, derinlii 0,2 mm ve ap 100 mm olan bir daire oyulmaldr.
18

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

Paslanmaz elik tabla hem aa hem yukar aft durumlarnda yatay olmaldr. aftn, mil yata,
paslanmaz elik tabla ve dengeleyici vastalarn toplam arl 4,2 kg - 4,5 kg arasnda olmaldr
Alternatif metot bde, dengeleme iin gerekli olan arlklar birbirine eit olmal ve tablann merkezine
simetrik olarak tayc kollarn alt tarafna tutturulmaldr.
aft klavuzlarnn aral 0,05 mm - 0,1 mm arasnda olmaldr. Dnmeyi engellemek iin durua
msaade edilmez. Bunun yerine kam alan ve bununla temasta olan aft paras belirli bir hassasiyet
derecesi ile yle dzenlenmelidir ki tabla 15 sarsma sresince 60den daha fazla dnme yapmasn.
Kam yz (3) artan yarapla dzgn spiralletirilmi bir eri biimde olup her 120lik dnmede ve her
aa harekette afta (4) deer. Mteakip her aa harekete kadar kam ve aftn birbirine temas
salanmaldr.
aft, birbirinden en az 50 mm uzaklkta bulunan, st ste dey olarak yerletirilmi olan ve i yzey
przll en ok 0,01 mm olacak ekilde tralanm iki klavuz kovan iinden gemelidir.
Alternatif olarak aft ok ince tralanm, i yzey (maksimum przllk 0,01 mm) olan dey tp
iine de yerletirilebilir. Bu durumda aftn tasarm o eklide olmaldr ki, tp iinde birbirlerinden 50
mmden daha az olmayacak ekilde ve en az iki alanda srekli olarak temas halinde olmaldr.
2

Her iki durumda da aftn cvar ile temas alan 25cm - 35cm arasnda olmaldr.
aft engellenmeden debilmeli ve temiz muhafaza edilmelidir. Reinelemeye direnli ince bir
mineral ya ile yalanmaldr. Tayc ereve (1) zerindeki tabla ile gbeinin (8) tam temas,
genilii minimum 5 mm olan yatay bir halka ile salanmaldr.
Merkez mil yatann alt yzeyi ile gbein arasnda ne sv (ya, su) ne de toz olmamaldr. Bu husus
kovanlarn aplarn gbekten (8) balamak zere 5 mm bir uzunluk boyunca ve 3 mm arttrmakla
salanr.
Kalp (9) ve doldurma hunisi (10) har korozyonuna direnli bir metalden yaplmaldr (paslanmaz
elik, pirin). Kalbn alt ve st i aplar ve ykseklii 0,5 mmden fazla deimemelidir.
Esnememesi iin kalbn minimum kalnl iin 2,0 mm olmaldr.
Akma tablas, plstik olmayan, tesviye gerektirmeyen, esnemeyen yatay bir taban plkas zerine
emniyetli bir ekilde vidalanmaldr. rnein, arl 50 kgdan az olmayan bir beton plaka uygun
olabilir.
Yukarda verilen tm toleranslar kullanlmakta olan akma tablas iin de geerlidir.
Tokmak (11) metal tabaka koruyucusu olan su geirmez bir malzemeden yaplm yuvarlak bir
ubuktan oluur ve (250 15) g olmaldr.
5.5.2.1.3 - Penetrasyon Deerini lmek in Cihaz
Daldrma cihaz ekil 8de gsterilmitir.
lme ubuu ve daldrma ucu (90 2) glk toplam bir ktleye sahip olmaldr.
Sabitletirici vida lme ubuunun ayarlanmasn da salamaldr. yleki daldrma ucunun en alt
ksm ile harcn st yzeyi (dme ykseklii) arasndaki mesafe deneyin (ilk pozisyonunun)
balamasndan
nce
(100 1) mm olmaldr.
Kap, ilve bir merkezleme gerekmeden taban plkasna yerletirilebilmelidir.
Daldrma ucunun alt ksm yar kresel olup, korozyona dayankl olmal ve harla reaksiyona
girmemelidir.
Tokmak ekil 7de belirtilen ekilde olmaldr.

19

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999
Boyutlar mmdir.

1. Taban plkas
2. Destek
3. Tutucu
4. Klavuz kovanlar
5. Sabitleyici vida
6. Aluminyum lme ubuu (2 mm
blmeli)
7. Daldrma ucu (eleman)
8. Kap (damlamaya kar korumal)

EKL 8 - Penetrasyon Deeri lm in Daldrma Cihaz

20

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

5.5.2.2 - 1/3 Deney Harc Bileimi

Tm har karmlar EN 196 - 1e gre temin edilebilir byklkte torbada (1350 5) glk
standard kumunu esas alr.
Bu amal CEN standard kumu nemli kabul edilir ve bu kompozisyondaki bir deney harc iin
3
3
younluu 1,45 kg/dm kabul edilir. Bylece bir torba CEN standard kumu 0,93 dm kum ihtiva
(hacmca 3 ksma eit) kabul edilir.
ok az miktarda har gerektiren deneyler (ak deeri, penetrasyon ve su tutmas) bir tek
standard kum torbas ile yaplr. Kullanlan yap kireci miktar g cinsinden yledir ;

CEN
yn
ettii
CEN

0,31 dm x kire x 1000

3

kire Madde 5,8e gre kg/dm cinsinden yap kirecinin younluudur ve EN 196 - 1: 1994 Madde
6.1de belirtilmi olduu gibi 450 g imentonun yerine geer.
Hava miktar deneyi iin 2 adet CEN standard kum torbas gerekir ve kullanlan balayc g cinsinden,
3

0,62 dm x kire x 1000

3

burada kire Madde 5,8e gre kg/dm cinsinden yap kirecinin younluudur.
5.5.2.3 - Harcn Kartrlmas
Har EN 196 - 1: 1994 Madde 6.3e gre kartrlmaldr.
Hacmca 1: 3 ksm har karmlarnda seilen su miktar ile gerekli ak ap (185 3) mm
salanamaz ise doru su miktarn bulmak iin deiik miktarlarda su ile dier karmlar denenmelidir.
Su en yakn ga kadar tartlr.
NOT - Ak ap ile su miktarn gsteren bir grafik izmek faydal olacaktr. Bu grafik, gerekli su
miktarlarnn bulunmasna yardmc olacaktr.
5.5.2.4 - Ak ap
5.5.2.4.1 - Ak tablas deneyden nceki bir saat iinde kullanlmamsa, bo tabla bir ok defa sarslr.
Mil yata (6) ile gbek (8) arasnda sv ve kir olmamaldr (ekil 7).
5.5.2.4.2 - Ak apn lmek iin kalp ak tablasnn (Madde 5.5.2.1.2) temiz ve kuru yzeyinin tam
ortasna yerletirilir. Madde 5.5.2.3e uygun olarak hazrlanm bulunan har, hunisi zerinde skca
oturmu bulunan kalba derhal dklr ve kalp sarsma tablasnn zerinde bulunan oyulmu dairenin
iinde olacak ekilde bir elle tutulur. Her har tabakas tokmakla 10 defa hafife tokmaklanarak [(ekil
7, (11)] kalp niform bir ekilde doldurulur.
Gecikmeden huni karlr ve fazla miktardaki harc silinir. Ak tablas temizlenir ve kalbn yaknnda
bulunan sular silinir. Harcn silinmesinden 10 s ile 15 s sonra kalp yavaa ve dikey olarak kaldrlr ve
motor saniyede bir sarsma yapacak ekilde altrlr ve tablann toplam olarak 15 defa sarslarak
harcn yaylmas salanr. Birbirine dikey a tekil edecek ekilde iki ynde cetvel ile yaylm
pastann ap llr. 1 mm hassasiyetle lmlerin ortalamas kayt edilir.
5.5.2.4.3 - Beklenen tekrarlanabilirlik SR= 10 mm olup, iyi tecrbeli deiik lboratuvarlarda elde
edilmi akma tablas deney sonularnn standard sapmas olarak ifade edilir.
3)

Akma tablas ve alma ekli, referans malzeme ile (ASTM C - 230 - 83 dip not 2de belirtilmitir)
4)
yaplan 4 kalibrasyon deneyinin ortalamas istenen deerden 15 mmden fazla sapyorsa veya ak
apnn tekrarlanabilirliindeki standard sapma 6 deney esasna gre yaklak 185 mm ak apndan
2 mmden daha fazla oluyorsa tatmin edici bulunmaz.
3) Bu materyal Office of Standard Referance Materials (OSRM) tarafndan, NIST, Room 204, Building
202, Gaithersburg M.D 20899 USA ASTM ak masas referans balaycs olarak elde edilir.
4) Kalibrasyona temel deer tekil edecek istenen deer tespit edilir. Gerekli bilgi DIN Deutsches
Institut fr Normung e.V. Burggratenstrasse 6, D - 10787 Berlin. tarafndan temin edilir.

21

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

5.5.3 - Ak ve Penetrasyon Deerleri in Su htiyac

EN 196-1e uygun bir paket standard kumu kullanlarak ve Madde 5.5.2ye uygun karmla yaplan,
harcn (185 3) mm yaylmas iin gerektirdii su miktarna denir.
Ayn har iin, Madde 5.5.2.1.3te belirtilen daldrma cihaz kullanlarak, mm cinsinden penetrasyon
deeri, ilveten llr.
Penetrasyon deerinin lm iin har Madde 5.5.2.1.3e uygun olarak iki tabaka eklinde, kartrma
ilemi tamamlandktan 2 dakika sonra kalba yerletirilir. Her tabaka tokmakla 10 defa tokmaklanarak
yaylr.
Fazla har yana yatk tutulmu bir elik cetvel ile testere haraketi ile yavaa alnr ve yzey ayn
ekilde dzeltilir. Bu ilem esnasnda harcn skmasndan kanlmaldr. Har kab taban plkaya
yerletirilir ve daldrma ucu balang durumunda olacak ekilde tutulur. Drme cihaznn sabitletici
vidas gevetilir. Penetrasyon deeri mm cinsinden okunur.
Tecrbeli laboratuvar tarafndan yaplan deneylerin mukayese edilebilirlii iin kullanlan standard
sapma deeri SR = 0,3 mmdir.

5.6 - SU TUTMA
5.6.1 - Prensip
Madde 5.5.2ye gre hazrlanm taze standard harcn su tutmas, zerine bir filtre kad konduktan
ksa bir emme sresi sonras harta kalan suyun yzde olarak ifadesidir.

5.6.2 - Cihaz

5)

a) Szge kad tabakas 190 mm x 190 mm x 2 mm

6)
b) Dokunmam bez, 185 mm apl
c) Ykseklii 12 mm, aada bulunan kk i ap 140 mm, stte bulunan i ap 150 mm olan konik
halka
d) 0,1 g dorulukla tartan terazi
e) elik cetvel
f) ki plstik tabaka 200 mx 200 mm x 5 mm
g) Mikrometre

5.6.3 - Numune Malzemenin Hazrlanmas

Madde 5.5.2.2 ve Madde 5.5.2.3de tarif edilen deney harc hazrlanr. Cihaz, kondisyonlama odas ve
deney odas (20 2C) scaklnda olmaldr. Kondisyonlama odas ve deney odas bal nemi %
50den fazla olmaldr.

5.6.4 - lem
Su tutmay tayin etmek iin, Madde 5.6.3e uygun olarak hazrlanan ve su miktar (W 1) bilinen bir har
kullanlr.
ekil 9da gsterilen deney dzenei kullanlr. ki plstik plkadan biri kuru filtre plkas ile birlikte
tartlr (m4). Filtre plkasnn zerine dokunmam bez konur ve bunun zerine de kk akl
aaya doru gelecek ekilde plstik halka konulur ve tartlr (m5).
Kartrma ilemi bittikten sonra rnein har plstik halkaya dkldkten 15 s sonra deneye balanr.
5) Filtre kad plkalarnn satnalma kaynaklar hakknda bilgiler DIN Deustches Institut fur Normung
e.V Burggrafenstrasse 6 - D - 10787 Berlinden elde edilir.
6) Dokunmam bez satnalma kaynaklar hakknda bilgiler DIN Deustshes Institut fur Normung e.V
Burggrafenstrasse 6 - D - 10787 Berlinden elde edilir.

22

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

Har plstik halkaya mmkn olduu kadar abuk ve dzgn bir ekilde yerletirilir ve hemen bir
cetvel ile dzeltilir.
Tertibat tekrar tartlr (m 6), st ikinci plstik plka ile rtlr ve 5 dakika bekletilir. Sonra deney
dzenei ters evrilir ve alttaki plstik plka, filtre plkas ile birlikte tartlr (m 7).
Filtre plkas tarafndan emilmi su ktlesi W 3 = m7 - m4 10 g geerse, deney iki veya daha fazla filtre
plkas kullanarak tekrarlanr; kullanlan filtre plkalarnn says n, W 3/n 10 g olacak ekilde
seilmelidir.

Boyutlar mmdir.

1. Plstik plka
2. Plstik halka
3. Deney harc
4. Filtre plkas
5. Dokunmam bez
EKL 9 - Taze Harcn Su Tutmas Tespiti in Kullanlan Deney Dzenei

5.6.5 - Deerlendirme
Su tutma (WRV), aadaki formlle hesaplanr.
Deney harcnn (W 1) su muhtevas aadaki eitlikten hesaplanr.
W1 =

m8
m8 + m9

(6)

Burada;
m8: taze hardaki toplam su ktlesi, g
m9: kuru harcn ktlesi g
dr.

23

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

Plstik halka (W 2) iindeki harcn su muhtevas aadaki eitlikten hesaplanr.

W 2 = m10 x W 1
m10 = m6 - m5

(7)

Burada;
m10: plstik halkadaki har ktlesi, g
m5: plstik szge, filtre plkas, dokunmam bez ve plstik halka ktlesi, g
m6: plstik szge, filtre plkas, dokunmam bez ve plstik halkann har ile doldurulmu ktlesi g
dr.
Filtre plkas ile emilen su ktlesi aadaki eitlikten hesaplanr.
W 3 = m7 - m4
(8)
burada
W 3: filtre plkas tarafndan emilen su ktlesi, g,
m4: kuru filtre plkas ve plstik plka ktlesi, g,
m7: emdirilmi filtre plkas ve plstik plkann ktlesi, g
dr.
Harcn (W 4) bal su kayb aadaki eitlikten hesaplanr.
W4 =

W3
x100
W2

(9)

burada
W 4, hartaki bal su kayb, % (m/m)
Yzde olarak su tutulmas aadaki eitlikten hesaplanr.
WRV = 100 - W 4

(10)

Birim deerler ve iki birim deer ortalamas en yakn % 0,1e yuvarlatlr.

5.7 - HAVA MUHTEVASININ TAYN

5.7.1 - Referans Metot
5.7.1.1 - Cihaz
3
Taze harcn hava miktar nceden ayarlanm, 1 dm kapasiteli bir cihazla ve basn metodu ile
llr.
Deney cihaz, belirlenmi bir basnc oluturan bir basn odasna sahiptir. Akm vanas alarak
basn odas ve numune kab (lme kab) arasnda basn dengesi salanr. Basn d taze
hartaki havann bir lsdr. Madde 5.7.1.2ye gre izilmi bir kalibrasyon erisinden, harcn ihtiva
ettii hava miktar okunur.
5.7.1.2 - Cihazn Kalibrasyonu
5.7.1.2.1 - Genel
Her 6 ayda bir cihaz kalibre edilmelidir. % 0 ve % 25 arasnda % 5 aralarla bir kalibrasyon erisi izilir.
Her dzeltilmi deer Madde 5.7.1.2.2 ve Madde 5.7.1.2.3e gre yaplm lmn
ortalamasndan hesaplanr.
5.7.1.2.2 - Kabn Hacminin Tayini
Deney esnasnda har ile doldurulacak kabn hacm, kaba (20 2)C scaklkta doldurularak temiz
suyun ktlesinin tespiti ile tayin edilir. Bo kap ve cam plka kapak tartlr. Kap su ile dikkatlice ve
tamamen doldurulur ve cam ile su arasnda hi har kabarc kalmayacak ekilde kaydrlarak
kapatlr ve tekrar tartlr. Aradaki farktan suyun ktlesi hasaplanr.

24

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

5.7.1.2.3 - Kalibrasyon Metodu

Kap (20 2)C temiz su ile doldurulur. Cihazn st ksm kabn kenarnn zerine emniyetli bir ekilde
balanr. Kap, doldurma tp vastasyla ve tp tancaya kadar su ile doldurulur. Her iki vana
kapatlr. Balama izgisine kadar basn odasndaki basn ykseltilir. Basn odas ve kabn
basnlar eitlenir. Tama tpnn vanas hafife alr (aa doru eilir).
NOT - Sadece bu kalibrasyon ilemi iin tp bir uzatma paras ile birletirilir.
Uzatma tp hemen hemen kabn dibine kadar ulamaldr. Yeterli miktarda su aktlr (10 ml, % 1
havaya tekabl eder). Doru yzde, Madde 5.7.1.2.2de llen kabn hacmine baldr.
Verilen hava miktar okunur ve kalibrasyona devam edilir; bunun iin basn odasnda yen bir basn
meydana getirilir, basn dengelemesi yaplr, tama tpndeki vana alr v.s.
5.7.1.3 - Deney Harcnn Hazrlanmas
Madde 5.5.2.2de tarif edilen deney harc, malzeme miktarlar iki kat kullanlacak ekilde hazrlanr.
Hava miktar deneyi, deney harcnn kartrlmasndan 5 dakikadan daha az olmayacak bir zamanda
yaplr. Deney iki numuneyle yaplr.
5.7.1.4 - lem
lme kab bir krek vastas ile yar yksekliine kadar har ile doldurulur. Harcn sktrlmas iin,
kap, salam, sehim yapmayan bir sath zerinde 30 mm ykseklikten deiik yzeylerden tutarak 10
defa dlr. lme kab, kenar st seviyesine kadar ilve harla doldurulur ve ayn ekilde sktrlr.
lve edilen har miktar, kenardan taacak kadar olmaldr. Bu bir palet ba ile syrlr.
Deney cihaznn st ksmna (hunili lme silindiri) konur ve emniyetli bir ekilde balanr.
Kapta kalan serbest hacim su ile doldurulur bylece kaptaki tm havann darya kmas salanr, bu
da tama tpnden suyun tamas ile anlalr. Sonra btn vanalar kapatlr ve yukar ksmdaki
(basn odas) basncn ngrlen deerine ulancaya kadar hava pompalanr. Fazla basn zel
dzeltme vanas ile dzeltilir. Basn dengelenince, hava miktar, hava miktarn gsteren kalibrasyon
manometresi erisinden, uygulanan basn kullanlarak (vastasyla) okunur.
5.7.1.5 - Sonularn Gsterilmesi
Hava muhtevasn yzde olarak (iki tayinin ortalamas) en yakn % 0,5e yuvarlatlarak verilir.

5.8 - YIIN YOUNLUU

5.8.1 - Cihaz
Yn younluunu tayin iin kullanlacak cihaz (izelge 1, ekil 10) 1 litrelik silindirik bir kap (1),
balant paras (2), bir kapak (3), bir huni (4) ve kapa tutup brakacak yayl kapama kolundan (5)
oluur. Kolu altrarak kapak alr ve elenmi malzemenin huni vastas ile 1 litrelik kaba akmas
salanr.

25

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

ZELGE 1 - Younluk Cihaznn Boyutlar

Para No
1

Para Ad
1 litrelik kap
i ap
i ykseklik
Balant paras
ap
Ykseklik
Huni
ap
Dip
ap
st
Ykseklik

Ebatlar
d1 = (87 1) mm
3
h1 = 1000 cm doldurulmu ierie
bal olarak hata limiti 5 cm
d2 = (87 1) mm
h2 = (135 1) mm
d3 = (79 1) mm
d4 = (99 1) mm
h3 = (199 1) mm

1. Silindirik 1 llik kap

2. Balant paras
3. Kapak
4. Huni
5. Kapatma kolu

EKL 10 - Younluk Cihaz

5.8.2 - lem
Kurutulmam yap kireleri 2,0 mm akl olan tel elekle elenir. Topaklam yap kireleri
mmknse parmaklar arasnda ufalanarak elekten geirilerek elenmi malzemeye eklenir. Parmakla

26

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

ezilemeyen topaklarn miktar tespit edilir ve mmkn olduu kadar yaplar tarif edilerek deney
raporunda belirtilir.
n ileme tbi tutulmu kire tozundan, younluk cihaznn hunisine, huninin kenarlarndan tabi ev
as ile rahat akacak ekilde krekle doldurulur.
Huninin zerindeki kapama manivelasnn altrarak alr. 2 dakikalk bir sre bekledikten sonra
boalm huni karlr, kabn iine akan ve tepede biriken kire tozu bir cetvel yardmyla syrlr ve
kabin iindeki kire ktlesi tespit edilir.
Deney 3 kere, her seferinde yeni kire tozu ile tekrarlanr. Eer sonu deerler birbirlerinden 10 gdan
fazla bir sapma gsterirse deney iki defa daha tekrarlanr. Birbirinden en az seviyede sapan 3 deer
3
ortalamas yn toz kire younluu olarak alnr. Yn kire younluu birim dm iin kg olarak verilir.

5.9 - VERM
5.9.1 - Sndrme Kab
Veriminin tayin edildii sndrme kab (ekil 11) kire ile etkilemeyen metalden yaplm ift duvarl
bir kaptr. Duvarlar arasndaki boluk s izolasyon malzemesi ile doldurulmaldr (rn. mineral yn).
3
Hakiki i sndrme silindirinin boyutlar yle olmaldr ki her 2 mm derinlik 1dm /10 kg snm kire
ihtiva etmelidir.
Kap bir kapak ile kapatlmaldr.
Boyutlar mmdir.

1.
Is
izolasyon
malzemesi
2. silindir
3. D silindir
4. Kapak

EKL 11 - Kapakl Sndrme Kab

5.9.2 - lem
nce (20 2)C scaklkta 320 ml su, sndrme kabna konulur (ekil 11). Sonra 200 g snmemi
kire atlr. Para kireler ezilmelidir. (5 mmlik tane boyutuna). Karm hafife snme balaycaya
kadar kartrlr sonra ilve su gerekiyorsa kirecin snme zelliklerine uygun olarak bir seferde ilve
27

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

edilir. Hamuru ksa bir sre kartrp, sndrme kabnn az kapatlr. 24 saat braktktan sonra
sndrme kabnn kapa alr.
Sndrme iin kullanlan su miktar, sndrme ileminden 24 saat sonra kire hamuru zerinde kk
bir miktar su kalm ise (maksimum 40 ml) doru olarak seilmitir.
Kire hamuru kabn duvarlarnda ayrm ise verim llr. Bunun iin kire hamurunun ykseklii
3
llr. Genelde 4 lmn ortalamas alnr. Hamurun her 2mm ykseklii 1 dm /10 kg snmemi
kirece tekabul eder.

5.10 - REAKTVTE TAYN

5.10.1 - Genel
tlm snmemi kirelerin snmeye kar reaktivite deneyi, su ile reaksiyon sonucu oluan
scaklk ykselmesinin reaksiyon sresince zamann bir fonksiyonu olarak yaplan bir lmedir (ya
snme erisi).

5.10.2 - Cihazlar
Cihaz, ekil 12de gsterilen 6 ksmdan olumaldr. Tartm ve doldurma aletleri paslanmaz elikten
olmaldr (ekil 15). Deney cihaznn su edeeri 200 J/K - 300 J/Ke sahip olmaldr.
Boyutlar mmdir.

1. Devar Kab: 1000 ml, i ap yaklak olarak 77 mm, i ykseklik yaklak olarak 235 mm.
-1
2. Kartrc motor yk altnda (300 50) min .
3. Taban ve destek.
7)
4. Uygun plastiklerden yaplm , 60 mm apl (ekil 13) bakl kartrc.
5. Alabilir ksm olan plstik kapak, besleme akl ve termometre delii (ekil 14).
6. (0 - 100)C aras hata snr 0,5 K olan kalibreli ve tepki hz yksek olan termometre 20Cdan
60Ca k sresi 10 saniyeden az olmaldr). Daldrma derinlii kapan st ucundan 160 mm
aaya olmaldr.
Scaklk lm iin bir kaydedici tavsiye edilir.
EKL 12 - Reaktivite Deneyi Cihaz
7) Eit reaktivite neticeleri veren dier kartrclarda kullanlabilir.

28

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

Boyutlar mmdir.

EKL 13 - Bakl Kartrc

Boyutlar mmdir.

1. zolasyon tabakas
2. PE film

EKL 14 - Alabilen Bir Parayla Kapatlm Kapak ve Termometre Delii

29

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999
Boyutlar mmdir.

220

EKL 15 - Tartma ve Besleme Kab

5.10.3 - Numunenin Hazrlanmas

0,5 kg cvarnda bir numune deneye tbi tutulmaldr. Numune, deneye tbi tutulacak mamul temsil
ettiinden emin olmak iin skca kapatlm bir kapta saklanr. ok kk miktarlarda nem emse bile
ya snme erisinin eklini etkiler. Bir deney iin (150 0,5) glk bir miktar tartlr.

5.10.4 - lem
Dewar kab (600 1) g ve yaklak 20C (To) saf su ile doldurulur. Termometre batrlr ve kartrc
-1
altrlr. Kartrc (300 50) min alrken scaklk kontrol edilir. Scaklk 20Ctan 0,5 Kden
daha fazla sapmamaldr. Kire numunesi de yaklak 20C scaklkta olmaldr.
Kartrc alrken tartlan numune miktar suyun iine atlr. Bu an deneyin balama zaman olarak
kabul edilir. Yarm dakika, bir dakika, 10 dakikaya kadar birer dakika aralarla ve sonra sadece ikier
dakikalk aralarla snme scaklklar llr.
ok reaktif kirelerde scaklk daha ksa aralklarla llr, nk reaksiyon bir ka dakikada sona
erebilir.
Kabn iindekilerin tm deney sresince tamamen ve iyice kartrldndan emin olunmaldr. ok
fazla kalnlaan kireler iin reaksiyon scakl 60Cye ulatktan sonra motor hznn arttrlmas
gerekebilir.

5.10.5 - Deerlendirme
llen scaklk deerleri, zamann bir fonksiyonu olarak grafie geirilir (ya snme erisi, ekil 16).
Kirecin reaksiyon hzn karakterize eden tu, kirecin tam snmesi iin dakika olarak geen zamann
% 80nine tekabl eder ve bu tu deeri dakika olarak kaydedilir. tu zaman sonunda Tu scaklna
ulalr. Tmax scaklna ulald zaman, % 100 snme meydana gelmi olur (ekil 16).
Tu = (0,8 x Tmax) + (0,2 x To)C olarak

(11)

En yksek scaklk Tmax, gzlenen Tmax deerlerinden su e deeri dikkate alnarak yaplan dzeltme
ile tayin edilir.
Bu dnm, sadece su edeeri 200 J/K - 300 J/K olan deney cihaznda uygulanr.
Tmax = (1,1 x T max) -2 C

30

(12)

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

EKL 16 - Ya Snme Erisi rnei

5.11 - SERBEST SU TAYN

5.11.1 - Prensip
Bir numune 105 Cda stldnda serbest su buharlar. Bu scaklkta ktledeki kayp rutubet W F ile
gsterilir ve ktlece yzde olarak ifade edilir.

5.11.2 - lem
5 g numune 0,1 mg dorulukla bir tartma kabna tartlr ve (105 5)Cda vakum kurutucu etvde sabit
ktleye ulancaya kadar kurutulur (kural olarak 2 h civarnda) ve kimyasal bir nem ekici madde (rn.
magnezyum perklorat) ieren desikatre hemen aktarlr. Souduktan sonra ktledeki azalma tespit
edilir.

5.11.3 - Hesaplama ve Sonularn Gsterilmesi

Serbest su, W F, ktlece yzde olarak aadaki eitlikle hesaplanr:
wF =

m11 m12
x100
m11

Burada;
m11: kurutmadan nceki numunenin ktlesi, g
m12: kurutmadan sonraki numunenin ktlesi g
dir.

31

ICS 91.100.10

TRK STANDARDI

TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

TADL
TS EN 459 2 / Nisan 1999 YAPI KREC BLM 2 : DENEY METOTLARI Standard Teknik
Kurulumuzun 21 Kasm 2000 Tarihli Toplantsnda Aadak ekilde Tadil Edilmitir .
ESK METN
NSZ
Bu standard, CEN tarafndan kabul edilen EN 459 - 2: 1994 standard esas alnarak, TSE naat
Hazrlk Grubunca TS 32: 1993n revizyonu olarak hazrlanm ve TSE Teknik Kurulunun 13
Nisan 1999 tarihli toplantsnda Trk Standard olarak kabul edilerek yaymna karar verilmitir.
Bu standardn daha nce yaymlanm bulunan basklar geersizdir.
YEN METN
NSZ
Bu standard, CEN tarafndan kabul edilen EN 459 - 2: 1994 standard esas alnarak, TSE naat
Hazrlk Grubunca TS 32: 1993n revizyonu olarak hazrlanm ve TSE Teknik Kurulunun 13
Nisan 1999 tarihli toplantsnda Trk Standard olarak kabul edilerek yaymna karar verilmitir.
- Bu standardn kabul ile TS 31 :1977 iptal edilmitir .
Bu standardn daha nce yaymlanm bulunan basklar geersizdir.

32