Dandansoy, bayaan ta ikaw

Pauli ako sa Payao

Ugaling kung ikaw hidlawon

Ang Payaw imo lang lantawon

Dandansoy, kung imo apason

Bisan tubig di magbalon

Ugaling kung ikaw uhawon

Sa dalan magbubon-bubon

Ang panyo mo kag panyo ko

Dal-a diri kay tambihon ko

Ugaling kung magkasilo

Bana ta ikaw, asawa mo ako

Pagbitay Sa 3 Pari: Burgos, Gomez At Zamora

NAGTAGAL lamang ang ganitong pagkukubli hanggang kinakailangan pang umikot sa paanan ng Africa o
ng America ang mga taga-Europa na nais maglakbay sa Dulong Silangan, nuong bago nagkaroon ng
corriente at mga barkong di-makina, nuong mabagal at malayo pa ang pagpunta sa Pilipinas. Nang
buksan ang Suez Canal, nabuksan din ang Pilipinas sa kalakal ng buong daigdig. Kabilang ang España sa
mga malayang kabihasnan kaya hindi nito naipagpatuloy na hadlangan ang pakikipag-ugnayan ng mga
taga-Europa sa mga Pilipino. Isa pa, walang sapat na lakas at hukbo ang España upang labanan ang
anumang bansa sa Europa na nagtangkang magkalakal sa kapuluan.

Dahil naman sa paggamit sa corriente, bumilis ang balitaan at pakitunguhan ng mga Pilipino at ng mga
taga-Europa, at nagising ang mga taga-Pilipinas sa mga makabago at kakaibang pag-iisip na nagpasukan
sa kapuluan. Naging ganap ang paggising ng mga Pilipino nuong manawagan ang mga Pilipinong pari, sa
pangunguna ni Padre Burgos, sa hari ng España at sa Papa sa Roma na ibalik sa kanila ang mga paroco na
inagaw sa kanila at ibinigay sa mga frayle ng pamahalaan sa Manila.

Hiningi nilang ibigay sa mga pari, hindi sa mga frayle, ang lahat ng paroco, ayon sa inuutos ng batas ng
catholico. Dahil tiyak ang pagkatalo nila sa asunto, pinalabas ng mga frayle na ang mga nanawagan ay
mga naghihimagsik na nais sakupin ang mga paroco upang labanan ang pagsakop ng España sa Pilipinas.
Inangkin ng mga lipunan ng mga frayle na sila lamang ang nagpapatibay ng pagsakop ng Español sa
Pilipinas, at kapag inalis sila sa kapangyarihan, matatapos ang paghahari ng Español sa kapuluan, gaya
daw ng nangyari sa Mexico, na nakatiwalag mula sa pagsakop ng España sa pangunguna ng mga paring
paroco.

Ang Dutay nga damang (Ilonggo)

Ang Dutay nga damang

nag saka sa sa-nga

umabut and u-lan

na anod siya

nag gu-wa and aglaw

nag mala and duta

and dutay nga damang

nag saka sa sa-nga

Sicalay and Sicavay

The people of the coast, who are called the Yligueynes [Hiligaynons, or the Ilonggos], believe that
heaven and earth had no beginning, and that there were two gods, one called Captan and the other
Maguayen. They believe that the land breeze and the sea breeze were married; and that the land breeze
brought forth a reed, which was planted by the god Captan. When the reed grew, it broke into two
sections, which became a man and a woman. To the man they gave the name of Sicalac, and that is the
reason why men from that time on have been called lalac [lalaki, man]; the woman they called Sicavay,
and thenceforth women have been called babayes [babae, woman].

One day the man asked the woman to marry him, for there were no other people in the world; but she
refused, saying that they were brother and sister, born of the same reed, with only one knot between
them; and that she would not marry him, since he was her brother. Finally they agreed to ask advice
from the tunnies [tuna fishes] of the sea, and from the doves of the air; they also went to the
earthquake, who said that it was necessary for them to marry, so that the world might be peopled. They
married, and called their first son Sibo [Cebu]; then a daughter was born to them, and they gave her the
name of Samar. This brother and sister also had a daughter, called Lupluban. She married Pandaguan, a
son of the first pair, and had a son called Anoranor.

Tuwan ku Tuwan Nahoda

Tuwan ku Tuwan Nahoda

Bati' bali' na ba kaw

Sin pu'pu' Tahaw

Aturan hawhaw

Tubig pangdan malihaw

Hiubat langang uhaw.

AGAMANIYOG FOLKTALES

The Agamaniyog Folktales is a collection of popular stories in the oral tradition around the Lanao region.
Agamaniyog is the most frequent imaginary setting of the popular Maranao folktales and fables. Loaned
to both Malay and Maranao languages, agama is originally a Sanskrit word for "religion." The Maranao
extended the meaning of the word to include a town or village which had land, people, a mosque,
wealth, and power distinct from those of its neighbors. Niyog is the Philippine word for "coconut," and
so agamaniyog means "land of coconuts." In many folktales, agamaniyog is a land of splendor and
glory, and a variety of plots and characters are woven into its fabric in stories that either merely
entertain or teach lessons about good and evil.
Many of the Agamaniyog tales and fables combine pathos, humor, and moral lessons. The three
selections that are presented here are typical of the story-telling tradition in the region.