ICS 59.080.

20 TÜRK STANDARD TS 244EN ISO 2060/Nisan 1999

ÖN SÖZ
− Bu standard, CEN tarafõndan kabul edilen EN ISO 2060 (1995) standardõ esas alõnarak, TSE
Petrokimya Hazõrlõk Grubu‘ na bağlõ Tekstil Özel Daimi Komitesi’nce TS 244 (1992)’ün revizyonu
olarak hazõrlanmõş ve TSE Teknik Kurulunun 13 Nisan 1999 tarihli toplantõsõnda Türk Standardõ
olarak kabul edilerek yayõmõna karar verilmiştir.

− Bu standardõn daha önce yayõmlanmõş bulunan baskõlarõ geçersizdir.

− Ek A ve Ek B bu standardõn asli bir parçasõdõr. Ek C, Ek D ve Ek E sadece bilgi içindir.

ICS 59.080.20 TÜRK STANDARD TS 244EN ISO 2060/Nisan 1999

İÇİNDEKİLER
1 - KAPSAM............................................................................................................... 1
2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR ......................................................................... 1
3 - TARİFLER............................................................................................................. 2
3.1 - DOĞRUSAL YOĞUNLUK ......................................................................................... 2
3.2 - TİCARÎ NEM KAZANCI ............................................................................................. 2
3.3 - TİCARÎ TOLERANS .................................................................................................. 2
3.4 - NEM DENGESİ ......................................................................................................... 2
3.5 - DENEY İÇİN NEM DENGESİ .................................................................................... 2
3.6 - NEMSİZ KÜTLE ........................................................................................................ 2
3.7 - ETÜVDE KURUTULMUŞ KÜTLE.............................................................................. 2
3.8 - İPLİK SARIMI ............................................................................................................ 2
3.9 - DENEY ÇİLESİ, KÜÇÜK ÇİLE, SAYMA ÇİLESİ ........................................................ 2
4 - PRENSİP............................................................................................................... 3
4.1 - YIKANMAMIŞ İPLİK .................................................................................................. 3
4.2 - YIKANMIŞ İPLİK ....................................................................................................... 3
5 - CİHAZLAR ............................................................................................................ 3
5.1 - ÇIKRIK ...................................................................................................................... 3
5.2 - HAVALANDIRMALI ETÜV......................................................................................... 4
5.3 - TERAZİ ..................................................................................................................... 4
5.4 - YARDIMCI TEÇHİZAT .............................................................................................. 4
5.5 - NUMUNELERİN YIKANMASI VEYA EKSTRAKSİYONU İÇİN KOLAYLIKLAR.......... 4
6 - STANDARD ATMOSFER ŞARTLARI .................................................................. 4
7 - NUMUNE ALMA ................................................................................................... 4
8 - ÖN KONDİSYONLAMA VE KONDİSYONLANMA............................................... 5
9 - DENEY PARÇALARI ............................................................................................ 5
9.1 - UZUNLUK ................................................................................................................. 5
9.2 - DENEY PARÇASI SAYISI ......................................................................................... 5
10 - İPLİK NUMARASININ TAYİNİ İÇİN DENEY PARÇALARININ (DENEY
ÇİLELERİ) HAZIRLANMASI...................................................................................... 5
11 - İŞLEM VE HESAPLAMALAR............................................................................. 6
11.1 - BİRİMLER ............................................................................................................... 6
11.2 - GÖZLEMLERİN DEĞİŞKENLİĞİ............................................................................. 6
11.3 - YIKANMAMIŞ DENEY PARÇALARI........................................................................ 6
11.4 - YIKANMIŞ DENEY PARÇALARI ............................................................................. 8
12 - DENEY RAPORU ............................................................................................... 9
EK A......................................................................................................................... 10
EK B......................................................................................................................... 11
EK C......................................................................................................................... 12
EK D......................................................................................................................... 14
EK E ......................................................................................................................... 15
ICS 59.080.20 TÜRK STANDARD TS 244EN ISO 2060/Nisan 1999

TEKSTİL - İPLİKLER - DOĞRUSAL YOĞUNLUK (Birim

Uzunluk Başõna Kütle) TAYİNİ - ÇİLE METODU

1 - KAPSAM
1)
Bu standard, başka bir standardõn konusu olan iplikler hariç tutulacak olursa, sarõm halindeki bütün
iplik tiplerinin doğrusal yoğunluğunun tayini için bir metodu kapsar.

Bu standard, farklõ kondisyonlama ve hazõrlama (bk. Madde 4.1 ve Madde 4.2) metotlarõna dayanan
yedi seçenekli işlem ihtivâ etmektedir. Farklõ işlemler, aynõ sonuçlarõ vermediğinden dolayõ kullanõlan
işlemin deney sonuçlarõ ile ilgilenen taraflarca kabul edilmesi esastõr.

Bu metot, özellikle ipliğin birim uzunluk kütlesinin tayini için tanõmlanmakla birlikte, bu tayinin
mukavemet deneyi ve/veya ticarî kütle tayini deneyleriyle birleştirilmesi genellikle arzu edilen bir
durumdur. Böyle durumda, bu metotta belirtilen uzunluktan farklõ uzunlukta çile kullanõlõyorsa,
kullanõlan uzunluk ve buna göre yapõlan herhangi bir özel düzeltme taraflar arasõnda kabul edildiği
şekilde olmalõdõr.

Bu metot, aşağõda verilen malzemelere uygulanõr :

a) Tek kat iplikler (bükümlü, tek flamanlõ veya çok flamanlõ)
b) Çok katlõ iplikler
c) Kablo iplikler

Bu metot, taraflarca kabul edilen hususlarõn haricinde ipliğin birim doğrusal yoğunluğu başõna, (teks),
uygulanan gerilme 0,5 cN’dan 1,0 cN’a çõkarõldõğõnda % 0,5’den daha fazla uzayan ipliklere
uygulanmaz. Bu tür iplikler, deney sonuçlarõ ile ilgilenen taraflarca kabul edildiğinde özel şartlar altõnda
deneye tâbi tutulabilir.

Bu metot, doğrusal yoğunluğu 2000 teks’ten daha büyük olan ipliklere uygulanmaz. Bu tür iplikler için,
taraflarca kabul edilen diğer çile uzunluklarõ ve özel sarma şartlarõ kabul edilebilir.

2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara atõf yapõlmaktadõr. Bu atõflar
metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağõda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atõflarda
daha sonra yapõlan tadil veya revizyonlar, atõf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapõlmasõ
şartõ ile uygulanõr. Atõf yapõlan standardõn tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardõn en son
baskõsõ kullanõlõr.

EN, ISO, IEC vb. Adõ TS No Adõ

No (İngilizce) (Türkçe)
EN 20139 Textiles-Standard atmospheres TS 240 EN 20139 Tekstil-Kondisyonlama ve
for conditioning and testing Deneyler İçin Standard
Atmosfer Şartlarõ
ISO 1139 Textiles -Designation of yarns TS 1246 Tekstil İpliklerinin
Belirtilmesinde Kullanõlan İsim
ve Semboller
ISO 1144 Textiles -Universal system for TS 1103 Tekstil Maddeleri-Doğrusal
designating linear density (Tex Yoğunluğun Gösterilmesinde
System) Evrensel Sistem -Tex Sistemi
ISO 1833 Textiles -Binary fibre mixtures - TS 1700 Tekstil Mamüllerinde İkili
quantitative chemical analysis Karõşõmda (Harman) Liflerin
Kantitatif Kimyasal Analiz
Metotlarõ

1) TS 4682 (ISO 1889): Cam elyaf tekstil ürünleri - Bobin halindeki devamlõ elyaftan yapõlmõş iplikler
ve kesik elyaftan yapõlmõş iplikler ve fitiller - Doğrusal yoğunluk tayini.

1
ICS 59.080.20 TÜRK STANDARD TS 244EN ISO 2060/Nisan 1999

3 - TARİFLER
Bu standard metninde kullanõlan terimlerin tarifleri aşağõda verilmiştir :

3.1 - DOĞRUSAL YOĞUNLUK

Doğrusal yoğunluk, bir ipliğin birim uzunluğu başõna kütlesidir. Teks cinsinden veya bunun üst katlarõ
veya askatlarõ cinsinden belirtilir [bk. TS 1246 (ISO 1139) ve TS 1103 (ISO 1144)].

3.2 - TİCARÎ NEM KAZANCI

Ticarî nem, etüvde kurutulmuş numunenin;
a) Doğrusal yoğunluğunun;
veya
b) Yük veya parti (sevkiyat) halindeki herhangi bir spesifik tekstil malzemesinin ticarî veya resmî
kütlesinin;

hesaplanmasõnda kullanmak için nem kazancõ olarak usulen kabul edilen keyfi değerdir.

3.3 - TİCARÎ TOLERANS

Ticarî tolerans, etüvde kurutulmuş numunenin,
a) Doğrusal yoğunluğunun;
veya
b) Yük veya teslim halindeki herhangi bir spesifik tekstil malzemesinin ticarî veya resmî kütlesinin;
hesaplanmasõnda kullanmak için usulen kabul edilen ticarî nem kazancõna eşit ve buna ilâve edilen
apre için uygun görülmüş keyfi bir tolerans değeridir.

3.4 - NEM DENGESİ

Nem dengesi, kütledeki değişme ile ifade edilen absorbe edilen nem miktarõ ile kaybedilen nem miktarõ
arasõndaki net fark, değişme meyli göstermediğinde ve önemsiz olduğunda, tam olarak tanõmlanmõş
bir sõcaklõk ve bağõl nem ortamõndaki bir numune ile ulaşõlan koşuldur.

3.5 - DENEY İÇİN NEM DENGESİ

Bir tekstil malzemesi, su alõş-verişi olmayan çevre şartlarõ ile nem dengesindedir. Bu şartlarda
malzemenin kütlesi deney süresi boyunca sabit kalõr. Deney amacõyla bağõl olarak düşük bir nem
muhtevasõndan başlayarak absorpsiyon ile nem dengesine ulaşõlõr. Nemin absorbe edilmesinden
dolayõ bir numune veya deney parçasõnõn kütlesindeki nem artõş hõzõ, deneye tâbi tutulacak malzeme
için belirtilen değeri geçmediğinde deney için nem dengesine ulaşõlmõş kabul edilir (bk. TS 240 EN
20139).

3.6 - NEMSİZ KÜTLE

(1) - Nemsiz kütle, kuru bir hava akõmõnda ve (105 ± 3)°C’da malzemenin kurutulmasõyla elde edilen
bir deney parçasõnõn sabit hale getirilmiş kütlesidir.
(2) - Nemsiz kütle, nem muhtevasõnõn, meselâ; karõşmaz bir çözücü ile destilasyon veya Karl Fischer
reaktifi ile titrasyon gibi, bağõmsõz tayinden hesaplanan kuru madde miktarõdõr (bk. Madde 3.7).

3.7 - ETÜVDE KURUTULMUŞ KÜTLE

Bir deney parçasõnõn belirli sõcaklõk ve nem şartlarõ altõnda bir etüvde kurutulmasõyla elde edilen sabit
kütlesidir.
NOT 1 - Çok sõk kullanõlan şartlar, (105 ± 3)°C sõcaklõk ve 20°C’daki bağõl nemi % 65 olan bir hava
akõmõdõr. Bu gibi şartlarda deney parçasõ nemsiz değildir.

3.8 - İPLİK SARIMI

İplik sarõmõ, kullanma, yükleme, depolama veya nakliye için uygun bir şekle getirilmiş belirli uzunluk
veya uzunluklardaki ipliktir. Sarõmlar, desteksiz olarak yapõlmõş çile, iplik yumağõ, silindirik bobin ve
benzeri şekillerde olabileceği gibi destekli olarak bobin, mazura makara, (tubes), konik makara, tek
tarafõ konik makara, dokuma mazurasõ ve benzeri şekillerde olabilir.

3.9 - DENEY ÇİLESİ, KÜÇÜK ÇİLE, SAYMA ÇİLESİ

Küçük çile, doğrusal yoğunluk veya kopma yükü veya her ikisinin tayini için bu standardda kullanõlan
ve belirli bir uzunluğa sahip ipliktir.

2
ICS 59.080.20 TÜRK STANDARD TS 244EN ISO 2060/Nisan 1999

4 - PRENSİP
Doğrusal yoğunluk, uygun deney parçalarõnõn uzunluğundan ve kütlesinden hesaplanõr. Uygun
uzunluktaki deney parçalarõ, çile halinde ön kondisyonlama işlemine tâbi tutulduktan sonra yeteri
kadar kondisyonlanmõş deney parçalarõ belirli şartlar altõnda ipliğin numaralanmasõ için deney çilesi
halinde sarõlarak hazõrlanõr. Uygulamada, çilelerin kütlesi, Madde 4.1.1 - Madde 4.1.3 ve Madde 4.2.1
- Madde 4.2.4’te belirtildiği gibi çeşitli şartlar altõnda tayin edilir.

Karşõlõklõ olarak kabul edildiğinde, Madde 4.1 ve Madde 4.2’de verilen seçeneklerden herhangi biri
kullanõlabilir.

4.1 - YIKANMAMIŞ İPLİK

4.1.1 - Seçenek 1: Deney için standard atmosfer şartlarõ ile dengedeki kondisyonlanmõş ipliğin kütlesi
(bk. Madde 11.3.1).

4.1.2 - Seçenek 2 : Etüvde kurutulmuş ipliğin kütlesi (bk. Madde 11.3.2)

4.1.3 - Seçenek 3 : İlave ticarî nem kazancõ olan ve etüvde kurutulmuş ipliğin kütlesi (bk. Madde
11.3.3)

4.2 - YIKANMIŞ İPLİK

4.2.1 - Seçenek 4 : Deney için standard atmosfer şartlarõ ile dengedeki yõkanmõş ipliğin kütlesi (bk. Madde
11.4.2).

4.2.2 - Seçenek 5 : Yõkanmõş ve etüvde kurutulmuş ipliğin kütlesi (bk. Madde 11.4.3).

4.2.3 - Seçenek 6 : İlave ticarî nem kazancõ olan yõkanmõş ve etüvde kurutulmuş ipliğin kütlesi (bk.
Madde 11.4.4).

4.2.4 - Seçenek 7 : İlave ticarî toleransõ olan yõkanmõş ve etüvde kurutulmuş ipliğin kütlesi (bk. Madde
11.4.5).

NOT - Seçenek 1, Seçenek 3 ve Seçenek 7’nin kullanõlmasõ tavsiye edilir.

5 - CİHAZLAR
5.1 - ÇIKRIK
Çõkrõk, ipliğin istenilen uzunluğunu tam devir sayõlarõ ile verebilen bir çereye sahip olmalõ ve sarõm
sõrasõnda ipliğin kümelenmesini önleyecek çaprazlama cihazõ bulundurmalõdõr. Çõkrõğõn çevresinin
1,000 m ± 2,5 mm uzunluğunda olmasõ tavsiye edilir.

Çõkrõk ;
a) (0,5 ± 0,1) cN/teks’lik kontrol edilebilir bir gerilmedeki pozitif bir besleme sistemi ile donatõlmõş
olmalõ veya
b) Ayarlanabilir bir gerilme cihazõ ile donatõlmõş olmalõdõr. Bu durumda, çilenin uzunluğu, bazõ uygun
cihazlarla kontrol edilebilir (bk Ek A).

Perimetrenin belirtilen uzunluğundaki değişimler, çõkrõk üzerinde hazõrlanan çilelerin Ek A’da verilen
özelliklere uymasõnõ sağlayacak yeterli küçüklükte olmalõdõr.

NOT 3 - Taraflarca karşõlõklõ olarak kabul edildiği takdirde, perimetre uzunluğu 1 m’den daha büyük
olan çõkrõklar da kullanõlabilir.

3
ICS 59.080.20 TÜRK STANDARD TS 244EN ISO 2060/Nisan 1999

5.2 - HAVALANDIRMALI ETÜV

Etüv, iplik numunelerini (105 ± 3)°C sõcaklõkta tutabilecek özellikte olmalõdõr. Deney parçalarõ, õsõtma
ünitelerinde direkt olarak radyasyona maruz bõrakõlmamalõdõr. Etüv, her dört dakikada en az bir kere
etüv hacmini dolduracak miktarda ön kurutma işleminden geçmiş bir hava akõmõ (içinde 1000 L hava
başõna 0,01 g’dan daha az su bulunan) ile beslenmelidir. Alternatif olarak etüv, ilgili taraflarca kabul
edildiğinde belirtilen herhangi bir sõcaklõk ve bağõl neme (R.H.) sahip hava ile beslenebilir. Etüv,
havanõn deney parçalarõnõn içinden serbestçe geçmesini kolaylaştõracak şekilde tasarõmlanmõş
olmalõdõr. Ayrõca etüv, hava akõmõnõ kesebilecek ve deney parçalarõnõ etüvden çõkartmadan
tartabilecek şekilde teçhizatlandõrõlmõş olmalõdõr.

NOT 4 - Standard atmosfer şartlarõndaki (20°C ve % 65 bağõl nem) hava, 1515 Pa’lõk bir nem buhar
basõncõna sahiptir. Bu havanõn sõcaklõğõ 105°C’ta çõkartõlõrsa, hava % 1,25’lik bir bağõl neme
sahip olacaktõr. Bu şartlar altõnda, rejenere selüloz veya pamuk gibi nem kazancõ yüksek
olan tekstil numuneleri % 0,5’lik nemde tutulabilir. Doğru sonuçlar, sadece ön kurutma
işleminden geçmiş havanõn etüve gönderilmesiyle sağlanmalõdõr. Bununla birlikte, eşit
kesinlikteki sonuçlar (fakat gözlenen nem muhtevasõnõn biraz daha düşük seviyeleri)
sõcaklõk ve nemin üst sõnõrlarõnõn kullanõlmasõyla da elde edilebilir.

5.3 - TERAZİ
Terazi, uygun kapasitede olmalõ ve çile veya çilelerin kütlesini % 1’e eşit duyarlõkla tartmalõdõr (bu
toleranslar, hem etüv içinde hem de etüv dõşõnda yapõlacak tartõmlarda kullanõlan terazilere uygulanõr).

5.4 - YARDIMCI TEÇHİZAT

Yardõmcõ teçhizat, numunelere ve kullanõlan işleme uygun olmalõdõr. Bu amaçla kullanõlabilecek
malzemeler; klasik numune destekleri, rodajlõ cam kapağõ bulunan tartma şişeleri, korozyona dayanõklõ
metalden yapõlmõş darasõ alõnmõş tel kafes tartõm sepetleridir.

5.5 - NUMUNELERİN YIKANMASI VEYA EKSTRAKSİYONU İÇİN KOLAYLIKLAR

Gerekiyorsa (Bakõnõz Ek C).

6 - STANDARD ATMOSFER ŞARTLARI

Ön kondisyonlama, kondisyonlama ve deney için atmosfer şartlarõ TS 240- EN 20139’da belirtildiği
şekilde olmalõdõr.

NOT 5 - Sõcaklõğõ 20°C ve bağõl nemi % 65 olan standard atmosfer şartlarõndaki hava, 1515 Pa’lõk bir
su buharõ basõncõna sahiptir ve (47 ± 3)°C’ta õsõtõldõğõnda bağõl nemi % 12,3 - % 16,7 olan bir
ortam elde edilecektir. Sõcaklõğõ 22°C ve bağõl nemi % 67 olan en yüksek sõnõrdaki hava,
1770 Pa’lõk bir su buharõ basõncõna sahiptir. Bu hava, 44°C - 50°C’ta õsõtõldõğõnda % 14,3 - %
19,4 bağõl neme ulaşõr. Standard ön kondisyonlama atmosferinden herhangi bir sapma,
taraflar arasõnda yapõlan anlaşmalara uygun olmalõ ve kullanõlan sõcaklõk ve nem, deney
raporunda belirtilmelidir.

7 - NUMUNE ALMA
7.1 - Numune alma işlemi aşağõdaki yollardan biri kullanõlarak yapõlmalõdõr :
a) Malzeme özelliklerinde belirtilmişse, talimatlara göre.
b) Malzeme özelliklerinde, numune alma talimâtlarõ belirtilmemişse, tekstil malzemesi ile ilgili
standardda belirtildiği şekilde.
c) Ek B’de verilen metoda göre.

7.2 - Yõğõn numunesi, deneye tâbi tutulacak partiyi (sevkiyat) temsil edecek şekilde alõnmalõdõr (bk. Ek B).

7.3 - Bir lâboratuvar numune çilesi, her bir lâboratuvar numune ambalajõndan sarõlarak alõnmalõdõr.
Çileler, bütün deneyler için gerekli ipliği sağlayacak yeterli uzunlukta olmalõdõr. Normal metot
kullanõldõğõnda çilenin sarõlmasõnda iplik, paketin sonundan, aksi takdirde paketin yan kõsmõndan
alõnmalõdõr.

Hasarlõ bölümleri önlemek için, paketin başõndan ve sonundan birkaç metre iplik atõlmalõdõr.

4
ICS 59.080.20 TÜRK STANDARD TS 244EN ISO 2060/Nisan 1999

8 - ÖN KONDİSYONLAMA VE KONDİSYONLANMA
Lâboratuvar numune çilelerinin ön kondisyonlanma ve kondisyonlanma işlemi Madde 8.1 ve Madde
8.2’de belirtildiği şekilde yapõlõr.

8.1 - Ön kondisyonlanma işlemine tâbi tutulacak lâboratuvar numune çileleri, en az 4 saat süreyle ön
kondisyonlama için verilen atmosfer şartlarõnda serbestçe hareket eden havaya maruz bõrakõlõr.

Numuneler, ön kondisyonlama işlemi sõrasõnda etüvde kurutulmamalõdõr. “Ön kondisyonlama” terimi

her zaman “ön kurutma” olarak tercüme edilmesine rağmen sadece kõsmî kurutma gerektirir.

8.2 - Laboratuvar numune çileleri Madde 8.1’de belirtildiği şekilde ön kondisyonlama işlemine tâbi
tutulduktan sonra, birbirini izleyen en az 30’ar dakikalõk sürelerde kütlelerinde % 0,1’den daha fazla
artan bir değişme olmayõncaya kadar 24 saat süreyle deney için uygun standard atmosfer şartlarõna
maruz bõrakõlarak deney için nem dengesine getirilir (aynõ zamanda bakõnõz EK D).

9 - DENEY PARÇALARI
9.1 - UZUNLUK
9.1.1 - Tek katlõ, katlõ, çok katlõ veya kablo ipliklerden meydana gelen ve doğrusal yoğunluğu ölçülecek
deney çileleri;

a) Doğrusal yoğunluğu 12,5 teks’in altõnda olan iplikler için 200 m,

b) Doğrusal yoğunluğu 12,5 - 100 teks olan iplikler için 100 m,
c) Doğrusal yoğunluğu 100 teks’ten büyük iplikler için 10 m ,
olmalõdõr.

NOTLAR
6 - Çile uzunluklarõ için toleranslar Ek A’da verilmiştir.
7 - Katlõ ve kablo iplikler olmasõ durumunda, belirtilen sõnõr değerler nihaî ipliklerin doğrusal yoğunluk
değerlerine uygulanõr.

9.1.2 - Bu standardda tanõmlandõğõ şekilde doğrusal yoğunluğun tayini, çile mukavemeti veya ticarî
kütle gibi diğer özelliklerin tayini ile birleştirilmek istenirse, mümkün olduğunca Madde 9.1.1’de
belirtilen uzunluklar kullanõlmalõdõr. Mukavemet deneyleri için daha kõsa uzunluklar gerektiğinde bu
uzunluklarõ sağlamak için ilâve çileler sarõlmalõdõr. Meselâ, 100 m uzunluk gerektiğinde, iki adet 50
m’lik çile sarõlõr. Gerektiğinde diğer amaçlar için belirtilen uzunlukta ilâve çileler alõnabilir.

9.2 - DENEY PARÇASI SAYISI

Uygun olduğunda, malzeme özelliklerinde belirtilen sayõda deney parçasõ deneye tâbi tutulur. Aksi
taktirde, her bir lâboratuvar numune çilesinden bir adet deney parçasõ deneye tâbi tutulur.

10 - İPLİK NUMARASININ TAYİNİ İÇİN DENEY PARÇALARININ

(DENEY ÇİLELERİ) HAZIRLANMASI
10.1 - Madde 7’de belirtildiği şekilde hazõrlanan kondisyonlanmõş lâboratuvar numune çileleri, bir
çõkrõğõn tamburuna veya dönmeyi kolaylaştõran bir başka cihaza yerleştirilir.

10.2 - Gerekli uzunluğu elde etmek için gerekli dönme sayõsõ, sayõlarak ve Madde 5.1’de tanõmlanan
bir sargõ gerilmesi uygulanarak deney çilesi veya çileler hazõrlanõr. Çile sarõlõrken, ipliğin ikinci
tabakalarõnõn sarõmõn ilk tabakasõ üstüne gelmesini önlemek için numune, sarõmõn müsaade ettiği tam
eni boyunca gezdirilerek çapraz sarõm yapõlõr. Lâboratuvar numune çilesinden deney çilesi kesilerek
ayrõlõr, çilenin iplik uçlarõ birbirine bağlanõr ve sarkan kõsa uçlar kesilir (2,5 cm’den daha az). Deney
çilesi, tartmak için çõkrõktan ayrõlõr.

5
ICS 59.080.20 TÜRK STANDARD TS 244EN ISO 2060/Nisan 1999

NOT 8 - Çile uzunluğunun şüpheli olduğu durumlarda bir çile göstergesi veya karşõlõklõ olarak kabul
edilen diğer cihazlar kullanõlmalõdõr (bk. Ek A).

10.3 - Gerekli sayõda çile elde etmek için Madde 10.2’de verilen işlem tekrarlanõr.

10.4 - Deney çilesi tek-kol veya çile metodu ile ipliğin mukavemetinin tayininde kullanõlacaksa, çileyi
ayõrmadan önce çõkrõk kollarõndan bir veya bir kaçõ kapatõlõr.

11 - İŞLEM VE HESAPLAMALAR
11.1 - BİRİMLER
Bütün seçenekler için, doğrusal yoğunluk teks sistem birimleri (bk. TS 1103 ISO 1144) cinsinden tayin
edilir. Hesaplanan değerler yuvarlatõlõr ve üç haneli sayõ ile kaydedilir.

NOT 9 - Teks sistem birimlerini alõşõlagelmiş diğer birimlere çevirmek için kullanõlan faktörler Ek E’de
verilmiştir.

11.2 - GÖZLEMLERİN DEĞİŞKENLİĞİ

İstendiğinde, doğrusal yoğunluğun gözlenen değerlerindeki varyasyon katsayõsõ kabul edilen
istatistiksel metotlarla en az 20 deney parçasõndan hesaplanan değerler esas alõnarak bulunan
değerlerden hesaplanõr. Tek tek uzunluk ve kütle ölçümlerinin doğruluğu dikkate alõnarak hesaplanan
ortalama değerlerin yuvarlatõlmasõyla bulunan değer rapor edilmelidir.

NOT 10 - Bir ipliğin doğrusal yoğunluğunun varyasyon katsayõsõ, çile uzunluğunun artmasõyla azalõr.
Bu metoda göre hesaplanan varyasyon katsayõlarõ, sadece belirtilen çile uzunluklarõndan
hesaplanan diğer varyasyon katsayõlarõ ile karşõlaştõrõlabilecektir.

11.3 - YIKANMAMIŞ DENEY PARÇALARI

11.3.1 - Seçenek 1 : Deney için standard atmosfer şartlarõ ile dengedeki kondisyonlanmõş ipliğin
kütlesi (bk. Madde 4.1.1).

11.3.1.1 - Kondisyonlanmõş her bir deney çilesi (bk. Madde 9), deney için uygun standard atmosfer
şartlarõnda (Bakõnõz Madde 6) uygun bir terazi (Madde 5.3) ile tartõlarak gram cinsinden ifade edilir (bk.
Not 11).

11.3.1.2 - Doğrusal yoğunluk, Ttc, kondisyonlanmõş çilenin kütle ve uzunluğundan teks cinsinden
aşağõdaki bağõntõ yardõmõyla hesaplanõr:
m c x 10 3
Ttc =
L
Burada ;
mc : Kondisyonlanmõş deney çilesinin kütlesi, gram
L : Numaralanmõş çilenin uzunluğu, metre
dir.

NOT 11 - Doğrusal yoğunluktaki değişim hakkõnda bilgi istenmediği ve sadece bir ortalama değerin
istendiği durumlarda, iki veya daha fazla çileden meydana gelen gruplar bir defada tartõlabilir.

11.3.2 - Seçenek 2 : Etüvde kurutulmuş ipliğin kütlesi (bk. Madde 4.1.2).

11.3.2.1 - Kondisyonlanmõş deney parçasõ (bk. Madde 10) sõcaklõğõ (105 ± 3)°C olan etüve (Madde
5.2) yerleştirilir. Deney parçasõnõn serbestçe hava almasõna izin verecek tel bir sepet veya benzeri kap
içinde (bk. Madde 5.4) bulunmasõ sağlanõr.

11.3.2.2 - Çilenin sabit tartõma gelmesi için çile, aşağõda verilen kurutma periyotlarõndan sonra ard
arda yapõlan tartõmlarda kütlesinde % 0,1’den daha büyük bir değişme meydana gelmeyinceye kadar
kurutulur.

6
ICS 59.080.20 TÜRK STANDARD TS 244EN ISO 2060/Nisan 1999

a) Deney parçasõ etüvden çõkarõlmõyorsa, en az 20 dakika veya

b) Deney parçasõ etüvden çõkartõldõktan sonra soğutulup tartõlõyorsa, en az 40 dakika.

11.3.2.3 - Etüvde kurutulmuş deney parçasõnõn kütlesi, gram cinsinden Madde 11.3.2.3.1 veya Madde
11.3.2.3.2’ye göre istenilen kesinlikte elde edilir.

11.3.2.3.1 - Deney parçasõ etüv içinde tartõlacaksa, etüv içindeki hava akõşõ durdurulduktan sonra
deney parçasõ tartõlõr (bk. Not 11).

11.3.2.3.2 - Deney parçasõ etüv dõşõnda tartõlacaksa, tel sepet deney parçasõ ile birlikte darasõ alõnmõş
uygun bir tartma kabõ içine konulur. Kabõn kapağõ hemen kapatõlõr ve bir desikatör içine yerleştirilerek
soğumaya bõrakõlõr. Deney parçasõnõn soğumasõ sõrasõnda, hava basõncõ dengesini sağlamak için
kabõn kapağõ periyodik olarak geçici süreyle açõlõr, tekrar sõkõca kapatõlõr ve kap ve içindekiler
soğuduğunda tartõlõr (bk. Not 11).

11.3.2.4 - Etüvde kurutulmuş ipliğin doğrusal yoğunluğu, Ttod, teks cinsinden aşağõdaki bağõntõ
yardõmõyla hesaplanõr:
m od x 10 3
Tt od =
L
Burada ;
mod : Etüvde kurutulmuş deney parçasõnõn kütlesi, gram
L : Deney parçasõnõn uzunluğu, metre
dir.

11.3.3 - Seçenek 3 : Etüvde kurutulmuş ipliğin kütlesi ile ticarî nem kazancõnõn toplamõ (bk. Madde 4.1.3).

11.3.3.1 - Deney çileleri, Seçenek 2, Madde 11.3.2.1 - Madde 11.3.2.3’te belirtildiği şekilde kurutulur ve tartõlõr.

11.3.3.2 - İpliğin doğrusal yoğunluğu, Ttpr, teks cinsinden aşağõdaki bağõntõ yardõmõyla hesaplanõr:

Tt od (100 + R)
Tt pr =
100

Burada ;
R : Deneye tâbi tutulacak lifin ticarî nem kazancõ %,
Ttod : Etüvde kurutulmuş ipliğin doğrusal yoğunluğu, teks (Madde 11.3.2.4)
dir.

11.3.3.3 - Numune, farklõ ticarî neme sahip iki veya daha fazla lif tipini ihtivâ ediyorsa, iplikte
bulunduğu bilinen veya deneysel olarak tayin edilen (bk. TS 1700 ISO 1833) farklõ liflerin oranlarõndan
ticarî nem kazancõ, R, yüzde olarak aşağõdaki bağõntõ yardõmõyla hesaplanõr:

(PA x R A ) + (PB x RB ) +.............

R =
100

Burada ;
R : A,B,… liflerini ihtivâ eden bir ipliğin kuru haldeki kütlesi esas alõnarak hesaplanan toplam
ticarî nem kazancõ, yüzde (%)
PA,PB …: İplikteki A,B,…. liflerinin sõrasõyla yüzdesi (%)
RA,RB….: İplikteki A,B,…. liflerinin sõrasõyla ticarî nem kazancõ, yüzde (%)
dir.

Örneğin; ticarî nem kazancõ % 6,5 olan % 20 sekonder asetat kesikli lifi (ştapel) ve ticarî nem kazancõ
% 15 olan % 80 yün ihtivâ eden bir ipliğin toplam ticarî nem kazancõ aşağõdaki gibidir:

(0,20 x % 6,5) + (0,80 x % 15) = % 1,3 + % 12,0 = % 13,3

7
ICS 59.080.20 TÜRK STANDARD TS 244EN ISO 2060/Nisan 1999

11.3.3.4 - Deney parçasõ ticarî nem kazancõ bilinmeyen bir veya daha fazla tipte lif ihtivâ ediyorsa,
taraflarca karşõlõklõ olarak uygun bir değer tespit edilmelidir.

11.4 - YIKANMIŞ DENEY PARÇALARI

11.4.1 - Deney Parçalarõnõn Hazõrlanmasõ
Deney çileleri, taraflarca kabul edilen bir kaynatma veya ekstraksiyon işlemine maruz bõrakõlõr. Deney
çilelerini kaynatmak için tavsiye edilen işlem Ek B’de verilmiştir.

11.4.2 - Seçenek 4 : Deney için standard atmosfer şartlarõ ile dengedeki yõkanmõş ipliğin kütlesi (bk.
Madde 4.2.1).

11.4.2.1 - Yõkama işlemi tamamlandõktan sonra, iplik numarasõ tayin edilecek deney çileleri oda
sõcaklõğõnda kurumaya bõrakõlõr ve Madde 8.1’de belirtildiği şekilde ön kondisyonlama işlemine tâbi
tutulur. Daha sonra çileler, Madde 8.2’de tanõmlandõğõ şekilde deney için uygun standard atmosfer
şartlarõnda dengeye getirilir.

11.4.2.2 - Kondisyonlanmõş deney çileleri Madde 11.3.1.1’deki gibi tartõlõr ve Madde 11.3.1.2’de
belirtildiği şekilde çilelerin doğrusal yoğunluğu hesaplanõr.

11.4.3 - Seçenek 5 : Yõkanmõş ve etüvde kurutulmuş ipliğin kütlesi (bk. Madde 4.2.2).

11.4.3.1 - Yõkanmõş deney çileleri, Seçenek 2’de verilen Madde 11.3.2.1 - Madde 11.3.2.3’te belirtildiği
şekilde kurutulur ve tartõlõr.

11.4.3.2 - Etüvde kurutulmuş ipliğin doğrusal yoğunluğu Seçenek 2’de Madde 11.3.2.4’e göre
hesaplanõr.

11.4.4 - Seçenek 6 : Yõkanmõş, etüvde kurutulmuş ipliğin kütlesi ile ticarî nem kazancõnõn toplamõ (bk.
Madde 4.2.3).

11.4.4.1 - Yõkanmõş deney çileleri, seçenek 2’de verilen Madde 11.3.2.1 - Madde 11.3.2.3’te belirtildiği
şekilde kurutulur ve tartõlõr.

11.4.4.2 - Doğrusal yoğunluk, Seçenek 3’te verilen Madde 11.3.3.2 - Madde 11.3.3.4’de belirtildiği
şekilde hesaplanõr.

11.4.5 - Seçenek 7 : Yõkanmõş, etüvde kurutulmuş ipliğin kütlesi ile ticarî toleransõn toplamõ (bk. Madde 4.2.4).

11.4.5.1 - Yõkanmõş deney çileleri, Seçenek 2’de verilen Madde 11.3.2.1 - Madde 11.3.2.3’te belirtildiği
şekilde kurutulur ve tartõlõr.

11.4.5.2 - Yõkanmõş, etüvde kurutulmuş ve ticarî toleransa sahip ipliğin doğrusal yoğunluğu, Ttsod, teks
cinsinden aşağõdaki bağõntõ yardõmõyla hesaplanõr:

Tt od (100 + K)
Tt sod =
100

Burada ;

K : Deneye tâbi tutulan lifin ticarî toleransõ, %

Ttod : Etüvde kurutulmuş ipliğin doğrusal yoğunluğu, (Madde 11.3.2.4) teks
dir.

11.4.5.3 - Deney çilesi, farklõ ticarî toleransa sahip iki veya daha fazla tipte liften meydana geliyorsa,
toplam faktör, iplikte bulunduğu bilinen veya deneysel olarak tayin edilen (bk. TS 1700 ISO 1833) farklõ
liflerin oranlarõndan aşağõdaki şekilde hesaplanõr:

8
ICS 59.080.20 TÜRK STANDARD TS 244EN ISO 2060/Nisan 1999

(PA x K A ) + (PB x K B ) + ...

K =
100

Burada ;
K : A,B,… vb. lifleri ihtivâ eden bir ipliğin kuru haldeki kütlesine göre toplam ticarî tolerans,
yüzde (%)
PA,PB : İpliğin ihtivâ ettiği A,B, …. vb liflerinin sõrasõyla yüzdesi, %
KA,KB : İpliğin ihtivâ ettiği A,B, … vb liflerinin sõrasõyla ticarî toleransõ, %,
dir.

Örneğin ; ticarî toleransõ % 9,0 olan % 20 sekonder asetat kesikli lifi (ştapel) ihtivâ eden ve ticarî
toleransõ % 13 olan % 80 viskoz ihtivâ eden bir ipliğin toplam ticarî toleransõ aşağõdaki gibi bulunur :

(0,20 x % 9,0) + (0,80 x % 13) = % 1,8 + % 10,4 = % 12,2

11.4.5.4 - Deney çilesi, ticarî toleransõ bilinmeyen bir veya daha fazla tipte lif ihtivâ ediyorsa ilgili
taraflarca uygun bir değer belirlenmelidir.

12 - DENEY RAPORU
Deney raporunda aşağõdaki bilgiler bulunmalõdõr :

a) Bu standardõn numarasõ ve basõm yõlõ (Meselâ; TS 244 EN - ISO 2060 : 1999),

b) Deneye tâbi tutulan numunenin tam olarak tanõtõmõ için yeterli bilgi,
c) Ortalama doğrusal yoğunluk, teks birimi cinsinden,
d) Deney parçalarõnõn sayõsõ,
e) Her bir deney çilesindeki ipliğin uzunluğu,
f) Tayin edilmişse, doğrusal yoğunluğun varyasyon kat sayõsõ,
g) Uygulandõğõ durumlarda, ticarî nem kazancõ veya ticarî toleransõn belirlenmesinde kullanõlan
seçenek,
h) Uygulanan numune alma şemasõ,
i) Etüve gönderilen havanõn sõcaklõğõ ve bağõl nemi,
j) Deneyde uygulanan, ancak standardda belirtilmeyen işlemler.

9
ICS 59.080.20 TÜRK STANDARD TS 244EN ISO 2060/Nisan 1999

EK A
ÇİLE GÖSTERGELERİ KULLANARAK ÇİLENİN UZUNLUĞUNU
KONTROL EDEN CİHAZLAR

A.1 - CİHAZLAR
Önceden belirlenen yükleme şartlarõndaki bir deney çilesinin uzunluğunu kontrol etmek için
kullanõlacak çile göstergesi aynõ düşey düzlemde yerleştirilmiş, 1,25 mm çapõnda ve 5-6 cm
uzunluğunda iki metal çubuktan meydana gelir. Çubuklarõn biri, aletin sabit gövdesine tespit edilmiş,
diğeri ise, gövdeye bağlõ olan ve dayanak noktasõ hafif bir sürtünme sağlayan basit bir yükleme
sisteminin manivelasõna bağlanõr. Çubuklardan en az birisinin kendi ekseni etrafõnda dönebilecek
şekilde serbest olmasõ gereklidir.

A.2 - İŞLEM
Yõğõlmayõ önleyecek şekilde çile, iki çubuğun etrafõna sarõlõr ve uygun bir yükleme uygulanõr. Meselâ,
manivela koluna bir ağõrlõk asõlõr veya kõzaklõ bir ağõrlõk manivela kolu boyunca hareket ettirilir. Çilenin
çevre uzunluğu, manivela koluna tutturulmuş bir gösterge veya manivela kolunun sonunda bulunan bir
indeks çizgisiyle aletin gövdesinde bulunan bir skala üzerinde gösterilir.

Gösterge, çilenin gerçek çevre uzunluğunu skala üzerinde kaydettiği durumda çubuklarõn eksenleri
arasõndaki D uzaklõğõ, aşağõdak bağõntõ yardõmõyla hesaplanõr:

L π. d
D = -
2 2

Burada ;
L : Çilenin gerçek çevre uzunluğu,
d : Çubuklarõn çapõ,
dõr.

İpliğin anma doğrusal yoğunluğu (teks cinsinden) birimi başõna çile uçlarõna (0,5 ± 0,1) cN’a eşit bir
yük uygulayarak çile uzunluğu ölçülür.

A.3 - ÖZELLİK
Çõkrõğõn bir turundan umulan iplik uzunluğunun ± % 0,2’sinden daha uzun olan çileler dikkate alõnmaz.

10
ICS 59.080.20 TÜRK STANDARD TS 244EN ISO 2060/Nisan 1999

EK B

NUMUNE ALMA İŞLEMİ

B.1 - Yõğõn numune (sevkiyat, parti veya teslimattan alõnan kutu sayõsõ)

Deneye tâbi tutulacak partiyi temsil edecek bir veya daha fazla kutudan meydana gelen bir yõğõn
numunesi Çizelge B.1’e göre alõnõr.

ÇİZELGE B.1 - Yõğõn Numune

Sevkiyat, Parti veya Teslimattaki Ambalâj Yõğõn numunesi - Rastgele

Sayõsõ seçilecek kutu sayõsõ, en az
3 veya daha az 1
4 - 10 2
11- 30 3
31 - 75 4
76 veya daha çok 5

Seçilen kutularõn herhangi birisi hasarlõ ise veya rutubet almõşsa, bu ambalâjlarõn yerine yeni bir
ambalâj numune olarak seçilir ve bu durum deney raporunda belirtilir (bk. Madde 12).

B.2 - LÂBORATUVAR NUMUNESİNDEKİ AMBALÂJ SAYISI

B.2.1 - Alõnacak ambalâj sayõsõ, deney sonuçlarõnda istenilen kesinlik ve ihtimaliyet seviyesine
bağlõdõr. Bu durum, malzeme özelliğinde verilmemişse, gerekli ambalâj sayõsõ taraflar arasõnda yapõlan
anlaşmaya uygun olmalõ ve kabul edilen istatistiksel metotlara göre hesaplanmalõdõr. Belirlenen
sayõdaki ambalâjõn deneye tâbi tutulmasõ herhangi bir nedenle pratik değilse, belirtilen kesinlik veya
ihtimaliyet seviyesi veya her ikisinin gözden geçirilmesi gerekebilir.

B.2.2 - Malzeme özellikleri veya taraflarca kabul edilen hususlar belirtilmemişse, % 95 ihtimaliyet
seviyesinde % ± 3 bir kesinliği (ortalamadan müsaade edilen maksimum hata) verebilecek sayõda
2
ambalâj seçilir. Bu ambalâj sayõsõ 0,43 V (V : Ayrõ ayrõ ambalâjlardan elde edilen doğrusal yoğunluk
değerlerinin varyasyon katsayõsõdõr) bağõntõsõndan hesaplanõr. Tahmini bir V değerinin elde
edilmesinde, her bir ambalâj için doğrusal yoğunluk değeri, normal deneyde kullanõlabilecek aynõ
uzunluktaki çilenin değerine karşõlõk gelmelidir. V’nin tahmini, tercihan benzer malzemeler üzerinde
elde edilen uzun tecrübelere dayanmalõdõr.

B.2.3 - V bilinmiyorsa, çoklu devamlõ lifli ipliklerde en az 4 ambalâj, bükülmüş ipliklerde en az 10

ambalâj üzerinde deney yapõlõr.

B.2.4 - Malzeme özellikleri belirtilmemişse, parti numuneden gerekli sayõda iplik ambalâjõ alõnõr. Bu
sõrada, her bir partiden mümkün olduğunca eşit sayõda ambalaj almaya dikkat edilir. Partideki alt, orta
ve üst tabakalardan ve tabakalarõn orta ve kenarlarõndan rastgele ambalajlar alõnõr. Her bir lâboratuvar
numunesi ambalajõndan mümkün olduğu kadar aynõ sayõda deney numunesi alõnõr.

NOT 12 - Bu metotta, her bir ambalâj için bir deney yapõlmasõ gerekli görülmüştür. Genellikle,
ambalajdan ambalaja doğrusal yoğunlukta faklõlõklar görüldüğünden, her bir ambalajdan
birden fazla çile almak kesinliği artõrmaz.

11
ICS 59.080.20 TÜRK STANDARD TS 244EN ISO 2060/Nisan 1999

EK C
(Bilgi İçin)

İPLİKTEN APRELEME MALZEMESİNİ UZAKLAŞTIRMAK İÇİN

TAVSİYE EDİLEN YIKAMA METODU

C.1 - PRENSİP
İplikten yapõlan kumaşõ õslatma işlemi sõrasõnda normal olarak uzaklaştõrõlacak bütün yağlarõ, apre
maddeleri ve diğer maddeleri temizlemek için deneyde belirtilen şartlar altõnda çileler kaynatõlarak
yõkanmalõdõr. Bu şartlar, deneye tâbi tutulacak lifleri şişirmeyecek özellikteki uygun bir apreleme
çözücüsü veya çözücüleri kullanõlarak ipliğin ekstraksiyonunun % 0,1’den daha az apreleme kalõntõsõ
gösterdiği şartlar olarak düşünülür.

C.2 - REAKTİFLER VE CİHAZLAR

Deneye tâbi tutulacak çilelerin kaynatõlmasõ için gerekli cihaz ve reaktifler aşağõda verilmiştir:

C.2.1 - Nötral Sabun veya Deterjan

C.2.2 - Yumuşak Su, Destile Su veya Demineralize Su

C.2.3 - Kazan
Kazan, monel alaşõm (nikel -bakõr alaşõmõ), aluminyum, paslanmaz çelik veya emayelenmiş çelik gibi
korozyona dayanõklõ malzemeden yapõlmõş, gaz veya elektrikli kapalõ devre buhar sistemiyle õsõtõlan,
boşaltma ve yumuşak su kaynağõ ile donatõlmõş ve taşma ile çalkalamaya müsaade edebilecek şekilde
tasarõmlanmõş olmalõdõr.

NOT 13 - Yukarõda belirtilen kazan yerine ev tipi bir yõkama makinasõ veya cam veya paslanmaz çelik
beher gibi korozyona uğramayan küçük bir kap kullanõlabilir.

C.2.4 - Merdaneli Çamaşõr Sõkma Makinasõ veya Santrifüjlü Sõkma Makinasõ

C.2.5 - Torbalar
Torbalar, önceden kaynatõlmõş ve bilinen kuru bir kütleye sahip, ağartõlmõş ve haşõlõ alõnmõş polyester
veya diğer malzemelerden yapõlmõş olmalõdõr. Her bir torbanõn boyutu, kaynatma çözeltisinin rahatça
çileye ulaşmasõnõ sağlayacak ve çilenin torba içinde gevşek gözenekli bir kütle yapõsõnõ korumasõna
imkân verecek büyüklükte olmalõdõr.

C.2.6 - Etüv (bk. Madde 5.2)

C.2.7 - Terazi (bk. Madde 5.3)

C.2.8 - Tartma Kabõ veya Şişesi

Tartõmlar etüvün dõşõnda yapõlõyorsa, torba ve deneye tâbi tutulacak iplik çilelerini alabilecek yeterli
büyüklükte kapağõ sõkõca kapatõlabilen bir tartma kabõ veya cam rodaj kapaklõ bir tartma şişesi
kullanõlmalõdõr.

C.3 - İŞLEM
Madde 10’a göre hazõrlanan bir veya daha fazla deney çilesi, kuru kütlesi bilinen bir torba (Madde
C.2.5) içine yerleştirilir. İçinde çile veya çileler bulunan torba, içinde kaynatõlacak çilelerin gramõ başõna
en az 25 mL su, litre başõna 0,5 g nötral sabun veya buna eşit miktarda diğer deterjanlar (Madde
C.2.1) bulunan kazan (Madde C.2.3) içine daldõrõlõr ve kazan içinde 30 dakikada karõştõrõlarak
kaynatõlõr. Bu süre sonunda, çileler kazan yüzeyindeki çamur tabakasõ kayboluncaya kadar (75 ±
3)°C’da su (Madde C.2.2) ile taşõrma metoduyla durulanõr.

Kaynatma işleminin deneye tâbi tutulan life zarar verdiği biliniyorsa, kaynama sõcaklõğõ taraflar
arasõnda önceden belirlenen şartlara ayarlanmalõdõr.

12
ICS 59.080.20 TÜRK STANDARD TS 244EN ISO 2060/Nisan 1999

Kalan sõvõ akõtõlõr, çileler sõkõlarak kurutulur ve daha sonra (75 ± 3)°C’da yumuşak su ile 10 dakika
karõştõrõlarak iyice durulanõr ve tekrar sõkõlõr. (75 ± 3)°C’da 10 dakika durulanõr ve daha sonra tekrar
sõkõlõr. Durulama ve sõkma işlemleri oda sõcaklõğõnda yumuşak su ile 10 dakika daha tekrarlanõr ve
çileler son olarak bir defa daha sõkõlõr.
Seçenek 4 için, çileler havada kurutulur ve Madde 11.4.2’de belirtilen işlemler uygulanõr. Seçenek 5,6
ve 7 için, içinde çile veya çileler bulunan torba etüve (Madde C.2.6) yerleştirilir ve (105 ± 3)°C’da
kurutulur. Seçenek 5 için, Madde 11.4.3’de, Seçenek 6 için Madde 11.4.4.’te ve Seçenek 7 için Madde
11.4.5’de belirtilen işlemler uygulanõr.

C.4 - KAYNAMANIN KONTROLÜ

Deneye tâbi tutulacak çile liflerini çözmeyen bir çözücüde kaynatõlõp kurutulmuş ipliğin bir kõsmõ
ekstrakte edilerek kaynatmanõn iyi yapõlõp yapõlmadõğõ kontrol edilir. Ekstrakte edilebilen madde miktarõ
% 0,1 (m/m)’i geçerse, kaynatmanõn etkisi, daha çok veya iyi deterjan, yüksek sõcaklõklar, daha çok
karõştõrma, daha uzun süreyle kaynatma veya ikinci bir kaynatma işlemi ile düzeltilmelidir.

NOT 14 - Ekstraksiyon ve kaynatma işlemi ile aynõ sonuçlar veya sabit bir oran elde edildiğinde,
bilinen mamüllerin rutin deneyi için ekstraksiyon işlemi kullanõlabilir. Ancak, yeni veya
bilinmeyen malzemeler kaynatma işlemine tâbi tutulmalõdõr.

13
ICS 59.080.20 TÜRK STANDARD TS 244EN ISO 2060/Nisan 1999

EK D
(Bilgi İçin)

NUMUNELERİ VEYA DENEY PARÇALARINI HIZLI

KONDİSYONLAMAK İÇİN TAVSİYE EDİLEN METOT

Deney için, iplik numunelerinin nem dengesine ulaşmasõ için gerekli süre, iplikteki lif veya liflerin
yapõsõna bağlõdõr. Genel olarak, çile halindeki iplikler belirtilen 24 saatten az bir sürede nem dengesine
ulaşõr. Çizelge D.1’de verilen süreler, kondisyonlama süresinin ilk bölümü için bir klavuz olarak tavsiye
edilir ve daha sonra numunelerin nem dengesine ulaşõp ulaşõlmadõğõndan emin olmak için sabit
tartõma gelip gelmediği kontrol edilmelidir.

ÇİZELGE D.1 - Kondisyonlama Süreleri

20°C’da ve % 65 Bağõl nem ortamõndaki Kondisyonlama süresi, saat, en az

nem kazancõ
> 11 (meselâ; keten, yün, kupro, suni ipek, 8
modal, ipek, asetil gruplarõ giderilmiş
asetat)
> 7 ve ≤ 11 (Meselâ; pamuk, rejenere 6
proteinler)
> 5 ve ≤ 7 (meselâ ; asetat) 4
≤ 5 (meselâ, akrilik, poliamit, polyester 2
triasetat)
NOT - Bu çizelgede belirtilen süreler, yaklaşõk sürelerdir ve sadece hareket halinde
standard atmosfer şartlarõna serbestçe maruz bõrakõlmõş çile halindeki ipliklere
uygulanõr. Bu iplik birden fazla lif ihtivâ ediyorsa, bileşiminde bulunan maddelerden
kondisyonlamasõ için en uzun süre gerektiren maddeye göre kondisyonlanõr
(meselâ ;yün veya sun’i ipek ihtivâ eden karõşõmlar için 8 saat).

14
ICS 59.080.20 TÜRK STANDARD TS 244EN ISO 2060/Nisan 1999

EK E
(Bilgi İçin)

DOĞRUSAL YOĞUNLUK ÇEVİRME FAKTÖRLERİ (Bakõnõz TS 1103)

Teks sistemi, tekstil ipliklerinin doğrusal yoğunluğunun ifade edilmesinde kullanõlan standard sistemdir.

Sadece bilgi olarak teklif edilen aşağõdaki faktörler, teks biriminde doğrusal yoğunluğu diğer doğrudan
doğruya veya dolaylõ iplik numaralandõrma sistemlerine çevirmek için kullanõlabilir.

a) Diğer doğrudan doğruya iplik numaralama sistemleri için :

Doğrusal yoğunluk, teks, X 9,0 = denye birimi

Doğrusal yoğunluk, teks, X 0,02903 = iğ birimi

b) Dolaylõ iplik numaralama sistemi için :

1000,0/doğrusal yoğunluk, teks = metrik sayõ (metre/g)

496055,0/ doğrusal yoğunluk, teks = yard/paund
310,0/ doğrusal yoğunluk, teks = Amerikan yünlü numarasõ (100 yard’lõk uzunluklar)
1938,0/ doğrusal yoğunluk, teks = Yünlü numarasõ [Yorkshire çileleri (256 yard’lõk çile)]
590,5/ doğrusal yoğunluk, teks = İngiliz pamuk numarasõ (840 yard’lõk çile).
885,8/ doğrusal yoğunluk, teks = İngiliz kamgarn numarasõ (560 yard’lõk çile)
1654/ doğrusal yoğunluk, teks = keten numarasõ (300 yard’lõk uzunluk)
1654/ doğrusal yoğunluk, teks = Yünlü numarasõ (300 yard/pound)
4961/ doğrusal yoğunluk, teks = Amerikan amyant numarasõ (100 yard’lõk çileler)

Farklõ yardadaki uzunluklarõ esas alan diğer dolaylõ birimlerdeki numaralar, diğer uzunluklarõn 100
yard’lõk uzunluklarla ilişkisi esas alõnarak pratik olarak hesaplanõr.

15