3

Edukasyon sa
Pagpapakatao
Umuna a Kuarter - Modiul 1:
Naisangsangayan a Kabaelan
Edukasyon sa Pagpapakatao– Maikatlo a Tukad
Alternative Delivery Mode
Umuna a Kuarter - Modiul 1: Naisangsangayan a Kabaelan
Umuna nga Edision, 2020

Sagudayen ti Akda Republika 8293, Seksion 176 a: Saan a maaddaan iti kalintegan iti
panagtagikua ti aniaman a sinurat ti Gobierno ti Filipinas. Nupay kasta, masapul met laeng ti
pammalubos ti ahensia wenno pangopisinaan ti gobierno a nangisagana iti sinurat no
daytoy ket maisangrat a panguartaan. Mairamanen kadagiti mabalin nga aramiden ti
nasao nga ahensia wenno pangopisinaan ti panangikeddeng iti umno a gated para iti
daytoy.

Dagiti gapuanan ( sarita, seleksion, daniw, kanta, ladawan, nagan ti produkto

wenno brand name, marka wenno trademark, pabuya iti telebision, pelikula ken
daddumma pay) a naaramat iti daytoy a modiul ket adda kadagiti makingapuanan ti
kalintegan iti panagtagikua kadagitoy. Naikagumaanan a matunton dagitoy tapno maala
ti pammalubos kadagitoy tapno maaramat dagitoy a material. Saan a tagikuaen dagiti
nangimaldit ken nagsurat dagita a kalintegan. Aniaman a pakaaramatanda malaksid
itidaytoy a modiul ket kasapulan ti pammalubos dagiti akin-aramid kadagitoy.

Saan a mabalin a kopiaen ti aniaman a paset daytoy wenno iprinta iti aniaman
a wagas nga awanan pammalubo ti Departamento.

Insagana ti Departamento ti Edukasion

Sekretario: Leonor Magtolis Briones
Katulongan a Sekretario: Diosdado M. San Antonio

Dagiti Nangbukel iti Modiul

Mannurat: Helen Grace A. Navaja
Editor: Althea S. Llameg, Arlene U. Lastimoso, Jocelyn E. Oyog
Nangisayangkat: Alejandre S. Fernandez Jr., Alemer O. Veloso, Edwin C. Pameroyan
Nangiladawan: Joseph C. Joseph
Nangiparang: Daryl L. Escobar, Marco R. Abellon
Nangimaton: Evelyn R. Fetalvero Lorenzo E. Mendoza
Janette G. Veloso Felix I. Antecristo
Analiza C.Almazan Ernie E. Agsaulio
Ma. Cielo D. Estrada Nelia Q. Madelo
Alirna O. Andoy

Naimaldit iti Filipinas

Departamento Ti Edukasion – Region XI
Office Address: F. Torres St., Davao City
Telefax: (082) 291-1665; (082) 221-6147
E-mail Address: regionxi@deped.gov.ph lrms.regionxi@deped.gov.ph
 3
Edukasyon sa
Pagpapakatao
Umuna a Kuarter - Modiul 1:
Naisangsangayan a Kabaelan
Pakauna
Para iti Mangbayabay:
Naragsak a panangawat iti asignatura a Edukasyon sa
Pagpapakatao 3 ti Alternative Delivery Mode (ADM) modiul para
iti leksion a Naisangsangayan a Kabaelan.
Daytoy a modiul ket pinagbabadangan a dinisenio,
ininsiar ken tinaming dagiti edukador iti publiko ken
pribado nga institusion tapno bayabayannaka, sika a
mannursuro tapno matulongam dagiti agad-adal a
mangtun-oy iti naituding a pagbatayan ti K-12 Kurikulum
kabayatan ti panagballigida a mangsango iti karit ti
panagadal para iti bukodda a bagi, para iti komunidad
ken para iti ekonomia.
Mangnamnama daytoy a supusop iti panagadal a
mangbadang kadagiti agad-adal para iti nabayabay ken
nawaya a panakasursuro nga agaramid iti wagas a bukod
a kabaelan, pardas ken oras. Panggep pay daytoy a
matulongan dagiti agad-adal tapno magun-odda dagiti
21st century skills kabayatan a maigunam-gunam
kadakuada dagiti kasapulan ken kasasaad.
Kas nayon pay ti kangruaan a teksto, makitayo daytoy a
kahon iti linaon iti modiul:

Dagiti Notar para iti Mannursuro

Naglaon daytoy kadagiti tandaanan,tulong wenno
istrategia a mausar iti panangbayabay kadagiti
agad-adal.

Kas mangbayabay, manamnama a maitedmo kadagiti

agad-adal ti pakauna nga ammo no kasano nga usaren daytoy
a modiul. Masapul pay a bayabayen ken inotar ti progresoda
kabayatan met a pabus-oyan ida nga agwaywayas a
makasursuro. Malaksid pay kadagitoy, manamnama nga ad-
adda pay a maallukoy ken maiwanwanmo dagiti agad-adal
kabayatan ti inda panangisayangkat kadgiti aramid a naipalaon
iti modiul
Para iti Agad-adal:
Naragsak a panangawatmo iti Alternatibo a Wagas iti
Panagadal iti Edukasyon sa Pagpapakatao 3 ng Alternative
Delivery Mode (ADM) ti modiul maipapan iti Panangam-ammo ti
Kangrunaan a Kasapulan.
Naaramid daytoy a modiul kas sungbat iti pagkasapulam iti
panagadal. Daytoy a modiul ket addaan gagem a mangtulong
kenka kabayatan nga awanka iti uneg ti eskuelaan kabayatan ti
panagadalmo. Panggep pay daytoy a modiul a maikkanka iti
naisangsangayan a kapadasan iti panagbasam.

Addaan daytoy a modiul kadagiti paset ken pagilasinan

kadagiti rebbengna a maammuam.

Ammuen Iti daytoy a paset, maamuam no ania

dagiti rebbengna nga adalem.
Padasen Masubok babaen iti daytoy
nga eksamen ti ikutmon nga
adal. No korekmo amin
(100%),mabalinmon a libtawan
daytoy a paset.
Taldiapan Daytoy a paset ti agbalin a rangtay
tapno mapagsilpom ti naadalmo iti
naudi a leksion para iti sumaruno.

Sukisoken Mayam-ammo kenka iti daytoy a paset

dagiti nadumaduma a wagas iti
panagbasam iti leksion kas iti istoria, kanta,
daniw saludsod, wenno aramiiden
Adalen Adda maited kenka a
pannakailawlawag iti leksion.
Panggep daytoy a paset a
mailawlawag kenka dagiti konsepto
ken abilidad tapno maawatam ti
leksion.
Pasingkedan Buklen daytoy a paset dagiti aramiden
tapno mapasingkedan dagiti adal ken
pannakaawat kadagiti leksion. Adda
met ti Tulbek ti Koreksion a pakakitaan
kadagiti umiso a sungbat dagiti
saludsod ken aramid.

Tandaanan Masarakan iti daytoy a paset dagiti

saludsod wenno panangkompleto
kadgiti patang ken parupo tapno ad-
adda a maawatam ti leksion.

Aramiden Linaon daytoy a paset dagiti

aramid a makatulong tapno
maiyaplikarmo iti pudno a biag
dagiti inadalmo.
Tingitingen Panggep daytoy a paset a masa ken
marukod ti lebel iti pannakaawatmo
kadagiti napagadalamon a
kompetensia.
Nayon a Aramiden Maited kenka iti daytoy a paset dagiti
aramiden tapno mapasingkedan
dagiti adal ken kapadasan kadagiti
naadalmon.
Tulbek ti Koreksion Masarakan ditoy dagiti umiso a
sungbat kadagiti nadumaduma a
saludsod ken aramid iti daytoy a
modiul
 Iti taraudi daytoy a modiul, makitam ti:

Nagadawan Linaon daytoy dagiti babasaen a

nakaibasaran ti pannakasurat daytoy
a modiul.

Laglagipen dagitoy a pagalagadan iti panangusar

iti daytoy a modiul:

1. Annadam daytoy a modiul ken saan nga ikkan iti

aniaman a marka wenno surat. Agusar iti sabali a
papel iti panangsungbat kadagiti saludsod wenno
aramiden.
2. Laglagipen a sungbatan ti Padasen sakbay a mapan
kadagiti sabali a paset.
3. Awaten a naimbag dagiti pammilin sakbay nga
rugian dagiti maited nga aramiden.
4. Agbalin a napudno kadagiti maited nga sungbatan
wenno ken iti panagikorek kadagiti sungbat.
5. Leppasen ti agdama nga ar-aramiden sakbay a mapan
iti sabali.
6. No malpasmo nga adalen ken masungbatan dagiti
saludsod iti daytoy a modiul, isublim ken
maestram/maestrom wenno iti nadutukan nga umay
agidanon.

Mabalinmo ti agpatulong ken maestram/maestrom wenno iti

napusgan nga umay agidanon, kada tatang ken nanangmo
kasta met dagiti kakabsatmo a natataeng no adda sanmo a
maawatan iti modiul. Tandaanam saanka nga agmaymaysa.

Babaen iti daytoy a modiul, sinanamakami a maaddaanka

iti naun-uneg a kapadasan ken nalawlawa a pannakaawat
kadagiti leksion. Kabaelam daytoy.
 Ammuen
Daytoy a modul naglaon kadagiti impormasyon
maipapan ti paagtalek ti bagi tayo. Naadal ken naannad nga
inaramid ti tunggal detalye ken nilaon datoy a modul para
kadagiti agad -adal tapno maawatan dagiti nagdudumaan ti
tunggal tao.

Kalpasan a maaramid datoy a modul manamnama nga

maammuan:

Maibaga dagiti naisangsangayan a kabaelan. (EsP3PKP-Ia-13)

1
 Padasen
Sungbatan dagiti saludsod babaen ti panagisurat iti nadalus
a papel.
Mangisurat ti maysa a parupo maipapan ti bukod mo a
bagi ken paglaengam. Aramaten dagiti saludsud iti baba tapno
mabukel mo ti maysa a parupo maipapan ti bagim.

1. Iyam– ammom man ti bagim? Ania ti naganmo, tawen, tukad

iti pagadalan, sino dagiti nagannakmo ken pagigianam?

2. Ania ti paglaengam, kayat, ken pagay-ayatmo nga ar-

aramiden ti inaldaw?

3. Ania dagiti inka marikna bayat nga inka ar-aramiden dagitoy

ngainteresmo wenno pagay-ayatmo?

4. Para kenka sino ti nagtawidam kadagitoy a kabaelam? Apay?

2
 Adalen Naisangsangayan a
1 Kabaelan

Taldiapan
Kabaelak, Maaramidko!

Adda naisangsangayan a kabaelan ti amin a tao. Adu ti

intayo nagdudumaan, kas ti garaw, kayat nga aramiden,
paglaengan ken abilidad. Tunggal maysa addaan ti
naidumduma a galad nga awan ti sab ali a tao, dagitoy ti
mangibagbaga a naparsua tayo a saan a pada-pada. Bayat ti
paaglabas ti panawen, intayo marikna ken makita dagitoy a
kabaelan ti bukod tayo a bagi. Kanayon mo a laglagipen a ti
aniaman a kabaelam masapul nga ipateg ken ipakitam tapno
ad-adda a mapadur-as daytoy.

Ti Kabaelan ti tunggal tao, maysa datoy a parabur a

naggapo ti Dios. Masapul nga aramaten tayo ken pabaknangen
tayo dagitoy a kabaelan agsipud ta mangipakita dagitoy ti
kiasiasino tayo. Numanpay adda tiempo a maburibor ka ti
bagbagim no ania a talaga ti kabaelam ken talentom, saan ka a
malidayan ken maawanan namnama baka maysa ka kadagiti
maaw awagan a Late Bloomer (maysa a tao a naud-udi laeng a
nadiskobre ti kabaelan ken laeng).

Napateg a maamuan dagiti kabaelan a kas maysa nga

ubbing. Dagitoy ket rumbeng nga agtultuloy a padur-asem tapno
maaddaan ka ti panagtalek ti bukod mo a bagi. Masapul nga
aramaten tayo dagitoy saan laeng a para ti bukod tayo a
pagsayaatan, para met ti pagsayaatan ken pagragsakan iti
sabali a tao.

3
 Sukisoken
Aramiden 1
Pagannurutan: Adalem dagiti sumaganad a ladawan.

Aramiden 2
Sungbatan dagiti saludsod iti papel. Naobserbaran
1. Asino dagiti adda iti ladawan?
2. Para kenka katawenam kadi isuda?
3. Ania dagiti nagpapadaan ken nagdudumaan dagiti
ladawan? Karirikna
4. Ania kadagiti ladawan ti kayam nga aramiden?
5. No sika ti agdrowing ti kabaelam, ania daytoy a ladawan,
Ilawlawag?

4
 Adalen
Agbirok wenno magkartib ti maysa a ladawan a makita iti
daan a diario, magasin wenno daan a libro a kapada ti interes
ken kaykayatmo nga aramiden sakanto ipigkit iti band paper,
mabalin met nga idrowing no isu ti kayatmo. Aramatem dagiti
sludsod iti baba tapno makaaramid ka ti maysa a parupo
mainaeg ti ladawan nga inka inpigkit wenno indrowing.

Iti bukod mo a kapanunutan ken karirikna, iyaspingmo ti

bagim kaipapanan ti bukod mo nga iteres ken kaykayat ti
ladawan nga inka inpigkit wenno idrowing.

Dagiti maaramat a saludsod:

Ania a kabaelan ti inka nakita iti ladawan?

Apay a daytoy ti pinilim nga inpigkit wenno idrowing? Adda kadi

pagpadaanda ti kabaelan?

Ania ti nagpagpadaan ti kabaelam ken talentom ti ladawan

nga pinilim?

5
 Pasingkedan

Maragragsakan nga makapadengeg ti musika,

agkanta, ken agtukar iti instrumento.

Maragragsakan nga tumulong iti sabali nga tattao.

Maragragsakan nga mangaramid wenno agay-ayam

maipanggep ti trabaho nga pangopisina.

6
 Adalem dagiti sumaganad a ladawan ti bukod a kayat,
talento ken kabaelam. Ibagam no ania nga ladawan ka nga
maibilang.Isurat ti sungbat mo iti papel.

A1. Kaadagiti napilim a ladawan,ania kadagitoy iti kabaelam?

2. Kanayon ba nga ar-aramidem datoy? Naragsak ka kadi no

maipakitam dagitoy kabaelam? Apay?

B.“ Ania dagiti kabaelak nga aramiden uray agmay-maysaak?”

Isurat ti sungbat mo iti papel.

7
 Tandaanan

Ti talento ken kabaelan ti tunggal tao ket maysa a parabur

a naggapu iti Dios. Masapul nga aramaten tayo ken
pabaknangen tayo dagitoy a kabaelan agsipud ta mangipakita
dagitoy ti kasiasino tayo.

Napateg a maammuam dagiti talentom ken kabaelam a

kas maysa nga ubing. Dagitoy ket rumbeng nga agtulyuloy a
padur-asem tapno maaddaan ka ti panagtalek ti bukodmo a
bagi. Masapul nga aramaten tayo dagitoy saan laeng a para ti
bukod tayo a pagsayaatan no di ket para met ti pagsayaatan
ken pagragsakan iti sabali a tao.

Kanayon mo a lagipen a ti aniaman a talentom ken

kabaelan ket masapul ken napateg a maipakitam tapno ad-
adda a madur-as mo datoy.

8
 Aramiden

Basaen ken awaten a nasayaat dagiti patang. Isurat ti

Umno no ti panagkunam ket husto dagiti nailanad ken Saan nga
Umno no ti panagkunam ket saan nga husto.

1. Ti talento ken kabaelan ti tunggal tao ket maysa a

parabur a naggapu iti Dios.
_________________________

2. Masapul ngaaramaten tayo ken pabaknangen dagitoy

talent ken kabaelantayo ti inaldaw aldaw.
_________________________

3. Managbabaenak isu nga haan ko ipakita iti talentok ken

kabaelak.
_________________________

4. Haan nga rumbeng nga ipakitak ti talentok ken kabaelak

ta mabutengak nga makisango iti sabali nga tao.
_________________________

5. Napateg a maammuan dagiti talento ken kabaelan,

dagitoy ket rumbeng nga agtultuloy a padur-asen tapnu
maaddaan ka ti panagtalek ti bukod a bagi ken iti Dios.
_________________________

9
 Tingitingen

Ikkan ti tsek () ti bilang dagiti kabaelamon nga aramiden

ken ekis (X) no saan mo pay a kabaelan nga aramiden. Isurat ti
sungbat iti maysa a papel.

1.Agtukar ti gitara ____

2.Agay-ayam ti chess _____
3.Kaykayat ken nalaing iti subject a Mathematics _____
4.Nalaing iti asignatura nga English ____
5.Nalaing nga agsala ____
6.Makipaset iti panagaramid ti poster wenno slogan ____
7.Natalna ken kinanayon nga agbas-basa____
8.Makipaset tipanagsurat iti daniw ____
9.Agay-ayam ti ball games a kas basketball wenno volleyball
____
10. Magusgustuan nga agsukisok tapnu madiskubrena dagiti
banbanag a kayat na nga maammuan ____

10
 Nayon nga Aramiden

Basaen ken awaten dagiti sumaganad a patang. Pilien ti

umno a letra. Isurat ti sungbat iti masya a papel.

1. Ti talento ken kabaelan ket imparabur iti __________ keniatayo.

a. Dios b. gayyem c.nagannak d. pagadalan
2. Datoy ket maysa a situasion a naisangsangayan ti talento ken
kabaelan nu dumteng ti kusto nga edad.
a. Late bloomer
b. Exploring stage
c. Discovery stage
d. pannaka diskubre
3. Amin a tao ket adda naisangsangayan a kabaelanda.
a. Wen b. Saan c. Mabalin d. Sagpaminsan
4. Apay a masapul nga maammuan dagiti talento, kayat nga
aramiden, ken kabaelan a kas maysa nga ubing?
a. Dagitoy ket mangpapigsa ti bagi.
b. Dagitoy ket mangpakapsot ti bagi
c. Dagitoy ket maipakita ti maipangas ti sabali nga tao
d. Dagitoy ket rumbeng nga agtul-tuloy a padur-asem tapno
maaddaan ka ti panagtalek ken pagsayaatan ti bukod mo
a bagi.
5. Napateg a maammuam dagiti talentom ken kabaelam a kas
maysa nga ubing. Dagitoy ket rumbeng nga agtulyuloy a padur-
asem tapno maaddaan ka
ti _____________________.
a. pagamuan ti panagtalek ti bukodmo a bagi
b. paggamuan ti kinakapsot ti kabaelan
c. paggamuan ti panagdumaan iti tao
d. paggamuan ti kinapigsa ti bagi

11
 12
Nayon nga Tingitingen
Aramiden
Ikoreher ti maestra/
1. A maestro dagiti
2. C sungbat nga
3. A nakadependar iti
4. D interes ken
5. A kabaelan ti maysa
nga agad adal.
Tulbek ti Koreksion
Nagadawan

Maria Carla M. Caraan et. al. Edukasyon sa Pagpapakatao -

ikatlong baitang :
kagamitan ng mag-aaral sa sinugbuanong binisaya. Unang
Edisyon. Edited
by Erico M. Habijan at Irene C. De Robles. Pasig City:
Department of
Education-Instructional Materials Council Secretariat, 2014,
2- 16.

BIBLIOGRAPHY Maria Carla M. Caraan et. al. Edukasyon sa

Pagpapakatao - ikatlong
baitang : kagamitan ng mag-aaral sa sinugbuanong
binisaya. Unang Edisyon.
Edited by Erico M. Habijan at Irene C. De Robles. Pasig City:
Department of
Education-Instructional Materials Council Secretariat, 2013,
2- 16.

Regina Mignon C. Bognot et. al. Edukasyon sa Pagpapakatao -

ikawalong baitang :
modyul para sa mag-aaral. Unang Edisyon. Unang Edisyon.
Edited by Luisita B.
Peralta. Pasig City: Department of Education - Instructional
Materials Council
Secretariat, 2013, 166-198.

13
14