BLENT ECEVT NVERSTES MHENDSLK FAKLTES

NAAT MHENDSL BLM

Geoteknik Anabilim Dalnda Hazrlanan

N497 BTRME ALIMASI

SONLU ELEMANLAR YNTEM KULLANARAK YAPAY DOLGU YKLER ALTINDA OTURMA-ZAMAN LKS

Danman: Yrd. Do. Dr. Aye Beng SNBL

Mustafa Mertay METE 2006010609002 Ancan Vurgun ZTABAK 2006010609011

ZONGULDAK, Ocak 2013

NSZ

Blent Ecevit niversitesi Mhendislik Fakltesi Lisans Bitirme almas olarak hazrlanan almada; sk kum, kil ve turbadan oluan tabakal bir zemin zerindeki dolgudan kaynaklanan oturma miktar-zaman ilikisi Plaxis program kullanlarak analiz edilmitir. Bitirme almamz gerekletirmede deerli katklarn ve desteini bizden esirgemeyerek almamz sresinde bize yn veren danman hocamz Sayn Yrd. Do. Dr. Aye Beng SNBL bata olmak zere; Bu srete bizden manevi desteklerini esirgemeyen deerli arkadalarmz Cansu TURHAN, Betl KAHRAMAN ve zgr AKI ya; Yalnz bu srete deil hayatmzn her annda sevgi, anlay, sabr ve desteini

esirgemeyen ve hep yanmzda olan deerli ailelerimize ok teekkr ederiz.

Sayglarmzla;

Mustafa Mertay METE Ancan Vurgun ztabak

Ocak, 2013

ii

NDEKLER NSZ....... NDEKLER.............. EKLLER LSTES.. ZELGELER LSTES.... 1. GR......... 1.1 Oturma parametreleri... 1.1.1 Ani oturmalar (Si)..... 1.1.2 Birincil konsolidasyon oturmalar (Sc)..... 1.1.3 kincil konsolidasyon oturmalar (Sse)...... 2. KONSOLDASYON.. 2.1 Bir boyutlu konsolidasyon teorisi..... 2.2 Konsolidasyon katsaysnn bulunmas ........... 2.2.1 Casagrande (logaritma-zaman) yntemi.... 2.2.2 Taylor (karekk-zaman) yntemi ..... 2.3 dometre deneyi......... 2.3.1 Deneyin yapl..... 3. SONLU ELEMANLAR YNTEM..... 3.1 Eleman seimi...... 3.1.1 Probleme uygun eleman tipi seimi...... 3.1.2 Yaklam modeli (ekil fonksiyonu)..................... 3.1.3 Yer deitirmeler... 3.1.4 Sonularn yorumu........ 3.2 Geoteknik mhendisliinde sonlu elemanlar yntemi......... 4. OTURMA HESABINDA PLAXIS YAZILIMI KULLANIMI........... ii iii v vii 1 1 1 2 2 3 4 8 8 9 11 11 12 13 13 13 14 14 15 16

5. SAYISAL UYGULAMA... 24 5.1 Sonlu elemanlar metodu ile hesap alarnn oluturulmas...... 28 5.2 n koullarn belirlenmesi ...... 5.3 Boluk suyu basncnn belirlenmesi........ 5.5 Hesap koullarnn belirlenmesi....... 5.6 Hesap ve hesap analizi............ 5.6.1 Birinci aama iin analiz zmleri..........
iii

29 30

5.4 Efektif gerilmelerin hesaplanmas........ 30 32 34 35

5.6.2 kinci aama iin analiz zmleri................ 5.6.4 Drdnc aama iin analiz zmleri..... 5.6.5 Klasik yntemde analiz boussinesq zm................. 5.7 Gncellenmi a oluturulmas (updated mesh).. 6.SONULAR VE NERLER.... KAYNAKLAR .........

36

5.6.3 nc aama iin analiz zmleri. 37 38 39 45 47 48

iv

EKLLER LSTES ekil 2.1 Geirimli kil tabakasnda konsolidasyon.... ekil 2.2 Alnan numuneyi temsil eden zemin danesi... ekil 2.3 Casagrande yntemi....... ekil 2.5 Konsolidasyon deney aleti.... ekil 3.1 Eleman tipleri...... ekil 3.2 gen eleman. .......... ekil 5.2 Plaxis analizi iin genel verilerin girii.. 5 5 9

ekil 2.4 Taylor yntemi....... 10 11 13 14

ekil 5.1 Dolgu ve tabakalarn modeli.............. 24 25 ekil 5.3 Plaxis programnda analizi yaplacak zeminin iziminin belirlenmesi.. 25 ekil 5.4 Plaxis programna zemin genel parametrelerinin girilmesi... 27 ekil 5.5 Plaxis programna dier zemin parametrelerinin girilmesi... 28 ekil 5.6 A oluturulmu zemin tabakalar..... 29 ekil 5.7 A aralklar sklatrlm zemin tabakalar................. 30 ekil 5.8 Boluk suyu basnc... 30 ekil 5.9 K0 deerlerinin sistemde kontrol ve dzenlenmesi... 30 ekil 5.10 Kum ve kil tabakalarnda varolan efektif gerilmeler......... ekil 5.11 Plaxis hesap program koul belirleme ekran............ 31 32

ekil 5.12 Saysal rnein hesap aamalarnn belirlenmesi.... 33 ekil 5.13 Hesap yaplacak A noktasnn dolgu topuunda belirlenmesi........ 33 ekil 5.14 Hesap yaplacak B noktasnn kilin orta yksekliinde belirlenmesi......... 34 ekil 5.15 Plaxis program hesap ekran......... 34 ekil 5.16 Birinci aama iin a deformasyonu... 35 ekil 5.17 Birinci aama iin toplam yerdeitirme..... 35 ekil 5.18 Birinci aama iin toplam yerdeitirme 2.. 35 ekil 5.19 kinci aama iin a deformasyonu..... 36 ekil 5.20 kinci aama iin toplam yerdeitirme... 36 ekil 5.21 kinci aama iin toplam yerdeitirme 2.... 36 ekil 5.22 nc aama iin a deformasyonu.. 37 ekil 5.23 nc aama iin toplam yerdeitirme........... 37 ekil 5.24 nc aama iin toplam yerdeitirme....... 37 ekil 5.25 Drdnc aama iin a deformasyonu...... 38
v

ekil 5.26 Drdnc aama iin toplam yerdeitirme.... ekil 5.27 Drdnc aama iin toplam yerdeitirme 2. ekil 5.29 Dolgu modeli.... ekil 5.30 Dolgu ykleri iin tesir faktr grafii.... ekil 5.31 Drt Aamadaki boluk suyu basnc zaman grafii........... ekil 5.32 Drt Aamadaki A noktasnda toplam yer deitirme zaman grafii.......... ekil 5.33 Drt Aamadaki B noktasnda toplam yer deitirme zaman grafii..........

38 38

ekil 5.28 Boussinesq zm iin zemin modeli......... 39 39 40 43 44 45

ekil 5.34 Gncellenmi a analizinden sonra yerdeitirme - zaman grafii..... 46

vi

ZELGELER LSTES izelge 4.1 Hacim kompresibilite katsays......... izelge 4.2 Skma indisi ....... izelge 4.4 Yeniden skma indisi ..... izelge 4.5 Birim hacim arl ..... izelge 4.6 Elastisite modl ................................. 17 17

izelge 4.3 Konsolidasyon katsays ...... 18 19 20 21

izelge 4.7 Poisson oran .... 21 izelge 4.8 Kohezyon... 21 izelge 4.9 Boluk oran...... izelge 5.1 Saysal rnek iin parametreler.... 22 izelge 4.10 Permeabilite katsays....... 23 26

vii

1. GR Zemine uygulanan yklerden dolay daneler aras boluklarn azalmasyla oluan toplam dey deformasyona veya hacim azalmasna oturma denir. Bir zeminde yap yaplabilmesi iin, o yapnn zeminde oluturaca oturma miktar izin verilebilir snrlar ierisinde olmaldr(Bu snrlamalar ilgili ynetmeliklerden elde edilebilir). Bu durumda zeminin gvenle ta yabilecei yk ve bu ykten dolay oluacak oturmalarn bilinmesi gerekmektedir. Zeminde meydana gelen oturmalara sebep olan birok faktr vardr. Bu faktrler aada srasyla verilmitir; Statik ykler Hareketli ykler Su muhtevasnda oluan deiiklikler Temel altnn boalmas Titreimler, depremler ve kazk akma ilemleri Yer kaymalar Don olay Bitiik kazlar yznden mevcut temel altndaki zemin durumunun bozulmas gibi faktrlerdir.

1.1 Oturma parametreleri

1.1.1 Ani oturmalar (Si): Zamana bal olmayan, ykleme hemen sonrasnda zemin su ieriinde bir deiiklik olmakszn ortaya kan oturmalardr. Bu oturmalar normal konsolide killerde toplam oturmann kk bir blmn oluturduundan genellikle ihmal edilir. Ar konsolide kil ve kum zeminlerde ise Elastik Teori kullanlarak hesaplanr.

1.1.2 Birincil konsolidasyon oturmalar (Sc) : Kohezyonlu (kil) zeminlerde toplam oturmann nemli bir blmn tekil ederler. Yk altnda zemin boluk suyunun zamana bal olarak zemin bnyesinden atlmas, dier bir deyile boluk suyu basnlarnn snmlenmesi nedeniyle gerekleen hacim deiiminin sonucudur. Bu oturmalarn miktar ve zaman ierisindeki geliimi konsolidasyon teorisi ve konsolidasyon deneylerinden elde edilen zemin skabilirlik katsaylar kullanlarak hesaplanr. 1.1.3 kincil konsolidasyon oturmalar (Sse): Birincil konsolidasyonun tamamlanmasndan sonra ortaya kan ve uzun sre devam edebilen oturmalardr. Zeminin sabit yk altnda danelerin oryantasyonundaki deiimlerden kaynaklanmaktadr. Genellikle organik zeminlerde ve yumuak yksek plastisiteli killerde ortaya kar. Toplam oturmalar ise yukarda aklanan bileenin toplamdr.

S = Si + Sc+ Sse Zeminde oluan toplam oturma miktar.

(1.1)

Bu almada ince daneli zemin tabakalarnn dolgu ykleri altnda konsolidasyon oturmalar saysal yntemlerle hesaplanmtr. Bununla beraber oturma-zaman ilikileri kil zemin tabakas iin zmlenmitir. Klasik yntem ve sonlu elemanlara dayal bilgisayar programyla yaplan analizlerde kullanlan oturma konsolidasyon oturmas hasab yapldndan bu ksmda oturma eitlerinden sadece detayl olarak konsolidasyon oturmas aklanmaya allmtr.

2. KONSOLDASYON Sabit bir yk altnda, boluklardaki suyun dar kmas sonucu zeminlerde meydana gelen hacimsel ekil deiikliine zemin mekaniinde konsolidasyon ad verilmektedir. Zemine uygulanan ykler zemin iinde kayma gerilmelerinde arta yol amaktadr. Ortaya kan kayma gerilmelerinin zemin kayma mukavemetini amas veya bunlarn yol at ekil deitirmelerinin ar dzeylere ulamas durumunda, zeminde gme meydana geldii kabul edilmektedir. Tasarm aamasnda, zemine uygulanacak yklerin gmeye yol amayacak ekilde seilmesi gerekir. Uygulanan yklerin yol at dey gerilme artlarysa zeminin kayma mukavemetini etkiledii gibi ayn zamanda zeminde dey ekil deitirmeler meydana gelmesine yol amaktadr. Yklenen alandan (rnein bir bina) etkilenen blge iinde kalan zemin tabakalarnn, dey ekil deitirmeleri toplam temel alt zemininin zerinde (veya temel altnda) gzlenen oturmalar meydana getirmektedir. Yaplar altnda meydana gelen oturmalarn ar miktara ulamas, zellikle yapnn deiik noktalar arasnda birbirinden farkl deerler almas (farkl oturma) durumunda, yapda birok zararl etkiler ortaya kmaktadr. Bu nedenle yaplar altnda meydana gelebilecek oturmalar hesaplayabilmemiz gerekir. Ayrca yap temellerinin tasarmnda toplam ve farkl oturmalarn msaade edilebilir dzeyde olup olmadna dikkat etmek gerekir. Uygulanan ykler altnda zemin tabakalarnn skmasnn, genellikle tek dorultuda (ykleme dorultusunda) meydana geldii kabul edilmektedir. Yaplardan zemine aktarlan dey ykler altnda, yatay dzlemler boyunca oluan srtnme, kohezyon kuvvetleri, zeminin yatay dorultudaki yer deitirmesini snrlamaktadr. Bu nedenle zemin tabakalar esas olarak dey dorultuda skmaktadr. Zemin taneleri olduka sert minerallerden olutuklar iin bunlarn skmas kk olmaktadr. Boluklarn tamamen suyla dolu olmas durumunda (suya doygun zemin), suyun skabilirliinin ok kk olmas nedeniyle, zeminin skmasna katks da ihmal edilebilecek mertebede kalacaktr. zellikle suya doygun zeminlerde, esas olarak oturma boluklardaki suyun dar kmas sonucu meydana gelmektedir. Zemin iinde suyun hareket edebilme zelliklerinin, deiik zeminlerde birbirinden ok farkl olduu bilinmektedir.

nce taneli zeminlerin permeabilitesi ok dk olduu iin, yklenen zeminden suyun dar kmas yava olacaktr. Buna bal olarak zeminin skmasnda zamana bal olarak geliecektir.Dolays yla zeminlerin skmasnn hesaplanmasnda, gerilmeekil deitirme - zaman ilikilerinin incelenmesi gerekli olmaktadr. Uygulanan ykler altnda, zemin tabakalarnn skmasnn genellikle tek dorultuda meydana geldii kabul edilmektedir. Bu ilikiler deneysel olarak tek eksenli skma artlarn salayan dometre deneyiyle bulunur.

2.1 Bir boyutlu konsolidasyon teorisi Bir boyutlu konsolidasyon teorisini ilk olarak 1925 ylnda Terzaghi modellememitir. Bu matematiksel modelde (ekil 2.1) aadaki kabuller yaplmtr.

- Zemin homojendir. -Tm boluklar skmaz svyla doludur ( Sr = % 100 ), ancak su eriyik gaz ierebilir. -Danelerin skabilirlii suyunkine oranla ihmal edilir. -Suyun skabilirlii ise zemin iskeletine gre ihmal edilebilir. - Darcy yasas geerlidir. ( = ) -Skmalar ve suyun zeminde hareketi tek ynde oluur. ( kx=ky=0 ) -Skabilirlik ve geirimlilik zeminin ald gerilme kademesinden bamszdr. -Boluk oran efektif gerilmenin fonksiyonu olup zamanla deimez. -Oluan skmalar kilin ilk kalnlna oranla kk olduundan ortalama zellikler ve ortalama boyutlar kullanlabilir. ( H<<H0 ) -Gerilme artlar ani olarak uygulanr. -Zemin iskeleti hacim deiimine viskoz diren gstermez. ( snme yok )

ekil 2.1 Geirimli kil tabakasnda konsolidasyon

ekil 2.2 de grld gibi z mesafesi gibi bir yerden numune hacmi alnrsa;

ekil 2.2 Alnan numuneyi temsil eden zemin danesi V = dx dy dz

(2.1)

Alnan numunenin dey ynde hareketi sz konusu olduundan bir ynde hacim deiimi meydana gelir.

+ d =

dV dt

(2.2)

Prizmalar iin debi tanmlanrsa Denklem (2.3) ortaya kar. q z = k z iz A z q z = k z dz dx dy kz iz Az : Permeabilite : Hidrolik eim : Suyun hareket ettii dzlemin alan
h

(2.3) (2.4)

Denklem (2.4)n z dorultusunda toplama ilemi yapldnda ak Denklem (2.5)teki gibi hesaplanr. q z + dq z = k z ( z + 2 dz ) dx dy
z h 2 h

(2.5)

Denklem (2.4) ve Denklem (2.5), Denklem (2.2)de yerine yazlrsa:

2 h z 2

dxdydz= t

(2.6)

Denklemdeki h deeri su ykn gstermektedir.

h=

u w

(2.7)

Denklem (2.7), Denklem (2.6)da yerine konulup yazlrsa:

k w 2 u z 2 1 dxdydz V t

(2.8)

Konsolidasyon boyunca hacimdeki deiim zamann trevi olduundan boluk hacmi de zamann trevi olacaktr.
V t Vv t

(2.9)

V v : Zeminin boluk hacmi Boluk hacminin dane hacmine oran ysa, boluk orann verir. Buradan:

Vv =eVs Vv: Zemin danesinin hacmi e: Boluk oran Denklem (2.9)dan hareket edersek:
V t

(2.10)

= Vs

e t

V 1+e

e t

dxdydz 1+e

(2.11)

denklemi elde edilir. Denklem (2.11), Denklem (2.8)de yerine konulursa:

k w

2 u dz 2

1 1+e

e dt

(2.12)

Boluk orannn deiimi ve efektif gerilmedeki artm lineer trden olduuna gre: e = av () a v: Skma katsays Boluk suyu basncndaki azalma, efektif gerilmedeki artm olduundan aadaki denklem elde edilir. e = av u (2.14) (2.13)

Denklem (2.14), Denklem (2.12)de yerine yazlrsa:

k w

2 u z 2

av 1+e

u t

= mv

u t

(2.15)

Denklem (2.15) dzenlenirse aadaki ifade elde edilir.

mv =

av 1+e

(2.16)

mv : Hacimsel skma katsays Denklem (2.12) ile Denklem (2.14) birletirilirse Denklem (2.17) elde edilir.
uw t

1+e0 av

(k x

2 uw x 2

2 uw y 2

+k

2 uw ) z 2

(2.17)

Bu denklemde zeminin fiziksel zellikleri konsolidasyon katsays yla ifade edilirse:

Cv =

k(1+e0 ) a v w

(2.18)

Genel konsolidasyon denklemi belirecektir:

+ Cvy 2

2 u y

+ Cvz 2

2 u dz 2

uw t

(2.19)

Terzaghi teorisinde suyun sadece bir boyutta (dey) hareket ettii kabul edildiine gre denklem basitleerek:
2 u z 2 uw t

Cvz

(2.20)

Biimine dnmektedir ve Terzaghi bir boyutlu konsolidasyon denklemi olarak bilinir. 2.2 Konsolidasyon katsaysnn bulunmas Konsolidasyon denkleminde zemin zelliklerini konsolidasyon sresine yanstan tek bileen Cv dir. Bu nedenle oturma hesaplarnda Cv nemli bir deikendir. Baka bir adan bakarsak Cv zeminin mekanik parametresi deildir, geirimlilik ile skabilirlie bal bir deerdir. Konsolidasyon katsaysn bulmak iin birka yntem gelitirilmitir. 2.2.1 Casagrande (logaritma-zaman) yntemi: dometre aletiyle yaplan konsolidasyon deneyinde deformasyon saatinden yaplan okumalar y ekseninde, zamann logaritmas ise x ekseninde olacak ekilde noktalanr. Daha sonra uygun eri ekil 2.3 de olduu gibi izilir. izilen bu eri zerinde bir t1 deeri seilir. Seilen t1 deeri 4 ile arplarak t2 deeri bulunur. Daha sonra t1 ile t2 arasndaki dey uzaklk (y) llr. llen dey uzaklk kadar t1 deerinden yukar klarak oradaki nokta iaretlenir. Bu noktann y ekseninde karlk gelen deerine baklr. Bu deer d0olarak adlandrlr. Eri zerinde de grld gibi teetler izilir. Bu izilen teetlerin kesiim noktasnn y eksenine karlk gelen deerine baklr. Bu deer de d100 olarak adlandrlr. Daha sonra aadaki bant kullanlarak d50 deeri bulunur.

Bu deere karlk gelen t50 deeri bulunur.

d50 =

d0 -d100 2

(2.21)

Konsolidasyon katsays (Cv) aadaki formlden hesaplanr:

Cv =

Tv HDR 2 t 50

(2.22)

HDR: Drenaj uzunluu (ift ynl drenaj varsa bu deerin yars alnr.) Tv: Konsolidasyon yzdesine bal zaman faktr(%50 iin 0.197) t50: Konsolidasyon zaman (burada konsolidasyonun %50sinin olumas iin geen zaman)

ekil 2.3 Casagrande yntemi 2.2.2 Taylor (karekk-zaman) yntemi: Deformasyon okumalar y, deerleri x ekseninde olmak zere ekil 2.4 de olduu gibi eri izilir. izilen erinin dorusal olan st paras uzatlarak dey eksen kestirilir. Dey eksenin kesildii nokta d0 bulunur. Dorusal giden bu ksmn eimi belirlenir. Bu eimin 1.15 kat olan bir eime sahip olan doru d0dan itibaren uzatlr. Bu dorunun deneyden elde edilen eriyi kestii nokta dey eksende d90, yatay eksende ise t90a karlk gelir.

10

Konsolidasyon katsays aadaki gibi hesaplanr: Cv =

Tv HDR 2 t 90

(2.23)

Tv: Zaman faktrnn %90 konsolidasyon oran iin deeri 0.848 t90: %90 konsolidasyon iin geen zaman

ekil 2.4 Taylor yntemi

11

2.3 dometre deneyi dometre deneyinde ama; bir zeminin alt ve st yzeyinde drenaj salayarak eksenel bir basn altnda oluacak deformasyon miktarn ve hzn lmektir. Elde edilen deformasyon okumalar yardmyla, zemin parametreleri olan skabilirlik katsays (a v), hacimsel deiim katsays (mv) , skma indisi(Cc), yeniden skma indisi (Cv) ve n konsolidasyon basnc (p) bulunmaldr.

ekil 2.5 Konsolidasyon deney aleti

2.3.1 Deneyin yapl Deneye hazrlanan numuneye, 0.25 kg/cm2 yk uygulanacak ekilde ilk ykleme yaplr. Bu yk konulduu anda sre ler altrlarak 15.saniye, 30.saniye, 1.dakika, 2.dakika, 4.dakika, 8.dakika, 15.dakika, 30.dakika, 1.saat, 2.saat,4.saat, 8.saat ve 24.saat iin numunede meydana gelen deformasyon okumalar okunur ve kaydedilir.Daha sonra uygulanacak yk, her seferinde 2 katna karlarak srasyla, 0.5, 1, 2, 4, 8,16 ve 32 kg/cm 2 ykleri uygulanr. Her bir yk iinde yukarda belirtilen zamanlarda deformasyon okumalar kaydedilir. Son yklemenin, son deformasyon okumas okunduktan sonra ykn boaltlmas ilemine geilir. Ykn boaltlmas ilemine yk orannda ve 0.5 kg/cm2 ykne kadar azaltlmaya devam edilir. Azaltlan her yk iin 24. saatteki deformasyonu okumak yeterlidir. Bu ilemler sonunda numune konsolidasyon hcresinden kartlarak bir miktar tartlr ve etve konularak kurutulur.Bu sayede su ierii bulunmu olur.(ekil 2.5)

12

3. SONLU ELEMANLAR YNTEM Diferansiyel denklemlerle ifade edilen mhendislik problemlerinin analizi iin gelitirilen nmerik bir zm yntemidir. Srekli bir ortam sonlu elemanlara blnerek denklemler bir eleman iin yazlr ve integre edilirek sistem denklemleri elde edilir. Sonuta srekli bir ortam iin gz nne alnan diferansiyel denklem lineer bir denklem takmna indirgenir. Sonlu eleman metodu kullanmann avantajlar aadaki gibidir: - Bilgisayar yardm ile zlebilir (Hz + optimizasyon olana), - Gelitirilen sonlu eleman formlasyonu bir ok probleme uygulanabilir, - Karmak geometri, ykleme, snr koullar ve malzeme durumu dikkate alnabilir, - Seilen birincil bilinmeyenler (yer deitirme, akm potansiyeli vs) ile bunlara baml ikincil bilinmeyenler (gerilme, ekil de., akm miktar, hz vs) birlikte ele alnm olur, - Btnleik problemlerin [gerilme ekil deitirme (statik) + konsolidasyon (dinamik) gibi] zmnde kolaylk salar. Sonlu eleman metodu kullanmann dezavantajlar ise aadaki gibidir: - Bilgisayar yardm ile zlebilir (bellek+cpu hz+bilgisayara bamllk) - Yaklak bir yntemdir, yeterli eleman ile gerek zme ok yakn sonular elde edilebilir. Sonlu elemanlar yntemi ile analiz yaparken uygulanmas gereken admlar srasyla aadaki gibi verilmitir. Eleman seimi ve ortam elemanlara ayrma, Yaklam modeli (veya fonksiyonu) seimi, Malzeme bnye davran, Eleman denklemlerinin elde edilmesi Eleman denklemlerinin birletirilerek sistem denklemlerinin elde edilmesi, Sistem denklemlerinin zlerek birincil bilinmeyenlerin bulunmas, Birincil bilinmeyenlerden ikincil bilinmeyenlerin hesaplanmas, Sonularn yorumu.

13

3.1 Eleman seimi 3.1.1 Probleme uygun eleman tipi seimi Belirlenen esas (birincil) bilinmeyene gre bir boyutlu, iki boyutlu ve boyutlu elemanlar seilir (ekil 3.2.), Eri yzeyler iin erisel elemanlar seilir Gerekli serbestlik derecesi dikkate alnr.

ekil 3.1 Eleman tipleri 3.1.2 Yaklam modeli (ekil fonksiyonu) Bu admda bilinmeyenlerin ortamda dalmn veren bir ekil fonksiyonu seilir, Eleman dm noktalar, eleman blgesinde bilinmeyen bykln (rnein yer

de.) dalm eklini tanmlamak zere matematiksel bir fonksiyon yazmak iin stratejik noktalar salar, Polinomlar veya seriler bu amala kullanlabilir :

u=dm noktas bilinmeyenleri (veya serbestlik derecesi) zm yanlz dm noktalan iin gerekletirilir ekil fonksiyonu zm ortamnda bilinmiyenler yannda ortam geometrisini (genel

koordinatlar) de ifade etmekte kullanlabilir. Buna izoparametrik yaklam diyoruz.

14

3.1.3 Yer deitirmeler Dzlem ekil deitirme hali 3 dm noktal gen eleman iin deplasman fonksiyonu :

u x,y = N e ae ux u= u y N= 1xy000 0001xy

(3.1) (3.2)

(3.3)

ekil 3.2 gen eleman 3.1.4 Sonularn yorumu : Sonlu elemanlar yntemine gre zm gerekletiinde ok sayda veri elde edilmi olur. Bu bilgiler bilgisayarda depolanabilir veya kada yazdrlabilir. zlen problemin boyutuna gre elde edilen tm bilinmeyenlerin yazdrlmas uygun olmayabilir. Bunun iin veriyi uygun ekilde ileyerek zm ortamnda kritik noktalarda grafik ve tablolar elde etmemizi salayan bilgisayar yazlmlar gelitirilmitir. Bu yazlma post processor (grafik ilemci) denir.

15

3.2 Geoteknik mhendisliinde sonlu elemanlar yntemi Geoteknik mhendisliinde sonlu elemanlar yntemi kullanlrken dikkat edilmesi gerek baz noktalar vardr. Bunlar aadaki gibidir: 1) Balang gerilme durumu, 2) Elasto-plastik malzeme, 3) Drenajl-Drenajsz davran Efektif gerilme analizi Boluk suyu basnc

4) Anizotropi 5) Karmak snr ve balang koullar

16

4. OTURMA HESABINDA PLAXIS YAZILIMI KULLANIMI 1987 ylnda Hollandann Delft Teknik niversitesinde gelitirilmi, geoteknik mhendislii projelerinde kompleks problemleri sonlu elemanlar yntemi yardm ile zebilmeye yarayan, deformasyon analizleri, stabilite analizleri, dinamik analizler, zamana bal davran analizleri yapan ve yap ile zemin arasndaki ilikiyi modelleyen bir yazlmdr. Kolayca karmak zemin profilleri ve ykleme artlar oluturulabilir, modelleme kademeli yaplabilir, zamana bal konsolidasyon (birincil ve ikincil konsolidasyon parametreleri dahil) istenilen zamana gre hesaplanabilir. eitli malzeme trleri lineer ya da lineer olmayan ekilde modellenebilir. Yzey suyu seviyesi dzenlenebilir, yatay ve dey drenaj artlar belirlenebilir. Dairesel, dikdrtgen ya da okgen ykleme ekilleri, tekdze ya da deiken olarak; temeller esnek ya da rijit olarak belirlenebilir. Ykleme kademeli olarak, istenilen derinlie uygulanabilir. Kazlar tanmlanabilir ve bu kaz alanlarna yklemeler yaplabilir. zel dolgu tasarmclar kolayca ok kademeli ve tabaka halinde dolgular tanmlamaya olanak salar. Geri analiz seenekleri ile n ykleme yaplabilir. Oturma, gerilme ve boluk suyu basnc 3 boyutlu hacim boyunca hesaplanabilir. Oturma deformasyonlar kullanc tarafndan belirlenen lekle bytlp 3 boyutlu olarak grntlenebilir. Veri sunumu olduka interaktiftir. Kontrler ve grafikler gerek zamana gre gncellenebilir. Grafiklerde veri trleri (toplam oturma, konsolidasyon oturmas, ani oturma, ikincil oturma, hidro-konsolidasyon oturmas, ykleme gerilmesi, efektif gerilme, toplam gerilme, toplam ekil deitirme , boluk oran, boluk suyu basnc, ar boluk suyu basnc,konsolidasyon derecesi, ortalama konsolidasyon derecesi, ar konsolidasyon oran, n konsolidasyon basnc , konsolidasyon katsays , permeabilite) derinlikler ve konumlar istenilen ekilde deitirilebili r. Blm 2 ve Blm 3 te bahsedilen oturma analizleri iin gerekli zemin parametreleri deerleri istenilen ekilde girilebilecei gibi eitli aratrmalarda elde edilen ve programn alt yapsnda bulunan izelgeler kullanlabilir. Bu izelgeler aadaki gibidir:

17

izelge 4.1 Hacim kompresibilite katsays mv Kil Tipi Konsolidasyon oran yksek anm killler, sert ypranm kayalar ve sk killer Anm killer, marnlar, ok sk tropikal krmz killer Dayankl killer,buzul kaynakl killer, gl kelleri,ypranm marnlar, sk anm killer,derinlerdeki normal konsolide killer ve dayankl tropik krmz killer Hali, delta kelleri gibi normal konsolidealvyal killer ve hassas killer ok organik alvyal killer ve turbalar Yksek kompresibilite ok yksek kompresibilite 1.5 0.3 1.5 0.9 Orta kompresibilite 0.1 0.3 0.2 ok dk kompresibilite Dk kompresibilite 0.05 0.1 0.075 0.05 Tanm (x10-3m2/kN) Alt Limit st Limit Ortalama

izelge 4.2 Skma indisi Zemin Normal konsolide orta hassas killer Chicago siltli killer(CL) Boston mavi killer (CL) Vicksburg Buckshot killer (CH) Swidish orta hassas killer (CL-CH) CanadianLeda killer (CL-CH) Mexico City kil (MH) Organik killer (OH) Turbalar (Pt) Organik siltler ve killi siltler (ML-MH) San Francisco doru amur (CL) San Francisco eski doru killer (CH) Bangkok kil (CH) Alt Limit 0.2 0.15 0.3 0.5 1 1 7 4 10 1.5 0.4 0.7 Cc st Limit 0.5 0.3 0.5 0.6 3 4 10 15 4 1.1 0.9 Ortalama 0.35 0.225 0.4 0.55 2 2.5 8.5 12.5 2.75 0.75 0.8 0.4

18

izelge 4.3 Konsolidasyon katsays Zemin Efektif gerilme ' Logaritmazaman yntemi (kPa) 25-50 50-100 100-200 200-400 400-800 25-50 50-100 100-200 200-400 400-800 25-50 50-100 100-200 200-400 400-800 25-50 50-100 100-200 200-400 400-800 25-50 50-100 100-200 200-400 400-800 12.5-50 25-50 50-100 100-200 200-400 400-800 800-1600 1.46 2.03 2.31 2.57 2.55 1.20 0.95 0.90 0.66 0.41 1.60 0.97 0.63 0.36 0.18 0.52 0.42 0.69 0.99 1.31 0.02 0.01 0.01 0.01 0.00 7.92 6.34 4.32 1.00 1.44 1.91 2.24 cv (m2/yr) Karekkzaman yntemi 1.72 2.52 3.15 3.44 3.78 1.40 1.19 1.07 0.70 0.46 2.07 1.16 0.79 0.50 0.20 0.71 1.00 1.00 1.45 1.84 0.04 0.03 0.02 0.01 0.01 14.35 7.54 5.49 1.49 1.39 2.03 2.72 Erken durum logaritma- zaman yntemi 1.93 2.84 3.60 3.96 4.04 1.71 1.20 1.11 0.86 0.43 3.07 1.51 1.09 0.64 0.25 0.79 1.05 1.15 1.62 2.03 0.05 0.04 0.03 0.01 0.01 14.51 9.93 6.37 1.57 1.55 2.34 2.87

Krmz toprak

Kahverengi zemin

Siyah zemin

llit

Bentonit

Chicago kil

19

izelge 4.4 Yeniden skma indisi ( C) C/Cc Zemin Organik siltler Amorf ve lifli turbalar Canadian bataklk Leda kil (Canada) Post-buzul Swedish kil Yumuak mavi kil (Victoria, B.C.) Organik killer ve siltler Hassas killer, Portland, ME San Francisco doru amur New Liskeard (Canada)eritli kil Mexico City kil Hudson Riversilt New Haven organik kil, silt Alt Limit 0.035 0.035 0.09 0.03 0.05 0.026 0.04 0.025 0.04 0.03 0.03 0.03 0.04 st Limit 0.06 0.085 0.1 0.06 0.07 0.026 0.06 0.055 0,06 0.06 0.035 0.06 0.075 Ortalama 0.0475 0.06 0.095 0.045 0.06 0.026 0.05 0.04 0.05 0.045 0.0325 0.045 0.0575

20

izelge 4.5 Birim hacim arl Zemin

sat
(kN/m3) st Ortalama

dry
(kN/m3) st Ortalama

Alt Kumlar ve akllar ok gevek gevek orta sk sk ok sk kt derecelendirilmi kumlar iyi derecelendirilmi kumlar iyi derecelendirilmi kum/akl karmlar Killer konsolide olmam amur yumuak-geni-yaplandrlm tipik, normal konsolide olmu anm killer(ar konsolide olmu) Krmz tropik killer 16.67 15.69 16.67 17.65 19.61 18.63 16.67 Limit 17.65 18.63 19.61 21.57 16.67 17.65

Alt

17.65 Limit 18.63 20.59 21.57 22.56 18.63 22.56

17.16 18.14 19.61 20.59 22.06 17.65 20.10

12.75 Limit 13.73 14.71 16.67 19.61 12.75 13.73

13.73 Limit 14.71 17.65 19.61 21.57 14.71 21.57

13.24 14.22 16.18 18.14 20.59 13.73 17.65

22.56

20.59

14.71

21.57

18.14

16.67 18.63 21.57 23.54

16.18 17.65 19.61 21.57

8.83 10.79 12.75 16.67

10.79 13.73 18.63 21.57

9.81 12.26 15.69 19.12

20.59

18.63

12.75

17.65

15.20

21

izelge 4.6 Elastisite modl Es (kPa) Zemin Yumuak kil Sk kil Gevek kum Sk kum Alt Limit 1800 6000 10000 35000 st Limit 3500 14000 28000 70000 Ortalama 2650 10000 19000 52500

izelge 4.7 Poisson oran Zemin Gevek kum Orta sk kum Sk kum Siltli kum Yumuak kil Orta sk kil Alt Limit 0.2 0.25 0.3 0.2 0.15 0.2 izelge 4.8 Kohezyon cu Kil Alt Limit ok yumuak Yumuak Orta Sk ok sk Sert 12 25 50 100 200 (kPa) st Limit 12 25 50 100 200 18,5 37,5 75 150 Ortalama st Limit 0.4 0.4 0.45 0.4 0.25 0.5 Ortalama 0.3 0.325 0.375 0.3 0.2 0.35

22

izelge 4.9 Boluk oran Alt Limit 0.227 0.242 0.379 0.636 0.485 0.576 0.591 0.75 0.485 0.652 0.561 0.742 0.652 0.394 0.439 0.636 0.652 0.47 1.212 2.333 0.455 e st Limit 0.667 0.333 1.303 0.833 0.652 0.985 0.636 0.848 0.621 0.697 0.606 3.97 0.764 0.53 0.645 0.879 1.152 2.697 1.682 3.97 0.773 Ortalama 0.447 0.2875 0.841 0.7345 0.5685 0.7805 0.6135 0.799 0.553 0.6745 0.5835 2.356 0.708 0.462 0.542 0.7575 0.902 1.5835 1.447 3.1515 0.614

Zemin Sktrlm kalkrit Siltli kum Kumlu kil Sahil kumu Sktrlm Boston mavi kil Vicksburgbuckshot kil Ottawa kum Franklin Falls kum Scituate kum Plum Island kum Fort Peck kum Boston silt Lsler Lean kil UnionFalls kum North Carolina silt Dike kum Sodyum Boston mavi kil Kalsiyum kaolinit Sodyum montmorillonit Kum(baraj filtresi)

23

izelge 4.10 Permeabilite katsays k (cm/s) Zemin Sktrlm kalkrit Siltli kum Kumlu kil Sahil kumu Sktrlm Boston mavi kil Vicksburgbuckshot kil Ottawa kum Franklin Falls kum Scituate kum Plum Island kum Fort Peck kum Boston silt Lsler Lean kil UnionFalls kum North Carolina silt Dike kum Boston mavi kil(sodyumlu) Kalsiyum kaolinit Sodyum montmorillonit Kum(baraj filtresi) Alt Limit 5.0x10-9 7.0x10-9 2.5x10-10 8.0x10-2 3.5x10-9 3.0x10-10 6.0x10-10 9.0x10-4 4.0x10-3 1.8x10-2 1.8x10-3 1.0x10-8 4.0x10-9 2.0x10-9 4.3x10-2 5.7x10-7 1.4x10-4 1.7x10-10 2.1x10-6 1.8x10-8 1.6x10-3 st Limit 1.0x10-7 3.0x10-8 2.8x10-4 2.0x10-1 3.2x10-8 1.2x10-9 7.0x10-10 1.2x10-3 9.5x10-3 2.8x10-2 2.8x10-3 2.0x10-6 5.2x10-9 2.8x10-8 1.0x10-1 8.0x10-5 1.7x10-3 1.0x10-7 1.2x10-5 1.8x10-8 1.0x10-1 Ortalama 5.3x10-8 1.9x10-8 1.4x10-4 1.4x10-1 1.8x10-8 7.5x10-10 6.5x10-10 1.1x10-3 6.8x10-3 2.3x10-2 2.3x10-3 1.0x10-6 4.6x10-9 1.5x10-8 7.2x10-2 4.0x10-5 9.2x10-4 5.0x10-8 7.1x10-6 1.8x10-8 5.1x10-2

24

5. SAYISAL UYGULAMA 40 m genilie sahip, yaklak ykseklii 4 metre olan dolguyu 2er m olmak zere iki tabaka halinde incelenmitir. Bu tabakalarn farkl gnlerde ve farkl boluk suyu basnlarnda oturma-zaman ilikisi incelenmitir.

Yol Dolgusu(Kum) Turba Kil Geirimsiz Tabaka

ekil 5.1 Dolgu ve tabakalarn modeli Yumuak zemin zerinde ve yer alt suyu seviyesi yzeyde olan tabakal zemin zerine ina edilecek dolguda drenajsz durumda konsolidasyona bal zemin oturmas hesaplar iin Plaxis programn balattmzda aadaki gibi bir ekrana ulalr(ekil 5.2) ncelikle, dolgu boyutlarna gre zemin modeli belirlenir. Bunun iin gelen ekrana problem tanmlanr. Burada problem dzlem deformasyon modeli olarak tanmland. Dzlem deformasyon modelinde 15 dm noktal elamanlar tanmlanr. Yer ekimi ivmesini 9.8 m/s2 olarak kabul edilir. Standart l birimleri Dimensions sekmesinden uzunluk, yk ve zaman birimleri olan m, kN, gn seilmelidir. En alt tabaka derin kum olarak modellenerek o tabakadaki dey deformasyonlar sfr kabul edilir ve bu tabaka modelde yer almamtr.

25

ekil 5.2 Plaxis analizi iin genel verilerin girii Soruda verilen ekil simetrik olduundan Plaxis programna eklin sol yars aadaki gibi izilir.Verilen llere dikkat edilerek, koordinatlar yardmyla izim gerekletirilir. Aada analizi yaplacak zemin izimi gsterilmitir(ekil 5.3)

Kum

Turba Kil

ekil 5.3 Plaxis programnda analizi yaplacak zeminin iziminin belirlenmesi

26

izelge 5.1 Saysal rnek iin parametreler Parametreler Malzeme Modeli Davran Kuru Birim Hacim Arl Doygun Birim Hacim Arl Yatay Permeabilite Dey Permeabilite Young Modl Poisson Oran Kohezyon sel Srtnme As Hacimsel Genileme As unsat sat kx ky Eref cref Sembol Kil MC Drenajsz 15 18 10-4 10-4 1000 0.33 2 24 0 Turba MC Drenajsz 8 11 2x10-3 10-3 350 0.35 5 20 0 Kum MC Drenajl 16 20 1 1 3000 0.3 1 30 0 Birim kN/m3 kN/m3 m/gn m/gn kN/m2 kN/m2

Dolgunun ve zeminin malzeme zelliklerini tanmlamak iin v erilen zemin parametreleri Plaxis programnda Materials / Soil&Interfaces blmnden plaxis programna tanmlanr. Programn zemin parametrelerinin girildii ekranlar ekil 5.4 ve ekil 5.5deki gibidir. Analizlerde zemin modelleri Mohr Coulomb malzeme modeli kullanlarak analiz edilmitir. Mohr Coulomb malzeme modeli analizlerde be farkl parametreye ihtiya duymaktadr. Bahsedilen parametreler izelge 5.1de verilmitir.

27

ekil 5.4 Plaxis programna zemin genel parametrelerinin girilmesi

ekil 5.4de grld gibi malzeme modeli Mohr Coulomb seilmitir. Malzeme tipi olarak drenajsz model seilmitir. Bunun sebebi incelenen pr oblemde ani oturmadan ziyade konsolidasyon oturmas olumas istenmesidir. Bunlarn yannda malzemenin kuru birim hacim ar ve doygun birim hacim arl deerleri girilmitir. Permeabilite katsaylar eklenmitir.

28

ekil 5.5 Plaxis programna dier zemin parametrelerinin girilmesi

Daha sonra tanmlanan zeminler izilen zemin tabakalarna srkle -brak yntemiyle atanr. Zemin tabakalarnn snr koullarnn belirlenmesi gerekmektedir.Bunun iin; Plaxis programnn Load/Standart Fixities seenekleri yaplan izim iin otomatik snr koullarn belirler.

5.1 Sonlu elemanlar metodu ile hesap alarnn oluturulmas

Zemin tabakalarnn analizi iin zeminde a oluturulmaldr. A oluturmak iin plaxis programnda Mesh/Generate seeneinden zeminin analiz a oluturulur. Yaplan analizin daha salkl sonular vermesi iin alarn sklatrlmas gerekmektedir. Alar ne kadar sk olursa, o kadar fazla noktada gerilme hesaplanabilir. Yaplan ilem sonunda update seeneiyle alar oluturularak geri dnlr. Alar oluturulmu ve sklatrlm zemin tabakalar srasyla ekil 5.6 ve ekil 5.7deki gibidir.

29

ekil 5.6 A oluturulmu zemin tabakalar

ekil 5.7 A aralklar sklatrlm zemin tabakalar 5.2 n koullarn belirlenmesi Analiz aamasna gemeden nceki balang koullar belirlemek amacyla plaxis programnda Initial conditions seeneiyle koullarn belirlendii sayfaya geilir. Burada ilk koulumuz suyun zgl arlnn belirlenmesidir. lk olarak suyun zgl arln belirlemek iin Geometry/Water Weight seeneine girilir ve water = 10 kN/m3 olarak belirlenir. kinci olarak yer alt su seviyesini belirlemek iin Phretic Level seeneinden kumun alt tabanyla turbann st ksmndan yer alt su seviyesi belirlenir. Hesaplarmzn tabakal hesaplar konsolidasyon oturmas olarak yaplaca iin zemin modelinde yatay aka izin verimemitir. Ve son koul olarak yatay aka izin olmad iin zemin tabakalarmz iki yanndan kapatlmaldr. Bunun iin plaxis programnn Closed consolidation boundry seeneiyle zeminin sol ve sa ksmlarna izgi izilir.

30

5.3. Boluk suyu basncnn belirlenmesi Boluk suyu basncn hesaplamadan nce yani kum tabakalar deaktif edilir. Boluk suyu basncn hesaplamak iin generate water pressures seeneiyle switch butonuyla stte ki iki tabaka

boluk suyu basnc hesaplanr. Boluk suyu basnc ekil 5.8deki gibi olmaldr.

ekil 5.8 Boluk suyu basnc

5.4 Efektif gerilmelerin hesaplanmas Boluk suyu basnc da hesaplandktan sonra K0 deerleri kontrol edilir. Bunun iin plaxis programndan Generate Initial Stress seeneiyle K0 deerleri dzenlenir(ekil 5.9). Burda dikkat edilmesi gereken st dolgu tabakalarnda yani kumda K0 deerleri 0 olmaldr.

ekil 5.9 K0 deerlerinin sistemde kontrol ve dzenlenmesi

31

K0 deerlerini hesaplamakta kullanlan denklem aadaki gibidir; K0= 1- sin (5.1)

Kil ve turba tabakalar iin verilen deerleri denkleme yazldnda programda bulunan K0 deerleriyle rtt grlr. Kil iin; K0 = 1-sin = 1-sin24 = 0.593 Turba iin; K0 = 1-sin = 1-sin20 = 0.658 olarak bulunur. K0 deerleri kontrol edildikten sonra plaxis programnn Calculate seeneiyle nce dolgu yaplmadan nceki kil ve turba iin efektif gerilmeler bulunur(ekil 5.10). Efektif gerilmeler aadaki ekilde verilmitir. Daha sonra update seeneiyle bulunan efektif gerilmeler sisteme yklenir ve tekrar Calculate seeneiyle hesaba balanr.

ekil 5.10 Kum ve kil tabakalarnda varolan efektif gerilmeler

32

5.5 Hesap koullarnn belirlenmesi Hesaba balarken plaxis hesap program bize analizini istenilen koullar belirlemek iin ekil 5.11deki ekran alr.

ekil 5.11 Plaxis hesap program koul belirleme ekran Buradan istenilen hesaplar iin aamalar belirtilir. Saysal rnek 4 farkl aama iin analiz edilecektir.Bu aamalar aadaki sralamada belirtilmitir. 1. 2. Kum tabakasnn 2 metrelik ilk tabakas iin 5 gnde oluacak oturma deerleri Kum tabakasnn 2 metrelik ilk tabakas iin 200 gnde oluacak konsolidasyon Kum tabakasnn tamam iin yani 2er metrelik 2 tabaka iin 5 gnde oluacak Minimum boluk suyu basnc deerinin 1kN/m2 olduunda oluacak konsolidasyon

oturmas deerleri 3. oturma deerleri 4. oturmas deerleri. Bu aamalar sonunda ekil 5.12 elde edilir.

33

ekil 5.12 Saysal rnein hesap aamalarnn belirlenmesi

Hesap aamalar plaxis programna tantldktan sonra, hesap ilemine geilmeden nce hesap yaplacak noktalar zemin tabakalar ekilleri zerinde belirlenir. Bunun iin plaxis hesap koullarnn girildii ekrandan Select Point for Curves seeneinden noktalar belirlenir. Noktalarn belirlenmesi ekil 5.13 ve ekil 5.14de gsterilmitir .

A Noktas

ekil 5.13 Hesap yaplacak A noktasnn dolgu topuunda belirlenmesi

34

B Noktas

ekil 5.14 Hesap yaplacak B noktasnn kilin orta yksekliinde sol ksmnda Noktalar belirlendikten sonra Update seeneiyle sisteme yklenir ve tekrar hesap aamalar penceresine geri dnlr. Hesap n koullar tamamlanm olup analiz etmek iin hesap aamalar penceresindeki Calculate seenei kullanlr. 5.6.Hesap ve hesap analizi Calculate tuuna baslmasyla birlikte ekil 5.15 te grnen hesap ekran kar ve hesap iin bir mddet beklenir.

ekil 5.15 Plaxis program hesap ekran

35

5.6.1 Birinci aama iin analiz zmleri lk aamada Kum tabakasnn 2 metrelik ilk tabakas iin 5 gnde oluacak deerlerin analizleri srasyla ekil 5.16, ekil 5.17 ve ekil 5.18de gsterilmitir.

ekil 5.16 Birinci aama iin a deformasyonu (yaklak 300 kez bytlm)

ekil 5.17 Birinci aama iin toplam yerdeitirme (yaklak 300 kez bytlm)

ekil 5.18 Birinci aama iin toplam yerdeitirme

36

5.6.2 kinci aama iin analiz zmleri kinci aamada Kum tabakasnn 2 metrelik ilk tabakas iin 200 gnde oluacak konsolidasyon deerlerinin analizleri srasyla ekil 5.19, ekil 5.20 ve ekil 5.21de gsterilmitir.

ekil 5.19 kinci aama iin a deformasyonu (yaklak 300 kez bytlm)

ekil 5.20 kinci aama iin toplam yerdeitirme(yaklak 300 kez bytlm)

ekil 5.21 kinci aama iin toplam yerdeitirme

37

5.6.3 nc aama iin analiz zmleri nc aamada kum tabakasnn tamam iin yani 2er metrelik 2 tabaka iin 5 gnde oluacak konsolidasyon deerlerinin analizleri srasyla ekil 5.22, ekil 5.23 ve ekil 5.24de gsterilmitir.

ekil 5.22 nc aama iin a deformasyonu(yaklak 300 kez bytlm)

ekil 5.23 nc aama iin toplam yerdeitirme(yaklak 300 kez bytlm)

ekil 5.24 nc aama iin toplam yerdeitirme

38

5.6.4 Drdnc aama iin analiz zmleri Drdnc aamada minimum boluk suyu basnc deerinin 1kN/m2 olduunda oluacak konsolidasyon deerlerinin analizleri srasyla ekil 5.25, ekil 5.26 ve ekil 5.27de gsterilmitir.

ekil 5.25 Drdnc aama iin a deformasyonu (yaklak 300 kez bytlm)

ekil 5.26 Drdnc aama iin toplam yerdeitirme (yaklak 300 kez bytlm)

ekil 5.27 Drdnc aama iin toplam yerdeitirme

39

5.6.5 Klasik yntemde analiz Boussinesq zm Boussinesq zm iin kum dolgu ve zemin tabakalar ekil 5.28de grld gibi modellenmitir.

ekil 5.28 Boussinesq zm iin zemin modeli A noktas iin;

ekil 5.29 Dolgu modeli

40

Daha gvenli sonu elde edebilmek iin kil tabakasnn st noktas orta noktas ve alt noktasnda gerilme hesab yaplp, ortalamas alnmtr.

ekil 5.30 Dolgu ykleri iin tesir faktrleri grafii

41

Kil tabakasnn alt noktas iin;

B2 z 12 6

=2

(5.2)

B1 z

= = 1.33
6

(5.3)

Denklem (5.2) ve Denklem (5.3)teki deerlere gre ekil 5.30dan Ia deeri okunur. Ia=0.475 = x h x I = 16x4x0.475=30.4 kN/m2 Kil tabakasnn orta noktas iin; 2 12 = = 2.66 4.5 1 8 = = 1.77 4.5 Bu deerlere gre ekil 5.30dan Io deeri okunur. I0=0.485 = x h x I = 16x4x0.485=31.04 kN/m2 Kil tabakasnn st noktas iin; 2 12 = =4 3 1 8 = = 2.66 3 Bu deerlere gre ekil 5.30dan I deeri okunur. I=0.497 = x h x I = 16x4x0.497 = 31.808 kN/m2 (5.4)

42

0 =

st + 4.orta + alt 6

31.808+431.04+30.4 6

= 31.061 kN/m2

(5.5)

A noktas iin efektif gerilme; = 4x16 + 3x(11-9.81) + 1.5x(18-9.81) = 79.855 kN/m2 rnekte incelenen kil, normal konsolide (NL) olduu iin denklem 5.2 kullanlr.
Cc H 1+e0 v0 + v0

S=

log(

(5.3)

Saysal rnekte verilen zellikler kil cinsinin boston mavi killer olduuna karar verilerek gerek tablolardan gerek literatrdeki malzeme parametreleri dikkate alnarak tespit edilen kabuller ile sonlu eleman analizlerine etki ettirilmitir. izelge 4.2 den boston mavi kili (CL) iin Cc=0.4 izelge 4.9dan boston mavi killi (CL) iin e=2.697 seilmitir. 0.43 79.855+31.061 log = 0.04266m = 42.66mm 1+2.697 79.855

S=

43

Plaxis de zlen 4 farkl durum iin boluk suyu basnc iin grafikler aadaki gibi izilmitir.

ekil 5.31 Drt aamadaki boluk suyu basnc zaman grafii Grafikte (ekil 5.31) grld zere drenajsz yapm aamasnda boluk suyu basnc zamandaki kk artlara bal olarak ykselir. Konsolidasyon srasnda ise zaman ile ilikisi azdr. Konsolidasyon dolgu inaas boyunca devam eder. Nihai konsolidasyona ulamak iin 700 gnden daha fazlasna ihtiya olduu grlmektedir.

44

ekil 5.32 Drt aamadaki A (topuk) noktasnda toplam yer deitirme zaman grafii ekil 5.32de grld gibi ilk olarak 5 gn boyunca dolgu imalat yaplyor ve 5 gn sonunda yerdeitirme gerekletiriliyor (ani oturma). Bundan 200 gn sonra ikinci dolgu imalat tekrar 5 gn boyunca gerekletiriliyor ve minimum boluk suyu basnc 1kN/m2 olana kadar oturma yapmasna izin veriliyor . Bu ilemlerin analizinde yaklak 744 gn sonunda toplam yerdeitirme topuk noktasnda 266 mm olmutur.

45

ekil 5.33 Drt aamadaki B noktasnda toplam yer deitirme zaman grafii ekil 5.33te grld gibi B noktasnda hesaplanan yerdeitirmede yaklak 744 gn sonunda 45 mm olur. 5.7 Gncellenmi a oluturulmas (Updated Mesh) 4.Aama sonunda deforme olmu aa baklrsa inaasndan (700 +) gnden 2 yl sonra, dolguda metre oturma hesaplanmtr. Bu ekilde dolgu YASS altna inecektir. Plaxis programnn Updated Mesh analizi ile bu simule edilebilir. Updated Mesh analizi iin plaxiste hazrladmz dosyann Plaxis hesap programnda yer alan koul belirlemekte kullandmz ekranda her aamada hesap tipinin gelimi ayarlarndan updated mesh zellii ile tekrar 4 aama iin hesap yaplr.

46

ekil 5.34 Gncellenmi a analizinden sonra iki farkl analiz iin yerdeitirme- zaman grafii Bu almada; zemin modeli kil tabakasnn 3 m, turba tabakasn 3 m ve dolgu kum tabakasn 2 mlik tek tabakalk ksm imalat aamas 5 gn, konsolidasyona izin verilen sre 200 gn olacak ekilde analiz edilmitir. Daha sonra 2 metrelik kum tabakas ile ikinci ksm dolgu imalat tamamlanmtr. Bkil tabakas orta noktasnda srasyla (ilk aama 5 gnde imalat) 4,99 mm, ikinci aama (konsolidasyon ), 20 mm oturma, 3 aamada ikinci tabaka dolgu imalat, 27 mm oturma ve son durumda (boluk suyu basncnn minimum deeri olan 1 kN/m2 lik deer girilerek tamamlanan konsolidasyon) toplam oturma 743 gn sonunda 45 mm olarak hesaplanmtr. Tm bu imalatn klasik yntemle yaplan zmnde 42.66 mmlik oturma miktar hesaplanmtr. Sonu olarak; klasik zmde elde edilen oturma deeri 42.66 mm, sonlu elemanlara dayal bilgisayar program Plaxis 8.2 kullanlarak elde edilen oturma deeri 45 mm ile karlatrldnda iki analiz arasnda % 5.2 lik bir farkn ihmal edilebilir dzeyde olduu gz nnde tutularak problemlerin zmnde klasik yntem yannda Plaxis 8.2 kullanlmasnn daha ksa srede zme ulalmasn salad sonucuna varlmtr.

47

6. SONULAR VE NERLER Sonlu elemanlar yntemi kullanlarak yapay dolgu ykleri altnda oturma -zaman ilikisinin incelendii bu bitirme almasnda; ekil 5.1de verilmi dolgu ve zemin tabakal modeli 3 m kil ve 3 m turba tabakasndan olumaktadr. Daha sonra 2er metrelik kum tabakas ile 2 tabakal dolgu imal edilecektir.B kil tabakas orta noktasnda srasyla (ilk aama 5 gnde imalat) 4.99 mm, ikinci aama (konsolidasyon), 20 mm oturma, 3 aamada ikinci tabaka dolgu imalat, 27 mm oturma ve son durumda (boluk suyu basncnn minimum deeri olan 1 kN/m2 lik deer girilerek tamamlanan konsolidasyon) toplam oturma 743 gn sonunda 45 mm olarak hesaplanmtr. Tm bu imalatn klasik yntemle yaplan zmnde 42.66 mmlik oturma miktar hesaplanmtr. Sonu olarak; boussinesq yaklam kullanlarak elde edilen oturma deeri 42.66 mm, sonlu elemanlara dayal bilgisayar program Plaxis 8.2 kullanlarak elde edilen oturma deeri 45 mm ile karlatrldnda iki analiz arasnda % 5.2 lik bir farkn ihmal edilebilir dzeyde olduu gz nnde tutularak problemlerin zmnde klasik yntem yannda Plaxis 8.2 kullanlmasnn hesaplarda emniyetli tarafta kald sonucuna varlmtr. Bu almann daha detayl malzeme modelleri ile daha sk tabakal zm bu almann daha ileriki aamas olarak nerilebilir.

48

KAYNAKLAR Aytekin, M. (2004) Deneysel Zemin Mekanii, Teknik Yaynevi Capper, L. ve Cassie F. (1984)naat Mhendisliinde Zemin Mekanii, ev. Kumbasar, V. ve Kip, F. alayan Kitapevi Carter, M and Bentley, S. P. (1991)Correlations of SoilProperties, PentechPress, London Das, Braja M. (2010) Principles of Geotechnical Engineering, Seventh Ed., Thomas Learning, United States Das, Braja, M. (1998) Advenced Soil Mechanics, Taylor & Francis, Inc, Das, Braja M. (2002) Principles of Geotechnical Engineering, Fifth Ed., Thomas Learning, United States Day, Robert W.(2006 )Foundation Engineering Handbook, McGraw-Hill, New York Holtz, R. ve Kovacs, W. (1981) An Introduction to Geotechnical Engineering, Printice Hall Lambe, T. William, and Whitman, Robert V. (1969) Soil Mechanics, SI version, Wiley, New York McCarthy (1998) Modulus of Elasticity McCarthy, David F. (1998) Essentials of Soil Mechanics and Foundations: Basic Geotechnics, Fifth Edition, PrenticeHall McCarthy (1998) Poisson'sRatio nalp, A. (2002) Geoteknik Bilgisi 1 zml Problemlerle Zeminler ve Mekanii, BirsenYaynevi Plaxis version 8.2. Tutorial Manual Spangler, Merlin G. and R.L. Handy (1982 )Soil Engineering, Fourth Edition, Harper & Row Publishers, New York