FOURIER DÖNÜŞÜMÜ

𝑔(𝑡)’nin Fourier dönüşümü:

∞
𝐹 {𝑔(𝑡)} = 𝐺 (𝑓) = ∫ 𝑔(𝑡)𝑒 −𝑗2𝜋𝑓𝑡 𝑑𝑡
−∞

Fourier dönüşümü, 𝑔(𝑡) işaretinin frekans bileşenlerini belirlemek için kullanılır.

𝐺 (𝑓) frekansa bağlı karmaşık değerlikli bir fonksiyondur. Kartezyan koordinat sisteminde aşağıdaki gibi
yazılabilir.

𝐺 (𝑓) = 𝑋(𝑓) + 𝑗𝑌(𝑓)

kutupsal koordinat sistemi cinsinden ise aşağıdaki gibi yazılabilir.

𝐺 (𝑓) = |𝐺(𝑓)|𝑒 𝑗𝜃(𝑓)

burada
𝑌 (𝑓 )
|𝐺(𝑓)| = √𝑋 2 (𝑓) + 𝑌 2 (𝑓) and 𝜃 (𝑓) = tan−1
𝑋(𝑓)
|𝐺(𝑓)| genlik spektrumu veya basitçe spektrum ve 𝜃(𝑓) faz spektrumu olarak adlandırılır.

𝐺(𝑓) ters Fourier dönüşümü:

Örnek: 𝛿(𝑡) işaretinin Fourier dönüşümünü bulunuz

Çözüm:

Birim dürtü(impulse) fonksiyonu (𝛿(𝑡)):

∞
∞, 𝑡=0
𝛿 (𝑡 ) = { 𝑎𝑛𝑑 ∫ 𝛿 (𝑡)𝑑𝑡 = 1
0, 𝑡≠0 −∞
∞ ∞
−𝑗2𝜋𝑓𝑡
𝐹 {𝛿 (𝑡)} = ∫ 𝛿 (𝑡)𝑒 𝑑𝑡 = ∫ 𝛿 (𝑡)𝑑𝑡 = 1
−∞ −∞

Örnek: 𝑔(𝑡) = 𝑒 −𝑎𝑡 𝑢(𝑡) işaretinin Fourier dönüşümünü bulunuz.

Çözüm:

∞ ∞
1
𝐺(𝑓) = ∫ 𝑒 −𝑎𝑡 𝑢(𝑡)𝑒 −𝑗2𝜋𝑓𝑡 𝑑𝑡 = ∫ 𝑒 −(𝑎+𝑗2𝜋𝑓)𝑡 𝑑𝑡 =
𝑗2𝜋𝑓 + 𝑎
−∞ 0

1 0 2𝜋𝑓 2𝜋𝑓
|𝐺(𝑓)| = , and 𝜃 (𝑓) = tan−1 ( ) − tan−1 ( ) = tan−1 ( )
√𝑎2 + (2𝜋𝑓)2 1 𝑎 𝑎

Fourier Dönüşümünün Özellikleri

𝑥 (𝑡 ) ⟷ 𝑋 (𝑓 )
 𝑥1 (𝑡) ⟷ 𝑋1 (𝑓)
𝑥2 (𝑡) ⟷ 𝑋2 (𝑓)

1. Doğrusallık (Lineerlik)

𝑎1 𝑥1 (𝑡) + 𝑎2 𝑥2 (𝑡) ⟷ 𝑎1 𝑋1 (𝑓) + 𝑎2 𝑋2 (𝑓), 𝑎1 , 𝑎2 ∈ 𝑅

2. Zamanda öteleme

𝑥 (𝑡 − 𝑡0 ) ⟷ 𝑒 −𝑗2𝜋𝑓𝑡0 𝑋(𝑓)

3. Frekansta öteleme

𝑒 𝑗2𝜋𝑓0 𝑡 𝑥 (𝑡) ⟷ 𝑋(𝑓 − 𝑓0 )

4. Zamanda ölçekleme
1 𝑓
𝑥 (𝑎𝑡) ⟷ 𝑋( )
|𝑎| 𝑎
5. Zamanda tersleme

𝑥(−𝑡) ⟷ 𝑋(−𝑓)

6. Simetri (Duality)

𝑥(𝑡) ⟷ 𝑋(𝑓)

𝑋(𝑡) ⟷ 𝑥(−𝑓)

7. Zamanda türev
𝑑𝑥 (𝑡)
⟷ 𝑗2𝜋𝑓𝑋 (𝑓)
𝑑𝑡
8. Frekansta türev
𝑑𝑋(𝑓)
−𝑗𝑡𝑥(𝑡) ⟷ 2𝜋
𝑑𝑓

9. İntegral
𝑡
1
∫ 𝑥 (𝜏)𝑑𝜏 ⟷ 𝜋𝑋 (0)𝛿 (𝑓) + 𝑋 (𝑓 )
𝑗2𝜋𝑓
−∞

10. Konvolüsyon

𝑥1 (𝑡) ⟷ 𝑋1 (𝑓)

𝑥2 (𝑡) ⟷ 𝑋2 (𝑓)
𝑥1 (𝑡) ∗ 𝑥2 (𝑡) ⟷ 𝑋1 (𝑓)𝑋2 (𝑓)

11. Zamanda çarpma

𝑥1 (𝑡) ⟷ 𝑋1 (𝑓)
 𝑥2 (𝑡) ⟷ 𝑋2 (𝑓)
𝑥1 (𝑡)𝑥2 (𝑡) ⟷ 𝑋1 (𝑓) ∗ 𝑋2 (𝑓)

12. Parseval Teoremi

∞ ∞

∫ |𝑥(𝑡)|2 𝑑𝑡 = ∫ |𝑋(𝑓)|2 𝑑𝑓
−∞ −∞

Örnek: 𝑔(𝑡) = 𝑒 −𝑎|𝑡| işaretinin Fourier dönüşümünü bulunuz.

Çözüm:

−𝑎𝑡
𝑔(𝑡) = 𝑒 −𝑎|𝑡| = { 𝑒𝑎𝑡 𝑡>0
𝑒 𝑡<0
∞ 0 ∞
−𝑗2𝜋𝑓𝑡 𝑎𝑡 −𝑗2𝜋𝑓𝑡
𝐺 (𝑓 ) = ∫ 𝑔 (𝑡 ) 𝑒 𝑑𝑡 = ∫ 𝑒 𝑒 𝑑𝑡 + ∫ 𝑒 −𝑎𝑡 𝑒 −𝑗2𝜋𝑓𝑡 𝑑𝑡
−∞ −∞ 0
0 ∞
1 1
= ∫𝑒 −(−𝑎+𝑗2𝜋𝑓)𝑡
𝑑𝑡 + ∫ 𝑒 −(𝑎+𝑗2𝜋𝑓)𝑡 𝑑𝑡 = − 𝑒 −(−𝑎+𝑗2𝜋𝑓)𝑡 |0−∞ − 𝑒 −(𝑎+𝑗2𝜋𝑓)𝑡 |∞
0
−𝑎 + 𝑗2𝜋𝑓 𝑎 + 𝑗2𝜋𝑓
−∞ 0

1 1 2𝑎
+ = 2
𝑎 − 𝑗2𝜋𝑓 𝑎 + 𝑗2𝜋𝑓 𝑎 + (2𝜋𝑓)2

Örnek: Aşağıdaki işaretlerin Fourier dönüşümünü bulunuz.

𝑎) 𝑥(𝑡) = 1

𝑏) 𝑥(𝑡) = 𝑒 𝑗2𝜋𝑓0 𝑡

𝑐) 𝑥(𝑡) = 𝑒 −𝑗2𝜋𝑓0 𝑡

𝑑) 𝑥(𝑡) = 𝑐𝑜 𝑠 2𝜋𝑓0 𝑡
𝑒) 𝑥(𝑡) = 𝑠𝑖 𝑛 2𝜋𝑓0 𝑡

Çözüm:

a) 𝛿(𝑡) ⟷ 1 ⟹ 1 ⟷ 𝛿(−𝑓) = 𝛿 (𝑓) (simetri özelliği)

b) 1 ⟷ 𝛿 (𝑓) ⟹ 𝑒 𝑗2𝜋𝑓0 𝑡 ⟷ 𝛿 (𝑓 − 𝑓0 ) (zamanda öteleme)

c) 1 ⟷ 𝛿 (𝑓) ⟹ 𝑒 −𝑗2𝜋𝑓0 𝑡 ⟷ 𝛿 (𝑓 + 𝑓0 )(zamanda öteleme)

1 1
d) 𝑐𝑜 𝑠 2𝜋𝑓0 𝑡 = (𝑒 𝑗2𝜋𝑓0 𝑡 + 𝑒 −𝑗2𝜋𝑓0 𝑡 ) ⟹ 𝑐𝑜 𝑠 2𝜋𝑓0 𝑡 ⟷ [𝛿 (𝑓 − 𝑓0 ) + 𝛿 (𝑓 + 𝑓0 )] (lineerlik)
2 2
 1 𝑗
e) 𝑠𝑖 𝑛 2𝜋𝑓0 𝑡 = (𝑒 𝑗2𝜋𝑓0𝑡 − 𝑒 −𝑗2𝜋𝑓0𝑡 ) ⟹ 𝑠𝑖 𝑛 2𝜋𝑓0 𝑡 ⟷ − [𝛿(𝑓 − 𝑓0 ) − 𝛿(𝑓 + 𝑓0 )] (lineerlik)
2𝑗 2

Örnek: 𝑔(𝑡) = 𝑠𝑔𝑛(𝑡) işaretinin Fourier dönüşümünü bulunuz.

Çözüm:
1 𝑡>0
𝑠𝑔𝑛(𝑡) = {
−1 𝑡<0

𝑑
𝑠𝑔𝑛(𝑡) = 2𝛿(𝑡) ⟷ 2
𝑑𝑡

2
𝑠𝑔𝑛(𝑡) ⟷
𝑗𝜔

Örnek: 𝑔(𝑡) = 𝑢(𝑡) işaretinin Fourier dönüşümünü bulunuz.

Çözüm:
∞ ∞
−𝑗𝜔𝑡
1 −𝑗𝜔𝑡 ∞ 1
𝑋(𝜔) = ∫ 𝑢(𝑡)𝑒 𝑑𝑡 = ∫ 𝑒 −𝑗𝜔𝑡 𝑑𝑡 = − 𝑒 |0 =
𝑗𝜔 𝑗𝜔(1 − 𝑒 −𝑗𝜔∞ )
−∞ 0

1 1
𝑢(𝑡) = + 𝑠𝑔 𝑛(𝑡)
2 2
1 1
𝑢(𝑡) ⟷ 𝛿(𝑓) +
2 𝑗2𝜋𝑓

FOURIER SERİSİ

Trigonometrik Fourier Serisi

Periyodik integrallenebilir bir 𝑔(𝑡) işareti kosinüs ve sinüs fonksiyonlarının toplamı şeklinde ifade
edilebilir. Bu şekildeki gösterime Fourier serisi denir.

𝑔(𝑡) = 𝑔(𝑡 + 𝑇0 )
ve

∫ |𝑔(𝑡)|𝑑𝑡 < ∞
𝑇0

Bu durumda
 ∞

𝑔(𝑡) = 𝑎0 + ∑ 𝑎𝑛 cos(𝑛𝜔0 𝑡) + 𝑏𝑛 sin(𝑛𝜔0 𝑡)

𝑛=1

2𝜋
𝜔0 = 2𝜋𝑓0 =
𝑇0
1
𝑎0 = ∫ 𝑔(𝑡)𝑑𝑡
𝑇0 𝑇0

2
𝑎𝑛 = ∫ 𝑔(𝑡) cos(𝑛𝜔0 𝑡) 𝑑𝑡
𝑇0 𝑇0

2
𝑏𝑛 = ∫ 𝑔(𝑡) sin(𝑛𝜔0 𝑡) 𝑑𝑡
𝑇0 𝑇0

Harmonik Trigonometrik Fourier Serisi

Trigonometrik Fourier serisindeki iki aynı frekans bileşeni, aşağıdaki trigonometrik özdeşlik kullanılarak
aynı frekansın tek bir teriminde birleştirilebilir.

𝑎𝑛 cos(𝑛𝜔0 𝑡) + 𝑏𝑛 sin(𝑛𝜔0 𝑡) = 𝐶𝑛 cos(𝑛𝜔0 𝑡 + 𝜃𝑛 )

𝑏𝑛
𝐶𝑛 = √𝑎𝑛2 + 𝑏𝑛2 , 𝑎𝑛𝑑 𝜃𝑛 = − tan−1 ( )
𝑎𝑛
𝐶0 = 𝑎0

𝑔(𝑡) = 𝑔(𝑡 + 𝑇0 ) için

𝑔(𝑡) işareti aşağıdaki gibi yazılabilir.

∞

𝑔(𝑡) = 𝐶0 + ∑ 𝐶𝑛 cos(𝑛𝜔0 𝑡 + 𝜃𝑛 )
𝑛=1

Örnek: Şekilde verilen üstel φ(𝑡) fonksiyonu için harmonik trigonometrik Fourier serisi açılımını
bulunuz.

Çözüm:
 𝜑(𝑡) = 𝜑(𝑡 + 𝜋)
𝑇0 = 𝜋 ⟹ 𝜔0 = 2𝑟𝑎𝑑/𝑠𝑒𝑐

İlk olarak trigonometrik Fourier serisi katsayıları hesaplanmalı

∞

𝜑(𝑡) = 𝑎0 + ∑ 𝑎𝑛 cos(2𝑛𝑡) + 𝑏𝑛 sin(2𝑛𝑡)

𝑛=1

1 1 𝜋
𝑎0 = ∫ 𝜑(𝑡)𝑑𝑡 = ∫ 𝑒 −𝑡/2 𝑑𝑡 = 0.504
𝜋 𝜋 𝜋 0
2 2 𝜋 2
𝑎𝑛 = ∫ 𝜑(𝑡) cos(2𝑛𝑡) 𝑑𝑡 = ∫ 𝑒 −𝑡/2 cos(2𝑛𝑡) 𝑑𝑡 = 0.504 ( )
𝜋 𝜋 𝜋 0 1 + 16𝑛2
2 2 𝜋 8𝑛
𝑏𝑛 = ∫ 𝜑(𝑡) sin(2𝑛𝑡) 𝑑𝑡 = ∫ 𝑒 −𝑡/2 sin(2𝑛𝑡) 𝑑𝑡 = 0.504 ( )
𝜋 𝜋 𝜋 0 1 + 16𝑛2

Sonra harmonik trigonometrik Fourier serisi katsayılarını bulabiliriz.

𝐶0 = 𝑎0
𝑏𝑛
𝐶𝑛 = √𝑎𝑛2 + 𝑏𝑛2 , 𝑎𝑛𝑑 𝜃𝑛 = − tan−1 ( )
𝑎𝑛
𝐶0 = 0.504
0.504 2
𝐶𝑛 = √𝑎𝑛2 + 𝑏𝑛2 = √22 + (8𝑛)2 = 0.504 ( )
1 + 16𝑛2 √1 + 16𝑛2
8𝑛
𝑏
−1 ( 𝑛 ) −1 ( 1 + 16𝑛2 ) = − tan−1 4𝑛
𝜃𝑛 = − tan = − tan
𝑎𝑛 2
1 + 16𝑛2
∞ ∞
2
𝜑(𝑡) = 𝐶0 + ∑ 𝐶𝑛 cos(2𝑛𝑡 + 𝜃𝑛 ) = 0.504 + ∑ 0.504 ( ) cos(2𝑛𝑡 − tan−1 4𝑛)
𝑛=1 𝑛=1
√1 + 16𝑛2
∞
2
= 0.504 (1 + ∑ ( ) cos(2𝑛𝑡 − tan−1 4𝑛))
𝑛=1
√1 + 16𝑛2

Üstel Fourier Serisi

𝑔(𝑡) = 𝑔(𝑡 + 𝑇0 )
∞

𝑔(𝑡) = ∑ 𝐷𝑛 𝑒 𝑗𝑛𝜔0 𝑡
𝑛=−∞

1
𝐷𝑛 = ∫ 𝑔(𝑡)𝑒 −𝑗𝑛𝜔𝑜 𝑡 𝑑𝑡
𝑇0
𝑇𝑜

Örnek: Şekilde verilen üstel φ(t) fonksiyonu için üstel Fourier serisi açılımını bulunuz.
Çözüm:

𝜑(𝑡) = 𝜑(𝑡 + 𝜋)
𝑇0 = 𝜋 ⟹ 𝜔0 = 2𝑟𝑎𝑑/𝑠𝑒𝑐
∞

𝜑(𝑡) = ∑ 𝐷𝑛 𝑒 𝑗2𝑛𝑡
𝑛=−∞
𝜋 𝜋
1 1 1 1
−( +2𝑗𝑛)𝑡
𝐷𝑛 = ∫ 𝜑(𝑡)𝑒 −𝑗2𝑛𝑡 𝑑𝑡 = ∫ 𝑒 −𝑡/2 𝑒 −𝑗2𝑛𝑡 𝑑𝑡 = ∫ 𝑒 2 𝑑𝑡
𝜋 𝜋 𝜋
𝜋 0 0

1 1
−( +2𝑗𝑛)𝑡 𝜋 1 1
−( +2𝑗𝑛)𝜋 0.504
=− 𝑒 2 |0 =− (𝑒 2 − 1) =
1 1 1 + 𝑗4𝑛
𝜋 ( + 𝑗2𝑛) 𝜋 ( + 𝑗2𝑛)
2 2

Bir İşaretin Bant Genişliği

Gerçek değerli bir işaretin bant genişliği, pozitif bir frekans bandının genişliğidir. (Gerçek değerlikli bir
işaretin genlik spektrumu, frekansa bağlı çift simetrik bir fonksiyondur.) Başka bir deyişle, bant genişliği
𝑓2 − 𝑓1 olacaktır, burada 𝑓2 ≥ 𝑓1 ≥ 0 ve 𝑓2 ve 𝑓1 , kullanılan tanıma göre değişmektedir.

- Temel bant genişliği: 𝑓2 − 𝑓1 , burada genlik spektrum, pozitif frekans ekseni boyunca 𝑓1 < 𝑓 < 𝑓2
aralığının dışında sıfırdır.

- 3-dB bant genişliği :𝑓2 − 𝑓1 , bu durumda 𝑓1 < 𝑓 < 𝑓2 bant aralığında genlik spektrumunun
minimum değeri maksimum genlik spektrumunu değerinin 1/√2’si kadarıdır. Genlik
spektrumunun maksimum değeri bu 𝑓1 < 𝑓 < 𝑓2 frekans bantındadır.
- Esas bant genişliği: 𝑓2 − 𝑓1 , Birçok işaretin genlik frekans spektrumu sonsuza kadar
uzanmaktadır. Fakat, birçok işarette, enerjinin önemli miktarı belirli bir frekans bandında
bulunmaktadır. (Örn 0 Hz ile B Hz arası) ve bu frekans bandının dışındaki bileşenlerinin
enerjileri çoğunlukla ihmal edilebilir. Bu yüzden, bu işaretin B Hz üzerindeki bileşenlerinin
ihmal ettiğimizde işaretin şeklinde ve enerjisinde ihmal edilebilir bir değişim olacaktır. İşte bu
B Hz’e işaretin esas bant genişliği denir. Bant genişliği B’yi belirlemedeki kriter sistemin ya da
uygulamanın hata toleransına bağlıdır.

𝑇
1 2 1
𝑃𝑔 = lim ∫ |𝑔(𝑡)|2 𝑑𝑡 = lim 𝐸𝑔
𝑇⟶∞ 𝑇 −𝑇 𝑇⟶∞ 𝑇
2

Parseval teoreminden
∞ ∞

∫ |𝑔(𝑡)|2 𝑑𝑡 = ∫ |𝐺(𝑓)|2 𝑑𝑓
−∞ −∞
∞

𝑃𝑔 ≈ 𝐸𝑔 = ∫ |𝑋(𝑓)|2 𝑑𝑓
−∞

∞ −𝑓1 𝑓2

0.99 X ∫ |𝐺(𝑓)|2 𝑑𝑓 = ∫ |𝐺(𝑓)|2 𝑑𝑓 + ∫ |𝐺(𝑓)|2 𝑑𝑓

−∞ −𝑓2 𝑓1

Gerçek değerlikli bir fonksiyonun genlik spektrumu frekansın çift simetrik fonksiyonu olduğundan
∞ 𝑓2

0.99 X ∫ |𝐺(𝑓)|2 𝑑𝑓 = ∫ |𝐺(𝑓)|2 𝑑𝑓

0 𝑓1