30.09.

2010
1
ZEMN YLETRME
NAAT MHENDSLER ODASI
ZMR UBES
ZEMN YLETRME
YNTEMLER,
DERN TEMELLER VE
UYGULAMA RNEKLER
Do.Dr.Selim ALTUN
Ege niversitesi naat Mh. Bl.
Geoteknik Anabilim Dal
ZEMNLERN YLETRLMES
AMA VE KAPSAM
Zeminlerin iyiletirilmesindeki ama yetersiz zeminler ile
bunlar ar ykleme durumlar deprem veya toprak bunlar ar ykleme durumlar, deprem veya toprak
kaymas gibi afetlerden etkilenen bina temel zeminleri iin
daha uygun ve yeterli koullar salayacak zelliklere
ulatrmaktr.
Zemin iyiletirme tekniklerine yaplarn statik ykleri altnda
istenen performans gsteremeyecei anlalan zeminlerde
de sk ihtiya duyulmaktadr.
30.09.2010
2
ZAYIF ZEMN KOULLARINA LKN
ALTERNATF ZMLER
Yetersiz zemin koullar ile karlaldnda birka zm
sz konusu olabilir :
Sorunlu parselden vazgeilip yeni bir arazi seilebilir,
Daha iyi nitelikli zemin tabakalarna ulamak iin derin
temeller tasarlanabilir,
Zayf zemin kaldrlp yerine daha iyi bir malzeme,
kontroll olarak yerletirilebilir,
Zayf zemin zerine ina edilecek yap zeminden Zayf zemin zerine ina edilecek yap, zeminden
beklenen davrana uyum salayabilecek biimde
tasarlanabilir,
Yetersiz ve zayf zeminin iyiletirilmesi yoluna gidilebilir.
ZEMN YLETRME HTYACI VE UYGUN
METODUN SEM
Sz konusu problemler aadakilerden herhangi biri olabilir:
Temel zeminlerinin svlama potansiyeli olmas,
Yetersiz tama gc,
Yapm esnas veya sonrasnda belirebilecek ar toplam oturmalar,
Yapnn eilmesine, zarar grmesine veya yklmasna yol
aabilecek farkl oturmalar,
Temel kazs ile ilgili problemler,
ev durayszl,
Kaz sonucu kabarmalar,
Problemli zeminlerin varl (kebilen, ien, organik vb. zeminler).
30.09.2010
3
ZEMN YLETRME TEKNNN SEMN
ETKLEYEN FAKTRLER
Zemin/kaya profili ve zellikleri (incelerin yzdesi, kvam,
normal yklenmi/ar konsolide, vb.)
Yeralt suyu durumu
Gzetilen iyiletirme seviyesi (bykl)
Farkl metodlarla elde edilebilecek iyiletirmelerin grece
bykl ve yarar
yiletirmeye ilikin gerekli alan ve derinlik
Yapma ilikin faktrler (i plan, ulalabilirlik, malzemeler,
geit hakk, ekipman i gc, yeraltnda alabilme
alanlarna ilikin engeller) g )
evresel faktrler
Maliyet
Yeni veya mevcut yaplarla etkileim
Bakm, dayankllk ve iletme gereksinimleri
Dierleri (szleme, politika, gelenek, vb.)
ZEMN YLETRME TEKNKLERNN
SINIFLANDIRILMASI
Uygulama Yntemine Gre
Sadece inaat aamasnda uygulanan geici
iyiletirme yntemleri
Zemine herhangi bir malzeme kartrmadan
uygulanan kalc iyiletirme yntemleri
Zemine eitli malzemeler kartrarak
uygulanan iyiletirme yntemleri
Uygulama Derinliine Gre
Derin iyiletirme yntemleri
Yzeysel iyiletirme yntemleri
30.09.2010
4
ZEMN YLETRME YNTEMLER
1. Vibrasyonlu (titreimli) yntemler
a. Vibroflotasyon
b. Kum sktrma kazklar
c Vibrasyonlu sondalar ile sktrma c. Vibrasyonlu sondalar ile sktrma
d. Patlatma
Vibrasyonlu yntemler ok kirli olmayan kohezyonsuz
zeminler iin uygundur (nceler oran < % 20-25).
Zemindeki inceler daha fazla ise vibrasyon etkisini
kaybettiinden zemini yatay veya deyde iterek ve
deplasman yaptrarak sktran u yntemler uygulanr:
2. Deplasman Teknikleri 2. Deplasman Teknikleri
a) Kompaksiyon (Sktrma) Kazklar
b) Arlk Drme (Dinamik Sktrma)
c) Kompaksiyon Enjeksiyonu
Bu yntemler (1)de karlalan zeminlere de uygulanabilir.
3. Kartrma Teknikleri
a. Kire kolonlar
b. Derin Kartrma (Deep Mixing)
c. Jet Enjeksiyonu (Jet Grouting)
d ( d ) K d. n(ceden) Kartrma
nc grup yntemlerde bir balayc katk malzemesiyle
(imento, kire gibi) zemin kartrlarak talatrlr. Kolonlar
(tekli, iftli, drtl, vb.), iki ynde kesien perdeler veya ktle
olarak zemin kat hale getirilir. Izgara eklinde
(kare/dikdrtgen) iki ynde erit eklinde talatrlan (kare/dikdrtgen) iki ynde erit eklinde talatrlan
zeminlerde ayrca boluk suyu basnlarn izole ettii ve
svlamay nledii bilinmektedir.
30.09.2010
5
4. Dier Yntemler
a. Zemini deitirme ve yapsal dolgular
b. akl dren kuyular (veya suni drenaj malzemeleri)
c. Y.A.S.S. drme (kuyular, hendekler, vb.) ( y , , )
d. Permeasyon (Szdrma) Enjeksiyonu (nceler oran
%20den az daneli zemin)
Zemin iyiletirme yntemleri dnda nlemler de
svlama iin nerilmektedir. Bunlardan bazlar
unlardr: unlardr:
I. Kazkl Temel kullanm
II. Yap etrafna diyafram duvar, palplan perdelerle
yaltm
III. Rijit yap bodrum - temel tasarm vd.
ZEMN YLETRME
YNTEMLER
DERN SIKITIRMA
Vibroflotasyon: Vibroflotasyon:
Vibroflotasyon zemin ierisine yerletirilen
bir vibratrden kaynaklanan yatay
titreimler sonucu granler zeminlerin
sktrlmasn salamaktadr. Dolaysyla
granler zeminlerin balangtaki boluk
oranlar ve skabilirlikleri azalmaktadr. o a a e s ab e a a a tad
Dier yandan isel srtnme alar, tama
gc ve svlamaya kar olan direnleri de
artmaktadr.
30.09.2010
6
30.09.2010
7
Smeller iin tipik vibroflotasyon karelajlar (Brown,
1977)
30.09.2010
8
Kum Sktrma Kazklar (SCP)
Kum sktrma kazklar yumuak zeminleri iyiletirme
teknii olarak Japonyada gelitirilmitir. Bu teknik
yumuak zemin ierisinde titreimli bir muhafaza borusu
yardmyla kum veya benzer bir malzeme kullanarak iyi yardmyla kum veya benzer bir malzeme kullanarak iyi
sktrlm kum kazklardan olumaktadr.
Kum Sktrma Kazklar (SCP) tekniine ilikin ekipman
kum dren yerletirme ekipmanna benzemektedir.
Ekipman istenilen derinlie ulatktan sonra, daha
nceden belirlenen boydaki gevek kum ekipmann mili
arasndan boaltlr ve ekipman biraz yukar ekilir. Daha
sonra milin stndeki bir vibratr yardmyla mil gevek sonra milin stndeki bir vibratr yardmyla mil gevek
kumu sktrr ve apn artrr. Bu ilemin tekrar
ettirilmesiyle sktrlm kum kazklar oluturulur ve
ayrca etraftaki zeminde sktrlm olur.
Sktrlm kum kazklar oluturma aamalar (Tanimoto, 1973)
30.09.2010
9
Arlk Drme (Dinamik Kompaksiyon)
Dinamik kompaksiyon ilemi ar bir ykn tekrarl olarak
deiik yksekliklerden zemin zerine drlmesinden
olumaktadr Yklerin arlklar genellikle 5 ile 27 ton ve olumaktadr. Yklerin arlklar genellikle 5 ile 27 ton ve
d ykseklikleri ise 12 ile 30 m arasnda
deimektedir.
Elde edilen iyiletirme derecesi uygulanan enerjiye yani
tokman arlna, d yksekliine, karelaj
aralklarna ve her noktadaki d saysna baldr.
Hafif tokmaklarn alak yksekliklerden drlmesi ile Hafif tokmaklarn alak yksekliklerden drlmesi ile
3.0 ile 4.5 m arasnda bir iyiletirme derinlii elde edilir.
Daha ar tokmaklarn daha ykseklerden drlmesiyle
ise elden edilen iyiletirme derinlii ise 6.0 ile 9.0 m
arasnda deimektedir.
- Zemine yksekten arlk drlmesi
Granler zeminler
Dinamik Kompaksiyon Dinamik Kompaksiyon
dolgu alanlar ve
karstik ortamlar
iin uygundur.
D tki i l
Arlk
Dme etkisiyle
oluan ukurlar
30.09.2010
10
SUN DRENLER KULLANILARAK /
KULLANILMAKSIZIN NYKLEME LE
KONSOLDASYON
Ek Dolgu ile n Ykleme
Ek dolgu ile n ykleme konsolidasyon oturmalarnn g y y
tamamlanmas iin gereken srenin kabul edilemez
derecede uzun veya ok kaln homojen kil tabakalarnn
mevcut olduu durumlarda sz konusudur.
Temel kural zeminin tama gcn amayacak ekilde ek
dolgunun uygulanmasdr. Eer belli durumlarda byle bir
ykn uygulanmas gerekecekse, ykleme hz oluan ar
boluk suyu basnlarnn snmlemesini salayacak ekilde
olmal ya da dolgunun hemen altnda geotekstiller olmal ya da dolgunun hemen altnda geotekstiller
kullanlmaldr.
n yklemenin amac ngrlen yapsal ykler altnda
oluacak nihai oturmalar daha ksa bir zaman aralnda
gerekletirmektir.
30.09.2010
11
Konsolidasyonu hzlandrmann en etkili yolu n
yklemeden dolay oluan ar boluk suyu basnlarnn
hem dey hem de yatay ynde snmlenmesini
salamaktr.
Belli aralklarla kil ierisine yerletirilen yksek geirimli Belli aralklarla kil ierisine yerletirilen yksek geirimli
dey kolonlar yeralt suyunun yatay olarak hzl bir
ekilde drene olmasn salamakta, bu esnada ayn
zamanda dey drenaj da devam etmektedir. Sonu
itibariyle sistemin doal durumdan ok daha hzl bir
ekilde konsolide olduu grlecektir.
Dey drenler genellikle 0.3 m apnda kum kolonlardan
veya 100 mm genilii olan suni dz drenlerin zemin
ierisine sokulmasyla oluturulmaktadr Fitil drenlerin ierisine sokulmasyla oluturulmaktadr. Fitil drenlerin
kullanlmas kum drenlerin killi zemine yerletirilmesi
esnasnda zeminin skmasna yol ap geirimlilii
nemli lde drmesinden dolay tercih edilmelidir. Bu
yntem konsolidasyon katsays, c
v
, 3x10-7 m
2
/s den
kk olan killerde etkili grlmektedir.
30.09.2010
12
ZEMN GLENDRME I
Mini Kazklar
Bir mini kazk, kk apl (genellikle 300 mmden az) burgu ile
alp betonlanm genellikle donatl deitirme kazdr alp betonlanm genellikle donatl deitirme kazdr.
Bir minikazk, bir sondaj delii almas, donatnn yerletirilmesi
ve deliin betonlanmas eklinde inaa edilir.
Mini kazklar evre yaplara, zemine ve evreye en az
rahatszlk veren metotlarla ina edilir. Ulam gl olan
ortamlarda ve tm zemin tipleri ve koullarnda ina edilebilir. p
Minikazklar, zemin ankrajlar ve enjeksiyon projelerinde
kullanlan ekipmanla, yatayla her ada ina edilebilir.
Mini kazklar, genellikle mevcut yaplarn alttan
desteklenmesinde kullanlr.
30.09.2010
13
Tip A Tip B Tip C Tip D
Enjeksiyon tipine bal olarak mini kazk snflandrmas
Ta Kolonlar
Ta kolonlar Vibrokompaksiyona benzer yntemle ina
edilir, farkl olarak akl geri dolgu kullanlr, ve genellikle
temiz kumlardan ok, az kohezif zeminlerde veya siltli
kumlarda ina edilirler. kumlarda ina edilirler.
Kuru yntemde, vibratrle silindir bir ukur alr, ve
aadan yukarya akl veya krma ta ile doldurulur.
Sktrma vibrasyonla ve vibratrn defaten 0.5 m geri
ekilmesi ve sokulmas srasndaki deplasmanla
salanr.
Ta kolonlar, zemin koullarna, ekipmana ve ina
t i b l l k k d l llikl 1 yntemine bal olmak kaydyla genellikle 1 m
apndadr. Bunlar genellikle kare veya gen sistemde
uygulanrlar.
Merkezden merkeze kolon aral tipik olarak 1.5-3.5
mdir.
30.09.2010
14
Temel uygulamalar asndan, derinlikle gerilme
dalm dnlerek bina evresinin tesine geecek
ekilde uygulama alan geniletilmelidir. Uygulama
alannn zerine 0.3 m veya daha kaln bir kum veya
akl drenaj rts yerletirilir. Bu rt hem de yukardaki j y y
yapdan gelen gerilmeleri datmaya yarar.
Ta kolonun dikey kesitte ve stten grn
30.09.2010
15
Vibro Ta Kolon lemi;
Temel oturmasn azaltr.
Temel ebadnda azalmaya ve tama kapasitesinin
artmasna neden olur artmasna neden olur.
Svlama potansiyelini hafifletir.
Eim stabilizasyonu salar.
Dolgular zerinde inaya izin verir.
S temel inasna izin verir.
Deprem tarafndan oluturulan yanal yaylmay nler.
Vibro teknolojiler ile deitirilebilen zemin tipleri
30.09.2010
16
Derin Kartrma (Deep Mixing)
Derin kartrma, zeminin imentolu maddelerle yerinde
kartrlmasdr Bu amala ucunda palet bulunan ii kartrlmasdr. Bu amala, ucunda palet bulunan ii
bo bir burgu (auger) kullanlr.
Derin kartrma ynteminin amac zeminin basn
mukavemetinin (kayma mukavemeti) arttrlmas,
permeabilitesinin azaltlmas veya zararl maddelere
kar dayankllnn iyiletirilmesidir.
Islak ve kuru yntem olmak zere iki yntem sz
k d konusudur.
Derin Kartrma
Uygulama Alanlar
Kaz ukurlarnn desteklenmesi
Geirimsizlik perdeleri Geirimsizlik perdeleri
Rhtm yaplar
Tnel zeminin desteklenmesi
Temel takviyesi
Svlamann nlenmesi
Su altndaki veya slak gevek kumlar, yumuak
killer
Uygulama derinlii ~30m
yiletirilmi zeminde q
u
= 70 kPa 3.5MPa
30.09.2010
17
Derin kartrmann retim sreci gsterilmitir. Bu
safhaya ayrlabilir:
Kartrcnn gerekli derinlie kadar girmesi
Balaycnn dalm
Molekler difzyon
Derin Kartrma Yntemi
yiletirilmemi gevek
zemin
yiletirilmi
zemin
30.09.2010
18
ZEMN GLENDRME II
ENJEKSYON TEKNKLER
Zemin enjeksiyonu temel olarak akkan malzemelerin
basn altnda zemin ierisindeki boluklara enjekte basn altnda zemin ierisindeki boluklara enjekte
edilmesidir. Buradaki ama zeminin ya da kaya ktlesinin
mhendislik zelliklerini iyiletirmektir. Nitekim bu
iyiletirme zeminin gerilme-deformasyon ve dayanm gibi
mekanik zellikleri ile geirimlilik gibi hidrojeolojik
zellikleri deitirilerek elde edilir.
30.09.2010
19
Permeasyon (Szdrma Emdirme)
Enjeksiyonu
Xanthakos vd.de (1994), emdirme enjeksiyonunun en
eski ve u ana kadar en iyi allm enjeksiyon teknii y j y
olduu sylenmektedir. Emdirme enjeksiyonunun amac
zeminin hacminde ve yapsnda nemli bir deiiklik
meydana getirmeksizin zemin ierisindeki boluklarn
enjeksiyon malzemesiyle doldurulmasdr. Enjeksiyon
malzemesi balangta akkan iken zemin boluklar
ierisinde zamanla setlemekte ve dolaysyla zemin
zelliklerini deitirmektedir.
30.09.2010
20
Kompaksiyon Enjeksiyonu
Kompaksiyon enjeksiyonu 25 mmden daha az kme
deeri olan, yeterli plastisiteyi salayacak kadar silt ve
isel srtnmeyi salayacak kadar da kum ieren kat
enjeksiyon malzemesinin zemin boluklar ierisine enjeksiyon malzemesinin zemin boluklar ierisine
girmeksizin enjeksiyon noktas etrafnda giderek
genileyen bir ktle oluturacak ve bu sayede etrafndaki
gevek zeminleri sktracak ekilde yksek basnlarda
enjekte edilmesi olarak tanmlanabilir.
Yntem ounlukla zayf veya yumuak zeminlerin
sktrlmasnda, temel ve demelerin alttan
desteklenmesinde yap oturmalarnn kontrol desteklenmesinde, yap oturmalarnn kontrol
edilmesinde, farkl oturmalar gsteren yap temellerinin
rehabilitasyonunda ve tekrar eski seviyelerine
ykseltilmesinde kullanlmtr.
Kompaksiyon enjeksiyonunun ematik gsterimi
30.09.2010
21
Kompaksiyon enjeksiyonu karmndaki kum iin
ngrlen dane ap dalm aral
Kompaksiyon enjeksiyonunun avantajlar
Tam olarak belirli bir yerin iyiletirilmesi
Kurulum hz
Geni uygulama alan
Birok zemin eidinde etkili olmas
Dar girili ve boluk pay ok az olan durumlarda
uygulanabilmesi
Zararsz olmas
Atk toprak olmamas
Temel veya kolona balanmaya ihtiya olmamas
Var olan temellere uyumlu olmas ve zarar vermemesi
Kald rma er deitirme e ka k akma a ekonomik bir Kaldrma, yer deitirme ve kazk akmaya ekonomik bir
alternatif olmas
Dier yntemlerle ulalamayan derinliklere ulalabilmesi
Yzey ortamna en az etkiye sebep olmas
30.09.2010
22
Mission Vadisi hafif rayl kprs kompaksiyon enjeksiyonu uygulama profili
Petronas kiz Kuleleri genelletirilmi yer alt profili
30.09.2010
23
Jet Enjeksiyonu (Jet Grout)
Bu yntemde, yksek hzla enjekte edilen karm
zeminin doal yapsn bozmakta ve zemin ile enjekte
edilen malzemenin karmyla yeni bir malzeme (soil
crete) olumaktadr.
Bylece, zeminin tama gc ve elastisite modl
artarken permeabilitesi azalmaktadr. Homojen ve
srekli yapdaki bu yeni malzemenin karakteristik
zellikleri nceden belirlenebilmektedir zellikleri nceden belirlenebilmektedir.
Jet grout yntemi, zemine malzeme kartrlarak yaplan
derin ve kalc bir zemin iyiletirme yntemidir.
Jet Grouting Ynteminin Uygulama Alanlar
Temel takviyesi, Temel takviyesi,
Kaz yzeylerinin desteklenmesi,
Zemin iyiletirmesi,
Tnel inaatlarnda tnel aynasnn ve tnel tavannn
desteklenmesi,
Kaz ukurlarna gelen yeralt sularnn azaltlmas,
ev ve heyelan stabilizasyonu ev ve heyelan stabilizasyonu,
Geirimsizlik perdeleri,
Atk sahalarnda geirimsizliin salanmas
30.09.2010
24
JET GROUT EKPMANLARI
imento Silosu
Kartrma nitesi
Yksek Basn
Pompas
Su Pompas Kompresr
Delgi Makinesi
30.09.2010
25
JET GROUT YAPIMI
JET GROUT YNTEMNN
UYGULANABLD ZEMNLER
30.09.2010
26
JET GROUT SSTEMLER
Jet 1 Tek Akkanl Sistem
Jet 2 ift Akkanl Sistem
Jet 3 Akkanl Sistem
JET GROUT SSTEMLER
KARILATIRMA TABLOSU
Zemin Cinsi Kolon ap JG Kolon Dayanm
Jet 1
Kum ve akl
Kil
60 cm 90 cm
(up to 110 cm)
60 cm 90 cm
70 250 kg/cm
2
20 100 kg/cm
2
Jet 2
Kum ve akl
Kil
90 cm 180 cm
(up to 300 cm)
90 cm 150 cm
35 140 kg/cm
2
10 70 kg/cm
2
Kil 90 cm 150 cm
Jet 3
Kum ve akl
Kil
150 cm 240 cm
90 cm 180 cm
35 105 kg/cm
2
10 50 kg/cm
2
30.09.2010
27
JET SSTEM (JET-1, JET-2, JET-3)
TJ DNME HIZI (rpm)
TJ EKME HIZI (cm/dak)
JET GROUT SSTEMLER
MALAT PARAMETRELER
ENJEKSYON BASINCI (bar)
NOZUL SAYISI VE API (adet, mm)
SSTEM
ENJEKSYON
TP BASIN
NOZUL
ADED VE
API
EKME
HIZI
DNME
HIZI
SU/MENTO
ORANI
POMPA
KAPASTES
JET 1 MENTO 400 - 550 1-2 X 2-5 15 -100 5 - 15 1.0 - 1.5 70 - 600
SU / MENTO ORANI
POMPA KAPASTES (lt/dak)
JET 2 MENTO 400 - 550 1-2 X 2-5 10 - 30 4 - 8 1.0 - 1.5 70 - 600
HAVA 10 - 12 - 10 - 30 - - 4000 - 10 000
JET 3 MENTO 50 - 100 1-2 X 4-5 6 - 15 4 - 8 1.2 - 1.5 80 - 200
HAVA 10 -12 - 6 - 15 - - 4000 - 10 000
SU 6 - 15 - - 40 - 100
JET GROUTIN AVANTAJLARI
Klasik enjeksiyon yntemlerine gre daha hzl ve ekonomiktir.
i k l d ki klik i d Monitr ve pskrtme azlarnn tasarmndaki esneklik sayesinde
farkl geometride elemanlar imal edilebilir. Yatay, eimli ve dey
duvarlar rahatlkla yaplabilmektedir.
Klasik enjeksiyona gre kontrol daha kolaydr.
Kimyasal adan zemine hibir zarar ve kirletici etkisi yoktur.
Kullanlan ekipmann boyutlar sayesinde kapal, dar ve skk
ortamlarda dahi allabilmektedir.
Btn zemin cinslerinde kullanlabilmektedir.
malata istenilen derinlikten balanabilir ve istenilen derinlikte son
verilebilir.
Vibrasyonsuz bir yntemdir.
30.09.2010
28
JET GROUTIN DEZAVANTAJLARI
Y h li d d Yntem henz gelime aamasndadr.
Teknolojisinin yeni oluu ve teorik bilgi eksiklii nedeniyle
mhendislik tasarmnda yararlanlacak kurallar henz
kesinlememitir. Bu nedenle, benzer koullarda yaplm
olan tecrbeler ile uygulama srasnda yaplan gzlemlere
dayal tasarm yaplmaktadr.
Zemin iinde enjeksiyonun dalmn ve oluan geometriyi
belirlemek zordur. Bu nedenle, dikkatli ve detayl gzlem ve
kontrol testleri yapmay zorunlu klmaktadr.
UYGULAMA ALANLARI
30.09.2010
29
UYGULAMA ALANLARI
GERMSZLK PERDELER
UYGULAMA ALANLARI
TEMEL TAKVYES
30.09.2010
30
TNEL MHENDSLNDE
TNEL MHENDSLNDE
30.09.2010
31
EV STABLTESNDE
KAZI UKURLARINDA
30.09.2010
32
TEMEL ZEMN YLETRMESNDE
Kolon uygulamas sonras kum zeminin
SPT direnlerindeki art
30.09.2010
33
JET GROUT KOLONLAR
SuperJet kolonlar
30.09.2010
34
SIVILAMA YNNDEN ZEMN YLETRME
YNTEMLER
Depremde yaplarda zemin asndan ortaya kan
hasarlarn ana nedenlerinden biri zeminin svlamas
sonucu temellerin deplasmanlar gstermesidir. Bazen
tam bir svlama bazen de yine yksek oturma ve tam bir svlama bazen de yine yksek oturma ve
hasarlara neden olan yar svlama oturmalar
gerekleir. Ayrca yaylma sonucu yatay deplasmanlarn
ortaya kt durumlar da sz konusudur.
Svlama potansiyeline sahip zeminlerde temel
zemininin iyiletirilmesi veya iyiletirme dnda uygun bir
yntem ile nlem alnmas gerekir. Gevek ve orta
gevek, kohezyonsuz zeminlerin su seviyesi altnda g , y y
bulunduu profillerde deprem byklne bal olarak
bu potansiyel kontrol edilir.
Gevek kumlu zeminlerin svlama/yenilme potansiyeli
olduu gznne alnarak titreimli sktrma yntemleri
ile kuru birim hacm arl artrma en gvenilir yoldur .
SIVILAMAYA KARI TEMEL MHENDSL UYGULAMALARI
METODOLOJ
PREFABRK
DREN
VRBRO
FLOTASYON
VBRO
KOMPAKSYON
KOMPAKSYON
KAZIKLARI
(COMPACTION
PILES)
TA
KOLON
(5)
DNAMK
KOMPAKSYON
(4)
DEEP
MIXING
JET
GROUT
1
AIRI BOLUK SUYU
BASINCI OLUUMUNA
MAN OLUNMASI

- - - - - -
2
ZEMNN YERNDE
SIKITIRILMASI - ZAF
SIKILIININ
ARTTIRILMASI
-
(2) (3)
- -
3
ZEMN NDE RJT
KOLON
OLUTURULMASI
SURETYLE KAYMA
GERLMELERNN
ALINMASI
- -

-
(1)
-

ZEMNN YANAL
HAREKETNE MAN
OLMAK ZERE ZEMN
NDE ZEMN
- - - - -

4
NDE ZEMN
HAPSEDECEK
ELEMANLARIN TEKL

5
STYAPININ DAHA RJT VE FARKLI OTURMA VE YATAY DEPLASMANLARDAN DAHA AZ
ETKLENECEK TARZDA TEKL VEYA TAKVYE EDLMES
(1) HMAL EDLEBLR
(2) YANLIZ KUMLARDA FC < 5%
(3) NCE DANEL ZEMNLERDE 5% < FC < 35%
(4) ENERJNN DAHA DERNE LETLMES N
TA KESON / STONE PLLAR UYGULAMASI
(5) UCU KAPALI TAPA LE BORU AKILARAK
VEYA VBROREPLACEMENT METODU LE
30.09.2010
35
Kocaeli (1999) depreminden baz rnekler
Temel
izolasyonu
etkisi
Svlaan tabaka
Kobe (1995)
Tayvan (1999)
Tayvan (1999) Tayvan (1999)
30.09.2010
36
Derin Temeller
~ styap yklerini derindeki salam zemine iletmek
~ Genellikle zayf zeminler veya ar yk durumlar
K
A
Z
Ana Kaya
Zayf
zemin
Z
I
K
Kazkl Temeller
Malzemesine gre kazk eitleri
-Ahap kazklar,
-elik kazklar,
BA k kl -BA kazklar,
Yaplna gre kazk eitleri
-Yerinde dkme kazklar,
-Prefabrike akma kazklar,
-Yerinde dkme akma kazklar,
Fonksiyonlarna gre kazklar
-Srtnme kazklar,
-U kazklar,
-Srtnme & u kazklar
30.09.2010
37
Ahap Kazklar
elik Kazklar
30.09.2010
38
elik Boru Kazklar
Betonarme Kazklar
30.09.2010
39
Kompozit Kazklar
Kazklar akma Sistemleri
30.09.2010
40
Deniz ii
elik kazk
akm
Kazk akma sistemleri - Vibrasyonlu
30.09.2010
41
Fore Kazk
Delgi Aamas
FORE KAZIK YAPIMI
KAZIK YAPIMI SIRASINDA ZELLKLE DKKAT EDLMES
GEREKEN HUSUSLAR
1 APLKASYON: 1 APLKASYON:
-Kazklarn projedeki koordinatlara gre aplikasyonu yapldktan sonra
kazk makinasnn tam olarak kazk orta noktasna merkezlenmesi
salanmaldr. Zemin yzeyinde bulunabilecek byk ta ve kaya
paralar makina delgi ekipmann saa sola oynatarak kaz
ekseninden karabilmektedir.
-Kazk makinasnn delgi ekipmannn diklii mutlaka kontrol edilmeli.
-Diklik ilk bataki merkezleme safhasnda salanmal, kazn
yapmna balandktan sonra zellikle ilerlemenin ilk 5 metresinde
diklik tekrar tekrar kontrol edilmelidir.
-Kazk delgi ekipmannn dikliini kontrol etmek iin en pratik ekipman
su terazisidir. Kazk delgi makinasnn delme kulesinin diklii su
terazisi ile birbirine dik iki ynde kontrol edilmelidir.
30.09.2010
42
FORE KAZIK YAPIMI
2- DELG :
Delgi srasnda mutlaka en az bir boy (5-6m) geici muhafaza
borusu kullanlmaldr. Bu zellikle emniyet ve betonlama srasnda borusu kullanlmaldr. Bu zellikle emniyet ve betonlama srasnda
kazk iine kenardaki ta-toprak paralarnn dmesini engellemek
bakmndan gereklidir. Muhafaza borusunun en az 1mlik ksmnn
zeminden yukarda olmas nerilir.
Kuru zeminlerde delgi; burgu (auger) kullanlarak,
Yeralt suyu altnda yaplan kazlarda delgi ise kova (drill bucket) Yeralt suyu altnda yaplan kazlarda delgi ise kova (drill bucket)
kullanlarak yaplmaldr.
DELG
EKPMANLARI EKPMANLARI
30.09.2010
43
Delgi Ekipmanlar
30.09.2010
44
TAM BOY MUHAFAZA BORUSU LE DELG
Zayf ve yeralt
suyunun yksek
olduu zemin
koullarnda
muhafaza borusunun
k l aklmas
30.09.2010
45
aklan muhafaza
borusunun iinin
forajnn yaplmas
BENTONT LE DELG
30.09.2010
46
Fore Kazk
Delgi Aamas
Burgu ile
Forajla Zeminin Yzeye karlmas
30.09.2010
47
Foraj yaplm kazk ukuru
DELG (Devam)
- Delgi srasnda muhafaza borusu kullanlyorsa
muhafaza borusunun her zaman burgu veya kovann
nnde olmas salanmaldr nnde olmas salanmaldr.
- Delgi srasnda bentonit kullanlyorsa kuyu iinin her
zaman bentonitle dolu olmas salanmaldr.
- Delgi bittikten sonra kuyu boyu mutlaka kontrol
edilmelidir.
- Betonarme demiri indirilmeden mutlaka kuyu dibi kova ile
i i t i l lidi iyice temizlenmelidir.
30.09.2010
48
BETON DKM
Betonlamaya kuyu dibi temizlenip, donat yerletirildikten sonra
hemen balanmal, kuyu hazr vaziyette beton iin beklememelidir.
Kuyunun tamamlanmasn ve donatnn yerletirilmesini takiben
kazk beton iin beklemise, donat tekrar karlarak kova ile kuyu
dibi temizlii yaplmal donat tekrar yerletirilmeli ve beton dibi temizlii yaplmal, donat tekrar yerletirilmeli ve beton
dkmne hemen balanmaldr.
Bentonit ile delgi yaplyorsa, beton dkmnden nce mutlaka
artnamede verilen bentonit ile ilgili deneyler yaplmal ve
artnamedeki deerler salanmaldr.
Betonlama tam boy tremie borusu kullanlarak yaplmal, tremie
borularnn kuyu dibine oturduu mutlaka teyid edilmelidir. Betonun
ilk ak sonrasnda tremie borular kazk taban ile tremie borularnn
ucu arasnda max. 20cm olacak ekilde kaldrlmaldr
Betonlama ncesi tremi borular iine lastik tka konulmaldr Betonlama ncesi tremi borular iine lastik tka konulmaldr.
Betonlama srasnda her zaman tremie borusunun ucu beton iinde
en az 3.0m gml olmaldr.
Betonlamaya kazk ucundan taze beton gelinceye kadar devam
edilmelidir.
BETON DKM (Devam)
30.09.2010
49
Dairesel kesitli kazk iin hazrlanm kazk donatlar
Alan kazk
ukuruna donatnn
yerletirilmesi
30.09.2010
50
Tremi Borusu
30.09.2010
51
Tremi borusuyla beton dkm
Beton dkm ilemi tamamlanm fore kazk
30.09.2010
52
Kazkl Temellerin Kullanm Yerleri
Kaya
(a) (b) (c)
(d)
ien
zemin
Salam
zemin
(e)
Erozyon
Blgesi
(f)
Kazk tama gc bileenleri
Q
u
Q
s
Q
p
u s p
Q Q Q
Q
u
: Kazn niahi tama gc (Tayabilecei toplam
en byk yk)
Q
s
: Kazk aft ve zemin arasnda srtnmeyle tanan
toplam yk
Q
p
: Kazk ucu tarafndan tanan toplam yk
30.09.2010
53
Kazk tama gcnn belirlenmesi iin geerli belli bal
yaklamlar unlardr:
1. Mhendislik analizi-Statik tama gc formlleri:
Temel zemin etd verileri ve laboratuar deneyleri sonular ile
uygun parametreler tayin edilir ve kazk davran
mekanizmasna gre gelitirilmi genel kabul grm tama
gc denklemleri kullanlr. Bu yaklam yzeysel temeller iin
uygulanan yaklama benzerdir.
2. Kazk akma direncini esas alan dinamik kazk
formlleri uygulanarak tama gc elde edilir.
3. Arazi ykleme deneyleri: Tm kazk temel sisteminin
ina edilmesinden nce, farkl zemin zellikleri gsteren
noktalarda deney kazklar ngrlen boyutta ve yntemle
ina edilerek ykleme deneyine tabi tutulur.
4. Uygulama standartlar ve tecrbe doru tasarmn
nemli bileenlerindendir.
30.09.2010
54
Kazklarda Tama Gc Tayini
1) Statik kazk formlleri
Kum ve akl zeminler iin;

s s ort b q o u
s b u
A tan K ' A N ' Q
Q Q Q

Kil ve silt zeminler iin;

s u b u u
s b u
A c A 9c Q
Q Q Q
K t
Kazk malzemesi ve zemin sklna bal nerilen K
s
ve
iin deerleri;
K
s


s
=K
s
.tan
'=25
o
'=40
o
Beton
kazk
Gevek kum 1 3/4' 0.34 0.58
S k k 2 3/4' 0 68 1 15 Sk kum 2 3/4' 0.68 1.15
elik
kazk
Gevek kum 0.5 20
o
0.18
Sk kum 1 20
o
0.36
30.09.2010
55
2) Dinamik kazk formlleri
Bir kazn gvenle tayabilecei yk, kazk akm iin
gerekli olan enerjinin, kazn zemine girmesi ile yaplan ie
eit olmas kriterine gre tretilmi formllerdir. rnek olarak
Engineering News forml Engineering News forml
) ( 6 c s
H W
Q
T
s

Q
s
: Maksimum servis yk (Maksimum 6)
W
T
: Tokmak arl (ton)
H D k klii ( ) H : D ykseklii (cm)
s : Ref (cm)
c : Katsay (2.5-Serbest den tokmaklarda)
(0.25-Buharl tokmaklarda)
Not: Dier formller Geoteknik mhendislii kaynaklarnda mevcuttur.
3) Kazk ykleme deneyi:
antiyede inaa edilmi mevcut kazk grubu iinde seilen bir
veya birka zerinde bu deney yaplr. Genelde servis
ykne kadar yaplan ykleme deerine gre kazn
yerdeitirmesi ve gme yk deeri belirlenmeye allr
4) Penetrasyon deneyleri yardm ile;
Hollanda sondas,
Standart penetrasyon deneyi.
yerdeitirmesi ve gme yk deeri belirlenmeye allr.
Not: Bu deneylerden elde edilen veriler, ilgili bantlarda
kullanlarak, kazk tama gc hesaplanr.
30.09.2010
56
Gelimi Derin Temel Modeli
Deprem hareketi nedeniyle kazklarda zorlama mekanizmalar
30.09.2010
57
Svlaan zeminlerde yalnz s temeller deil kazkl temeller de
hasar grebilir.
Tayvan (1999)
Tayvan (1999)
Ama ou durumda kazkl temeller svlaan zeminlerde st yapnn
Hasar grmesini engelleyen sistemlerdir
30.09.2010
58
Sonular
Geoteknik tasarm ve problemlere zm aray
srecinde baarl olmak, doru zemin
aratrmalarna ve salkl verilere baldr.
Yani Geoteknik tasarm kalitesi dorudan saha ve
laboratuvar almalar ile raporun kalitesine
baldr.
Birok konu gibi zemin incelemeleri de ok disiplinli
bir mhendislik konusudur. Bu nedenle inceleme
l kli kild ti i i t j l ji raporlar gerekli ekilde yetimi inaat, jeoloji ve
jeofizik kkenli mhendisler ve jeomorfologlarn
konunun nitelii lsnde katlmlar ile
hazrlanmaldr.
30.09.2010
59
Sonular
Ancak, zellikle bina temellerinde tasarm
yapmas gereken inaat mhendislerinin arka
planlara itilerek raporlarn onlarn hi katlmad
gruplarca hazrlanmas teknik adan kabul
edilemez sonular dourmaktadr.
Bu durumda, genellikle olan udur: fazlaca
emniyetli tarafta neriler (gerekli olmad halde
k k i i l h ibi) kazk, zemin islah gibi)
te yandan temeller hem yapdan hem de
zeminden etkilenen yapsal elemanlardr. Buna
gre, temel tasarm bir yap-zemin etkileimi
problemidir.
Sonular
zellikle zayf zemin koullarnda zemin slahm
yoksa derin temel mi gereklilii konusu mutlaka
geoteknik uzman bir inaat mhendisinin karar geoteknik uzman bir inaat mhendisinin karar
vermesi gereken durumdur.
Aksi taktirde gereksiz yere zemin slahlar veya
derin temel uygulamalaryla kar karya kalp,
ekonomik anlamda milli servet kaybnn yaanmas y y
kanlmaz.
30.09.2010
60
Sonular
Temel tasarm ve zemin iyiletirme
uygulamalarnn Geoteknik alannda uzman olan yg
mhendislerce ve doru parametrelerle yaplmas
gereklidir.
Bylelikle ya gereksiz uygulamalardan dolay
ekonomik kayplarn nne geilebilecek ya da e o o ay p a e ge eb ece ya da
yanl tasarmlardan dolay olas hasarlar
engellenebilecektir.
Sonular
zm zm
Ksa vadede: Mevcut mhendislerin
yeniden eitimi (niversiteler, MO, vs.)
Uzun vadede: Daha kaliteli ve daha iyi ve
daha ok geoteknik mhendisi yetitirmek da a o geo e e d s ye e
30.09.2010
61
Teekkrler