7422

UKUROVA N VERS TES FEN B L MLER ENST TS
YKSEK L SANS TEZ
Cemal Caner KS N
JET GROUT YNTEM
LE Y LE#T R LEN
ZEM NLER N SONLU ELEMANLAR YNTEM YLE SAYISAL ANAL Z
N#AAT MHEND SL & ANAB L M DALI
ADANA, 2009
UKUROVA N VERS TES FEN B L MLER ENST TS
JET GROUT YNTEM
LE Y LE#T R LEN
Cemal Caner KS N YKSEK L SANS TEZ N#AAT MHEND SL & ANAB L M DALI
Bu tez ..../...../. Tarihinde A)a+-daki Jri yeleri Taraf-ndan Oybirli+i/Oyoklu+u le Kabul Edilmi)tir. mza............
Yrd. Do. Dr. Abdulazim YILDIZ DANI#MAN
mza......................
Prof. Dr. Mustafa LAMAN YE
mza.................
Do. Dr. Alaettin KILI YE
Bu tez Enstitmz n)aat Mhendisli+i Anabilim Dal-nda haz-rlanm-)t -r. Kod No:
Prof. Dr Aziz ERTUN Enstit Mdr mza ve Mhr
Not: Bu tezde kullan-lan zgn ve ba )ka kaynaktan yap-lan bildiri)lerin, izelge, )ekil ve foto+raflar- n kaynak gsterilmeden kullan- m-, 5846 say-l- Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hkmlere tabidir.
Z YKSEK L SANS TEZ JET GROUT YNTEM LE Y LE#T R LEN
Cemal Caner KS N
UKUROVA N VERS TES FEN B L MLER ENST TS N#AAT MHEND SL & ANAB L M DALI
Dan-) man Y-l Jri
: Yrd. Do. Dr. Abdulazim YILDIZ : 2009 Sayfa: 157 : Yrd. Do. Dr. Abdulazim YILDIZ : Prof. Dr. Mustafa LAMAN : Do. Dr. Alaettin KILI
Son y-llarda geoteknik mhendisli+inde jet grouting yntemi ile zeminlerin iyile)tirilmesi olduka yayg-nla)m-)t -r. Bu tez al-)mas-nda jet grouting yntemi detaylolarak incelenmi)tir. Yntemin kullan-ld-+- yerler, yap-m a)amas-nda kullan-lan ekipmanlar, bu ekipmanlar-n kullan-m amalar- ve )ekilleri, uygulamadan sonraki gerekli kontroller, jet grout kolonlar-n-n ta)-ma gc hesap yntemleri ve gerekli parametreler incelenmi)tir. Genellikle jet grout kolonlar- klasik kaz-k ta)-ma gc formlasyonlar- ile yap-lmaktad-r. Bu hesaplama tek bir kolon iin yap-lmakta ve zemin-yap- davran-)- detaylolarak incelenememektedir. Bu yzden gvenlik faktrleri yksek tutulmakta, bu da zmn ekonomikli+i a-s-ndan elveri)siz bir durum olu)turmaktad-r. Bu tez al-)mas-nda zellikle sonlu elemanlar yntemi kullan-larak jet grout kolonlar-n-n analizleri farkl- uygulamalarda gsterilmi)tir. lk iki rnekte jet grout kolonlar-n-n dayan-m duvarlar-nda kullan-m-na ynelik analizler yap-lm-)t -r. Sonraki rneklerde ise, birim hcre ve homojenle)tirme metodu kullan-larak jet grout kolonlar-n-n temel alt -nda kullan-lmasdurumu incelenmi)tir. Anahtar Kelimeler: Jet Grout, Sonlu Elemanlar Yntemi, Kapasitesi, Plaxis yile)tirme, Ta)-ma
ABSTRACT MSc THESIS
NUMERICAL ANALYSES OF SOILS IMPROVED BY JET GROUTING METHOD USING FINITE ELEMENT METHOD
Cemal Caner KS N
UKUROVA N VERS TES FEN B L MLER ENST TS N#AAT MHEND SL & ANAB L M DALI
Advisor Year Jury
: Yrd. Do. Dr. Abdulazim YILDIZ : 2009 Sayfa: 157 : Yrd. Do. Dr. Abdulazim YILDIZ : Prof. Dr. Mustafa LAMAN : Do. Dr. Alaettin KILI
In recent years, improving soils using jet grouting method has become common in geotechnical engineering. In this study, jet grouting method was reviewed in detail. Initially, areas where jet grouting is used, necessary equipment, reasons and ways these equipment are used, post-application controls, calculation methods for jet grout columns bearing capacities and the necessary parameters were studied. Generally, jet grout columns are analyesed through conventional load bearing formulations. Such calculations are done for a single column and the soilstructure behavior cannot be studied in detail. Consecutively, factor of safety is high and thus, the solutions are not economically feasible. In this study, columns are analyzed -considering different applications- using finite element method, in particular. In the first two samples, analysis for using jet grout columns in load bearing walls was done. In the latter samples, use of jet grout columns underground was reviewed by using unit cell and homogenization method. Key Words: Jet Grout, Finite Element Method, Stabilization, Bearing Capacity, Plaxis
II
TE#EKKR Yksek lisans tez al-)mamda beni ynlendiren, bilgilerini payla)an, yard-mlar-n- esirgemeyen, dan-) man hocam Yrd. Do. Dr. Abdlazim YILDIZa, katk-lar-ndan dolay- Ahmet ARSLANa, ayr-ca maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen aileme te)ekkrlerimi sunar-m.
III
NDEK LER
SAYFA
Z... ABSTRACT.. TE#EKKR.. NDEK LER... IV ZELGELER D Z N . V #EK LLER D Z N . IX 1. G R #. 1 2. NCEK ALI#MALAR3 2.1. Lunardi (1977) 3 2.2. Baumann (1984).. 3 2.3. Omine vd. (1993) 4 2.4. Trevi (1994). 6 2.5. Omine ve Ohno (1997).. 7 2.6. Omine vd. (1998).7 2.7. Durguno+lu vd. (1998) 8 2.8. Omine vd. (1999).8 2.9. Wong (1999) 9 2.10. Wong ve Poh (2000). 11 2.11. Kirsch ve Sondermann (2001).. 12 2.12. Durguno+lu vd. (2002) 12 2.13. Gkalp ve Dzceer (2002)...13 2.14. Bell vd. (2003) 13 2.15. zsoy ve Durguno+lu (2003) 14 2.16. Durguno+lu (2004). 15 2.17. Bzowka (2004) 16 2.18. Racansky vd. (2006)..16 2.19. Do+u vd. (2006).17 2.20. Sert ve nalp (2007). 18
IV
2.21. Sert vd. (2007).18 2.22. Ou vd. (2007)19 2.23. Racansky vd. (2008)..19 2.24. Tschuchnigg ve Schweiger (2008)... 20 3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN & 21 3.1. Jet Grout Kolonlar-n Temel Mhendisli+inde Kullan-m- 22 3.2. Jet Grouting Ynteminin Tasar-m Esaslar-.. 23 3.3. Jet Grouting Metodunun Uygulamas- 25 3.3.1. Delgi A)amas-... 26 3.3.2. Enjeksiyon A)amas-. 27 3.3.3. n Jet Grouting.29 3.4. Jet Grouting Teknikleri.. 30 3.4.1. Jet 1. 30 3.4.2. Jet 2. 31 3.4.3. Jet 3. 32 3.4.4. Sper Jet..32 3.5. Jet Grouting Ynteminin al-)ma Parametreleri.34 3.5.1. Enjeksiyon Bas-nc-... 35 3.5.2. Dnme ve ekme H-z-.. 36 3.5.3. Dozaj.. 37 3.6. Jet Grouting Yntemi Ekipman-.39 3.6.1. Delgi Makinesi..41 3.6.2. Pompa nitesi... 42 3.6.3. Mikser nitesi...42 3.6.4. imento Silosu..43 3.6.5. Monitr.44 3.7. Farkl- Zeminlerde Jet Grouting Yntemi Uygulama Parametreleri 44 3.8. Kontroller ve Testler. 48 3.8.1. Karot Numunelerinin Al-nmas-.. 48 3.8.2. Kaz-k Ykleme Deneyi. 49
3.8.3. Kaz-k Sreklilik Deneyi... 50 3.8.4. ap Kontrol.. 52 3.8.5. Proje Kriterlerinin Kalibrasyonu53 3.9. Toleranslar. 54 3.10. Uygulama Dokmanlar-. 54 3.10.1. n)aat Alan-nda Mevcut Olan Dokmanlar.. 54 3.10.2. #antiyede Haz-rlanacak Dokmanlar. 55 3.10.3. Jet Grouting )leminin Saha Kay-tlar-na li)kin rnekler 55 4. JET GROUT KOLONLARININ TA#IMA KAPAS TES .. 58 4.1. Kohezyonsuz Zeminlerde Kolon Ta)-ma Gc 59 4.2. Kohezyonlu Zeminlerde Kolon Ta)-ma Gc 62 4.3. Homojenle)tirme Metodu Kullan-larak Kompozit Zeminlerin Say-sal Analizinin Yap-lmas-.. 63 5. SIVILA#MAYA KAR#I JET GROUTING KULLANIMI..71 5.1. S-v-la)man-n Tan-m- ve Etkileri. 71 5.2. S-v-la)ma Etkilerini Azaltmakta Kullan-lan Zemin Islah Metotlar- 72 5.3. S-v-la)ma Potansiyelinin Belirlenmesi. 74 5.3.1. evrimsel Gerilme Oran- (CSR) 74 5.3.2. evrimsel Mukavemet Oran- (CRR). 76 5.3.3. S-v-la)maya Kar)- Gvenlik Faktr. 81 5.4. Chinese Kriteri81 5.5. Deprem Kayma Gerilmelerinin Saha Tepki Analizleri ile Belirlenmesi... 83 5.6. Hesap Yntemi ve Ad-mlar-. 84 5.6.1. Zemin Maksimum Kayma Modlnn Saptanmas- 84 5.6.2. Birim Hcre Metodu ve Deprem Kayma Gerilmeleri Da+-l-m- 84 5.6.3. evrimsel Gerilim Azaltma Faktr. 88 5.6.4. Yap-sal Kontroller..89 5.7. Analiz rne+i. 90 6. SONLU ELEMANLAR YNTEM LE ANAL ZLER. 97
VI
6.1. Jet Grouting Yntemi ile Yap-lan Dayan-m Duvarlar-n-n Plaxis Program- ile Say-sal Analizi98 6.2. Derin Kaz-larda Say-sal Analizler ile Destek Yap-lar-n-n Tasar-m- 114 6.3. Kompozit Zeminlerde Homojenle)tirme Metodu Kullan-larak Yap-lan Say-sal Analiz rne+i. 129 6.4. Jet Grouting Yntemi ile Zemin yile)tirmesinin Say-sal Analizine Dair Bir Vaka Analizi 136 7. SONULAR VE NER LER. 149 KAYNAKLAR... 152 ZGEM #... 157
VII
ZELGELER D Z N
SAYFA
izelge 2.1. Su - imento Oran-na Ba+l- Kolon Dayan-mlar-. 4 izelge 3.1. Jet Grouting Yntemi malat Parametreleri..35 izelge 3.2. Zemin Cinsi - fJG - E / fJG li)kisi 38 izelge 3.3. Farkl- Nozzle ap- ve Bas-nta Nozzledan Geen Grout Debisi. 47 izelge 4.1. Terzaghi Ta)-ma Gc Katsay-lar-.. 60 izelge 4.2. Kaz-k Malzemesi - A-s- K Katsay-s- Aras-ndaki li)ki.. 60 izelge 5.1. SPT Dzeltmeleri. 79 izelge 5.2. SPT Enerji Oran- Dzeltmesi.80 izelge 5.3. SPT Say-lar- ve nce Malzeme Oranlar-.. 91 izelge 5.4. Yakla)-k Temel Boyutlar- ve Zemine Aktar-lacak Bas-nlar 92 izelge 5.5. Afet Blgelerinde Yap-lacak Binalar Hakk-nda Ynetmelik 93 izelge 6.1. Malzeme zellikleri.. 101 izelge 6.2. Ara Yzeysiz Modellemelerin A+ zellikleri (S =2,8m). 102 izelge 6.3. Ara Yzeysiz Modellemelerin A+ zellikleri (S =1,4m). 102 izelge 6.4. Ara Yzeyli Modellemelerin A+ zellikleri (S = 1,4m).. 103 izelge 6.5. Farkl- A+ Tiplerindeki Gvenlik Faktr De+erleri. 110 izelge 6.6. Gvenlik Faktr ve Yatay Deformasyon De+erleri 110 izelge 6.7. Ankraj Parametreleri. 112 izelge 6.8. Gvenlik Faktr ve Yatay Deformasyon De+erleri 112 izelge 6.9. JG ve Zemin Parametreleri.. 118 izelge 6.10.ngerme Kuvvetlerinin Tam Uyguland-+- Analiz Sonular- 120 izelge 6.11.Model Testi Verileri.. 130 izelge 6.12.Katk- ve Matris Parametreleri 131 izelge 6.13. Homojenle)tirilmi) Zemin Parametreleri.. 131 izelge 6.14. Homojenle)tirilmi) Zemin Parametreleri.. 134 izelge 6.15. yile)tirme Yap-lmam-) Zeminin Malzeme Parametreleri. 139 izelge 6.16. Farkl- Tabakalar-n Srtnme Direnleri. 143 izelge 6.17. FEM Analizi iin Malzeme Parametreleri... 145
VIII
#EK LLER D Z N
SAYFA
#ekil 2.1. Gerilme Da+-t -m Parametresi - Eshelby Tensr li)kisi 5 #ekil 2.2. Deney Dzene+i 6 #ekil 2.3. Elastisite Modl Tek Eksenli Bas-n Mukavemeti li)kisi. 6 #ekil 2.4. Katk- ve Matris Elemanlar-ndan Olu)an Kompozit Zemin 8 #ekil 2.5. Homojenle)tirme Metodu Hesap Algoritmas- 9 #ekil 2.6. Jet Grouting Uygulamas- Zemin Kesiti 10 #ekil 2.7. Islah ncesi ve Islah Sonras- nklinometre lmleri 11 #ekil 2.8. Kolon Numunelerinin Bas-n Dayan-mlar-.......... 14 #ekil 2.9. nerilen Hesap Algoritmas-.. 15 #ekil 2.10. Jet Kolonlar-n Mukavemet Aral-klar- 17 #ekil 3.1. Jet Grouting Sistemi ve Yast -k Tabaka #ematik Gsterimi 22 #ekil 3.2. Jet Grouting Yntemi Uygulama A)amas- 26 #ekil 3.3. Kademeli Delgi Matkab- 27 #ekil 3.4. Kademesiz Delgi Matkab- 27 #ekil 3.5. Enjeksiyon A)amas-.. 28 #ekil 3.6. Jet 1 Tekni+i. 30 #ekil 3.7. Jet 2 Tekni+i. 31 #ekil 3.8. Jet 3 Tekni+i. 32 #ekil 3.9. Sper Jet Tekni+i. 33 #ekil 3.10. Standart Yntemle Olu)turulmu) Kolonlar.. 33 #ekil 3.11. Sper Jet Yntemiyle Olu)turulmu) Kolonlar 34 #ekil 3.12. Bas-n - Bekleme Sresi - Kolon ap- li)kisi.. 36 #ekil 3.13. Farkl- Tip Zeminlerde Ta)-ma Kapasitesinin De+i) imi. 39 #ekil 3.14. Jet Grouting Ekipman-. 40 #ekil 3.15. Delgi Makinesi41 #ekil 3.16. Pompa nitesi. 42 #ekil 3.17. Mikser nitesi.43 #ekil 3.18. imento Silosu43
IX
#ekil 3.19. Karot Numunelerin Al-nmas- 49 #ekil 3.20. Kaz-k Ykleme Deneyi.. 50 #ekil 3.21. Kaz-k Sreklilik Deneyi #emas-. 51 #ekil 3.22. Kaz-k Sreklilik Testi Cihaz- 52 #ekil 3.23. Jet Grout Kolonlar-nda ap Kontrol 52 #ekil 3.24. Proje Kriterlerinin Sahada Kalibrasyon ve Optimizasyonu 53 #ekil 3.25. Jet Tesisi Gnlk Raporu rne+i.. 56 #ekil 3.26. Jet Donan-m- le lgili Gnlk Rapor rne+i. 57 #ekil 4.1. Gerilme Da+-t -m Parametresi - Eshelby Tensr li)kisi. 64 #ekil 4.2. Nmerik Analiz ile nerilen E)itlik Sonular-n-n Kar)-la)t -rmas-. 65 #ekil 4.3. Kaz-k #eklinde Kolonlar ile yile)tirilmi) Zemin.. 66 #ekil 4.4. Katk- ve Matris Gerilme - Deformasyon E+rileri .. 68 #ekil 5.1. Niigata (1964) Depremi Sonras-. 72 #ekil 5.2. (a) Deep Mixing (b) Jet Grouting (c) Ta) Kolon 73 #ekil 5.3. Gerilme Azaltma Katsay-s- Derinlik - Deprem #iddeti li)kisi.. 75 #ekil 5.4. evrimsel Mukavemet Oran-n- Temsil Eden S-n-r E+rileri 77 #ekil 5.5. Chinese Kriteri 82 #ekil 5.6. Yeni Kriter. 83 #ekil 5.7. Deprem Dalgalar-n-n Da+-l-m- ve Birim Hcrenin Tan-mlanmas- 87 #ekil 5.8. Birim Alan ve Kayma Modl Oran-na Ba+l- CSR Azalt -m E+rileri89 #ekil 5.9. Tasar-m Algoritmas-..90 #ekil 6.1. Klasik Dayan-m Duvar- ve Destekli Duvar #emas-.. 99 #ekil 6.2. Dayan-m Duvar- Geometrisi.. 100 #ekil 6.3. 2D Analiz iin D+m ve Gerilme Noktalar- Yerle)imi.. 103 #ekil 6.4. Deformasyon De+erlerinin ncelenmesi iin Seilen Nokta. 104 #ekil 6.5. D+m Say-s - Gvenlik Faktr Grafi+i (S = 1,40m) 105 #ekil 6.6. D+m Say-s - Deformasyon Grafi+i (S = 1,40m). 105 #ekil 6.7. 6 D+ml Ara Yzeysiz Modellemede Deformasyon Da+-l-m- 106 #ekil 6.8. 6 D+ml Ara Yzeysiz Modellemede Gerilme Da+-l-m-106 #ekil 6.9. Destekli Duvarlar-n Geometri Ayarlamas- 107
#ekil 6.10. 3D Analiz iin Eleman ve Gerilme Noktalar- Yerle)imi. 108 #ekil 6.11. S1 Geometrisi iin Farkl- A+ Tiplerinin #emalar-..109 #ekil 6.12. Ankrajl- Dayan-m Duvar- Geometrisi 111 #ekil 6.13. D+m Say-s - Gvenlik Faktr Grafi+i 113 #ekil 6.14. D+m Say-s - Deformasyon Grafi+i. 113 #ekil 6.15. Kaz- Sahas- Plan-. 115 #ekil 6.16. Kal-n Duvar Tipi.. 116 #ekil 6.17. nce Duvar Tipi..116 #ekil 6.18. Model Geometrisi 117 #ekil 6.19. Deformasyon De+erlerinin ncelenmesi iin Seilen Noktalar 119 #ekil 6.20. Kal-n Duvar Tipinde Deformasyon Da+-l-m-. 121 #ekil 6.21. Kal-n Duvar Tipinde Gerilme Da+-l-m- 122 #ekil 6.22. Cut Off Elenmans-z Duvar Deformasyonlar-na ngermenin Etkisi.. 123 #ekil 6.23. Cut Off Elenmans-z Duvar Deformasyonlar-na ngermenin Etkisi.. 123 #ekil 6.24. Cut Off Elenmans-z Duvar Deformasyonlar-na ngermenin Etkisi.. 124 #ekil 6.25. Cut Off Perdeli Duvar Deformasyonlar-na ngermenin Etkisi.... 124 #ekil 6.26. Cut Off Perdeli Duvar Deformasyonlar-na ngermenin Etkisi.. 125 #ekil 6.27. Cut Off Perdeli Duvar Deformasyonlar-na ngermenin Etkisi.... 125 #ekil 6.28. Cut Off Duvarl- Duvar Deformasyonlar-na ngermenin Etkisi... 126 #ekil 6.29. Cut Off Duvarl- Duvar Deformasyonlar-na ngermenin Etkisi... 126 #ekil 6.30. Cut Off Duvarl- Duvar Deformasyonlar-na ngermenin Etkisi... 127 #ekil 6.31. Cut Off Elemans-z Duvar-n Gvenlik Faktrne ngermenin Etkisi.. 127 #ekil 6.32. Cut Off Perdeli Duvar-n Gvenlik Faktrne ngermenin Etkisi 128 #ekil 6.33. Cut Off Duvarl- Duvar-n Gvenlik Faktrne ngermenin Etkisi. 128 #ekil 6.34. Deney Dzene+i.............. 130 #ekil 6.35. Deney Dzene+inde Kolonlar-n Yerle)imi........ 130 #ekil 6.36. Model Geometrisi.............. 132 #ekil 6.37. Gerilme - Deformasyon Grafi+i iin Seilen Nokta....... 132 #ekil 6.38. Gerilme Deformasyon li)kisi Kar)-la)t -r-lmas-..... 133 #ekil 6.39. Gerilme Deformasyon li)kisi Kar)-la)t -r-lmas-..... 133
XI
#ekil 6.40. Gerilme Deformasyon li)kisi Kar)-la)t -r-lmas-..... 135 #ekil 6.41. Gerilme Deformasyon li)kisi Kar)-la)t -r-lmas-........135 #ekil 6.42. n)a edilecek Tanklar-n Plan-............138 #ekil 6.43. yile)tirme Yap-lmam-) Zeminin Modeli..............140 #ekil 6.44. 15m ve 33m apl- Temellerin Gerilme Deformasyon li)kisi 141 #ekil 6.45. Tank Temelleri iin Jet Grout Kolon Aplikasyon Plan-... 144 #ekil 6.46. Birim Hcre Modeli Yerle)im Plan-........ 145 #ekil 6.47. Model Geometrisi.............. 146 #ekil 6.48. Gerilme Deformasyon li)kisi Kar)-la)t -rmas-...... 147
XII
1. G R #
C. CANER KS N
1. G R # Yeni bir yap-n-n in)as- ve/veya mevcut bir yap-n-n glendirilmesi iin ncelikle yap-n-n stnde yer ald-+- zeminin kuvvetlendirilmesi ve -slah- gerekir. Proje ncesi yap-lan zemin ettleri, yap-n-n kendine ait ve di+er ekstra yklerin ta)-nmas-n- mmkn k-lm-yorsa, yap-n-n ta)-nmas- ya kaz-kl- temelle ya da ta)-ma gc artt-r-lm-) zeminle (baz- durumlarda her ikisi ile) mmkndr. Teknoloji ilerledike yeni yntemler kullan-lmaya ba)lanm-)t-r. Bunlardan en gncel olan- da jet grouting yntemidir. Jet grouting yntemi ilk olarak 70'li y-llar-n ba)-nda Japonya'da denenmi) ve ba)ar-l- olmu)tur. Yine 70'li y-llar-n sonunda talya'da ve di+er Avrupa lkelerinde uygulanmaya ba)lanm-)t -r. lkemizdeki ilk uygulamas- 1986 y-l-nda Hali Kollektrleri Projesi kapsam-nda Ayvansaray tnel aynas-n-n zemin -slah-nda yap-lm-)t -r. Bu yntemde ama, zeminin mekanik mukavemet de+erlerini artt-rmakt -r. Dolay-s -yla zeminin ta)-ma kapasitesi ve elastisite modl artar, geirgenli+i azal-r. Jet grouting yntemi ile kil veya kumak-l gibi de+i) ik karakterdeki ok geni) ve farkl- trdeki zeminlerin -slah- mmkn olmaktad-r. stenilen ap ve boyda ve istenilen mukavemette kolonlar imal edilebilir. Bylece bu yntemle di+er klasik enjeksiyon sistemlerine gre farkl- olarak uygulamadan nce gerekli malzemenin miktar-, iyile)tirilmi) zeminin ta)-ma kapasitesi, geirgenlik gibi e)itli zemin parametrelerinin bilinmesi ve dolay-s-yla i)in ba)-nda maliyetin belirlenmesi mmkn olabilmektedir. Bu tez al-) mas-nda, ilk olarak jet grouting yntemi detayl- bir )ekilde irdelenmi)tir. Blm 3 ve 4te yntemin kullan-ld-+- yerler, yap-m a)amas-nda kullan-lan ekipmanlar, bu ekipmanlar-n kullan-m amalar- ve )ekilleri, uygulamadan sonraki gerekli kontroller, jet grout kolonlar-n-n ta)-ma gc hesap yntemleri ve gerekli parametreler incelenmi)tir. Bu yntemle iyile)tirilmi) zeminler, do+al zemin ve jet grout kolonlar-ndan olu)an kompozit zemin s-n-f-na girdi+inden dolay-, kompozit zeminlerdeki homojenle)tirme metodunun sonlu elemanlar yntemi analizlerinde kullan-m- incelenmi)tir.
1. G R #
C. CANER KS N
Blm 5te zeminlerde s-v-la)ma problemine kar)-, jet grout kolonlar- ile yap-lan iyile)tirmede kullan-lan hesap yntemi incelenmi)tir. Blm sonunda bu hesap yntemi bir rnek zerinde uygulanm-)t -r. Blm 6da bu yntem ile yap-lacak iyile)tirme sonucunda zemin ve yap-n-n davran-)- sonlu elemanlar yntemi ile analiz edilmi)tir. Say-sal analizler, Plaxis paket program- ile iki ve boyutlu olarak gerekle)tirilmi)tir. Yap-lan say-sal analizlerle jet grout ynteminin sa+layaca+- iyile)meler irdelenmi)tir. Ayr-ca, tasar-m a)amas-nda sonlu elemanlar yntemi ile yap-lan analizlerin sa+layaca+- faydalar ortaya konulmu)tur.
2. NCEK ALI#MALAR
C. Caner KS N
2. NCEK ALI#MALAR
2.1. Lunardi (1977) al-) mada jet grouting ynteminin tarifinden sonra yntemin kullan-ld-+- baz mhendislik problemleri incelenmi)tir. Makalede a)a+-da s-ralanan maddeler incelenmektedir. Bunlar; Yntemin farkl- zemin e)itlerine gre uygunlu+u Dizayn kriterleri n)aat s-ras-nda gzetleme Yntemdeki en son teknolojik geli) meler n)aat ve evre mhendisli+i al-)malar-nda jet grouting yntemi Vaka analizleri
Uygulaman-n zemin -slah- problemlerinde olduka ekonomik ve etkili oldu+u ancak daha etkin kullan-m- iin uygulama ile ilgili deneysel ara)t-rmalar-n yap-lmas gerekti+i belirtilmi)tir.
2.2. Baumann (1984) Makalede jet grout kolonlarla iyile)tirilmi) farkl- tipteki zeminlerde, kolon bile)imindeki su - imento oran-na ba+l- olarak tek eksenli bas-n dayan-mlar-ndaki de+i)imler incelenmi)tir. Yedi farkl- zemin tipinde uygulanan jet grout kolonlar-ndan al-nan numunelerde, farkl- su - imento oran-na gre elde edilen serbest bas-n de+erleri izelge 2.1de gsterilmi)tir.
2. NCEK ALI#MALAR
C. Caner KS N
izelge 2.1. Su - imento Oran-na Ba+l- Kolon Dayan-mlar- (Bauman, 1984)

Kolon Bas n Dayan mlar (MPa) Zemin Tipi Kolon No Su / imento = 0,67 Su / imento = 1 ak l 1 ! 20 ! 20 Kum 2 ! 15 ! 15 Silt, Kil 3 ! 12 ! 12 Organik Zemin 4 !3 !3 ak ll Kumlu 5 12 - 18 6 - 10 Kumlu Siltli 6 10 - 14 5-7 Siltli Killi 7 6 10 35
Sonulara gre kumlu ve ak-llzeminlerde elde edilen bas-n dayan-mlar-n-n killi, siltli ve organik zeminlere gre daha yksek oldu+u, ayr-ca imento miktar-n-n artmas- ile ak-ll- kumlu, kumlu siltli, siltli killi zeminlerde bas-n dayan-m-n-n da artt-+- gzlenmi)tir.
2.3. Omine vd. (1993) Bu al-)mada farkl- elastik malzemelerden olu)an kar-)-mlar-n gerilme deformasyon ili)kisini de+erlendirmek amac-yla iki fazl- kar-)-m metodu ad- verilen bir homojenle)tirme metodu nerilmi)tir. Metodun uygulanmas-nda gerilme da+-t -mnemi esas al-nm-)t -r. Gerilme da+-tma katsay-s- Eshelby Tensr kullan-larak hesaplanm-)t -r (#ekil 2.1).
2. NCEK ALI#MALAR
C. Caner KS N
#ekil 2.1. Gerilme Da+-t -m Parametresi - Eshelby Tensr li)kisi (Omine vd., 1993)
Bu metot sayesinde kompozit zeminlerin ortalama elastik modl ve akma gerilmesi elde edilmi)tir. Katk- ve matristen olu)an iki fazl- kar-)-mlarda kullan-lan homojenle)tirme metodu imento katk-l- ta) kolonlar ile iyile)tirilmi) zeminler zerinde uygulanm-)t -r. Kar-)-mlar-n gerilme deformasyon ili)kisi, ortalama elastik modl ve akma kriteri de nerilen modelden tretilmi)tir. nerilen metodun geerlili+ini sa+lamak amac-yla, imento katk-l- ta) kolonlarla iyile)tirilmi) zemine model testleri uygulanm-) (#ekil 2.2), test sonular- sonlu elemanlar yntemi kullan-larak yap-lan analizler ile hesaplanan de+erlerle kar)-la)t -r-lm-)t -r.
2. NCEK ALI#MALAR
C. Caner KS N
#ekil 2.2. Deney Dzene+i (Omine vd. 1993)
2.4. Trevi (1994) Bu al-) mada elastisite modl ile jet grout kolonlar-n tek eksenli bas-n dayan-mlar- aras-ndaki ili)ki incelenmi)tir. Deneysel al-)malarda siltli ve siltli kumlu zeminlerden al-nan numuneler kullan-lm-)t-r. al-) malar sonucunda #ekil 2.3deki grafik elde edilmi), jet grout kolon mukavemetinin elastisite modl ile do+ru orant-l- oldu+u sonucuna var-lm-)t -r.
#ekil 2.3. Elastisite Modl Tek Eksenli Bas-n Mukavemeti li)kisi (Trevi, 1994)
2. NCEK ALI#MALAR
C. Caner KS N
2.5. Omine ve Ohno (1997) Derin kar-)-m veya kum kompaksiyon kaz-+- metotlar-yla iyile)tirilen kompozit zeminler heterojen yap-da bulunmaktad-r. al-)mada kompozit zeminlerin deformasyon analizi iin iki fazl- kar-)-m modeli isimli homojenle)tirme metodu nerilmi)tir. Kar-)-mlar-n elastik modl geli)tirilmi) da+-tma parametresi belirlenerek elde edilmi)tir. Bu homojenle)tirme metodu iyile)tirilmi) kaz-klkompozit zeminler zerinde uygulanm-)t -r. Metodun geerlili+ini sa+lamak amac-yla iki boyutlu sonlu elemanlar analiz sonular- ile boyutlu sonlu elemanlar analiz sonular- kar)-la)t -r-lm-)t -r. te yandan kaz-k )eklinde katk-lar iin kompozit zeminin farkl- trleri kullan-larak laboratuar model testleri gerekle)tirilmi), nerilen metodun geerlili+i model testler ile hesaplanan sonular k-yaslanarak irdelenmi)tir.
2.6. Omine vd. (1998) al-) mada arazide imento katk-s- ile iyile)tirilme yap-lm-) zeminlerin ta)-ma gcnn de+erlendirilmesi iin iki fazl- kar-)-m modeli ad- verilen bir metot nerilmi)tir. Arazide iyile)tirme yap-lm-) zemin, katk- ve matris olarak tan-mlanan iki farkl- zeminin kar-)-m- )eklinde ele al-nm-)t -r (#ekil 2.4). Bu yzden ta)-ma gc, gerilme da+-t -m faktr ve kar-)-mdaki katk-n-n hacimsel oran- gz nnde tutularak de+erlendirilmi)tir. nerilen metodun geerlili+ini do+rulamak amac-yla model ve arazi testleri yap-lm-)t -r. Arazide iyile)tirme i)lemi yap-lm-) zeminin ta)-ma gc de+erlendirilmelerinde metodun etkili oldu+u sonucuna var-ld-+- belirtilmi)tir.
2. NCEK ALI#MALAR
C. Caner KS N
#ekil 2.4. Katk- ve Matris Elemanlar-ndan Olu)an Kompozit Zemin (Omine vd., 1998) 2.7. Durguno+lu vd. (1998) Bu makalede, jet grouting yntemi ile zemin iyile)tirilmesi yap-lm-) bir vaka analizi anlat -lm-)t -r. 4 katl- ve yakla)-k 25.000m2lik bir alan zerine oturan yap-n-n temel zemini jet grouting yntemiyle iyile)tirilmi)tir. Arazi ve laboratuar deneyleri esas al-narak yap-lan hesaplamalarda s-+ temellerin st yap- ykleri alt -nda a)-r oturma yapaca+- belirlendi+i belirtilmi)tir. Bu durum kar)-s -nda, kaz-kl- temel ve jet grouting uygulamas- olarak iki alternatif sistem nerilmi), d)k maliyeti ve k-sa in)aat sresi bak-m-ndan jet grout kolon uygulamas- tercih edilmi)tir. Jet grouting teknolojisi ile ilgili olarak, uygulama tr, prosedr ve parametreleri ortaya konulmu)tur. Uygulaman-n kalite kontrol amac-yla kolon aplar- uygulamadan sonra kaz- yap-larak yerinde llm) ve kolonlardan karot rnekleri al-narak bas-n dayan-mlar- tespit edilmi)tir. Kolonlar-n yk ta)-ma kapasiteleri seri ykleme deneyleri ile belirlenmi)tir.
2.8. Omine vd. (1999) al-) mada, farkl- elastik malzemelerden olu)an kar-)-mlar-n gerilme deformasyon ili)kisini de+erlendirmek amac-yla iki fazl- kar-)-m metodu ad- verilen metot, gerilme da+-t -m- nemi esas al-narak nerilmi)tir. Kompozit malzemelerin say-sal analizlerinde homojenle)tirme metodu olarak adland-r-lan bu yakla)-m, kaz-k 8
2. NCEK ALI#MALAR
C. Caner KS N
)eklinde kolonlar ile glendirilmi) zemine, glendirilmi) zeminin ortalama elastik modl ve akma gerilmesini elde etmek amac-yla uygulanm-)t -r (#ekil 2.5). imento katk-l- ta) kolonlar ile glendirilmi) zemine, birtak-m model testleri uygulanm-), e+imli yklemelerde d)ey oturma ve yatay deformasyon de+erleri llm)tr. Say-sal analiz ve test sonular- aras-ndaki kar)-la)t-rmadan sonra, nerilen metodun iyile)tirilmi) zeminin ta)-ma kapasitesinin nceden hesaplanmas-nda etkili oldu+u belirlenmi)tir.
#ekil 2.5. Homojenle)tirme Metodu Hesap Algoritmas- (Omine vd. 1999)
2.9. Wong vd. (1999) al-) mada, Singapurda bir sanat merkezi in)aat -nda 18000m2 alanl- bir temel kaz-s-nda palplan) duvar- ve diyafram duvar- ile desteklenmi) kazyan yzeylerinin jet grout kolonlar ile glendirilmesi ve kaz- ynnde deformasyonlar-n jet grout kolonlar ile azalt -ld-+- gsterilmi)tir. Zemin yzeyinden itibaren 2,5 3,0m a)a+-da 9
2. NCEK ALI#MALAR
C. Caner KS N
yer alt - suyu bulundu+u belirtilmi)tir. Deniz kili zerinde kum dolguda yap-lan jet grouting uygulamas-na ait zemin kesiti #ekil 2.6da gsterilmi)tir.
#ekil 2.6. Jet Grouting Uygulamas- Zemin Kesiti (Wong vd., 1999) #ekil 2.6da verilen zemin kesitinde jet grout kolonlar-n-n Jet 2 yntemiyle elde edildi+i belirtilmi)tir. al-) mada zemine ait -slah ncesi drenajs -z kayma dayan-m-n-n 300kPa ve elastisite modlnn 150MPa iken jet grout zemin -slah- sonras- drenajs-z kayma dayan-m-n-n 1150kPa, elastisite modlnn ise, 350kPa de+erlerine ula)t -+belirtilmi)tir. Islah ncesi ve -slah sonras- hendek kaz-s-nda yap-lan inklinometre lmleri sonucunda #ekil 2.7deki grafik elde edilmi)tir.
10
2. NCEK ALI#MALAR
C. Caner KS N
#ekil 2.7. Islah ncesi ve Islah Sonras- nklinometre lmleri (Wong vd., 1999) #ekil 2.7de diyafram duvar-ndaki sehim miktarlar- 2m yksekli+indeki jet grouting uygulamas- ncesi maksimum 87mm iken, -slah sonras- 37mmye d)t+ grlm)tr.
2.10. Wong ve Poh (2000) Bu al-) mada jet grout kolonlar-n, biti)ik nizaml- yap-larda bodrum kat kaz-s s-ras-nda kazyan yzeylerindeki diyafram duvarlardaki hareketi nlemek iin kullan-lmas- irdelenmi)tir. ksa duvarlar- arkas-nda olu)turulan jet grout kolonlar-n, duvar arkas-ndaki zemin tabakas-n-n aksi ynde hareketine sebep oldu+u ve diyafram duvarlar-nda da kaz-ya ters ynde deformasyon olu)tu+u gzlem verileri sonucunda elde edilmi)tir. al-) mada ayr-ca diyafram duvarlar-ndaki e+ilme momentlerinin de
11
2. NCEK ALI#MALAR
C. Caner KS N
jet grout kolonlar ile azald-+- ve biti)ik yap-lar-n kaz-dan daha az etkilenmesinin sa+land-+- gsterilmi)tir.
2.11. Kirsch ve Sondermann (2001) D)ey iyile)tirme kolonlar-n-n analizleri iin farkl- teknikler tm dnyada geni) apta kullan-lmaktad-r. Yap-n-n temeli, iyile)tirmede kullan-lan kolon s-k-l-+-na ba+l- olarak, kaz-k ya da iyile)tirilmi) zemin rol oynamaktad-r. Analiz ve dizayn iin metotlar basit ampirik yakla)-mlardan daha sofisitike analitik yakla)-mlara gemektedir. Deformasyon davran-)-n-n say-sal simlasyonu zeminin mekanik davran-)-n- anlamakta nemli rol oynamaktad-r. Bu al-)mada farklyakla)-mlarda say-sal analizler bulunmakta ve say-sal modellemenin, iyile)tirmenin gvenli ve ekonomik dizayn-nda olduka etkili oldu+u gsterilmi)tir. 2.12. Durguno+lu vd. (2002) Bu makalede zmir / Tire Organize Sanayi.Blgesinde in)a edilen sigara fabrikas- sahas-n-n jet grouting yntemi ile -slah- vaka analizi olarak sunulmu)tur. Blgenin jeolojisi ana kaya zerine kolvyon, alvyon formasyonlar- ve dolgu zeminden olu)tu+u, ayr-ca sahan-n 1. derece deprem blgesi ierisinde oldu+u belirtilmi)tir. Fabrika temelleri kaz-kl-, binan-n zemine oturan d)emeleri ile di+er hafif yap- temelleri alt -nda ise jet grout kolonlar nerilmi)tir. S-v-la)ma riskine kar)sistematik, kolvyon tabakas-na kadar yakla)-k 32,000m jet grout kolon uygulamas yap-ld-+- belirtilmi)tir. Zemin -slah- esnas-nda jet grout kolonlardan karot al-m-n-, kaz- yap-larak ap kontroln, ykleme deneylerini, piston numune al-c-s- ile al-nan numuneler zerinde mukavemet deneylerini ieren kapsaml- kalite kontrol gerekle)tirilmi)tir. belirtilmi)tir. al-) mada yap-lan kapsaml- n deneme blgesi testlerinin, uygulama projesi parametrelerinin belirlenmesindeki ve bu parametrelerin kalibrasyonu bak-m-ndan 12 Sistemin in)asncesinde deneme blgesinde yap-lan kalibrasyon al-)mas-nda teknik parametreler sahaya zel olarak belirlendi+ i
2. NCEK ALI#MALAR
C. Caner KS N
nemi vurgulanmaktad-r. Deneme blgesi testlerinde jet 1 yntemiyle olu)turulan kolonlar-n jet 2 yntemi ile te)kil edilen kolonlara oranla daha yksek kesit mukavemetine haiz oldu+u ve benzer ko)ullardaki ykleme deneylerinde daha az oturmalar lld+ belirlenmi)tir. Ancak sahadaki zemin -slah-n-n esas olarak zemin s-v-la)mas- riskine kar)- olarak yap-ld-+- ve dolay-s -yla statik ykleme ko)ullarindaki ta)-ma gc ve deformasyon davran-)-n-n ikincil neme haiz oldu+u dikkate al-nd-+-nda, gerekli yer de+i)tirme oran-n- sa+layacak )ekilde uygulanan ve daha byk apl- kolon te)kilini sa+layan jet 2 yntemi saha iin uygun metot olarak tercih edilmi)tir.
2.13. Gkalp ve Dzceer (2002) Bu makalede, Alia+ada in)aat - devam eden do+algaz hatt-n-n birle)ti+i g dn)m tesisinin temelinde gerekle)tirilen jet grout uygulamas- incelenmi)tir. Analizlerde, zeminde beklenen toplam oturma ile farkl- oturmalar-n ok a)-r mertebelerde oldu+undan dolay- tesisin ana binalar-n-n temellerinin alt -nda jet grout ile iyile)tirme yap-lmas-na karar verilmi)tir. al-) mada, jet grout tekni+inin seimi, uygulama sistemi, enjeksiyon bas-nc- gibi yntemdeki detaylar-, nozzle say-s - ve ebatlar-, olu)turulan kolonlar-n ta)-ma gc ve nozzle dnme h-z- gibi tasar-m parametrelerinin seimi ile ilgili a-klamalar yap-lm-)t -r. nceden planlanm-) jet grout al-) mas- iin birok n parametrik test ve ekme testi uyguland-ktan sonra gerekli jet grout kolonunun ap- ve bu apa ula)mak iin gerekli uygulama bas-nc belirlenmi)tir. Ayr-ca uygulamadan sonra yap-lan karot testi, btnlk testi, ykleme testi ile kapsaml- kalite kontrol ve gvence ara)t-rmas- ile ilgili a-klamalar yap-lm-)t -r.
2.14. Bell vd. (2003) Bu al-) mada sper jet kolonlar-ndan al-nan karot numuneleri zerinde laboratuarda tek eksenli bas-n deneyleri yap-lm-)t -r. Deneylerde 76 x 150mmlik 13
2. NCEK ALI#MALAR
C. Caner KS N
silindirik numunelere ait 3, 7, 14 ve 28 gnlk bas-n dayan-mlar-n- belirlenmi) ve #ekil 2.8deki grafik elde edilmi)tir.
#ekil 2.8. Kolon Numunelerinin Bas-n Dayan-mlar- (Bell vd., 2003) #ekil 2.8e gre sper jet kolon dayan-mlar-n-n zamana ba+l- olarak artt-+- ve gerek dayan-ma ise 28. gnde ula)-ld-+- belirlenmi)tir. 2.15. zsoy ve Durguno+lu (2003) Makale kapsam-nda Jet Grouting ve Deep Mixing zemin -slahteknikleriyle s-v-la)man-n etkilerinin azalt -lmas-na ynelik yeni bir hesap metodu nerilmi)tir (#ekil 2.9). Deprem sebebiyle olu)an kayma gerilmelerinin tan-mlanan birim alanlar zerine da+-l-m-, zemin - imento kar-)-m- kolonlar ve evrelerindeki zemin aras-ndaki kayma modl fark- kullan-larak modellenmi)tir. nerilen metodun etkinli+i Ford Otosan Glck Tesisleri sahas-nda yap-lan zemin -slah al-)malar- ile kar)-la)t-r-lm-)t -r.
14
2. NCEK ALI#MALAR
C. Caner KS N
#ekil 2.9. nerilen Hesap Algoritmas- (zsoy Durguno+lu, 2003) Bu al-) mada nerilen hesap yntemi k-saca, deprem durumunda olu)acak kayma gerilmelerinin birim alan ierisinde niform olarak, yksek kayma modll kolonlar ve bu elemanlar- evreleyen zemin aras-nda kayma modlleri oran-nda da+-laca+- kabulne dayanmaktad-r. Bu bak-mdan al-)mada, nerilen metodun uygulamada ekonomik ve gvenli sonular-n elde edilmesinde yararl- olaca+beklendi+i belirtilmi)tir. al-) mada yap-lan kabullerin iki veya boyutlu Sonlu Elemanlar Metodu veya Sonlu Farklar Metodu modelleri ile kontrolnn yap-lmas nerilmi)tir. 2.16. Durguno+lu (2004) e)itli in)aat mhendisli+i yap-lar-n-n geoteknik ve sismik risklerinin de+erlendirilmesi sonucu gerekli grlen zeminin iyile)tirilmesi ve glendirilmesi iin kullan-lan yntemler tart-)-lm-)t -r. Bu metotlardan lkemizde yayg-n bir kullan-m- bulunan yksek modll jet grout kolonlar-n temel mhendisli+inde e)itli kullan-mlar-, imalat parametreleri, kalite kontrol ve proje kriterlerinin tahkik deneyleri a-klanm-)t -r. Deprem ykleri alt -nda zeminlerin s-v-la)maya kar)gvenlik faktrlerinin hesap yntemleri a-klanm-) ve Chinese kriterinin ince daneli zeminler iin geerlili+i tart-)-larak getirilen yeni bir neri zerinde durulmu)tur. 15
2. NCEK ALI#MALAR
C. Caner KS N
Yksek modll jet grout kolonlar-n s-v-la)ma riskini azaltmada kullan-m- detaylolarak konu edilmi), bu kullan-ma ait geli)tirilen bir tasar-m metodu zetlenmi)tir. Geli)tirilen bu metodun zellikle 17 A+ustos 1999 Depremi ncesi k-smen uyguland-+- zmit Carrefour - SA ticaret merkezi bir vaka analizi olarak incelenerek, metodun geerlili+i kan-tland-+- belirtilmi)tir.
2.17. Bzowka (2004) Bu al-) mada, jet grouting uygulamas-n-n say-sal analizi yap-lm-)t -r. Nmerik modelleme; ba)lang- planlamasve matematiksel formlasyon, model parametrelerinin tan-mlanmas-, do+rulama ve hassasl-k analizi olmak zere drt k-s-mdan olu)maktad-r. Nmerik analizlerde, ampirik formllerin kullan-ld-+geleneksel analizlerden farkl- olarak jet kolonlara gelen yklerin ve oturmalar-n hesaplanabildi+i belirtilmi)tir. Bu al-)mada, problem gerek boyutlar-nda modellenmi)tir. Nmerik analizlerde Mohr Coulomb modeli kullan-larak jet kolon, onun etki blgesi ve zemin ortam- ayr- ayr- modellenmi)tir. Bu ara)t-rma sonucunda, say-sal analiz, deneysel bulgular ve ampirik zm sonular- kar)-la)t -r-lm-)t -r.
2.18. Racansky vd. (2006) Derin kaz- dizayn-nda yap-n-n deformasyon davran-)-n- ve stabilitesini ara)t-rmak amac-yla farkl- metotlar uygulanmaktad-r. Genellikle ak-l tabakas-n-n alt -nda yumu)ak kil tabakas- bulunmas- veya yer alt - su seviyesinin zemin yzeyine ok yak-n olmas- ve kaz- s-ras-nda su seviyesinin a)a+- ekilmesi gibi elveri)siz zemin ko)ullar-nda kapsaml- geoteknik analizler gerekmektedir. Bu al-)mada zemin gme modu, limit denge ve sonlu elemanlar yntemi kullan-larak ara)t -r-lm-)t -r. Ayr-ca sonlu elemanlar metodu ile kaz- desteklerinin stabilitesi ve ankrajlara uygulanan n germe kuvveti ile dayan-m eleman-n derinli+i ve kal-nl-+-n-n hesap sonular-na etkisi incelenmi)tir.
16
2. NCEK ALI#MALAR
C. Caner KS N
2.19. Do+u vd. (2006) Bu al-)mada Taris - Ayd-n, Limak Lara Otel Antalya, Concorde Otel Antalya sahalar-nda yap-lan jet grout kolonlar-ndan al-nan karot numunelerinin mukavemet zelliklerinin zeminin ince dane yzdesi ve SPT vuru) say-s-ndan ne derece etkilendi+i ara)t -r-lm-)t -r. al-) malarda arazi ve laboratuar deneylerinden elde edilen zeminin ince dane oran-, ortalama SPT darbe say-s - ve karotiyer ile al-nan numunelerin serbest bas-n dayan-mlar-n- incelemi)tir. al-) malar sonucunda al-nan numunelerin serbest bas-n dayan-mlar-, ara)t-rma verileri ile kar)-la)t-r-larak, ince dane yzdesine ve SPT vuru) say-s-na ba+l- olarak kolonlar-n serbest bas-n dayan-mlar-n-n belirlenebilece+i gsterilmi)tir. #ekil 2.10da zeminde te)kil edilen jet grout kolonlar-n serbest bas-n dayan-m aral-klar- gsterilmi)tir. Bu grafikte, alt- adet alan, SPT vuru) say-s -na ve ince dane yzdesine ba+l- olarak tan-mlanm-)t -r.
#ekil 2.10. Jet Kolonlar-n Mukavemet Aral-klar- (Do+u vd., 2006)
17
2. NCEK ALI#MALAR
C. Caner KS N
#ekil 2.10a gre Alan 1 : 2,6N/mm2den d)k dayan-ml- kolonlar Alan 2 : 3,5N/mm2den d)k, 2,6N/mm2 den yksek dayan-ml- kolonlar Alan 3 : 5,5N/mm2den d)k, 3,5N/mm2 den yksek dayan-ml- kolonlar Alan 4 : 7,0N/mm2den d)k, 5,5N/mm2 den yksek dayan-ml- kolonlar Alan 5 : 14,0N/mm2den d)k, 7,0N/mm2 den yksek dayan-ml- kolonlar Alan 6 : 14,0N/mm2den yksek dayan-ml- kolonlar al-) ma sonucunda zeminde olu)turulan kolonlar-n mukavemetinin yksek olmas-n-n nedeninin malzemeleri olu)turan danelerin iyi derecelendirilmi) olmas-na ba+l- oldu+u ve ince dane miktar-n-n artmas- sonucu ise kolon mukavemetinin azald-+- sonucuna var-lm-)t -r.
olarak belirtilmektedir.
2.20. Sert ve nalp (2007) Kayseri Serbest Blgesi eski batakl-k kal-nt -s- olan kal-n turba tabakas zerinde bulunmaktad-r. Blgede boru dilme makinesi ta)-yacak bir platform 15mlik turba ve stne yapt -r-lan 3mlik daneli dolgu zerine in)a ettirilmi)tir. yile)tirme amac-yla yap-lan dolgu sonucu a)-r- oturmalar olu)tu+u ve dilme makinesinin yerle)tirilmesinin imkans-z hale gedi+i belirtilmi)tir. Bu bildiride, oturmalar-n hesaplanmas-, gzlenmesi ve devam eden oturmalar-n jet grout kolonlar-yla azalt -lmas- zerinde durulmaktad-r.
2.21. Sert vd. (2007) stanbul Beykoz Belediyesi Riva (aya+z-) Beylik Mand-ra mevkiinde yap-m- ngrlen kpr iin yap-lan zemin de+erlendirmelerinde kpr ve yakla)-m dolgular-n-n in)aat - s-ras-nda ta)-ma gc ve oturma problemlerinin belirece+ i anla)-ld-+- ve uygun bir zm arand-+- belirtilmi)tir. al-) mada kpr aya+- alt -nda oturmalar-n yakla)-k 50m derinlikte kar)-la)-lan ana kayaya indirilmi) elik profil kaz-klarla s-f-rlanabilece+i, yakla)-m dolgusu alt -nda meydana gelecek uzun sreli 18
2. NCEK ALI#MALAR
C. Caner KS N
oturmalar-nda 65cm apl-, 15m boyunda jet grout kolonlar- ile kabul edilebilir seviyelere ekilebilece+i yap-lan say-sal analizle gsterilmi)tir.
2.22. Ou vd. (2007) Bu al-)mada ncelikle, yumu)ak kil zeminlerdeki derin kaz-larda a)-r- duvar sehimleri ve zemin oturmas-n-n ok yayg-n grlen bir problem oldu+u ve zellikle biti)ik nizam yap-larda nemli hasarlara yol at -+- vurgulanm-)t -r. Duvar sehimlerini veya zemin oturmalar-n- azaltmak iin zeminin, genellikle jet grout veya derin kompaksiyon yntemiyle iyile)tirildi+i belirtilmi)tir. Ancak, iki boyutlu sonlu elemanlar yntemi ile gerekle)tirilen analizlerde bir tak-m sorunlar oldu+u ve gerek durumun tam olarak yans-t -lamad-+- ifade edilerek bu al-)mada boyutlu sonlu elemanlar yntemi kullan-lm-)t -r. llen duvar deformasyonlar- ile analizlerden elde edilen deformasyonlar kar)-la)t-r-ld-ktan sonra aralar-nda ok iyi bir uyum oldu+u grlm)tr.
2.23. Racansky vd. (2008) Jet grout ile yap-lan dayan-m duvarlar-, diyafram duvarlar ve kaz-kl- duvarlar iin alternatif bir zm olu)turmaktad-r. Silindirik elemanlardan olu)an srekli duvarlar birok ama iin tipik bir model olu)turmaktad-r. Projede ngrlen duvar kal-nl-+-, imal edilen duvar kal-nl-+-ndan byk ise duvar kal-nl-+-n- art -rmak amac-yla ikinci s-ra jet grout elemanlar- in)a edilebilmektedir. Bu al-)mada yap-lan analizlerde ula)-lan sonularda, ikinci s-ra jet grout elemanlar-n-n hepsinin in) a edilmemesinin, yap-n-n stabilitesine nemli say-labilecek etkisi olmad-+gsterilmi)tir. Bu sonucun destekler aras-ndaki zeminin dayan-m duvar- stabilitesine etkisi oldu+unu gsterdi+i ve bu )ekilde dayan-m yap-lar-n-n in)aat maliyetleri azalt -labilece+i belirtilmi)tir. al-)mada dayan-m duvarlar- kal-nl-klar-n-n etkileri iki ve boyutlu analizler kullan-larak incelenmi)tir. Destekli ve desteksiz duvarlar-n deformasyon ve gvenlik say-s- sonular- hesaplanm-), ayr-ca farkl- destek
19
2. NCEK ALI#MALAR
C. Caner KS N
aral-klar-nda boyutlu analizler uygulanm-)t -r. al-) mada ara yzey elemanlar-n-n ve farkl- a+ boyutlar-n-n sonulara etkisi de incelenmi)tir.
2.24. Tschuchnigg ve Schweiger (2008) al-) mada jet grout kolonlar-n-n klasik kaz-k veya kaz-kl- radye temellere ekonomik alternatif olarak kullan-labilece+i belirtilmi)tir. Genellikle problemi zmek iin analizi zor olan ok say-da jet grout kolonlar- in)a edilmek zorunda oldu+u ve bu temellerin al-)mas-n- hesaplamak amac-yla nmerik metotlar artarak kullan-ld-+- belirtilmi)tir. ki boyutlu sonlu elemanlar kullan-larak yap-lan modellemenin, tm elemanlar-n arazi )artlar-ndaki gibi tan-mland-+- boyutlu modellemeler kadar hassas sonular vermeyece+i a-kt -r. Ancak boyutlu sonlu elemanlar yntemi ile problemi modellemek olduka karma)-kt-r. Bu modellerin karma)-kl-+-n- azaltmak iin en uygun metodun, kaz-klar-n srekli ortamda sonlu elemanlar yntemiyle net olarak modellenmedi+i ancak kaz-k akma davran-)-n- ele alan zel bir formlasyonla sonlu elemanlar yntemine uyumland-ran gml kaz-k konsepti oldu+u belirtilmi)tir. Bu makalede yay-l- yk alt -ndaki jet grout kolonlar analizlerinde iki boyutlu dzlem deformasyon, boyutlu ve gml kaz-k modelleri kullan-lm-), yap-lan say-sal analizler sonucunda bu modellerin kar)-la)t-rmas yap-lm-)t -r.
20
3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &
C. CANER KS N
3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN & Jet grouting i)lemi, zeminin veya zay-f kayac-n paralanmas- ve imento )erbeti ile kar-)mas- sonucu olu)an k-smi yer de+i)tirme olarak tan-mlanabilir. Bu metot zeminin, minimum 300bar bas-nla pskrtlen bir stabilizerle kar-)t -r-lmas-d-r. Stabilizerler, genellikle su - imento kar-)-m-d-r (grout). Yksek bas-n, katk-n-n sevk edilen nozzle(lar)dan geerken yksek bir kinetik enerji (h-z) kazanmas-n- sa+lar. Yksek h-zl- (200 - 250m/sn) grout, zemini "y-rtarak", zeminle bir kar-)-m sa+lar (Soilcrete). Bu kar-)-m, homojen ve srekli bir yap- zelli+indedir. Bu tarifiyle jet grouting yntemi, neredeyse her tr zay-f zemin tiplerinde ve kum, ak-l, kil gibi do+al zemin elemanlar-n-n olu)turdu+u kombinasyonlarda, di+er iyile)tirme metotlar-ndan daha h-zl-, gvenilir, kal-c- ve ekonomik bir zm alternatifidir. Geleneksel enjeksiyon metotlar-na kar)- ise, zemin iyile)tirici groutun miktar-, delme ve sevk i)leminden nce hesapland-+- iin, i)in birim ve toplam maliyetlerine ok hassas yakla)-mlar mmkndr. #ekil 3.1de jet grouting sistemi )ematik olarak gsterilmi)tir. Zeminde olu)turulan jet grout kolonlar- ile temel alt kotu aras-nda minimum 30cm, maksimum 60cm kal-nl-+-nda yast -k tabakas- grevini stlenen stabilize dolgu malzemesinin serilmesi, olu)an jet grout kolonlar-nda ba)l-klar-n temel alt -nda k-r-lmas-n engellemektedir.
21
C. CANER KS N
#ekil 3.1. Jet Grouting Sistemi ve Yast -k Tabaka #ematik Gsterimi 3.1. Jet Grout Kolonlar-n Temel Mhendisli+inde Kullan-mJet grout kolonlar-n e)itli maksatlarla kullan-mlar- a)a+-da s-ralanmaktad-r (H.T. Durguno+lu, 2004). Temel alt -nda, d)ey ykler iin bas-n elemanolarak ta)-ma gc ve deformasyon kontrol D)eme alt -nda d)ey ve zellikle yksek yay-l- ykler alt -nda bas-n elemanolarak ta)-ma gc ve deformasyon kontrol Dolgu alt -nda bas-n elemanolarak ta)-ma gc ve deformasyon kontrol Kprlerde yakla)-m dolgular- alt -nda d)ey dolgu yklerinin ta)-nmas-, dolgu alt -nda oturma kontrol ve kenar ayak kaz-klar-na negatif eper srtnmesi intikalinin nlenmesi Havuzlarda, yeralt - su depolar-nda ve su yap-lar-nda, donat- ile tehiz edilerek ekme elemanolarak Kaz-larda, a+-rl-k tipi istinat yap-s - te)kili ile yanal zemin itkilerinin al-nmasKaz-larda donat - ile tehiz edilerek d)ey e+ilmeye maruz iksa elemanolarak Kaz-larda ve ankrajl- istinat yap-lar-nda zel donat- ile ankraj elemanolarak
22
C. CANER KS N
Geirimli ve yer alt - su seviyesinin yksek oldu+u zeminlerdeki kaz-larda ta)-y-c- elemanlar aras-nda batardo kapama elemanolarak Yumu)ak killerdeki kaz-larda kaz- ncesi kaz- taban seviyesi alt -nda te)kil edilen payanda elemanolarak Kaz- taban-ndan kaz-ya gelecek yeralt - suyunun kontrol iin t -ka elemanolarak #evlerde stabilitenin sa+lanmas- iin zemin takviye elemanolarak veya a+-rl-k batardosu te)kili ile Yumu)ak zeminde a-lan yzeye yakin tnellerde tnel stndeki zeminin iyile)tirmesi amac- ile Yumu)ak zeminde a-lan tnellerde tnel iinde ve ayna nnden yap-larak, kaz- ncesi tnel kesiti zerinde ta)-y-c- bir semsiye olu)turulmas- amac- ile nemli ve a+-r yap-larda s-v-la)ma gvenlik say-s- d)k olan yerlerde kaz-kl- temellere gelecek yatay yklerin ve olu)acak deformasyonlar-n kontrol iin, kaz-klarla birlikte S-v-la)ma sonucu olu)acak zemin yanal ve d)ey deformasyonlar-n-n s-n-rland-r-lmas- iin yap- etraf-nda veya alt -nda kapama elemanlar- olarak S-v-la)ma riskine kar)- gvenlik say-s-n-n art -r-lmas-, zeminde olu)an kayma gerilmelerinin bir k-sm-n-n ta)-narak deprem sonucu olu)abilecek d)ey ve yanal deformasyonlar-n s-n-rland-r-lmas-
3.2. Jet Grouting Ynteminin Tasar-m EsaslarJet grouting uygulamalar-n-n artmas-yla sadece granler zeminlerde ba)ar-lolaca+- ngrlen bu uygulaman-n ince daneli zeminlerde de ba)ar-l- sonular verdi+i grlm)tr. Jet grout yntemi tasar-m- arazide elde edilen deneyimlerden yararlan-larak yap-lmaktad-r. Yntem tasar-m-nda esas mesele gvenli, ekonomik ve tatminkar bir zme ula)mak iin uygulanacak metodun iyi seilmesi, prosedr ve detaylar-n ad-m ad-m hesaplanmas-d-r. Bilinmesi gerekenler; Zemin hakk-nda elde edilecek tm bilgilerin toplanmasZeminin mekaniksel modellenmesi 23
C. CANER KS N
Ykleme )artlar-n-n belirlenmesi Yklerin hesaplanmasyile)tirilmi) zeminin spesifik dayan-m- dahil malzemelerin seilmesi Yntemin zemin iyile)tirilmesi veya yap-sal ta)-y-c- eleman olarak
tasarlanaca+- konusundaki karar-n ve tasar-m iin nemli olan a)a+-daki zelliklerin tasar-mc- taraf-ndan belirlenmesi gerekmektedir; Zemin cinsi ve parametreleri Enjeksiyon zellikleri Zemin - Enjeksiyon kar-)-mlar- ( k-sa ve uzun sreli dayan-mlar ) elik donat -, tip ve geometrisi Katk- malzemesi Ta) tozu Ta)-y-colarak tasarlanacak stabilize edilmi) kolonlar-n kapasite
hesaplar-nda, tekil kaz-k ta)-ma gc hesaplar-ndaki esaslar geerli olup toplam gvenli ta)-ma kapasitesi u ve eper srtnmesi ile belirlenecek olmakla beraber, zemin - imento bile)imindeki malzemede zemin cinsi, dozaj ve i)letme parametrelerine ve karot deneylerine dayanarak gvenli olarak saptanacak de+erden daha byk bir gerilme olmamas- sa+lanmal-d-r. Hesaplama ynteminde grup )eklindeki ta)-y-c- elemanlar-n toplam ta)-ma kapasitesinin (bas-n cinsinden) tm tekil kaz-klar-n toplam ta)-ma kapasitelerine e)it olaca+- gz nne al-nmaktad-r. Yap-sal yk rijit bir gvde ile ta)-y-c- tabaka iine girdi+i takdirde, tm yk gvenli bir )ekilde sa+lam tabakalara aktar-lm-) olup, bu )ekilde olu)acak oturma da elastik k-salma ile s-n-rl- kalm-) olmaktad-r. Yk rijit bir gvde ile ta)-y-c- olmayan bir zemin ierisinde yzen kaz-klarla ta)-t -l-yor ve kaz-klar ta)-y-c- tabakaya girmiyorsa ykn byk bir k-sm- kolonlara aktar-lmakla beraber ykn bir k-sm- zemine intikal eder ve reel oturma, kolonlar-n-n elastik oturma de+erinden daha byk de+erde gerekle)ir. Esnek bir zeminde niform bir yk, ta)-y-c- zemin tabakas-na girecek )ekilde aktar-l-yorsa farkl- oturmalar meydana gelebilir. Ykle temel aras-nda yeterli kal-nl-kta granler bir tabaka varsa, ykn bir k-sm-n-n kolonlarla ta)-nmas- gerekle)irken, nemli bir k-sm- da zemin taraf-ndan 24
C. CANER KS N
ta)-n-r. Granler dolgu malzemesi jet grout kolonlar-n davran-)-n- daha niform yapar. Kolon boyu artt-ka zemin gerilmesinin nemli k-sm-n- jet grout kaz-klar ta)-m-) olur. Yap-sal ykn rijit bir gvde ile sa+lam tabakalara aktar-lmas durumunda jet grout kolonunun davran-)- kaz-k uygulamalar-nda oldu+u gibidir. Di+er tm )-klarda kolonlar-n varl-+- ykle ilgili zemin davran-)-na gre de+i)en zel bir zemin iyile)tirilmesi durumundad-r. Jet grouting yntemiyle zemin iyile)tirilmesi ta)-ma kapasitesi kaz-klar- evreleyen s-n-rlar iindeki alan-n hesaplanmas-yla belirlenir. Do+al zeminlerle bu tr iyile)tirilmi) zeminler aras-ndaki fark kompozit zeminler tan-mlamas-yla belirlenmektedir. Sonu olarak zemin iyile)tirilmesi yklerin nemli bir blm jet grout kolonlarla ta)-tt-r-lm-) ve oturmalarda azalma sa+lanm-) olmaktad-r. malat s-ras-nda yap-mla ilgili tm bilgiler dzenlenen formlara i)lenmelidir. malatta kullan-lacak su / imento ve katk- maddeleri nceden kontrol edilmeli, enjeksiyon esnas-nda al-)ma ko)ullar-ndaki de+i)ikliklerden kaynaklanacak hususlar, harc-n kusmas- gzlenmeli ve not edilmelidir. Zemin st dzeyine kadar ykselen kolonlar-n son k-s-mlan 50cm kadar istenilen nitelikte olmayaca+-ndan k-r-lmal- ve gerekirse beton dklerek dzenlenmelidir. 3.3. Jet Grouting Metodunun UygulamasJet grouting metodunun uygulanmas-nda delgi ve enjeksiyon olmak zere iki a)ama bulunmaktad-r. Uygulama iin Trkiyede TS EN 12716 zel Geoteknik Uygulamalar Jet Enjeksiyon ynetmeli+i esas al-nmaktad-r. ncelikle in)aat sahas- ve yollar-, makine ve personelin verimli al-)arak planlanan gnlk imalat miktarlar-n-n yap-labilmesi ve imalat kalitesine ula)-labilmesi iin dzgn ve kuru tutulmal-d-r. Delgi makinesi, paletli vin, beton mikseri, beton pompas- ve a+-r i) makinelerinin batmadan al-)malar-na imkan sa+layacak biimde dzenlenmesi gerekir. al-)ma sahas-nda uygun yzey drenaj sistemi tesis edilerek platformun kuru kalmas- sa+lanmal-d-r. Jet grouting uygulamas-n-n ilk a)amas-nda zemin kk apta sondaj tiji ile delinmektedir. Nozzlelar, imal edilecek jet kolonun en alt seviyesine ula)t -+- zaman 25
C. CANER KS N
delme i)lemi bitirilmektedir. Sonraki a)amada tijler kendi etraf-nda dndrlerek yukar- ekilmekte ve bu s-rada zemine nozzlerdan olduka yksek bas-nta grout enjekte edilmektedir. Kolon, nceden belirlenmi) olan en st seviyeye ula)t-r-ld-+-nda enjeksiyon i)lemi sona erdirilmektedir (#ekil 3.2).
#ekil 3.2. Jet Grouting Yntemi Uygulama A)amasJet grout eleman-n-n zelliklerini belirleyen parametreler; zemin cinsi, jet enjeksiyon tiji ierisindeki ak-)kan bas-nc-, jet enjeksiyon tiji ierisindeki ak-)kan debisi (nozzle ap-), enjeksiyon )erbetinin bile)imi, jet enjeksiyon tijinin ekme h-z-d-r. 3.3.1. Delgi A)amasDelgi s-ras-nda kuyu a+z-n-n yer alt - su seviyesinin zerinde olmas al-)abilme a-s-ndan tercih edilir. Delme i)leminin e)idi, delinecek zeminin zelliklerine ba+l- olarak seilir. Buna gre de bilinen tm rotary ve darbeli - rotary metotlar- kullan-l-r. Darbeli - rotary metodunun en yayg-n- da harici ekili sistemlerdir. Delme i) leminin kolayla)t-r-lmas-, u tak-m-n-n so+utulmas- ve zeminin enjeksiyona n haz-rlanmas- maksad-yla delme s-ras-nda ok e)itli ak-)kanlar
26
C. CANER KS N
kullan-lmaktad-r. Bunlar su, hava, bentonit )erbeti, imento )erbeti (grout) olabilmektedir. U tak-m- olarak, yumu)ak karakterli zeminlerde genellikle kil bitleri, sert karakterlerde ise "tricone" bitler kullan-lmaktad-r. Delme borusu (tij) olarak da jet grout tijleri kullan-lmakta, bunlar yksek bas-nca dayanakl- malzeme ve imalat tekni+i ile imal edilmektedir. Ba+lant - (ek) man)onlar-nda da 500 - 600bar'a dayan-ml- s-zd-rmazl-k elemanlar- kullan-lmaktad-r. #ekil 3.3te alvyonlu zeminlerde su ve hava ile delgide kullan-lan kademeli matkap, #ekil 3.4te yumu)ak zeminlerde kullan-lan kademesiz delgi matkab- grlmektedir.
#ekil 3.3. Kademeli Delgi Matkab-
#ekil 3.4. Kademesiz Delgi Matkab3.3.2. Enjeksiyon A)amasJet grouting enjeksiyon ekipmanlar- mikser, dinlendirici, pompa, su tank-, imento silosu, bas-n gstergeleri, vanalar vb. ekipman, su saati, gidi) - dn) hatt-,
27
C. CANER KS N
ara hortumlar vb. ekipmanlardan olu)maktad-r. Enjeksiyon kar-)-m- belirli orandaki suyun ve imentonun mikserde birle)tirilmesiyle olu)ur. Uygulama alan-na gre su / imento oran- ayarlan-r, ok miktarda hacim dolacaksa, pompan-n basmas-n-n mmkn oldu+u oranda (%25 kadar) kum kat -l-r. Geirimsizlik ve ince atlaklar-n doldurulmas- bentonit kar-)-m- ile sa+lan-r. Mikserde haz-rlanan enjeksiyon kar-)-m-, dinlendiriciye al-n-r ve oradan pompa vas-tas-yla hortumlar ile kuyuya verilir. Projede belirlenen derinli+e ula)-ld-+-nda, delme ve su basma i)lemi durdurulur, elik bir bilya delme borusu iine b-rak-l-r, u k-sm-n-n hemen stnde yer alan bir valf bu suretle kapat-lm-) olur. Valf kapan-nca delme borusuna yollanacak groutun yn boru ucunda monitr diye adland-r-lan ve jet grout nozzlelar-n- ta)-yan tak-ma evrilmi) olur. Yksek bas-nl- grout pompalanmaya ba)lan-r ve enjeksiyon faz- ba)lam-) olur. Yksek bas-n grouta nozzlelardan geerken yksek h-z kazand-r-r. Yksek h-zl- grout zeminin do+al yap-s-n- paralayarak zeminle kar-)-r. Delici tak-m-n dnel hareketi sayesinde bu kar-)-m daire kesitli bir kolon formunda olu)ur ve zeminden ok farkl- mekanik de+erlere sahip jet grout kolonu elde edilmi) olur (Melegary ve Garassino, 1997) (#ekil 3.5).
#ekil 3.5. Enjeksiyon A)amas- (Nozzlelardan Grout -k-)-) Olu)acak kesitlerin ebatlar-, zeminin zelliklerine ba+l- oldu+u gibi; 28
C. CANER KS N
Dn) h-z-, ekme h-z-, Grout bas-nc-, Grout debisi (dakikada stroke say-s-), Nozzle ap ve adedi,
gibi jet grouting ynteminin ana parametrelerine de ba+l-d-r. Bas-nl- enjeksiyon esnas-nda, delici tak-m-n etraf-ndan d-)ar-ya belirli bir miktar zemin materyali ta)mas- uygun grlr. Bu durum groutla kar-)t-r-lan zemin iinde a)-r- bas-n olu)mad-+-na i)aret eder, nk a)-r-bas-n olu)mas- halinde, bas-nc-n fazlas- delme borusu ap- ile delinen delik ap- fark-ndan olu)an bo)luktan d-)ar- kaar. A)-r bas-n olu)mamal-d-r. nk a)-r- bas-n zeminde k-r-lmalara ve ayr-ca zeminin kald-r-lmas-na sebep olur. Bu durum olu)turulan kolonlarda sreksizli+e ve mevcut yap-lan konstrksiyonlar-nda problemlere Debi miktar-n-n azalt -lmas-, Enjeksiyon bas-nc-n-n d)rlmesi, zellikle masif kil zellikli zeminlerde, n y-kamal- delme i)lemi. Bas-nl- enjeksiyon esnas-nda ta)an materyal miktar-, zeminin geirgenli+ine ve trne ba+l-d-r. Bu miktar, killi zeminlerde daha fazla, kumlu-ak-llzeminlerde daha az olacakt -r, ortalama olarak enjekte edilen miktar-n %10'u al-nabilir (Melegary ve Garassino, 1997). yol aar. Bu trden sorunlar-n ya)anmamas- iin uygulamada )u trden tedbirler yararl- olur;
3.3.3. n Jet Grouting Su ve / veya di+er ak-)kan jetinden ibaret bir n paralanma safhas-yla, bir eleman-n jet enjeksiyonunun yap-ld-+- metottur. Not: n jet grouting i)lemi, ayn- zamanda, yayg-n olarak, n y-kama ve n kesme olarak da bilinir.
29
C. CANER KS N
3.4. Jet Grouting Teknikleri Jet grouting teknikleri zemin ko)ullar-na, istenen jet grout kolon zelliklerine ba+l- olarak de+i)ebilmektedir. Amalar-na ve kullan-m sekline gre Jet 1, Jet 2, Jet 3 ve Sper Jet yntemleri olmak zere drt e)it jet grouting tekni+i bulunmaktad-r.
3.4.1. Jet 1 En basit ve yayg-n kullan-lan tekniktir. lk olarak 70'li y-llar-n ba)-nda Japonya'da, 70'lerin ortalar-nda ise talya'da denenmi)tir. Zeminin paralanma ve imentolanmas-n-n, genellikle imento )erbeti ile sa+land-+- ve tek bir ak-)kan-n yksek enerji jeti )eklinde uyguland-+- jet enjeksiyon i)lemidir. Bu metotta delme - enjeksiyon tak-m- tek eperli bir borudan ibaret olup, grout bu borudan yakla)-k 200m/sn h-zla, 300 - 600kg/cm2 (bar) bas-nla bas-l-r. Bu metotla olu)an kolonlar, zemin trlerine ve parametre aral-klar-na gre, ak-llzeminlerde 0,6mden 1,2m ap-na kadar ula)-labilmektedir. Bu yntem kohezyonlu zeminlerde ak-ll- zeminlerdeki kadar etkin de+ildir. #ekil 3.6da Jet 1 yntemi )emas- gsterilmi)tir.
#ekil 3.6. Jet 1 Tekni+i
30
C. CANER KS N
3.4.2. Jet 2 Zeminin paralanmas- ve imentolanmas-n-n ikinci bir ak-)kan olarak hava jeti, yksek enerjili bir s-v-yla (genellikle bir imento )erbeti) gerekle)tirildi+i jet enjeksiyon sistemidir. Grout orta borudan, bas-nl- hava (8 - 12bar) ise d-) borudan geer. Bas-nl- hava, kinetik enerji srtnme kay-plar-n- k-smen azaltt-+- iin, bu metotta olu)an kolon aplan jet 1 'e k-yasla %60 - 80 daha byk olur. Bu yntemle kolon aplar- orta s-k- zeminlerde 1,0mden, gev)ek zeminlerde ise 1,8mden fazla kal-nl-+a ula)abilmektedir. Jet 2 yntemi kohezyonlu zeminlerde Jet 1 yntemine gre daha etkili sonular vermektedir. #ekil 3.7de Jet 2 yntemi )emas- gsterilmi)tir. Kum iindeki bir uygulamada, ikili sistemle jet grout kolonu yap-l-rken zeminin rselenmesi iin 45MPa bas-n uygulanm-); delgi borusunun dnme h-z- 8 10devir/dk, harcanan imento 930kg/m, , har debisi 130lt/dk, harc-n birim hacim a+-rl-+- 16 - 17kN/m3, iken kolon ap- 1,4m ye ula)m-)t -r. (Ichihashi vd., 1992).
31
C. CANER KS N
3.4.3. Jet 3 paralanmas-n-n sa+land-+-,
Zeminin
yksek
enerjili
su
jeti
ile
imentolanmas-n-n ise e) zamanl- olarak ayr- bir enjeksiyon kar-)-m- jeti ile elde edildi+i jet enjeksiyon i)lemidir. ie borulu tak-m kullan-lan bu metotta, 400 600bar bas-nl- su ortadaki borudan, 8 - 12bar bas-nl- hava ara borudan, t -pk- jet 2'deki gibi, nozzlelardan bas-lmaktad-r. 30 - 80 bar bas-nl- grout ise en d-) borudan ayr- bir nozzledan, su - hava kar-)-m- iine enjekte edilmektedir. Jet grout kolonlar bu metotla 2mden fazla boyuta kadar ula)abilmektedir. Jet 3 yntemi kohezyonlu zeminlerde en etkili yntemdir. #ekil 3.8de Jet 3 yntemi )emas- gsterilmi)tir.
3.4.4. Sper Jet Son dnemlerde byk kolon aplar-n- yksek h-zda ve d)k maliyetlerle elde edebilmek iin e)itli yntemler geli)tirilmi)tir. Bu yntemlerden birisi de Sper Jet olarak adland-r-lan yntemdir. Bu metot ile 3 - 5m apa kadar zemin - imento kar-)-m- ieren kolonlar elde edilmektedir. Kolon yap-m a)amas- ilk olarak 15cm apa sahip tijin istenilen noktaya indirilmesi ile ba)lamaktad-r. Tijlerin ucundaki yksek apl- nozzlelardan imentolu har ile hava kar-)-m- yksek bas-nta
32
C. CANER KS N
pskrtlr ve zemin ilk nce paralanarak zemin - imento kar-)-m- kolonlar olu)ur. (#ekil 3.9)
#ekil 3.9. Sper Jet Tekni+i #ekil 3.10da standart yntemle olu)turulmu) jet grout kolonlar, #ekil 3.11de sper jet yntemiyle olu)turulmu) kolonlar gsterilmi)tir. zel durumlarda, su yerine di+er uygun s-v-lar veya sspansiyonlar kullan-labilir.
#ekil 3.10. Standart Yntemle Olu)turulmu) Kolonlar
33
C. CANER KS N
#ekil 3.11. Sper Jet Yntemiyle Olu)turulmu) Kolonlar Bu yntemde tijlerin dnme ve ekme h-zlar- standart jet grouting yntemindekine gre ok daha azd-r. Bell vd. (2003) sper jet kolonlar- imalat -nda i)letim parametreleri olarak 3 4 devir / dakika dn) h-z-, 7mm/dakika ekme h-z-, 40MPa enjeksiyon bas-nc- ile 4m apa kadar ula)-labildi+i grlmektedir. Sper jet yntemiyle olu)turulan kolonlarda kolon kesitlerinin byd+ grlmektedir. Bu yntem yatay zemin suyu kontrolnde, s-v-la)abilir tabaka stabilizasyonunda, geirimsiz perde duvar imalat -nda, kazyan yzleri desteklenmesinde kullan-lmaktad-r. 3.5. Jet Grouting Ynteminin al-)ma Parametreleri al-) ma parametreleri zemin zelliklerine, elde edilmek istenen kolon ap-na, kolonunun ta)-ma kapasitesine ve seilen jet grouting metoduna gre seilir. Jet grout kolonunun imalat -na ba)lanmadan nce farkl- i)letim parametreleri kullanarak test kolonlar- imal edilmektedir. Zemin yap-s-na uygun, istenen kolon ap-n-n elde edildi+i, kolonda sreklili+in sa+land-+- ve ekonomik olan parametreler tercih edilmektedir. De+i)ik al-) ma parametreleri ve bunlar-n elde edilecek sonuca etkileri a)a+-da grlebilir. Jet grouting ynteminde kullan-lan imalat parametreleri; Enjeksiyon Sistemi (Jet 1, Jet 2, Jet 3) Enjeksiyon Bas-nc- (Bar)
34
C. CANER KS N
Nozzle Say-s- ve apTij Dnme H-z- (rpm) Tij ekme H-z- (cm / dak) Su / imento OranPompa Kapasitesi (lt / dak) Jet grouting uygulamas- sonucu seilen sisteme ve zemin cinsine ba+l- olarak
olarak s-ralanabilir. Bu parametrelerin tipik de+erleri izelge 3.1de verilmektedir. olu)an kolon ap- de+i)ken olmaktad-r. Kolon apenjeksiyon esnas-nda imento yan-nda, hava ve su kullanmak suretiyle art -r-lmaktad-r. lkemizde genellikle yayg-n olarak Jet 1 ve Jet 2 sistemleri kullan-lmaktad-r.
izelge 3.1. Jet Grouting Yntemi malat Parametreleri (Lunardi, 1977)

BASIN NOZZLE ADED" ve API (adet, mm) 1-2x2-5 1-2x2-5 1-2x4-5 EKME HIZI (cm/dak) 15 - 100 10 - 30 10 - 30 6 - 15 6 - 15 6 - 15 SU / DNME "MENTO HIZI ORANI (rpm) 5 - 15 4-8 4-8 1,2 - 1,5 1,0 - 1,5 1,0 - 1,5 POMPA KAPAS"TES" (lt / dak) 70 - 600 70 - 600 4000 - 10000 80 - 200 4000 - 10000 40 - 100
ENJEKS"YON S"STEM T"P"
(bar) JET 1 JET 2 Hava imento JET3 Hava Su 10 - 12 50 - 100 10 - 12 imento imento 400 - 550 400 - 550
3.5.1. Enjeksiyon Bas-ncEnjeksiyon bas-nc-n-n al-)ma aral-klar-na gre, jet grouting i)lerini genel olarak s-n-fland-rmak daha kolay olur; 200 - 250bar aral-+-nda al-) ma 300 - 400bar aral-+-nda al-) ma 400 - 700bar aral-+-nda al-) ma D#K BASINLI ORTA BASINLI YKSEK BASINLI
35
C. CANER KS N
olarak tan-mlanabilir. Bas-n, elde edilmek istenen ap-n olu)mas-nda en nemli parametredir. #ekil 3.12de grld+ gibi bas-n ile jet grout kolonu ap- aras-nda direk bir ba+lant vard-r. Bas-n artt-r-ld-+- zaman kolon ap- artar.
#ekil 3.12. Bas-n - Bekleme Sresi - Kolon ap- li)kisi (Melegary ve Garassino, 1997) Bununla beraber ula)-lmak istenen apta homojen bir kolon elde etmek iin bas-n de+eri gerekli fakat yeterli de+ildir. Ayn- ap ve homojenlikte kolon olu)mas zaman faktr ile de ili)kilidir. Baz- zemin )artlar-nda, bas-n artt-rmak, ap-n artmas-n- sa+layamayabilir. 3.5.2. Dnme ve ekme H-zDnme i)lemi delgi makinesinde bulunan tijlerin belli bir h-zla kendi eksenleri etraf-nda dnmesidir. Zemin ile ba+lay-c- malzemenin (grout) homojen bir kar-)-m olu)turabilmesi iin, tak-m dn) h-z- belirli bir de+erden fazla olmamal-, tak-m ekme h-z- da -slah edilen blgenin tamam-nda sreklili+i sa+layacak )ekilde ayarlanmal-d-r.
36
C. CANER KS N
Dn) h-z- genellikle 10 - 20devir / dak. de+erleri aras-nda de+i)ir, baz- zel durumlarda 30devir/dak.'ya kadar -kabilir. Tak-m ekme i)lemi, iki )ekilde olabilir; 1. Kademeli ekme. 2. Srekli ekme. Bu iki ayr- tip ekme metodu, genellikle delici makinenin imal yntemine ba+l- olarak seilir. Baz- makinelerde sadece kademeli, baz-lar-nda ise hem kademeli, hem srekli ekme dzene+i bulunmaktad-r. Kademeli ekmede, her kademede 4cm. ilerleme ve her kademede 6 - 10sn. bekleme en iyi neticeyi sa+lam-)t -r (Melegary ve Garassino, 1997). ekme h-z-, zeminin zelliklerine ve birim hacme enjekte edilecek grout miktar-na ba+l-d-r. Ba+ dokusu kuvvetli (cohesive) zeminler, jet huzmesinin gerekli y-rtma i)lemini ve homojen kar-)-m olu)umunu sa+layabilmesi iin genellikle daha uzun sre gerektirirler. Dnme ve ekme h-z- adaptasyonu (optimizasyonu) -slah edilecek zemine ve kullan-lan jet grouting metoduna ok s-k- ba+l-d-r. Jet 2 ve jet 3 metotlar-, daha byk aplar hedeflendi+i ve dolay-s -yla -slah edilen zemin hacmi daha byk oldu+u iin, daha uzun sreye ihtiya duyarlar.
3.5.3. Dozaj Standart su - imento oran- 1 (s / = l), zgl a+-rl-+- ise l410 1570kg/m3'dr. Bu oran seilen metot, uygulanan -slah yntemi ve kolonlar-n final mukavemetlerine gre de+i)ebilir. Su / imento oran-n-n, su geirmez plastik grout perde te)kili iin kar-)-m-nda bentonit kullan-m- hali hari 0,7'nin alt -na inmesi uygun grlmez. 1m3 -slah edilmi) zemin iindeki imento miktar- 350 - 700kg aras-nda de+i)ir. Farkl- zeminlerin ta)-ma kapasiteleri incelendi+inde, su - imento oran- 1 ve -slah edilmi) zemin iindeki imento dozaj- ortalama 450kg/m3 olarak olu)turulmu) kolonlar-n kapasiteleri izelge 3.2de verilmi)tir.
37
C. CANER KS N
izelge 3.2. Zemin Cinsi - fJG - E / fJG li)kisi (Durguno+lu, 2004)

Serbest Bas n Mukavemeti Zemin Cinsi f JG MPa Kil Silt Kum ak l 25 37 7 14 12 18 E / f JG 150 200 600 900 Modl Oran (*)
(*) %40 Gerileme Seviyesine Tekabl Eden Modl
Grout kar-)-m- ierisine baz- katk-lar ilave etmek de mmkndr. rne+in yksek debili zemin suyu bulunan durumlarda (high substratum water flow), 1 - 3 oranlar-nda sodyum silikat ilavesi tavsiye edilebilir. Organik ierikli zeminlerde imento dozaj- 450kg/m3 den 700 kg/m3 e -kart -labilmektedir. Bunun sebebi kullan-lan imentonun bir k-sm-n-n organik ortamda yer alan ve imentonun ba+lay-c-l-+-n- ortadan kald-ran asitlerin ntrle)tirilmesinde harcanmas-d-r. Jet grouting yntemi sayesinde -slah edilmi) hacim, biti)i+indeki i) lem grmemi) zeminin zelliklerini de iyile)tirmektedir. Jet grouting ynteminin bu ikinci etkisi sayesinde, -slah edilmi) zeminin SPT de+erleri do+al zemininkine (ve di+er -slah metotlar-n-n neticesinde olu)an sonuca) gre %20 25 civar-nda daha ykselmektedir (Melegary ve Garassino, 1997). Ayn- su / imento oranve imento dozajl- Jet 2 kolonunun mukavemeti, Jet 1 kolonuna gre %10 - 15 civar-nda daha d)ktr. Bunun sebebi, Jet 2 kolonunun iindeki hava ieri+idir. Yine ayn- su / imento oranl- ve imento dozajl- Jet 3 kolonunun mukavemeti Jet 1 ve Jet 2 kolonunun mukavemetinden daha d)ktr. Bu da Jet 3 metodunun ierdi+i ok miktardaki sudan kaynaklanmaktad-r. #ekil 3.13te -slah edilmi) zemin s-n-f-na gre kolon tas-ma kapasitesinin de+i)imi gsterilmektedir. Buna gre granler zeminlerde -slah sonras- tas-ma kapasitesindeki art-)-n daha fazla oldu+u gzlenmektedir.
38
C. CANER KS N
#ekil 3.13. Farkl- Tip Zeminlerde Ta)-ma Kapasitesinin De+i) imi (Melegary Garassino, 1997) 3.6. Jet Grouting Yntemi Ekipmann)aat a)amas-nda jet grouting uygulamas- iin uyarlanm-) bir delgi makinesi, bas-nl- pskrtme iin gerekli enjeksiyon pompas-, imento silosu, su deposu, enjeksiyon i)lemi iin mikser ve dinlendirici kazanlar ile santralin bulundu+u bir dzen kullan-l-r. Bu sistem #ekil 3.14te gsterilmi)tir.
39
C. CANER KS N
#ekil 3.14. Jet Grouting EkipmanJet grouting donan-m- genellikle a)a+-dakileri iermektedir; Sondaj makinesi Jet grouting makinesi (Genellikle ayn- zamanda sondaj makinesi i)levi de grr. nceden belirlenen dnme ve aktarma h-zlar-nda ilerlemek iin jet enjeksiyon tiji, monitr ve di+er gerelerle donat -lm-)t -r.) Jet grouting ak-)kan-n- (veya ak-)kanlar-n-) temin eden kar-)-m ve pompa tesisi Jet grouting pompas-n- jet enjeksiyon makinesine birle)tiren yksek bas-n hatlar Bas-nlar-, ak-)kan debi ve hacimlerini, dnme ve aktarma h-zlar-n- ve derinli+i denetlemeyi sa+layan donan-m Jet grouting donan-mlar-, seilen i)lem iin a)a+-da belirtilenlerin gerekle)mesini sa+layarak jet enjeksiyon i)leminin yap-lmas-n- temin eder. Jet grouting tak-m-n-n tasar-m h-z-nda ilerlemesi ve dndrlmesi Gerekli bas-n ve ak-)kan debisinde, tesisten gelen ak-)kan-n jet grouting tak-m-na aktar-m-
40
C. CANER KS N
Farkl- sistemler iin jet grouting haz-rlama ve enjeksiyon tesisi, a)a+-dakileri kapsar; Tekli sistem iin: imento ve di+er malzemeler iin depo, kolloidal kar-)-m tesisi, kar-)t -r-c- tank, yksek bas-nl- enjeksiyon pompas-. iftli (hava) sistem: Tekli sistemdekilere ek olarak bir hava kompresr iftli (su) sistem: Tekli sisteme ek olarak bir yksek bas-nl- su pompas- ve bir enjeksiyon )erbeti pompas l sistem: kili sisteme (su) ek olarak bir hava kompresr
3.6.1. Delgi Makinesi Uygulama projesinde ngrlen derinli+e kadar jet grout kolon te)kil edebilecek kapasitede delgi makinesidir. (#ekil 3.15)
#ekil 3.15. Delgi Makinesi
41
C. CANER KS N
3.6.2. Pompa nitesi Enjeksiyon kar-)-m-n- istenen apta jet grout kolonu te)kil edebilecek bas-nta basabilecek yksek bas-nl- pompadan olu)an pompa nitesidir. Jet grout kolonlar-n-n yap-m-nda 60MPa da 150 - 450lt/dk. aras-nda imento harc- basabilen ve 8 saate kadar srekli al-)abilen pompalar kullan-lmaktad-r (Kauschinger vd., 1992) (#ekil 3.16).
#ekil 3.16. Pompa nitesi
3.6.3. Mikser nitesi Enjeksiyon kar-)-m-n- istenen kar-)-m oran-nda elektronik olarak tartarak kar-)t -racak mikser ve dinlendiriciden olu)an, pompa nitesini beslemeye yeterli kapasitedeki nitedir. #ekil 3.17de jet grouting mikser nitesi gsterilmektedir.
42
C. CANER KS N
#ekil 3.17. Mikser nitesi
3.6.4. imento Silosu
En az 50 ton kapasiteli dkme imento depolayabilen ve mikser nitesini yeterli dzeyde besleyecek imento silosu ve konveyrdr. (#ekil 3.18)
#ekil 3.18. imento Silosu
43
C. CANER KS N
3.6.5. Monitr Monitr a)a+-da verilen zellikleri kapsar (TS EN 12716); Tekli sistem iin, enjeksiyon )erbetini jet haline getiren bir ya da daha fazla dairesel pskrtc. Bu pskrtcler ayn- seviyede ya da de+i)ik seviyelerde, kar)-l-kl- al-)maya imkn sa+layan a-larda bulunabilir. kili (hava) sistem iin, hava ve enjeksiyon )erbetinin e) zamanl- jet haline getirilme i) lemi iin bir ya da daha ok ift pskrtc (ayn- seviyede ya da de+i)ik seviyelerde, kar)-l-kl- al-) maya imkan sa+layan a-larda). Hava pskrtcs, dairesel )erbet pskrtcsnn evresini bir halka )eklinde sarar. kili (su) sistem iin, suyun jet haline getirilmesi iin bir ya da daha fazla pskrtc ve imento kar-)-m-n- yollamak iin bir ya da daha fazla daha derine yerle)tirilen pskrtc. l sistem iin, su ve havan-n e) zamanl- jetlenmesi i) leminde bir ya da daha fazla ift pskrtc ve enjeksiyon )erbetinin gnderilmesini sa+layan daha derine yerle)tirilmi) bir ya da daha fazla normal pskrtc. 3.7. Farkl- Zeminlerde Jet Grouting Yntemi Uygulama Parametreleri Jet grouting metodu ile yap-lacak zemin -slah-n-n ba)ar-s-, uygulama parametrelerinin ok dikkatli seimine ba+l-d-r. Bas-n de+eri ve enjeksiyon sresi, -slah edilecek tabii zeminin mukavemet de+erine gre belirlenmektedir. Jet grouting tekni+inin uygulanabilmesi ve en uygun tekni+inin seilebilmesi iin baz ara)t-rmalar-n yap-lmas- gerekmektedir. Bunlar; arazideki SPT, CPT deneylerinden elde edilen veriler ve rlatif s-k-l-+-n tayini, kohezyonsuz zemin numunelerinin dane da+-l-m-, su muhtevas-, doygun birim hacim a+-rl-klar-n-n belirlenmesi, kohezyonlu zeminlerinin k-vam limitlerinin tayini olarak say-labilir. Bu veriler do+rultusunda en uygun jet grouting tekni+i ortaya koyulmaktad-r. Killi zeminlerde, dzgn bir kolon elde etmek iin, kk apl- nozzle kullan-lmal-d-r. Genellikle kullan-lan nozzle adedi iki, aplar- ise 1,6 - 2.0mmdir. Bas-n 500 - 600bar de+erlerde ve yksek, 44
C. CANER KS N
grout debisi ise, s-ka rastlan-lan zemin k-r-lmalar-n- engellemek amac-yla d)k tutulmal-d-r (Melegary ve Garassino, 1997). E+er zeminde konsolide killerdeki gibi kar-)-m olu)turulmas- zor ise, nozzle adedi bire d)rlmelidir. Bu yolla, yksek bas-nla elde edilen kinetik enerjinin srtnme kay-plar- kontrol alt -na al-nabilir. Bu halde enjekte edilen grout miktar- d)k ve kademede bekleme sresi uzun olmal-d-r. Jet grouting metodunu di+er enjeksiyon metotlar-ndan ay-ran en nemli fark, zeminin cinsine ve elde edilmek istenen tas-ma kapasitesine gre kullan-lacak imento miktar-n-n nceden hesaplanabilmesidir. Kullan-lacak imento miktar-n-n hesab- a)a+-da ba)lang- parametreleri verilen rnekteki gibi yap-lmaktad-r. Uygulanacak metot Killi zeminde istenen kolon apimento dozajSu / imento oranNozzle say-sNozzle apEnjeksiyon bas-nc: Jet 1 : 60cm : 450kg/m3 :1 :2 : 2mm : 400bar
olarak al-nd-+-nda 1m -slah edilmi) zemin hacmi (V) E)itlik 3.1 ile bulunabilir. V = . x r2 x h = 3,14 x 0,32 x 1 = 0,28m3 (3.1)
1 m -slah edilmi) zemindeki imento miktar-; -slah edilecek hacim ile kullan-lacak imento dozunun arp-m- ile belirlenmektedir. 450kg/m3 x 0,28m3 = 126kg olarak hesaplanmaktad-r. imento zgl a+-rl-+- 2,93kg/lte denk geldi+inden dolaygrout ierisindeki imento hacmi 126kg = 43lt 2,93kg/lt 45
C. CANER KS N
A+-rl-k olarak su / imento = 1 oldu+u ve suyun zgl a+-rl-+- 1kg/m3 oldu+undan dolay-; 126kg / 1kg/m3 = 126m3 Dolay-s-yla 1m jet grout kolon ierisindeki grout hacmi, 126 + 43 = 169lt olarak hesaplanmaktad-r. Tij ekme h-z-n-n belirlenmesi iin 1 dakikal-k srede 1mlik uzunluktan -kan enjeksiyon miktar-n-n bilinmesi gerekmektedir. Jet huzmesindeki 2mm apl- bir nozzledan enjeksiyon malzemesinin -k-) h-z- E)itlik (3.2) ile hesaplanmaktad-r. (3.2)
V=2
gh
h g
: hidrostatik d) : yerekimi ivmesidir. Hidrostatik d) (h) E)itlik 3.3deki formlle hesaplanmaktad-r.
h = Enjeksiyon bas-nc- / kar-)-m zgl a+-rl-+-
(3.3)
Kar-)-m-n zgl a+-rl-+-, grout a+-rl-+-n-n grout hacmine olarak al-nabilir; 252kg / 169lt = 1,49kg/lt olarak al-n-rsa, hidrostatik d) (h) = Enjeksiyon Bas-nc- / Grout zgl A+-rl-+h = 4000 / 1,49 = 2685m olarak hesaplanmaktad-r. Buna gre enjeksiyon malzemesinin -k-) h-z-; 46
C. CANER KS N
V = !2 x 9,81 x 2685 = 230m/sn olarak hesaplanmaktad-r. 1sn srede bir nozzledan -kan enjeksiyon malzemesi miktar- (Q) E)itlik 3.4 ile hesaplanmaktad-r. (3.4)
Q=VxA 2300dm/sn x (2 x (2. x 0,02dm2 / 4)) = 1,44lt/sn
1m kolon te)kili iin gerekli sre ise 1m kolonda bulunan enjeksiyon malzemesi hacminin 1sn srede bir nozzledan f-)k-ran enjeksiyon malzemesi miktar E)itlik 3.4deki de+erleri yerle)tirildi+inde; 169 / 1,44 = 117sn = 1,95dk. olarak hesaplanmaktad-r. izelge 3.3. Farkl- Nozzle ap- ve Bas-nta Nozzledan Geen Grout Debisi (Melegary - Garassino, 1997)
Nozzle ap (mm) 1,4 BASIN (bar) 300 350 400 450 500 550 600 1,6 1,8 2 2,4 2,8 3 3,2 3,5 4 4,5 5 5,5 6 6,5
Bir Nozzledan Geen Grout Miktar (Debi) lt/sn lt/sn lt/sn lt/sn lt/sn lt/sn lt/sn lt/sn lt/sn lt/sn lt/sn lt/sn lt/sn lt/sn lt/sn 18 20 21 22 23 25 26 24 26 27 29 31 32 34 30 32 35 37 39 41 42 37 40 43 45 48 50 52 63 58 62 65 69 72 75 73 78 75 89 94 98 83 90 94 96 114 148 188 232 280 334 392
103 123 160 203 250 303 380 423 110 131 171 217 268 324 385 452
102 116 139 182 230 284 343 409 450 108 123 147 191 242 289 352 430 506 113 129 154 201 254 314 380 452 530
103 118 134 161 210 255 326 397 472 554
47
C. CANER KS N
izelge 3.3de farkl- nozzle aplar-nda, 300 - 600bar bas-nlarda bir nozzledan geen grout miktar-n-n lt/sn cinsinden de+erleri yer almaktad-r. izelge 3.3e gre ayn- bas-nta nozzle ap-n-n artmas-yla bir nozzledan geen grout miktarartmaktad-r. Jet grouting uygulanmas-nda zerinde en ok durulan zellik, jet kolonlar-n-n ap- olmaktad-r. Pskrtme enerjisi (E) E)itlik (3.5) deki gibi ifade edilebilir. E = (P x Q) / Vekme P Q Vekme : Pskrtlen harc-n bas-nc- (MPa) : Har debisi (m3/sn) : Yukar-ya ekilme h-z- (m/sn) (3.5)
3.8. Kontroller ve Testler 3.8.1. Karot Numunelerinin Al-nmasKolonlardan arazide al-nan silindirik numuneler zerinde laboratuarda yap-lan serbest bas-n deneyi ile jet grout eleman-n-n bas-n dayan-m- elde edilir. Numuneler, uygulama esnas-nda kolon ya) iken piston numune al-c- ile al-n-r. Prizini alm-) kolon zerinde ise karot numune al-n-r (Durguno+lu vd., 2003). Serbest bas-n deneyinde tercihan deformasyonlarda llerek deformasyon modl, EJG tayin edilir (Sa+lamer vd., 2002). #ekil 3.19da jet grout kolonundan karot numune al-m- gsterilmektedir. Deneylerden llen mukavemet de+erlerinin servis yklerini belli bir emniyet faktr ile ta)-d-klar- ispat edilmelidir. Karot numuneleri imal edilen kolondan imal tarihinden 28 gn sonra, TS 10465e (Beton Deney Metotlar- - Yap- ve Yap Bile)enlerinde Sertle)mi) Betondan Numune Al-nmas- ve Bas-n Mukavemetinin Tayini Ynetmeli+i) uygun )ekilde al-nmal-d-r.
48
C. CANER KS N
#ekil 3.19. Karot Numunelerin Al-nmas3.8.2. Kaz-k Ykleme Deneyi Projede jet grout kolon yklerinin ve jet grout kolon imalat - kalitesinin tahkik edilmesi amac-yla tm proje kapsam-nda imal edilen kolonlardan seilecek bir adedi zerinde kolon ykleme deneyi yap-l-r. Ykleme deneyi iin bir adet bas-n kolonu ile iki adet ekme kolonu olarak kullan-lacak kolonlar imal edilmelidir. Deney do+rultusunda bas-n kolonuna statik eksenel bas-n yk yklenerek yk - oturma, yk - zaman ve oturma - zaman grafikleri haz-rlan-r. Jet grout kolonun toplam ta)-ma kapasitesi, kolonun eperi ve ucu taraf-ndan ta)-nan toplam kapasitesidir. Deney yk iin ise jet grout kolonun toplam kapasitesinin 1,5 kat - dikkate al-nmal-d-r. Deneme kolonlar-, gene kadar veya maksimum kabul edilebilir oturma meydana gelene kadar yklenir. Gme yk; 1. Yk daha fazla artmad-+- halde oturman-n devam etmesi halindeki yk 2. Kolon ap-n-n %10u kadar bir toplam oturmaya yol aan yk tan-mlamalar-ndan birisine gre seilir. Ykleme deneylerinde ASTM D 1143 81 standart ykleme iin uygun maddeleri kullan-labilmektedir. Ykleme deneyinde kolonda maksimum yklemede meydana gelen deformasyon servis yknde meydana gelen deformasyonun 1,5 kat-n- gememesi, deney yk kald-r-ld-ktan sonra meydana gelen kal-c- deformasyonun ise toplam deformasyonun %50sini gememesi ve kaz-k ba)l-+-nda llen toplam oturma de+erinin 10mmyi gememesi gerekmektedir (Dzceer, 2004). 49
C. CANER KS N
Deney ekipmanlar- kaz-+a verilecek eksenel yke maruz reaksiyon kiri)leri, hidrolik kriko ve hidrolik bas-n pompas-, yk lmek iin manometre, lm dzenekleri olmak zere drt ana gruptan olu)maktad-r. Hidrolik pompa vas-tas-yla belli kademelerde statik yk, kolon ba)l-+- ve reaksiyon kiri) leri zerine yerle)tirilmi) olan hidrolik krikoya iletilir. Rijit sistemden dolay- yk alt -nda kolon eksenel olarak hareket eder. Deney kolonunda olu)an deformasyonlar, kolondan ve bas-n elemanlar-ndan ba+-ms -z bir lm sistemiyle kay-t alt -na al-nmal-d-r.
#ekil 3.20. Kaz-k Ykleme Deneyi 3.8.3. Kaz-k Sreklilik Deneyi Uygulanan jet grout kolonlar-n boylar-, kaz-klardakine benzer )ekilde lkemizde de yayg-n olarak kullan-lan integrity deneyi ile tespit edilebilmektedir. Kaz-k ap ve boy sreklili+inin denetlenmesi iin uygulanan kaz-k sreklilik deneyinde kaz-klar-n st ucundan kk bir eki darbesi verilmektedir. Bu darbenin ivme sinyali A, kaz-k stne geici olarak yap-)t -r-lan bir akselometre ile alg-lanarak say-salla)t-r-l-p bilgisayarda kaydedilir. Kaz-ktaki )ekil / malzeme de+i) ikliklerinden ve kaz-k ucundan yans-yan sinyaller de alg-lanarak h-z sinyali olarak kaydedilir. Bu sinyal h-za ba+l- bir de+i)ken olup geen zaman-n tam olarak bilinmesinden faydalan-larak, al-nan yans-malar-n yerini tespit iin sinyal, derinli+e ba+l- bir fonksiyona dn)trlmektedir. Bu dn)mde bilinmesi gereken dalgan-n yay-lma 50
C. CANER KS N
h-z- olup beton / jet grout kolon iin ortalama C = 3000 - 4500m/sndir (Rausche vd., 1988). Formle edilirse, yans-ma derinli+i X, (3.6) e)itli+i ile bulunabilmektedir. ((Rausche vd., 1988) 1 x C x t) 2
X=(
(3.6)
t C
: Darbeden yans-ma an-na kadar geen sre : Dalgan-n yay-lma h-zBu )ekilde derinli+e ba+l- say-salla)t -r-lm-) h-z sinyali grafi+i yorumlanarak
kaz-kta olas- boy ve u sekli de+i)iklikleri anla)-labilmektedir. #ekil 3.21de kaz-k sreklilik deneyi )emas- gsterilmektedir.
#ekil 3.21. Kaz-k Sreklilik Deneyi #emasAncak bu deney ta)-ma kapasitesini tahmin etmek iin kullan-lmamal-d-r. Bu deney karotlu sondaj, kaz- ara)t -rmas-, ykleme testleri gibi zaman al-c- ve masraflyntemlerle kar)-la)t -r-ld-+-nda abuk ve ucuz sonular sunar. Kaz-k cevab- hemen ekranda grntlenebilir ve yazd-r-labilir veya detayl- analizler iin aletin kendi belle+inde depolanabilir. 1968den beri tm dnyada kullan-larak yap-lan milyonlarca testte birok kaz-kta bozukluk ortaya -km-)t -r. Kaz-klar-n st seviyelerinde tespit edilen bozukluklardan dolay-, kaz-klar daha detayl- inceleme iin kaz-l-r veya karotlu sondaj ile numune al-n-r. #ekil 3.22de kaz-k sreklilik testi cihaz- gsterilmektedir. 51
C. CANER KS N
#ekil 3.22. Kaz-k Sreklilik Testi Cihaz-
3.8.4. ap Kontrol al-) ma platformundan seilecek imalat - tamamlanan kolonlardan baz-lar kaz-larak kolon meydana -kart -l-r ve kolon boyutlar- tahkik edilerek istenen ap-n sa+lan-p sa+lanmad-+- kontrol edilir. #ekil 3.23te jet grout kolonlar-nda imalat sonras- ap kontrol gsterilmektedir.
#ekil 3.23. Jet Grout Kolonlar-nda ap Kontrol
52
C. CANER KS N
3.8.5. Proje Kriterlerinin Kalibrasyonu Her nemli jet grouting uygulamas-nda seilen proje kriterlerinin, zellikle kolon ap ve mukavemet de+erlerinin arazide yap-lacak n kalibrasyonu al-)malar sonucu de+erlendirilmesi nerilmektedir. malat parametrelerindeki de+i)iklikler, sonu kolon zelliklerini belirleyece+inden #ekil 3.24te zetlenen yntemlerin uygulanarak proje kriterlerini sa+layan sistem parametrelerinin optimum de+erlerinin tespiti yap-labilmektedir (Durguno+lu, 2004).
#ekil 3.24. Proje Kriterlerinin Sahada Kalibrasyon ve Optimizasyonu (Durguno+lu, 2004)
53
C. CANER KS N
3.9. Toleranslar Tm jet grout kolonlar, uygulama projelerinde gsterilen konumlar-ndan en fazla 75mm mesafe iinde kalacak )ekilde olu)turulmal-d-r. Jet grout kolon deli+inin olu)turulmas- esnas-nda, delgi ucu mmkn oldu+unca d)ey bir konumda tutulmal- ve d)eyden sapma 1/50'den daha fazla olmamal-d-r. Su/imento kar-)-m-nda, su imento oran- ktlece 0,5 ila 1,5 aras-nda olmal-d-r. Bir jet grout kolonu bitiminden en az 24 saat gemeden 2 ap evresinde delgi yap-lmayacak, imalat atlamal- olarak srdrlmelidir. 3.10. Uygulama Dokmanlar3.10.1. n)aat Alan-nda Mevcut Olan Dokmanlar A)a+-daki dokmanlar jet grouting i)lemleri ba)lamadan nce in)aat alan-nda bulunmal-d-r (TS EN 12716); Teknik )artnameler, Uygulama izimleri, Varsa metot raporu, Zemin )artlar-n- belirten bir geoteknik rapor, Jet grouting tesisinin teknik )artnamesi, Kullan-lan malzemelerin karakteristiklerinin tan-mlar-, Yap-lm-)sa n deneyler hakk-nda bir rapor. Jet grouting uygulama izimlerinde a)a+-daki bilgiler bulunmal-d-r: Zemin profili, Elemanlar-n )ekilleri, Eleman numaralar-, Her eleman-n yeri, yn ve konum toleranslar-,
54
C. CANER KS N
Muhtemel yer alt - engellerinin konumlar-, drenaj ve di+er altyap- tesislerinin yerleri, Gerekli oldu+u yerlerde uygulama s-ras-. 3.10.2. #antiyede Haz-rlanacak Dokmanlar leride referans olarak kullan-lmak zere jet grouting uygulamas- kaydedilir.
Her eleman a)a+-dakileri kapsamal-d-r (TS EN 12716); Jet grout parametreleri Kirlenmi) ak-)kan hakk-nda yorum ve a-klamalar Beklenilmeyen durumlar Uygulaman-n tarihi ve zaman3.10.3. Jet Grouting )leminin Saha Kay-tlar-na li)kin rnekler A)a+-da gsterilen gnlk raporlar, jet grout stunlar-n-n olu)turulmas- iin haz-rlanan teknik saha dokmanlar-na rnek te)kil etmekte olup, saha organizasyonu ve jet grouting tijinin al-)ma tarz-na ait muhtemel tercihlerden birini sunmaktad-r. Genellikle bir kar-)t -rma ve pompalama tesisi alternatif olarak bir sondaj tak-m-n beslerken, bir veya daha fazla say-daki sondaj tak-mlar- ayn- sahada sondaj yapt -+-ndan, iki rapor haz-rlan-r. Jet groutu tiji srekli ya da kademeli olarak geri ekilebilir. kinci tarz ekte bulunan jet donan-m- taraf-ndan yans-t -lmakta olup, bir kademe uzunlu+u (genellikle birka santimetre) ve bir zaman aral-+- (stun ap-, zemin tipi veya jet grouting sistemine ba+l- olarak genellikle birka saniyeden 40 saniyeye kadar de+i)en aral-kta) kaydedilmi)tir (TS EN 12716).
55
C. CANER KS N
#ekil 3.25. Jet Tesisi Gnlk Raporu rne i (TS EN 12716)
56
C. CANER KS N
#ekil 3.26. Jet Donan-m- le lgili Gnlk Rapor rne i (TS EN 12716) Yerinde n denemelerin uyguland-+- in)aat alanlar- iin, geerli zemin )artlar-na ba+l- olarak elde edilen sonular- ve in)a edilecek jet groutlu yap-lar -n boyutlar-n- da ihtiva eden ayr-nt -l- bir rapor haz-rlanmal-d-r. Jet grouting uygulama pln- ve btn kay-tlar i)in tamamlanmas-ndan sonra da muhafaza edilmelidir (TS EN 12716). 57
4. JET GROUT KOLONLARININ TA#IMA KAPAS TES
C. CANER KS N
4. JET GROUT KOLONLARININ TA#IMA KAPAS TES Zeminde d)ey olarak olu)turulan jet grout kolonlar-, kaz-k elemanlar-na benzer bir )ekilde hesaplanmaktad-r. Jet grout kolonunun evre zemini a-s-ndan toplam ta)-ma gc iki bile)enden olu)ur. Bunlar u direnci ve evre srtnmesi bile)enleridir. Bir jet grout kolonunun gmeden nce ta)-yabilece+i maksimum yk (kolon ta)-ma gc) Qd, kolon a+-rl-+- Wk ile gsterilirse, bir jet grout kolonunun k-r-lma olmadan ta)-yabilece+i yk Qd + Wk d-r. Bu yk kolon ucunun maksimum ta)-yabilece+i yk (Qu) ile kolon evresinin srtnmesi ve adhezyon ile ta)-yabilece+i ykn (Qf) toplam- kabul edilir. Bu durumda E)itlik 4.1 elde edilir.
Qd = Qu + Qf - Wk
(4.1)
Jet grout kolon u ta)-ma gc e)itli+i a)a+-da gsterilmektedir. Qu = A qd A qd : Kolon u alan: Kolon ucundaki zeminin ta)-ma gc Jet grout kolon srtnme ta)-ma gc formlasyonu E)itlik 4.3te gsterilmektedir. (4.2)
Qf = As fs As fs : Kolonu zemin ierisinde kalan yzey alan: Kolonun birim alan-na etkiyen ortalama srtnme gerilmesi
(4.3)
Kolon birim yzey alan- P ile ifade edilecek olursa As = P x Df olacakt-r. Birim alana etkiyen srtnme kuvveti E)itlik 4.4 kullan-larak hesaplanmaktad-r.
58
C. CANER KS N
fs = cu + ph tan/ cu ph : Df boyunca ortalama adhezyon : Df boyunca ortalama yatay bas-n Bu durumda kolon ta)-ma gc, E)itlik 4.5teki gibi yaz-labilir.
(4.4)
Qd = A qd + As fs - Wk 4.1. Kohezyonsuz Zeminlerde Kolon Ta)-ma Gc
(4.5)
Kohezyonsuz zeminlerde jet grout kolonunun ta)-ma gc E)itlik 4.6 ve 4.7 kullan-larak hesaplanmaktad-r.
Qd = A qd qd = po Nq + K2 02 N0 B
(4.6) (4.7)
E)itlik 4.7deki po parametresi kolon u efektif bas-n gerilmesi olup E)itlik 4.8 ile ifade edilmektedir. po = 01 Df
(4.8)
K2 parametresi )ekil katsay-s - olup kare kesitli kaz-klarda 0,4, dairesel kesitli kaz-klarda ise 0,3tr. Jet grout kolonu dairesel kesitli kaz-k s-n-f-nda oldu+undan dolay- E)itlik 4.7de bulunan K2 de+eri 0,3 olarak al-nacakt -r. E)itlik 4.7de bulunan kolon ap- veya kenar-n-n ieren terim (B), kolon ap-n-n kk oldu+u d)nlecek olursa ihmal edilebilmektedir. Nq de+eri taraf-ndan verilen tablodan izelge 4.1den al-nacakt-r (Kumbasar Kip, 1987).
59
C. CANER KS N
izelge 4.1. Terzaghi Ta)-ma Gc Katsay-lar Nc Nq N0 0,0 5,7 1,0 0,0 5,0 7,3 1,6 0,5 10,0 9,6 2,7 1,2 15,0 12,9 4,4 2,5 20,0 17,7 7,4 5,0 25,0 25,1 12,7 9,7 30,0 37,2 22,5 19,7 35,0 58,0 41,0 42,0 40,0 96,0 81,0 45,0 172,0 173,0 50,0 348,0 415,0
100,0 298,0 1153,0
Jet grout kolon boyu (L) ile kolonun zemin iinde kalan uzunlu+u (Df) birbirine e)ittir. Kolon en kesiti ile u alan- ayn-d-r. Wk = A L kaz-k = A Df 0 Qu - Wk = A0 Df Nq - Wk = A0 Df (Nq 1)
(4.9) (4.10)
Kohezyonsuz zeminlerde cu = 0 oldu+undan birim evre srtnmesi E)itlik 4.11 ve 4.12 ile hesaplanabilmektedir. fs = ph tan/ ph = K pv ph bas-n K pv : Yatay toprak bas-nc- katsay-s : D)ey bas-n K ve de+erleri izelge 4.2den al-nmaktad-r (Kumbasar Kip, 1987). izelge 4.2. Kaz-k Malzemesi - A-s- K Katsay-s- Aras-ndaki li)ki
Kaz k Malzemesi elik Beton Ah(ap 20 3/4 2/3 0,5 1,0 1,5 K De%erleri Kk Relatif S k l k Yksek Relatif S k l k 1,0 2,0 3,0
(4.12) (4.13)
: evre srtnmesinin hesaplanaca+- seviyede kaz-k evresine etkiyen yatay
60
C. CANER KS N
Jet grout kolonlar- beton kaz-k s-n-f-na girdi+inden dolay- E)itliklerde, beton kaz-klar iin kullan-lan K ve de+erleri kullan-lacakt -r. Bu durumda birim evre srtnmesi de+erini elde etmek iin E)itlik 4.14 kullan-lmaktad-r. fs = K pv tan/
(4.14)
D)ey bas-n gerilmesi pv = 0 Df olup birim evre srtnmesi E)itlik3.8den de grlece+i derinlikle artt-ka lineer olarak artacakt-r. Df boyunca lineer da+-l-m halinde evre srtnmesi E)itlik 4.15, dairesel kolonlarda ise (jet grout kolonu) E)itlik 4.16 kullan-larak hesaplanmaktad-r. (4.15)
Qf = P Df fs P : Kaz-k evre uzunlu+u . K 0 D2 f D tan/ 2
Qf =
(4.16)
Jet grout kolonunun tek tabaka iinden gemesi durumunda E)itlik 4.17 kullan-lacakt -r. . K 0 D2 f D tan/ 2
Qd = Qu Qf - Wk = A 0 Df "Nq -1# +
(4.17)
Kolonun farkl- tabakalardan gemesi halinde evre srtnmesi her tabaka iin kolon yzey alan-, ortalama d)ey bas-n, toprak bas-nc- katsay-s- ve srtnme a-s ayr- de+erlerin toplam- olarak hesaplanmaktad-r (E)itlik 4.18). Qf = 1 Asi Ki pvi tan/
(4.18)
Bu durumda kohezyonsuz zeminlerde jet grout kolonunun ta)-ma gc E)itlik 4.19 kullan-larak hesaplanacakt-r.
61
C. CANER KS N
Qd = Qu Qf - Wk = A 0 Df $Nq -1% + 1 Asi Ki pvi tan/ 4.2. Kohezyonlu Zeminlerde Kolon Ta)-ma Gc
(4.19)
Killi zeminlerde Skempton formlne gre Df / B > 2,5, kolon en kesitleri daire, kare veya bunlara yak-n )ekillere sahip oldu+undan E)itlik 4.20 kullan-lacakt -r. (Jet grout kolonu dairesel kaz-k s-n-f-na girmektedir.) (4.20)
Nc c = 9 c
Katsay- olarak 9 de+erinin al-nabilmesi iin kolonun ta)-y-c- zemine 5B kadar girmesi gerekmektedir. qd = 9 c1 + 0 Df fs = cu oldu+undan dolayQu = (9 c1 + 0 Df) A (4.22) (4.21)
Qf = As cu
Qd = A (9 c1 + 0 Df) + As cu - Wk
(4.23)
(4.24)
olarak tan-mlanabilmektedir. Kohezyonlu ve kohezyonsuz zeminlerde yap-lan kabule gre Wk = A Df olarak al-nabilece+inden killi zeminlerdeki kolon ta)-ma kapasitesi E)itlik 4.25te gsterildi+i gibi hesaplanabilmektedir. Qd = 9 c1 A + As 2 c2 c1 c2 : Kaz-k ucundaki drenajs-z kayma mukavemeti : Kaz-k evresindeki drenajs -z kayma mukavemeti (4.25)
62
C. CANER KS N
4.3. Homojenle)tirme Metodu Kullan-larak Kompozit Zeminlerin Say-sal Analizinin Yap-lmasFarkl- elastik malzemelerden olu)an kar-)-mlar-n gerilme deformasyon ili)kisini de+erlendirmek amac-yla iki fazl- kar-)-m metodu ad- verilen metot, Omine vd. (1999) taraf-ndan gerilme da+-t -m- nemi esas al-narak nerilmektedir. Kompozit malzemelerin nmerik analizlerinde homojenle)tirme metodu olarak tan-mlanan bu yakla)-m, kaz-k )eklinde kolonlar ile glendirilmi) zemine, glendirilmi) zeminin ortalama elastik modl ve akma gerilmesini elde etme amac-yla uygulanmaktad-r. Farkl- kar)-mlarda gerilme da+-t -m parametresinin belirlenmesi iin #ekil 4.1de gerilme da+-t -m faktr ile Eshelby tensr aras-ndaki ili)ki gsterilmektedir. Tabakalar veya kresel katk-l- kar-)-mlar iin gerilme da+-t -m parametresi, katk- ve matrisin elastisite modl oran-n-n Es / E* kuvvet fonksiyonu olarak temsil edilmektedir. Nmerik analiz sonular-ndan kaz-k )eklinde katk-lar iin yeterli n de+erinin 1/3 ~ 1/6 aral-+-nda oldu+u elde edilmektedir. (Adams - Doner, 1967, Omine vd., 1997). ; Yatay tabakalar ; D)ey tabakalar ; Kre )eklinde katk-
S1111 = 1 S1111 = 0 7 - 5 3* S1111 = 15 (1 - v* ) S1111 = 5 - 4 3* 8 (1 - v* )
; Kaz-k )eklinde katk-
S1111 3
*
: Eshelby Tensr : Matris poisson oranNot: Bu blmdeki tm formlasyonlarda alt indis s ve st indis *
s-ras-yla katk- ve matris anlam-n- ta)-maktad-r.
63
C. CANER KS N
#ekil 4.1. Gerilme Da+-t -m Parametresi - Eshelby Tensr li)kisi (Omine vd., 1999) #ekil 4.1de gsterildi+i zere gerilme da+-t -m parametresi kuvveti (n) (Uygulanan kuvvet do+rultusunda) Eshelby tensryle ili)kilidir. n = 1 - Siiii (4.26)
ki fazl- kar-)-mlar-n gerilme da+-t -m parametresi E)itlik 4.26 ile elde edilen n de+erinin E)itlik 4.27de kullan-lmas- ile elde edilmektedir.
n 1 - Siiii
b =& b E* Es
Es E*
' =(
Es E*
(4.27)
: Gerilme da+-t -m parametresi : Matris elastik modl : Katk- elastik modl
64
C. CANER KS N
Kar-)-m-n elastik modl E)itlik 4.27 ile elde edilen gerilme da+-t -m parametresinin de+erinin E)itlik 4.28de kullan-lmas- ile elde edilmektedir (Adams Doner, 1967). (b - 1) fs + 1 fs b (1 - fs ) Es + E*
E=
(4.28)
E fs
: Homojenle)tirilmi) malzeme elastik modl : Katk- hacimsel oran#ekil 4.2de kaz-k )eklinde katk-lar iin Adams - Doner (1967)in iki farkl-
malzeme ile yapt -klar- nmerik analiz sonular- ile E)itlik 4.28 kullan-larak hesaplanan sonular-n-n kar)-la)t -rmas- gsterilmektedir.
#ekil 4.2. Nmerik Analiz ile nerilen E)itlik Sonular-n-n Kar)-la)t -rmas- (Adams Doner, 1967) Derin kar-)-m metoduyla iyile)tirilmi) zemin, kaz-k )eklinde kolonlu kompozit zemin olarak #ekil 4.3de gsterilmektedir.
65
C. CANER KS N
#ekil 4.3. Kaz-k #eklinde Kolonlar ile yile)tirilmi) Zemin o+u iyile)tirilmi) zemin yatay ve d)ey do+rultularda farkl- elastik modllerine sahip unizotropik malzeme olarak kabul edilmektedir. yile)tirilmi) zeminin elastik modl davran-)- E)itlik 4.29da gsterilen gerilme deformasyon ili)kisi ile temsil edilmektedir (Omine vd., 1999). 1 3 2 Eh 2-3hh 2 Eh 2-3hv 2 2 Eh -3hh Eh 1 Eh -3hv Eh 0 0 0 -3vh Ev -3vh Ev 1 Ev 0 0 0
0 0 0 1 Ehh 0 0
0 0 0 0 1 Ehv 0
411 -422 0 +4 + 33 = 4 , 12 / 2 0 +413 + 2 *423 . 2 2 0 2 2 0 1
0 6 5 0 5 5 511 5 -5 0 0 5 + 22 + 5 5 33 512 / 0 5, 5 +513 + 5 *523 . 0 5 5 1 5 Ehv 4
(4.29)
Eh = E1 = E2, 3vh = 331 = 332,
E1 = E2, 3hh = 312,
Ghh = G12,
Ghv = G13 = G23,
v ve h alt indisleri d)ey ve yatay
bile)enleri temsil etmektedir. nerilen iki fazl- kar-)-m modelinde iyile)tirilmi) zeminin ortalama elastik modl, poisson oranve kayma modl formlleri E)itlik 4.30, 4.31 ve 4.32de verilmektedir (Omine vd., 1999).
66
C. CANER KS N
Ei =
(bi - 1) fs + 1 fs bi (1 - fs ) Es + E*
(4.30) (4.31)
3 3* fs bi Es + (1 fs ) * s E 3ij = fs bi (1 - fs ) Es + E* 3ij 3s : Homojenle)tirilmi) malzeme poisson oran: Katk- poisson oran7bij - 18 fs + 1 fs bij (1 - fs ) Gs + G*
Gij =
(4.32)
Gij Gs G* 3ij 3s 3*
: Homojenle)tirilmi) malzeme kayma modl : Katk- kayma modl : Matris kayma modl : Homojenle)tirilmi) malzeme poisson oran: Katk- poisson oran: Matris poisson oranyile)tirilmi) zeminin ortalama elastik modl katk- ve do+al zemin
parametrelerinden elde edilmektedir. Gerilme da+-tma parametresi E)itlik 4.33 ve 4.34 kullan-larak elde edilmektedir. (Omine vd., 1999).
1 - Siiii
bij = ;
bi = 9
Es E*
Gs
1 - Siiii
G*
<
(4.33)
(4.34)
67
C. CANER KS N
bi = biiii, bij = bijij ve kaz-k )eklinde katk-larla kar-)-mlar iin Eshelby faktr
S1111 = S2222 = 3/4 S3333 = 0 S1212 = S1313 = S2323 = 1/4 olarak al-nmaktad-r. (Mura, 1982) #ekil 4.4te de grld+ gibi matris ve katk- malzemelerinin k-r-lana kadar lineer elastik, k-r-ld-ktan sonra ise tam plastik davran-) gsterdikleri kabul edilmektedir. E+er katk- ve do+al zeminin drenajs-z durumda srtnme a-lar- s-f-r ise bu zeminlerin akma gerilmeleri a)a+-daki E)itlik 4.35 ve 4.36da
gsterilmektedir. 5ys = 2 c=> 5* = 2 c* cus c* : Katk- kohezyonu : Matris kohezyonu Do+al zeminin ortalama gerilmesi E)itlik 4.37de gsterilmektedir. (4.37) (4.35) (4.36)
* * 5* y11 = 5y = 2cu
#ekil 4.4. Katk- ve Matris Gerilme - Deformasyon E+rileri (Omine vd., 1999)
68
C. CANER KS N
Gerilme
da+-t -m
tensr
bh
(=
b1111)
kullan-larak
elde
edilen
homojenle)tirilmi) zeminlerin ortalama gerilmesi E)itlik 4.38de gsterilmektedir (Omine vd., 1999).
* 5s 11 = bh 5* y 11 = 2 bh cu
(4.38)
Homojenle)tirilmi) zeminin yatay do+rultudaki akma gerilmesi 5yh (5y11) katk- ve do+al zeminin ortalama gerilmesi olarak E)itlik 4.39da gsterilmektedir (Omine vd., 1999). 5yh = 2 (fs bh + 1 - fs ) c* u E)itlik 4.40 ile elde edilmektedir (Omine vd., 1999). 5yv = 2 {fs + (1 - fs ) / bv } cus (4.40) (4.39)
Ayn- )ekilde homojenle)tirilmi) zeminin d)ey do+rultudaki akma gerilmesi
Omine vd. 1993 y-l-nda yay-mlanan al-) mas-nda yine homojenle)tirme metodu zerinde durmaktad-r. Bu al-)mada da homojenle)tirme metodu gerilme da+-t -m parametresi esas al-narak yap-lmaktad-r. Zeminin ortalama elastik modl yine ayn- formlasyon kullan-larak elde edilmektedir. Omine vd. (1999) al-)malar-nda eshelby tensr kullanarak d)ey ve yatay do+rultular iin farkl- gerilme da+-t -m parametresi elde etmektedirler. Omine vd. (1993) ise al-)malar-nda homojenle)tirme metodunu, tek gerilme da+-t -m parametresi kullanarak uygulamaktad-rlar. Omine vd.nin (1993) al-) malar-nda zeminlerin kohezyon de+erlerinin homojenle)tirmesi herhangi bir formlasyon nerilmemektedir. Buna kar)-n al-) mada elastik modl ve kesme modlnn d-)-nda, hacimsel esneklik modl homojenle)tirilmesi iin de formlasyon nerilmektedir. Elastik modl, hacimsel esneklik modl ve kesme modl iin nerilen formlasyonlar E)itlik 4.41, 4.42 ve 4.43te gsterilmektedir. 69
C. CANER KS N
(b - 1) fs + 1 fs b (1 - fs ) Es + E* (b - 1) fs + 1 G= fs b (1 - fs ) + Gs G* (b - 1) fs + 1 K= fs b (1 - fs ) + Ks K* E= K Ks K* : Homojenle)tirilmi) malzeme hacimsel esneklik modl : Katk- hacimsel esneklik modl : Matris hacimsel esneklik modl
(4.41)
(4.42)
(4.43)
Gerilme da+-t -m parametresi farkl- do+rultulardaki kar-)-mlar ay-rt etmeksizin tek bir formlasyon ile elde edilmektedir. Gerilme da+-t -m parametresi E)itlik 4.44ten elde edilmektedir (Omine vd., 1993).
1/2
b =?
Es E*
(4.44)
Omine vd. (1993) taraf-ndan haz-rlanan al-)mada poisson oran- iin ayr- bir homojenle)tirme formlasyonu nerilmedi+inden dolay- poisson oran-, kesme modl poisson oran- ili)kisi (E)itlik 4.45) veya hacimsel esneklik modl poisson oran- ili)kisini (E)itlik 4.46) gsteren formlasyonlardan biri kullan-larak hesaplanmaktad-r. E 3 (1 - 2 6) E 2 (1+ 6)
K= G=
(4.45)
(4.46)
70
5. SIVILA#MAYA KAR#I JET GROUTING KULLANIMI
C. CANER KS N

5.1. S-v-la)man-n Tan-m- ve Etkileri Suya doygun gev)ek granler zeminlerin deprem s-ras-nda olu)an a)-r- bo)luk suyu bas-nc- sonucu, efektif gerilmelerin klerek kayma direncini yitirmesi sonucu zeminin bir s-v- gibi hareket etmesi halinin genel tan-m- s-v-la)ma olarak verilmektedir. Orta s-k- veya s-k- zeminler, kayma gerilmeleri alt -nda hacim art-rmaya ynelik davran-) gsterdi+inden gerilme seviyesinin belirli bir seviyeye ula)mas- ile bo)luk suyundaki art-) bu tr zeminlerde gerekle)medi+i iin, genellikle s-v-la)maya en hassas zeminler gev)ek, di+er bir deyi)le d)k izafi s-k-l-ktaki granler zemin katmanlar- olarak belirlenmektedir (Durguno+lu, 2004). S-v-la)ma k-saca deprem durumunda geici ve tekrarl- yklerle yeralt - su seviyesi alt -ndaki kumlu ve siltli zeminlerin bo)luk suyu bas-nc-n-n artmas-na ba+lolarak mukavemet kayb- olarak adland-r-lmaktad-r (Seed ve Idriss, 1971). S-v-la)man-n belli ba)l- etkileri aras-nda deprem esnas-nda ve sonras-nda olu)an zemin ta)-ma gc kay-plar-, oturmalar, )evli arazilerde yanal zemin telenmeleri, istinat duvarlar- arkas-ndaki toprak itkilerinde art -) ve zemine gml boru ve servis hatlar-n-n deformasyonlar- say-labilmektedir. Son y-llarda dnyan-n e)itli blgelerinde olu)an depremlerde (Alaska 1964, Niigata 1964, Loma Prieta 1989, Kobe 1995, Glck 1999, Taiwan 1999) zeminlerin s-v-la)t -+- ve buna ba+l- olarak nemli in)aat mhendisli+i yap- ve alt yap-lar-nda ok boyutlu hasar meydana geldi+i grlmektedir. (#ekil 5.1)
71
C. CANER KS N
#ekil 5.1. Niigata (1964) Depremi SonrasS-v-la)ma sonucunda olu)an d)ey deformasyon ve yanal yay-lmalar sonucu her trl st ve alt yap-ya olduka nemli ve onar-lmas- g hasarlar meydana gelmektedir. Kobe (1995) depreminde oldu+u gibi, s-v-la)ma sonucu olu)an byk deformasyonlar alt -nda ve zeminin mukavemetini kaybetmesi sonucunda, zeminde yer alan kaz-kl- temeller dahi gelen zellikle yanal ilave ykleri ta)-yamaz duruma gelebilmektedir (Cubrinovski - Ishihara, 2001). Yukar-da a-klanan byk boyutlu deformasyonlar s-v-la)ma sonucu olu)tu+undan, yeni yap-lacak veya mevcut bir yap-ya ait taban zemininin olas- bir deprem halinde s-v-la)maya kar)- gvenli+inin hesaplanmas- byk nem ta)-maktad-r. 5.2. S-v-la)ma Etkilerini Azaltmakta Kullan-lan Zemin Islah MetotlarIdriss (2002) s-v-la)ma riski oldu+u a-+a -kar-lan sahalar iin al-nabilecek kararlar-; ngrlen riskin kabul edilerek bir nleme gidilmemesi, tasar-m-n s-v-la)man-n getirebilece+i negatif tesirleri azaltacak ynde de+i)tirilmesi ve zemin -slah al-) malar- ile s-v-la)man-n nlenmesi ve / veya etkilerinin azalt -lmas- olarak ana gruba ay-rmaktad-r. 72
C. CANER KS N
S-v-la)ma etkilerinin azalt -lmas-na ynelik metotlar; 1. S-v-la)ma potansiyeli olan zeminin kaz-lmas- ve / veya yer de+i)tirilmesi 2. Zemin s-k-la)t -rmas-yla mukavemet parametrelerinin art -r-lmas (vibrokompaksiyon, ta) kolon, dinamik kompaksiyon, patlatma vs.) 3. A)-r- bo)luk suyu bas-nlar-n-n ta) kolon veya )erit drenler ile drenaj4. imento ve di+er ba+lay-c-larla zeminde mukavim kolonlar olu)turulmas (Jet Grouting, Deep Mixing vs.) 5. akma veya fore kaz-kl- temeller (kesme kuvvetlerini kar)-layacak )ekilde donat-larak) 6. Yeralt - su seviyesinin d)rlmesi 7. Diyafram duvar 8. Radye temel uygulamalar- olarak s-ralanabilecektir. #ekil 5.2de s-v-la)maya riskine kar)yap-labilecek iyile)tirme yntemlerinden baz-lar- gsterilmektedir.
#ekil 5.2. (a) Deep Mixing (b) Jet Grouting (c) Ta) Kolon (zsoy Durguno+lu, 2003) Esas olarak bir -slah metodunun seiminde nemli etkenler metodun aplikasyon kolayl-+-, tan-mlanan sismik problemin zmne etkinli+i, maliyeti ve evresel etkilere duyarl-l-+- olarak s-ralanabilir. imento ve di+er ba+lay-c-lar-n
73
C. CANER KS N
zemin iine yksek veya d)k bas-nlar alt -nda enjekte edilmesine ynelik Jet Grouting ve Deep Mixing yntemleri zellikle yksek ta)-ma gcnn gerekti+i, saha jeolojisi sebebiyle de+i)ken zemin tiplerinde al-)ma ihtiyac- duyuldu+u ve in)aat sresinin k-s -tl- oldu+u durumlarda di+er yntemlere gre daha avantajlolmaktad-rlar (zsoy Durguno+lu, 2003). Laboratuar analizlerine ve indeks zelliklerine dayanan kriterler haricinde Seed ve Idriss (1971) taraf-ndan detaylar- verilen hesap ynteminin ilkeleri a)a+-da tan-mlanmaktad-r. 5.3. S-v-la)ma Potansiyelinin Belirlenmesi 5.6.1. evrimsel Gerilme Oran- (CSR) Seed ve Idriss (1971) al-)malar-nda yakla)-k 40ft (12m) derinli+e kadar deprem durumunda olu)abilecek maksimum kayma gerilmelerini (7max) a)a+-daki E)itlik 5.1 ile ifade etmi)lerdir. 0z a r g max d
7max =
(5.1)
amax g 0 z rd
: : : : :
Zemin yzeyindeki maksimum yer ivmesi Yerekimi ivmesi Zeminin birim hacim a+-rl-+Zemin yzeyinden itibaren derinlik Derinli+e ba+l- gerilme azaltma katsay-s ba+lazaltma katsay-s - E)itlik 5.2 ve 5.3 kullan-larak
Derinli+e
hesaplanmaktad-r (Liao ve Whitman, 1986). A (5.2)
z < 9,15m 9,15m < z < 23m
rd = 1,0 - 0,00765 z rd = 1,174 - 0,0267 z
(5.3)
74
C. CANER KS N
Ancak Idriss ve Boulanger (2004), rd de+erinin depremin bykl+ne de ba+l- oldu+unu belirterek #ekil 5.3te verilen rd (z, M) ba+-nt -lar-n- vermi)tir.
#ekil 5.3. Gerilme Azaltma Katsay-s- Derinlik - Deprem #iddeti (IdrissBoulanger, 2004)
li)kisi
Baz- ara)t -rmac-lar daha derin blgelerde rdyi hesaplayabilmek iin yeni denklemler geli)tirmi) lerdir (Robertson - Wride, 1998). Fakat 15mnin alt -ndaki derinlikler yakla)-k yntemin d-)-na -kt -+-ndan bu seviyeden daha derin blgelerde rdnin hesaplanmas- anlams -zd-r. Arazi ko)ullar-nda zemin esnekli+i, dolay-s -yla rd de+eri de+i)iklik gsterdi+i iin E)itlik 5.2 ve E)itlik 5.3 ile hesaplanan rd de+eri, de+i)ik rd de+erlerinin ortalamas-d-r (Youd vd., 2001). Hesap kolayl-+- a-s-ndan #ekil 5.3te ortalama de+er e+risinden al-nan rd de+erleri a)a+-daki E)itlik 5.4te ifade edilmi)tir (Youd vd., 2001). (1,000 - 0,4113z0,5 + 0,04052z + 0,001753z1,5 ) (1,000 - 0,4117z0,5 + 0,05729z - 0,006205z1,5 + 0,001210z2 ) 75
rd =
(5.4)
C. CANER KS N
Ortalama e)de+er kayma gerilmelerinin, (7avg) maksimum gerilmenin %65inde olu)tu+undan yola -k-larak ve bu de+er efektif d)ey gerilmeler (5vo-) ile normalize edilerek, a)a+-daki (E)itlik 5.5) evrimsel gerilme oran- (CSR) tan-mlanmaktad-r. 7ort 7max amax 5vo = 0,65 x - = 0,65 x r 5vo 5vo g 5-vo d
CSR =
(5.5)
5vo z
: Toplam d)ey gerilme : Zemin yzeyinden itibaren metre cinsinden derinlik. 5.6.2. evrimsel Mukavemet Oran- (CRR) SPT, CPT ve kayma dalgas- h-z- (SWV) lmlerine dayanarak gnmze
kadar birok ara)t-rmac- taraf-ndan s-v-la)ma grlen ve grlmeyen sahalar incelenmi)tir. Farkl- ince malzeme oranlar-na (No.200 ele+i geen malzeme yzdesi) ve Mw = 7,5 deprem bykl+ seviyesine ba+l- olarak #ekil 5.4te gsterildi+ i )ekilde evrimsel mukavemet oran-ntemsil eden e)itli s-n-r e+rileri tan-mlanmaktad-r. E+rilerde ifade edilen SPT darbe say-lar-n-n, kayma dalgas h-zlar-n-n ve CPT u direnlerinin efektif gerilme, kullan-lan ekipman tipi ve ince daneli malzeme yzdesi gibi e)itli kriterlere gre dzeltilmi) de+erler al-narak verilmektedir. Bu al-) mada sadece yntem olarak SPT darbe say-s-na ba+ldzeltme yntemi a-klanmaktad-r. SWV ve CPT deneylerine ba+l- olarak nerilen dzeltme faktrleri ile ilgili ayr-nt -l- bilgi Youd vd. (1997) taraf-ndan verilmi)tir ve gnmzde yayg-n bir )ekilde kullan-lmaktad-r.
76
C. CANER KS N
#ekil 5.4. evrimsel Mukavemet Oran-n- Temsil Eden S-n-r E+rileri (Youd vd., 1997) Yap-lan ara)t -rmalarda standart penetrasyon deneyinin a)a+-daki faktrlerden etkilendi+i ortaya -kmaktad-r. (Palacios, 1977; Schmertmann, 1976, 1977) amurlu delme kullan-ld-+- zaman sondaj duvarlar-n- korumak iin gmlek kullan-lmasSondaj kuyusu apDeney dzene+i (makaral- veya otomatik olmas-) #ahmerdan tipi 77
C. CANER KS N
Tij boyu Standart olmayan numune tplerinin kullan-lmasst tabaka yk dzeltmesi
Standart penetrasyon deneyi sonucu elde edilen de+erlerde bir standard -n yakalanabilmesi iin SPT sonucunu etkileyen faktrlerin ortak kabul gren bir dzeltmeden geirilmesi gerekmektedir. Bylelikle farkl- deney aletleri kullan-larak farkl- derinliklerden elde edilen darbe say-s- de+erlerinin, zeminin penetrasyon direnci hakk-nda ayn- bilgileri vermesi sa+lanmaktad-r. SPT sonular-n- etkileyen faktrler izelge 5.1 ve izelge 5.2de, bu faktrler gz nne al-narak yap-lan dzeltmeler ise E)itlik 5.6da gsterilmi)tir. (N1 )60 = N CN CE CB CR CS (N1)60 : %60 enerji oran-na gre dzeltilmi) SPT say-s N CN CE CB CR CS : llen SPT say-s : st tabaka yk dzeltme katsay-s: Enerji oran- dzeltme katsay-s: Kuyu ap- dzeltme katsay-s: Tij boyu dzeltme katsay-s: Numune alma metodu dzeltme katsay-s (5.6)
78
C. CANER KS N
izelge 5.1. SPT Dzeltmeleri (Youd vd., 2001)

Faktr Alet De%i(keni Terim Dzeltme
(1) st Tabaka Yk st Tabaka Yk ,ahmerdan Enerji Oran ,ahmerdan Enerji Oran ,ahmerdan Enerji Oran
(2) Donut (makaral ) tipi (ahmerdan Gvenli (ahmerdan Otomatik d(l - Donut (makara) tipi (ahmerdan
(3) CN CN CE CE
(4) (Pa / +'vo)0,5 CN ! 1,7 0,5 - 1
0,7 - 1,2
CE
0,8 - 1,3
Kuyu ap Kuyu ap Kuyu ap Tij Boyu Tij Boyu Tij Boyu Tij Boyu Tij Boyu Numune Alma Yntemi Numune Alma Yntemi
65 - 115mm 150mm 200mm < 3m 3 - 4m 4 - 6m 6 - 10m 10 - 30m Standart numune al c (k l fl ) K l fs z numune al c
CB CB CB CR CR CR CR CR CS CS
1,0 1,1 1,2 0,8 0,8 0,9 1,0 1,0 1,0 1,1 - 1,3
SPT N de+erleri st tabaka ykyle birlikte art-) gstermektedir. Bu nedenle, darbe say-s -na st tabaka dzeltme yk uygulan-r (Seed ve Idriss, 1982). Bu dzeltme faktr genellikle a)a+-daki E)itlikle 5.7 ile hesaplan-r (Liao ve Whitman, 1986). CN = (Pa B 5-vo )0,5 79 (5.7)
C. CANER KS N
Pa 5-vo
: Yakla)-k 100kPa de+erindeki referans gerilmesi : Pa ile ayn- birime sahip d)ey efektif gerilme Bir ba)ka nemli faktr, )ahmerdandan zemine iletilen enerji verimin
Burada CN de+eri 1,7yi a)mamal-d-r. dzeltilmesidir. Zemine iletilen enerji verimi )ahmerdan tipine, rse, kald-rma mekanizmas-na ve )ahmerdan-n serbest b-rak-lma yntemine ba+l-d-r. De+i)ik )ahmerdan tipi ve rslerine gre SPT sonular-n-n %60 enerji oran-na gre dzeltme faktrleri izelge 5.2de verilmektedir. Sondaj ve deney aletlerindeki farkl-l-ktan dolay- CE geni) bir aral-kta de+i)mektedir. izelge 5.2. SPT Enerji Oran- Dzeltmesi (Seed vd., 1985)
lke
,ahmerdan Tipi
,ahmerdan B rakma Yntemi
Tahmin Edilen Enerji Oran
%60 Enerji Oran na Gre Dzeltme Katsay s
Japonya
Donut
Serbest D(l zel b rakma sistemine ba%l halat ve makara Halat ve makara Halat ve makara Halat ve makara Serbest D(l Halat ve makara
78
78 / 60 = 1,30
Donut
67
67 / 60 = 1,12
ABD
Gvenlikli Donut
60 45 45 60 50
60 / 60 = 1,00 45 / 60 = 0,75 45 / 60 = 0,75 60 / 60 = 1,00 50 / 60 = 0,83
Arjantin in
Donut Donut Donut
lkemizde de genellikle Amerikada kullan-lan Donut #ahmerdan tipi aletler kullan-lmaktad-r. Dolay-s -yla %60 enerji oran-na gre dzeltme katsay-s- genellikle 0,75dir.
80
C. CANER KS N
5.6.3. S-v-la)maya Kar)- Gvenlik Faktr Deney tipine ilave olarak Mw = 7,5den farkl- deprem byklkleri de gz nnde bulundurularak s-v-la)maya kar)- gvenlik faktr (FS) E)itlik 5.8 ile hesaplanabilmektedir (Youd vd., 1997). CRR x MSF CSR
FS =
2,24 MSF = 10 C 2,56 Mw
(5.8)
(5.9)
MSF : Deprem bykl+ dzeltme faktr Mw : Moment cinsinden deprem bykl+
5.7. Chinese Kriteri Seed ve Idriss (1971) ince daneli zeminlerin s-v-la)ma riskine ait )art ieren ve literatrde Chinese Criteria olarak bilinen a)a+-da tan-mlanan kriteri belirtmi)tir. % Geen (58m (mikrometre)) 9 % 15 Likit limit (LL) 9 % 35 wn : 0,90 LL Ancak, zellikle 17 A+ustos 1999 depreminde Adapazar-ndaki silt ve d)k plastisiteli killerin yukar-da kriteri sa+lamad-+- halde s-v-la)t -+- grlm)tr. Bunun zerine UC Berkeleyden Prof. Bray, tebli+ sahibinin de yer ald-+- lkemiz ara)t-rmac-lar- ile m)terek al-) malar gerekle)tirilmi)tir. Bu al-)malar sonucunda Sancio ve dig. (2003) gsterildi+i ve #ekil 5.5te zetlendi+i gibi Adapazar- silt ve killerinin Chinese Kriterini sa+lamad-+- belirlenmi)tir (Durguno+lu, 2004). Yap-lan
SIVILA#AB$L$R
81
C. CANER KS N
detayl- al-)malar sonucu #ekil 5.6da gsterilen yeni bir kriter nerilmektedir (Bray vd., 2004). Bu kritere gre S-v-la)abilir Ara durum, deney yap-lmalS-v-la)maz
Ip < 12 12 < Ip < 20 Ip > 20
ve ve ve
wn / LL > 0,9 0,8 < wn / LL < 0,9 wn / LL < 0,8
olarak tan-mlanmaktad-r.
#ekil 5.5. Chinese Kriteri (Bray vd., 2004). 2004) #ekil 5.5te ki PI < 12 olan numuneler daire ile 12 < PI < 20 olan numuneler kare ile ve PI > 20 olan numuneler gen ile gsterilmi)tir. Dolu daireler Chinese Criterian-n her kriterini de sa+layan numunelerdir (Sancio vd., 2003).
82
C. CANER KS N
#ekil 5.6. Yeni Kriter (Bray vd., 2004)
5.7. Deprem Kayma Gerilmelerinin Saha Tepki Analizleri le Belirlenmesi Yukar-daki Seed ve Idriss (1971) taraf-ndan nerilen prosedre bir alternatif olarak, zeminde olu)acak maksimum deprem kayma gerilmeleri, zemin deprem tepki analizleri ile de (site response analysis) do+rudan hesaplanabilecektir. Bu durumda uygun zemin maksimum kayma modl profilinin hesaplanmas- (Gs), bu kayma modllerinin farkl- )ekil de+i)tirme yzdelerinde azal-m e+rilerinin tayini ve sahan-n zemin profiline uygun deprem kayd-n-n seimi gerekmektedir. Gs = 0 x V2 s (5.10)
SHAKE (1992) veya benzeri bir analiz program- ve E)itlik 5.10 yard-m-yla, bu tip bir hesab-n yap-m- mmkndr. Maksimum deprem ivmesinin seiminde deprem )artnamelerinden yararlanabilece+i gibi sahaya ynelik zel inceleme yap-l-p olumsuz duruma gre analiz de yap-labilecektir. Deprem kayd-n-n seiminde nemli olan mmknse sahaya yak-n bir lokasyondan veya benzer sismik zelliklere sahip bir sahadan al-nan verilerin kullan-lmas-d-r. Bo+azii niversitesi Kandilli
83
C. CANER KS N
Rasathanesi Deprem Ara)t-rma Merkezi Internet adresi (www.koeri.boun.edu.tr) bu bak-mdan zengin bir ierik sunmakta ve faydal- ba+lant -lar iermektedir. Bu )ekilde derinli+e ba+l- azal-m faktrlerinin (rd) hesaplanmas-ndaki belirsizlikten kurtulmak ve uygun deprem ivmesinin seimiyle gerek davran-)a daha yak-n de+erleri bulmak mmkndr (zsoy, 2002). 5.7. Hesap Yntemi ve Ad-mlar5.6.1. Zemin Maksimum Kayma Modlnn Saptanmasimento zemin kar-)-m- ile elde edilen yksek kayma mukavemetine sahip kolonlarla hesap iin ncelikli ad-m zemin maksimum kayma modlnn tayini ve uygun giri) deprem byklklerinin tespitidir. Bu amala a)a+- kuyu (Down- Hole) veya Suspension PS Logging yntemleri kullanarak do+rudan; veya SPT, CPT, PMT gibi arazi deneyleri sonular-ndan yola -karak dolayl- olarak zemin kayma h-z (Vs) profilinin tayini gerekir. Bu amala E)itlik 5.11 kullan-labilecektir (Ohta - Goto, 1978). Vs = 62,14 x N,219 x H0230 x F N H F : Dzeltilmemi) SPT darbe say-s: Tabaka derinli+ini : Zemin tipine ba+l- bir dzeltme faktr F dzeltme faktr killi zeminlerde 1.000, ince kumlarda 1.091, orta daneli kumlarda 1.029, kal-n daneli kumlarda 1.073, kum ve ak-ll-larda 1.151 ve ak-llzeminlerde 1.485 al-nabilecektir (zsoy Durguno+lu, 2003). 5.6.2. Birim Hcre Metodu ve Deprem Kayma Gerilmeleri Da+-l-mYukar-daki hesap ad-mlar-n-n gerekle)tirilmesi sonras-nda s-v-la)ma riskinin oldu+unun anla)-lmas- durumunda tasar-mc- ve i)veren taraf-ndan bu riskin 84 (5.11)
C. CANER KS N
gerekle)mesi durumunda olu)abilecek muhtemel durumlar- (Temel ve d)eme oturmalar-, st yap-da hasar, tesisin operasyonelli+inin kesintiye u+ramas- vs.) ieren bir risk analizi yap-lmal-d-r. Bu analiz sonucunda s-v-la)ma etkilerinin nlenmesi veya k-smen azalt -lmas- durumuna gidilmesi ynnde bir karar -kmas- durumunda saha iin en uygun zemin -slah metodunun seimine gidilecektir. Hayden ve Baez (1994) burada a-kland-+-na benzer bir yntemle ta) kolon uygulamalar- iin hesap yntemlerini sunmaktad-rlar. Yksek kayma modll zemin imento kar-)-mkolonlar ile yap-lan uygulamalarda ikinci ad-m olarak tasar-mc-n-n tecrbesine de ba+l- olarak uygun bir kolon ap- ve aral-+- seilerek iterasyona ba)lanacakt -r. Kolonlar-n kayma modlleri tercihen arazide yap-lacak aplikasyon deneyleri veya ba)lang- olarak mteahhit firmalar-n benzer sahalarda elde etti+i tek eksenli silindirik bas-n deneyi mukavemetlerinin (fJG) yorumlanmas- ile elde edilebilecektir. Her durumda bu verilerin in)aat a)amas-nda deneylerle do+rulanmas- zorunludur. Tercihen jet grout kolon karot numunelerinden al-nacak rnekler tek eksenli bas-n deneyine tabi tutulacak ve geici ykleme durumlar-nda Poisson oran- (3) 0,5 kabul edilerek, E)itlik 5.12 ve E)itlik 5.13te a-kland-+- )ekilde elastisite (EJG) ve kayma (GJG) modlleri bulunabilecektir (zsoy Durguno+lu, 2003). (5.12)
GJG =
EJG = 4730 DfJG
EJG 2 x (1+ 6)
(5.13)
Deep mixing tekni+inde elde edilen numunelerin bas-n mukavemeti de+erleri jet grouting yntemiyle elde edilen kolonlardan al-nan numunelere k-yasla genelde daha d)k -kabilmekte ve bu de+erlere kar)-l-k gelen elastisite modlleri numunenin tek eksenli bas-n mukavemetinin 200 ila 1000 kat - aras-nda de+i)mektedir. Tek eksenli bas-n deneyi sonular-na uygulanacak 2,0 mertebesinde bir gvenlik faktr ile kayma modlnn alabilece+i de+er aral-+-n-n, daha nce elde edilen tecrbelerin -)-+-nda, 1,000MPa ila 4,000MPa mertebesinde olabilece+ i grlmektedir. Uygulamada gerekle)tirilen zemin de+i)tirmesi miktar-ntan-mlamak zere yksek modll kolon alan-n-n (AJG) #ekil 5.7de gsterilen birim 85
C. CANER KS N
hcre alan-na (A) oran- olan, Alan Yer De+i)tirme Oran- (ar) E)itlik 5.14 ve E)itlik 5.15 ile tan-mlanmaktad-r (zsoy Durguno+lu, 2003). AJG A As =1 - ar as = A ar =
(5.14)
(5.15)
Hesab-n bundan sonraki ad-mlar-; deprem durumunda olu)acak kayma gerilmelerinin birim alan ierisinde niform olarak olu)turulan kolonlar ve bu elemanlar- evreleyen zemin aras-nda, kayma modlleri oran-nda da+-laca+kabulne dayanmaktad-r. S-v-la)ma potansiyeli gsteren alvyonal zeminlerde kayma dalgas- h-z-n-n genelde 200m/sden az olaca+- d)nlrse buradan elde edilecek imento kar-)-m- kolonlar-n kayma modlnn zemin kayma modlne oran-n-n (Gr) 15 ila 160 kat farkl- olabilece+i hesaplanm-)t -r (zsoy Durguno+lu, 2003). GJG Gs
Gr =
(5.16)
Bu durumda olu)acak kayma gerilmeleri uygun bir uygulama ap- ve aral-+-n-n seimi ile kolonlar aras- kalan zeminden ziyade kolonlar zerinde yo+unla)acakt -r.
86
C. CANER KS N
#ekil 5.7. Deprem Kayma Dalgalar-n-n Da+-l-m Modeli ve Birim Hcrenin Tan-mlanmas- (zsoy Durguno+lu, 2003) Yukar-da yap-lan tan-mlar-n -)-+-nda birim alan ierisindeki gerilme konsantrasyonu (n) E)itlik 5.17 ile tan-mlanabilecektir (zsoy Durguno+lu, 2003). 7JG 7s
n=
(5.17)
Yukar-daki ifadede, 7JG; imento - zemin kar-)-m- kolonlara ve 7s; kolonlar aras-ndaki zemine etkiyen kayma gerilmesini temsil etmektedir. Bu durumda birim alan zerine etki eden gerilme (7), herhangi bir derinlikte birim alan ierisindeki kayma gerilmesinin dengesinden yola -karak ve alan de+i) im oran- (ar)ye ba+ lolarak E)itlik 5.18 ve E)itlik 5.19 ile hesaplanacakt-r (zsoy Durguno+lu, 2003). 7 7s 1 E = [1 + (n - 1) ar ] [1 + (n - 1) ar ] 7
7s = 7JG =
n7 7JG 1 E = [1 + (n - 1) ar ] [1 + (n - 1) ar ] 7
(5.18)
(5.19)
87
C. CANER KS N
5.6.3. evrimsel Gerilim Azaltma Faktr Zeminde imento - zemin kar-)-m- kolonlar-n veya herhangi ba)ka bir donat -leleman-n olmamas- durumunda ortalama kayma gerilmeleri Seed ve Idriss (1971) al-)mas-nda bulunabilecektir. Ortalama kayma gerilmesinin (7avg) yukar-daki formllerdeki birim alan zerine etki eden gerilme (7) yerine kullan-lmas-n-n sebebi, olu)acak )ekil de+i)tirmelerin depremde genelde bu gerilme seviyesinde ortaya -kmas-ndan ileri gelmektedir. Bu durumda kolonlar ve onlar- evreleyen zemin aras-ndaki gerilme payla)-m- kolon ap- ve aral-+-n-n bir fonksiyonu haline gelecektir. evrimsel gerilme oran- (CSR) zerine etkiyecek azaltma faktr (SR), birim alan ierisindeki kolonlar ve bunlar- evreleyen zemin aras-nda )ekil de+i)tirme uyumu oldu+u kabulyle E)itlik 5.20deki gibi tan-mlanabilecektir (zsoy Durguno+lu, 2003). 7s 7s 1 1 1 = = = x 7 7avg [1 + (Gr - 1) x ar ] Gr Fa + 1 (1 - a )G r r Gr
SR =
(5.20)
Bu formlde verilen SR de+eri, Seed ve Idrissin 1971 tarihli al-)mas-ndan bulunan evrimsel gerilme oran-n- (CSR) azaltmakta ve dolay-s-yla E)itlik 5.8teki gvenlik faktrnn art-r-m-nda kullan-lacakt -r. (5.21)
CSRtasar-m = CSR x SR
Zemin s-v-la)ma kontrol E)itlik 5.8e gre, fakat bu sefer CSR tasar -m de+erleri kullan-larak, uygun gvenlik faktr elde edilene kadar tekrarlanacakt -r. Yukar-daki formlasyonlar-n daha nceki tecrbeler -)-+-nda uygun tasar-m aral-klar-nda zm durumda, #ekil 5.8de ifade edilen tasar-m e+rileri ortaya -kmaktad-r.
88
C. CANER KS N
#ekil 5.8. Birim Alan ve Kayma Modl Oran-na Ba+l- CSR Azalt -m E+rileri (SR) (zsoy Durguno+lu, 2003) 5.6.4. Yap-sal Kontroller Kolonlar aras-nda kalan zeminin s-v-la)ma riskinin azalt -lmas- iin yksek kayma modll kolonlar-n kendilerine gelecek kayma kuvvetini kar)-layacak mukavemete sahip olmas- gerekmektedir. Kullan-lan kolon kesitinin kayma kuvvetlerine (VJG) kar)- yeterli olup olmad-+-n-n kontrol iin, imento kar-)-mkolonlar-n donat -s-z olarak d)k dktiliteli elemanlar oldu+u d)nlerek, E)itlik 5.22) kullan-labilecektir (International Navigation Association, 2001). (5.22)
VJG = 0,3 HfJG AJG
Burada kullan-lan bas-n mukavemetinin ilke tasar-m- a)amas-nda daha nce yap-lm-) benzer ara)t-rma sonular-ndan yola -k-larak bulunmas- durumunda minimum 2,0 gvenlik faktr bas-n mukavemeti de+erine (fJG) uygulanmal-d-r. Her durumda sonular-n uygulama s-ras-nda elde edilen yerinde karot numuneleri ile kontrol gereklidir.
89
C. CANER KS N
Bu yntem kullan-lmak suretiyle yap-lacak tasar-m algoritmasi #ekil 5.9da verilmektedir.
#ekil 5.9. Tasar-m Algoritmas- (zsoy - Durguno+lu, 2003) 5.7. Analiz rne+i n)aat yap-lacak alan-nda 10m derinlikli alt - adet ara)t-rma amal- sondaj kuyusu a-lmaktad-r. Sonras-nda bunlara ilave olarak 20m derinlikli iki adet, 25m derinlikli bir adet sondaj kuyusu daha a-lmaktad-r. Arazi deneyi olarak SPT deneyi uygulanmakta olup deneyler 1,5m aral-klarla tekrarlanmaktad-r. Yeralt- suyu zemin yzeyinden 2,0 3,0m a)a+-da bulunmaktad-r. SPT say-lar- ve ince malzeme oranlar izelge 5.3te verilmektedir.
90
C. CANER KS N
izelge 5.3. SPT Say-lar- ve nce Malzeme Oranlar1. Sondaj al (mas Derinlik SK1 2 3,5 5 6,5 8 9,5 11 12,5 14 15,5 17 18,5 20 21,5 23 24,5 23 32 36 R 46 49 SK2 25 18 13 34 R R N (SPT Say lar ) SK3 7 11 7 31 R R SK4 28 12 11 39 34 48 SK5 12 14 13 46 47 R SK6 13 12 36 R R R 32 26 43 R 13 22 49 R R R R R 28 31 N SK1 P200 16 9 40 N 18 41 R 40 R 21 R 17 26 40 R R R R R R 20 16 35 36 33 2. Sondaj al (mas SK2 P200 19 41 36 37 46 R 27 16 13 31 27 R R R R 37 32 30 33 36 N SK3 P200 54 57
Sondaj loglar-, SPT say-lar- ve laboratuar deney sonular-na gre in)aat alaniin homojen ayn- s-k-l-kta tek bir zemin profili -karman-n mmkn olmad-+grlmektedir. USCS sistemine gre zemin s-n-f- SM (Siltli kumlar, fena derecelenmi) kum silt kar-)-mlar-) olup SPT say-lar- ve s-k-l-k durumlar- farkl-l-klar gstermektedir. 0 - 5m ve 9 - 13m derinlikler aras-nda gev)ek - orta s-k-l-kta kumlu tabakalar-n oldu+u anla)-lmaktad-r. n)aat alan-nda radye temel sistemli planlanmaktad-r. Toplam 14 Bloktan olu)acak sitenin say-lar- ve yakla)-k temel taban boyutlar- ve temel zeminine aktar-lacak ortalama taban bas-nlar- izelge 5.4te verilmektedir. Yap-lacak in)aat-n temel taban- yzeyden yakla)-k 5,5m derinlikte bulunmaktad-r. 91
C. CANER KS N
izelge 4.4. Yakla)-k Temel Boyutlar- ve Zemine Aktar-lacak Bas-nlar

Taban Boyutlar (BxL) (m) 17 11 15 11 20 12 21 15 B+Z+1 B+Z+1 B+Z+1 B+Z+1 B+Z+1 B+Z+1 24 11 23 22 15 6 x x x x x x x x x x x x x x 51 19 52 25 65 26 65 19 56 16 57 27 22 60 Taban Alan (m2) Ortalama Taban Bas nc (t/m2)
Blok No
Kat Say s
Toplam Yk (ton)
1. BLOK 2. BLOK 3. BLOK 4. BLOK 5. BLOK 6. BLOK 7. BLOK 8. BLOK 9. BLOK 10. BLOK 11. BLOK 12. BLOK 13. BLOK 14. BLOK
B+Z+2 B+Z+3 B+Z+3 B+Z+3 B+Z+3 B+Z+3 B+Z+3
867 209 780 275 1300 312 1365 285 1344 176 1311 594 330 360
5793 1400 5800
6,68 6,70 7,44 0,00
12900 3550 11700 1130 7300 1130 7450 4120 2500 1250
9,92 11,38 8,57 3,96 5,43 6,42 5,68 6,94 7,58 3,47
Zemin ett raporunda emniyetli ta)-ma gc qa = 75kPa olarak verilmekte ve alanda s-v-la)ma potansiyelinin oldu+u belirtilmektedir. Kum zerine oturan radye temellerin emniyetli ta)-ma gc, SPT say-s -na dayal- (Mayerhof, 1956) 3,28 B+1 J 3,28 B
qnet = 7,99 N I
(5.23)
e)itli+i ile belirlenebilmektedir. SPT darbe say-s - gevsek - orta s-k- blgelerdeki SPT say-lar- dikkate al-narak N = 10 ve B = 25m olarak al-nmas- durumunda emniyetli ta)-ma gc;
92
C. CANER KS N
qa = 81,86 kPa = 0.82 kg/cm2 olarak belirlenmektedir. Temel zeminine aktar-lacak ortalama taban bas-nlar-na gre ta)-ma gc iin yeterli gvenli+in sa+lanamad-+- grlmektedir. S-v-la)ma riskinin nlenmesinin yan- s-ra ta)-ma gc ve oturma kriterlerininde iyile)tirilmesi iin jet grout kolonlu zemin iyile)tirmenin yap-lmas- uygun olacakt -r. n)aat alan-, Deprem Blgesi Haritas-nda 1. derece deprem blgesinde yer almaktad-r. Afet Blgelerinde Yap-lacak Binalar Hakk-nda Ynetmelik uyar-nca al-nmas- nerilen parametreler a)a+-daki izelge 5.5te verilmi)tir. izelge 5.5. Afet Blgelerinde Yap-lacak Binalar Hakk-nda Ynetmelik
Deprem Blgesi Zemin Grubu (Afet Ynetmeli%i) Yerel Zemin S n f Etkin "vme Katsay s Spektrum Karakteristik Peryotlar Bina nem Katsay s 1 C Z3 A0 = 0,40 TA = 0,15, TB = 0,60 1,5
Jet grout (JG) kolonlu zemin iyile)tirme ynteminde nce kolon alt kotuna kadar hidrolik su bas-nc- uygulanarak enjeksiyon tijleri indirilmektedir. Daha sonra zemin ortam-na yksek bas-n alt -nda su imento kar-)-m- enjekte edilerek tijler dndrlerek zemin yzeyine do+ru ekilmektedir. Bu sayede zeminde yakla)-k daire kesitli kolonlar olu)turulmakta, kohezyon ve yksek bas-n mukavemeti kazand-r-lmaktad-r. Zemin iyile)tirme ncesi durumuna gre daha rijit olmakta, tas-ma gc artmakta muhtemel oturmalar azalmaktad-r. Deprem esnas-nda olu)acak kayma gerilmelerinin bir k-sm- JG kolonlar taraf-ndan kar)-lanaca+- iin zemini s-v-la)t -ran veya yumu)atan tekrarl- kayma gerilmesi oran- d)mektedir. nceleme alan-nda temel zemininin siltli kum olmas- gz nne al-narak in)as- planlanan tm bloklar alan iin ayn- zemin ve jet grout parametrelerinin kullan-lmas-na karar verilmektedir. Zeminin ortalama birim hacim a+-rl-+- 1,85t/m3 al-nabilmektedir. verilmektedir. 93 Uygulama iin seilen JG kolonun zellikleri a)a+-da
C. CANER KS N
Kolon zellikleri: malat Yntemi Kolon apKolon Boyu Eksenler aras- mesafe : Jet I : 80cm : 13m : 2,5m
Hedeflenen bas-n dayan-m- : 2Mpa Temel taban-n-n do+al zemin kotundan yakla)-k 2m a)a+-da oldu+u gz nne al-nd-+-nda temel zemininde 15 - 16m derinli+e kadar bir iyile)tirme yap-lacak, JG kolon alt ular- SPT say-s- + 50 olan kumlu tabakaya oturacakt-r. Analizlerde tahkik edilecek JG yerle)im dzeni 80cm ap-nda ve 2,5m x 2,5m aral-klarla tekil kolon uygulamalar- seklindedir. JG kolonun hedeflenen bas-n dayan-m- 2MPa (200t/m2) olarak belirlenmi)tir. Bu bas-n dayan-m-na kar)- JG kolonun elastisite (EJG) ve kayma (GJG) modlleri; EJG = 4730 x K2 = 6689,23MPa
GJG =
6689,23 = 2229,74MPa 2 x (1 + 0,5)
SPT say-na (N=10) ba+l- olarak zeminin kayma h-z- (Ohta ve Goto, 1978);
Vs = 62,14 x 100,219 x 130,23 x 1,091 = 202,49m/s Bu durumda zeminin maksimum kayma modl;
Gs = 1,85 x 202,492 = 75854MPa olarak al-nabilmektedir. Kayma modl ve birim alan oranlar-; Gr = 2229,74 B 75,85 = 29,39 L 29,00 ar = 0,50 B (2,5 x 2,5) = 0,08 94
C. CANER KS N
Buradan #ekil 5.8 yard-m-yla %8 alan de+i)im oranve kayma modl oran29e kar)-l-k gelen evrimsel gerilim azal-m oran- (SR) 0,30 mertebesinde beklenmektedir. Bu durumda zet olarak depremden do+an zemin kayma gerilmelerinin %70inin Jet Grout kolonlarda yo+unla)aca+- ve ancak %30unun kolonlar aras- zemine aktar-laca+- sonucu -kmaktad-r. Deprem durumunda s-v-la)man-n grlebilece+i 11m derinlikte dzeltilmi) SPT say-s- N160 = 18, ortalama ince malzeme oran- %15 olarak belirlenmi)tir. Bu durumda evrimsel gerilme oran-n-n;
CSR = 0,39 #ekil 5.4 yard-m-yla evrimsel mukavemet oran-n-n ise;
CRR = 0,25 mertebesinde olmas- beklenilmektedir. Bu durumda JG kolon uygulamas- ncesi s-v-la)maya kar)- gvenlik say-s -; Fs = 0,25 B 0,390 = 0.65 < 1,00 (S-v-la)ma riski var) olarak belirlenmi)tir. JG kolon uygulamas- sonucunda deprem esnas-nda zeminde olu)acak evrimsel kayma gerilmesi oran-; CSR* = 0,30 x 0,390 = 0,117 de+erine d)ecektir. JG kolonlu uygulama sonras- s-v-la)maya kar)- gvenlik say-s -; Fs = 0,250 B 0,117 = 2,140 > 1,0 oldu+undan s-v-la)ma riskinin bulunmad-+- anla)-lmaktad-r. S-v-la)ma riski olan 5m derinlikte ise; 95
C. CANER KS N
N160 = 14 CSR = 0,35 x 0,30 = 0,105 CRR = 0,150 Fs = 1,43 olarak belirlenmi)tir. Genel olarak JG kolonlu zemin iyile)tirmesinin s-v-la)maya kar)- gvenli+i sa+lad-+- belirlenmektedir. JG kolonlu zemin iyile)tirme projesi ile temel zeminindeki s-v-la)ma, ta)-ma gc ve oturma ynnden iyile)tirmeler sa+land-+- belirlenmi)tir. Zemin zelliklerinin de+i)memesi nedeniyle kolonlar iin 80cm ap-nda ve 13m boyunda JG kolonlar-n 2,5 x 2,5m karelajla olu)turulmas- nerilmektedir. Yap- temelleri ile JG kolonlar- aras-nda 30cm kal-nl-kl- kontroll stabilize dolgu tabakas-n-n olu)turulmas- ve %95 modifiye rlatif kompaksiyonu sa+lamas- nerilmektedir.
*
96
6. SONLU ELEMANLAR YNTEM LE ANAL ZLER
C. CANER KS N
6. SONLU ELEMANLAR YNTEM
LE ANAL ZLER
Son y-llarda bilgisayar teknolojisindeki geli)melere paralel olarak, kuramsal incelemelerde say-sal zmlerin nemi artm-)t -r. Sonlu elemanlar yntemi, say-sal zm yntemlerinden en efektif ve sistematik olan-d-r. Bu yntemde, srekli ortamlardan olu)an sistemler zerinde, sonlu eleman a+- ile hayali d+mler olu)turulur. D+mlerde denge, sreklilik ve uygunluk )artlar- ile eleman rijitlik ve ktle matrisleri ve yk vektrleri ile olu)turulur. Kodlama tekni+i ile sistem ktle ve rijitlik matrisleri olu)turularak, sistem hareket denklemi elde edilir. Sistem hareket denklemi ise, uygun bir yntemle zlerek deplasmanlar ve gerilmeler hesaplan-r. Sonlu elemanlar ynteminde, a+ modelindeki her eleman kom)usu olan di+er elemanlara gerekte sonsuz say-da nokta ile ba+l- olmas-na ra+men bu yntemde sadece d+m noktalar- vas-tas-yla ba+lan-r. Bylece deplasmanlar-n uygunlu+unun sadece bu noktalarda sa+lanmas- yeterli olacakt -r. Yntemin sistematikli+i ve her trl yap-ya ayn- i)lemlerle uygulanmas- en nemli avantajlar-ndand-r. )lem hacminin bymesi dezavantaj olarak grnse de bu olumsuzluk bilgisayar yard-m- ile a)-lmaktad-r. Son y-llarda, yeterli hassasiyette sonular veren ve bu tez kapsam-nda da kullan-lan Plaxis gibi sonlu elemanlar yntemine dayal- bir ok haz-r paket program mevcuttur. Plaxis (Finite Element for Soil and Rock Analysis) geoteknik mhendisli+indeki deformasyon ve stabilite problemlerinin sonlu elemanlar yntemi ile analiz edilebilmesi iin tasarlanm-) bir bilgisayar program-d-r. lk olarak 1987 y-l-nda Hollanda Delfh Teknik niversitesi taraf-ndan yumu)ak zemin zerindeki nehir dolgular-n-n sonlu elemanlar yntemi ile kolay bir )ekilde analiz edilebilmesi iin tasarlanm-)t -r. Sonraki y-llarda ise, geoteknik mhendisli+inin di+er uygulama alanlar-n- da kapsayacak )ekilde geni)letilmi)tir. Bu blmde jet grouting uygulamalar-n-n sonlu elemanlar yntemi (Plaxis) ile say-sal analizi e)itli rnekler ile incelenmi)tir. lk iki rnekte, kullan-lan yap-sal elemanlar-n, bu elemanlar-n boyutlar-n-n, do+rultular-n-n ve ngerme kuvvetlerinin sonulara etkisi irdelenmi)tir. Ayr-ca
97
C. CANER KS N
Plaxis program-ndaki a+ ve ara yzey eleman-n-n analiz sonular-na etkisi irdelenmi)tir. boyutlu Plaxis (Plaxis 3D) program-nda geni) bir alandaki kolonlar-n her birininin ayr- ayr- modellenmesi olduka uzun ve zahmetli bir al-) ma gerektirdi+ i iin bu program-n pratikte kullan-lmas- ok gtr. Bu yzden do+al zemin ve kolonlardan olu)an yap-y- tek bir malzeme haline getirip iki boyutlu Plaxis (Plaxis 2D) program-nda tan-mlamak, bu problemlerin zmn olduka kolayla)t -racakt -r. nc rnekte imento katk-l- kolonlar ile iyile)tirilmi), kompozit yap-daki zeminlerde homojenle)tirme metodu incelenmi)tir. Drdnc rnekte in)aas- planlanan 33m ve 15m ap-nda tank temelleri alt -ndaki temel zemininin jet grouting yntemi ile iyile)tirme analizleri yap-lm-)t -r. ncelikle mevcut zeminin ta)-ma gc ve oturma bak-m-ndan yetersiz oldu+u klasik ta)-ma gc ve sonlu elemanlar yntemi (FEM) kullan-larak yap-lan hesaplama sonucunda ispatlanm-)t -r. Sonras-nda jet grout kolonlar- ile iyile)tirilmi) zeminlerin ta)-ma gc ve oturma de+erleri klasik ta)-ma gc yntemi ve FEM analizleri kullan-larak hesaplanm-)t -r. FEM analizlinde, ta)-ma gc ve oturma hesaplar-nda tek bir kolon ve evresinin esas al-nd-+- birim hcre metodu kullan-lm-)t -r. Hesaplama sonucunda jet grouting yntemi kullan-lmas- sonucunda temel zemininin ta)-ma gc ve oturma bak-m-ndan istenilen seviyeye ula)t -+- grlm)tr. 6.1. Jet Grouting Yntemi ile Yap-lan Dayan-m Duvarlar-n-n Say-sal Analizi Jet grouting yntemi ile yap-lan dayan-m duvarlar- diyafram duvarlar ve palplan)lar iin bir alternatif bir zm olu)turmaktad-r. Bu imalat dairesel kolonlar-n srekli biimde birbirini keserek yap-lmas-yla ortaya -kmaktad-r. E+er ilk s-rada olu)turulan elemanlar-n kal-nl-+- ihtiya duyulan duvar kal-nl-+-ndan d)k ise duvar kal-nl-+-n- art -rmak iin ikinci s-ra jet grout kolonu imal edilebilmektedir. kinci s-ra jet grouting imalat - yap-l-rken aradaki baz- kolonlar atlanabilmektedir. Bu geometride yap-lan duvarlardaki ikinci s-rada in)a edilen kolonlar destek grevi grmekte ve bu duvarlara destekli duvar ad- verilmektedir. Tek s-ra jet grout 98
C. CANER KS N
elemanlar-yla yap-lan ve ikinci s-rada destek kullan-lan duvar geometrileri duvarlar #ekil 6.1de gsterilmektedir.
#ekil 6.1. Klasik Dayan-m Duvar- (Solda) ve Destekli Duvar (Sa+da) #emasJet grout elemanlar-yla yap-lan dayan-m duvarlar- ankrajs-z imal edildi+inde a+-rl-k duvar-, ankrajl- imal edildi+inde ise kompozit dayan-m duvarlar- olarak s-n-fland-r-labilmektedir. Bu blmde, jet grout kolonlar-n-n dayan-m duvar- olarak kullan-lmas incelenmi)tir. Analizlerde srekli birbirini kesen, klasik geometrilerdeki jet grouting yntemi ile imal edilmi) dayan-m duvar- ele al-nm-)t-r (Racansky vd., 2008). al-) man-n ilk blmde analizler iki boyutlu olarak dzlem deformasyon ko)ullarda Plaxis program- ile yap-lm-)t -r. Ara yzey eleman- ve a+ boyutunun sonular zerindeki etkisi de ara)t -r-lm-)t -r. kinci blmde, yine farkl- a+ boyutlar-nda, destekli ve desteksiz duvarlar -n analizleri Plaxis 3D program- kullan-larak yap-lm-)t -r. A+ boyutu ve duvar kal-nl-+etkisinin d-)-nda, destekler aras-ndaki mesafelerin de sonular stndeki etkisi ara)t-r-lm-)t -r. boyutlu analizlerin yap-lmas-n-n sebebi ikinci s-ra jet grout elemanlar- ile farkl- aral-k mesafelerinde yap-lan desteklerin Plaxis 2D program- ile modellenememesidir. Ayr-ca desteksiz duvarlar zerinde yap-lan boyutlu analizlerden elde edilen sonular birinci blmde yap-lan iki boyutlu analiz sonular ile kar)-la)t -r-lm-)t -r. nc blmde ise daha kk ebatlarda fakat ankraj takviyeli dayan-m duvarlar- iin iki boyutlu analizler yap-lm-)t -r. Elde edilen deformasyon ve gvenlik
99
C. CANER KS N
say-s- sonular-, byk ebatlarda fakat ankrajs-z modellenen duvar sonular- ile kar)-la)t-r-lm-)t -r. Dayan-m duvar- geometrisi #ekil 6.2de gsterilmektedir.
#ekil 6.2. Dayan-m Duvar- Geometrisi (Racansky vd., 2008) Dayan-m duvar-n-n tutaca+- zemin yksekli+i 5m, duvar gmlme derinli+ i 1mdir. Duvar kal-nl-+- ise 1,4m olarak al-nmaktad-r. Modelde yer alt - suyu bulunmamaktad-r. Do+al zemin ve jet groutlu zemin iin malzeme parametreleri izelge 6.1de gsterilmektedir.
100
C. CANER KS N
izelge 6.1. Malzeme zellikleri (Racansky vd., 2008)

.unsat Malzeme Tip [kN/m3] Silt Jet Grout (HS)1 drenajl (MC) drenajl / Malzeme [] Silt Jet Grout
1 2 2
E50ref [kN/m2] 20000 0ur(nu) [-] 0,2 0,15
Eoedref [kN/m2] 20000 pref
power (m) [-] 0,75 -
cref [kN/m2] 5 910 Rf [-] 0,9 -
[] 27,5 27,5 Tcut-off [kN/m2] 300
18,5 19,5 Eurref [kN/m2] 60000 1500000
[kN/m2] 100 -
0 0
Hardening Soil Model (Brinkgreve, 2002) Mohr - Coulomb Model (Brinkgreve, 2002)
ki boyutlu dzlem deformasyon ko)ullarda gerekle)tirilen analizlerde ilk olarak a+ boyutunun sonular zerindeki etkisini incelemi)tir. Ayr-ca ara yzeylerin ve farkl- eleman tiplerinin (6 d+ml 15 d+ml) etkileri de+erlendirilmi)tir. Hesaplamalarda farkl- a+ tipleri olu)turulmu)tur. Her a+ tipi iin a)a+-da s-ralanan drt farkl- hesaplama uygulanm-)t -r. o Duvar evresinde ara yzeysiz 6 d+ml eleman, o Duvar evresinde ara yzeyli 6 d+ml eleman, o Duvar evresinde ara yzeysiz 15 d+ml eleman, o Duvar evresinde ara yzeyli 15 d+ml eleman. Kal-nl-+- 1,4m olan duvarda farkl- a+ ve eleman tiplerinde ara yzeyli ve ara yzeysiz, 2,8m olan duvarda ise sadece farkl- a+ ve eleman tiplerinde ara yzeysiz analizler yap-lm-)t -r. Hesaplamalar a)amada yap-lm-)t -r. lk a)ama jet grout eleman-n-n imalat -, ikinci a)ama kaz- ve nc a)ama ise gvenlik faktrnn belirlenmesi olarak tan-mlanabilmektedir.
101
C. CANER KS N
Uygulanan yirmi drt farkl- modelin karakteristikleri izelge 6.2, 6.3 ve 6.4te gsterilmektedir. izelge 6.2. Ara Yzeysiz Modellemelerin A+ zellikleri (S =2,8m)
Ara Yzeysiz Analiz (S = 2,8m) D%m Say s A% Tipi Duvar Kal nl % (m) 2,8 2,8 2,8 2,8 Ortalama Eleman Boyutu (m) 1,780 1,380 0,991 0,726 Eleman Say s 6 D%m 366 598 1134 2084 15 D%m 1391 2295 4407 8155
1 2 3 4
165 275 535 997
izelge 6.3. Ara Yzeysiz Modellemelerin A+ zellikleri (S =1,4m)

Ara Yzeysiz Analiz (S = 1,4m) D%m Say s A% Tipi Duvar Kal nl % (m) 1,4 1,4 1,4 1,4 Ortalama Eleman Boyutu (m) 1,780 1,380 0,991 0,726 Eleman Say s 6 D%m 366 598 1134 2084 15 D%m 1391 2295 4407 8155
1 2 3 4
165 275 535 997
102
C. CANER KS N
izelge 6.4. Ara Yzeyli Modellemelerin A+ zellikleri (S = 1,4m)

Ara Yzeyli Analiz (S = 1,4m) D%m Say s A% Tipi Duvar Kal nl % (m) 1,4 1,4 1,4 1,4 Ortalama Eleman Boyutu (m) 1,780 1,350 0,915 0,625 Eleman Say s 6 D%m 387 648 1357 2837 15 D%m 1432 2438 5220 11052
1 2 3 4
165 286 627 1345
Toplam gerilme noktas- ve d+m say-s - e)it oldu+u takdirde 15 d+ml eleman, drt 6 d+ml eleman-n bile)imi olarak d)nlebilmektedir (#ekil 6.3). Buna ra+men 15 d+ml elemanl- analizler, 6 d+ml analizlere gre daha hassas sonular vermektedir (Brinkgreve, 2002).
#ekil 6.3. 2D Analiz iin D+m ve Gerilme Noktalar- Yerle)imi (Racansky vd., 2008) Ara yzey elemanlar- zemin yap- etkile)imini modellemek amac-yla kullan-lmaktad-r. Ara yzey elemanlar- kullan-ld-+-nda zemin yap- ara yzeyindeki izafi hareketlere izin verilmektedir. Zemin yap- ara yzeyinde kuvvet azalmas-n -n meydana gelmesi dikkate al-nmas- gereken bir faktrdr. Azalma faktrleri yap yzeyindeki przll+e gre de+i)mektedir. Plaxis program-nda przllk, Rinter parametresi ile tan-mlanmaktad-r ve de+eri 0,01 ile 1,0 aras-nda de+i) mektedir. Bu de+erin 1,0 olarak al-nmas- ara yzeyin tm kuvvetinin modellendi+i anlam-na 103
C. CANER KS N
gelmektedir. Jet grouting ile yap-lan duvarlar-n yzeyleri retim esnas-ndaki jetting i)leminden dolay- przl olmaktad-r. Bu yzden zemin yap- etkile)im kuvvetini azaltmak iin ara yzey eleman- kullan-m-na gerek duyulmamaktad-r veya ara yzey eleman-n-n kullan-ld-+- hesaplamalar-n tamam-nda Rinter de+eri 1,0 olarak al-nmaktad-r. Baz- makale yazarlar- (Day & Potts (1994,1998), Langen & Vermeer (1991)) ara yzey elemanlar- kullan-lmas- halinde ayn- isabetli sonular-n daha kaba a+ tipleri ile elde edilebildi+ini vurgulad-klar-ndan dolay- al-)mada ara yzey elemanlar- ile de analizler yap-lm-)t -r. Hesaplamada duvar-n en tepe noktas-ndaki yatay deformasyonlar incelenmek zere A noktas- seilmi)tir (#ekil 6.4). Kar)-la )t-rmalardaki yatay deformasyon de+erleri A noktas-na ait de+erlerdir.
#ekil 6.4. Deformasyon De+erlerinin ncelenmesi iin Seilen Nokta #ekil 6.5te d+m say-s-n-n hesaplanan gvenlik faktr zerindeki etkisi gsterilmektedir. Grafikten, ara yzey eleman-n-n kullan-lmas-n-n hesaplanan gvenlik faktrleri incelendi+inde a+ etkisini nemli lde azaltt-+- grlmektedir. Bu yzden ara yzey elemanlar-n-n kullan-m- nerilmektedir. Gvenlik faktr hesaplamalar-nda yeterince s-k- a+ tipleri kullan-ld-+-nda benzer de+erlere ula)-lmaktad-r.
104
C. CANER KS N
1,6 1,5 Gvenlik Faktr 1,4 1,3 1,2 1,1 1,0 100 1000 10000 100000 D%m Say s 15 D%ml - Ara Yzeyli 6 D%ml 6 D%ml - Ara Yzeyli 15 D%ml
#ekil 6.5. D+m Say-s- - Gvenlik Faktr Grafi+i (Duvar Kal-nl-+- = S = 1,40m)
Kaz- sonras- A noktas-nda hesaplanan yatay deformasyon sonu)lar- #ekil 6.6da gsterilmekte ve sonulardan hesaplamada a+ etkisi oldu+u grlmektedir. 15 d+ml ve ara yzeyli modeller, a+ etkisinin en az oldu+u, yani en isabetli sonular vermektedir. S-k- a+ limitlerine yakla)-ld-ka a+ etkisi daha net anla)-lmaktad-r.
40 35 Deformasyon (mm) 30 25 20 15 100 1000 10000 100000 D%m Say s 6 D%ml 6 D%ml - Ara Yzeyli 15 D%ml 15 D%ml - Ara Yzeyli
#ekil 6.6. D+m Say-s- - Yatay Deformasyon Grafi+i (Duvar Kal-nl-+- = S = 1,40m)
105
C. CANER KS N
#ekil 6.7. 6 D+ml Ara Yzeysiz (Ankrajs-z) Modellemede Deformasyon Da+-l-m- (A+ Tipi 4)
#ekil 6.8. 6 D+ml Ara Yzeysiz (Ankrajs-z) Modellemede Gerilme Da+-l-m- (A+ Tipi 4)
106
C. CANER KS N
#ekil 6.7de duvardaki yatay deformasyon da+-l-m- grlmektedir. #ekilden, en yksek deformasyonlar de+erlerinin oldu+u blgenin duvar-n tepe noktas- oldu+u anla)-lmaktad-r. Bunun sebebi devrilme tahkiklerinde moment al-nan noktaya en uzak noktan-n duvar-n tepe noktas- olmas- ve duvar-n rijit bir yap-da olmas-ndan dolay- devrilme ynne do+ru yekpare bir biimde hareket etmesidir. #ekil 6.8e bak-ld-+-nda ise duvarda en fazla gerilmeye maruz kalan blgenin, duvar-n kaz- yap-lan taraftaki dip k)esi oldu+u grlmektedir. Bunun sebebi devrilmenin bu noktadan gerekle)ecek olmas-d-r. A+-rl-k duvarlar-nda devrilme tahkiki, deviren ve kar)- koyan kuvvetler ile bu noktaya moment al-nmasile hesaplanmaktad-r. boyutlu analizler Plaxis 3D Foundation program- ile yap-lm-)t -r. Duvar kal-nl-+- destekler aras-nda kalan blgede 1,4m, desteklerde ise 2,8mdir. Destekler aras-ndaki mesafe de+i)kendir. boyutlu analizlerde duvardan s-n-ra olan mesafe, iki boyutlu analizlerdeki mesafelerin ayn-s -d-r. Destekler aras- farkl- mesafelerin oldu+u farkl- geometrideki SX geometrisi olarak adland-r-lan duvar plan- #ekil 6.9da gsterilmektedir. SX ifadesindeki S parametresi destekler aras-ndaki mesafeyi tan-mlamaktad-r. X parametresi ise destekler aras-ndaki mesafenin de+i)ken hale gelmesini sa+layan arpan olarak tan-mlanmaktad-r. S0 ifadesinde X = 0 oldu+u iin duvar desteksiz ve kal-nl-+- 2,8mdir. S(S) ifadesi destekler aras- mesafenin sonsuz mesafe tan-m-n-n k-saltmas-d-r. Bunun anlam- ise X parametresi sonsuz oldu+undan dolay-, duvar-n desteksiz ve kal-nl-+-n-n 1,4m olmas-d-r.
#ekil 6.9. Destekli Duvarlar-n Geometri Ayarlamas-
107
C. CANER KS N
S(S) geometrisinin ebatlar- iki boyutlu analizdeki 1,4m kal-nl-+-ndaki duvar ebatlar- ile ayn-d-r. S0 geometrisinin ebatlar- ise iki boyutlu analizdeki kal-nl-+- 2,8m olan duvar ebatlar- ile ayn-d-r. boyutlu analizlerde 15 d+ml gen kme elemanlar kullan-lmaktad-r (#ekil 6.10). Bu elemanlar 6 d+ml gen elemanlardan olu)maktad-r. Bu yzden boyutlu analizler, 6 d+ml iki boyutlu analizler ile kar)-la)t -r-lacakt -r. Plaxis 3D program-nda ara yzey elemanlar-, Plaxis 2D program-ndaki gibi analog yol ile tan-mlanamamaktad-r. boyutlu analizlerde ara yzey eleman-n- tan-mlamak iin plak eleman-n-n kullan-lmas- gerekmektedir. Bu yzden kar)-la)t -rma iin en uygun iki boyutlu analiz modeli 6 d+ml ve duvar etraf-nda ara yzey elemans-z modeldir.
#ekil 6.10. 3D Analiz iin Eleman (Solda) ve Gerilme Noktalar- (Sa+da) (Racansky vd., 2008)
S1 geometrisi kullan-larak farkl- a+ boyutlar-ndaki gvenlik faktr belirlenmi)tir. Farkl- a+ tiplerindeki gvenlik faktr sonular- izelge 6.4te, S1 geometrisi iin be) farkl- a+ tipi Plaxis 3D program- ile olu)turulan )emalar- #ekil 6.11de gsterilmektedir.
108
C. CANER KS N
A% Tipi 1 D%m Say s Eleman Say s Ortalama Eleman Boyutu
: : : 3,970m
: : : 3,030m
: : : 2,140m
: : : 1,300m
: : : 0,692m
#ekil 6.11. S1 Geometrisi iin Farkl- A+ Tiplerinin #emalar- (Plaxis 3D)
109
C. CANER KS N
izelge 6.5. Farkl- A+ Tiplerindeki Gvenlik Faktr De+erleri

Hesaplama No 1 2 3 4 5 ref. 2D Ortalama Eleman Boyutu (m) 3,970 3,030 2,140 1,300 0,692 0,726 Gvenlik Faktr A% Tipi S(S) 1 2 3 4 5 2,13 1,70 1,53 1,43 1,38 1,43 S1 2,66 2,19 2,00 1,81 1,73 S0 2,71 2,21 2,01 1,81 1,74 1,75
SX geometrisinin farkl- destek aral-klar-nda, S(S) ve S0 geometrilerindeki duvarlar-n ise farkl- uzunluklar- iin yap-lan analizlerde hesaplanan gvenlik katsay-s- ve yatay deformasyon de+erleri izelge 6.6da gsterilmektedir. izelge 6.6. Gvenlik Faktr ve Yatay Deformasyon De+erleri
Ortalama Eleman Boyutu (m) Gvenlik Faktr S(S) 1 SX 2 S0 3 Yatay Deformasyon (mm) S(S) 1 SX 2 S0 3
Duvar Tipi
S1 S2 S3 S10 S15 ref. 2D

1 2 4
0,692 0,723 0,731 0,780 0,849 0,726
1,38 1,37 1,41 1,41 1,42 1,43
1,73 1,71 1,71 1,56 1,55
1,74 1,74 1,74 1,74 1,76 1,75
20,03 17,18 19,72 19,25 18,64 25,12
7,91 8,63 9,18 13,37 14,21
7,68 7,90 7,56 7,33 7,22 7,50
S(S) geometrisi iki boyutlu analizde kal nl % 1,4m olan duvar geometrisi ile ayn d r. S0 geometrisi iki boyutlu analizde kal nl % 2,8m olan duvar geometrisi ile ayn d r. 3 SX ile farkl destek mesafelerinde modellenen geometriyi temsil etmektedir. 4 6 d%ml, duvar etraf nda ara yzeysiz model (a% tipi 4) (izelge 6.4).
izelge 6.6da grld+ gibi destekler aras- mesafe artt-ka hesaplanan gvenlik faktr azalmaktad-r. Ayn- geometrik dzenlemede hesaplanan gvenlik faktrleri (S(S) ve S0) tm analizlerde benzer sonular elde edilmektedir. 110
C. CANER KS N
Sonulardaki kk ve nemsiz farkl-l-klar hesaplamalardaki a+ farkl-l-klar-ndan meydana gelmektedir. Beklendi+i gibi destekler aras- mesafe art-ka yatay deformasyon de+erleri de artm-)t -r. Sonularda dikkat edilmesi gereken di+er nokta ise, S0 duvar-n-n uzunlu+u artsa da yanal deformasyonunun de+i) memesine ra+men, SX duvar-ndaki deformasyonlar-n daha de+i)ken olmas-d-r. Bu de+i)kenli+in sebebi S(S) duvar-n-n nihai s-n-ra daha yak-n olmas- olarak a-klanabilmektedir. Bu yzden duvar boyu de+i)imlerinde yanal deformasyonlar farkl- sonular verebilmektedir. #ekil 6.12de ankrajl- dayan-m duvar- geometrisi gsterilmektedir. Modeldeki s-n-r mesafeleri di+er iki ve boyutlu model geometrileri ile ayn-d-r. Modelde ara yzey eleman- kullan-lmamaktad-r. Bu hesaplamada ankraj kullan-ld-+-ndan dolayduvar kal-nl-+-n-n 0,8m olarak al-nmas- yeterli olmaktad-r. Ankraj akma derinli+ i 2m, uzunlu+u 4,50m, akma a-s- ise 32;dir. Ankraj ubu+una 150kN/m ngerme uygulanmaktad-r. Ankraj-n ucunda bulunan geogridin uzunlu+u 2,5mdir. Ankraj ve geogrid parametreleri izelge 6.7de gsterilmektedir.
#ekil 6.12. Ankrajl- Dayan-m Duvar- Geometrisi
111
C. CANER KS N
izelge 6.7. Ankraj Parametreleri (Brinkgreve, 2002)

EA Malzeme Tip [kN/m2] Ankraj ubu%u Geogrid Elastik Elastik 200000 100000 [m] 2,5 Lspacing
al-) man-n birinci blmnde oldu+u gibi ankrajl- duvar analizleri de farkld+m ve a+ tiplerinde uygulanmaktad-r. Farkl- a+ seeneklerinde 6 d+ml ve 15 d+ml modellemelerin eleman ve d+m say-lar- ile birlikte bu say-lara gre hesaplanan yatay deformasyon ve gvenlik faktr de+erleri izelge 6.8de gsterilmektedir. izelge 6.8. Gvenlik Faktr ve Yatay Deformasyon De+erleri
Ankrajl ve Ara Yzeysiz Modelleme (S = 0,8m) Ortalama Eleman Boyutu (m) 1,780 1,380 0,991 0,726 Ortalama Eleman Boyutu (m) 1,780 1,380 0,991 0,726 D%m Say s Eleman Say s [6] 165 275 535 997 366 598 1134 2084 D%m Say s Eleman Say s [15] 165 275 535 997 1391 2295 4407 8155 Yatay Deformasyon [mm] 5,01 5,19 5,46 5,56 Yatay Deformasyon [mm] 5,72 5,86 6,07 6,20 Gvenlik Faktr 2,27 2,25 1,98 1,81 Gvenlik Faktr 1,85 1,80 1,70 1,67
A% Tipi
2 3 4 5
A% Tipi
2 3 4 5
112
C. CANER KS N
0,8m
kal-nl-+-nda
ankrajl-
dayan-m
duvar-
iin
hesaplanan
yatay
deformasyonlar ve gvenlik faktrleri ile 2,8m kal-nl-+-nda ankrajs-z dayan-m duvar yatay deformasyon ve gvenlik faktrleri #ekil 6.13 ve 6.14te gsterilmektedir.
2,4 2,2 Gvenlik Faktr 2,0 1,8 1,6 1,4 1,2 1,0 100 1000 D%m Say s 10000 s = 0,8m Ankrajl (6 D%ml) S = 2,8m (15 D%ml) S = 0,8m Ankrajl (15 D%ml) S = 2,8m (6 D%ml)
#ekil 6.13. D+m Say-s- Gvenlik Faktr Grafi+i
10 9 Deformasyon (mm) 8 7 6 5 4 100 1000 D%m Say s 10000 S = 2,8m (6 D%ml) S = 0,8m Ankrajl (6 D%ml) S = 2,8m (15 D%ml) S = 0,8m Ankrajl (15 D%ml)
#ekil 6.14. D+m Say-s- Deformasyon Grafi+i Grafiklerden de anla)-ld-+- gibi dayan-m duvar-nda ankraj kullan-lmas durumunda duvar boyutu nemli lde kltlebilmektedir. Yap-lacak in)aat iin 113
C. CANER KS N
fizibilite al-) mas- a)amas-nda bu iki modelin irdelenmesi ve maliyet analizinin yap-lmas-, ekonomi a-s-ndan olduka byk nem ta)-maktad-r. Dikkat edilmesi gereken bir di+er nokta al-) man-n ilk blmnde oldu+u gibi hesaplamalardaki hassasiyetin sonulara yans-mas-d-r. Hesaplamalardaki d+m ve eleman say-s artt-ka daha isabetli sonulara ula)-lm-)t -r. Bu al-) man-n ilk blmnde ankrajs-z dayan-m duvar-nda iki boyutlu analizler uygulanarak farkl- varsay-mlar irdelenmi)tir. Bunlar-n sonucunda, ara yzey eleman- kullan-m-n-n a+ etkisini azaltt -+- sonucuna var-lm-)t -r. Yeterince hassas a+ tipleri kullan-ld-+-nda benzer sonular elde edilmi)ir. Kaba a+ tiplerinde ise gvenlik faktr ve yatay deformasyon sonular-nda nemli farkl-l-klar meydana gelmi)tir. al-) man-n ikinci blmnde destekli duvar analizleri yap-lm-)t -r. Nmerik analiz sonular- destek olarak adland-r-lan aral-kl- ikinci s-ra jet grout elemanlar-n-n efektif bir zm olabilece+ini gstermi)tir. Yine sonulardan grlece+i gibi destek aral-klar- byk oldu+u takdirde bile (S10, S15) destekli duvarlar olduka etkili sonular vermi)tir. nc blmde dayan-m duvar-na ankraj takviyesi yap-larak duvar kal-nl-+-n-n azalt -lmasdurumu di+er blmlerde oldu+u gibi farkla+ seeneklerinde irdelenmi)tir. Analiz sonular- 2,8m kal-nl-+-nda ankrajs -z duvar sonular- ile kar)-la)t-r-lm-)t -r. Duvar kal-nl-+- 2m azalt -lmas-na ra+men ankraj kullan-ld-+- takdirde sonularda a)-r- bir farkl-l-k gzlenmemi)tir.
6.2. Derin Kaz-larda Say-sal Analizler ile Destek Yap-lar-n-n Tasar-mBu al-)ma, yer alt -na yap-lacak otopark iin temel ukuru temel kaz-s- ve mevcut bina temellerinin destek analizlerini iermektedir. Kaz- sahas-n-n uzunlu+u 70m, geni)li+i 20m ve derinli+i 7mdir (#ekil 6.15). Analizler kaz- alan-n bir kenar-nda bulunan elemanlar iin yap-lm-)t -r. Hesap iin gerekli paramatreler zemin ara)t-rmas- ile bulunmaktad-r (Racansky vd., 2006).
114
C. CANER KS N
#ekil 6.15 Kaz- Sahas- Planal-) mada kal-n ve ince olmak zere iki farkl- geometride dayan-m duvar tasarlam-)t -r. Geometrileri d-)-nda duvarlardaki bir di+er fark ise ince duvarda kullan-lan ankrajlar-n a-lar- daha dik olarak ve daha fazla ngerme uygulanarak yerle)tirilmesidir lk blmde iki farkl- geometrideki duvar modeli iin de, cut off duvar- veya cut off perdesinden biri kullan-larak ve her ikisi de kullan-lmadan analizler yap-lm-)t -r (#ekil 6.16 ve #ekil 6.17). Dayan-m duvarlar-na ilave olarak yap-lacak cut off duvar- ya da perdesinin hesaplanan deformasyon ve gvenlik faktrne etkisi incelenmi)tir. kinci blmde ise kullan-lan ankraj elemanlar- ngerme kuvvetlerinin yine hesaplanan deformasyon ve gvenlik faktr de+erlerine etkisi incelenmi)tir.
115
C. CANER KS N
#ekil 6.16. Kal-n Duvar Tipi
#ekil 6.17. nce Duvar Tipi Jet grouting yntemiyle yap-lacak olan dayan-m duvar-, zellikleri kilde yap-lan jet grout (JG) eleman-yla ayn- ve 0,7 x 1,0m ebatlar-nda bulunan mevcut bina srekli temelinin alt -na in)a edilecektir. Analizlerde mevcut srekli temel iin lineer
116
C. CANER KS N
elastik model tipi kullan-lm-)t -r. Srekli temelin dayan-m duvar-na uygulad-+- kuvvet 300kN/m, evre binalar-n duvara uygulad-+- sr)arj gerilmesi 30kN/m2 dir. Yer alt su seviyesi zemin yzeyinin 2m a)a+-s-nda bulunmaktad-r (Racansky vd., 2006). Farkl- geometriler ve farkl- elemanlar-n kullan-ld-+- yap-n-n analizleri Plaxis program- ile yap-lm-)t -r (#ekil 6.18).
#ekil 6.18. Model Geometrisi Problemde farkl- elastisite modlnne sahip iki tip jet grout elemantan-mlanm-)t -r. Bunun sebebi JG elemanlar- zelliklerinin zemin tipinden olduka fazla etkilenmesidir. JG ve zemin parametreleri izelge 6.9da verilmektedir.
117
C. CANER KS N
izelge 6.9. JG ve Zemin Parametreleri (Racansky vd., 2006)

Model Malzeme Kil Dolgu Kumlu ak l Temel JG (kumlu ak l) JG (kil) (HS)1 (HS)1 (HS)1 (LE)2 (MC)3 (MC)3 power Malzeme [m] Kil Dolgu Kumlu ak l Temel JG (kumlu ak l) JG (kil)
1 2 3
Zemin Tipi
.unsat
.sat
kx
ky
E50ref
Eoedref
Drenajl Drenajl Drenajl Drenajl Drenajl Drenajl
[kN/m3] 21 18 18 22 22 22 2
[kN/m3] 21 20 21 22 22 22 Eurref
[m/gn] [m/gn] 0,007 1,000 1,420 0,000 0,000 0,000 0ur(nu) 0,007 1,000 1,420 0,000 0,000 0,000 pref
[kN/m2]
[kN/m2]
7,50E+03 7,50E+03 1,50E+04 1,50E+04 4,00E+04 3,99E+04 Rf Tcut-off
cref
[kN/m2] 15 3 0,5 1000 250
25 30 35 35 25
0 0 3 0 0
[kN/m2] 3,00E+04 6,00E+04 1,60E+05 5,00E+06 2,00E+07 5,00E+06
0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2
[kN/m2] 100 100 100 -
9,00E-01 9,00E-01 9,00E-01 -
[kN/m2] 250 62,5
0,9 0,7 0,5 -
Hardening Soil Model, reference Brinkgreve (2002) Mohr Coulomb Model, reference Brinkgreve (2002) Linear Elatic Model, reference Brinkgreve (2002)
Plaxis program-, elemanlar-n maksimum ekme dayan-mlar- manuel olarak girilmesine izin vermektedir. Bu al-)mada JG elemanlar-n-n maksimum ekme dayan-mlar- serbest bas-n dayan-mlar-n-n 1/8i olarak tan-mlanm-)t -r. Plaxis program-nda cut off perdesi plak elemanolarak tan-mlanm-)t -r. Cut off perdesinin zellikleri a)a+-da verilmektedir (Racansky vd., 2006).
118
C. CANER KS N
Cut Off Perdesi EA EI d w 3 : 1 x 106 kN/m : 3333,30 kNm2/m : 0,20m : 4,4 kN/m/m : 0,20
Modellemede her iki duvar tipindeki ankraj uzunluklar- 8m, geogrid uzunluklar- ise 5mdir. Kal-n duvar tipindeki ankraj saplanma a-lar- 15 , ince duvar tipinde ise 30dir. Hesaplamalarda kullan-lan ankraj ve geogrid zellikleri a)a+-da gsterilmektedir. Ankraj EA Geogrid EA : 3 x 105 kN/m Modellerde farkl- nokta seilmi)tir. A noktas- duvar-n en st noktas-n-, B noktas- kaz- taban- ile duvar-n kesi)ti+i noktay-, C noktas- ise kaz- taban-n-n orta noktas-n- temsil etmektedir. Her bir analizde bu noktalardaki d)ey - yatay deformasyonlar ve gvenlik faktrleri hesaplanm-) ve kar)-la)t -r-lm-)t -r (#ekil 6.19). : 3 x 104 kN/m
#ekil 6.19. Deformasyon De+erlerinin ncelenmesi iin Seilen Noktalar
119
C. CANER KS N
Plaxis program- ile hesaplama sekiz a)amada yap-lm-)t -r. Bu a)amalar a)a+-da gsterilmi)tir. 1. A)ama 2. A)ama 3. A)ama 4. A)ama 5. A)ama 6. A)ama 7. A)ama 8. A)ama : Mevcut yklerin ve temelin aktivasyonu : Jet grout elemanlar-n aktivasyonu : Birinci kademe kaz- yap-lmas- (- 2m) : Birinci ankraj-n yklenme ve ngermesi : kinci kademe kaz- yap-lmas- ve YASSnin kaz- seviyesine : kinci ankraj-n yklenme ve ngermesi : nc kademe kaz- yap-lmas- ve YASSnin kaz- seviyesine : Gvenlik faktrnn hesaplanmas-
indirilmesi (- 5,2m)
indirilmesi (- 7m) al-) man-n ilk blmnde cut off perdesi ve duvar-n-n, deformasyonlar ve gvenlik faktr zerindeki etkisi incelenmi)tir. Bu inceleme yap-l-rken ankraj ngerme kuvvetleri kal-n duvar tipinde 150kN/m ve 160kN/m, ince duvar tipinde ise 300kN/m de+erlerinde uygulanm-)t -r. Ankraj ngerme kuvvetlerinin tam uyguland-+analiz sonular- izelge 6.10da gsterilmektedir. izelge 6.10. ngerme Kuvvetlerinin Tam Uyguland-+- Analiz SonularA Noktas ngermeli Duvar Tipi Kar( la(t rmas Ux (mm) Cut Off Elemans z Dayan m Duvar Cut Off Perdeli Dayan m Duvar Cut Off Duvarl Dayan m Duvar Kal n Duvar "nce Duvar Kal n Duvar "nce Duvar Kal n Duvar "nce Duvar 57 47 50 39 27 20 Uy (mm) 115 115 106 105 80 80 B Noktas Ux (mm) 51 48 53 47 38 32 Uy (mm) 95 94 85 84 60 59 C Noktas Ux (mm) 0 0 0 0 0 0 Uy (mm) 41 39 37 34 32 27 1,52 1,44 1,56 1,54 1,58 1,66 Gvenlik Faktr
Hesaplanan de+erler
incelendi+inde cut
off
perdesinin
kullan-lmas -
durumunda dayan-m duvar-ndaki d)ey ve yatay deformasyonlar-n azald-+- gvenlik 120
C. CANER KS N
faktrnn ise artt-+- grlmektedir. Bunun bir sebebi suyun itki kuvvetinin bir k-sm-n-n cut off perdesi taraf-ndan kar)-lanmas-, di+eri ise cut off perdesinin dayan-m duvar-na destek olmas- olarak yorumlanabilmektedir. Cut off duvar kullan-ld-+- takdirde ise hem yatay hem de d)ey deformasyon de+erleri azalmakta gvenlik faktr artmaktad-r. Cut off duvar- kullan-ld-+-nda d)ey deformasyonlar -n cut off perdesine gre belirgin bir )ekilde azalmas-n-n sebebi cut off duvar kal-nl-+-n-n 1,5m olmas-ndan dolay- ta)-y-c- zelli+inin olmas-d-r.
#ekil 6.20. Kal-n Duvar Tipinde Deformasyon Da+-l-m- (Cut off Elemans-z)
121
C. CANER KS N
#ekil 6.21. Kal-n Duvar Tipinde Gerilme Da+-l-m- (Cut Off Elemans-z) #ekil 6.20de maksimum deformasyonun dayan-m duvar-n-n tepe noktas-nda olu)tu+u grlmektedir. Bunun sebebi devrilme tahkiklerinde moment al-nan noktaya en uzak noktan-n duvar-n tepe noktas- olmas- ve duvar-n rijit bir yap-da olmas-ndan dolay- devrilme ynne do+ru yekpare bir biimde hareket etmesidir. #ekil 6.21ye bak-ld-+-nda ise duvarda en fazla gerilmeye maruz kalan blgenin #ekil 6.19da gsterilen B noktas-n-n bulundu+u (Dayan-m duvar- topuk blgesi) blge oldu+u grlmektedir. En fazla gerilmeye maruz kalan blgenin duvar-n sol alt k)esinin olmamas-n-n sebebi, duvar-n ambuatmanl- olarak tasarlanmas-d-r. B noktas-n-n en fazla gerilmeye maruz kalan blge olmas-na ra+men devrilme tahkiki, deviren ve kar)- koyan kuvvetlerin duvar-n sol alt k)esine moment al-nmasile hesaplanmaktad-r. Bunun sebebi devrilmenin bu noktadan gerekle)mesidir. al-) man-n ikinci a)amas-nda, her bir duvar tipindeki ankraj ngerme kuvvetleri nce yar-ya indirilip, daha sonras-nda ise hi kullan-lmadan analizler yrtlm)tr. Bu )ekilde, dayan-m duvarlar-na uygulanan ankraj ngerme kuvvetlerin deformasyon ve gvenlik faktr zerindeki etkisi incelenmi)tir. Ankraj
122
C. CANER KS N
ngerme kuvvetinin duvar deformasyonlar- ve gvenlik faktr zerindeki etkisi a)a+-daki grafiklerde gsterilmektedir.
140 120 100 80 60 40 20 0 Kal n Duvar A Ux (mm) "nce Duvar Kal n Duvar "nce Duvar A Uy (mm) Kal n Duvar "nce Duvar
Cut Off Elemans z Dayan m Duvar (ngermeli)
Cut Off Elemans z Dayan m Duvar (%50 ngermeli)
Cut Off Elemans z Dayan m Duvar (ngermesiz)
#ekil 6.22. Cut Off Elenmans-z Duvar Deformasyonlar-na ngermenin Etkisi (A Noktas-)
120 100 80 60 40 20 0 Kal n Duvar B Ux (mm) "nce Duvar Kal n Duvar "nce Duvar B Uy (mm) Kal n Duvar "nce Duvar
#ekil 6.23. Cut Off Elenmans-z Duvar Deformasyonlar-na ngermenin Etkisi (B Noktas-) 123
C. CANER KS N
45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Kal n Duvar C Ux (mm) "nce Duvar Kal n Duvar "nce Duvar C Uy (mm) Kal n Duvar "nce Duvar
#ekil 6.24. Cut Off Elenmans-z Duvar Deformasyonlar-na ngermenin Etkisi (C Noktas-)
120 100 80 60 40 20 0 Kal n Duvar "nce Duvar Kal n Duvar "nce Duvar
A Ux (mm) A Uy (mm) Kal n Duvar "nce Duvar
Cut Off Perdeli Dayan m Duvar (ngermeli)
Cut Off Perdeli Dayan m Duvar (%50 ngermeli)
Cut Off Perdeli Dayan m Duvar (ngermesiz)
#ekil 6.25. Cut Off Perdeli Duvar Deformasyonlar-na ngermenin Etkisi (A Noktas-)
124
C. CANER KS N
90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Kal n Duvar "nce Duvar Kal n Duvar "nce Duvar
B Ux (mm) B Uy (mm) Kal n Duvar "nce Duvar
#ekil 6.26. Cut Off Perdeli Duvar Deformasyonlar-na ngermenin Etkisi (B Noktas-)
40 35 30 25 20 15 10 5 0 Kal n Duvar "nce Duvar Kal n Duvar "nce Duvar
C Ux (mm) C Uy (mm) Kal n Duvar "nce Duvar
#ekil 6.27. Cut Off Perdeli Duvar Deformasyonlar-na ngermenin Etkisi (C Noktas-)
125
C. CANER KS N
90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Kal n Duvar "nce Duvar Kal n Duvar "nce Duvar
A Ux (mm) A Uy (mm) Kal n Duvar "nce Duvar
Cut Off Duvarl Dayan m Duvar (ngermeli)
Cut Off Duvarl Dayan m Duvar (%50 ngermeli)
Cut Off Duvarl Dayan m Duvar (ngermesiz)
#ekil 6.28. Cut Off Duvarl- Duvar Deformasyonlar-na ngermenin Etkisi (A Noktas-)
60 50 40 30 20 10 0 Kal n Duvar "nce Duvar Kal n Duvar "nce Duvar
B Ux (mm) B Uy (mm) Kal n Duvar "nce Duvar
#ekil 6.29. Cut Off Duvarl- Duvar Deformasyonlar-na ngermenin Etkisi (B Noktas-)
126
C. CANER KS N
35 30 25 20 15 10 5 0 Kal n Duvar "nce Duvar Kal n Duvar "nce Duvar
C Ux (mm) C Uy (mm) Kal n Duvar "nce Duvar
#ekil 6.30. Cut Off Duvarl- Duvar Deformasyonlar-na ngermenin Etkisi (C Noktas-)
1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 Cut Off Elemans z Dayan m Duvar (ngermeli) Cut Off Elemans z Dayan m Duvar (%50 ngermeli)
"nce Kal n Cut Off Elemans z Dayan m Duvar (ngermesiz)
Kal n "nce
#ekil 6.31. Cut Off Elemans-z Duvar-n Gvenlik Faktrne ngermenin Etkisi
127
C. CANER KS N
1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 Cut Off Perdeli Dayan m Duvar (ngermeli) Kal n Cut Off Perdeli Dayan m Duvar (%50 ngermeli) Cut Off Perdeli Dayan m Duvar (ngermesiz) "nce Kal n "nce
#ekil 6.32. Cut Off Perdeli Duvar-n Gvenlik Faktrne ngermenin Etkisi
1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 Cut Off Duvarl Dayan m Duvar (ngermeli) Cut Off Duvarl Dayan m Duvar (%50 ngermeli)
Kal n "nce Kal n Cut Off Duvarl Dayan m Duvar (ngermesiz) "nce
#ekil 6.33. Cut Off Duvarl- Duvar-n Gvenlik Faktrne ngermenin Etkisi Grafiklerden de grld+ gibi ngerme kuvvetlerinin uygulanmas- hem kal-n hem de ince duvar tiplerinde A, B ve C noktalar-ndaki deformasyonlar -
128
C. CANER KS N
azaltmaktad-r. En kk deformasyon de+erlerine dayan-m duvarlar-na ilave olarak cut off duvar- kullan-ld-+-nda ula)-lmaktad-r. Analiz sonular-nda bir di+er gze arpan nokta ise, ngerme kuvveti de+i)iminin gvenlik faktrne etkisinin olmamas-d-r. Ankrajlara uygulanan ngerme kuvveti azalt -sa bile duvarlar-n gvenlik faktrnde bir de+i)im gzlenmemektedir. Bu durum ngerme kuvvetinin, gelen bas-nlar kar)-s-nda dayan-m duvar-n-n yatay ve d)ey hareketlerini bir miktar engellemekte oldu+u fakat duvar-n s-n-r gme de+eri zerinde bir etkisi olmad-+)eklinde yorumlanabilmektedir. 6.3. Kompozit Zeminlerde Homojenle)tirme Metodu Kullan-larak Yap-lan Say-sal Analiz rne+i Plaxis 3D program-nda geni) bir alandaki kolonlar-n her birinin ayr- ayr modellenmesi olduka zahmetli bir al-) ma oldu+undan dolay- bu program-n pratikte kullan-lmas- ok gtr. Bu yzden do+al zemin ve kolonlardan olu)an yap-y- tek bir malzeme haline getirip Plaxis 2D program-nda tan-mlamak bu problemlerin zmn olduka kolayla)t -racakt -r. Omine vd. (1993) ve Omine vd. (1999) taraf-ndan nerilen metot Blm 4.3te (Homojenle)tirme Metodu Kullan-larak Kompozit Zeminlerin Nmerik Analizinin Yap-lmas-) detaylolarak anlat -lm-)t-r. Bu rnekte imento katk-lkolonlar ile iyile)tirilmi) zeminlerde homojenle)tirme metodunun uygulanmas incelenmi)tir. Omine vd. (1999), nerdikleri metodun geerlili+ini sa+lamak amac-yla imento katk-l- kolonlarla iyile)tirilmi) zemine model deneyleri uygulamaktad-r. Deney dzene+inin genel grnts ve kolonlar-n yerle)imi #ekil 6.34 ve 6.35te gsterilmektedir. Deney kasas- ierisine yerle)tirilen kaolin kili, ap- 30mm, yksekli+i 200mm olan imento katk-l- kolonlarla glendirilmi)tir (#ekil 6.34).
129
C. CANER KS N
#ekil 6.34. Deney Dzene+i (Omine vd., 1999)
#ekil 6.35. Deney Dzene+inde Kolonlar-n Yerle)imi (Omine vd., 1999)
Model deneyi verileri ve malzeme parametreleri izelge 6.11 ve 6.12de gsterilmektedir. Homojenle)tirilmi) zemin parametreleri ise izelge 6.13te gsterilmektedir.
izelge 6.11 Model Deney Verileri (Omine vd., 1999)

imento "eri%i [kg/m3] rnek 1 rnek 2 90 90 8 15 Kolon Say s "yile(tirme Oran fs [%] 22 42
130
C. CANER KS N
izelge 6.13te homojenle)tirilmi) zemin iin verilen de+erler Omine vd. (1999) taraf-ndan nerilen ve Blm 4.3te detaylolarak anlat -lan homojenle)tirme metodu formlasyonlar- kullan-larak hesaplanm-)t-r. Homojenle)tirilmi) ve do+al zemin iin poisson oran- s-ras-yla 0,40 ve 0,49 olarak kabul edilmektedir. #ekil 6.34te verilen model deney dzene+i Plaxis paket program-nda dzlem deformasyon ko)ullarda iki boyutlu olarak modellenmi)tir. izelge 6.12. Katk- ve Matris Parametreleri (Omine vd., 1999)
Elastik Modl [kPa] Es Uygulama 1 Uygulama 2 17262 17262 E
*
Poisson Oran [-] 0s 0,40 0,40 0

*
Kesme Kuvveti [kPa] cus 29,96 29,96 cu* 2,66 2,66
4171 4171
0,49 0,49
izelge 6.13. Homojenle)tirmi) Zemin Parametreleri (Omine vd., 1999)

Elastik Modl [kPa] Ev Uygulama 1 Uygulama 2 7051 9669 Eh 5331 6786 0vh 0,47 0,45 Poisson Oran [-] 0hh 0,48 0,47 +yv 17,32 28,24 Akma Gerilmesi [kPa] +yh 5,8 6,26
Deney dzene+indeki katk-l- kolonlar ile iyile)tirilmi) zemin, Omine vd. (1999) taraf-ndan nerilen formlasyonlar ile homojenle)tirlmi) zemine dn)trlm)tr. Sonlu elemanlar analizlerinde kullan-lan model geometrisi #ekil 6.36da gsterilmektedir.
131
C. CANER KS N
#ekil 6.36. Model Geometrisi Plaxis program- ile yap-lan analizlerde #ekil 6.34te gsterilen deney dzene+inin yar-s- modellenmi), 15 d+ml gen eleman kullan-lm-)t -r. Analizlerde kullan-lan sonlu elemanlar a+- #ekil 6.37de grlmektedir. Do+al zemin ve homojenle)tirilmi) blge, Mohr Coulomb zemin modeli ile modellenmi)tir. Hesaplamalar, zemin gme de+erine ula)ana kadar 0,96kPa artt-r-larak devam etmi)tir.
#ekil 6.37. Gerilme - Deformasyon Grafi+i iin Seilen Nokta
132
C. CANER KS N
Omine vd. (1999) taraf-ndan nerilen metot ile homojenle)tirilmi) malzeme zerinde, Plaxis program- ile yap-lan analiz sonular-n-n model deneyi sonular- ile kar)-la)t-r-lmas- #ekil 6.38 ve 6.39da gsterilmektedir.
UYGULAMA 1 30 25 Gerilme (kPa) 20 15 Plaxis 10 5 0 0 1 2 3 4 5 Deformasyon (mm) Model Deneyi
#ekil 6.38. Gerilme Deformasyon li)kisi Kar)-la)t-r-lmas-
UYGULAMA 2 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 0 1 2 3 4 5 Deformasyon (mm)
Gerilme (kPa)
Plaxis Model Deneyi
133
C. CANER KS N
Grafiklerden grld+ gibi Plaxis ile yap-lan analiz sonular-, model deneyi sonular-na yakla)makta ama tam olarak ayn- de+eri vermemektedir. Gme yk de+erleri benzer hesaplanmas-na ra+men deformasyonlarda farkl-l-k grlmektedir. Ayn- yk derecesinde model deneyinde daha byk deformasyonlar-n meydana geldi+i grlmektedir. izelge 6.12de verilen parametrelerin ayr-ca Omine vd. (1993) taraf-ndan nerilen formlasyonlarla da homojenle)itirilmesi yap-lm-) ve izelge 6.14teki de+erler elde edilmi)tir. ki boyutlu Plaxis analizleri bu parametreler kullan-larak tekrarlanm-)t -r. Omine vd. (1993) taraf-ndan nerilen metotta kohezyon iin homojenle)tirme formlasyonu bulunmad-+-ndan dolay- zeminin lineer elastik malzeme oldu+u kabul edilmi)tir. izelge 6.14. Homojenle)tirilmi) Zemin Parametreleri
Gerilme Da% t m Parametresi B Uygulama 1 Uygulama 2 2,03 2,03 Kar ( m Elastik Modl E [kPa] 5765 7608 Kar ( m Kesme Modl G [kPa] 1949 2594 Kar ( m Hacimsel Esneklik Modl K [kPa] 4584 3771 Kar ( m Poisson Oran [] 0,48 0,47
#ekil 6.40 ve 6.41de Omine vd. (1993) ve Omine vd. (1999) taraf-ndan nerilen homojenle)tirme metotlar- kullan-larak elde edilen malzemelerin Plaxis program- ile hesaplanan gerilme deformasyon ili)kileri ile model deneyi sonular kar)-la)t-r-lmaktad-r.
134
C. CANER KS N
UYGULAMA 1 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 0 1 2 3 4 5 Deformasyon (mm)
Gerilme (kPa)
Model Deneyi Omine vd., 1993 Omine vd., 1999
UYGULAMA 2 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 0 1 2 3 4 5 Deformasyon (mm)
Gerilme (kPa)
Model Deneyi Omine vd., 1993 Omine vd., 1999
#ekil 6.41. Gerilme Deformasyon li)kisi Kar)-la)t-r-lmasGrafiklerde grld+ gibi iki farkl- homojenle)tirme metodu ile elde edilen de+erler zerinde yap-lan analizlerde, homojenle)tirilmi) malzemelerin elastik modlleri farkl- olmas-na ra+men ayn- gerilme deformasyon e+imine ula)-lmaktad-r. Omine vd. (1993) taraf-ndan nerilen metotda kohezyon parametresi de+eri homojenle)tirilemedi+i iin homojenle)tirilmi) malzeme lineer elastik olarak
135
C. CANER KS N
kabul edilmektedir. Bunun sonucunda gerilme deformasyon grafi+i do+rusal olarak elde edilmektedir. 6.4. Jet Grouting Yntemi ile Zemin yile)tirmesinin Say-sal Analizine Dair Bir Vaka Analizi Bu al-) ma, Romanya - Kstence #ehri Liman sahas-nda in)aas- planlanan S-v- Kimyasal rnleri Terminaline ait 33m ve 15m aplar-nda tank temelleri alt -ndaki zemininin -slah edilmesi amac-yla yap-lm-)t -r. Temel zemini verileri incelendi+inde zemin -slah- iin uygulanabilir en ekonomik zmn jet grouting yntemi ile iyile)tirilme olaca+-na karar verilmektedir. Zemin ett raporunda verilen bilgilere gre 33m ap-ndaki tanklarda iki)er adet, 15 metrelik tanklarda ise birer adet sondaj kuyusu a-lm-)t -r. Laboratuar sonular- ve sondaj sonular-na gre zemin profili, ilk 10m ve 10mden sonras )eklinde ayr-larak analiz edilmi)tir. Geoteknik hesaplamalarda bu derinliklerdeki parametreler dikkate al-narak analizler yap-lm-)t -r. Mevcut zemin ett raporuna gre ilk 10 metrelik zeminin parametreleri; Su muhtevas- (<) Bo)luk oran- (e) K-vam indeksi (Ic) Birim a+-rl-k () Orta s-k-)t -r-labilirlik (M 2 - 3) sel srtnme a-s- () Kohezyon de+eri (c) Su muhtevas- (<) Bo)luk oran- (e) K-vam indeksi (Ic) Birim a+-rl-k () Orta s-k-)t -r-labilirlik (M 2 - 3) sel srtnme a-s- () : 11 - 25% : 0,65 0,76 : 0,45 0,70 : 17,2 19,4kN/m3 : 80 - 158daN/cm2
: 11 - 34
: 4 - 24kPa
10 metreden sonras- iin zemin parametreleri; : 18 - 23% : 0,60 0,70 : 0,60 0,72 : 18,3 18,9kN/m3 : 128 - 196daN/cm2
: 13 - 19
136
C. CANER KS N
Kohezyon de+eri (c)
: 14 - 30kPa
Yer alt - suyu seviyesi derinli+i ortalama 2,0 metre olarak al-nm-)t -r. Zeminin ta)-ma gc de+erinin sadece cu de+erinden ald-+- kabul edilmi)tir. Bu duruma gre hem mevcut durum hem de -slah sonras- ta)-ma gc ve oturma de+erleri hesaplanm-)t -r. Zemin elastisite modl hesab- iin E)itlik 6.1 kullan-lm-)t -r. (6.1)
Eu = 300 cu FEM hesaplamalar-nda Eu de+eri ilk 10m iin;
cu = 14kPa, 10mden sonras- iin;
Eu = 300 * 14 = 4200kPa
cu = 22kPa, olarak al-nm-)t -r.
Eu = 300 * 22 = 6600kPa
n)aat sahas-nda 9 adet 33m, 21 adet 15m aplar-nda tank yap-lmas planlanmaktad-r. mal edilecek tanklar-n plan- #ekil 6.42de gsterilmektedir.
137
C. CANER KS N
#ekil 6.42. n)a edilecek Tanklar-n Plan33m apl- Tank Alan Maksimum A+-rl-k qo 15m apl- Tank Alan Maksimum A+-rl-k qo : : : 176,71m2 3300ton 3300 / 176,71 = 18,67t/m2 : : : 855,30m2 17950ton 17950 / 855,30 = 20,99t/m2
138
C. CANER KS N
Temel derinli+i (Df) 2,0m olarak al-nm-)t -r. Zemin ortam-n-n zellikleri dikkate al-narak iyile)tirilmemi) zemin zerinde killi durum iin klasik yntem ile hesaplama yap-lm-)t -r. Hesaplamada dairesel temel zellikleri dikkate al-nm-)t -r. yile)tirilmemi) zeminin ta)-ma gc E)itlik 6.2 kullan-larak hesaplanmaktad-r (Terzaghi Peck, 1967). qd = 1,3 c Nc + 0 Df Nq +0,3 B N0 = 0 iin ta)-ma gc faktrleri izelge 4.1den al-nmaktad-r. (6.2)
Nc = 5,7
Nq = 1.0
N0 = 0
Parametreler E)itlik 6.2ye gre yerle)tirildi+inde ve GS = 3 olarak al-nd-+-nda; = 13,97t/m2 = 13,97 / 3 = 4,66t/m2
qd qemin
olarak hesaplanmaktad-r. Klasik yntem ile yap-lan hesaplamalar- teyit etmek amac- ile 15m ve 33m aplar-ndaki tank temelleri zerinde FEM analizleri yap-lm-)t -r. FEM analizlerinde kullan-lan malzeme parametreleri izelge 6.15te gsterilmektedir. 15m ve 33m aplar-ndaki temellerin model geometrisi #ekil 6.43te gsterilmektedir. izelge 6.15. yile)tirme Yap-lmam-) Zeminin Malzeme Parametreleri
Malzeme Model Tipi .unsat .sat 0 [-] E [kN/m2] c [kN/m2] 14 22 [] 0 0 2 [] 0 0 Tcut-off [kN/m2] 0 0
[kN/m3] [kN/m3] 18 19 18 19
Yumu(ak Kil - 1 Drenajs z Yumu(ak Kil - 2 Drenajs z
0,35 4,20E+03 0,35 6,60E+03
139
C. CANER KS N
Yumu)ak Kil -1 (10,00m)
Yumu)ak Kil - 2 (37,30m)
#ekil 6.43. yile)tirme Yap-lmam-) Zeminin Modeli (15m) yile)tirilmemi) zemin zerine, in)a edilecek tank ykleri uygulanarak yap-lan Plaxis analizleri sonucunda #ekil 6.44te gsterilen grafikler elde edilmektedir.
140
C. CANER KS N
140 120 Gerilme (kPa) 100 80 60 40 20 0 0 300 600 900 1200 Deformasyon (mm) 15m apl "yile(tirilmemi( Tank Temeli 33m apl "yile(tirilmemi( Tank Temeli
#ekil 6.44. 15m ve 33m apl- Temellerin Gerilme Deformasyon li)kisi Grafiklerden grld+ gibi yap-lar zemine uygulayacaklar- maksimum gerilmelere ula)madan izin verilen oturma de+erlerini a)maktad-r. Radye temellerde kabul edilebilir s-n-r olan 5cm oturma de+eri baz al-n-r ise, bu oturma de+erine 15m apl- tankta 39,92kPa, 33m apl- tankta ise 24,32kPa bas-n de+erinde ula)-lmaktad-r. Tanklar-n zemine uygulad-+- niform bas-nlar ve zeminde gerekle)en oturmalar dikkate al-nd-+-nda mevcut ta)-ma gc de+erinin yetersiz oldu+u grlmekte ve temel zemininin glendirilmesine ihtiya duyulmaktad-r. qemin = 4.66t/m2 < qo15 = 18,67t/m2 < qo33 = 20,99t/m2 Yukar-daki veriler de+erlendirildi+inde ve yap-lan zemin etd gre, temel taban kotu alt -nda doygun ve olduka zay-f zellikte az kumlu zemin katman- yer almaktad-r. Ta)-ma gc qemin = 4,66t/m2, qd qemin )art -n- sa+layamamaktad-r. Bu tespit do+rultusunda, yap-n-n yap-laca+- problemli zemin ortam-n, yap- emniyetini sa+layacak zemin iyile)tirilmesi gerekmektedir. Bu tr problemli ortamlarda, a)a+-da bahsedilen nlemlerden biri veya bir ka- birlikte de+erlendirilerek zme gidilebilir. Bu nlemler, k-sa ba)l-klar halinde belirtilecek olursa;
141
C. CANER KS N
o Yap-n-n, zay-f zeminler iinden daha sa+lam zemin ortamlara geen elamanlarla desteklenmesi o Yap-n-n yzeysel temeller ile desteklenmesi ve zay-f zeminleri dikkate alacak )ekilde tasarlanmaso Derin ve yzeysel olmak zere, yzen bir temel kullan-lmaso Zeminin mhendislik zelliklerinin iyile)tirilmesi Yukar-da nerilen yntemler zerinde yap-lan analizler sonucu uygulama kolayl-+-, ekonomikli+i vb. )artlar de+erlendirildi+inde, Zeminin mhendislik zelliklerinin iyile)tirilmesi amac-yla jet grouting ynteminin uygulanmas-na karar verilmektedir. Bu projede, 80cm ap mertebesinde olu)turulacak jet kolonlar, Yap-sal Ta)-y-cElemanlar ve zeminin mhendislik zelliklerinin iyile)tirilmesine ynelik olarak tasarlanmaktad-r. Jet kolonlar-n, yk ta)-ma hesab-nda, zemin ortam-n zellikleri dikkate al-narak, fiziksel srtnme ve u ta)-ma de+erlerinin al-nd-+-, Srtnme Eleman- yakla)-m- kullan-lmaktad-r. Kohezyonlu zeminlerde jet grout kolonu ta)-ma kapasitesi 4.25 kullan-larak hesaplanmaktad-r. A = (0,80)2 x 3,14 / 4 = 0,503m2 cu = 22 kPa (U Blgesi De+eri) As = P x L P = 3,14 x 0,80 = 2,51m L = 15m = 1 0,00615 (cu - 25) Zemin ett raporuna gre 0 - 5m, 5 15 tabakalar-n-n cu de+erleri farkloldu+undan dolay- 15mlik blgede her iki tabakan-n srtnme direnci farklolacakt -r. Toplam srtnme direnci ise bunlar-n toplam de+eri olarak al-nacakt -r (izelge 6.16).
142
C. CANER KS N
izelge 6.16. Farkl- Tabakalar-n Srtnme Direnleri

P [m] 1 2 2,51 2,51 L [m] 5 10 c (kPa) 14 22 1,07 1,02 Qf (kN) 188 563 751kN
Toplam Srtnme Direnci
Buradan; Tek jet kolon ta)-ma kapasitesi; Qd = 9 cu A + As1 21 c1 + As2 22 c2 100 + 751 = 851kN = 85,1ton (Jet kolon s-n-r ta)-ma kapasitesi) Buradan, jet kolonlar-n olu)turulmas-nda uygulanacak aplikasyon plan-, yap boyutlar- ve k-smi flotasyon )artlar- gz nne al-narak (Mevcut zemin ortam-n yk alma kapasitesi ihmal edilerek);
33m Tank; Qnet 17950t al-narak 17950 / 85,1 211 adet jet kolon bulunmu)tur. Klasik zmde 211 adet jet grout kolonu bulunmu)tur. Verilen boyutlara gre yap- s-n-r- d-)-nda i)letme a)amas-nda yanal kaymalar-n nlenmesi iin 1 er s-ra jet grout kolonlar- ilave edilmi)tir. Toplamda 264 adet kolon yap-lmas- nerilmi)tir.
15m Tank; Qnet 3300 ton al-narak, 3300 / 85,1 39 adet jet kolon bulunmu)tur. Klasik zmde 39 adet jet grout kolonu bulunmu)tur. Verilen boyutlara gre yap- s-n-r- d-)-nda i) letme a)amas-nda yanal kaymalar-n nlenmesi iin 1 er s-ra jet grout kolonlar- ilave edilmi)tir. Toplamda 69 adet kolon yap-lmas- nerilmi)tir.
143
C. CANER KS N
Her iki kenar boyunca SH = 200cm ve SV = 200cm aral-klarla uygulanmak zere, #ekil 6.45te gsterildi+i gibi, 80 ap-nda, L = 15m boyunda jet kolonlar olu)turulacakt -r.
#ekil 6.45. Tank Temelleri iin Jet Grout Kolon Aplikasyon PlanZemin ortamda uygulanacak jet grouting yntemi, mevcut yap- sahas-ndaki ta)-ma ve oturma kontrollerinin yan- s-ra, sismik bir hareketlenme durumunda muhtemel s-v-la)ma riskine kar)- nlem almak zere tasarlanm-) olup, zeminde yzeyden itibaren olu)acak iyile)tirme al-) mas- sonucu jet kolonlar vas-tas-yla yap yklerinin do+al zeminden yakla)-k 17 metre derinli+e aktar-lmas-n- sa+layacakt -r. Bu nedenle, jet grout kolunu iin ilgili derinliklerdeki zemin parametreleri 144
C. CANER KS N
kullan-larak, sonlu elemanlar yntemi ile iki boyutlu analizler yap-lm-)t -r. Plaxis program- ile yap-lan iki boyutlu analizler iin malzeme parametreleri izelge 6.17de gsterilmektedir.
izelge 6.17. FEM Analizi iin Malzeme Parametreleri

Malzeme Model Tipi .unsat .sat 0 [-] E [kN/m2] c [kN/m2] 14 1 22 250 [] 0 35 0 0 2 [] 0 5 0 0 Tcut-off [kN/m2] 0,0 0,0 0,0 62,5
[kN/m3] [kN/m3] 18 21 19 22 18 21 19 22
Yumu(ak Kil - 1 Drenajs z Dolgu Drenajl
0,35 4,20E+03 0,30 6,60E+04 0,35 6,60E+03 0,20 5,00E+06
Yumu(ak Kil - 2 Drenajs z Jet Grout Drenajl
Hesaplamalarda birim hcre modeli esas al-narak tek bir kaz-k ve bu kaz-+-n etki alan- blgesi dikkate al-narak analizler yap-lm-)t -r (zsoy Durguno+lu, 2003) (#ekil 6.46).
#ekil 6.46. Birim Hcre Modeli Yerle)im Plan- (zsoy Durguno+lu, 2003) Plaxiste 2D program-nda hesaplama yapabilmek iin SV ve SH aral-klar- 2m olan kare )eklinde birim hcrenin, hcre alan- sabit tutularak daire )ekline evrilmesi gerekmektedir (E)itlik 6.3).
145
C. CANER KS N
a2 r = M = 1,13m .
(6.3)
r a
: Olu)turulacak daire )eklindeki birim hcrenin yar-ap: Kare )eklindeki birim hcrenin bir kenar-n-n uzunlu+u Birim hcre metodu ile analizi yap-lacak olan modelin geometrisi #ekil
6.47de gsterilmektedir. 15m uzunlu+unda tasarlanan jet grout kolonu alt -nda 30m boyunca devam eden yumu)ak kil tabakas- bulunmaktad-r.
Dolgu (0,30m) Jet Grout Kolonu (15m) Yumu)ak Kil - 1 (7,70m)
Yumu)ak Kil - 2 (37,30m)
#ekil 6.47. Model Geometrisi Birim hcre alan- olu)turulurken 15 d+ml eksenel simetri modeli kullan-lm-) ve birim hcrenin yar-s- modellenmi) tir. #ekil 6.48de iyile)tirilmi) ve
146
C. CANER KS N
iyile)tirilmemi) zeminlerin gerilme deformasyon ili)kisi kar)-la)t -r-lmas gsterilmektedir.
1000 900 800 Gerilme (kPa) 700 600 500 400 300 200 100 0 0 500 1000 1500 Deformasyon (mm) 15m apl "yile(tirilmemi( Tank Temeli 33m apl "yile(tirilmemi( Tank Temeli Jet Kolonlarla "yile(tirilmi( Zemin
#ekil 6.48. Gerilme Deformasyon li)kisi Kar)-la)t-rmasKlasik zm yntemi ve Plaxis program- ile yap-lan analizlerden elde edilen sonulara gre jet grouting uygulamas- sonras-nda zeminin ta)-ma gc olduka artm-) ve oturmalar kontrol alt -na al-nm-)t -r. Mevcut )artlarda msade edilebilecek 5cm de+erindeki oturma, 15m ap-ndaki temelde 39,92kPa, 33m ap-ndaki temelde 24,32kPa bas-n de+erinde meydana gelmektedir. Jet grout kolonlar- ile iyile)tirme yap-ld-ktan sonra 15m ap-ndaki tank-n temele uygulad-+- 186,70kPa bas-nta 2,71cm, 33m ap-ndaki tank-n temele uygulad-+- 209,90kPa bas-nta 3,09cm oturma gerekle)mektedir. Bu de+erler radye temeller iin kabul edilebilir oturma s-n-r- olan 5cmden kk olduklar- iin kabul edilebilmektedir. Jet kolonlar-n in)as- sonras-, kolon ba)lar- ve radye temel tabanalt -nda en az 30cm kal-nl-kta olu)turulacak granler dolgu tabakas- (Balast malzeme kullan-larak) yklerin, jet kolonlara niform da+-t -lmas-nda ve zemindeki suyun temel tabanalt -nda kontrol ve olas- bo)luk suyu bas-nlar-n-n snmlenmesine katksa+layabilecektir.
147
C. CANER KS N
Hesaplamalardan grlece+i zere, zemin -slah- sonucunda proje yklerine gre her iki tip tank iinde istenilen ta)-ma gc ve oturma de+erleri kabul edilebilir s-n-rlarda kalmaktad-r. Kullan-lan parametreler de gz nne al-nd-+-nda in)a edilecek yap- iin ortaya konulan hesaplama sonular-, jet kolonlarla yap-lan iyile)tirmenin uygun ve yeterli oldu+unu gstermektedir.
148
7. SONULAR VE NER LER
C. CANER KS N
7. SONULAR VE NER LER al-) ma kapsam-nda jet grouting ynteminin kullan-ld-+- yerler, yap-m a)amas-nda kullan-lan ekipmanlar, bu ekipmanlar-n kullan-m amalar- ve )ekilleri, uygulamadan sonraki gerekli kontroller, jet grout kolonlar-n-n ta)-ma gc hesap yntemleri ve gerekli parametreler incelenmi)tir. Zeminlerde s-v-la)maya problemine kar)-, jet grout kolonlar- ile yap-lan iyile)tirmede kullan-lan hesap yntemi incelenmi)tir. Birim hcre kullan-larak yap-lan bu hesap yntemi bir rnek zerinde uygulanm-)t -r. rnek sonucunda bu yntemin s-v-la)ma sorununa kar)- bir zm olu)turabilece+i grlmektedir. al-) man-n 6. blmnde sonlu elemanlar yntemi kullan-larak yap-lan jet grouting ynteminin say-sal analizleri, e)itli rnekler zerinde incelenmi)tir. Analizler, Plaxis paket program- ile iki ve boyutlu olarak gerekle)tirilmi)tir. v lk rnekte jet grouting yntemi ile yap-lan dayan-m duvarlar-n-n say-sal analizleri incelenmi)tir. al-)mada ncelikle ara yzey eleman-, a+ boyutu ve duvar kal-nl-+-n-n sonular zerindeki etkisi ara)t -r-lm-)t -r. Sonras-nda destekli ve desteksiz duvarlar-n analizleri yap-lm-) ve destekler aras-ndaki mesafelerin sonular stndeki etkisi ara)t -r-lm-)t -r. Bu blmde elde edilen sonular a)a+-daki gibi zetlenebilir; Analizlerde eleman ve d+m say-s -n-n artt-r-lmas- ve zemin ile yap aras-nda ara yzey eleman-n-n kullan-lmas- durumunda daha hassas modellemeler yap-larak daha isabetli sonulara ula)-ld-+- grlmektedir. Plaxis 3D ile yap-lan analizlerde ikinci s-ra destek elemanlar- aras-ndaki mesafelerin artmas- ile duvar gvenlik faktrnn azald-+-, duvardaki yatay deformasyon de+erlerinin ise artt-+- grlmektedir. Analiz sonular-ndan, duvar dayan-m duvarlar-nda nemli ankraj kullan-lmas boyutlar-n-n kltlebildi+ i
durumunda
lde
grlmektedir. Yap-lacak in)aat iin fizibilite al-)mas- a)amas-nda bu durumun irdelenip duvar maliyet analizinin yap-lmas-, in)aat ekonomisi a-s-ndan olduka byk nem ta)-maktad-r.
149
C. CANER KS N
v kinci rnek, yer alt -na yap-lacak otopark iin temel ukuru temel kaz-s- ve mevcut bina temelleri iin destek yap-s- analizlerini iermektedir. al-)mada iki farkl- geometrideki duvar modelinde cut off duvar- ve perdesi kullan-m-n-n deformasyon ve gvenlik faktr de+erlerine etkisi incelenmi)tir. Ayr-ca ankraj elemanlar-na uygulanan ngerme kuvvetlerinin hesaplanan deformasyon ve gvenlik faktr de+erlerine etkisi incelenmi)tir. Bu blmde elde edilen sonular a)a+-daki gibi zetlenebilir; Cut off perdesinin kullan-lmas- durumunda dayan-m duvar-ndaki d)ey ve yatay deformasyonlar-n azald-+gvenlik faktrnn ise artt-+grlmektedir. Bunun bir sebebi suyun itki kuvvetinin bir k-sm-n-n cut off perdesi taraf-ndan kar)-lanmas-, di+er sebebi ise cut off perdesinin dayan-m duvar-na destek olmas- olarak yorumlanabilmektedir. Cut off duvar- kullan-ld-+- takdirde hem yatay hem de d)ey deformasyon de+erleri azalmakta gvenlik faktr artmaktad-r. Cut off duvar kullan-ld-+-nda olu)an d)ey deformasyonlar-n, cut off perdesi kullan-lmas- durumunda olu)an d)ey deformasyonlara gre belirgin bir )ekilde azalmas-n-n sebebi cut off duvar- kal-nl-+-n-n fazla olmas-ndan dolay- ta)-y-c- zelli+inin olmas- olarak yorumlanabilmektedir. Ankraj ngerme kuvvetlerinin uygulanmas- hem kal-n hem de ince duvar tiplerinde deformasyonlar- azaltmaktad-r. En kk deformasyon de+erlerine dayan-m duvarlar-na ilave olarak cut off duvar kullan-ld-+-nda ula)-lmaktad-r. Analiz sonular-ndan dayan-m duvarlar-nda ankraj ngerme kuvveti de+i)iminin gvenlik faktrne etkisi olmad-+- grlmektedir. Ankrajlara uygulanan ngerme kuvveti azalt -lsa bile duvarlar-n gvenlik faktrnde bir de+i)im gzlenmemektedir. Bu durum ngerme kuvvetinin, gelen bas-nlar kar)-s-nda dayan-m duvar-n-n yatay ve d)ey hareketlerini bir miktar engellemekte oldu+u fakat duvar-n s-n-r gme de+eri zerinde bir etkisi olmad-+- )eklinde yorumlanabilmektedir. v nc rnekte imento katk-l- kolonlar ile iyile)tirilmi), kompozit yap-daki zeminlerde homojenle)tirme metodu incelenmi)tir. Bu blmde Omine vd. (1999) 150
C. CANER KS N
taraf-ndan yap-lan model deneyi sonular-, Omine vd. (1993) ve Omine vd. (1999) taraf-ndan nerilen homojenle)tirme metodu ile homojenle)tirilmi) zemin zerinde Plaxis 2D program- ile yap-lan analiz sonular- ile kar)-la)t-r-lm-)t -r. Bu blmde elde edilen sonular a)a+-daki gibi zetlenebilir; Model deneyi sonular-, Plaxis 2D ile yap-lan analiz sonular-na yakla)makta ama tam olarak ayn- de+eri vermemektedir. Gme yk de+erleri benzer hesaplanmas-na ra+men deformasyonlarda farkl-l-k grlmektedir. Ayn- yk derecesinde model deneyinde daha byk deformasyonlar-n meydana geldi+i grlmektedir. ki farkl- homojenle)tirme metodu ile elde edilen parametreler kullan-larak yap-lan analizlerde, homojenle)tirilmi) malzemelerin elastik modlleri farkl- olmas-na ra+men ayn- gerilme - deformasyon e+imi elde edilmektedir. Omine vd. (1993) taraf-ndan nerilen metotta lineer elastik ili)ki esas al-nd-+-ndan dolay- gme de+eri elde edilememektedir. v Son rnekte, 33m ve 15m aplar-nda tank temelleri alt -ndaki zemininin jet grouting yntemi ile -slah analizleri yap-lm-)t -r. al-) mada mevcut zeminin ta)-ma gc ve oturma hesaplar- klasik yntem ve Plaxis 2D program- ile yap-lm-)t -r. Bu blmde elde edilen sonular a)a+-daki gibi zetlenebilir; Birim hcre analizleri sonucunda jet grout kolonlar- ile iyile)tirilmi) zeminde temel ykleri kar)-s-nda gerekle)en oturma miktar-n-n kabul edilebilir seviyede oldu+u grlmektedir. Klasik yntemde gvenlik say-s-na ba+l- olarak ekonomik olmayan zmler elde edilmektedir. Sonlu elemanlar ynteminde ise zemin ve yap- daha detayl- modellendi+i iin daha ekonomik zmler elde edilebilmektedir. Gelecekteki al-) malar iin sonlu elemanlar yntemi ile daha pratik analizlerin yap-labilmesi iin homojenle)tirme metotlar-n-n veya daha farklyntemlerin geli)tirilmesine ve geerlili+inin irdelenmesine ihtiya vard-r.
151
KAYNAKLAR
BAUMANN V., 1984. Das Soilcrete - Verfahren in der Baupraxis, Vortrage der Baugrundtagung , Duesseldorf: 49 - 83. DGEG. BELL, KENNETH R., CLEMENTE, JOSE L.M., GULARTE, FRANCIS B., LOPEZ, ROBERTO A., 2003. Superjet Grouting Reduces Foundation Settlement for La Rosita Power Plant in Mexicalli, Mexico, New Orleans, pp. 354 - 364, USA. BOULANGER R.W., HAYDEN R.F., 1995. Aspects of Compaction Grouting of Liquefiable Soil, Journal of Geotechnical Engineering , ASCE, Cilt 121, No.12. BRAY J. D., SANCIO R. B., RIEMER M., DURGUNOGLU H. T. (2004), Liquefaction Susceptibility of Fine Grained Soils Proceedings 11th ICSD and 3th ICEGE, UC Berkeley, California, U.S.A BRINKGREVE R.B.J. 2002. Plaxis: Finite Element Code for Soil and Rock Analyses (User manuals), Balkema. BZOWKA J., 2004. Computational Model for Jet Grouting Pile - Soil Interaction, Studia Geotechnica et Mechanica, Vol. XXVI, No. 3 4. CUBRINOVSKI M., ISHOHARA K., 2001. Analysis of the Performance of an Oiltank Pile Foundation in Liquified Deposits, Proceedings of Satellite Conference Lessons Learned From Recent Strong Earthquakes, Istanbul. DO&U O., YILDIRIM H., DURGUNO&LU A. T., 2006. Zeminin nce Dane Oranve SPT Vuru) Say-s-n-n Jet Grout Kolonlar-n Mukavemetine Etkisi, Zemin Mekani+i ve Temel Mhendisli+i On birinci Ulusal Kongresi, K.T.., Trabzon. DURGUNO&LU H. T., 2004. Yksek Modll Kolonlar-n Temel Mhendisli+inde Kullan-m-, Zemin Mekani+i ve Temel Mhendisli+i Onuncu Ulusal
Kongresi, stanbul Teknik niversitesi, stanbul. DURGUNO&LU H. T., KULA H. F., ORU K., GE C.E., EKER F.#., 1998. Jet Grout Yntemi ile Zemin yile)tirme zerine Bir Uygulama, Zemin Mekani+ i
152
ve Temel Mhendisli+i Yedinci Ulusal Kongresi, Y-ld-z teknik niversitesi, stanbul. DURGUNOGLU H.T., KULA H.F., ORU K., YILDIZ R., ALTUGU T., EMREM C.A., 2002. S-v-la)maya Kar)- Jet Grout Yntemi le Zemin Islah-na Ait Bir Vaka Analizi, Zemin Mekani+i ve Temel Mhendisli+i Dokuzuncu Ulusal Kongresi, Anadolu niversitesi, Eski)ehir. DURGUNOGLU H. T., KULA H. F., ORU K., YILDIZ R., SICKLING J., BOYS I. E., ALTUGU T, EMREM C., 2003. A Case History of Ground Treatment with Jet Grouting Against Liquefaction for a Cigarette Factory in Turkey, Grouting and Grout Treatment, New Orleans, USA. DZCEER R., 2004. Sakhalin Do+algaz ve Petrol )leme Tesisi Kaz-k )leri, Zemin Mekani+i ve Temel Mhendisli+i Onuncu Ulusal Kongresi, stanbul Teknik niversitesi, stanbul. GKALP A., DZCEER R., (2002). Ground Improvement by jet grouting technique for foundations of a natural gas combined cycle power plant in Turkey Ninth International Conference & Exhibition on Piling and Deep Foundations, DFI, October 2002, Nice, France. ICHIHASHI Y., SHIBAZAKI M., KUBO H., LJI M., MORI A., 1992. Jet Grouting at Airport Construction Proc. ASCE Conf., Grouting, Soil Improvement and Geosynthetics. New Orleans, Vol. 1, pp. 182 - 193. IDRISS I. M., BOULANGER R. W. (2004). Semi-Empirical Procedures for Evaluating Liquefaction Potential During Earthquakes. Proceedings 11th ICSD and 3th ICEGE, 7 - 9 January 2004, UC Berkeley, California, U.S.A. INTERNATIONAL NAVIGATION ASSOCIATION, (2001). Seismic Guidelines for Port Structures, Working Group No. 34 of the Maritime Navigation Commission, A.A. Balkema Publishers, Netherlands. KAUSCHINGER J. L., HANKOUR R., PERRY E. B., 1992. Methods to Estimate Composition of Jet Grout Bodies, Proceedings of the conferenge of Grouting, Soil Improvement and Geosynthetics. New Orleans, 2 vols., pp. 194 - 205, ASCE.
153
KIRSCH F., SONDERMANN W., 2001. Ground improvement and its numerical analysis. Proc. 15th Int. Conf. Soil Mech. Found. Engg., Istanbul 2001, A.A. Balkema, S. 1775 - 1778 KUMBASAR V., K P F., 1985. Zemin Mekani+i Problemleri, a+layan Kitabevi, 520 s. LIAO S.S.C., WHITMAN R.V., 1986. Overburden Correction Factor for SPT in Sand. Journal of Geotechnical Engineering, ASCE, Vol. 112, No 3, pp. 373 377. LUNARDI P., 1977. Ground Improvement by Means of Jet-Grouting, Ground Improvement, ISSMFE Thomas Telford, Vol 1 No:2, pp. 65 - 86. MELEGARY C., GARASSINO A.L., 1997. Seminar on Jet Grouting, CI-Premier Pte. Ltd., Singapore. OHTA. Y., GOTO N. (1978). Emprical Shear Wave Velocity Equations in terms of Characteristic Soil Indices,. Earthquake Engineering and Structural Dynamics, Vol.6, p. 167 - 187. OMINE K., OCHIAI H., BOLTON M.D., 1999. Homogenization Method for Numerical Analysis of Improved Ground with Cement Treated Soil Columns, Dry Mix Methods for Deep Soil Stabilization, Bredenberg, Holm & Broms (eds) Balkema, Rotterdam ISBN 90 5809 108 2. OMINE K., OCHIAI H., YOSHIDA N., 1998. Estimation of In Situ Strenght of Cement Treated Soils Based on a Two Phase Mixture Model, Soils & Foundations, Vol. 38, No. 4, pp. 17 29. OMINE K., OHNO S., 1997. Deformation Analysis of Composite Ground by Homogenization Method, Proc. of 14th International Conference on Soil Mechanics & Foundation Engineering, pp. 719 722. OMINE K., YOSHIDA N. OCHIAI H., 1993. Stress Strain Behavior of Mixtures with Two Different Elastic Materials, Fukuoka University Review of Thechnological Sciences. 51: 83 93. OU C.Y., TENG F.C., WANG I. W. 2007. Analysis and Design of Partial Ground mprovement in Deep Excavations, Computers and Geotechnics 35 576 584.
154
ZSOY M.B., 2002. The Mitigation of Liquefaction by means of Soil Improvement Techniques, Ph.D. Thesis, Bo+azii University, Istanbul, Trkiye. ZSOY B., DURGUNO&LU H. T., 2003. S-v-la)ma Etkilerinin Yksek Kayma Modull Zemin-imento Kar-)-m- Kolonlarla Azalt -lmas-, 5. Ulusal Deprem Mhendisli+i Konferans-, stanbul. PALACIOS A., 1977. The Theory and Measurement of Energy Transfer during Standard Penetration Test Sampling Ph. D. Thesis, Department of Civil Engineering, University of Florida,Gaineswille, Fla RACANSKY V., SCHWEIGER H.F., THURNER R., 2008. FE-Analysis of the Behaviour of Buttressed Jet Grouted Retaining Walls Proc. 12th Int. Conf. Computer Methods and Advances in Geomechanics,, 3984 - 3992 RACANSKY V., THURNER R., KUMMERER C., 2006. Design of a deep building pit with numerical and limit equilibrium methods Numerical Methods in Geotechnical Engineering Schweiger (ed.) Taylor & Francis Group, London, ISBN 0 415 40822 - 9 RAUSCHE F.,GOBLE G., LIKINS G., 1988. Recent WEAP Developments, Proceedings of the Third International Seminar on the Application of Stress Wave Theory to Piles, Ottawa. ROBERTSON P. K., WRIDE C. E., 1998. Evaluating Cyclic Mobility Liquefaction Potential Using the Cone Penetration Test. Can. Geotechnical Journal. Ottowa, Vol. 35, No.3, pp. 442 459. SAGLAMER A., DZCEER R., GOKALP A., YILMAZ E., 2002. Ground Improvement by Jet Grout Columns for the Foundations of an Automobile Plant in Turkey Deep Foundations 2002, Proceedings of the International Deep Foundations Congress 2002, Orlando, Florida, GSP No. 116. SANCIO R. B., BRAY J. D., REIMER M. F., DURGUNOGLU H. T., 2003. An Assesment of the Liquefaction Susceptibility of Adapazari Silt, Pasific Conference on Earthquake Engineering, paper no.172 SCHMERTMANN, 1976. The Shear Behauvior of Soil at Constant Structure. Bjerrum Memorial Volume. Norvegian Geotecnical Institute, Oslo, Norway, p, 87. 155
SCHMERTMANN, 1977. Guides for CPT Performance and Design. Report prepared for Federal Highway Administration, Washington D.C. SEED H. B., IDRISS I. M., 1971. Simplified Procedure for Evaluating Soil Liquefaction Potential, Journal of the Soil Mechanics and Foundations Division, ASCE, Vol.105 (GT2), pp. 201 - 255, 1979 SEED H. B. IDRISS I. M., 1982. Ground Motions and Soil Liquefaction During Earthquakes, Earthquake Engineering Research Institute, 1982. SEED H.B., TOKIMATSU K., HARDER L. F., CHUNG, R., 1985. Influence of SPT procedures in soil liquefaction resistance evaluations, Journal of Geotechnical Engineering, ASCE, Vol.111(12), pp.1425-1445, 1985. SERT S., NALP A., 2007. "Turba zerine Yap-lm-) Rijit Platformun Oturmalar ve Kontrol", ZMTM 1. zel Konulu Sempozyumu: Teori ve Uygulamada Zemin - Yap- Etkile)imi Sempozyumu, Bildiriler Kitab-, sayfa: 181 - 185, stanbul niversitesi, stanbul. TREVI K., 1994. Columnar Treatment, Illustrative Report, Cesena. TS EN 12716, 2002. zel Jeoteknik Uygulamalar - Jet Enjeksiyon TSCHUCHNIGG F., SCHWEIGER H.F., 2008. Comparison Of Different Models For Analysing Foundations On Jet Grout Columns Proc. 12th Int. Conf. Computer Methods and Advances in Geomechanics, 3149 - 3157 YOUD L. T. v.d., (21 farkli yazar) 2001. Liquefaction Resistance of Soils: SummaryReport from the 1996 NCEER and 1998 NCEER-NSF Workshops on Evaluation of Liquefaction Resistance of Soils, Journal of Geotechnical and Geoenvironmental Engineering, ASCE, Vol.127(10), pp. 817 833. YOUD L. T., IDRISS I. M., eds 1997. Proc. NCEER Workshop on Evaluation Liquefaction Resistance of Soils, NCEER, Buffola, Newyork. WONG K.S., LI J.C., GOH. A.T.C., POH K.B., OISHI E., 1999. Effect of Jet Grouting on Performance of Deep Excavation in Soft Clay, Proceedings of the 5th International Symposiom on Field Measurements in GeomechanicsFMGM99, Singapure, 279 - 284. WONG J.G., POH T.Y., 2000. Effects of Jet Grouting on Adjacent Ground and Structures, J. Geotechnical and Geoenviromental Engineering, 247 - 256. 156
ZGEM # 1984 y-l-nda Adanada do+dum. lk, orta ve lise +renimimi Adanada tamamlad-m. 2002 y-l-nda ukurova niversitesi n)aat Mhendisli+i Blmnde +renim grmeye hak kazand-m. 2006 y-l-nda bu blmden mezun oldum. Ayn- y-l hem mesleki faaliyetlerime hem de ukurova niversitesi n)aat Mhendisli+ i Anabilim Dal-nda Yksek Lisans +renimime ba)lad-m.
157

7422

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

7422

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

UKUROVA N VERS TES FEN B L MLER ENST TS

YKSEK L SANS TEZ

JET GROUT YNTEM

ZEM NLER N SONLU ELEMANLAR YNTEM YLE SAYISAL ANAL Z

N#AAT MHEND SL & ANAB L M DALI

UKUROVA N VERS TES FEN B L MLER ENST TS

JET GROUT YNTEM

ZEM NLER N SONLU ELEMANLAR YNTEM YLE SAYISAL ANAL Z

Prof. Dr Aziz ERTUN Enstit Mdr mza ve Mhr

Z YKSEK L SANS TEZ JET GROUT YNTEM LE Y LE#T R LEN

ZEM NLER N SONLU ELEMANLAR YNTEM YLE SAYISAL ANAL Z

Dan-) man Y-l Jri

ABSTRACT MSc THESIS

Advisor Year Jury

izelge 2.1. Su - imento Oran-na Ba+l- Kolon Dayan-mlar- (Bauman, 1984)

#ekil 2.2. Deney Dzene+i (Omine vd. 1993)

#ekil 2.5. Homojenle)tirme Metodu Hesap Algoritmas- (Omine vd. 1999)

#ekil 2.10. Jet Kolonlar-n Mukavemet Aral-klar- (Do+u vd., 2006)

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

#ekil 3.3. Kademeli Delgi Matkab-

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

#ekil 3.6. Jet 1 Tekni+i

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

#ekil 3.7. Jet 2 Tekni+i

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

3.4.3. Jet 3 paralanmas-n-n sa+land-+-,

#ekil 3.8. Jet 3 Tekni+i

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

#ekil 3.10. Standart Yntemle Olu)turulmu) Kolonlar

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

izelge 3.1. Jet Grouting Yntemi malat Parametreleri (Lunardi, 1977)

ENJEKS"YON S"STEM T"P"

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

izelge 3.2. Zemin Cinsi - fJG - E / fJG li)kisi (Durguno+lu, 2004)

(*) %40 Gerileme Seviyesine Tekabl Eden Modl

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

#ekil 3.15. Delgi Makinesi

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

#ekil 3.16. Pompa nitesi

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

#ekil 3.17. Mikser nitesi

3.6.4. imento Silosu

#ekil 3.18. imento Silosu

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

: hidrostatik d) : yerekimi ivmesidir. Hidrostatik d) (h) E)itlik 3.3deki formlle hesaplanmaktad-r.

h = Enjeksiyon bas-nc- / kar-)-m zgl a+-rl-+-

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &

Q=VxA 2300dm/sn x (2 x (2. x 0,02dm2 / 4)) = 1,44lt/sn

3. JET GROUTING UYGULAMA TEKN &