3

Edukasyon sa
Pagpapakatao
Umuna a Kuarter - Modiul 5:
Nasalun-at a Bagi, Rikna ken Panunot:
Saluadan
Edukasyon sa Pagpapakatao– Maikatlo a Tukad
Alternative Delivery Mode
Umuna a Kuarter - Modiul 5: Nasalun-at a Bagi, Rikna ken Panunot: Saluadan
Umuna nga Edision, 2020

Sagudayen ti Akda Republika 8293, Seksion 176 a: Saan a maaddaan iti kalintegan iti
panagtagikua ti aniaman a sinurat ti Gobierno ti Filipinas. Nupay kasta, masapul met laeng ti
pammalubos ti ahensia wenno pangopisinaan ti gobierno a nangisagana iti sinurat no
daytoy ket maisangrat a panguartaan. Mairamanen kadagiti mabalin nga aramiden ti
nasao nga ahensia wenno pangopisinaan ti panangikeddeng iti umno a gated para iti
daytoy.

Dagiti gapuanan ( sarita, seleksion, daniw, kanta, ladawan, nagan ti produkto

wenno brand name, marka wenno trademark, pabuya iti telebision, pelikula ken
daddumma pay) a naaramat iti daytoy a modiul ket adda kadagiti makingapuanan ti
kalintegan iti panagtagikua kadagitoy. Naikagumaanan a matunton dagitoy tapno maala
ti pammalubos kadagitoy tapno maaramat dagitoy a material. Saan a tagikuaen dagiti
nangimaldit ken nagsurat dagita a kalintegan. Aniaman a pakaaramatanda malaksid
itidaytoy a modiul ket kasapulan ti pammalubos dagiti akin-aramid kadagitoy.

Saan a mabalin a kopiaen ti aniaman a paset daytoy wenno iprinta iti aniaman
a wagas nga awanan pammalubo ti Departamento.

Insagana ti Departamento ti Edukasion

Sekretario: Leonor Magtolis Briones
Katulongan a Sekretario: Diosdado M. San Antonio

Dagiti Nangbukel iti Modiul

Mannurat: Helen Grace A. Navaja
Editor: Althea S. Llameg, Arlene U. Lastimoso, Jocelyn E. Oyog
Nangisayangkat: Alejandre S. Fernandez Jr., Alemer O. Veloso, Edwin C. Pameroyan
Nangiladawan: Joseph C. Joseph
Nangiparang: Daryl L. Escobar, Marco R. Abellon
Nangimaton: Evelyn R. Fetalvero Lorenzo E. Mendoza
Janette G. Veloso Felix I. Antecristo
Analiza C. Almazan Ernie E. Agsaulio
Ma. Cielo D. Estrada Nelia Q. Madelo
Alirna O. Andoy

Naimaldit iti Filipinas

Departamento Ti Edukasion – Region XI
Office Address: F. Torres St., Davao City
Telefax: (082) 291-1665; (082) 221-6147
E-mail Address: regionxi@deped.gov.ph lrms.regionxi@deped.gov.ph
 3
Edukasyon sa
Pagpapakatao
Umuna a Kuarter - Modiul 5:
Nasalun-at a Bagi, Rikna ken Panunot:
Saluadan
Pakauna
Para iti Mangbayabay:
Naragsak a panangawat iti asignatura a Edukasyon sa
Pagpapakatao 3 ti Alternative Delivery Mode (ADM) modiul para
iti leksion a Nasalun-at a Bagi, Rikna ken Panunot: Saluadan.
Daytoy a modiul ket pinagbabadangan a dinisenio,
ininsiar ken tinaming dagiti edukador iti publiko ken
pribado nga institusion tapno bayabayannaka, sika a
mannursuro tapno matulongam dagiti agad-adal a
mangtun-oy iti naituding a pagbatayan ti K-12 Kurikulum
kabayatan ti panagballigida a mangsango iti karit ti
panagadal para iti bukodda a bagi, para iti komunidad
ken para iti ekonomia.
Mangnamnama daytoy a supusop iti panagadal a
mangbadang kadagiti agad-adal para iti nabayabay ken
nawaya a panakasursuro nga agaramid iti wagas a bukod
a kabaelan, pardas ken oras. Panggep pay daytoy a
matulongan dagiti agad-adal tapno magun-odda dagiti
21st century skills kabayatan a maigunam-gunam
kadakuada dagiti kasapulan ken kasasaad.
Kas nayon pay ti kangruaan a teksto, makitayo daytoy a
kahon iti linaon iti modiul:

Dagiti Notar para iti Mannursuro

Naglaon daytoy kadagiti tandaanan,tulong wenno
istrategia a mausar iti panangbayabay kadagiti
agad-adal.
Kas mangbayabay, manamnama a maitedmo kadagiti
agad-adal ti pakauna nga ammo no kasano nga usaren daytoy
a modiul. Masapul pay a bayabayen ken inotar ti progresoda
kabayatan met a pabus-oyan ida nga agwaywayas a
makasursuro. Malaksid pay kadagitoy, manamnama nga ad-
adda pay a maallukoy ken maiwanwanmo dagiti agad-adal
kabayatan ti inda panangisayangkat kadgiti aramid a naipalaon
iti modiul
Para iti Agad-adal:
Naragsak a panangawatmo iti Alternatibo a Wagas iti
Panagadal iti Edukasyon sa Pagpapakatao 3 ng Alternative
Delivery Mode (ADM) ti modiul maipapan iti Panangam-ammo ti
Kangrunaan a Kasapulan.
Naaramid daytoy a modiul kas sungbat iti pagkasapulam iti
panagadal. Daytoy a modiul ket addaan gagem a mangtulong
kenka kabayatan nga awanka iti uneg ti eskuelaan kabayatan ti
panagadalmo. Panggep pay daytoy a modiul a maikkanka iti
naisangsangayan a kapadasan iti panagbasam.

Addaan daytoy a modiul kadagiti paset ken pagilasinan

kadagiti rebbengna a maammuam.

Ammuen Iti daytoy a paset, maamuam no ania

dagiti rebbengna nga adalem.
Padasen Masubok babaen iti daytoy
nga eksamen ti ikutmon nga
adal. No korekmo amin
(100%),mabalinmon a libtawan
daytoy a paset.
Taldiapan Daytoy a paset ti agbalin a rangtay
tapno mapagsilpom ti naadalmo iti
naudi a leksion para iti sumaruno.

Sukisoken Mayam-ammo kenka iti daytoy a paset

dagiti nadumaduma a wagas iti
panagbasam iti leksion kas iti istoria, kanta,
daniw saludsod, wenno aramiiden
Adalen Adda maited kenka a
pannakailawlawag iti leksion.
Panggep daytoy a paset a
mailawlawag kenka dagiti konsepto
ken abilidad tapno maawatam ti
leksion.
Pasingkedan Buklen daytoy a paset dagiti aramiden
tapno mapasingkedan dagiti adal ken
pannakaawat kadagiti leksion. Adda
met ti Tulbek ti Koreksion a pakakitaan
kadagiti umiso a sungbat dagiti
saludsod ken aramid.

Tandaanan Masarakan iti daytoy a paset dagiti

saludsod wenno panangkompleto
kadgiti patang ken parupo tapno ad-
adda a maawatam ti leksion.

Aramiden Linaon daytoy a paset dagiti

aramid a makatulong tapno
maiyaplikarmo iti pudno a biag
dagiti inadalmo.
Tingitingen Panggep daytoy a paset a masa ken
marukod ti lebel iti pannakaawatmo
kadagiti napagadalamon a
kompetensia.
Nayon a Aramiden Maited kenka iti daytoy a paset dagiti
aramiden tapno mapasingkedan
dagiti adal ken kapadasan kadagiti
naadalmon.
Tulbek ti Koreksion Masarakan ditoy dagiti umiso a
sungbat kadagiti nadumaduma a
saludsod ken aramid iti daytoy a
modiul
 Iti taraudi daytoy a modiul, makitam ti:

Nagadawan Linaon daytoy dagiti babasaen a

nakaibasaran ti pannakasurat daytoy
a modiul.

Laglagipen dagitoy a pagalagadan iti panangusar

iti daytoy a modiul:

1. Annadam daytoy a modiul ken saan nga ikkan iti

aniaman a marka wenno surat. Agusar iti sabali a
papel iti panangsungbat kadagiti saludsod wenno
aramiden.
2. Laglagipen a sungbatan ti Padasen sakbay a mapan
kadagiti sabali a paset.
3. Awaten a naimbag dagiti pammilin sakbay nga
rugian dagiti maited nga aramiden.
4. Agbalin a napudno kadagiti maited nga sungbatan
wenno ken iti panagikorek kadagiti sungbat.
5. Leppasen ti agdama nga ar-aramiden sakbay a mapan
iti sabali.
6. No malpasmo nga adalen ken masungbatan dagiti
saludsod iti daytoy a modiul, isublim ken
maestram/maestrom wenno iti nadutukan nga umay
agidanon.

Mabalinmo ti agpatulong ken maestram/maestrom wenno iti

napusgan nga umay agidanon, kada tatang ken nanangmo
kasta met dagiti kakabsatmo a natataeng no adda sanmo a
maawatan iti modiul. Tandaanam saanka nga agmaymaysa.

Babaen iti daytoy a modiul, sinanamakami a maaddaanka

iti naun-uneg a kapadasan ken nalawlawa a pannakaawat
kadagiti leksion. Kabaelam daytoy.
 Ammuen
Daytoy a modyul kat naannad nga naaramid para kenka.
Naglaon daytoy kadagiti aramid nga nairanta para iti agad-adal
nga kasla kenka. Mailawlawag ditoy ti maipanggep iti
panangtaripato iti bagi. Sapay kuma ta makatulong daytoy para
iti panagadal mo.
Daytoy a modyul ket naglaon laeng iti maysa nga leksiyon
nga nakaturong ti panang-saluad ti bagi tapnu maaddaan ti
maysa a nasalun-at a bagi, rikna, ken panunot.
No malpas amin nga aramiden daytoy a modyul,
namnamaek a maipakitam dagiti kabaelan nga:
 Makaaramid kadagiti husto a tignay ken aramid a
mangsaluad iti bukod a salun-at kenpanagannad (EsP3PKP-
Ie – 18).

1
 Padasen

Kitaen ken adalen dagiti ladawan. Ikkan Ti tsek () iti uneg ti
kahon nu daytoy ket mangipakpakita iti nasayaat a salun-at ken
kinatalged, ikkan met ti ( X ) nu saan.

1 4

2 5

2
 Adalen Nasalun-at a Bagi, Rikna,ken
1 Panunot: Saluadan

Napateg iti tunggal maysa kadatayo, isunga saluadan tayo

iti bagbagitayo tapnu maadddaan tayo iti nasayaat a
pammmagi. Magun-od tayo laeng daytoy nu maaramid tayo ti
husto nga aramid ket mapagtalinaed tayo iti nasalun-at, aktibo
ken natalged a pammagbagi iti aniaman a masaksakit.

Taldiapan
Ania makitkitam iti larawan?
Kayat mo kadi ti agbalin a nasalun-at?
Kasanom daytoy a maragpat ken mapagtalinaed?

Mga Tala para sa Guro

Napateg ti maaddaan ti nasalun-at a pammagbagi
agsipud ta agbalin a nasayaat ti salun-at, kasta met ti panunot
ken pati iti riknatayo, tapnu mas produktibo tayo kas tao ken
umili. Nu nasalun-at ti tunggal maysa kadatayo, umannatup
daytoy iti komunidad kasta met iti personalidad kas tao.

3
 Sukisoken

Nasalun-at a Bagi, Rikna ken Panunot

ni Rochien R. Titong

Iti tunggal addang ti panagdekkelko,

Adda napateg a pagtungpalakto.
Iti tunggal tiempo a madaliasatko,
Kinatarnaw biag isu’t tarigagayko.
No man pay toy bagik ket inted ti Dios Apo,
Kinadalus ken panakataripato isu’t kararagko.
Nga iti aramidko iti inaldaw-aldaw
Sakit saanto kuma nga sumangbay ken lumtaw.
No maminsan parikut umay a di mapakpakadaan,
Panangpatibker rikna isu’t kasapulan.
Panagliday ken panagkapuy pakinakem saan a baybay-an,
Tapno kinatibker ken talek ti bagi ket magun-udan.
Saan nga agpanunut iti saan a nasayaat,
Mangted panakadadael panunut a kinadaksanggasat.
Ti biag ket dayawen ken kararag ket bilangen,
Tapno aldaw mo ket naruay ken ti turog ket nasembeng.
Ti panangipaay ti salun-at iti bagitayo,
Ipaay na iti riknatayo ti kinaimbag.
Kinaimbag ken salun-at isu’t maadda iti panunot tayo,
Tapno iti panagaddang, panakasalaknib ket magun-udan.

4
 Adalen

Iti panangtaripato iti bukod a salun-at ken panakailisi’t

peggad dagiti amin a tao ket maysa a kapatgan nga aspekto iti
biag. Makaapektar daytoy iti panagrang-ay iti komunidadtayo
aglalo iti salun-at ken kasasaad iti rikna ken panunot. Ti nasalun-at
a bagi ket makaipaay kadatayo iti napintas nga aramid iti
inadal-aldaw.
Dagiti Pagalagadan para iti Panangtaripato iti Bagi
1. Agdigos iti inaldaw. Makapalag-an ken makapagin-awa ti
rikna para iti panangirugi ti aldaw.
2. Aywanan ti buok. Ag-shampoo iti tallo wenno ad-adu pay iti
maysa a lawas. Sagaysayen ken agusar iti brush tapno
sumileng ken maikkat dagiti rugit iti anit.
3. Aggisigis iti ngipen kalpasan a mangan. Tapno sigurado a
nalinis ti ngipen, bumisita iti entist mamindua wenno ad-
adu pay iti maysa a tawen.
4. Mangan ti husto ken iti umno nga oras. Ti taraon a
nasustansia ket kasapulan iti bagi tapno mataginayun a
nasalun-at.
5. Uminom iti innem agingga iti walo a baso a danum iti
inaldaw. Ti bagi ket agkasapulan iti husto a kaadu ti danum.
6. Agbuggo iti ima sakbay ken kalpasan a mangan ken
tunggal aggapu iti kasilia.
7. Putden ken dalusan dagiti kuko iti ima ken saka.
8. Agwatwat iti inaldaw. Iti masansan a panagwatwat ket
makaited iti napigsa a bagi.
9. Maturog iti husto nga oras. Liklikan iti agpuyat tapno narigta
ti bagi ken panunot.

5
 Pasingkedan

Aramiden 1
Sukimaten nga nasayaat ti tunggal ladawan. Pilien ti numero
a mangipakpakita ti nasayaat nga kababalin.

1.Ubing nga agsugsugigi 2. Ubing a nagsakit

3.Ubing nga agwatwatwat

4. Ubing nga agug-ugas 5. Ubing a kurang

ti ima ti turog

6
Aramiden 2
Biruken iti uneg ti kahon dagiti balikas nga nasayaat nga
kababalin nga addaan addaan ti panangsaluad ti bukod nga
salun-at ken panagpatalged ken isurat dita papel ti sungbat mo.

P A N A G W A T W A T O X A
Q O J N F A Y Q Y R Q W G
W P K M D G G R W M B V C D
E A L Q S S J E W L L J H I
A A G S U G I G I L O O W G
R S Z W A G K Q H C D F G O
T D X E P A L M Y H Y Z X S
Y F C R O Y Z N T M I P Q G
U G V T I S X B P G F V B O
I H B Y U A C V L A D G E M
A G U G A S T I I M A R W Z

Tandaanan

Isurat iti uneg ti kahon dagiti nasayaat nga kababalin nga

addaan addaan ti panangsaluad ti bukod nga salun-at ken
panagpatalged.

Panagsaluad ti
Bukod a Bagi

7
 Ti kanayon nga addaan ti panangsaluad ti bukod nga salun-
at ken panagpatalged ket makapasayaat ti bagitayo.
Makapasayaat met daytoy ti karirikna wenno emosion.
Ti pagsasao nga “ Ti salun-at ket kinabaknang” ket maysa a
napudno a prinsipio a rumbeng nga patien. Ti bagi ket mabalin
nga masalakniban manipud ti marikrikna no makaaramid ti husto
nga garaw ken aramid a kas ti panangpatalinaed ti nadalus a
bagi, maturog ti husto nga oras, husto nga panagwatwat,
kinaadda ti positibo a pannakaammo ti bukod a bagi,
kinaragsak, ken pannangan ti husto ken nasustansia a taraon ti
husto nga oras.

Aramiden

Isurat iti uneg ti bituen ti maysa a kari tapno mapatalinaed ti

addaan ti panangsaluad ti bukod nga salun-at ken
panagpatalged.

8
 Tingitingen
Pagannurutan: Pilien ti letra ti husto a sungbat ken isurat dita
papelyo.
1. Ti ubing nga nasalun-at ket _________________.
A. managsakit
B. naligtak nga bagi
C. nakersang nga kutil
D. nabiit nga mabannog
2. Ti taraon nga nasustansiya a kas ti nateng ken prutas ken
panag-inom ti gatas ket makatulong para ti
_____________________.
A. panunot
B. karruba
C. kinasadut
D. kinalaladot
3. Ti panagsimba ti Domingo ket makatulong para ti
________________________.
A. panag-inom
B. panagay-ayam
C. pammati
D. panagpasiya
4. Mamin adu nga agdigos ti maysa a tao?
A. maminsan
B. kanayon
C. saan agdigdigos
D. mayka dua nga aldaw laeng
5. Ti panagturog ti husto nga oras ket makatulong para ti
______________________.
A. aglawlaw
B. kinataraki
C. kinakapsot
D.bukod a bagi

9
 Nayon nga Aramiden

Isurat iti uneg ti grapiko nga presentasion dagiti nasasayaat

nga kababalin nga addaan ti panangsaluad ti bukod nga salun-
at ken panagpatalged.

Panagsaluad
ti Bukod a
Bagi

10
Tulbek ti Koreksion

11
Nagadawan

Maria Carla M. Caraan et. Al. Edukasyon Sa Pagpapakatao-

ikatlong baitang : kagamitan ng mag-aaral sa ilokano.
Unang Edisyon. Edited by Erico M. Habijan at Irene C. De
Robles. Pasig City: Department of Education- Instructional
Materials Council Secretariat, 2014, 32-36.

12
13