Professional Documents
Culture Documents
TS en 13253
TS en 13253
0 Giriş
Bu standard, imalâtçılara, jeotekstil ve jeotekstille ilgili mamulleri, tasarlanan kullanım için gerekli özelliklerini
gösteren ve belirlenmiş deney metotları yoluyla tayin edilecek değerleri beyan ederek tanımlama imkânı
verir. Bu standard aynı zamanda, uygunluk değerlendirmesi ve fabrika imalât kontrolü işlemlerini de kapsar.
Bu standard, tasarımcılar, uygulayıcılar ve kullanım şartları ve fonksiyonlarının tarif edileceği diğer taraflarca
da kullanılabilir.
Bazı özelliklerle ilgili performans deneyleri üzerinde yapılan çalışmalar devam etmekte olup, bu deneylerle
ilgili bölümler daha sonra yapılacak revizyonla standarda ilâve edilecektir.
Bu standardda geçen “mamul” terimi, jeotekstil ve jeotekstille ilgili mamulü ifade etmektedir.
Bu standard, jeotekstil ve jeotekstille ilgili mamullerin, özel uygulamalarda kullanılması için gerekli
özelliklerinin yer aldığı standard serisinin bir bölümüdür. Uygun standardın seçilmesi hakkındaki kılavuz bilgi
Ek C’de verilmiştir.
1 Kapsam
Bu standard, erozyon kontrol işlerinde, değişken hidrolik şartlar nedeniyle, ince taneli malzemenin daha iri
taneli malzeme tabakaları içerisine taşınmasını önlemek üzere kullanılacak jeotekstiller ve jeotekstille ilgili
mamullerin sahip olması gerekli özellikleri kapsar. Bu standard, bu özelliklerin belirlenmesi için uygun deney
metotlarını da kapsar.
Bu standard, sahil koruması ve kıyı kaplamaları için yapılan uygulamaları kapsar. Bu standard, jeotekstil
veya jeotekstille ilgili mamulün yüzeye yerleştirildiği yüzey erozyonu uygulamalarını kapsamaz.
Jeotekstiller veya jeotekstille ilgili mamullerin kullanım amacı, filtrasyon, ayırma ve güçlendirme
fonksiyonlarından birisini veya birkaçını gerçekleştirmektir. Ayırma fonksiyonu, her zaman filtrasyon veya
güçlendirme ile birlikte kullanılır, bu fonksiyon asla tek başına tanımlanmaz.
Not 1- Özel uygulamalara ait şartnameler veya millî şartnameler, teknik bakımdan uygun olması ve bu
standardla çelişmemesi şartıyla, ilâve şartlar ve tercihan standardlaştırılmış deney metotlarını ihtiva edebilir.
Not 2- Bu standard, ENV 1997-1’de verilen tarifler bağlamındaki faktörler dikkate alınarak, emniyet
katsayıları gibi tasarım değerlerinin elde edilmesinde kullanılabilir. Mamulün inşaat süresiyle sınırlı olarak
geçici veya yapının bütün ömrü boyunca süren kalıcı işleve sahip olabilmesi nedeniyle, jeotekstil veya
jeotekstille ilgili mamulün tasarım ömrü tayin edilmelidir.
Jeotekstil malzemeler ve
Geotextiles and geotextile-related
Jeotekstille ilgili mamuller-Dinamik
EN 918 products – Dynamic perforation TS EN 918
delme deneyi (konik delici
test (cone drop test)
düşürme deneyi)
Jeotekstil ve jeotekstille ilgili
Geotextiles and geotextile-related
mamuller-Numune alma ve deney
EN 963 products – Sampling and TS EN 963
numuneleri hazırlama
preparation of test specimens
1)
TSE NOTU : Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir.
EN, IEC, ISO Adı TS No Adı
No (İngilizce) (Türkçe)
2
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
3.1.1 Şartname
İşin, mamulün fonksiyonları ile ve özel kullanım şartlarının tariflerini kapsayan doküman.
MD : İmalât doğrultusu
CMD : İmalât doğrultusuna dik doğrultu
3
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
şartlarıyla ilgili (A) ve özel kullanım şartlarıyla ilgili (S) özellikleri ihtiva eder. ″--″ işareti, özelliğin o fonksiyonla
ilgili olmadığını göstermek için kullanılmıştır.
Aynı özellikle ilgili olarak bir fonksiyondan daha fazlası için veri temin edilecekse, aşağıda verilen kapsam
sıralaması dikkate alınmalıdır: H, A’yı, A, S’yi ve S, ″--″’yi kapsar.
Fonksiyonlar ve kullanım şartlarıyla ilgili olarak, Çizelge 1’de ″S″ harfi ile gösterilen özellikler, Madde 4.2’de
tarif edilmiştir. Daima diğer fonksiyonlarla birlikte kullanılması nedeniyle, ayırma fonksiyonu hiç bir zaman tek
başına tanımlanmaz.
Jeotekstil ve jeotekstille ilgili mamul imalâtçısı, bu standardda tarif edilen deney sonuçlarının esas alındığı
verileri, Madde 5.1’de tarif edildiği şekilde sağlamalıdır.
4
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
Çizelge 1- Erozyon kontrol işlerinde kullanılan jeotekstiller ve jeotekstille ilgili mamuller – Fonksiyonlar, fonksiyonla ilgili özellikler ve uygulanacak deney metotları
Fonksiyonlar
Özellik Deney metodu
Filtrasyon Ayırma Güçlendirme
(1) Çekme dayanımıb EN ISO 10319 H H H
(2) En büyük yükte uzama EN ISO 10319 A A H
(3) Dikiş ve birleşim yerlerinin çekme
EN ISO 10321 S S S
dayanımı
(4) Statik zımbalamaya (delinme) karşı
EN ISO 12236 S H H
direnç (CBRdeneyi)a,b
(5) Dinamik delinmeye karşı direnç (konik
EN 918 H A H
delici düşürme deneyi)a
pr EN ISO 12957-1 :1997 ve
(6) Sürtünme özellikleri S S A
pr EN ISO 12957-2: 1997
(7) Çekmede sünme EN ISO 13431 - - S
(8) Yerleştirme esnasında hasar ENV ISO 10722-1 A A A
(9) Karakteristik gözenek boyutu EN ISO 12956 H A -
(10) Düzleme dik su geçirgenliği EN ISO 11058 H A A
(11) Dayanıklılık Ek B’ye göre H H H
(11.1) Yıpranmaya karşı direnç EN 12224 A A A
ENV ISO 12960 veya
(11.2) Kimyasal eskitmeye karşı direnç S S S
ENV ISO 13438, ENV 12447
(11.3) Mikrobiyolojik bozunmaya direnç EN 12225 S S S
Açıklama :
H: Uyumluluk için gerekli
A: Bütün kullanım şartlarında geçerli
S: Özel kullanım şartlarında geçerli
″-″: Özelliğin o fonksiyonla ilgili olmadığını gösterir.
a
Bu deneyin, jeogridler gibi bazı mamul tiplerine uygulanamayacağı dikkate alınmalıdır.
b
Bu çizelgede, mekanik özelliklerin (çekme dayanımı ve statik zımbalamaya karşı direnç) her ikisinin de ″H″ olarak kodlanması durumunda, imalâtçı
bunların her ikisi için de veri temin etmelidir. Şartnamede, çekme dayanımı veya statik zımbalamaya direnç değerleinden sadece birisinin kullanılması
yeterlidir.
5
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
Çizelge 1’de verilen özellikler listesi, uyumluluk (H) için gerekli, bütün kullanım şartları için geçerli (A) ve özel
kullanım şartları için geçerli (S) özellikleri ihtiva eder. Bu özel kullanım şartları, Madde 4.2.1, Madde 4.2.2 ve
Madde 4.2.3’te verilmiştir.
Not- Zemin veya jeomambran gibi, temas eden yapı malzemeleri ile sürtünme davranışı da dikkate
alınmalıdır.
5 Uygunluk değerlendirmesi
5.1 Özelliklerin gösterilmesi
Çizelge 2’de belirtilen özelliklerle ilgili değerler, dayanıklılık hariç olmak üzere, % 95 güven seviyesinde
ortalama değer ve sapma (tolerans) değerleri olarak, imalâtçı tarafından, dahili kalite kontrol ölçümlerinin
istatistiki değerlendirmesi esas alınarak verilmelidir. Dayanıklılıkla ilgili bilgi, Ek B’de ki kılavuza göre ifade
edilmelidir.
Not- Bu maddede tarif edilen metot, şantiyede kontrol işlemleri için zorunlu değildir.
Özelliklerin, Madde 5.1’de belirtilen değerlere uygunluğunun tayini için, farklı iki rulodan alınan iki temsili
numune takımında (A ve B) yapılan ölçmeler esas alınmalıdır. Numune, EN 963’e göre alınmalıdır.
Çizelge 2’de verilen özellikler, A numune takımından hazırlanan numuneler üzerinde ilgili Avrupa
standardına göre yapılacak deneyle tayin edilmelidir.
Belirli bir özellik için deney sonucu/sonuçlarının, imalâtçı tarafından verilen tolerans sınır değeri/değerleri
arasında olması halinde, mamulün o özellik bakımından uygun olduğu kabul edilir.
Belirli bir özellik için deney sonucu/sonuçlarının, imalâtçı tarafından verilen tolerans sınır değeri/değerlerinin
1,5 katı dışında olması halinde, mamulün o özellik bakımından uygun olmadığına karar verilir.
Belirli bir özellik için deney sonucu/sonuçlarının, imalâtçı tarafından verilen tolerans sınır değeri/değerlerinin
1 ilâ 1,5 katı arasında olması halinde, B numune takımından hazırlanan numuneler deneye tâbi tutulur.
Not- % 95 güven seviyesi, ortalamadan, tolerans değeri kadar eksiltme ve/veya artırılmaya tekabül eder.
Aynı özellik için, B numune takımından alınan numunlerden elde edilen deney sonucu/sonuçlarının, imalâtçı
tarafından verilen tolerans sınır değeri/değerlerinin arasında olması halinde, mamul o özellik bakımından
uygun kabul edilir. Deney sonuçlarının tolerans sınırı/sınurları dışında olması halinde, mamul kabul edilmez.
6
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
Başlangıç tip deneyleri, ham maddede veya imalât işlemlerinde, mamulün beyan edilen özelliklerini veya
kullanımını etkileyen değişme meydana gelmesi halinde, mevcut (daha önce imal edilmiş) mamuller
üzerinde de yapılmalıdır. Bu durumlarda başlangıç tip deneyleri, etkilenen veya tahkik edilmesi gereken
özellikler ve kullanımdaki bir değişimle ortaya çıkan yeni özelliklerin belirlenmesi için yapılan deneylerdir.
Uygulanacak deneyler, bu standardda tarif edilen referans deneyler olmalı ve mamulün kullanım amacına
uygun olarak Çizelge 2’de verilen özelliklere bağlı olarak seçilmelidir.
Özellikler Fonksiyonlar
Çekme dayanımı Filtrasyon, ayırma, güçlendirme
En büyük yükte uzama Güçlendirme
Statik zımbalamaya karşı direnç (CBR deneyi) Ayırma, güçlendirme
Dinamik delinmeye karşı direnç (konik delici düşürme
Filtrasyon, güçlendirme
deneyi)
Karakteristik gözenek boyutu Filtrasyon
Düzleme dik su geçirgenliği Filtrasyon
Dayanıklılıka Filtrasyon, ayırma, güçlendirme
a
Dayanıklılık hususunda, Ek B ve Çizelge 1’e bakılmalıdır.
Başlangıç tip deneylerinde kullanılacak numuneler, imalâtta kullanılan malzeme ve şekil verme işleminin
aynısının kullanıldığı normal imalât bandından, EN 963’e göre alınmalıdır. Numune, Çizelge 2’de verilen
özelliklerin tayin edilmesine imkan verecek büyüklükte olmalıdır. El yapımı numuneler, kısa deneme
harmanları ve diğer geliştirme prototipleri de aynı metotlar kullanılarak deneye tâbi tutulabilir. Ancak bu
numuneler, tip deneylerindeki karakteristik değerlerin tesis edilmesinde kullanılmamalıdır.
El kitabı, beyan edilen ve başlangıç tip deneyleriyle doğrulanan özelliklerle ilgili fabrika imalât kontrol
işlemlerini kapsamalıdır.
Fabrika imalât kontrol işlemleri, mamullerin bu standarda uygun olması ve ölçülen değerlerin, beyan edilen
değerlerle uyumlu olmasını garanti altına almak üzere, sürekli bir imalât kontrol sistemini ihtiva etmelidir.
Bir mamulün kontrol işlemleri için uygun olarak kabul edilen bütün hususlar liste halinde Ek A’da verilmiştir.
İmalâtçı, bunlardan uygulanabilir olan hususları belirlemeli ve onları imalât kontrol el kitabına kaydetmelidir.
Mamulün bir veya daha fazla özellik için uygunluğunu kontrol etmek gerektiğinde, Madde 5.2’de verilen işlem
kullanılmalıdır.
5.5 Muayene
Gerekli olduğu zamanda, fabrika ve fabrika imalât kontrolünün denetimi, Madde 5.4 ve Ek A’da yer alan
kurallara göre yapılmalıdır.
6 İşaretleme
İmalâtçı, jeotekstil veya jeotekstille ilgili mamulü, EN ISO 10320’de tarif edilen bilgilerin belirgin ve kalıcı
şekilde yer almasını sağlayarak işaretlemelidir.
7
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
Ek A
Madde 5.4’te verilen kontrol sistemiyle ilgili olarak, fabrika imalât kontrol el kitabında yer alacak hususlar
aşağıda verilmiştir:
Not- EN ISO 9001’e uygun kalite sistemini uygulayan imalâtçıların bu Ek ’te yer alan şartların tamamını
sağladığı kabul edilir. EN ISO 9002 sistemini uygulayan imalâtçıların, Madde A.2, Madde A.3 ve Madde
A.4’te yer alan şartları sağladığı kabul edilir.
A.1.2 İmalâtçı, tasarımın iç imalât bölümleri veya haricî taşeronlarla nasıl ilişkilendirileceğini tarif etmelidir.
A.2 İmalât
A.2.1 Ham madde veya yarı mamul malzemeler: İmalâtçı, ham madde veya yarı mamul malzemelerin
kabul kriterlerini ve bu kriterlerin sağlanması için uygulayacağı işlemleri tarif etmelidir.
A.2.2 İmalât işlemi: Fabrika ve imalât işleminin ilgili özellikleri, muayene, kontrol ve deneylerin sıklığı da
verilerek, hem donanım hem de imalât işlemi esnasında yapılan işlerle ilgili gerekli değer veya kriterlerle
birlikte tarif edilmelidir. Kontrol değerleri veya kriterlerinin sağlanamaması halinde alınacak tedbirler, yazılı
olarak belirlenmiş olmalıdır. Bu kayıtlar, ilgili tarafların incelemesine açık tutulmalıdır.
A.3.2 Alternatif deneyler: Referans deneyler yerine alternatif deneyler kullanıldığında, alternatif deneyler
ve işlemlerin ayrıntıları, bu deneylerin referans deneylerle korelasyonu kaydedilmeli ve bu kayıtlar, talep
edilmesi halinde ilgili tarafların incelemesine açık tutulmalıdır.
A.3.3 Donanım: Deney sonuçları üzerinde etkisi olan deney donanımı, izlenebilir millî veya milletler arası
standardlara göre kalibre edilmelidir.
İmalâtçı, gerekli tahkik veya deneyleri yapma imkânı sağlayacak tesis, donanım ve personel bulundurmalı
veya temin edebilecek durumda olmalıdır. İmalâtçı bu şartı, gerekli yeterlilik ve donanıma sahip bir veya
daha fazla sayıda kuruluş veya şahısla taşeronluk anlaşması yaparak sağlayabilir.
İmalâtçı, ölçme veya deney donanımını kalibre veya kontrol etmeli ve onları, kendine ait olsun veya olmasın,
mamulün teknik şartnameye uygunluğunu göstermek üzere düzenli çalışır durumda bulundurmalıdır.
Tanımlanmış ölçme ve deney cihazları kullanılarak, standardlara veya imalâtçının deney işlemlerine göre
uygun kalibrasyonlar yapılmalıdır.
Deney donanımı, şartnameye veya şartnamenin atıfta bulunduğu referans sisteme uygun olarak
kullanılmalıdır.
A.4 Madde A.1, Madde A.2 ve Madde A.3’ün uygulanmasına ait hususlar (uygun
hallerde kullanılmak üzere)
A.4.1 Kayıtlar: Fabrika imalât kontrolü esnasında yapılan muayene, kontrol ve deney sonuçları ve
ayrıntıları, tarihleri ile birlikte, uygun şekilde kaydedilmelidir. Bu kayıtlar 10 yıl süreyle muhafaza edilmelidir.
Mamulün tanıtımı, imalât tarihi, uygulanan deney metotları, deney sonuçları ve kabul veya ret kriterleri,
tahkiki yapan, sorumlu kişi tarafından imzalanmış olarak kayıtlara girmelidir.
8
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
A.4.3 İzlenebilirlik: İzlenebilirlik sistemleri ve tasarımların, yarı mamul malzemelerin ve malzemelerin nasıl
kontrol edileceği el kitabında verilmelidir. İmalâtı tamamlanmış mamullerin stok kontrol sistemi de el
kitabında verilmiş olmalıdır.
A.4.4 Uygun olmayan malzeme ve mamullerin düzeltilme işlemleri: Yarı mamul malzemeler veya
imalâtı tamamlanmış mamullerin belirlenmiş şartlara uygun olmaması halinde alınacak acil tedbirler tarif
edilmeli ve kayda geçirilmelidir. Bu tedbirler, kusurun giderilmesi için gerekli adımlar, gerekliyse el kitabının
değiştirilmesi, kusurlu yarı mamul veya hammaddeler ve mamul maddelerin tanımlanması ve ayrılması ve
bunların atılması veya ayrı bir mamul grubu olarak yeniden tanımlanmasını kapsamalıdır.
A.4.5 Personel: İmalâtçı, imalât işleminde görevlendirilen personelin uygun şekilde eğitilmesini
sağlamalıdır. El kitabında iş tanımı ve çalışanların sorumluluğu belirtilmelidir.
A.4.6 Kalite yönetimi: Yukarıda verilen şartların tamamını sağlamak için yapılacak işlemler el kitabında
tanımlanmalıdır.
9
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
Ek B
Yıpranma deneyine tâbi tutulmayan jeotekstil veya jeotekstille ilgili mamullerin üzeri bir günde kapatılmalıdır
(bir günden daha fazla süreyle açıkta bırakılmamalıdır).
Birim alan kütlesi haricindeki diğer özellikleri aynı olan mamul grubunda, başlangıçta sadece birim alan
kütlesi en küçük olan mamul deneye tâbi tutulur. Bu deneyden elde edilen sonuçlar, ayrı deneye tâbi
tutulmamışlarsa, gruptaki diğer mamuller için de kullanılabilir.
Mamul tanıtım belgesinde “Yerleştirme sonrasındaki (süre) içerisinde üzeri kapatılmalıdırr” ifadesi yer
almalıdır.
- Polyester (polietilen tereftalat), polietilen, polipropilen, poliamid 6 veya poliamid 6.6 veya bunların
birleşimi içeren,
- Yapısında, daha önce kullanılmış malzeme bulunmayan.
- Güçlendirici olarak kullanılmadığı ve uzun süreli dayanımın önemli parametre olmadığı uygulamalar,
- pH değeri 4 ilâ 9 arasında olan tabiî zeminler,
- Sıcaklığı 25 °C’dan daha düşük olan zeminler
dir.
Mamul tanıtım belgesinde “ 4 < pH < 9 ve sıcaklığı < 25 °C olan tabiî zemin şartlarında, güçlendirici olarak
uygulama haricindeki kullanım için öngörülen dayanıklılık süresi en az 5 yıldır ” ifadesi yer almalıdır.
- Polyester (polietilen tereftalat), polietilen, polipropilen, poliamid 6 veya poliamid 6.6 veya bunların
birleşimini içeren,
- Yapısında, daha önce kullanılmış malzeme bulunmayan.
- Madde B.3.2’de verilen deneylerden uygun olanında yeterli bulunmuş olan.
dir.
Birden daha çok sayıda farklı polimer ihtiva eden bir jeotekstil veya jeotekstille ilgili mamul, birleşiminde
bulunan farklı kısımlara ayrılmalı ve kısımlar, Madde B.3.2’de verilen ilgili deneylerde yeterli bulunmuş
olmalıdır. Bu ayırma işleminin mümkün olmaması halinde jeotekstil veya jeotekstille ilgili mamul, Madde
B.3.2’de verilen uygun deneylerin tamamında yeterli bulunmuş olmalı veya Madde B.4’te tarif edildiği şekilde
bağımsız olarak değerlendirilmelidir.
- “ 4 < pH < 9 ve sıcaklığı < 25 °C olan tabii zemin şartlarında kullanım için öngörülen dayanıklılık
süresi en az 25 yıldır ” ifadesi.
- “Mamul (mamul, Madde B.3.2’de verildiği gibi tarif edilir), (deneyler ve sonuçlar verilir) deneylerde
yeterli bulunmuştur “
- “ (Madde B.3.3’e göre ilgili doküman verilir) raporda verilen kullanım tecrübesi esas alınmıştır”
Not- Bu ekte düşük zemin sıcaklıkları (0 °C’dan daha düşük) ve donmuş zemin nedeniyle mekanik
özelliklerdeki değişme dikkate alınmamıştır.
Birim alan kütlesi haricindeki diğer özellikleri aynı olan mamul grubunda, Madde B.3.2.1, Madde B.3.2.2,
Madde B.3.2.3 ve Madde B.3.2.4’te verilen deneylere, başlangıçta sadece birim alan kütlesi en küçük olan
mamul tâbi tutulur. Bu mamulün deneyde yeterli bulunması halinde, gruptaki diğer mamuller de yeterli kabul
edilir.
Not- Bu şartı sağlayan bir jeotekstil veya jeotekstille ilgili mamulün, suya doygun zemin içerisinde, 25 yıl
sonra en az aşağıda verilen bağıl dayanım oranlarını sağlaması öngörülmektedir:
- 25 °C sıcaklıkta: % 95
- 30 °C sıcaklıkta: % 90
- 35 °C sıcaklıkta: % 80
11
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
- Benzer ortam şartlarında (Madde B.3.1’de tarif edilen sınır değerler arasında),
- Ham maddeler ve imalât teknolojisinin aynı olduğu jeotekstil veya jeotekstille ilgili mamul için,
- Aynı elyaf ve polimerlerin ve kıyaslanabilir imalât teknolojisinin kullanıldığı mamuller için.
B.4 Diğer jeotekstiller veya jeotekstille ilgili mamuller veya kullanım şartları
Madde B.2 ve Madde B.3’te verilenler haricindeki malzemeler ve kullanım şartları için jeotekstil veya
jeotekstille ilgili mamul, öngörülen kullanım şartları dikkate alınarak dayanıklılık bakımından
değerlendirilmelidir. Bu değerlendirme, EN 12225’e göre mikrobiyolojik direnç deneyini ihtiva eder ve
aşağıda verilenlerden herhangi birisi için uygulanır:
Uzun süre dayanıklılığı özel olarak ispatlanmış olanlar haricinde, şiddetli etkiye sahip çevre şartları veya beş
yıldan daha uzun hizmet ömrü için daha önce kullanılmış polimer kullanılmamalıdır. Polimerin birleşimi ve
kaynağı garantili olmalıdır.
pH < 4 veya pH > 9 olan zeminlere maruz kalacak bir joetekstil veya jeotekstille ilgili mamulün
değerlendirilmesi için ENV ISO 12960’a uygun deney yapılmalıdır. pH < 4 ise Metot A, pH > 9 ise Metot B
kullanılmalıdır. Her iki durumda da, deneyden sonra kalan dayanım % 50’den daha fazla olmalıdır.
Sonuçlar, mamulün kullanıldığı yerdeki yerel ortam şartları dikkate alınarak değerlendirilmelidir.
Not- Güçlendirme amacıyla yapılacak uygulamalarda, mamulün hizmet ömrü esnasındaki dayanım kaybının
tahmin edilmesi ve güçlendirilen zeminin kısmî güvenlik katsayısındaki azalmanın belirlenmesi için daha
ayrıntılı bir değerlendirme gerekli olabilir. Mamullerin katı veya sıvı atıkla doğrudan veya atığın sızıntısı veya
gazı ile temas etmesi (veya daha sonra etme ihtimali olması) halinde dayanıklılık, tahmin edilen kimyasal ve
ısıl çevre dikkate alınarak değerlendirilmelidir.
Daha fazla bilgi edinmek üzere CR ISO 13434’e göre kontrol yapılabilir.
Bu Madde’ye göre değerlendirilen jeotekstil ve jeotekstille ilgili mamullerin tanıtım belgesinde “Dayanıklılık
değerlendirmesi (referans doküman) esas alındığında, (içinde bulunacağı şartlar) da öngörülen dayanıklılık
süresi en az (yıl olarak süre) dir” ibaresi yer almalıdır.
Not- Dayanıklılık değerlendirilmesi amacıyla uygulanacak işlemlerin akış şeması Ek D’de verilmiştir.
Ek C
(Bilgi için)
12
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
Çizelge C.1’de, uygun standardın, uygulamaya bağlı olarak nasıl seçileceği gösterilmiştir. Bu seçme
işleminde aşağıda verilen adımlar takip edilmelidir:
ÖRNEKLER:
- Bir yoldaki drenaj hendeği : ikinci satır ve üçüncü sütun kesiştirilir ve buna göre EN 13252’nin
kullanılacağı belirlenir.
- Bir demiryolundaki istinat yapısı : üçüncü satır ve altıncı sütun kesiştirilir ve buna göre EN 13251’in
kullanılacağı belirlenir. Bu durumda H > Hc dır.
- Bir kanaldaki harici erozyon kontrol sistemi : beşinci satır ve dördüncü sütun kesiştirilir ve buna göre
EN 13253’ün kullanılacağı belirlenir.
- Tünel içerisindeki bir karayolunun drenajı : ikinci satır ve üçüncü sütun kesiştirilir ve buna göre EN
13252’nin kullanılacağı belirlenir (ikinci satır ve beşinci sütunun kesistiği hücredeki EN 13256 nın
seçilmesi doğru değildir).
- Bir karayolu tünelindeki koruma kaplaması : ikinci satır ve beşinci sütun kesiştirilir ve buna göre EN
13256’nin kullanılacağı belirlenir.
- Bir istinat duvarındaki drenaj sistemi : dokuzuncu satır ve üçüncü sütun kesiştirilir ve buna göre EN
13252’nin kullanılacağı belirlenir.
Çizelge C.1- Uygun standardın seçilmesi
1 2 3 4 5 6
Drenaj Erozyon Tüneller ve Kazı ve dolgu işleri,
1 Uygulama Standard sistemler kontrol yer altı temeller ve istinat
i sistemleri yapıları yapıları
Yollar ve trafiğe açık H < Hc ise EN 13249
2 diğer alanlar EN 13249
H > Hc ise EN 13251
H < Hc ise EN 13250
3 Demiryolları EN 13250
H > Hc ise EN 13251
Su tutucu yapılar (göletler
4 EN 13254 EN 13256
ve barajlar)
5 Kanallar EN 13255
Katı atık depolama EN 13252 EN 13253
6 EN 13257 EN 13251
alanları
Sıvı atık depolama
7 EN 13265
projeleri
Tüneller ve yer altı
8 EN 13256 uygulanmaz
yapıları
Kazı ve dolgu işleri,
9 EN 13251 uygulanmaz uygulanmaz
temeller ve istinat yapıları
Açıklamalar:
H : Yapının yüksekliği,
Hc: - Yollar ve trafiğe açık diğer alanlar için : Trafik yükünün baskın olduğu hallerde, yükseklik (kalınlık),
- Demiryollarında : Rayların tabanı ile kazı yüzeyi (altyapı – platform) arasındaki yükseklik farkı.
13
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
Ek D (Bilgi için)
Jeotekstil, sadece
PE,PP,PET,PA 6,
Hayır
PA 6.6’dan imal edilmiş ve daha
önce kullanılmış malzeme ihtiva
etmeyen mi ?
Evet
Tasarlanan kullanım
Evet 4 < pH < 9 ve sıcaklığı < 25 °C
olan zeminlerde güçlendirici
olarak uygulanma
haricinde mi ?
Hayır
Tasarlanan kullanım
süresi beş yıldan daha
fazla mı ?
Hayır Evet
Hayır
Polimerlerin kaynağı ve
bileşiminin değerlendirilmesi
Evet
Hayır
A D
14 B C
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
A B C D
Hayır
Oksidasyon Evet Jeotekstil, PET, PA 6
(ENV ISO 13438)
ve/veya PA 6.6 dan mı imal
edilmiş ?
Evet
Hayır
Mikrobiyolojik
(EN 12225)
Hayır
Evet pH < 4 mü ?
Kimyasal bozunma
(ENV ISO 12960 – Metot A) Hayır
Evet
pH > 9 mu ?
Kimyasal bozunma
(ENV ISO 12960 – Metot B ) Hayır
Ek ZA
(Bilgi için)
Bu standarda uygun veri beyanı, bu verinin, ifade edilen sapma sınırları içerisinde doğru olduğunu gösterir.
UYARI: Tasarlanan kullanıma uygunluğu etkilemeyen diğer şartnameler ve Avrupa Birliğinin diğer
yönetmelikleri, bu ek kapsamında olan jeotekstiller ve jeotekstille ilgili mamullere uygulanabilir.
Not- Bu standard kapsamındaki tehlikeli maddelerle ilgili özel Madde hükümlerine ek olarak, standard
kapsamındaki mamullere uygulanabilecek diğer şartlar da bulunabilir ( Örnek olarak; Uyarlanmış Avrupa
yasaları ve milli kanunlar, tüzükler ve kararnameler). Avrupa Birliği Yapı Malzemeleri Yönetmeliği
hükümlerini yerine getirmek için, uygulandığı yerde ve zamanda, bu şartların da sağlanması gerekli olabilir.
Tehlikeli maddelerle ilgili bilgilendirici veri tabanı, EUROPA internet sitesinin yapı sayfasından elde edilebilir
(Bu sayfaya http://europa.eu.int adresi ile ulaşılabilir).
Not 1- Bazı mamuller sadece bir yönde deneye tâbi tutulabilir. Bu durum, CE işaretinin yanında bulunan
bilgi notunda belirgin bir şekilde tanımlanmalıdır.
Not 2- % 95 güven seviyesi, ortalama değerden, tolerans değeri /değerlerinin çıkartılması ve/veya eklenmesi
ile bulunan değere tekabül eder.
Çizelge ZA.1.1- Erozyon kontrol işlerinde filtrasyon (F) için kullanılan jeotekstiller ve jeotekstille ilgili
mamuller
Çizelge ZA.1.2- Erozyon kontrol işlerinde, güçlendirme (R) için kullanılan jeotekstiller ve jeotekstille ilgili
16
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
mamuller
Çizelge ZA.1.3- Erozyon kontrol işlerinde, filtrasyon ve ayırma (F+S) için kullanılan jeotekstiller ve
jeotekstille ilgili mamuller
17
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
Çizelge ZA.1.4- Erozyon kontrol işlerinde, güçlendirme ve ayırma (R+S) için kullanılan jeotekstiller ve
jeotekstille ilgili mamuller
Çizelge ZA.1.5- Erozyon kontrol işlerinde, filtrasyon ve güçlendirme (F+R) için kullanılan jeotekstiller ve
jeotekstille ilgili mamuller
18
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
Çizelge ZA.1.6- Erozyon kontrol işlerinde, filtrasyon, güçlendirme ve ayırma (F+R+S) için kullanılan
jeotekstiller ve jeotekstille ilgili mamuller
- Filtrasyon için
- Güçlendirme için
- Ayırma için Erozyon kontrol işleri Yok 4
Sistem 2+: Onaylanmış kuruluş tarafından, sürekli muayene, değerlendirme ve onay esas alınarak yapılan
fabrika imalât kontrol belgelendirilmesi de dahil olmak üzere CPD Ek III.2.(ii)’de verilen, ilk ihtimal’e
bakılmalıdır.
Not- Bu standardın kullanımında, ayırma fonksiyonu daima filtrasyon veya güçlendirme ile birlikte kullanılır.
Bu nedenle ayırma fonksiyonu, hiçbir zaman tek başına tanımlanmaz ve uygunluğu tek başına
değerlendirilmez.
19
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
Çizelge ZA.1 (Çizelge ZA.1.1, Çizelge ZA.1.2, Çizelge ZA.1.3, Çizelge ZA.1.4, Çizelge ZA.1.5 ve Çizelge
ZA.1.6)’de verilen jeotkstillerler ve jeotekstille ilgili mamullerin uygunluğunun değerlendirilmesinde, Madde 5
ve Ek A da yer alan ve Çizelge ZA.3’te gösterilen uygunluk işlemlerinin sonuçları esas alınmalıdır.
Uygulanacak
Görevler Görevin mahiyeti
Madde no’su
Çizelge ZA.1 (Çizelge ZA.1.1, Çizelge ZA.1.2, Çizelge
Madde 5.2,
ZA.1.3, Çizelge ZA.1.4, Çizelge ZA.1.5 ve Çizelge
Fabrika imalât kontrolü (F.İ.K.) Madde 5.4 ve
ZA.1.6)’den ilgili olanında verilen bütün özelliklere
ilişkin parametreler Ek A
İmalâtçının
görevleri
Çizelge ZA.1 (Çizelge ZA.1.1, Çizelge ZA.1.2, Çizelge
Madde 5.1 ve
Başlangıç tip deneyleri ZA.1.3, Çizelge ZA.1.4, Çizelge ZA.1.5 ve Çizelge
ZA.1.6)’den ilgili olanında verilen bütün özellikler.
Madde 5.3
Üye ülkelerden en az birisinde bile o özellikle ilgili yasal şart yoksa, sistem, belirli bir özelliğin
aranmamasına izin verebilir. Bu durumda, imalâtçıya, o üye ülkede, mamulünün o özelliğiyle ilgili doğrulama
yapması, özellikle ilgili mamul performansını kendi isteği ile beyan etmek istemiyorsa, zorunlu kılınmaz. Bu
durumda, bu üye ülkede mamulünü pazarlamak isteyen imalâtçının, mamulünün o özellikle ilgili
performansını belirleme veya beyan etme yükümlülüğü yoktur. Bu mamulde, CE işareti ile birlikte
“performans belirlenmedi” tercihi bilgi olarak verilebilir. Bir özelliğe ait değerin alt sınırı varsa, o özellik için
“performans belirlenmedi” tercihi kullanılmayabilir.
20
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
Uygunluk onaylama sistemine uyumluluk sağlanması halinde, yetkili kurum, aşağıda verilen bilgileri ihtiva
eden, fabrika imalât kontrol belgesini düzenler:
- Yetkili kurumun adı, adresi ve tanıtım numarası,
- İmalâtçı veya onun Avrupa ekonomik alanında veya imalât yerinde bulunan yetkili temsilcisinin isim
ve adresi,
- Mamulün tanıtımı (tip, tarif, kullanım,...)
- Mamulün tâbi olacağı hükümler (bu standard),
- Mamulün kullanımında uygulanması muhtemel özel şartlar,
- Belge numarası,
- Belgenin şartları ve geçerlilik süresi,
- Belgeyi imzalayan yetkilinin ismi ve görevi.
Ek olarak imalâtçı, aşağıda verilen bilgilerin yer aldığı uygunluk beyanını, her mamul için tanzim etmelidir
(EC uygunluk beyanı).
- İmalâtçı veya onun Avrupa ekonomik alanında veya imalât yerinde bulunan yetkili temsilcisinin isim
ve adresi,
- Eklenen fabrika imalât kontrol belgesinin numarası,
- İmalâtçı veya yetkili temsilcisi adına beyanı imzalama yetkisine sahip kişinin ismi ve görevi.
Uygunluk beyanında, Madde ZA.3’te tarif edildiği şekilde CE işareti ile birlikte imalâtçının ismi de belirtilir.
Yukarıda açıklanan belge ve beyan, mamulün kullanılacağı üye ülkenin resmi dilinde/dillerinde yazılmış
olmalıdır.
Not- Bu bilginin amacı, mamulün üretiminden sorumlu imalâtçının resmi hüviyetini tanımlamaktır.
Şekil ZA.1’de gösterilen CE işareti, jeotekstil veya jeotekstille ilgili mamul ambalâjı üzerine konulmalıdır.
Tamamlayıcı bilgi, Şekil ZA.2’de gösterilen tarzda, mamulle birlikte verilecek belgelerde bulunmalıdır.
Şekil ZA.1- Jeotekstil veya jeotekstille ilgili mamul ambalâjı üzerine konulacak CE işareti örneği.
21
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
GeoCo.Ltd, PO Box 21. B-1050 İmalâtçının, ismi, tanıtıcı işareti ve kayıtlı olduğu
adres.
Dayanıklılık:
Ek B’ye göre dayanıklılığı esas alan beyan (Not 4)
- Yerleştirildiği gün üzeri kapatılacak.
- “ 4 < pH < 9 ve sıcaklığı < 25 °C Tehlikeli maddelerle ilgili, yukarıda verilen özel
olan zeminlerde kullanım için öngörülen bilgilere ek olarak, gerekli olduğu zaman ve
dayanıklılık süresi en az 25 yıldır ” ifadesi. hallerde mamulle birlikte, mamulün uygun olduğu
belirtilen kanunlar listesi ve bu kanunla ilgili gerekli
diğer herhangi bilgi dokümanı da verilmelidir.
Not:
Millî mevzuatla Avrupa yasaları aykırılık teşkil
etmiyorsa, bu yasaların verilmesine gerek
duyulmaz.
22
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
Not 1- Bir mamule yapılan CE işaretlemesinde birden fazla sayıda standardın uygulanması halinde,
eklenecek bilgi dokümanı aşağıda verilen örnekteki gibi olmalıdır.
TS EN 13249: 2003
ve TS EN 13253: 2003
Not 2- Jeotekstil ve jeotekstille ilgili mamullerin, erozyon kontrol işlerinde tasarlanan kullanımı aşağıda
verilenlerden birisi olabilir:
- Filtrasyon F
- Güçlendirme R
- Filtrasyon ve güçlendirme F+R
- Filtrasyon ve ayırma F+S
- Güçlendirme ve ayrıma R+S
- Filtrasyon, güçlendirme ve ayrıma F+ R + S
Not 3- Gerekli olması halinde, Çizelge ZA.1 (Çizelge ZA.1.1, Çizelge ZA.1.2, Çizelge ZA.1.3, Çizelge ZA.1.4,
Çizelge ZA.1.5 ve Çizelge ZA.1.6) ’de % 95 güven seviyesine tekabül eden tolerans değeri/değerleri de,
imalâtçı tarafından aşağıda verildiği şekilde belirtilmelidir:
Not 4- Dayanıklılıkla ilgili olarak yapılacak beyanda, imalâtçı tarafından aşağıda verilenlerden birisi
seçilmelidir.
- 4 < pH < 9 ve sıcaklığı < 25 °C zeminlerde, güçlendirici olarak uygulanma haricindeki kullanım için
öngörülen dayanıklılık süresi en az 5 yıldır.
23
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
Kaynaklar
M/107 – Mandate to CEN / CENELEC concerning the execution of standardization work for harmonized
standards on geotextiles – European Commission – 1996
EN ISO 9001 Quality systems – Model for quality assurance in design, development, production, installation
and servicing (ISO 9001 : 1994)
EN ISO 9002 Quality systems – Model for quality assurance in production, installation and servicing (ISO
9002 : 1994)
24
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
İçindekiler
0 Giriş............................................................................................................................................................. 1
1 Kapsam....................................................................................................................................................... 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar.............................................................................................. 1
3 Terimler, tarifler ve kısa gösterilişler....................................................................................................... 3
4 Gerekli özellikler ve ilgili deney metotları ............................................................................................... 3
5 Uygunluk değerlendirmesi ....................................................................................................................... 6
6 İşaretleme ................................................................................................................................................... 7
Ek A Fabrika imalât kontrol plânı.................................................................................................................. 8
Ek B Dayanıklılıkla ilgili hususlar................................................................................................................ 10
Ek C Özel bir uygulamada kullanılacak uygun standardın seçilmesi için kılavuz ................................. 13
Ek D Dayanıklılık değerlendirilmesi amacıyla uygulanacak işlemlerin akış şeması.............................. 14
Ek ZA Bu standardın, Avrupa Birliği Yapı Malzemeleri Yönetmeliği hükümleri ile ilişkili olan
maddeleri............................................................................................................................................ 16
Kaynaklar........................................................................................................................................................ 24
ICS 59.080.70 TÜRK STANDARDI TS EN 13253
Ön söz
− Bu tasarı, CEN tarafından kabul edilen EN 13253: 2000 esas alınarak TSE İnşaat Hazırlık Grubu’nca
hazırlanmıştır.
TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS EN 13253
ICS 59.080.70
TEKNİK KURUL
20020797