Professional Documents
Culture Documents
Ön söz
− Bu standard, ISO tarafõndan kabul edilen ISO 12176-1 (1998) standardõ esas alõnarak,
TSE Petrokimya Hazõrlõk Grubu’na bağlõ Plâstik Borular Özel Daimî Komitesi’nce hazõrlanmõş ve
TSE Teknik Kurulu’nun 10 Nisan 2002 tarihli toplantõsõnda Türk Standardõ olarak kabul edilerek
yayõmõna karar verilmiştir.
ISO 12176 “Plâstik boru ve ekleme parçalarõ- Eritme bağlantõlõ polietilen sistemleri için donanõm ”genel
başlõğõ altõnda aşağõdaki kõsõmlardan oluşur:
İçindekiler
1 Kapsam ........................................................................................................................................... 1
2 Atõf yapõlan standard ve/veya dokümanlar .................................................................................. 1
3 Tarifler ............................................................................................................................................. 1
3.1 Çalõşma tablasõ ......................................................................................................................... 2
3.2 Kuvvet aktarma sistemi............................................................................................................. 2
3.3 Ana alõn kaynağõ cihazõnõn sürtünmeye karşõ dayanõmõ ........................................................... 2
3.4 Eritme çevrimi esnasõnda sürtünmeye karşõ dayanõm .............................................................. 2
3.5 En yüksek çekme ...................................................................................................................... 2
3.6 Dinamik sürtünme ..................................................................................................................... 2
3.7 Anma dõş çapõ dn ....................................................................................................................... 2
3.8 Sürtünmenin karşõlanmasõ ........................................................................................................ 2
4 Temel kavram ................................................................................................................................. 2
5 Şase ve kelepçeler ......................................................................................................................... 2
5.1 Genel......................................................................................................................................... 2
5.2 Performans................................................................................................................................ 3
5.2.1 Alõn kaynağõ cihazõnõn tasarõmõ.......................................................................................... 3
5.2.2 Kõskaç ................................................................................................................................ 3
5.2.3 Kelepçenin destek ve yatak sistemi................................................................................... 3
5.2.4 Desteklenmiş borularõn eksen kaçõklõğõ ............................................................................. 3
6 Kuvvet aktarma arayüzeyi ............................................................................................................. 4
6.1 Genel......................................................................................................................................... 4
6.2 Elle kontrol edilen sistemler ...................................................................................................... 4
6.3 Hidrolik ve pnömatik sistemler .................................................................................................. 4
6.4 Elektrik sistemleri ...................................................................................................................... 5
6.5 Performans................................................................................................................................ 5
7 Yüzey düzeltme aleti ...................................................................................................................... 5
7.1 Genel......................................................................................................................................... 5
7.2 Performans................................................................................................................................ 5
8 Isõtma plâkalarõ ............................................................................................................................... 5
8.1 Genel......................................................................................................................................... 6
8.2 Boyutlar ..................................................................................................................................... 6
8.3 Malzeme ve yüzeyin tamamlanmasõ......................................................................................... 6
8.4 Isõtma sistemi ............................................................................................................................ 6
8.5 Performans................................................................................................................................ 7
9 Güç kaynağõ .................................................................................................................................... 7
10 Deney metotlarõ........................................................................................................................... 7
10.1 Şase ve kelepçeler ................................................................................................................ 7
10.1.1 Yeniden yuvarlatmanõn etkinliği (Şekil 2)........................................................................... 7
10.1.2 Kõskacõn hizalanmasõ......................................................................................................... 8
10.1.3 Boru kõskaçlarõnõn paralelliği için de kabul kriteri, Madde 5.2.4’de belirtildiği gibi olmalõdõr.
8
10.2 Yüzey düzeltme aleti ve yüzey düzeltme işleminden sonra boşluk kontrolü ........................ 8
10.3 Isõtma plâkasõ ........................................................................................................................ 8
10.3.1 Pürüzlülük kontrolü ............................................................................................................ 8
10.3.2 Sõcaklõk kontrol sisteminin kontrolü.................................................................................... 8
10.3.3 Isõ aktarõm etkisi ................................................................................................................. 9
10.3.4 Kõlavuz elemanlarõ ve işlem esnasõnda kullanõlan bağlayõcõ ve tutucular.......................... 9
11 Yardõmcõ techizat ve doküman .................................................................................................. 9
12 İşaretleme .................................................................................................................................... 9
12.1 Cihazla ilgili işaretleme.......................................................................................................... 9
12.2 Diğer bilgiler........................................................................................................................... 9
Ek A....................................................................................................................................................... 13
Alõn kaynağõ cihazõnõn, otomatik kontrol elemanlarõ ile birlikte ilâve performans özellikleri ...... 13
ICS 23.040.01 TÜRK STANDARDI TS ISO 12176-1/Nisan 2002
1 Kapsam
Bu standard, polietilen (PE) boru sistemlerinde elektrikli õsõtõcõlar kullanarak yapõlan alõn kaynaklõ
bağlantõlarda kullanõlan cihazlarõn performans özelliklerini kapsar.
Bu standard, ISO 4437 ve ISO 8085-2’ye uygun PE boru ve ekleme parçalarõnõn alõn kaynaklõ
bağlantõlarõ için mekanik ve basõnç uygulama cihazlarõna da uygulanabilir.
o o
Alõn kaynağõ cihazõnõn çalõşmasõnda, normal çevre sõcaklõk aralõğõ - 10 C ilâ + 40 C’dur. Bu sõcaklõk
aralõğõnõn dõşõndaki kullanõm, cihazõn imalâtçõsõ ile kullanõcõsõ arasõndaki anlaşmaya bağlõdõr.
Otomatik kontrollü bir alõn kaynağõ cihazõnda, Ek A’da verilen ilâve özellikler de bulunabilir.
3 Tarifler
Bu standardõn amacõ bakõmõndan aşağõdaki tarifler uygulanõr:
1) TSE Notu: Atõf yapõlan standardlarõn TS numarasõ ve Türkçe adõ 3. ve 4. kolonda verilmiştir:
1
ICS 23.040.01 TÜRK STANDARDI TS ISO 12176-1/Nisan 2002
Çalõşma tablasõ, borularõn ve/veya ekleme parçalarõnõn õsõtõlmasõ ve eritilmesi esnasõnda mekanik
destek sağlar.
4 Temel kavram
Bu standardõn özelliklerine uygun alõn kaynağõ cihazlarõ, aşağõda verildiği gibi farklõ konfigürasyonlarda
tasarõmlanabilir:
− Kuvvet üretimi için, elle kumanda edilen mekanik bağlantõ sistemi,
− Kuvvet üretimi için, elle uygulanan hidrolik pompalama sistemi,
− Kuvvet üretimi için, yarõ otomatik haricî güçlendirme sistemi,
− Erime parametrelerini kontrol eden ve kaydeden tam otomatik sistem.
Cihazlar, genellikle çap ve SDR oranlarõnõn tam tanõmlanan aralõklarõ için tasarlanõr.
Alõn kaynağõ cihazõnõn her bir elemanõ, ilgili millî mevzuata uygun olmalõdõr.
5 Şase ve kelepçeler
5.1 Genel
Alõn kaynağõ cihazõnõn bakõm ve tamiratõ mümkün olduğunca serbestçe yapõlabilmelidir.
Alõn kaynağõ cihazõnõn çalõşma tablasõ, ilâve kütleye gerek olmaksõzõn rijit ve kararlõ olmalõdõr.
Alõn kaynağõ cihazõ, normal kullanõm alanlarõnda, yeterince sağlam ve dayanõklõ olmalõdõr.
Şase, borular ve/veya ekleme parçalarõ arasõnda bağõl hareketliliği ve bu bağõl hareketliliğin
düzenlenmesine kolaylõk sağlamalõdõr.
Alõn kaynağõ cihazõ, õsõtma plâkasõna ve yüzey düzeltme aletine destek kolaylõğõ sağlamalõdõr. Bu
destek, õsõtma plâkasõnõn karşõ arayüzey kuvvetlerinin yol açtõğõ gerginlikten etkilenmemeli ve õsõtma
işlemi esnasõnda õsõtõcõ plâkanõn düzgün bir şekilde kalmasõnõ engellememelidir.
2
ICS 23.040.01 TÜRK STANDARDI TS ISO 12176-1/Nisan 2002
Alõn kaynağõ cihazõ, aşõrõ boyut toleranslarõna sahip boru ve ekleme parçalarõyla normal çalõşma
şartlarõ altõnda ve çevre sõcaklõğõnda, uygun bağlantõlar yapabilecek kapasitede olmalõdõr.
Dar kanallarda kullanõm için tasarlanan alõn kaynağõ cihazõ ile kõskaçlarõn ana tasarõmõ ve yapõmõ,
PE borunun kaynaktan sonra kanaldan hasarsõz çõkmasõnõ sağlayabilecek özellikte olmalõdõr.
Çalõşma tablasõna, kaynak çevrimi esnasõnda PE borularõn konumuna uygun biri sabit ve diğeri
hareketli en az iki kõskaç tutturulmuş olmalõdõr. Bu kõskaçlar, borularõ kolayca yönlendirecek veya
çabucak çõkartmaya uygun olacak şekilde tasarõmlanmõş olmalõdõr.
Kõskaçlar, boru ve ekleme parçalarõnõ, çevreleri yönünde kavramalõ ve boru ekleme parçalarõnõn
yüzeylerinde hasar oluşturmayacak şekilde boyutlandõrõlmõş ve tasarõmlanmõş olmalõdõr. Kõskaçlarõn
sõkma yüzeyleri düz ve sõkõştõrma merkezine dik olmalõ ve sõkõştõrma mekanizmasõnõn hiç bir kõsmõ bu
yüzeylerin arasõnda olmamalõdõr. Kõskaçlar ve parçalarõ simetrik şekilli olmalõdõr.
Not 1 - Emniyet sebebiyle, kõskaç çenelerinin karşõlõklõ kõsõmlarõ arasõndaki en küçük mesafeden daha
fazla kapanmayacak şekilde tasarõmlanmasõ tercih edilmelidir.
Farklõ boyutlardaki borularõ yerleştirmek için, ilgili parçalarõ değiştirme işleminden sonra, borularõn
merkez hattõnõn ayarlanmasõna gerek yoktur. Kõskaçlar, aralama çubuklarõ ve benzeri malzemeler,
boru veya ekleme parçalarõnda hasar meydana getirmemelidir.
5.2 Performans
5.2.1 Alõn kaynağõ cihazõnõn tasarõmõ
Isõtma plâkasõnõn çõkarõlmasõna müsaade etmeli ve õsõtõlan yüzeylerde hasar meydana gelmeksizin,
(3 + 0,01dn) saniye süre ile; dn ≤ 250 çapa sahip borular için en fazla 6 saniyede, dn > 250 çapa sahip
borular için ise en fazla 12 saniyede õsõtabilmeli ve õsõtma işleminden sonra boru uçlarõ kapanmõş
olmalõdõr.
5.2.2 Kõskaç
Ayar sistemi, aşõrõ sõcaklõklarda bağlantõ yerlerinde oluşan kuvvetlere ve sürtünmeye karşõ dayanõklõ
olmalõ ve Madde 10.1.1’e göre, yuvarlaklõktan sapma deneyine tâbi tutulduğunda, boru ucu
birleşmedeki uygunsuzluk, boru et kalõnlõğõnõn %10’unu geçmemeli ve boru ucundaki yuvarlaklõktan
sapma, boru et kalõnlõğõnõn
% 5’inden fazla olmayacak şekilde yuvarlaklõğõnõ muhafaza etmelidir.
Çizelge 1 - SDR 17,6 borular için, boru boyutlarõna tekabül eden eksen kaçõklõğõ değerleri
5.2.5 Cihazda borularõn yerine iki rijit metal silindir kullanõldõğõnda ve silindirler birbirine alõn alõn
yanaştõrõldõğõnda, aralarõnda kalabilecek en büyük açõklõk, Madde 10.1.3’e ve Madde 10.2’de belirtilen
şartlar altõnda aşağõda verilen değerleri geçmemelidir.
dn ≤ 250 mm için 0,3 mm,
3
ICS 23.040.01 TÜRK STANDARDI TS ISO 12176-1/Nisan 2002
Bağlantõ yapõlmasõ esnasõnda, borudan boruya oluşan ara yüzey kuvvetleri, ya doğrudan ölçülmeli
veya alternatif olarak, cihazõn sürtünme mukavemeti ve yeterli kuvvet aktarõmõnõ dikkate alan uygun
cihaz çalõşma parametrelerinin ölçümlerinden yararlanarak, dolaylõ bir şekilde bu ara yüzey kuvveti
tayin edilmelidir.
Akõş kuvvetiyle tepki oluşturan cihazlarõn kullanõlmasõ durumunda, kuvvet uygulanan silindir basõncõ
cinsinden ifade edilebilir.
Bu gibi cihazlar için, manometre (basõnç ölçer) vasõtasõyla ölçülen basõnç ile gerçek ara yüzey kuvveti
arasõndaki ilişkiyi veren spesifik bir kalibrasyon çizelgesi sağlanmalõdõr. Basõnç göstergesi kalibre
edilmiş olmalõdõr. Basõnç göstergesinin doğruluk derecesi EN 837-1’de tarif edildiği gibi 1,0 olmalõdõr.
Elle çalõştõrõlan bir sistemle sõvõ basõncõnõn oluşturulduğu pompalar, alõn kaynağõ cihazõ için
tasarõmlanan, her bir boru boyut aralõğõnda, bağlantõ için gerekli olan süre ve karşõlaşõlacak bütün
kuvvetler, tek bir kişi tarafõndan kontrol edilmelidir.
Hidrolik sistem, boru ve ekleme parçasõ uçlarõna gerektiği kadar kuvvet uygulayabilecek kapasitede
olmalõdõr.
4
ICS 23.040.01 TÜRK STANDARDI TS ISO 12176-1/Nisan 2002
Ana alõn kaynağõ cihazõnõn sürtünme kuvveti, dn ≤ 250 mm olan çaplar için, en fazla 800 N olan ve
borunun en büyük çapõ ve et kalõnlõğõna bağlõ olarak hesaplanan, õsõtõlmõş uçlarõn birbirine kaynamasõ
için gerekli olan kuvvetin % 20’sini geçmemelidir.
Ana alõn kaynağõ cihazõnõn sürtünme kuvveti, 250 < dn ≤ 630 olan çaplar için, en fazla 1200 N olan ve
borunun en büyük çapõ ve et kalõnlõğõna bağlõ olarak hesaplanan, õsõtõlmõş uçlarõn birbirine kaynaşmasõ
için gerekli olan kuvvetin % 20’sini geçmemelidir.
Hareketli kõskacõn herhangi bir konumunda, müsaade edilen en fazla değişme, alõn kaynağõ cihazõnõn
sürtünme kuvvetinin % 10’unu geçmemelidir.
Şaseler, kõskaçlar ve uçlarõ düzeltme aleti, çeşitli dõş kuvvetlerin (meselâ kõskaç hareketi, sürtünme
mukameti, çekmeyi dengeleme kuvveti gibi) aynõ anda oluşmasõ da dikkate alõnarak, boru ve/veya
ekleme parçalarõnõn uçlarõnda uygun erime sağlanarak düzgünleştirildikten sonra, õsõtõlmõş uçlarõn
birbirine kaynaşmasõ için gerekli olan kuvveti ve hareketi temin etmelidir.
Yüzey düzeltme aleti, kesilen malzemenin boru veya ekleme parçasõnõn deliğinden, cihazdan ve
kesilen yüzeyden uzağa atõlmasõnõ sağlayacak şekilde tasarõmlanmalõdõr. Oluşan talaş, operatör
tarafõndan görülebilmeli böylece yüzey düzeltme işleminin tamamlandõğõndan emin olunmalõdõr.
Yüzey düzeltme aletleri, tasarõmlandõğõ, boyut ve tipteki farklõ bir alõn kaynağõ cihazlarõ arasõnda
değiştirilebilir olmalõdõr. Bu aletler, alõn kaynağõ cihazõ için tasarõmlanan malzeme ve boru boyut
aralõklarõnõn tamamõnõn düzeltilmesine uygun olmalõdõr.
Yüzey düzeltme aleti, boru eksenleri arasõndaki açõnõn dik olmasõ durumunda da çalõşmalõdõr.
İyi bir eritme bağlantõsõ için gerekli olan sõnõr değerlerinin dõşõnda, boru/ekleme parçalarõnõn
yüzeylerinin daha fazla düzleştirilmesi önlenmelidir.
7.2 Performans
Yüzey düzeltme aleti, eritme yüzeyleri arasõndaki en fazla boşluk Madde 10.2’ye göre ölçüldüğünde,
Madde 5.2.5’de müsaade edilen değerleri geçmeyecek şekilde, her bir eritme yüzeyini düzgün bir
şekilde kesmeli ve her iki tarafta da çalõşmalõdõr.
8 Isõtma plâkalarõ
5
ICS 23.040.01 TÜRK STANDARDI TS ISO 12176-1/Nisan 2002
8.1 Genel
Isõtma plâkalarõ, eritme için hazõrlanan boru ve/veya ekleme parçalarõnõn uçlarõna uygun eritme
yapmak üzere uygun şartlarõ sağlamalõ ve uygun eritme yapmalõdõr.
Isõtma plâkasõ, bir sõcaklõk kontrol sistemi ile teçhiz edilmiş olmalõdõr.
Isõtma plâkalarõ, tasarõmlandõğõ boyut ve tipteki farklõ alõn kaynağõ cihazlarõ arasõnda değiştirilebilir
olmalõdõr.
Isõtma plâkasõ çalõşma sõrasõnda, kütlesi veya diğer faktörler nedeniyle bir kişi tarafõndan kolaylõkla
yerinden çõkartõlamõyorsa alõn kaynağõ cihazõnõn bir parçasõ olarak, hidrolik, pnömatik veya diğer
mekanik yardõmcõ bir kõsõm sağlanmõş olmalõdõr.
İstenmeden elektrik bağlantõsõ kesilirse, cihazõn toplam õsõ kapasitesi, bağlantõ işleminin uygun bir
şekilde tamamlanmasõ için, çalõşma sõcaklõğõndaki õsõtma plâkasõndan sağlayabilecek kapasitede
olmalõdõr. Isõtma plâkasõ bu özellikleri karşõlayacak kapasitede değilse, alõn kaynağõ cihazõnda, elektrik
kesintisini gösterecek basit bir uyarõ sistemi bulumalõdõr.
Isõtma sistemi, normal çevre şartlarõ altõnda çalõşacak şekilde tasarõmlanmalõ, boru ve ekleme
parçalarõnõn uçlarõ çalõşma sõcaklõğõna õsõtõlmalõ ve eritme şartlarõnõ muhafaza etmelidir.
8.2 Boyutlar
Isõtma plâkasõ, eritilecek her iki uca iyi bir õsõ aktarõmõ sağlamak için yeterli büyüklükte olmalõdõr.
Isõtma plâkasõnõn iç ve dõş kõsõmlarõnõn genişliği, x, (Şekil 1), dn ≤ 250 mm boru çapõna kadar en az 10
mm,
dn < 250 mm olan boru çaplarõ için ise en az 15 mm olmalõdõr.
Et kalõnlõğõ, dn ≤ 250 mm kadar olan boru çaplarõ için en fazla 0,5 mm değişiklik göstermeli ve plâkanõn
boru ile temas ettiği bütün alan boyunca vida veya çukurluklar olmamalõdõr.
Boru veya ekleme parçalarõyla temas eden õsõtma yüzeylerine, boru ve ekleme parçalarõnõn erimiş
malzemeleri yapõşmamalõ, temizleme anõnda tahribat olmamalõ ve normal olarak el ile
temizlenebilmelidir. Yüzeyin, renklendirilmiş PTFE (politetrafloroetilen) ile kaplanmasõ veya diğer
yüzey işleme metotlarõnõn kullanõlmasõ buna örnek olabilir. Bir cihaz kullanõlarak bağlantõ işlemi
yapõldõktan sonra, PTFE kaplamanõn rengi, polietilen veya PTFE kaplama ne kadar bozulmuş olsa da,
plâkalar üzerindeki PE kalõntõlarõ rahatlõkla gözlenebilecek renkte olmalõdõr.
Bağlantõ işleminin yapõldõğõ herhangi bir anda, PTFE gibi herhangi bir sprey kullanõlmamalõdõr. Bu tür
bir sprey, kaplama bağlantõ işlemi sõrasõnda erime ara yüzeyinde kullanõlabilir.
Alternatif olarak, õsõtma plâkalarõ sert kromdan veya paslanmaz çelikten yapõlabilir.
Isõtma sistemleri için elektriğe dirençli õsõtma elemanlarõ, õsõtma plâkalarõna, çalõşma sõcaklõğõna
erişildiğinde, sõcaklõğõ, net ve kolay görülebilir şekilde gösterebilecek sõcaklõk ölçme aleti yerleştirilmiş
olmalõdõr.
Bu sõcaklõk göstergesi, diğer sõcaklõk kontrol aletlerinden veya bir monitor sisteminden bağõmsõz
olmalõdõr. Sõcaklõk göstergeleri; mekanik, elektriksel veya õsõl hasarlardan korunmuş ve değiştirilebilir
olmalõdõr.
Isõtma plâkalarõ, en az 4 saat süre ile düşey konumlarõndaki çalõşma sõcaklõklarõnda sürekli
çalõşabilecek kapasitede olmalõdõr. Bu õsõtma süresi sonunda, güneşsiz ortamda çevre sõcaklõğõnda
0
yapõlan ölçmelerde kõskacõnçevre sõcaklõğõ 50 C‘u geçmemelidir.
6
ICS 23.040.01 TÜRK STANDARDI TS ISO 12176-1/Nisan 2002
Isõtma sistemine, plâkaya elektrik akõmõnõn geldiği ve õsõtmanõn başladõğõnõ açõkça gösterecek bir
gösterge takõlmalõdõr. Bu cihaz õsõtma plâkasõ üzerinde daha önceden tanõmlanan bir referans
0
noktasõndaki çalõşma sõcaklõğõnõ ± 5 C doğrulukla ölçebilmelidir.
8.5 Performans
8.5.1 Sert kromdan veya paslanmaz çelikten yapõlan õsõtõcõ plâkanõn yüzey pürüzlülüğü Ra, ISO
4287’de tarif edildiği gibi Madde 10.3.1’e uygun olarak ölçüldüğünde, 0,3 µm’den daha küçük olmalõ ve
bu tip plâkalarõn yüzey kaplamalarõnda yapõşmõş madde bulunmalõdõr.
Isõtõcõ plâkalarõn yüzeyleri PTFE’den veya diğer yapõşmaz malzemeden yapõlan bir kaplamaya
sahipse, temas edilen yüzeyin pürüzlülüğü, Ra, Madde 10.3.1’e uygun olarak ölçüldüğünde en fazla
2,5 µm olmalõdõr.
8.5.2 Kaplama, 270o C sõcaklõğa en az 1 saat süre dayanabilmelidir. Ortam sõcaklõğõna soğutulduktan
ve erime sõcaklõğõna kadar tekrar õsõtõldõktan sonra, kaplama malzemesi, gerekli bütün özellikleri
sağlamalõdõr.
o o
Sõcaklõk kontrol sistemi, temas halinde bulunduğu yüzey sõcaklõğõnõ, 170 C - 260 C gerekli üst sõcaklõk
o o o
aralõğõnda ve - 10 C + 40 C çevre şartlandõrma çalõşma sõcaklõk aralõğõnda ± 7 C sõcaklõkla kontrol
edilebilmelidir.
Sõcaklõk kontrol sistemi, Madde 10.3.2’ ye göre ortam ve çalõşma sõcaklõğõ arasõnda, õsõtma ve
soğutma ile
50 çevrim deneyine tâbi tutulmadan önce önce ve sonra bu kriterlere uygun olmalõdõr.
8.5.3 Isõl kapasite ve õsõ aktarõm etkinliği, önceden verilen basõnç uygulandõğõnda ve õsõtma plâkasõ
çalõşma sõcaklõğõnda iken, en büyük çap ve et kalõnlõğõndaki bir borunun arayüzey sõcaklõğõnõ 20 s
o o o o
içinde - 5 C’den +180 C‘a kadar çõkarabilmelidir. Boru ara yüzey sõcaklõğõ 23 C ± 2 C’luk bir çevre
sõcaklõğõnda ölçülmelidir. Deney Madde 10.3.3’e uygun olarak yapõlmalõdõr.
9 Güç kaynağõ
Alõn kaynağõ cihazõ, bir jeneratör veya evsel bir güç kaynağõndan beslenerek, randõmanlõ çalõşabilecek
kapasitede olmalõdõr.
Taşõnabilir jeneratörler için tasarõmlanmõş cihazlarda, jeneratörlerden en fazla güç elde edilmesini
etkileyebilen harmonik bozulma, indüktans ve reaktans seviyeleri için emniyet payõ bõrakõlmalõdõr.
Alõn kaynağõ cihazõ imalâtçõsõ, çalõşma esnasõndaki jeneratörün frekans sõnõrlarõnõ önceden
belirtmelidir.
10 Deney metotlarõ
10.1 Şase ve kelepçeler
10.1.1 Yeniden yuvarlatmanõn etkinliği (Şekil 2)
Deneye tâbi tutulacak cihaz için en büyük çapta ve çapõn en az iki katõ kadar uzunlukta, SDR 11
borudan
iki parça kesilir. Her bir parça mengenede veya bir preste anma dõş çapõnõn en az % 20’si kadar bir
çapa sõkõştõrõlõr. Parçanõn bütün uzunluğu, sõkõştõracak uzunluğundan daha büyük ise, parça mengene
arasõna, uçlarõ kontrol edilerek mengenin çenelerinin veya sõkõştõrma yüzeylerinin uçlarõndan en fazla
25 mm dõşarõda kalacak şekilde yerleştirilir. Bu şekilde 15 dakika tutulur. Borunun, en geniş çapõ,
mengene miline ve/veya sõkõştõrma konumuna dik olacak şekilde alõn kaynağõ cihazõna yerleştirilir.
İmalâtçõnõn talimatlarõna uygun olarak sõkõştõrõlõr.
Sürmeli kumpas veya başka uygun bir ölçme aleti kullanõlarak, kõskaç yüzeyleri ve boru uçlarõ
arasõndaki mesafenin ortasõnda en büyük ve en küçük çaplar ölçülür.
En büyük ve en küçük çaplar arasõndaki fark, yuvarlaklõktan sapma olarak dikkate alõnõr.
7
ICS 23.040.01 TÜRK STANDARDI TS ISO 12176-1/Nisan 2002
10.1.2.2 En büyük çaplõ borunun en alt noktasõ, yerden en az 200 mm yukarõda olacak şekilde
desteklenmiş (Şekil 3) alõn kaynağõ cihazõ ile boru kõskaç sistemi, arasõndaki kararlõlõk ve eksenel
uyumluluk kontrol edilir. Boru sabitleştirilmeden, kõskaçlar alõn alõna kapatõlõr ve ayarlanarak sõkõştõrõlõr.
6 m uzunluğunda ve en büyük çaptaki iki boru, alõn kaynağõ cihazõna yerleştirilerek sõkõlõr. Kelepçeler
boru yüzeyine kapanmõş ve tam geri çekili durumda iken, borunun altõndaki ve üstündeki kelepçelerin
sõkõştõrma yüzeyleri arasõndaki mesafe ölçülür. Kõskacõn her konumu için eksen kaçõklõğõ veya çalõşma
tablasõnõn eğilmesi, kõskacõn bir yüzünden diğerine ölçülen mesafeler arasõndaki farklõlõk olmasõyla
anlaşõlõr. Destek milleriyle, yatay vaziyette desteklenen ve alõn kaynağõ cihazõndan 1 m ve 4 m uzakta
bulunan iki boru ile deney yapõlõr. Destekler kaldõrõldõktan sonra deney tekrarlanõr. Her iki durum
10.1.3 Boru kõskaçlarõnõn paralelliği için de kabul kriteri, Madde 5.2.4’de belirtildiği gibi olmalõdõr.
Alõn kaynağõ cihazõna, her aralõktaki en büyük boru çapõna uygun iki metal silindir sõkõştõrõlõr. Her bir
silindirin uç yüzeyleri, düz ve mandrel eksenine dik olmalõdõr. Sürtünme kuvvetine ilâve olarak eritme
kuvvetine eşit bir kuvvetle, silindirin bir yüzeyi, diğer silindirin yüzeyine karşõ gelecek şekilde
kapatõldõğõnda, erime yüzeyleri arasõndaki en büyük boşluk, Madde 5.2.5’de verilen değeri
geçmemelidir.
10.2 Yüzey düzeltme aleti ve yüzey düzeltme işleminden sonra boşluk kontrolü
Alõn kaynağõ cihazõnda, Madde 5.2.5’de verilen her aralõk için en büyük çaptaki iki borunun uçlarõ
düzeltilir. Boru uçlarõna uygulanan kuvvet, uçlarõ düzeltme işleminden sonra sõfõr olmalõdõr.
Yüzey düzeltme aletinden çõkarõldõktan sonra, sürtünme mukametini yenebilecek yeterli biir kuvvet
uygulanarak bir boru ucu, diğer boru ucuna gelecek şekilde birleştirilir. İki boru ucu arasõndaki temas
neticesinde, boru uçlarõ arasõnda kalacak en büyük boşluk, Madde 5.2.5’de verilen değeri
geçmemelidir.
Yüzey pürüzlülüğü, Ra, Madde 8.5.1’de verilen sõnõr değerleri içinde olmalõdõr.
Sõcaklõk ölçmeleri, yüzey sõcaklõklarõnõn ölçülmesi için kalibre edilmiş uygun bir õsõlçift ile veya uygun
herhangi bir cihaz kullanõlarak dikkatli bir şekilde yapõlmalõdõr.
İlk kontrol yapõldõğõnda, õsõtma plâkasõ, Madde 8.5.2’de verilen özelliklere uygun olmalõdõr.
Daha sonra, ortam çalõşma sõcaklõğõndaki õsõtma plâkasõ, õsõtõlmak ve soğutulmak suretiyle tam 50
çevrime maruz bõrakõlõr.
8
ICS 23.040.01 TÜRK STANDARDI TS ISO 12176-1/Nisan 2002
Yüzey pürüzlülüğünü kontrol etmek için õsõtma plâkasõnõn her bir yüzünde, aynõ noktalardaki sõcaklõk
kontrol edilir.
Boşluklarõn kontrolü için, Şekil 4’de gösterildiği gibi kamalõ gösterge kullanõlmasõ tercih edilmelidir.
12 İşaretleme
12.1 Cihazla ilgili işaretleme
Alõn kaynağõ cihazõ ve yardõmcõ elemenlarõnõn uygun kõsõmlarõnda, aşağõda verilen bilgiler, silinmez bir
şekilde işaretlenmelidir;
− İmalâtçõnõnticari işareti,
− Kullanõlan güç kaynağõ (beslenme gerilimi ve gücü),
− Seri numarasõ,
− Cihazõn tasarõmlandõğõ boru çapõ aralõğõ,
− Cihazõn tasarõmlandõğõ borularõn SDR değerleri.
9
ICS 23.040.01 TÜRK STANDARDI TS ISO 12176-1/Nisan 2002
10
ICS 23.040.01 TÜRK STANDARDI TS ISO 12176-1/Nisan 2002
a) Başlangõç ayarõ
1) Kõskaç
2) Boru
3) En düşük noktadan en az 200 mm üstte olmalõ
11
ICS 23.040.01 TÜRK STANDARDI TS ISO 12176-1/Nisan 2002
o
1, 2: Kõskaçlar (kõlavuz elemenlarõna göre 90 olacak şekilde merkezlenmiş ve boru aşağõda verilen
kõlavuz elemanlarõyla dikey olarak yönlendirilmiştir).
Sp1: En üst noktadaki ölçüm
Sp2: En alt noktadaki ölçüm
b: Kõskaç genişliği
( d d − e)π
b= (en az 10 mm )
100
Burada;
12
ICS 23.040.01 TÜRK STANDARDI TS ISO 12176-1/Nisan 2002
Ek A
Alõn kaynağõ cihazõnõn, otomatik kontrol elemanlarõ ile birlikte ilâve
performans özellikleri
A.1 Otomatik alõn kaynağõ cihazõ sistemleri, ISO 11414’e uygun, güvenilir ve tekrarlanabilir
performans özelliklerine sahip olmalõdõr.
A.2 Sistem, her bir bağlantõnõn yapõlma sürecinde, kritik parametreleri/oluşum sõrasõnõ kontrol etmeli,
izlemeli ve kaydetmelidir.
Not - Parametrelerin kapsam aralõğõ, tercihan erime çevrim süresini, basõncõnõ (en büyük çekme
ve/veya dinamik çekme) õsõtma plâkasõ sõcaklõğõnõ, õsõtma plâkasõnõn çõkarõlmasõ ile boru
uçlarõnõn biraraya getirilmesi arasõnda geçen süreyi kapsamalõdõr.
Not - Elde edilen parametrelerden birinin, önceden belirlenen sõnõr değerlerinin dõşõnda kalmasõ ve
bunun sebebinin bilinmesi durumunda, sistem bu işlemi geçersiz saymalõdõr.
A.3 Sistem, tanõmlama verilerinin girilmesini ve yenilenmesini, meselâ, tarih, zaman, iş, işveren,
boru çapõ, et kalõnlõğõ veya bağlantõ sõra numaralarõnõ ve SDR değerlerini temin etmelidir.
A.4 dn ≤ 450 mm boru çaplarõ için alõn kaynağõ cihazlarõnõn õsõtõcõlarõ, ya elle ya da yarõ otomatik
veya otomatik olan veya olmayan bir mekanizmayla, cihaza sökülüp takõlabilmelidir. Daha büyük çaplõ
borular için kullanõlan alõn kaynağõ cihazlarõnõn õsõtõcõlarõ mekanik olarak sökülüp takõlabilmelidir. Her
bir durumda sistem, boru/boru ekleme parçasõ uçlarõndaki, erimeden hemen önceki ve erime
esnasõndaki polimerin tamamõnõn erimiş olduğu sõcaklõğõnõ, bütünlüğünü ve şeklini muhafaza etmelidir.
A.5 Sõcaklõk kontrol sistemleri bağõmsõz olarak izlenmeli, kontrol ve izleme devreleri arasõndaki
uyumsuzluk durumunda, õsõtma elemanlarõnõn besleme akõmõ otomatik olarak kesilmelidir. Çoklu veya
tekli eleman sisteminin hasarlõ olmasõ durumunda besleme akõmõ kesilebilmelidir
13