შესავალი სამოქალაქო სამართალში

მეორე კვირა

6 მარტი 2024 წელი

თემატიკა:
თემა 2. სამოქალაქო სამართლის წყაროები. სამოსამართლო სამართალი და სამოქალაქო
სამართალი. სამოქალაქო უფლება.

კანონი, როგორც სამართლის წყარო. ჩვეულებანი. სამოქალაქო კოდექსის სისტემა. სამოქალაქო

სამართლის ნორმათა სახეები. სამოქალაქო ნორმის მოქმედება დროსა და სივრცეში.
სამართლის ნორმათა კოლიზია. კანონის ანალოგია და სამართლის ანალოგია. სამოსამართლო
სამართლის ცნება და მნიშვნელობა სამოქალაქო სამართლებრივი ურთიერთობა. სამოქალაქო
უფლების ცნება; უფლების შეძენა და შეწყვეტა; სამოქალაქო უფლებათა დამოუკიდებლობა
პოლიტიკური უფლებებისგან. იმპერატიული ნორმები.

სავალდებულო ლიტერატურა:

1. სამოქალაქო კოდექსის კომენტარი, წიგნი I, სამოქალაქო კოდექსის ზოგადი დებულებანი,

თბ., 2017, გვ. 11-59;

2. ლ. ჭანტურია, სამოქალაქო სამართლის ზოგადი ნაწილი (სამართალი), თბ., 2011, გვ. 40-
70; 98-110;

3. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი, 1997, მუხ. 2-10.

კითხვარი მეორე კვირისათვის

6 მარტი 2024 წელი

1. დაახასიათეთ სამოქალაქო სამართლის წყაროები.

2. როგორია სამოსამართლო სამართლისა და სამოქალაქო სამართლის
ურთიერთმიმართება?
3. შეადარეთ ერთმანეთს სამოქალაქო უფლება და სამოქალაქო ვალდებულება.
4. როგორია ზოგად და სპეციალურ ნორმებს შორის კოლიზიის შედეგები?
5. რა შემთხვევაშია შესაძლებელი სამოქალაქო ურთიერთობების
მოსაწესრიგებლად კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტების გამოყენება?
6. განმარტეთ „ჩვეულება“, როგორც სამართლის წყარო, როგორია მისი
გამოყენების ფარგლები?
7. როდიდან შედიან ძალაში კანონი და კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტები?
8. „ერთი და იმავე დონის სამართლის ნორმათა კოლიზიის დროს გამოიყენება“:
 დაამთავრეთ წინადადება.
9. ავთანდილი ავტოფარეხის მესაკუთრეა. ვინმე კარლომ მისი ავტოფარეხის წინ
დააყენა 2023 წელს გამოშვებული„პორშეს“ მარკის ჯიპი. დილით, ბინიდან
გამოსულმა ავთანდილმა, რომელსაც სამსახურში აგვიანდებოდა, ვერ შეძლო
საკუთარი მანქანით სარგებლობა. ამით გაბრაზებულმა ავთანდილმა პორშეს
საქარე მინა დააზიანა. კარლომ მოითხოვა ზიანის ანაზღაურება. ავთანდილი
აცხადებს, რომ ის არ აგებს პასუხს, რადგანაც კარლომ დაარღვია მისი უფლება
და გარდა ამისა, მან არ იცოდა კანონის შესახებ, რომელიც კარლოს ასეთი
მოთხოვნის უფლებას ანიჭებს. სწორია თუ არა ავთანდილის პოზიცია?
დაასაბუთეთ პასუხი.
10. როდის კარგავს ძალას კანონი?
11. კანონისა და სამართლის ანალოგია - რაზეა საუბარი?
12. რა შემთხვევაში აქვთ კანონებსა და კანონქვემდებარე აქტებს უკუქცევითი
ძალა? მიუთითეთ გამონაკლისზე.
13. ჩამოაყალიბეთ კერძო სამართლის ობიექტების და სუბიექტების ცნება და
შინაარსი.
14. ჩამოაყალიბეთ სამოქალაქო კანონთა მიზანი.
15. რა შინაარსის მატარებელია შემდეგი ფრაზა: „სამოქალაქო უფლებები
დამოუკიდებელნი არიან პოლიტიკური უფლებებისაგან“? რას ემსახურებიან
სამოქალაქო სამართლის იმპერატიული ნორმები?

მუხლი 2. სამოქალაქო კანონმდებლობა

1. სამოქალაქო კოდექსი, კერძო სამართლის სხვა კანონები და მათი განმარტებები უნდა
შეესაბამებოდეს საქართველოს კონსტიტუციას.
2. ერთი და იმავე დონის სამართლის ნორმათა კოლიზიის დროს გამოიყენება
სპეციალური და უფრო ახალი კანონი. ამ კოდექსით გათვალისწინებულ ზოგად ნორმებსა და
სპეციალურ ნორმებს შორის კოლიზიისას გამოიყენება სპეციალური ნორმები.
3. სამოქალაქო ურთიერთობების მოსაწესრიგებლად კანონქვემდებარე ნორმატიული
აქტები გამოიყენება მხოლოდ მაშინ, თუ ისინი ავსებენ კანონის ნორმებს. თუ ეს აქტები
ეწინააღმდეგება კანონს, მოქმედებს კანონი.
4. ჩვეულებანი გამოიყენება მხოლოდ მაშინ, თუ ისინი არ ეწინააღმდეგება სამართლისა და
ზნეობის საყოველთაოდ აღიარებულ ნორმებს ან საჯარო წესრიგს.
 პრაქტიკა

საქმე # 929-894 12.06.17.

34. საკასაციო პალატა მიუთითებს საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის მე-2
მუხლის მე-4 ნაწილზე, რომლის თანახმად, ჩვეულებანი გამოიყენება
მხოლოდ მაშინ, თუ ისინი არ ეწინააღმდეგება სამართლისა და ზნეობის
საყოველთაოდ აღიარებულ ნორმებს ან საჯარო წესრიგს და განმარტავს, რომ
ამა თუ იმ ქვეყანაში დამკვიდრებული ტრადიციები და ჩვეულებები
მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ინდივიდებს შორის წარმოშობილი
ურთიერთობების მოწესრიგებაში, თუმცა მხოლოდ ტრადიციებსა და
ჩვეულებებზე მითითება ვერ გამოდგება ბავშვისათვის გვარის მინიჭების
განმსაზღვრელ მთავარ ფაქტორად. ბავშვთან დაკავშირებული დავების
განხილვისას სახელმწიფოს უპირველესი საზრუნავია ბავშვის საუკეთესო
ინტერესის დაცვა, ხოლო ტრადიციებთან ბავშვის ინტერესის
კონკურენციისას ამ უკანასკნელს უნდა მიენიჭოს უპირატესობა.
35. „ბავშვის უფლებების შესახებ“ გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის 1989
წლის კონვენციის მე-3 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, ბავშვების
მიმართ ყველა მოქმედებაში, იმის მიუხედავად, მიმართავენ მას სოციალური
უზრუნველყოფის საკითხებზე მომუშავე სახელმწიფო თუ კერძო
დაწესებულებები, სასამართლოები, ადმინისტრაციული თუ
საკანონმდებლო ორგანოები, უპირველესი ყურადღება ეთმობა ბავშვის
საუკეთესო ინტერესების უზრუნველყოფას, ამავე კონვენციის მე-8 მუხლის
პირველი პუნქტის თანახმად, მონაწილე სახელმწიფოები ვალდებულებას
კისრულობენ პატივი სცენ ბავშვის უფლებას შეინარჩუნოს თავისი
ინდივიდუალობა, მათ შორის, მოქალაქეობა, სახელი და ოჯახური
ურთიერთობა, როგორც გათვალისწინებულია კანონით, ამასთან, არ
დაუშვან კანონსაწინააღმდეგო ჩარევა.
36. საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ არასრულწლოვანის უპირატესი
ინტერესის დაცვისას დაუშვებელია სახელმწიფოს მხრიდან არა მხოლოდ
ნეგატიური ჩარევა, რაც იმას ნიშნავს, რომ სახელმწიფომ არ უნდა
დაარღვიოს არასრულწლოვანისათვის კანონით მინიჭებული უფლებები,
არამედ სახელმწიფოს ეკისრება პოზიტიური ვალდებულება –
განახორციელოს აქტიური მოქმედებები არასრულწლოვანის უფლებებისა
და კანონიერი ინტერესის დაცვისათვის. სახელმწიფოს სახელით
გამოტანილი სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომელიც შეეხება
არასრულწლოვანის ინტერესებს, არის სახელმწიფოს პოზიტიური
 ვალდებულების შესრულების ყველაზე ნათელი მაგალითი.
37. ბავშვის საუკეთესო ინტერესების უპირატესობა დადგენილია, ასევე, ადამიან
ის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტული სამართლით.
38. სასამართლოსათვის ამოსავალი პრინციპია, ბავშვის არა დაცვის
ობიექტად მიჩნევა, არამედ მისი, როგორც სუბიექტის უფლებების აღიარება
და დაცვა. აღნიშნული საკითხი განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს
ბავშვის უფლებასთან და საუკეთესო ინტერესთან დაკავშირებული
თითოეული საქმის განხილვისა და ინდივიდუალური შეფასებისას, რათა
ეროვნული სასამართლოს გადაწყვეტილებებში, იქ, სადაც საქმე ეხება
ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლით
გათვალისწინებული მშობლისა და ბავშვის უფლებებს, უპირატესობა
მიენიჭოს ბავშვის უფლებებს. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ საჭიროა ინტერესთა
დაბალანსება, პრიორიტეტულია ბავშვის საუკეთესო ინტერესის კვლევა და
მისი შესატყვისი გადაწყვეტილების მიღება (იხ. ელსჰოლცი გერმანიის
წინააღმდეგ - Elsholz v. Germany, # 25735/94, 31.07.2000, პარ. 52 და TK და KM
გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ - TK and KM v. UK, # 28945/95,
10.05.2001, პარ.72) (სუსგ №ას-967-916-2015, 2016 წლის 25 თებერვალი).
39. ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ მშობლების ბავშვთან ურ
თიერთობასთან დაკავშირებულ დავებზე არაერთხელ აღნიშნა, რომ ბავშვის
ინტერესები არის განსაკუთრებული მნიშვნელობის (Krasicki v. Poland, no.
17254/11, § 83, 15 April
2014). ბავშვის საუკეთესო ინტერესები უნდა იყოს უპირველესი საზრუნავი
(Gnahore v. France, n. 40031/98, § 59, ECHR 2000-
IX) და შესაძლებელია, თავისი შინაარსიდან და სერიოზულობიდან გამომდ
ინარე, გადასწონოს მშობლების ინტერესი (Sahin v. Gernamy [GC], no.
30943/96, § 66, ECHR 2003-VIII). კერძოდ, კონვენციის მე-
8 მუხლიდან გამომდინარე, მშობელს არა აქვს ისეთი ღონისძიებების მოთხ
ოვნის უფლება, რომელთა განხორციელებამ შესაძლებელია ზიანი მიაყენოს
ბავშვის ჯანმრთელობას და განვითარებას (Krasicki v. Poland, no. 17254/11, §
83, 15 April 2014, Scozzari and Giunta v. Italy [GC], nos. 39211/98 and 41963/98, §
169, ECHR 2000-VIII, and P., C. And S. v. The United Kingdom, no. 56547/00, §
177, ECHR 2002-VI).
40. აღნიშნულმა პრინციპმა საქართველოს შიდა ნორმატიულ აქტებშიც ჰპოვა
ასახვა. კერძოდ, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1199-ე მუხლის
თანახმად, მშობლების უფლებები არ უნდა განხორციელდეს ისე, რომ ამით
ზიანი მიადგეს ბავშვის ინტერესებს.
41. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლომ უნდა
შეამოწმოს მცირეწლოვანი ა-სთვის მამის გვარის მინიჭების შესაბამისობა
 მის საუკეთესო ინტერესებთან. სასამართლომ უნდა დაადგინოს, მოცემულ
შემთხვევაში მშობლის უფლების განხორციელების შედეგად ადგება თუ არა
ზიანი მცირეწლოვნის ინტერესებს.

მუხლი 3. სამოქალაქო კანონის შესვლა ძალაში

1. კანონი და კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტები ძალაში შედიან მხოლოდ
დადგენილი წესით ოფიციალურ ორგანოში საყოველთაო გაცნობისათვის მათი
გამოქვეყნების შემდეგ.
2. კანონის არცოდნა ან მისი არასათანადოდ გაგება არ შეიძლება იყოს კანონის
გამოუყენებლობის ანდა ამ კანონით გათვალისწინებული პასუხისმგებლობისაგან
განთავისუფლების საფუძველი.
3. კანონი კარგავს ძალას, თუ ამის შესახებ პირდაპირ უთითებს ახალი კანონი, ან ძველი
ეწინააღმდეგება ახალს, ან ახალი კანონი მოიცავს ძველით მოწესრიგებულ ურთიერთობას,
ანდა, თუ აღარ არსებობს ის ურთიერთობა, რომელსაც აწესრიგებდა კანონი.
4. ზოგადი ხასიათის კანონი არ აუქმებს სპეციალურ კანონს, თუ ამგვარი გაუქმება არ
წარმოადგენს კანონმდებლის პირდაპირ მიზანს.
5. იმ კანონის გაუქმება, რომლითაც გაუქმდა ძველი კანონი, არ ნიშნავს ძველი კანონის
ამოქმედებას.

მუხლი 4. სამოქალაქო საქმეების განხილვისას მართლმსაჯულების განხორციელებაზე

უარის თქმის დაუშვებლობა
1. სასამართლოს არა აქვს უფლება უარი თქვას სამოქალაქო საქმეებზე მართლმსაჯულების
განხორციელებაზე იმ შემთხვევაშიც, თუ სამართლის ნორმა არ არსებობს, ან იგი
ბუნდოვანია.
2. სასამართლოს არა აქვს უფლება უარი თქვას კანონის გამოყენებაზე იმ მოტივით, რომ
მას კანონის ნორმა უსამართლოდ ან არაზნეობრივად მიაჩნია.

მუხლი 5. კანონისა და სამართლის ანალოგია

1. კანონში პირდაპირ გაუთვალისწინებელი ურთიერთობის მოსაწესრიგებლად
გამოიყენება ყველაზე უფრო მსგავსი ურთიერთობის მარეგულირებელი სამართლის ნორმა
(კანონის ანალოგია).
2. თუ კანონის ანალოგიის გამოყენება შეუძლებელია, ურთიერთობა უნდა მოწესრიგდეს
სამართლის ზოგადი პრინციპების საფუძველზე, აგრეთვე სამართლიანობის,
კეთილსინდისიერებისა და ზნეობის მოთხოვნების შესაბამისად (სამართლის ანალოგია).
3. სპეციალური ურთიერთობების მომწესრიგებელი ნორმები (საგამონაკლისო ნორმები)
არ შეიძლება გამოყენებულ იქნეს ანალოგიით.

საქმე №ას-570-2023 8 ნოემბერი, 2023

წელი
თბილისი
 სამოქალაქო საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:
მირანდა ერემაძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი)
მოსამართლეები: ვლადიმერ კაკაბაძე,
ლევან მიქაბერიძე

საქმის განხილვის ფორმა _ ზეპირი განხილვის გარეშე

საკასაციო საჩივრის ავტორი - ი.ზ–ი (მოპასუხე)

მოწინააღმდეგე მხარე – მ.ვ–ძე (მოსარჩელე, აპელანტი)

გასაჩივრებული გადაწყვეტილება - თბილისის სააპელაციო

სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2023 წლის 07 მარტის
გადაწყვეტილება

საკასაციო საჩივრის მოთხოვნა – გასაჩივრებული გადაწყვეტილების

გაუქმება, ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის
დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა

დავის საგანი – ქორწინებისა და განქორწინების ბათილად ცნობა

საკითხი, რომელზედაც მიღებულია განჩინება - საკასაციო საჩივრის

არსებითი შემოწმება

აღწერილობითი ნაწილი

1. მოსარჩელის მოთხოვნა

1.1. მ.ვ–ძემ (შემდეგში „მოსარჩელე“) სარჩელი აღძრა სასამართლოში ი.ზ–

ის (შემდეგში „მოპასუხე“, „მოწინააღმდეგე მხარე“, „კასატორი“ ან „საკასაციო
საჩივრის ავტორი“) მიმართ და მოითხოვა მასსა და მოპასუხეს შორის
2010 წლის 29 მარტის N01182003544 სააქტო ჩანაწერით
რეგისტრირებული განქორწინების, ასევე 2015 წლის 3 აპრილის
 N01181005704 სააქტო ჩანაწერით რეგისტრირებული ქორწინების
ბათილად ცნობა, არასრულწლოვნის საცხოვრებელი ადგილის
განსაზღვრა, ალიმენტის დაკისრება და ქორწინების პერიოდში
შეძენილ ქონებაზე თანამესაკუთრედ ცნობა.
1.2. თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის
2021 წლის 17 სექტემბრის განჩინებით ცალკე წარმოებად გამოიყო
სასარჩელო მოთხოვნები განქორწინებისა და ქორწინების ბათილად
ცნობის ნაწილში და მას მიენიჭა ახალი საქმის ნომერი (#2/28056-21),
ხოლო დანარჩენ მოთხოვნებს მიენიჭა ერთი სარეგისტრაციო ნომერი
(#2/11491-18) და მასზე ამჟამად მიმდინარეობს სხვა სამოქალაქო
საქმისწარმოება.
1.3. წინამდებარე სარჩელი (განქორწინებისა და ქორწინების სააქტო
ჩანაწერების ბათილად ცნობის შესახებ) ეფუძნება შემდეგ
გარემოებებს:
1.3.1. მოსარჩელემ და მოპასუხემ იქორწინეს 2008 წლის 22 ნოემბერს.
თანაცხოვრების პერიოდში, 2010 წლის 6 აპრილს შეეძინათ შვილი
ლუკა ზუბიტაშვილი (შემდეგში „არასრულწლოვანი“). რადგან მოპასუხე
იყო ნასამართლევი და ეს ხელს უშლიდა მოსარჩელეს საჯარო
სამსახურში (იუსტიციის სამინისტრო) დაწინაურებაში, მხარეთა
თანაცხოვრების პერიოდში, მეუღლეები ურთიერთშეთანხმებით
ფიქციურად განქორწინდნენ 2010 წლის 29 მარტს და შემდეგ, 2015
წლის 3 აპრილს კვლავ დაქორწინდნენ. ფიქციური განქორწინების
შემდეგ მხარეები ჩვეულებრივ აგრძელებდნენ თანაცხოვრებას ერთ
ოჯახად და ეწეოდნენ საერთო მეურნეობას - ერთად წყვეტდნენ
ბავშვთან დაკავშირებულ და საოჯახო საკითხებს, ერთად
მოგზაურობდნენ და ერთობლივად იღებდნენ მონაწილეობას
სხვადასხვა ღონისძიებებში.
1.3.2. დაძაბული ურთიერთობის გამო, მხარეთა შორის თანაცხოვრება
რეალურად შეწყდა 2017 წლის 1 ნოემბერს, რის შემდეგაც მეუღლეები
ცალ-ცალკე ცხოვრობენ, არასრულწლოვანი ცხოვრობს დედასთან.
1.3.3. მოსარჩელის იურიდიული ინტერესია ფიქციური განქორწინებიდან
კვლავ დაქორწინებამდე პერიოდში (2010-2015წწ) შეძენილი ქონების
მხარეთა ქორწინების განმავლობაში შეძენილად აღიარება და
თანამესაკუთრედ ცნობა.

2. მოპასუხის პოზიცია
2.1. მოპასუხემ წარდგენილი შესაგებლით სარჩელი არ ცნო და განმარტა,
რომ მხარეები კონფლიქტისა და უთანხმოების გამო რეალურად
დაშორდნენ 2010 წლის 29 მარტს, რისი ინიციატორიც იყო
მოსარჩელე. მოპასუხეს სურდა ოჯახის შენარჩუნება და შემდეგ მისი
აღდგენა, მაგრამ უშედეგოდ. მოპასუხე არ უარყოფს, რომ სადავო
პერიოდში მას კარგი ურთიერთობა ჰქონდა მოსარჩელესთან, პირველ
რიგში ბავშვთან მიმართებით. რაც შეეხება მოსარჩელის საჯარო
სამსახურში დაწინაურების საკითხს, მოპასუხის განმარტებით,
აღნიშნული არ შეესაბამება სინამდვილეს, ვინაიდან მოსარჩელე
განქორწინების შემდეგ არ დაწინაურებულა - მხარეები
განქორწინდნენ 2010 წლის 29 მარტს, ხოლო მოსარჩელე სამსახურში
დააწინაურეს 2010 წლის 17 თებერვალს.
2.2. მოპასუხის განმარტებით, მას ნამდვილად ჰქონდა მოსარჩელესთან
პერიოდული მიმოწერა, რასაც უკავშირებს არასრულწლოვნის
ინტერესებს, ასევე ოჯახის აღდგენის მცდელობას. იგი ასევე არ
უარყოფს მოსარჩელესთან ერთად მოგზაურობას, თუმცა განმარტავს,
რომ ეს არ იყო დაკავშირებული მეუღლეთა თანაცხოვრებასთან,
მოგზაურობისას მათთან ერთად იყო არასრულწლოვანი და მისი ძიძა,
ხოლო ერთად მოგზაურობა არასრულწლოვნის ინტერესებიდან
გამომდინარეობდა. მოპასუხე მიუთითებს მხარეთა შორის მიმდინარე
სხვა საოჯახო დავებზე, სადაც მოსარჩელე ითხოვდა ქორწინების
შეწყვეტას (საუბარია იმ ქორწინებაზე, რომლის ბათილობასაც
წინამდებარე დავაში ითხოვს მოსარჩელე). ამდენად, მოპასუხის
აზრით, მოსარჩელის მიზანია, დაკმაყოფილდეს მისი სარჩელი
მხარეთა შორის მიმდინარე ქონებრივ დავაში (ქორწინების
განმავლობაში შეძენილი ქონების გაყოფა).

3. თბილისის საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილება

3.1. თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის

2021 წლის 26 იანვრის გადაწყვეტილებით სარჩელი არ
დაკმაყოფილდა.

4. მოსარჩელის სააპელაციო საჩივარი

4.1. გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა მოსარჩელემ,
მოითხოვა გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი
გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილება.

5. სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება და დასკვნები

5.1. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის

2023 წლის 7 მარტის გადაწყვეტილებით სააპელაციო საჩივარი
დაკმაყოფილდა. გაუქმდა გასაჩივრებული გადაწყვეტილება და
სარჩელი დაკმაყოფილდა: ბათილად იქნა ცნობილი მოსარჩელესა და
მოპასუხეს შორის 2010 წლის 29 მარტის N01182003544 სააქტო
ჩანაწერით რეგისტრირებული განქორწინება, ასევე, 2015 წლის 3
აპრილის N01181005704 სააქტო ჩანაწერით რეგისტრირებული
ქორწინება.
5.2. სააპელაციო პალატამ აღნიშნა, რომ მოცემულ დავაში სასამართლოს
უნდა შეეფასებინა განქორწინების დროს მხარეთა ნების გამოვლენის
ნამდვილობა, რისთვისაც იხელმძღვანელა სამოქალაქო კოდექსის 56-ე
მუხლით (როცა ნების გამომვლენი, ასევე მისი მიმღები მოქმედებენ იმ
განზრახვის გარეშე, რომ ამ გარიგებას შესაბამისი იურიდიული შედეგი
მოჰყვეს) და აღნიშნა, რომ იმისათვის, რათა სადავო გარიგებები
(განქორწინებისა და ქორწინების შესახებ სააქტო ჩანაწერები)
მიჩნეულ იქნას მოჩვენებით გარიგებებად, აუცილებელია ისეთი
ფაქტობრივი გარემოებების არსებობა, რომლებიც მიუთითებენ ნების
გამოვლენის ნაკლზე, ფიქციური გარიგების შესახებ
„ურთიერთშეთანხმებაზე“, საერთო მიზანზე, რაც არ შეესაბამება მათ
მიერ გარეგანი ნების გამოვლენას. ნების გამოვლენის ნაკლზე
მითითებისას მოსარჩელეს ეკისრება იმ გარემოებების დადასტურება,
რომლებიც განაპირობებს გარიგების ბათილობას. ამასთან,
პრეზუმირებულია, რომ თუნდაც მოსარჩელე უთითებდეს გარიგების
ერთი მხარის არაკეთილსინდისიერებაზე, ივარაუდება, რომ
გარიგების მეორე მხარე მოქმედებდა კეთილსინდისიერად, რისი
გაქარწყლებაც მოსარჩელეს ევალება. იმ პირობებში, როდესაც მხარე
ადასტურებს განქორწინების ფაქტს, მაგრამ მიუთითებს, რომ
განქორწინება ფიქციური იყო, ამ ფაქტობრივი გარემოების
დადასტურებამდე იმ მხარის სასარგებლოდ, რომელიც ამტკიცებს,
რომ განქორწინება ფიქციური არ ყოფილა მოქმედებს პრეზუმფცია,
 რომ განქორწინება რეალური იყო. იურიდიული თვალსაზრისით,
ფაქტი განქორწინების რეგისტრაციის შესახებ საწინააღმდეგოს
დადასტურებამდე მიუთითებს, რომ მხარეებს შორის ქორწინება
შეწყდა და მათ ერთმანეთის მიმართ აღარ გააჩნიათ ქორწინებასთან
დაკავშირებული უფლებები და მოვალეობები.
5.3. სააპელაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა სამოქალაქო კოდექსის
1106-ე მუხლით, ასევე მიუთითა მხარეთა შორის მტკიცების ტვირთის
განაწილების სპეციალურ წესზე, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის
მე-4, 102-ე მუხლებზე და აღნიშნა, რომ სსკ-ის 56-ე მუხლის
საფუძველზე გარიგების მოჩვენებითად მიჩნევისთვის დიდი
მნიშვნელობა ენიჭება იმგვარ ფაქტებს, რომელთა ერთობლივი
ანალიზი ეჭვქვეშ აყენებს გარიგების ნამდვილობას.
5.4. მოცემულ შემთხვევაში მოსარჩელე აცხადებდა, რომ მას სამსახურში
დაწინაურებაში ხელს უშლიდა მოპასუხის ნასამართლეობა, რის
გამოც ისინი ფიქციურად განქორწინდნენ, შესაბამისად, მათ მიერ
გამოვლენილი ნება განქორწინების შესახებ არ
შეესაბამებოდა რეალურ ნებას. სააპელაციო სასამართლომ მიუთითა,
რომ მოსარჩელის ამ განცხადებას მოპასუხე სათანადოდ არ
შედავებია, მან მხოლოდ ის განმარტა, რომ მხარები რეალური
კონფლიქტის და უთანხმოების გამო განქორწინდნენ 2010 წლის 29
მარტს. შესაბამისად, სასამართლოს მოსაზრებით, გარიგების
მოჩვენებითად, ფიქციურად მიჩნევისთვის აუცილებელი იყო
მხარეთა ნების, განზრახვის შეფასება ოჯახური თანაცხოვრების
გაგრძელების თვალსაზრისით. ამდენად, პალატამ დაასკვნა, რომ
განქორწინების ფიქციურად მიჩნევისთვის სათანადოდ უნდა
შეფასებულიყო ოჯახური ცხოვრების მნიშვნელობა, რაც მიიღწეოდა
მეუღლეთა ფაქტობრივი ცხოვრების დადასტურებით.
5.5. სააპელაციო სასამართლომ იმსჯელა და და შეაფასა სადავო
პერიოდში (2010 წლის 29 მარტიდან (განქორწინების შესახებ სააქტო ჩანაწერის
გაცემიდან) 2015 წლის 3 აპრილამდე (ქორწინების რეგისტრაციამდე)) მეუღლეთა
ფაქტობრივად თანაცხოვრების ფაქტი და ამ გარემოების
დასადასტურებლად მოიშველია საქმეში არსებული დოკუმენტები
(მხარეთა მიერ ქვეყნის საზღვრის არაერთხელ ერთობლივად
გადაკვეთის დამადასტურებელი მტკიცებულებები; ამავე პერიოდში
მოპასუხის მიერ შევსებული ფიზიკური პირის ქონების გადასახადის
წლიური დეკლარაცია, სადაც მოსარჩელე „მეუღლედაა“
მოხსენიებული; მხარეთა მიერ ერთობლივად გადაღებული და
 სოციალურ ქსელში გავრცელებული ფოტოსურათები (საიდანაც ჩანს,
რომ ისინი ატარებენ საქორწინო ბეჭდებს); მიმოწერები
ელექტრონულით ფოსტით, სადაც მხარეები ათანხმებენ
ერთობლივად სამოგზაუროდ წასვლის თარიღებს, ერთმანეთს
მიმართავენ სიტყვებით: „სიხ“, „სიხა“, „მიყვარხარ“, „მეც მიყვარხარ“,
„გკოცნი“ და სხვა; 2011 წლის 14 დეკემბერს სოციალურ ქსელში ერთ-
ერთი წვეულებიდან ერთ-ერთი კომპანიის მიერ გაზიარებული,
მხარეთა ერთობლივი ფოტოსურათი, რომელზეც კომენტარების
სახით სხვადასხვა პირები გამოხატავენ თავიანთ პოზიციას და
მოსარჩელეს და მოპასუხეს „მეუღლეებად“, „წყვილად“
მოიხსენიებენ), საქმეზე მოწმის სახით დაკითხულ პირთა (მოსარჩელისა
და მოპასუხის მეგობრების, მეზობლების, მოპასუხის მძღოლისა და არასრულწლოვნის
ძიძის - ნ.შ–ძე (მეზობელი), მ.ჯ–ი (ძიძა), ს.ფ–ძე (მოსარჩელის მეგობარი), თ.ფ–ძე
(მეზობელი), ზ.პ–ი (მძღოლი), კ.ს–ი (მოპასუხის მეგობარი), ლ.ზ–ძე (მოპასუხის
მეგობარი)) ჩვენებები და დაასკვნა, რომ მოცემულ შემთხვევაში
მოსარჩელემ დაძლია მასზე დაკისრებულიი მტკიცების ტვირთი -
გააქარწყლა პრეზუმფცია, რომ „საწინააღმდეგოს დადასტურებამდე
ქორწინება რეალურია“, რის გამოც მტკიცების ტვირთი გადავიდა
მოპასუხეზე, ხოლო მოპასუხემ ვერ წარმოადგინა სააპელაციო
სასამართლოს მიერ დადასტურებული ზემოაღნიშნული ფაქტობრივი
გარემოებებისა და მტკიცებულებების გამაბათილებელი საპირწონე
დასაბუთება, რომელთა ინდივიდუალური ან ერთობლივი ანალიზი
(სსსკ-ის 105.2 მუხლი) სასამართლოს მისცემდა შესაძლებლობას
გაეზიარებინა მისი პოზიცია. ამდენად, სასამართლომ დაასკვნა, რომ
მის მიერ გადაწყვეტილებაში ასახული ფაქტობრივი გარემოებები
მიუთითებდა მხარეთა მოჩვენებითი ნების გამოვლენაზე და ქმნიდა
დასაბუთებულ ვარაუდს ფიქციური გარიგების (განქორწინების)
თაობაზე. ასეთი სახით ნების გამოვლენა კი, სსკ 56.2-ე მუხლის
შესაბამისად, ქმნიდა მისი ბათილობის საფუძველს.
5.6. სააპელაციო პალატამ არ გაიზიარა მოპასუხის პრეტენზია იმის
შესახებ, რომ წინამდებარე დავის ფარგლებში სასამართლოს ასევე
უნდა შეემოწმებინა მოპასუხის საკუთრების უფლებაში ჩარევის
მართლზომიერება და აღნიშნა, რომ მითითებული დავის საგანია
განქორწინებისა და ქორწინების ბათილობის საფუძვლიანობის
კვლევა, ხოლო მხარეთა შორის ქონებრივი დავა ცალკე სასარჩელო
წესით მიმდინარეობს.
5.7. სასამართლომ ასევე არ გაიზიარა მოპასუხის არგუმენტი მოსარჩელის
მხრიდან უფლების ბოროტად გამოყენების შესახებ და აღნიშნა, რომ
 კეთილსინდისიერებაზე დაყრდნობით იქმნება ის სამართლიანი
შედეგი, რაც თითოეული მხარისთვის მნიშვნელოვანია. განსახილველ
შემთხვევაში კი, ორივე მხარის (მოსარჩელისა და მოპასუხის) ქმედება
მიზნად ისახავდა მესამე პირის (დამსაქმებლის) მოტყუებას,
შეცდომაში შეყვანას. ამდენად, იმის გათვალისწინებით, რომ
მოპასუხეს შესაგებელში არ მიუთითებია, რომ მოსარჩელეს ამ
ქმედების განხორციელებისას ამოძრავებდა მისთვის ზიანის
მიყენების განზრახვა, სააპელაციო პალატის მოსაზრებით, ამ
შემთხვევაში სასამართლო ვერ გამოიყენებდა კეთილსინდისიერების
ტესტს ფართო გაგებით.

6. მოპასუხის საკასაციო საჩივრის მოთხოვნა და საფუძვლები:

6.1. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის

2023 წლის 7 მარტის გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გაასაჩივრა
მოპასუხემ, გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმებისა და
სარჩელის უარყოფის მოთხოვნით.
6.2. კასატორის მოსაზრებით, სააპელაციო სასამართლომ სადავო
სამართლებრივ ურთიერთობაზე არასწორად გაავრცელა ანალოგიით
სამოქალაქო კოდექსის 56-ე მუხლი და მოჩვენებით გარიგებად
შეაფასა განქორწინების სააქტო ჩანაწერი. ამ საფუძვლით
განქორწინების ბათილად ცნობა გამოიწვევს მხარეთა კერძო
ავტონომიასა და მათი ნების თავისუფლებაში ჩარევას - თავად
განსაზღვრონ და გადაწყვიტონ რა ტიპის საქორწინო-სამართლებრივი
რეჟიმის ფარგლებში სურთ საკუთარი უფლებებისა და მოვალეობების
რეგულირება. იმის გათვალისწინებით, რომ არც ქართული
კანონმდებლობა და არც ევროპული სასამართლო პრაქტიკა არ
აწესებს ქორწინების რეგისტრაციის რაიმე წინასწარ ვალდებულებას
ოჯახური ცხოვრებისა და საერთო საოჯახო მეურნეობის წარმართვის
ნაწილში, ხოლო რეგისტრაციის ვალდებულებას მხოლოდ ქონებრივი
უფლებებისა და მოვალეობების წარმოშობას უკავშირებს,
დასახელებული საფუძვლით განქორწინების ბათილად ცნობა
ცხადად გამოიწვევს მხარეთა კერძო ავტონომიაში ჩარევას.
შესაბამისად, თუ მიუხედავად ქორწინების შესაბამის ორგანოში
რეგისტრაციისა, მაინც წარმოიშობა ქონებრივი უფლებები და
მოვალეობები, მაშინ ინდივიდის ნების გამოხატვის თავისუფლება,
 თავად განსაზღვროს კანონმდებლობით მინიჭებული უფლებები
ქორწინების სასურველ სამართლებრივ რეჟიმში შესვლასთან
დაკავშირებით, აზრს მოკლებული ხდება. საკასაციო სასამართლოც
აღნიშნავს თავის ერთ-ერთ გადაწყვეტილებაში, რომ „ქალისა და
მამაკაცის მუდმივი და მყარი თანაცხოვრება, რეგისტრაციის
მიუხდავად, ოჯახია, ხოლო თანამცხოვრები ქალი და მამაკაცი,
დამკვიდრებული შეხედულების მიხედვით, მეუღლეები არიან,
თუმცა სსკ-ის 1151-ე მუხლის თანახმად, მეუღლეთა უფლება-
მოვალეობებს მხოლოდ საქართველოს კანონომდებლობით
დადგენილი წესით რეგისტრირებული ქორწინება წარმოშობს (სუსგ
საქმე #ას-392-2021).
6.3. სააპელაციო სასამართლომ არასწორად დაასკვნა, რომ სადავო
პერიოდში მხარეთა ფაქტობრივი თანაცხოვრება ქმნიდა
განქორწინების აქტის ფიქციურად მიჩნევის შესაძლებლობას მაშინ,
როდესაც როგორც ქართული კანონმდებლობა, ისე ევროპული
პრაქტიკა ქმნის შესაძლებლობას ინდივიდს ჰყავდეს ოჯახი
ქორწინების სამართლებრივი რეგისტრაციის გარეშე. თავის ერთ-ერთ
გადაწყვეტილებაშიც ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო
განმარტავს, რომ ევროპული კონვენციის ხელმომწერმა
სახელმწიფოებმა ქონებრივი უფლებებისა და მოვალეობების
წარმოშობის საკითხის რეგულირებისას სპეციალური
სამართლებრივი აღიარება არ უნდა მიანიჭონ ფაქტობრივად შექმნილ
ოჯახებსა და მსგავს ურთიერთობებს (Babiarz v. Poland, Jonson and
others v. Irland). ამდენად, განქორწინების ფიქციურობის
დასადასტურებლად ვერ გამოდგება მხოლოდ ფაქტობრივი
თანაცხოვრებით ოჯახის არსებობის დადასტურება, ვინაიდან ასეთ
შემთხვევაში უგულებელყოფილი იქნება განქორწინების
მარეგულირებელი სამართლებრივი ნორმის მიზანი და ინდივიდის
ნების თავისუფლება, თავად განსაზღვროს სურს თუ არა ქორწინება ან
განქორწინება და თუ სურს, რა ტიპის სამართლებრივ რეჟიმში.
ამდენად, ბუნდოვანია, რატომ უნდა მიიჩნიოს სასამართლომ
განქორწინების ფიქციურობის მიზნებისთვის მნიშვნელოვნად
მხარეთა შორის ფაქტობრივი თანაცხოვრების დადასტურება მაშინ,
როდესაც სრულიად შესაძლებელია ქალს და მამაკაცს თანაცხოვრების
მიუხედავად, სულაც არ ჰქონდეთ მეუღლეთა უფლება-მოვალეობათა
წარმოშობის სურვილი (იხ. სუსგ ას-392-2021).
6.4. ამასთან, გასათვალისწინებელია და ნიშანდობლივია ისიც, რომ თუ
 მხარეები ფიქციური განქორწინების შემდეგ კვლავაც აგრძელებენ
თანაცხოვრებას, ლოგიკურია, უნდა არსებობდეს თვით ამ ფიქციის
განმაპირობებელი მიზანი, მიზეზი და კონკრეტული,
ერთმნიშვნელოვანი მოტივაცია, რომელიც გაამართლებს ფიქციის,
როგორც მოქმედების განხორციელების არსს. ამდენად, მოცემულ
შემთხვევაში, მნიშვნელოვანია დეტალურად შეფასდეს
სინამდვილეში არსებობდა თუ არა განქორწინების მიზეზი,
რამდენად დგას მოსარჩელის მიერ დასახელებული მოტივაცია საღ
აზრთან ახლოს, რამდენად ლოგიკურია იგი ან/და რამდენად
მიმართავდა სხვა კეთილსინდისიერი და ჩვეულებრივი
განვითარების მქონე პირი განქორწინების ფიქციას ბათილობის
მსურველი მხარის მიერ დასახელებულ გარემოებებსა და პირობებში.
6.5. მოსარჩელე აცხადებს, რომ განქორწინების მოტივაციას
წარმოადგენდა მისი სამსახურში დაწინაურების სურვილი, რაშიც
ხელი ეშლებოდა მეუღლის ნასამართლეობის გამო. აღნიშნულის
საპირისპიროდ, ქვემდგომი ინსტანციის სასამართლომ
ერთმნიშვნელოვნად განმარტა, რომ არ არსებობდა რაიმე
სამართლებრივი რეგულაცია, რომელიც ოჯახის წევრის (მეუღლის)
ნასამართლეობის გამო ხელს შეუშლიდა მოსარჩელეს
თანამდებობრივ წინსვლაში. ამასთან, საქმის მასალებით
დადგენილია, რომ მოსარჩელე 2009 წლიდან მუშობდა იუსტიციის
სამინისტროში, ხოლო 2010 წლის 17 თებერვალს იგი ისე
დააწინაურეს (მეორე კატეგორიის მრჩევლის პოზიციიდან
გადაიყვანეს პირველი კატეგორიის მრჩევლის პოზიციაზე), რომ
ქორწინებას ხელი არ შეუძლია, მხარეები კი განქორწინდნენ იმავე
წლის 29 მარტს. ამდენად, როდესაც დადგენილია, რომ ჯერ კიდევ
რეგისტრირებული ქორწინებისას დაწინაურდა მოსარჩელე,
არადამაჯერებელია მის მიერ დასახელებული მოტივაციის
ნამდვილობა. ამავე დროს, თუნდაც დასტურდებოდეს განქორწინების
მოტივაციის ნამდვილობა, იმ პირობებში, როდესაც მოსარჩელე იყო
საჯარო მოხელე, თუ იგი შეგნებულად, სამსახურში დაწინაურების
მიზნით წარუდგენდა სამინისტროს გაყალბებულ და არასწორ
მონაცემებს, მისი ქმედება უნდა შეფასებულიყო დანაშაულებრივად
სისხლის სამართლის კოდექსის 362.2-ე მუხლის შესაბამისად.
6.6. კასატორის მოსაზრებით, სასამართლომ არასწორად შეაფასა საქმეში
არსებული მტკიცებულებებიც და გასაჩივრებული გადაწყვეტილების
გაუქმებას არასწორად დაუდო საფუძვლად ისინი. ასევე არასწორად,
 სასამართლოსთვის მიცემული განმარტებებისგან საპირისპირო
შინაარსით წარმოაჩინა საქმეზე მოწმის სახით დაკითხულ პირთა
ჩვენებებიც.

7. საკასაციო სამართალწარმოების ეტაპი

7.1. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა

პალატის 2023 წლის 30 მაისის განჩინებით საკასაციო საჩივარი
წარმოებაში იქნა მიღებული სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე
მუხლის მიხედვით დასაშვებობის შესამოწმებლად.

სამოტივაციო ნაწილი

საკასაციო სასამართლო საქმის მასალების შესწავლის, საკასაციო

საჩივრის არსებითად განხილვისა და მტკიცებულებათა
ერთობლივად გაანალიზების შედეგად მივიდა დასკვნამდე, რომ
მოპასუხის საკასაციო განაცხადი ნაწილობრივ დასაბუთებულია და
იგი ნაწილობრივ უნდა დაკმაყოფილდეს შემდეგი არგუმენტაციით:
8. სსსკ-ის 404-ე მუხლის პირველი ნაწილით, საკასაციო სასამართლო
გადაწყვეტილებას ამოწმებს საკასაციო საჩივრის ფარგლებში,
ამავე კოდექსის 407-ე მუხლის პირველი ნაწილით, საკასაციო
სასამართლო იმსჯელებს მხარის მხოლოდ იმ ახსნა-განმარტებაზე,
რომელიც ასახულია სასამართლო გადაწყვეტილებებში და სხდომის
ოქმებში. გარდა ამისა, შეიძლება მხედველობაში იქნეს მიღებული
ამ კოდექსის 396-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ვ“ ქვეპუნქტში
მითითებული ფაქტები; ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად,
სააპელაციო სასამართლოს მიერ დამტკიცებულად ცნობილი
ფაქტობრივი გარემოებები სავალდებულოა საკასაციო
სასამართლოსათვის, თუ წამოყენებული არ არის დასაშვები და
დასაბუთებული პრეტენზია (შედავება).
9. კასატორის პრეტენზიების შემოწმებამდე, საკასაციო სასამართლო,
პირველ რიგში, შეეხება წინამდებარე დავის მიმართ მოსარჩელის
იურიდიული ინტერესის არსებობის საკითხს (სამოქალაქო
საპროცესო კოდექსის 180-ე მუხლის მიხედვით).
10. საკასაციო სასამართლოს არაერთ განჩინებაშია განმარტებული, რომ
იურიდიული ინტერესი აღიარებითი სარჩელის აღძვრის
წინაპირობაა, რაც იმას ნიშნავს, რომ სასამართლო არ მიიღებს
 სარჩელს, თუ მოსარჩელეს არ აქვს ასეთი სარჩელის აღძვრის
ინტერესი. ამიტომ, სსსკ-ის 178-ე მუხლის „თ“ ქვეპუნქტი
ავალდებულებს მოსარჩელეს მიუთითოს მის მიერ აღძრულ
აღიარებით სარჩელში ასეთ იურიდიულ ინტერესზე. თუმცა,
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ იურიდიული ინტერესი არის არა
სარჩელის შინაარსის საკითხი, არამედ, ამ სარჩელის აღძვრის, მისი
განსახილველად მიღების წინაპირობა.
11. აღიარებითი სარჩელები ყოველთვის გულისხმობენ მოდავე მხარეებს.
ამიტომ, ასეთ სარჩელებში ყოველთვის გვყავს ორი მოდავე მხარე -
მოსარჩელე და მოპასუხე, რითაც იგი განსხვავდება უდავო წარმოების
წესით იურიდიული ფაქტის დადგენისაგან (მაგ, მამობის დადგენა,
სახელის ან/და გვარის შეცვლის რეგისტრაციის ან შვილად აყვანის
ფაქტების დადგენა - 312-ე მუხლის „გ“ პუნქტი).
12. გარდა იმისა, რომ აღიარებითი სარჩელის მიღებისათვის საჭიროა
ყველა ის დადებითი თუ უარყოფითი წინაპირობები, რომლებიც
მითითებულია 178-ე მუხლში (სარჩელის შინაარსი), აღიარებით
სარჩელს წაეყენება კიდევ ერთი დამატებითი წინაპირობა -
იურიდიული ინტერესი. აქედან გამომდინარე, თუ არსებობს
სარჩელის აღძვრის ყველა წინაპირობა, რომლებიც
გათვალისწინებულია 178-ე მუხლით, მაგრამ არ არსებობს
იურიდიული ინტერესი, მოსარჩელეს უარი უნდა ეთქვას
აღიარებითი სარჩელის მიღებაზე და განხილვაზე. განსხვავებით
მიკუთვნებითი (აღსრულებითი) სარჩელებისა, რომლებიც
მიმართულია დარღვეული უფლების დაცვისაკენ, აღიარებითი
სარჩელების დროს მოსარჩელის უფლება ჯერ კიდევ არაა
დარღვეული, მაგრამ არსებობს მისი მომავალში დარღვევის
საშიშროება, რადგან ვიღაცა ედავება მას ამ უფლებაში.
13. აქედან გამომდინარე, იურიდიული ინტერესის არსებობისათვის,
რომელიც წარმოადგენს აღიარებითი სარჩელის მიღებისა და
განხილვის წინაპირობას, საჭიროა, რომ:
ა) მოსარჩელეს ედავებოდნენ უფლებაში; ბ) დავის არსებობა უნდა ქმნ
იდეს მოსარჩელის უფლების მომავალში დარღვევის რეალურ საშიშრ
ოებას; გ) აღიარებითი სარჩელის გადაწყვეტა დავის გადაწყვეტის საუ
კეთესო საშუალება უნდა იყოს, კერძოდ, გადაწყვეტილების შედეგად
სრულად გარკვეული შედეგი უნდა დგებოდეს მხარისათვის, აღიარებ
ითი სარჩელის დაკმაყოფილება უნდა ქმნიდეს იმ უფლებისა თუ ურ
თიერთობის განსაზღვრულობას, რაც მოსარჩელესა და მოპასუხეს შო
 რის წარმოშობილი დავის გამო ირღვევა; დ) აღიარებითი სარჩელი
დაუშვებელია, თუ უკვე შესაძლებელია სარჩელი თვით
ვალდებულების შესრულების თაობაზე, ე.ი. თუ შესაძლებელია
აღიძრას მიკუთვნებითი (აღსრულებითი)
სარჩელი (იხ. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს დიდი პალატ
ის გადაწყვეტილება საქმეზე Nას-664-635-2016,
02.03.2017წ; შეადარეთ ასევე, სუსგ-ებს: N1089-1009-2017, 05.12.2017წ;
Nას-437-409-17 29.09.17, Nას 916—857-17 12.09.17, Nას-302-285-17,
16.06.17, Nას-244-232-17 19.05,17 Nას-937-887-2015, 10.11.2015წ.; Nას-
17-14-2015, 01.07.2015წ.; ას-1069-1008-2015, 16.12.2015წ.; Nას-869-819-
2015, 11.12.2015წ.; Nას- 773-730-2015, 08.09.205წ.; Nას-181-174-2016,
06.05.2016წ.; Nას-1025-967-2015, 23.12.2015წ.; Nას-323-308, 2016,
03.06.2016წ.; Nას-407-390-2016, 10.6.2016წ; Nას-375-359-2016,
17.06.2016წ; საქმე Nას-595-554-2017, 15.12. 2017წ.).
14. როგორც ზემოთ უკვე აღინიშნა, თავდაპირველად მოსარჩელემ
მოპასუხის მიმართ წარდგენილი სარჩელით მოითხოვა
განქორწინებისა და ქორწინების ბათილად ცნობა, არასრულწლოვნის
საცხოვრებელი ადგილის განსაზღვრა, ალიმენტის დაკისრება და
ქორწინების პერიოდში შეძენილ ქონებაზე თანამესაკუთრედ ცნობა.
მოსარჩელე მიუთითებდა, რომ განქორწინებისა და ქორწინების
ბათილობას იგი ითხოვდა განქორწინებიდან კვლავ დაქორწინებამდე
პერიოდში (2010-2015წწ) მეუღლეთა მიერ შეძენილ ქონებაზე
მესაკუთრედ ცნობის მიზნით. თბილისის საქალაქო სასამართლოს
სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2021 წლის 17 სექტემბრის განჩინებით
ცალკე წარმოებად გამოიყო წინამდებარე დავის ფარგლებში
განსახილველი სასარჩელო მოთხოვნები განქორწინებისა და
ქორწინების ბათილად ცნობის შესახებ (მას მიენიჭა ახალი საქმის ნომერი
(#2/28056-21)), დანარჩენ მოთხოვნებს კი, მიენიჭა ერთი სარეგისტრაციო
ნომერი (#2/11491-18) და მასზე ამჟამად მიმდინარეობს
სხვა სამოქალაქო საქმისწარმოება.
15. წარდგენილი სასარჩელო მოთხოვნების შინაარსისა და
ზემოაღნიშნული განმარტებების ურთიერთშეჯერებით, საკასაციო
სასამართლო ასკვნის, რომ მოსარჩელის იურიდიულ ინტერესს
წინამდებარე დავაში წარმოადგენს სადავო პერიოდში (2010 წლის 29
მარტს რეგისტრირებული განქორწინებიდან 2015 წლის 3 აპრილს
რეგისტრირებულ ქორწინებამდე) მხარეთა მიერ შეძენილი ქონების
ქორწინების განმავლობაში შეძენილად აღიარება და
 თანამესაკუთრედ ცნობა. ამ სამართლებრივი შედეგის მიღწევა კი
შეუძლებელია სადავო აქტების (განქორწინებისა და ქორწინების)
ბათილობის გარეშე. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, იმ შემთხვევაში, თუ
მოსარჩელე დაამტკიცებს განქორწინებისა და ქორწინების
ბათილობის წინაპირობებს, მიღწეული იქნება მისი მიზანი სადავო
პერიოდში შეძენილ ქონებასთან მიმართებით საკუთრების აღიარების
შესახებ.
16. ამრიგად, ვინაიდან გამოკვთილია წინამდებარე დავის მიმართ
მოსარჩელის იურიდიული ინტერესის არსებობის საკითხი, საკასაციო
სასამართლო თანმიმდევრობით შეაფასებს მოპასუხის (კასატორის)
საკასაციო პრეტენზიებს.
17. კასატორის ძირითადი საკასაციო პრეტენზია ემყარება იმას, რომ
სააპელაციო სასამართლომ სადავო სამართლებრივ ურთიერთობაზე
ანალოგიით არასწორად გაავრცელა სამოქალაქო კოდექსის 56-ე
მუხლი და მოჩვენებით გარიგებად შეაფასა განქორწინებისა და
ქორწინების სააქტო ჩანაწერები. ამასთან, არასწორად დაასკვნა, რომ
სადავო პერიოდში მხარეთა ფაქტობრივი თანაცხოვრება ქმნიდა
განქორწინების აქტის ფიქციურად მიჩნევის შესაძლებლობას.
18. კასატორის პრეტენზიების შემოწმების მიზნით, უპირველესად,
მხარეთა შორის არსებული ურთიერთობის სამართლებრივი სახე
უნდა განისაზღვროს და მხოლოდ ამის შემდეგ შეფასდეს
გასაჩივრებული გადაწყვეტილების კანონიერება.
19. საკასაციო სასამართლო არაერთ გადაწყვეტილებაში/განჩინებაში
უთითებს, რომ მოთხოვნის სამართლებრივი საფუძვლის რომელიმე
ფაქტობრივი წანამძღვრის (სამართლებრივი წინაპირობის)
არარსებობა გამორიცხავს მხარისათვის სასურველი სამართლებრივი
შედეგის დადგომას. საქმის განმხილველი სასამართლო
შეზღუდულია მხოლოდ მხარის მიერ მითითებული ფაქტობრივი
გარემოებებით, რაც შეეხება სამართლის ნორმების გამოყენებას,
სასამართლო, საქმეზე დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებების
შეფასებით, ადგენს თუ რა სამართლებრივი ურთიერთობა არსებობს
მხარეთა შორის და ამ ურთიერთობის მარეგულირებელი
სამართლებრივი ნორმების საფუძველზე აკმაყოფილებს ან არ
აკმაყოფილებს სარჩელს. მხარეთა შორის არსებული ურთიერთობის
შეფასება შედის სასამართლოს კომპეტენციაში, თუმცა საქმეზე
გადაწყვეტილება მიღებულ უნდა იქნეს შეჯიბრებითობის პრინციპის
სრულად რეალიზაციის პირობებში.
20. მოთხოვნის საფუძველი სამოქალაქო სამართალში, ზოგადად არის
სამართლის ის ნორმა, რომელიც დამოუკიდებლად ან სხვა
მოთხოვნის საფუძვლებთან ერთობლიობაში აფუძნებს ამა თუ იმ
მოთხოვნას ანუ სამოქალაქო სამართლებრივი ურთიერთობის
მონაწილეთა კონკრეტულ უფლება-მოვალეობებს (იხ.
ბოელინგი/ჭანტურია, სამოქალაქო საქმეებზე სასამართლო გადაწყვეტილებათა
მიღების მეთოდიკა, მეორე გამოცემა, თბ., 2004, 38.). კერძო-სამართლებრივი
ურთიერთობის მომწესრიგებელი მატერიალურ-სამართლებრივი
ნორმების დანიშნულებაა ურთიერთობაში მონაწილე სუბიექტების
უფლებების განსაზღვრა და მათი განხორციელების უზრუნველყოფა.
მოთხოვნა უფლების რეალიზაციის კანონით გათვალისწინებული
შესაძლებლობაა.
21. ყოველი კონკრეტული სამოქალაქო საქმის გადაწყვეტა
სასამართლოში, დაკავშირებულია გარკვეული ფაქტების
დადგენასთან. ფაქტების დადგენის აუცილებლობა განპირობებულია
იმით, რომ სასამართლო იხილავს და წყვეტს მხარეთა შორის
წარმოშობილ დავებს, რომლებიც სამართლით რეგულირებული
ურთიერთობებიდან წარმოიშობიან. სამართლებრივი ურთიერთობა
კი, როგორც ეს ცნობილია, შეიძლება აღმოცენდეს, განვითარდეს ან
შეწყდეს მხოლოდ იურიდიული ფაქტების საფუძველზე. სწორედ
მტკიცების ტვირთსა და მის სწორ განაწილებაზეა დამოკიდებული
დასაბუთებული და კანონიერი გადაწყვეტილების მიღება.
22. სასამართლოს უპირველესი ამოცანაა, დაადგინოს, თუ რას ითხოვს
მოსარჩელე მოპასუხისაგან და რის საფუძველზე, ანუ რომელ
ფაქტობრივ გარემოებებზე ამყარებს თავის მოთხოვნას. სასამართლომ
მხარის მიერ მითითებული მოთხოვნის ფარგლებში უნდა მოძებნოს
ის სამართლებრივი ნორმა (ნორმები), რომელიც იმ შედეგს
ითვალისწინებს, რისი მიღწევაც მხარეს სურს. ამასთან, მოთხოვნის
სამართლებრივ საფუძვლად განხილული ნორმა (ან ნორმები) შეიცავს
იმ აღწერილობას (ფაქტობრივ შემადგენლობას), რომლის შემოწმებაც
სასამართლოს ვალდებულებაა და რომელიც უნდა
განხორციელდეს ლოგიკური მეთოდების გამოყენების გზით, ანუ
სასამართლომ უნდა დაადგინოს, ნორმაში მოყვანილი აბსტრაქტული
აღწერილობა, რამდენად შეესაბამება კონკრეტულ ცხოვრებისეულ
სიტუაციას და გამოიტანოს შესაბამისი დასკვნები. ის მხარე,
რომელსაც აქვს მოთხოვნა მეორე მხარისადმი, სულ მცირე, უნდა
უთითებდეს იმ ფაქტობრივ შემადგენლობაზე, რომელსაც სამართლის
 ნორმა გვთავაზობს. აქედან გამომდინარე, შეგვიძლია, დავასკვნათ,
რომ მოთხოვნის სამართლებრივი საფუძვლის რომელიმე
ფაქტობრივი წანამძღვრის (სამართლებრივი წინაპირობის)
არარსებობა გამორიცხავს მხარისათვის სასურველი სამართლებრივი
შედეგის დადგომას.
23. როდესაც სამართლებრივი თვალსაზრისით განსახილველი და
გადასაწყვეტი საკითხი არ არის გათვალისწინებული და
რეგულირებული კანონის არც ერთ ნორმაში, ადგილი აქვს ხარვეზს
კანონმდებლობაში. ნორმის შერჩევა მოითხოვს მართლწესრიგის
მთელი სისტემის სათანადო ცოდნას. წინააღმდეგ შემთხვევაში
სამართლის შემფარდებელი ვერ განსაზღვრავს, თუ რომელი ნორმა
უნდა იქნეს გამოყენებული. ნორმის შერჩევა რთული აზრობრივი
პროცესია. ნორმის მისადაგების პროცესი შეიძლება დამთავრდეს
იმით, რომ ვერ იქნეს მოძიებული კონკრეტული ურთიერთობის
მომწესრიგებელი ნორმა. სამოქალაქო დავა, რომელიც კანონით
არაა პირდაპირ მოწესრიგებული, შეიძლება გადაწყდეს მსგავსი
ურთიერთობის მომწესრიგებელი ნორმის საფუძველზე. თუ
სამართლის შემფარდებელი, სამართლის განმარტების ხერხების
გამოყენების მიუხედავად, ვერ „პოულობს“ კონკრეტული შემთხვევის
მომწესრიგებელ ნორმას, მან უნდა გამოიყენეოს ყველაზე უფრო
მსგავსი შემთხვევის მარეგულირებელი ნორმა (analogia
legis). მოსამართლე ვალდებულია საკითხი გადაწყვიტოს იმ
შემთხვევაშიც, როდესაც არ არსებობს კონკრეტული ურთიერთობის
მომწესრიგებელი ნორმა (იხ. სუსგ-ას Nას-34-2022, 21.06.22 წ., იხ.
დამატებით: გ. ხუბუა, სამართლის თეორია, თბილისი, 2004,
გვ.168).
24. საკასაციო სასამართლო მიუთითებს სსკ-ის მე-5.1 მუხლზე, რომლის
თანახმად, კანონში პირდაპირ გაუთვალისწინებელი ურთიერთობის
მოსაწესრიგებლად გამოიყენება ყველაზე უფრო მსგავსი
ურთიერთობის მარეგულირებელი სამართლის ნორმა
(კანონის ანალოგია). ურთიერთობის მომწესრიგებელი კონკრეტული
ნორმის არარსებობისას, სსკ-ის მე-5 მუხლი, მოსამართლეს ანიჭებს
ანალოგიური ურთიერთობის მომწესრიგებელი ნორმის გამოყენების
უფლებას. აღნიშნული ნორმის მიზანია მოსამართლისათვის სსკ-ის
მე-4 მუხლით დაკისრებული მართლმსაჯულების განხორციელების
ვალდებულების შესრულებისათვის აუცილებელი სამართლებრივი
მექანიზმის შემუშავება, ანუ მოსამართლეს არ აქვს უფლება, უარი
 თქვას სამოქალაქო საქმეებზე მართლმსაჯულების განხორციელებაზე
იმ შემთხვევაშიც, თუ სამართლის ნორმა არ არსებობს, ან იგი
ბუნდოვანია. კანონის ხარვეზი კანონის საკანონმდებლო პროცესის
ბუნებრივ თანამდევ მოვლენად ანდა სამართლის
განვითარებისათვის აუცილებელ წინაპირობად ითვლება (შეადრ. ლ.
ჭანტურია, სამოქალაქო კოდექსის კომენტარი, წიგნი I, 2017, ველი. 2., დ.
კერესელიძე, კერძო სამართლის უზოგადესი სისტემური ცნებები, თბილისი, 2009,
გვ.61;).
25. საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ
კანონის ანალოგია გამოიყენება მხოლოდ მაშინ, როცა კონკრეტული
ურთიერთობის მომწესრიგებელი ნორმა გამოსაყენებელ კანონში არ
არის. ანალოგიის ადრესატი არის მოსამართლე. მხოლოდ მას
შეუძლია სამართალგამოყენების ამ მეთოდით სარგებლობა. კანონის
ანალოგიის გამოყენების წინაპირობა არის კანონის ე.წ. დაუგეგმავი,
ე.ი. წინასწარ გაუთვალისწინებელი არასრულყოფილება (იხ. სუსგ
საქმე Nას-34-2022, 21.06.22 წ.).
26. კანონის ანალოგიით გამოყენება გულისხმობს ამ ნორმის
განზოგადებას, რომელიც შეფასების გზითაა შესაძლებელი. ნორმის
შინაარსით დგინდება, რომ განსხვავება კანონით მოწესრიგებულ და
მოუწესრიგებელ შემთხვევებს შორის იმდენად მნიშვნელოვანი არ
არის, რომელიც გაამართლებდა მათ განსხვავებულად გადაწყვეტას,
ანუ გამოსაყენებელი ნორმის საერთო, ზოგადი ნიშნები, საკმარისი
უნდა იყოს სამართლებრივი შედეგის გამოყენების დასასაბუთებლად.
ამით დასტურდება ის, რომ კანონის (სამართლის ნორმის)
ანალოგიით გამოყენება, წარმოადგენს თანაბარი მოპყრობის
პრინციპის ერთ-ერთ გამოხატულებას. აგრეთვე შეუმჩნეველი არ
უნდა დარჩეს ზღვარი, რომელიც კანონის ინტერპრეტაციასა და
ხარვეზის შევსებას შორის არსებობს. ეს ზღვარი საკანონმდებლო
დანაწესების შესაძლო სიტყვა-სიტყვითი მნიშვნელობით არის
გავლებული. კანონის სიტყვითი მნიშვნელობის ფარგლებში
ხორციელდება ინტერპრეტაცია (ნორმის გამოყენების სფერო). სადაც
ამ ზღვრის გადასვლა ხდება, ადგილი აქვს კანონის ხარვეზის
დადგენასა და შევსებას (სამართლებრივი პრინციპის მოქმედების
სივრცე), ან დადგენილია, რომ ეს შემთხვევა ამ ნორმის გამოყენების
სფეროდან უნდა იქნეს ამოღებული (რესტრიქცია - ქმედების
საგამონაკლისო შემადგენლობა) (შეადრ. სუსგ საქმეNას-34-2022,
21.06.22 წ.).
27. საერთო სასამართლოები არაერთ
 გადაწყვეტილებაში/განჩინებაში უთითებენ, რომ მოთხოვნის
საფუძვლის განსაზღვრა სასამართლოს პრეროგატივაა და მხარის
მიერ სარჩელის დამფუძნებელ ნორმად კანონის ამა თუ იმ დანაწესის
მითითება არ არის გადაწყვეტილების მიღების პროცესში
სასამართლოსათვის ხელისშემშლელი, ამგვარი მიდგომა
გამომდინარეობს სამართალში დამკვიდრებული პრინციპიდან: „jura
novit curia“ (სასამართლომ იცის კანონი).
28. განსახილველ შემთხვევაში, ვინაიდან მოსარჩელე ითხოვს მასსა და
მოპასუხეს შორის 2010 წლის 29 მარტის სააქტო ჩანაწერით
რეგისტრირებული განქორწინებისა და 2015 წლის 3 აპრილის სააქტო
ჩანაწერით რეგისტრირებული ქორწინების აქტების ბათილად ცნობას
მათი ფიქციურობის საფუძვლით, საკასაციო საჩივრის ფარგლებში,
შესაფასებელია, არსებობს თუ არა ზემოაღნიშნული საფუძვლით
სადავო აქტების ბათილად ცნობის ფაქტობრივ-სამართლებრივი
წინაპირობა, ამასთან, უნდა მოიძებნოს მსგავსი ურთიერთობის
მარეგულირებელი სამართლებრივი ნორმა.
29. საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ განქორწინების
ბათილობას არ ითვალისწინებს სამოქალაქო კანონმდებლობა, თუმცა
სამოქალაქო კოდექსის შესაბამისი ნორმებით განსაზღვრულია
ქორწინების ბათილობის საფუძვლები და განმარტებულია
„ფიქციური ქორწინების“ ცნება. კერძოდ, სსკ 1145-ე მუხლის
თანახმად, ქორწინება, რომელიც მიზნად არ ისახავდა ოჯახის
შექმნას, შეიძლება ცნობილ იქნეს ბათილად (ფიქციური ქორწინება).
ქორწინების ფიქციურობის საფუძვლით სარჩელის აღძვრა შეუძლია
როგორც სააგენტოს ტერიტორიულ სამსახურს, ასევე - ერთ-ერთ
მეუღლეს. როგორც უკვე აღინიშნა, მოსარჩელე სადავოდ ხდის
განქორწინების შესახებ მეუღლეთა მიერ გამოვლენილ ნამდვილ ნებას
და ამ საფუძვლით ითხოვს სადავო აქტის (განქორწინების)
ბათილობას, მოსარჩელის მოთხოვნის დამფუძნებული სპეციალური
ნორმა კი არ არსებობს. ამდენად, საკასაციო სასამართლო სსკ მე-5
მუხლზე დაყრდნობით, მართებულად მიიჩნევს ამ ურთიერთობაზე
ანალოგიის წესით გავრცელდეს ყველაზე უფრო მსგავსი
ურთიერთობის მარეგულირებელი ნორმა - სამოქალაქო კოდექსის
1145-ე მუხლი იმგვარად, რომ შესაძლებელი იყოს ფიქციური
ქორწინების ბათილობის საფუძვლის (ქორწინება, რომელიც მიზნად
არ ისახავდა ოჯახის შექმნას) საპირისპირო შინაარსით
(განქორწინება, რომელიც მიზნად არ ისახავდა საქორწინო
ურთიერთობის შეწყვეტას) განმარტება, რაც შესაძლებლობას მისცემს
სასამართლოს მოაწესრიგოს კანონით პირდაპირ
გაუთვალისწინებელი შემთხვევა და აღმოფხვრას საკანონდებლო
ხარვეზი სამართლებრივი შედეგის მისაღწევად (საკასაციო სასამართლო
მაგალითის სახით მოიშველიებს „საერთაშორისო კერძო სამართლის შესახებ“
საქართველოს კანონის მე-12 მუხლის (ქორწინებასთან დაკავშირებული საქმეები)
დისპოზიციას, რომლითაც განსაზღვრულია, თუ რა შემთხვევებზე ვრცელდება
ქორწინებასთან დაკავშირებულ საქმეებზე საქართველოს სასამართლოების
საერთაშორისო კომპეტენცია. ამავე ნორმის მესამე ნაწილი კი აზუსტებს, რომ
ნორმით გათვალისწინებული კომპეტენცია ასევე ვრცელდება
განქორწინების დამატებით შედეგებზეც. ამდენად, თავად კანონი განსაზღვრავს
მასში ჩამოთვლილი წინაპირობების ანალოგიის წესით გამოყენების
შესაძლებლობას განქორწინებასთან დაკავშირებულ საქმეებზეც [ქორწინებასთან
დაკავშირებულ საქმეებზე საქართველოს სასამართლოებს საერთაშორისო
კომპეტენცია აქვთ, თუ: ა) ერთ-ერთი მეუღლე საქართველოს მოქალაქეა ან ქორწინებისას
საქართველოს მოქალაქე იყო; ბ) მეუღლეს, რომლის წინააღმდეგაც აღძრულია საქმე,
ჩვეულებრივი ადგილსამყოფელი საქართველოში აქვს; გ) ერთ-ერთი მეუღლე
მოქალაქეობის არმქონე პირია და ჩვეულებრივი ადგილსამყოფელი საქართველოში აქვს.
2. ქორწინებასთან დაკავშირებულ საქმეებში იგულისხმება განქორწინება, ქორწინების
შეწყვეტა ან ბათილად ცნობა, ქორწინების ან მეუღლეთა თანაცხოვრების ფაქტის დადგენა.
3. ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული კომპეტენცია ვრცელდება
განქორწინების დამატებით შედეგებზეც]). ამდენად,
საკასაციო პალატის
მოსაზრებით, ვინაიდან მოცემულ შემთხვევაში გამოკვეთილია
მოდავე მხარეთა შორის არსებული ურთიერთობის სამართლებრივი
სახე, რაც სსკ 1145-ე მუხლით განსაზღვრულ შედეგს (განქორწინებისა
და ქორწინების ბათილობა) ემსახურება, უნდა შეფასდეს, არსებობდა
თუ არა ამ შედეგისთვის აუცილებელი წინაპირობები. ამ ნაწილში
საკასაციო სასამართლო იზიარებს გასაჩივრებული გადაწყვეტილების
მსჯელობას სადავო ურთიერთობაზე სსკ 56-ე მუხლის (მოჩვენებითი და
თვალთმაქცური გარიგებები) ანალოგიის წესით გავრცელების შესახებ და
მიუთითებს შემდეგს: სამოქალაქო კოდექსის 1106-ე მუხლის
მიხედვით, ქორწინება არის ოჯახის შექმნის მიზნით ქალისა და
მამაკაცის ნებაყოფლობითი კავშირი, რომელიც რეგისტრირებულია
საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მმართველობის
სფეროში მოქმედი საჯარო სამართლის იურიდიული პირის –
სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტოს ტერიტორიულ
სამსახურში. ამავე კოდექსის 1122-ე მუხლის „გ“ ქვეპუნქტის
თანახმად კი, ქორწინება წყდება განქორწინებით. როგორც
ქორწინების, ასევე განქორწინებისთვის სავალდებულოა
 რეგისტრაცია სამოქალაქო აქტების რეგისტრაციის ორგანოს მიერ
„სამოქალაქო აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის მიხედვით.
მითითებული კანონით განსაზღვრულია, რომ ქორწინება
შეწყვეტილად ითვლება განქორწინების რეგისტრაციის მომენტიდან
(მუხლი 61), განქორწინების რეგისტრაციის წესს კი განსაზღვრავს
„სამოქალაქო აქტების რეგისტრაციის წესის დამტკიცების შესახებ“
საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2012 წლის 31 იანვრის N18
ბრძანება, რომლის 42-ე მუხლის თანახმად, განქორწინების
რეგისტრაციის საფუძველია უფლებამოსილ პირთა განცხადება (ან
სასამართლოს გადაწყვეტილება განქორწინების შესახებ). ამრიგად,
როგორც ქორწინების, ასევე განქორწინების რეგისტრაციისთვის
სავალდებულოა მხარეთა (მეუღლეთა) ერთობლივი,
ნებაყოფლობითი განცხადება, ხოლო იმ შემთხვევაში, თუ მეუღლეები
სადავოდ ხდიან მათ მიერ გამოვლენილი ნების ნამდვილობას
(მოცემულ შემთხვევაში, მისი მოჩვენებითად გამოვლენის
საფუძვლით), საკასაციო სასამართლოს მოსაზრებით, მითითებული
საკითხის გადასაწყვეტად, მოთხოვნის დამფუძნებელ ნორმასთან
ერთად, მართებულია გამოყენებულ იქნას სამოქალაქო კოდექსის 56-ე
მუხლი, რომელიც არეგულირებს მოჩვენებითი/თვალთმაქცური
გარიგებების ბათილობის წესს. მითითებული ნორმის თანახმად,
ბათილია გარიგება, რომელიც დადებულია მხოლოდ
მოსაჩვენებლად, იმ განზრახვის გარეშე, რომ მას შესაბამისი
იურიდიული შედეგები მოჰყვეს (მოჩვენებითი გარიგება). თუ
მოსაჩვენებლად დადებული გარიგებით მხარეებს სურთ სხვა
გარიგების დაფარვა, მაშინ გამოიყენება დაფარული გარიგების
მიმართ მოქმედი წესები (თვალთმაქცური გარიგება).
30. უზენაესი სასამართლოს არაერთ გადაწყვეტილებაში/განჩინებაში
განმარტებულია, რომ მოჩვენებითია გარიგება, როცა ნების
გამომვლენი და ნების მიმღები თანხმდებიან იმაზე, რომ მათ მიერ
გამოვლენილ ნებას არ მიეცეს მსვლელობა და არ მოჰყვეს ამ
გარიგებისათვის დამახასიათებელი სამართლებრივი შედეგი.
მოჩვენებით გარიგებას ორი ძირითადი ნიშანი ახასიათებს: პირველი,
ის დადებულია მოსაჩვენებლად და, მეორე, მხარეებს არა აქვთ ამ
გარიგებით გათვალისწინებული შედეგის დადგომის განზრახვა.
სასამართლო პრაქტიკის მიხედვით, მოჩვენებითი გარიგების
შემთხვევაში აუცილებელია, რომ ნების გამომვლენი და ნების
მიმღები მოქმედებდნენ შეთანხმებით და ორივე აცნობიერებდეს
 ნების ნაკლს (იხ. სუსგ საქმეებზე: №ას-820-786-2016, 15 მაისი, 2017
წელი; №ას-976-908-2017, 22 იანვარი, 2018 წელი; №ას-366-2019, 17
მაისი, 2019 წელი; №ას-603-562-2017, 10 ივლისი, 2019 წელი).
31. ამრიგად, მოჩვენებით გარიგებას ახასიათებს მხარეთა
„ურთიერთშეთანხმება“, „გარიგება“ მოჩვენებით ნების გამოვლენის
შესახებ. ამ შემთხვევაში ორივეს გაცნობიერებული აქვს, რომ მათ
მიერ ასეთი ნების გამოვლენას არ მოჰყვება იურიდიული შედეგი.
სასამართლო პრაქტიკამ გვიჩვენა, რომ ძირითადად მოჩვენებითი
გარიგების დადება დაკავშირებულია მესამე პირებთან არსებულ
ურთიერთობასთან (მაგალითად, მოჩვენებითი გარიგების დადების
ერთ-ერთ მოტივს შეიძლება წარმოადგენდეს მესამე პირის მოტყუება,
პასუხისმგებლობისაგან თავის არიდება და ა.შ). ამრიგად, იმისათვის,
რომ სასამართლომ სადავო გარიგება მიიჩნიოს მოჩვენებით
გარიგებად, აუცილებელია ისეთი ფაქტობრივი
გარემოებების არსებობა, რომლებიც მიუთითებენ ნების გამოვლენის
ნაკლზე, ფიქტიური გარიგების შესახებ „ურთიერთშეთანხმებაზე“,
საერთო მიზანზე, რაც არ შეესაბამება მათ მიერ გარეგანი ნების
გამოვლენას. ამ მხრივ მეტად დიდი მნიშვნელობა გააჩნია
პრეზუმფციებისა და მტკიცების ტვირთის სწორად განსაზღვრას.
მითითებული გარემოებების დადასტურება ეკისრება პირს, რომელიც
ითხოვს ამ საფუძვლით გარიგების ბათილობას, რადგან თუნდაც
მოსარჩელე უთითებდეს გარიგების ერთი
მხარის არაკეთილსინდისიერებაზე, ივარაუდება, რომ გარიგების
მეორე მხარე მოქმედებდა კეთილსინდისიერად, რისი გაქარწყლებაც
მოსარჩელეს ევალება (იხ. ჭანტურია ლ., სამოქალაქო კოდექსის
კომენტარი, წიგნი I, ჭანტურია (რედ.), 2017, მუხლი 56, ველი 4, 7, 8,
19, 21, 22; სუსგ საქმე №ას-1439-1357-2012, 01 ივლისი, 2013 წელი).
32. განსახილველ შემთხვევაში, მოსარჩელე მიუთითებს, რომ
მოპასუხესთან ფიქციურად განქორწინების მიზანი იყო სამსახურში
დაწინაურება, რაშიც ხელს უშლიდა მეუღლის ნასამართლეობა, რის
გამოც ისინი განქორწინდნენ, შემდეგ კი - კვლავ დაქორწინდნენ.
ამდენად, მოსარჩელე, მიუთითებს რა ნების გამოვლენის ნაკლზე,
სწორედ მას ევალება სათანადო მტკიცებულებებით დაადასტუროს
მხარეთა შორის ფიქციური გარიგების შესახებ შეთანხმების არსებობა.
სხვაგვარად რომ ვთქვათ, მოსარჩელეს ევალება, დაამტკიცოს
ფიქციური გარიგების დადების მოტივის არსებობა, რაც მის მიერ
წარდგენილი სარჩელის წარმატებას განაპირობებს, წინააღმდეგ
 შემთხვევაში კი, მოსალოდნელია მხარისათვის არახელსაყრელი
შედეგის დადგომა.
33. საკასაციო სასამართლო განმარტავს ფიქციის, როგორც ტერმინის
მნიშვნელობას. ფიქცია - მოგონილი, შეთხზული რამ, გამოგონილი
მდგომარეობა, რომელსაც რაიმე მიზნით იყენებენ
(http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=3&t=42434),
სამართლის მიზნებისთვის - რაიმე ინსტიტუტის ხელოვნურად
შექმნა (გამოგონება) (https://www.court.ge/geo_dictionary). თავად
ტერმინის სიტყვასიტყვითი განმარტებიდანაც ნათლად ჩანს, რომ
მხარეები ფიქციას (ფიქციურ მოქმედებას) მიმართავენ მხოლოდ
მაშინ, როდესაც მათ რაიმე კონკრეტული მიზანი ამოძრავებთ, ანუ
ფიქცია არის არა დამოუკიდებელი, თავისთავადი, არამედ რაიმე
მიზანთან დამაკავშირებელი რგოლი. ამდენად, როდესაც მხარე
მიუთითებს ფიქციურობის საფუძვლით რაიმე ქმედების
განხორციელებაზე, ლოგიკურია, უნდა არსებობდეს ამ ქმედების
განმაპირობებელი მიზანი, მიზეზი და მოტივაცია, წინააღმდეგ
შემთხვევაში, აზრს კარგავს თავად ფიქციურობის არსი.
34. ზემოაღნიშნული მსჯელობიდან გამომდინარე, საკასაციო
სასამართლო ეთანხმება კასატორს, რომ წინამდებარე საქმეზე
ფიქციის მოტივაციის კვლევის გარეშე შეუძლებელია ფიქციურობის
საფუძვლით სადავო აქტის ბათილად ცნობა.
35. საკასაციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს სააპელაციო პალატის
მოსაზრებას, რომ სადავო პერიოდში მხოლოდ მხარეთა ფაქტობრივი
თანაცხოვრების არსებობის დადასტურება (დამოუკიდებლად)
ქმნიდა განქორწინების ფიქციურად მიჩნევის შესაძლებლობას.
როგორც ზემოთ უკვე აღინიშნა, ფიქციურობის საფუძვლით
ქორწინებისა და განქორწინების ბათილად ცნობა პირდაპირ
დაკავშირებულია ამ აქტების რეგისტრაციისას მხარეთა მიერ
გამოვლენილი ნების ნამდვილობასთან, სადავოობის შემთხვევაში კი,
უნდა შეფასდეს სწორედ გამოვლენილი ნების ნაკლის არსებობა (რა
მიზანი ამოძრავებდათ მხარეებს ქორწინების ან განქორწინების
დროს ნების გამოვლენისას) და არ შეიძლება მხოლოდ მეუღლეთა
ფაქტობრივი თანაცხოვრების არსებობა/არარსებობით დადასტურდეს
ქორწინების (ან განქორწინების) ნამდვილობა. წინააღმდეგ
შემთხვევაში, აზრს დაკარგავდა სამოქალაქო კოდექსის ის ჩანაწერი,
რომელიც შესაძლებლად მიიჩნევს მეუღლეთა თანაცხოვრებას,
როგორც რეგისტრირებულ, ასევე, არარეგისტრირებულ ქორწინებაში
 (სსკ-ის 1106-ე, 1151-ე მუხლები). რეგისტრირებულ და
არარეგისტრირებულ ქორწინებას შორის განსხვავება კი, მხოლოდ
მეუღლეთა ქონებრივი უფლება-მოვალეობების წარმოშობასთანაა
დაკავშირებული. მეუღლეთა ქონებრივ უფლება-მოვალეობებს
წარმოშობს რეგისტრირებული ქორწინება (სსკ-ის 1151-ე მუხლი),
რაც, თავისთავად, არ გამორიცხავს იმას, რომ რეგისტრირებულ
ქორწინებაში მყოფი მეუღლეები ფაქტობრივად არ ცხოვრობდნენ
ერთად და პირიქით, ფაქტობრივ თანაცხოვრებაში მყოფ მეუღლეებს
არ ჰქონდეთ დარეგისტრირებული თავიანთი ურთიერთობა.
ამდენად, თუ გავიზიარებთ მსჯელობას მხოლოდ ფაქტობრივი
თანაცხოვრების არარსებობის ან არსებობის დადასტურების
საფუძვლით ქორწინების/განქორწინების აქტების ფიქციურად
მიჩნევის შესაძლებლობასთან მიმართებით ფიქციურობის მიზნის
კვლევის გარეშე, საფრთხე შეექმნება თავად ამ აქტების
რეგისტრაციისას მხარეთა მიერ გამოვლენილი ნების ფორმირების
პროცესს და, შესაძლოა, იგი შეფასდეს ნების გამოვლენაში უხეშ
ჩარევად. შესაბამისად, საკასაციო სასამართლო ნაწილობრივ
იზიარებს სააპელაციო პალატის მოსაზრებას იმის შესახებ, რომ
განქორწინებისა და ქორწინების ფიქციურობის კვლევისას საკითხის
გადაწყვეტაზე გარკვეულწილად გავლენას ახდენს მეუღლეთა
ფაქტობრივი თანაცხოვრების არსებობა/არარსებობის შეფასება,
თუმცა არა დამოუკიდებლად, არამედ თავად ამ ფიქციის მოტივაციის
(მიზანთან) კვლევასთან ურთიერთშეჯერებით.
36. ამრიგად, საკასაციო პალატის მოსაზრებით, სადავო საკითხის
გადაწყვეტისას სააპელაციო სასამართლომ მხარეთა ფაქტობრივი
თანაცხოვრების დასადასტურებლად არასწორად გამოიკვლია და
შეაფასა საქმეზე წარდგენილი მტკიცებულებები (ფოტოსურათები,
მიმოწერები, მოწმეთა ჩვენებები და სხვა) და განქორწინებისა და
ქორწინების მიზნის კვლევის გარეშე არასწორად დაუკავშირა ისინი
სადავო აქტების ფიქციურობას,
37. ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, საკასაციო
სასამართლო ასკვნის, რომ, ვინაიდან წინამდებარე სარჩელი ემყარება
განქორწინების ფიქციურობას და ამ საფუძვლით აქტების ბათილად
ცნობაა მოთხოვნილი, სადავო საკითხის კვლევისას უნდა შემოწმდეს
შემდეგი ფაქტობრივი წინაპირობების არსებობა: 1) რა იყო ფიქციური
განქორწინების მოტივაცია; 2) რეალურად არსებობდა თუ არა
დასახელებული მოტივაცია და თუ არსებობდა, რით გამოიხატებოდა
ის (მაგალითად, თუ არსებობდა სამსახურის შინაგანაწესი, რომელიც
კრძალავდა ნასამართლევი პირის ოჯახის წევრის სამსახურში
მიღებას ან დაწინაურებას); 4) თუ შეიქმნა ფიქციის
მაპროვოცირებელი გარემოება (მოსარჩელის სამსახურში
დაწინაურება) და როდის - განქორწინებამდე თუ განქორწინების
შემდეგ; 5) კვლავ როდის დაქორწინდნენ მხარეები და
დაკავშირებულია თუ არა ეს დროის მიხედვით ფიქციის
მაპროვოცირებელ მოტივაციასთან (მოსარჩელის სამსახურში
დაწინაურება). მითითებულ კითხვებზე პასუხის გაუცემლად
შეუძლებელია სარჩელის საფუძვლიანობის შეფასება. წინამდებარე
განჩინებაში ჩამოყალიბებული დასაბუთების გათვალისწინებით კი,
საკასაციო პალატა მოკლებულია შესაძლებლობას, შეამოწმოს
გასაჩივრებული გადაწყვეტილების კანონიერება, ვიდრე საქმეზე არ
დადგინდება დავის გადაწყვეტისათვის არსებითი მნიშვნელობის
მქონე ყველა ზემოაღნიშნული გარემოება სამოქალაქო
სამართალწარმოებაში დამკვიდრებული შეჯიბრებითობის
პრინციპის გათვალისწინებით (საკასაციო სასამართლოს არაერთ
განჩინებაშია მითითებული, რომ სასამართლოში წარმატების მომტანია არა
მხოლოდ მოთხოვნის დამასაბუთებელ არგუმენტზე (არგუმენტებზე) მითითება,
არამედ მისი ნამდვილობის სათანადო მტკიცებულებით (მტკიცებულებებით)
დადასტურება (სსსკ-ის მე-4 და 102-ე მუხლები). სხვაგვარად შეუძლებელიცაა,
რადგან საქმის გარემოებების არსებობის ან არარსებობის შესახებ სწორი დასკვნა
სასამართლოს მიერ სწორედ მტკიცებულებების ყოველმხრივ, სრულ და
ობიექტურ განხილვას შეიძლება დაეფუძნოს. ბუნებრივია, ერთი მხარე
ყოველთვის შეეცდება, სასამართლოს სიტყვიერად თავის სასარგებლო პოზიციაზე
მიუთითოს, ხოლო მეორემ - ეს პოზიცია უარყოს. მათი პოზიციების განხილვით
ჭეშმარიტების დადგენა, რა თქმა უნდა გამორიცხულია (იხ. სუსგ საქმე №ას-1423-
2019, 28.02.2020). მხოლოდ სიტყვიერი განმარტება საამისოდ ვერ გამოდგება.
კანონი სასამართლოს ავალდებულებს, მტკიცებულებები შეაფასოს თავისი
შინაგანი რწმენით და ეს რწმენა უნდა ემყარებოდეს მათ ყოველმხრივ, სრულ და
ობიექტურ გამოკვლევას (სსსკ-ის 105.2 მუხლი). ამასთან, მხარის მიერ
წარმოდგენილი მოსაზრებები კონკრეტულად და დეტალურად უნდა
ჩამოყალიბდეს და ეხებოდეს საქმის გადაწყვეტისათვის მნიშვნელობის მქონე
ყველა გარემოებას (კვალიფიციური შედავების მნიშვნელობა ფაქტობრივი
გარემოებების დადგენის მიზნებისათვის). მხარეთა მიერ წარმოდგენილი ახსნა-
განმარტებები კი უნდა იყოს დასაბუთებული და, იმავდროულად, უნდა
დასტურდებოდეს რელევანტური მტკიცებულებებით [სსსკ-ის 102-ე მუხლის მე-3
ნაწილი]. მხარეთა მტკიცებითი საქმიანობის საბოლოო მიზანი - ესაა
სასამართლოს დარწმუნება საქმის სწორად გადაწყვეტისათვის მნიშვნელობის
მქონე გარემოებების არსებობაში. სასამართლოს დაურწმუნებლობა კი,
 მხარისათვის არახელსაყრელ შედეგს იწვევს. ამავე დროს, სადავო გარემოებების
დადგენისას სასამართლო ყურადღებას გაამახვილებს არა ერთ რომელიმე
მტკიცებულებაზე განყენებულად, არამედ იმსჯელებს საქმეში წარმოდგენილ
მხარეთა განმარტებებზე, წერილობითი დოკუმენტებსა და სხვა
მტკიცებულებებზე ერთობლიობაში, რომელთა ურთიერთშეჯერებით
გადაწყვეტს, სარწმუნოდ მიიჩნიოს თუ არა ამა თუ იმ ფაქტის არსებობა).
38. სსსკ-ის 412-ე მუხლის თანახმად, საკასაციო სასამართლო აუქმებს
გადაწყვეტილებას და საქმეს ხელახლა განსახილველად აბრუნებს
სააპელაციო სასამართლოში, თუ: ა) საქმის გარემოებები საპროცესო
ნორმების ისეთი დარღვევითაა დადგენილი, რომ ამ დარღვევების
შედეგად საქმეზე არასწორი გადაწყვეტილება იქნა გამოტანილი და
საჭიროა მტკიცებულებათა დამატებითი გამოკვლევა; ბ) არსებობს ამ
კოდექსის 394-ე მუხლით გათვალისწინებული საფუძვლები, გარდა
აღნიშნული მუხლის „გ“ და „ე“ ქვეპუნქტებისა. ამავე კოდექსის 394-ე
მუხლის „ე1“ ქვეპუნქტის თანახმად, გადაწყვეტილება ყოველთვის
ჩაითვლება კანონის დარღვევით მიღებულად, თუ გადაწყვეტილების
დასაბუთება იმდენად არასრულია, რომ მისი სამართლებრივი
საფუძვლიანობის შემოწმება შეუძლებელია.
39. საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ საქმის ხელახლა
განსახილველად დაბრუნების შემდგომ სააპელაციო პალატამ
წარდგენილი მტკიცებულებებისა და წინამდებარე საქმეზე
გამოყენებული სამართლებრივი ნორმების
ურთიერთშეჯერების ფარგლებში, უნდა იმსჯელოს სარჩელის
საფუძლიანობაზე.
40. სსსკ-ის 53-ე მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად, თუ სააპელაციო ან
საკასაციო სასამართლო დააბრუნებს საქმეს ხელახლა
განსახილველად, მთელი სასამართლო ხარჯები, რაც გაწეულია ამ
საქმის განხილვასთან
დაკავშირებით, სარჩელის აღძვრიდან დაწყებული, უნდა შეჯამდეს
და შემდეგ განაწილდეს მხარეთა შორის ამ მუხლის მიხედვით.
ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, საკასაციო სასამართლო
მიიჩნევს, რომ საქმის ხელახლა განხილვისას, სასამართლო ხარჯების
განაწილების საკითხი უნდა გადაწყდეს შემაჯამებელი
გადაწყვეტილების გამოტანისას.

სარეზოლუციო ნაწილი

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს

 სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 394-ე, 412-ე მუხლებით და

დაადგინა:

1. ი.ზ–ის საკასაციო საჩივარი ნაწილობრივ დაკმაყოფილდეს;

2. გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა
პალატის 2023 წლის 7 მარტის გადაწყვეტილება და საქმე ხელახლა
განსახილველად დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს;
3. განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.

მუხლი 6. სამოქალაქო კანონთა უკუქცევითი ძალა

კანონებსა და კანონქვემდებარე ნორმატიულ აქტებს არა აქვთ უკუქცევითი ძალა, გარდა
იმ შემთხვევებისა, როცა ეს პირდაპირ არის კანონით გათვალისწინებული. არ შეიძლება
კანონს მიეცეს უკუქცევითი ძალა, თუ იგი ზიანის მომტანია ან აუარესებს პირის
მდგომარეობას.

მუხლი 7. კერძო სამართლის ობიექტები

კერძოსამართლებრივი ურთიერთობის ობიექტი შეიძლება იყოს ქონებრივი ან
არაქონებრივი ღირებულების მატერიალური და არამატერიალური სიკეთე, რომელიც
კანონით დადგენილი წესით ბრუნვიდან არ არის ამოღებული.

მუხლი 8. კერძო სამართლის სუბიექტები

1. კერძოსამართლებრივი ურთიერთობის სუბიექტი შეიძლება იყოს ნებისმიერი
ფიზიკური ან იურიდიული პირი. ეს წესი გამოიყენება როგორც სამეწარმეო, ასევე
არასამეწარმეო, საქართველოსა თუ სხვა ქვეყნის პირების მიმართ.
2. სახელმწიფო ორგანოებისა და საჯარო სამართლის იურიდიული პირების
კერძოსამართლებრივი ურთიერთობები სხვა პირებთან ასევე წესრიგდება სამოქალაქო
კანონებით, თუკი ეს ურთიერთობები, სახელმწიფოებრივი ან საზოგადოებრივი
ინტერესებიდან გამომდინარე, არ უნდა მოწესრიგდეს საჯარო სამართლით.
 3. სამართლებრივი ურთიერთობის მონაწილენი ვალდებულნი არიან
კეთილსინდისიერად განახორციელონ თავიანთი უფლებები და მოვალეობანი.

მუხლი 9. სამოქალაქო კანონთა მიზანი

სამოქალაქო კანონები უზრუნველყოფენ საქართველოს ტერიტორიაზე სამოქალაქო
ბრუნვის თავისუფლებას, თუ ამ თავისუფლების განხორციელება არ ხელყოფს მესამე პირთა
უფლებებს.

მუხლი 10. სამოქალაქო უფლებათა დამოუკიდებლობა პოლიტიკური უფლებებისაგან.

სამოქალაქო სამართლის იმპერატიული ნორმები
1. სამოქალაქო უფლებათა განხორციელება არ არის დამოკიდებული პოლიტიკურ
უფლებებზე, რომლებიც განისაზღვრება კონსტიტუციით ან საჯარო სამართლის სხვა
კანონებით.
2. სამოქალაქო ურთიერთობის მონაწილეებს შეუძლიათ განახორციელონ კანონით
აუკრძალავი, მათ შორის კანონით პირდაპირ გაუთვალისწინებელი ნებისმიერი მოქმედება.
3. უფლებათა ბოროტად გამოყენებისაგან სხვათა თავისუფლებას იცავს სამოქალაქო
კანონების იმპერატიული ნორმები. მოქმედებები, რომლებიც ეწინააღმდეგება ამ ნორმებს,
ბათილია, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა კანონი პირდაპირ მიუთითებს სხვაგვარ
შედეგებზე. ცალკეული ჩარევები ადმინისტრაციული აქტების მეშვეობით აკრძალულია, თუ
ეს აქტები კონკრეტული კანონის საფუძველზე არ არის გამოყენებული.