თემები:

1.კერძო და საჯარო სამართლის ცნება და გამიჯვნა; გამიჯვნის თეორიები;

2.სამოქალაქო სამართლის ცნება და ურთიერთობები, რომლებსაც ის
აწესრიგებს;
3.სამოქალაქო სამართლის წყაროები;
4.ზოგადი და სპეციალური კანონებისა და ნორმების კოლიზია;
5.სამოქალაქო კოდექსის სისტემა;
6.სამოქალაქო სამართლის ნორმათა სახეები;
7.სამოქალაქო კანონთა განმარტების სახეები;
8.კანონის უკუძალა;
9.კანონისა და სამართლის ანალოგია;
10.უფლების ცნება; აბსოლუტური და რელატიური უფლებები;
11.უფლების წარმოშობა, შეცვლა და შეწყვეტა;
12.კერძო სამართლის კონსტიტუციური საფუძვლები;
13.კერძო ავტონომია და ხელშეკრულების თავისუფლება;
14.სამოსამართლო სამართალი; სამოქალაქო საქმეებზე
მართლმსაჯულების განხორციელებაზე მოსამართლის უარის
დაუშვებლობა;
15.სამოქალაქო უფლების ბოროტად გამოყენების დაუშვებლობა;
16.სამოქალაქო სამართლის ობიექტები და მისი სახეები;
17.კერძო სამართლის სუბიექტები;
18.უფლებაუნარიანობა და მისი წარმოშობა;
19.უფლებაუნარიანობა და უფლება;
20.ჩანასახის უფლებაუნარიანობა;
21.უფლებაუნარიანობის დასასრული;
22.ქმედუნარიანობა;
23.უგზო-უკვლოდ დაკარგულად აღიარება;
24.გარდაცვლილად გამოცხადება;
25.სახელის უფლება;
26.საცხოვრებელი ადგილი;
27.პირადი არაქონებრივი უფლებები.
1 კერძო და საჯარო სამართლის ცნება და გამიჯვნა;
გამიჯვნის თეორიები
სამართალი იყოფა ორ ნაწილად-კერძო და საჯარო. კერძო და საჯარო
სამართალი ერთმანეთისგან იზოლირებული არაა. არსებობს თეორიები
მათი ურთიერთგამიჯვნის შესახებ. ყველაზე გავრცელებულია
ინტერესების, სუბიექტებისა და სუბორდინაციის თეორიები.
ინტერესების თეორია-გამიჯვნისთვის გადამწყვეტია ინტერესების
უპირატესობა სამართლებრივი რეგულირებისას, ანუ ვისი ინტერესები
სარგებლობს უპირატესობით.
მიუხედავად ამისა, არსებობს ერთი გარემოება-კერძო და საჯარო
სამართლის პირებსაც შეუძლიათ, ერთმანეთის ინტერესებს
ემსახურებოდნენ.
სუბორდინაციის თეორია-საჯარო სამართლისთვის დამახასიათებელია
სუბორდინაცია (ურთიერთდაქვემდებარება) ურთიერთობებში, ხოლო
კერძო სამართალი აწესრიგებს ურთიერთობებს თანასწორუფლებიანთა
შორის.
მიუხედავად ამისა, გასათვალისწინებელია გარემოება, რომ პირიქითაც
ხდება-კერძო სამართალში ვხვდებით ურთიერთდაქვემდებარებულ
ურთიერთობებს და საჯაროში-თანასწორუფლებიანობაზე დამყარებულ
ურთიერთობებს.
ამ თეორიის ნაკლია ისიც, რომ ის საერთოდ აიგნორებს საჯარო-
სახელშეკრულებო სამართალს.
სუბიექტების თეორია-კერძო და საჯარო სამართლის გამიჯვნას
საფუძვლად უდევს ურთიერთობაში მონაწილე სუბიექტთა სტატუსი,
კერძოდ, რა უფლებამოსილება აქვს ურთიერთობის თითოეულ
მონაწილეს.
სუბიექტების თეორიიდან განვითარდა სპეციალური თეორია(კერძო
სამართალი-ზოგადი სამართალი ყველასთვის, საჯარო სამართალი-
სახელმწიფო ხელისუფლების სპეციალური სამართალი).

2 სამოქალაქო სამართლის ცნება და ურთიერთობები,

რომლებსაც ის აწესრიგებს
კონტინენტური ევროპის სამართალი სამართალს ორ ნაწილად ყოფს-
კერძო და საჯარო. კერძოა სამართალი, რომელიც კერძო პირთა შორის
თანასწორუფლებიანობაზე დამყარებულ ურთიერთობებს აწესრიგებს. ამ
ურთიერთობებს საფუძვლად უდევს პირთა თავისუფალი ნების
გამოვლენა და სხვა პირებთან ურთიერთობის დამყარების სურვილი.
სსკ 1-ლი მუხლის თანახმად, სამოქალაქო სამართალი აწესრიგებს
პირთა თანასწორობაზე დამყარებულ კერძო ხასიათის ქონებრივ,
საოჯახო და პირად ურთიერთობებს.
სამოქალაქო სამართლით მოწესრიგებული ურთიერთობების
უმეტესობა ქონებრივი ხასიათისაა. ეს ურთიერთობები საჯარო
სამართალშიც წარმოიშობა, თუმცა მათ აკლიათ კერძო ხასიათი და პირთა
თანასწორუფლებიანობა. ასევე პირიქით-თუ სახელმწიფო იყენებს სსკ-ით
დადგენილ წესებსა და ურთიერთობათა სტანდარტებს, მაშინ ეს
ურთიერთობები კერძოსამართლებრივი იქნება, მიუხედავად
სახელმწიფოს მონაწილეობისა.

3 სამოქალაქო სამართლის წყაროები

სამართლის წყარო-სამართლის გამოხატვის ფორმა, საშუალება.
კონტინენტური ევროპული სამართალი გამოყოფს სამოქალაქო
სამართლის წყაროთა ორ სახეს-ჩვეულებასა და კანონს(სახელმწიფოს
მიერ მიღებულს).
ჩვეულებითი სამართალი იმ დაუწერელი წესების ერთობლიობაა,
რომელიც წარმოიშობა საზოგადოების მიერ ხანგრძლივი გამოყენების
შედეგად, როცა ხალხის მართლშეგნებაში ეს ნორმები მკვიდრდება.
კანონის ცნება ლიტერატურასა და ზოგჯერ საკანონმდებლო
აქტებშიც ფართო გაგებით გამოიყენება. მასში იგულისხმება არა მხოლოდ
საკუთრივ კანონი, არამედ ნებისმიერი სახელმწიფო აქტი, რომელიც
სამართლის ნორმებს შეიცავს(ანუ ნორმატიული აქტი).
კონტინენტური ევროპის სამართალში კანონი სამართლის უმთავრესი
წყაროა. ერთმანეთისგან განასხვავებენ კანონის გაგების შემდეგ სახეებს:
ფორმალურს(რომლის გაგებით კანონად მიიჩნევა მხოლოდ პარლამენტის
მიერ მიღებული ნორმატიული აქტები) და მატერიალურს(კანონად
მიიჩნევა ყველა ნორმატიული აქტი, რომელიც სახელმწიფოს
კომპეტენტური ორგანოების მიერაა მიღებული). მატერიალური გაგებით
ერთმანეთისგან განსხვავდება საკანონმდებლო აქტები და
კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტები.
სამოქალაქო კოდექსი მნიშვნელოვან აღნიშვნას იმსახურებს
სამოქალაქო სამართლის წყაროებზე საუბრისას, თუმცა ის ისეთივე
კანონია იურიდიული ძალის მიხედვით, როგორიც სხვა ნებისმიერი
კანონი.
სამართლის წყაროთა იერარქიას რაც შეეხება, ის დამოკიდებულია
სახელმწიფო ორგანოთა ლეგიტიმაციის დონეზე, მათი კომპეტენციის
მოცულობაზე, რაც განსაზღვრავს ამა თუ იმ აქტის იურიდიულ ძალას. ამ
იერარქიის სათავეში დგას კონსტიტუცია-ქვეყნის ძირითადი კანონი.

4 ზოგადი და სპეციალური კანონებისა და ნორმების

კოლიზია
სსკ ზოგადი ნაწილის ნორმები, მიუხედავად იმისა, რომ საერთოა
ყველა ურთიერთობისთვის, ხანდახან სრულად ვერ ასახავს
მოსაწესრიგებელი ურთიერთობების სპეციფიკას. ამ დროს წარმოიშობა
ნორმათა კოლიზია, ანუ ნორმათა შეჯახება, როდესაც შესაძლებელი არის,
ზოგადი ნორმა ეწინააღმდეგებოდეს სპეციალურ ნორმას. ეს კოლიზია არ
გვხვდება მხოლოდ სამოქალაქო კოდექსში.
ნორმათა კოლიზიის დროს უპირატესობა ენიჭება სპეციალურ
ნორმებს. კოლიზიის წარმოშობა შესაძლებელია თვითონ სპეციალურ
ნორმებს შორისაც. ასეთ შემთხვევაში უპირატესობა ენიჭება „უფრო ახალ
კანონს“, ე.ი. უფრო გვიან მიღებულ ნორმას. იგივე რამ ხდება
ნორმატიულ აქტებს შორისაც, ანუ უპირატესობა ენიჭება უფრო გვიან
მიღებულ ნორმატიულ აქტს. კოლიზია შეიძლება არსებობდეს თანაბარი
იურიდიული ძალის მქონე ნორმატიულ აქტებს შორისაც.
სპეციალური ნორმა > ზოგადი ნორმა
გვიან მიღებული(ახალი) > ძველი ნორმა

5 სამოქალაქო კოდექსის სისტემა

საქართველოს სკ სისტემა შეესაბამება პანდექტური სამართლის
სისტემას, მას აქვს ზოგადი ნაწილი, რომელიც საერთოა მთელი კერძო
სამართლისთვის.
სამოქალაქო კოდექსი 6 წიგნისგან შედგება: ზოგადი დებულებანი,
სანივთო სამართალი, ვალდებულებითი სამართალი, ინტელექტულური
საკუთრების სამართალი, საოჯახო სამართალი, მემკვიდრეობითი
სამართალი.
როგორც ვთქვით, ზოგადი ნაწილი საერთოა მთელი კერძო
სამართლისთვის. ის ვრცელდება სსკ-ის ყველა დანარჩენ წიგნზე. იმის
მიხედვით, თუ რას შეეხება საქმე, შეიძლება, არსებობდეს რამდენიმე
ზოგადი ნაწილი. ყველაზე დიდ როლს თამაშობს ის ზოგადი ნაწილი,
რომელსაც ეყრდნობა სამოქალაქო კოდექსის სისტემა და ის მოცემულია
სსკ-ის პირველ წიგნში.
ცნობილია ზოგადი ნაწილის მეორე სახეც, რომელიც კოდექსის
ცალკეულ წიგნებშია განმტკიცებული. მაგალითად, ზოგადი ნაწილი აქვს
ვალდებულებით სამართალსაც. ზოგადი ნაწილის მესამე სახე კი
დამახასიათებელია კონკრეტული ინსტიტუტებისთვის. ამისი
მაგალითია ზოგადი დებულებანი ვალდებულების შესრულების
ნაწილში.
სამოქალაქო კოდექსში შემავალი წიგნები იყოფა კარებად, კარებში
შესაძლებელია თავების გამოყოფა, ხოლო უშუალოდ მათში მოცემული
გვაქვს მუხლები.
წიგნი->კარი->თავი->მუხლი

6 სამოქალაქო სამართლის ნორმათა სახეები

სამოქალაქო სამართალი შეიცავს სხვადასხვა სახის ნორმებს. ესენია:
მკაცრი წესები-როცა ნორმის ფაქტობრივი შემადგენლობა და
სამართლებრივი შედეგი ზუსტად არის განსაზღვრული და არ რჩება
ინტერპრეტაციის საშუალება. ასეთი ნორმა არ იძლევა საშუალებას, რომ
კონკრეტული შემთხვევისთვის დამახასიათებელი დეტალები
გავითვალისწინოთ. მკაცრი ნორმა არ საჭიროებს შეფასების მეშვეობით
შინაარსის შევსებას.
სამართლიანობის წესები-სამართლებრივი შედეგის დადგომისთვის
აუცილებელია შეფასება-შეესაბამება თუ არა ნორმაში განსაზღვრული
ფაქტობრივი გარემოებები იმ კონკრეტულ ფაქტობრივ გარემოებებს,
რომლებსაც ვაფასებთ.
იმპერატიული ნორმები-ნორმა, რომელიც შესასრულებლად მკაცრად
სავალდებულოა დათქმისა და გამონაკლისების გარეშე. მისი შეცვლა არ
შეუძლიათ სამართლებრივი ურთიერთობის მონაწილეებს თავიანთი
ნება-სურვილის მიხედვით. იმპერატიული წესები თავად აწესრიგებს
ურთიერთობის შინაარსს.
დისპოზიციური ნორმები-ისეთი სამართლებრივი წესები, რომელთა
შეცვლა და გამორიცხვა შეუძლიათ სამართლებრივი ურთიერთობის
მონაწილეებს. ისინი შექმნილია ისეთი შემთხვევებისთვის, როცა
ურთიერთობის მხარეებს ავიწყდებათ ან გამორჩებათ გარიგების
საფუძველზე გარკვეული საკითხების გათვალისწინება.

7 სამოქალაქო კანონთა განმარტების სახეები

თანამედროვე ურთიერთობების სირთულიდან გამომდინარე,
აუცილებელი გახდა კანონთა კანმარტება-იურისტთა აუცილებელი
მოვალეობა, კანონის ადრესატი გაარკვიოს საკაკონმდებლო
„ლაბირინთში“.
 კანონთა განმარტება ემყარება განსაზღვრულ პრინციპებს. ესენია:
ობიექტურობის პრინციპი-ინტერპრეტაცია უნდა ემყარებოდეს კანონის
ტექსტს და მაქსიმალურად ცდილობდეს, კანონის აზრი დაადგინოს
კანონის ტექსტის საფუძველზე.
ერთიანობის პრინციპი-კანონის თითოეული ნორმა განხილული უნდა
იყოს ერთად და არა ცალკე, კანონისგან მოწყვეტილად.
გენეტიკური განმარტების პრინციპი-ტექსტის განმარტებისას უნდა
გავითვალისწინოთ მისი წარმოშობა(ენობრივი, კულტურული და
საზოგადოებრივი პირობები, ტექსტის ავტორები).
განმარტება შედარებების მეშვეობით-განმარტება ხდება ანალოგიურ
სფეროსა და დროში წარმოშობილ კანონთა ტექსტების
ურთიერთშედარების საფუძველზე.
ახსნა-განმარტების ხერხებია: გრამატიკული, ლოგიკური,
სისტემატიკური, ისტორიულ-პოლიტიკური, სპეციალურ-იურიდიული,
ფუნქციონალური.

8 კანონის უკუძალა
კანონის უკუძალა-როდესაც კანონის მოქმედება ვრცელდება ამ
კანონის ძალაში შესვლამდე მომხდარ შემთხვევებზე, ოღონდ მხოლოდ იმ
შემთხვევაში, თუ კანონი ამსუბუქებს ან აუქმებს დანაშაულს. კანონსა და
კანონქვემდებარე აქტებს უკუქცევითი ძალა არა აქვთ(თუ, გამონაკლის
შემთხვევებში, ეს პირდაპირ არაა კანონით გათვალისწინებული). არ
შეიძლება, კანონს მიეცეს უკუქცევითი ძალა, თუ ის ზიანის მომტანია ან
პირის მდგომარეობას აუარესებს. დამამძიმებელი კანონი არ არის
მხოლოდ ისეთი კანონი, რომელიც ითვალისწინებს რაიმე სახის
გადასახადს ან რაიმეს აკრძალვას, არამედ აქ იგულისხმება ყველა
მოქმედი ნორმა, რომელიც აუარესებს პირის/პირთა სამართლებრივ
მდგომარეობასა და პოზიციას.
იმის მიხედვით, თუ როგორი სახით ეხება კანონი წარსულში
დასრულებულ ურთიერთობას ან წარსულში დაწყებულ და მიმდინარე
ურთიერთობას, განასხვავებენ ნამდვილ(რეტროაქტიულ) და
არანამდვილ(რეტროსპექტრულ) უკუძალას.
ნამდვილი უკუძალა სახეზეა, როდესაც კანონი ერევა წარსულში
მომხდარ ურთიერთობის სფეროში, ხოლო არანამდვილი უკუძალა
ნიშნავს აწმყოში, ჯერ კიდევ აქტუალურ სამართლებრივ ურთიერთობათა
სფეროში ჩარევას. ნამდვილი უკუძალა ძირითად შემთხვევებში
სრულიად დაუშვებელია, ხოლო არანამდვილი-დასაშვები(დაუშვებელია
მხოლოდ გამონაკლის შემთხვევებში).

9 კანონისა და სამართლის ანალოგია

კანონის ანალოგია გამოიყენება მაშინ, როცა კანონი ბუნდოვანია,
ხარვეზი აქვს ან არ არსებობს კონკრეტული შემთხვევის მომწესრიგებელი
სათანადო ნორმა და გამოყენებული უნდა იყოს ანალოგიური, ყველაზე
უფრო მსგავსი ურთიერთობის მომწესრიგებელი ფორმა. როდესაც არც
ანალოგიური ნორმა არსებობს, ამ შემთხვევაში ურთიერთობა უნდა
მოწესრიგდეს სამართლის ზოგადი პრინციპების საფუძველზე,
სამართლიანობის, კეთილსინდისიერებისა და ზნეობის მოთხოვნების
შესაბამისად. ანუ გამოიყენება სამართლის ანალოგია, რომელიც არ
ეწინააღმდეგება ზნეობის მოთხოვნებს. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ
სპეციალური ნორმების ანალოგიით გამოყენება არ შეიძლება, რამეთუ
სპეციალური ნორმის მოქმედების ფარგლები წინასწარვე ამომწურავად
და ზუსტადაა განსაზღვრული.

10 უფლების ცნება;
აბსოლუტური და რელატიური უფლებები
სამოქალაქო უფლება არის სამოქალაქო კანონმდებლობით
მინიჭებული სამართლებრივი ძალაუფლება სამოქალაქო ურთიერთობის
მონაწილისთვის, დაიცვას საკუთარი ინტერესები, მათ შორის,
სასამართლოს მეშვეობით. განასხვავებენ შემდეგნაირ სამოქალაქო
უფლებებს:
აბსოლუტური უფლებები-მოქმედებს ნებისმიერი მესამე პირის
მიმართ, ვინც ამ უფლებას ხელყოფს. მასზე არ ვრცელდება სასარჩელო
ვადა. აბსოლუტურ უფლებებს განეკუთვნება: პირადი უფლებები,
პირადი საოჯახო უფლებები, ნივთებსა თუ არამატერიალურ ქონებრივ
სიკეთეზე ბატონობის უფლება...
რელატიური უფლებები-მოქმედებს მხოლოდ კონკრეტული
სამართლებრივი ურთიერთობის ფარგლებში. ექვემდებარება სასარჩელო
ხანდაზმულობას. რელატიურ უფლებებს მიეკუთვნება: მოთხოვნები,
აღმჭურველი უფლებები.
 11 უფლების წარმოშობა, შეცვლა და შეწყვეტა
სამოქალაქო სამართალში არსებობს უფლებების პირველადი და
ნაწარმოები (დერივატიული) შეძენა.
უფლების პირველადი წარმოშობა სამოქალაქო სამართალში
გამონაკლისს წარმოადგენს. მისი თავისებურება იმაში მდგომარეობს,
რომ მას საფუძვლად არ უდევს გარიგება. უფლების პირველადი
წარმოშობის შემთხვევებია: საკუთრების შეძენა განძზე, საკუთრების
შეძენა ხანდაზმულობით...
უფლების ნაწარმოები წარმოშობა უფრო გავრცელებულია. ამ დროს
უფლების გადასვლა შემძენზე ხდება წინამორბედი პირისგან, რომელსაც
ეს უფლება გააჩნდა. უფლების წარმოშობის საფუძველი შეიძლება იყოს
როგორც გარიგება, ისე კანონი.
სამოქალაქო უფლებები, როგორც წესი, გადაცემადი უფლებებია.
განსაკუთრებით ეხება ეს არამეტიალურ ქონებრივ სიკეეებს. იმის
მიხედვით, თუ რა წარმოადგენს უფლების გადაცემის ობიექტს,
უფლებათა გადაცემის წესი კანონით შეიძლება განსხვავებულად
დადგინდეს. უფლებათა გადაცემა არ ეხება პირად უფლებებს, რომლებიც
კონკრეტულ პირთან ისე მჭიდროდ არიან დაკავშირებული, რომ მის
გარეშე არსებობას წყვეტენ.
ასევე მნიშვნელოვანია უფლებათა შეწყვეტის საკითხი. უფლებათა
შეწყვეტის საფუძვლები გარიგებით განისაზღვრება ან კანონით არის
დადგენილი. კანონის საფუძველზე უფლების შეწყვეტა, როგორც წესი,
განსაზღვრული მიზნის მიღწევას უკავშირდება; ან, თუკი საუბარია
პირად უფლებაზე, მაშინ უფლების შეწყვეტას იწვევს პირის
გარდაცვალება; უფლების შეწყვეტის მიზეზი ასევე შეიძლება გახდეს იმ
ნივთის დაღუპვა, რომელზეც ეს უფლება არსებობდა ან იმ ვადის გასვლა,
რომლითაც ეს უფლება იყო დადგენილი.

12 კერძო სამართლის კონსტიტუციური საფუძვლები

სამოქალაქო სამართალი ემყარება და განამტკიცებს იმ კონკრეტულ
ღირებულებებს, რომლებიც ქმნიან კერძო სამართლის ფუნდამენტს. ეს
ღირებულებები განმტკიცებულია კონსტიტუციაში. შესაბამისად,
სამოქალაქო კოდექსი თავისი ღირებულებითი წესრიგის საზომად
კონსტიტუციას აღიარებს.
სამოქალაქო სამართლის არსებობა წარმოუდგენელია
კონსტიტუციური ღირებულებებისა და პრინციპების გარეშე.
განსაკუთრებით ეს ეხება ისეთ ძირითად უფლებებს, როგორებიცაა:
ადამიანის პირადი თავისუფლება და კანონის წინაშე თანასწორობა,
პიროვნების თავისუფალი განვითარების საშუალება, პატივისა და
ღირსების ხელშეუვალობა, რწმენის თავისუფლება, საკუთრებისა და
მემკვიდრეობის უფლება, საცხოვრებელი ადგილის თავისუფალი
არჩევის უფლება, ინტელექტუალური შემოქმედების თავისუფლება და
ა.შ..
მართალია, კონსტიტუცია საჯარო სამართლის აქტია, მაგრამ ის არაა
გულგრილი კერძო სამართლის მიმართ. ის განსაზღვრავს იმ ფარგლებს,
რომლებიც აუცილებელია კერძო სამართლის განვითარებისთვის.
კონსტიტუციით განმტკიცებული ძირითადი უფლებები კერძო
სამართალში მოქმედებენ პირდაპირ, განსაკუთრებით მაშინ, როცა
აუცილებელია სამოქალაქო კოდექსის ცალკეული დებულებების
ინტერპრეტაცია.

13 კერძო ავტონომია და ხელშეკრულების თავისუფლება

მხარეთა კერძო ავტონომია წარმოადგენს კერძო სამართლის ერთ-
ერთ ფუძემდებლურ პრინციპს, რომლის თანახმად კერძო
სამართლებრივი ურთიერთობის მონაწილეებს შეუძლიათ,
განახორციელონ კანონით აუკრძალავი ნებისმიერი მოქმედება, მათ
შორის, ისეთიც, რომელიც კანონით პირდაპირ არ არის
გათვალისწინებული.
კერძო ავტონომიის პრაქტიკულ გამოვლინებას წარმოადგენს
ხელშეკრულების დადების თავისუფლება, რომელიც ორი ელემენტისგან
შედგება: ხელშეკრულების დადების თავისუფლება(შესაძლებლობა,
პირმა დადოს ან არ დადოს ხელშეკრულება) და ხელშეკრულების
შინაარსის განსაზღვრის თავისუფლება(ხელშეკრულების მხარეთა
შესაძლებლობა, ხელშერულებაში გაითვალისწინონ ნებისმიერი საკითხი,
რომელიც კანონით არ არის აკრძალული).
კერძო ავტონომიის შინაარსი მოიცავს ასევე პასუხისმგებლობას: პირი
თვითონ აგებს პასუხს საკუთარი მოქმედებისათვის.
კერძო ავტონომიის ფარგლები განისაზღვრება კანონით და ეხება ან
გარიგების ფორმას, ან გარიგების შინაარსს.
კერძო ავტონომიის შეზღუდვის ერთ-ერთ შემთხვევას წარმოადგენს
კონტრაჰირების იძულება, რაც ჩვეულებრივ ვრცელდება ბაზარზე
გაბატონებული მდგომარეობის მქონე სუბიექტებზე, რომელთაც
შესაძლებლობა აქვთ, ხელშეკრულების კონტრაჰენტს თავს მოახვიონ
კაბალური პირობები.
 14 სამოქალაქო უფლების ბოროტად გამოყენების
დაუშვებლობა
კერძო ავტონომიის შეზღუდვა გამოიხატება უფლების ბოროტად
გამოყენების დაუშვებლობაშიც, რომლის მიზანია სხვათა თავისუფლების
დაცვა. ამ მიზანს სამოქალაქო კოდექსი აღწევს იმპერატიული ნორმების
დაწესებითა და შიკანის აკრძალვით(115-ე მუხლი).
უფლების ბოროტად გამოყენებად 170-ე მუხლი აკვალიფიცირებს
საკუთრების ისეთ სარგებლობას, რომლითაც მხოლოდ სხვებს ადგებათ
ზიანი ისე, რომ მესაკუთრის ინტერესის უპირატესობა გამოკვეთილი
არაა.
უფლების ბოროტად გამოყენება შეიძლება გახდეს გარიგების
ბათილობის საფუძველი. ეს ხდება მაშინ, როცა გარიგება დადებულია
ერთი მხარის მიერ მეორეზე გავლენის ბოროტად გამოყენებით(როცა
მათი ურთიერთობა განსაკუთრებულ ნდობაზეა დაფუძნებული).
უფლების ბოროტად გამოყენებად არ ითვლება მაინც და მაინც
ურთიერთობის მეორე მონაწილის ჩაყენება არახელსაყრელ
მდგომარეობაში, თუკი უფლებამოსილ პირს ჰქონდა დაცვის ღირსი
სამართლებრივი ინტერესი ამ უფლების განხორციელების მიმართ.

15 სამოსამართლო სამართალი & სამოქალაქო

სამართლის საქმეებზე მართლსმსაჯულების
განხორციელებაზე მოსამართლის უარის დაუშვებლობა
თითქმის შეუძლებელია ისეთი კანონის მიღება, რომელსაც ხარვეზი
არ ჰქონდეს. აქედან გამომდინარე, ისმის შეკითხვა, თუ როგორ უნდა
გამოვასწოროთ ეს ხარვეზი. საქმის ყველაზე პრიმიტიული გადაწყვეტა
იქნებოდა საქმის განუხილველად დატოვება მანამდე, სანამ მიღებული არ
იქნება შესაბამისი კანონი, მაგრამ მოსამართლეს არ აქვს უფლება, უარი
თქვას იმ საკითხის გადაწყვეტაზე, რომელიც კანონით
დარეგულირებული არ არის. მოსამართლე გადაწყვეტილებას იღებს
კონკრეტული კანონის საფუძველზე, მაგრამ, სსკ მე-4 მუხლის მიხედვით,
მას არ აქვს უფლება, საქმე განუხილველად დატოვოს, როცა არ არსებობს
შესაბამისი ნორმა, ან არსებობს, ოღონდ ბუნდოვანია.
ნორმის არარსებობის შემთხვევაში მოსამართლე ვალდებულია,
გამოიყენოს კანონის ანალოგია. ანალოგიური ნორმის არარსებობა კი
სამართლის ანალოგიის გამოყენების საფუძველს წარმოშობს.
ნორმის ბუნდოვნების შემთხვევაში მოსამართლე დავის გადაწყვეტის
ვალდებულებისგან თავისუფლდება, მაგრამ კანონის ბუნდოვანი
ადგილები კანონის განმარტების საფუძველზე უნდა დაზუსტდეს და ეს
არ აძლევს მოსამართლეს იმის უფლებას, რომ უარი თქვას
მართლმსაჯულების განხორციელებაზე.
იქიდან გამომდინარე, რომ კოდექსის ყველა ნორმა არ შეიცავს დავის
მონაწილეთა მოთხოვნის სამართლებრივ საფუძველს, მოსამართლის
გადასაწყვეტია, თუ რომელი ნორმის საფუძველზე უნდა გადაწყდეს
დავა, ე.ი. მანვე უნდა მოძებნოს მოთხოვნების სამართლებრივი
საფუძველი.
მოსამართლეს ასევე უფლება აქვს, რომ საკონსტიტუციო
სასამართლოს მიმართოს კანონის კონსტიტუციურობის
(კონსტიტუციასთან შესაბამისობის) საკითხის შესამოწმებლად და
შეაჩეროს საქმის წარმოება.
რაც შეეხება სამართლიანობასა და ამორალურობას, ამ მოტივით
კანონის გამოყენებაზე უარის თქმის უფლება მოსამართლეს არ აქვს,
რამეთუ მისი ამოცანა არ არის კანონის სამართლიანობის ან
ზნეობრიობის შეფასება.

16 სამოქალაქო სამართლის ობიექტები

კერძოსამართლებრივი ურთიერთობის ობიექტი-ქონება არის ყველა
ნივთი და არამატერიალური სიკეთე, რომელთა ფლობაც, სარგებლობა და
განკარგვა შეუძლიათ ფიზიკურ და იურიდიულ პირებს და რომელთა
შეძენაც შეიძლება შეუზღუდავად, თუკი ის კანონით აკრძალული არაა ან
არ ეწინააღმდეგება ზნეობრივ ნორმებს.
სამოქალაქო კოდექსი ობიექტებს ყოფს ორ დიდ ჯგუფად:
მატერიალური სიკეთე/ნივთები-პიროვნულობას მოკლებული,
ბრუნვაუნარიანი, პირთა ბატონობას დაქვემდებარებული, ნატურით
გამიჯნული და სხეულებრივად ერთიანი საგნები. სამოქალაქო კოდექსი
განამტკიცებს ნივთების ნორმატიულ ცნებას, რაც იმას ნიშნავს, რომ
ყველა სხეულებრივი საგანი არ წარმოადგენს ნივთს, რადგანაც
მართლწესრიგი მას ასეთად არ მიიჩნევს(მაგ., ადამიანი და მისი სხეული,
ადამიანის სხეულის ნაწილები, ვიდრე ისინი ცოცხალი ორგანიზმის
ნაწილს შეადგენს(ორგანიზმიდან მოშორებისა და გარიგების დადების
მომენტიდან ისინი ნივთებად ითვლება)). ასევე ნივთებს არ განეკუთვნება
მატერიალური სამყაროს ისეთი საგნები, რომელთა ფლობა და განკარგვა
შეუძლებელია(მაგ., ღრუბელი, პლანეტები).
 ნივთები იყოფა მოძრავ და უძრავ ნივთებად. უძრავი ნივთი არის
მიწის ნაკვეთი, მასზე არსებული შენობა-ნაგებობებით ან მის გარეშე.
მოძრავია ნებისმიერი ნივთი, რომელიც სამოქალაქო კოდექსით არაა
უძრავი.
არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე-სამოქალაქო ურთიერთობათა
ობიექტი, რომელთაგან სამოქალაქო კოდექსი განასხვავებს მოთხოვნებსა
და უფლებებს. იმისათვის, რომ ისინი არამატერიალურ ქონებრივ
სიკეთედ ჩაითვალოს, შესაძლებელი უნდა იყოს მათი გადაცემა სხვა
პირისთვის ან მათგან მატერიალური სარგებლის მიღება. უფლებებს
განეკუთვნება: საავტორო და მომიჯნავე უფლებები, პატენტი,
სასელექციო უფლებები. სამოქალაქო ურთიერთობის ობიექტად
განიხილება ასევე ნივთისა და უფლების ნაყოფი. არამატერიალურ
სიკეთეს მიეკუთვნება პირის სიცოცხლე, ჯანმრთელობა, ღირსება,
რეპუტაცია...

17 კერძო სამართლის სუბიექტები

კერძოსამართლებრივი ურთიერთობის სუბიექტი შეიძლება იყოს
ნებისმიერი ფიზიკური ან იურიდიული პირი.
ფიზიკურ პირს მიეკუთვნება საქართველოს მოქალაქე, უცხო ქვეყნის
მოქალაქე ან მოქალაქეობის არმქონე პირი.
იურიდიულ პირს მიეკუთვნება საკუთარი ქონების მქონე
ორგანიზებული წარმონაქმნი, რომელიც თავისი ქონებით
დამოუკიდებლად აგებს პასუხს, საკუთარი სახელით იძენს უფლება-
მოვალეობებს, დებს გარიგებებს, შეუძლია სასამართლოში გამოსვლა
მოსარჩელედ ან მოპასუხედ.

18 უფლებაუნარიანობა და მისი წარმოშობა

უფლებაუნარიანობა არის ფიზიკური პირის უნარი, ჰქონდეს
სამოქალაქო უფლებები და მოვალეობები, რომლებიც წარმოიშობა
დაბადების მომენტიდან. მისი წარმოშობა არაა დამოკიდებული პირის
ასაკზე, ჯანმრთელობაზე ან სხვა რაიმე ხასიათის სამართლებრივ აქტზე.
საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი არაა დაბადების მომენტი,
თუმცა უფლებაუნარია დედის ორგანიზმისგან გამიჯნული
დამოუკიდებელი არსება, რომელიც დაბადების მომენტში არის
სასიცოცხლო ფუნქციის მატარებელი.
 19 უფლებაუნარიანობა და უფლება
უფლებაუნარიანობასა და უფლებას შორის განსხვავება ისაა, რომ
უფლებაუნარიანობა ზოგადი კატეგორიაა, უფლება კი-კონკრეტული.
უფლებაუნარიანობა გააჩნია ყველა ადამიანს, მაშინ, როცა უფლება
მხოლოდ კონკრეტულ სამართლებრივ ურთიერთობასთანაა
დაკავშირებული და მხოლოდ მის მონაწილეს აქვს.
უფლებაუნარიანობასა და უფლებას შორის ისეთივე მიმართებაა, როგორი
მიმართებაცაა შესაძლებლობასა და სინამდვილეს შორის.

20 ჩანასახის უფლებაუნარიანობა
თანამედროვე სამართალი, რომის სამართლიდან მოკიდებული,
აღიარებს ჯერ კიდევ დაუბადებელი ბავშვის-ჩანასახის შეზღუდულ
უფლებაუნარიანობას. მიუხედავად იმისა, რომ რომის სამართალი
ჩანასახს განიხილავდა დედის ნაწილად, მას მაინც აღიარებდა
სამემკვიდრეო უფლების სუბიექტად. ჩანასახის უფლებას აღიარებს და
იცავს არა მხოლოდ სამოქალაქო სამართალი, არამედ სისხლის
სამართალი(აბორტის აკრძალვა), საკონსტიტუციო სამართალი(მისი
ძირითადი უფლების სუბიექტად აღიარება).
ჩანასახის უფლებაუნარიანობა შეზღუდულია იმიტომ, რომ ის
მხოლოდ მემკვიდრედ ყოფნის უფლებას მოიცავს. დაბადების ფაქტით
ხდება მანამდე წარმოშობილი ამ უფლების რეალიზაცია და არა თავად
უფლების წარმოშობა. დაბადების შემდეგ კი სახეზეა სრული
უფლებაუნარიანობის მქონე სუბიექტი-ფიზიკური პირი.
ჩანასახს, როგორც ჯერ კიდევ დაუბადებელ ადამიანურ სიცოცხლეს,
გააჩნია სიცოცხლის უფლება და ღირსება, რომლებსაც იცავს
მართლწესრიგი.

21 უფლებაუნარიანობის დასასრული
უფლებაუნარიანობა წყდება პირის ფიზიკური სიკვდილით და არა
ე.წ. „სამოქალაქო სიკვდილით“ (მაგ., ბერად შედგომა), რაც სამოქალაქო
კოდექსისათვის უცნობია. პირის გარდაცვალებით იხსნება სამკვიდრო და
წყდება ვალდებულება.
მნიშვნელოვანია გარდაცვალების დროის დადგენა. სსკ ადამიანის
გარდაცვალების მომენტს უკავშირებს თავის ტვინის ფუნქციონირების
შეწყვეტას. ამასთანავე, ადამიანი გარდაცვლილად ჩაითვლება მას
შემდეგ, რაც დადგინდება მისი გულის შეუქცევადი გაჩერება და სისხლის
მიმოქცევის შეწყვეტა.
ადამიანი, რომლის უფლებაუნარიანობაც შეწყდა გარდაცვალების
შედეგად, რჩება ნაწილობრივ უფლებაუნარიანად პიროვნულობასთან
დაკავშირებული უფლებების დაცვის კონტექსტში. დაინტერესებული
პირის მხრიდან დაცვას ექვემდებარება ისეთი უფლებები, რომლებიც
პიროვნების ღირსების განმსაზღვრელია და გრძელდება სიკვდილის
შემდეგაც. გარდაცვალების შემდეგ დაცულია ადამიანის ღირსება და ის
რაიმე დროის მონაკვეთით შეზღუდვას არ ექვემდებარება.

22 ქმედუნარიანობა
ქმედუნარიანობა არის ფიზიკური პირის უნარი, თავისი ნებითა და
მოქმედებით სრული მოცულობით შეიძინოს სამოქალაქო უფლებები და
მოვალეობები.
ცნობილია ზოგადი და სპეციალური ქმედუნარიანობა.
ზოგადი ქმედუნარიანობა არის ზოგადად პირის უნარი, საკუთარი
ნებით განახორციელოს მოქმედებები(და არა მისი უნარი,
განახორციელოს ერთი რომელიმე კონკრეტული მოქმედება). ზოგადი
ქმედუნარიანობის ფორმებად უნდა ჩაითავლოს გარიგებაუნარიანობა და
დელიქტუნარიანობა. გარიგებაუნარიანია პირი, რომელსაც შესწევს
უნარი, თავისი ნებით დადოს ნებადართული გარიგება. სამოქალაქო
კოდექსი ქმედუნარიანობას მიიჩნევს გარიგების ნამდვილობის
აუცილებელ პირობად. დელიქტუნარიანობა-ესაა პირის უნარი,
საკუთარი ნებითა და ქონებით აგოს პასუხი მიყენებული ზიანისთვის. 10
წლამდე ასაკის პირს ზიანისთვის პასუხისმგებლობა არ ეკისრება. მის
ნაცვლად ამ ვალდებულებას კისრულობენ მშობლები ან
მეთვალყურეობაზე ვალდებული პირები. 10 წლის ასაკს მიღწეულ
არასრულწლოვანს კი ეკისრება პასუხისმგებლობა ზიანის
მიყენებისთვის. დელიქტუნარიანობა მხოლოდ ასაკით არ
შემოიფარგლება. მიყენებული ზიანისთვის პასუხს არც ჭკუასუსტი ან
სულიერად ავადმყოფი აგებს.
ქმედუნარიანობა წარმოიშობა სრულწლოვნების მიღწევისთანავე.
ქმედუუნაროდ ითვლება 7 წლამდე ასაკის არასრულწლოვანი,
ჭკუასუსტი, სულით ავადმყოფი. ქმედუუნარო პირები
კერძოსამართლებრივ ურთიერთობებში უშუალოდ არ მონაწილეობენ.
მათ მიერ დადებული ნებისმიერი გარიგება, ასევე მათ მიერ ან მათ
მიმართ გამოვლენილი ნება უცილოდ ბათილია. შესაბამისად,
ქმედუუნარო პირთან დადებული გარიგებები სამართლებრივ შედეგებს
არ წარმოშობს. ქმედუუნარო პირთათვის სამართლებრივ შედეგებს
იწვევს წარმომადგენლის მიერ იმათი სახელით დადებული გარიგებები.
ამ გარიგებების მეშვეობით ქმედუუნარო პირს წარმოეშობა უფლებები და
მოვალეობები ისე, რომ ის თვითონ არ მონაწილეობს ამ
ურთიერთობებში.
შეზღუდული ქმედუნარიანობის მქონედ ითვლება 7-18 წლამდე
ასაკის მოზარდი ან ადამიანი, რომელიც ბოროტად იყენებს ალკოჰოლსა
და ნარკოტიკულ ნივთიერებებს და ამით მატერიალურ ზარალს აყენებს
საკუთარ ოჯახსა თუ ახლობლებს. შეზღუდული ქმედუნარიანობის მქონე
პირებს შეუძლიათ გარიგების დადება წარმომადგენლის თანხმობით.
ასაკის მიხედვით ქმედუნარიანობის განხილვისას მნიშვნელოვანია
ემანსიპაციის ინსტიტუტი. ეს ის შემთხვევაა, როდესაც პირს არ
მიუღწევია სრულწლოვნების ასაკამდე, მაგრამ განსაზღვრული
პირობების არსებობისას ის უთანაბრდება სრულწლოვან პირებს.
სამოქალაქო კოდექსი ასეთ ორ პირობას ითვალისწინებს: 18 წლამდე
პირის ქორწინება და 16 წლის ასაკს მიღწეული პირისათვის საწარმოს
დამოუკიდებლად გაძღოლის უფლების მინიჭება კანონიერი
წარმომადგენლის მიერ.

23 უგზო-უკვლოდ დაკარგულად აღიარება

პირის გამოცხადებას გარდაცვლილად წინ უსწრებს მისი
გამოცხადება უგზო-უკვლოდ დაკარგულად. უგზო-უკვლოდ
დაკარგულად აღიარება უნდა მოხდეს ორი გარემოების არსებობისას:
პირის ადგილსამყოფელი უნდა იყოს უცნობი და ორი წლის მანძილზე არ
უნდა იყოს ნამყოფი თავის საცხოვრებელ ადგილას. ეს პირობები
კუმულაციურია, ე.ი. აუცილებლად უნდა არსებობდეს ორივე პირობა.
უგზო-უკვლოდ დაკარგულად აღიარების შესახებ გადაწყვეტილებას
იღებს სასამართლო. ამ გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ პირის
კანონიერი მემკვიდრეები მოიპოვებენ უფლებამოსილებას, უკვალოდ
დაკარგულის ქონება მართონ მინდობილი საკუთრების სახით, მათ
შორის, მიიღონ სარგებელი. ამ ქონებიდან სარჩო მიეცემა უგზო-უკვლოდ
დაკარგულის რჩენაზე მყოფ პირს და ასევე დაიფარება ვალები.
პირის დაბრუნების ან მისი ადგილსამყოფელის აღმოჩენის
შემთხვევაში უქმდება სასამართლოს გადაწყვეტილება მისი ქონების
მართვის შესახებ. დაბრუნებულ პირს შეუძლია მხოლოდ დაკარგვამდე
არსებული ქონების მოთხოვნა. ამ ქონებიდან სარგებლის მიღების
უფლება მას არ აქვს.
 24 გარდაცვლილად გამოცხადება
ადამიანის უფლებაუნარიანობის შეწყვეტა ხდება მხოლოდ
გარდაცვალებით. გარდაცვალება არა მხოლოდ უფლებაუნარიანობის
შეწყვეტას იწვევს, არამედ მნიშვნელოვანი სამართლებრივი შედეგის
დადგომის საფუძველიცაა-იხსნება მემკვიდრეობა.
პირის გარდაცვლილად გამოცხადება ხდება მხოლოდ სასამართლოს
გადაწყვეტილებით. პირი გარდაცვლილად ცხადდება მხოლოდ სსკ-ით
ზუსტად განსაზღვრულ შემთხვევებში:
1.პირის საცხოვრებელ ადგილას 5 წლის განმავლობაში არ მოიპოვება
ცნობები მისი ადგილსამყოფელის შესახებ;
2.პირი უგზო-უკვლოდ დაიკარგა ისეთ მდგომარეობაში, რომელიც
სიკვდილს უქადდა(საომარ მოქმედებებთან დაკავშირებით უგზო-
უკვლოდ დაკარგული პირი გარდაცვლილად შეიძლება გამოცხადდეს
არა უადრეს 2 წლის გასვლისა საომარი მოქმედების დამთავრების
დღიდან);
3.სავარაუდოა პირის დაღუპვა რაიმე უბედური შემთხვევის გამო და 6
თვის განმავლობაში არ მოიპოვება ცნობები მის შესახებ.
პირის გარდაცვალების დღედ მიიჩნევა მისი გარდაცვლილად
გამოცხადების სასამართლოს გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში
შესვლის დღე.
გარდაცვლილად გამოცხადებული პირის დაბრუნების ან მისი
ადგილსამყოფელის აღმოჩენის შემთხვევაში სასამართლო აუქმებს
გადაწყვეტილებას. დაბრუნებულ პირს უფლება აქვს, მოითხოვოს ის
შენარჩუნებული ქონება, რომელიც მისი გარდაცვლილად გამოცხადების
შემდეგ უსასყიდლოდ გადაეცა სხვა პირს. თუ ამ პირის ქონება
სასყიდლით შეიძინა მესამე პირმა, ქონების უკან დაბრუნების
ვალდებულება ეკისრება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მან იცოდა, რომ
გარდაცვლილად გამოცხადებული პირი ცოცხალი იყო. თუ პირის ქონება
სახელმწიფოს გადაეცა და სახელმწიფომ მაოხდინა მისი რეალიზაცია,
დაბრუნებულ პირს შეუძლია, მოითხოვოს ქონების რეალიზაციით
მიღებული თანხა.

25 სახელის უფლება
სახელი არის ადამიანთა იდენტიფიკაციის ძირითადი საშუალება და
სამოქალაქო სამართალი მას ცალკე დაცვის ღირსად მიიჩნევს. სახელში
იგულისხმება ადამიანის საკუთარი სახელი და გვარი.
 სამოქალაქო სამართლით განმტკიცებულ სახელის უფლებას
სამოქალაქო სახელი ეწოდება. ესაა სახელი, რომელსაც ყოველი
უფლებაუნარიანი ატარებს სამოქალაქო, სამართლებრივ და
საზოგადოებრივ ურთიერთობებში თავისი ინდივიდუალურობის
აღსანიშნავად.
სამოქალაქო სახელისგან უნდა განვასხვავოთ იურიდიული პირის
სახელწოდება, ასევე სავაჭრო ანუ კომერციული სახელი.
თანამედროვე სამოქალაქო სამართალში გავრცელებული
შეხედულების თანახმად, სახელის უფლება პირადი და აბსოლუტური
უფლებაა. ამ თვალსაზრისს ადასტურებს ისიც, რომ თითქმის ყველა
ქვეყნის სამოქალაქო კოდექსი ამ უფლებას პირთა პირადი არაქონებრივი
უფლებების ნაწილში აწესრიგებს.
სახელის დაცვის უმთავრესი დანიშნულებაა სახელის არასწორი
გამოყენების შედეგად არსებული გაუგებრობის თავიდან აცილება.
სახელის უფლების განხილვამ პირად არაქონებრივ უფლებად არ უნდა
შეუშალოს ხელი მის აღიარებას არამატერიალურ ქონებრივ უფლებადაც,
განსაკუთრებით მაშინ, როცა სახელი კომერციულ ურთიერთობებში
გამოიყენება.
დაუშვებელია ადამიანებს შორის ისეთი გარიგება, რომლითაც ერთი
კისრულობს ვალდებულებას, თავისი სახელი გადასცეს მეორეს და ამ
უკანასკნელმა ატაროს ეს სახელი. სახელის შეძენის საფუძვლებს
სამოქალაქო კოდექსი ამომწურავად განსაზღვრავს. ესენია: დაბადება,
დაქორწინება, სახელის შეცვლა ნებაყოფლობით.

26 საცხოვრებელი ადგილი
საცხოვრებელი ადგილი პირის სამოქალაქო-სამართლებრივი
იდენტიფიკაციის ერთ-ერთი უძველესი საშუალებაა. სამოქალაქო
კოდექსი პირის საცხოვრებელ ადგილად მიიჩნევს ადგილს, რომელსაც ის
ჩვეულებრივად საცხოვრებლად ირჩევს. ჩვეულებრივად საცხოვრებლად
გაიგება პირის ძირითადი, უმთავრესი ადგილსამყოფელი. საცხოვრებელ
ადგილად მიჩნევისთვის მხოლოდ ფაქტობრივი ყოფნა არაა საკმარისი.
მას თან უნდა ახლდეს პირის ნება, რომ მას სურს, მოცემულ ადგილზე
ჰქონდეს საცხოვრებელი ადგილი. წინააღმდეგ შემთხვევაში,
საცხოვრებელ ადგილად უნდა მიგვეჩნია ციხე ან საავადმყოფოც.
საცხოვრებელი ადგილი შეიძლება ჰქონდეს მხოლოდ ადამიანს, ე.ი.
ფიზიკურ პირს. იურიდიული პირის გეოგრაფიული მდგომარეობის
აღსანიშნავად კანონი იყენებს ადგილსამყოფელის ცნებას. შესაძლებელია,
რომ პირის საცხოვრებელი ადგილი და მისი სამეწარმეო საქმიანობის
ადგილსამყოფელი ერთმანეთს ემთხვეოდეს.
საცხოვრებელი ადგილის ცნება შეიძლება განსხვავებული იყოს იმის
მიხედვით, თუ სამართლის რომელ დარგთან გვაქვს საქმე.

27 პირადი არაქონებრივი უფლებები

არაქონებრივ უფლებებს პიროვნულ უფლებებადაც მოიხსენიებენ,
რომელიც ღირსების, პატივისცემისა და ინდივიდის განვითარების
უფლებისგან ნაწარმოებ უფლებას წარმოადგენს და რომელიც თითოეულ
პირს (მათ შორის, სახელმწიფოსაც) პატივისცემის მოვალეობას აკისრებს.
არაქონებრივი უფლებები გააჩნია ნებისმიერ ფიზიკურ პირს. ის
შეიძლება ჰქონდეთ ქმედუუნარო პირებსაც, რომელთაც შეზღუდული
აქვთ არაქონებრივი უფლების აღქმის შედეგები.
პირადი არაქონებრივი უფლებები ქონებრივისგან, უწინარეს ყოვლისა,
განსხვავდება იმით, რომ ისინი კონკრეტულ პირებს, მათ პიროვნებას
იმგვარად უკავშირდებიან, რომ სხვა პირთათვის მათი გადაცემა
დაუშვებელია და შეუძლებელიცაა. ამიტომაც ეწოდება მათ პირადი
უფლებები.
სახელის უფლების გარდა, სამოქალაქო კოდექსი განამტკიცებს
პატივისა და ღირსების დაცვას. პირს უფლება აქვს, სასამართლოს
მეშვეობით მოითხოვოს იმ ცნობების უარყოფა, რომლებიც ლახავს მის
პატივს, ღირსებას, პირადი ცხოვრების საიდუმლოებას, პირად
ხელშეუხებლობას ან საქმიან რეპუტაციას, თუკი ამ ცნობების
გამავრცელებელი არ დაადასტურებს, რომ ეს ფაქტები სინამდვილეს
შეესაბამება.
პატივისა და ღირსების შელახვას უთანაბრდება პირის გამოსახულების
გამოქვეყნება მისი თანხმობის გარეშე. თანხმობა არ არის საჭირო, როცა
პირის გამოსახულება ქვეყნდება მის საზოგადოებრივ აღიარებასთან,
დაკავებულ თანამდებობასთან, მართლმსაჯულების ან პოლიციის
მოთხოვნებთან დაკავშირებით. მაგალითად, როცა პირს ირჩევენ ქვეყნის
პრეზიდენტად ან ნიშნავენ მინისტრად, მისი ფოტოსურათი ქვეყნდება
საჯაროდ, მაგრამ ამისათვის თანხმობა აუცილებელი არ არის.
სამოქალაქო კოდექსის მნიშვნელოვან სიახლეს წარმოადგენს
მორალური ზიანისათვის მატერიალური ანაზღაურების პრინციპის
შემოღება.
ბილეთი N1
1.სამოქალაქო სამართლის ცნება და მოქმედების სფერო
კონტინენტური ევროპის სამართალი სამართალს ორ ნაწილად ყოფს-კერძო და
საჯარო. კერძოა სამართალი, რომელიც კერძო პირთა შორის
თანასწორუფლებიანობაზე დამყარებულ ურთიერთობებს აწესრიგებს. ამ
ურთიერთობებს საფუძვლად უდევს პირთა თავისუფალი ნების გამოვლენა და სხვა
პირებთან ურთიერთობის დამყარების სურვილი.
სსკ 1-ლი მუხლის თანახმად, სამოქალაქო სამართალი აწესრიგებს პირთა
თანასწორობაზე დამყარებულ კერძო ხასიათის ქონებრივ, საოჯახო და პირად
ურთიერთობებს.
სამოქალაქო კოდექსი, ცხადია, სამოქალაქო სამართლის ამომწურავ დეფინიციას
არ იძლევა, მაგრამ ის უმნიშვნელოვანეს დებულებებს შეიცავს, რომლებიც
განსაზღვრავს სამოქალაქო სამართლის ბუნებას.
პირველ რიგში, ურთიერთობები, რომლებსაც სამოქალაქო სამართალი
აწესრიგებს, დამყარებული უნდა იყოს პირთა თანასწორობაზე, რაც, ფაქტობრივად,
კერძო ავტონომიის სინონიმია. ეს გულისხმობს ნების თავისუფალი გამოვლენისა და
ურთიერთობების დამყარების შესაძლებლობას.
სამოქალაქო სამართალი აწესრიგებს კერძო ხასიათის ურთიერთობებს, ანუ
ურთიერთობებს, რომლებიც კერძო პირებს/ინდივიდებს შორის წარმოიშობა. ამით
ის ემიჯნება საჯარო სამართალს და იმ შემთხვევაშიც, თუ სახელმწიფო
მონაწილეობს ამ ურთიერთობაში, ის ითვლება კერძო პირად.
სამოქალაქო სამართლით მოწესრიგებული ურთიერთობების უმეტესობა
ქონებრივი ხასიათისაა. ეს ურთიერთობები საჯარო სამართალშიც წარმოიშობა,
თუმცა მათ აკლიათ კერძო ხასიათი და პირთა თანასწორუფლებიანობა. ასევე
პირიქით - თუ სახელმწიფო იყენებს სსკ-ით დადგენილ წესებსა და ურთიერთობათა
სტანდარტებს, მაშინ ეს ურთიერთობები კერძოსამართლებრივი იქნება, მიუხედავად
სახელმწიფოს მონაწილეობისა.
რაც შეეხება საოჯახო ურთიერთობებს, ამ მხრივ აღსანიშნავია ის, რომ
საქართველომ დაარღვია 70 წლიანი საბჭოთა ტრადიცია, რომელიც საოჯახო
სამართალს ცალკე საკანონმდებლო რეგულირების სფეროს მიაკუთვნებდა. ჩვენ კი
ის სამოქალაქო კოდექსს „დავუბრუნეთ“, როგორც ეს ტრადიციული სამოქალაქო
კოდიფიკაციის ქვეყნებშია მიღებული.
და ბოლოს, სამოქალაქო სამართალი აწესრიგებს პირად ურთიერთობებს, რაც,
პირველ რიგში, გულისხმობს სახელის, პატივის, ღირსების, საქმიანი რეპუტაციის
დაცვას...
ჯამში, პირველი მუხლი, რა თქმა უნდა, არ არის ამომწურავი, მაგრამ ყველა იმ
მახასიათებელს შეიცავს, რომლებითაც სამოქალაქო/კერძო სამართალი განსხვავდება
საჯაროსგან.

2.ფიზიკურ პირთა შეზღუდული ქმედუნარიანობა

სამოქალაქო სამართალი კერძოსამართლებრივ ურთიერთობებში მონაწილეობის
შესაძლებლობას აძლევს იმ პირებსაც, რომლებიც ჯერ არ არიან სრულწლოვანნი,
მაგრამ მათი გონება არ გამორიცხავს ამ უფლების შეძენის შესაძლებლობას.
წინააღმდეგ შემთხვევაში, ეს გამოიწვევდა სამოქალაქო უფლებების
უგულებელყოფას, ამიტომ, ამის თავიდან ასაცილებლად, არსებობს შეზღუდული
ქმედუნარიანობის ინსტიტუტი.
ქმედუნარიანობის შეზღუდვა მხოლოდ კანონით გათვალისწინებულ
შემთხვევებში დაიშვება:
1) 7-დან 18 წლამდე არასრულწლოვანი;
2)პირი, რომელიც ბოროტად იყენებს ალკოჰოლს ან ნარკოტიკულ ნივთიერებებს
და ამის გამო მძიმე მატერიალურ მდგომარეობაში აყენებს ოჯახს.
მიუხედავად იმისა, რომ კერძო ავტონომია და ნების თავისუფალი გამოვლინება
სამოქალაქო სამართლის ფუნდამენტია, არავითარ შემთხვევაში არ დაიშვება
გარიგებით ქმედუნარიანობის შეზღუდვა. ასეთი გარიგება ბათილია და
სამართლებრივ შედეგებს არ წარმოშობს.
ჩვენთვის ცნობილია ემანსიპაციის ინსტიტუტი, რაც გულისხმობს შეზღუდული
ქმედუნარიანობის მქონე პირის სრულ ქმედუნარიანად მიჩნევას. ეს შეიძლება
მოხდეს 18 წლამდე ქორწინებით. ასევე, 65-ე მუხლის მე-2 ნაწილით
გათვალისწინებულია არასრულწლოვანის ემანსიპაცია საწარმოს საქმიანობის
სფეროში, რაც ითვალისწინებს სრულ ქმედუნარიანად მიჩნევას და ეს არ ნიშნავს
იმას, რომ პირი სხვა სფეროებში ქმედუუნაროა.
მნიშვნელოვანია, განვიხილოთ გარიგებების დადების საკითხი შეზღუდული
ქმედუნარიანობის მქონე პირის მიერ. ამ შემთხვევაში აუცილებელია კანონიერ
წარმომადგენლის თანხმობა, თუმცა ცალკეულ შემთხვევებში შეზღუდული
ქმედუნარიანობის მქონე პირიც უფლებამოსილია, დამოუკიდებლად დადოს
გარიგებები, რაც მნიშვნელოვნად განასხვავებს მას ქმედუუნარო პირისგან. ასეთი
გარიგება ძალაუნარიანია, თუ შეზღუდული ქმედუნარიანობის მქონე პირი იღებს
სარგებელს. ასევე, ნამდვილი გარიგებების ჯგუფს მიეკუთვნება ისეთი გარიგებები,
რომელთა დასადებად არასრულწლოვანმა განკარგა ის საშუალებანი, რომლებიც მას
კანონიერმა წარმომადგენლებმა გადასცეს(ან სხვა პირებმა, წარმომადგენლების
თანხმობით). ყველა სხვა გარიგება მიეკუთვნება ან საცილო, ან მერყევად ბათილ
გარიგებებს. მათი ბედი დამოკიდებულია კანონიერი წარმომადგენლის მიერ
მოწონებაზე.

ბილეთი N2
1.კერძო და საჯარო სამართლის გამიჯვნა
სამართალი იყოფა ორ ნაწილად - კერძო და საჯარო. კერძო და საჯარო სამართალი
ერთმანეთისგან იზოლირებული არაა. არსებობს თეორიები მათი
ურთიერთგამიჯვნის შესახებ. ყველაზე გავრცელებულია ინტერესების,
სუბიექტებისა და სუბორდინაციის თეორიები.
ინტერესების თეორია - გამიჯვნისთვის გადამწყვეტია ინტერესების უპირატესობა
სამართლებრივი რეგულირებისას, ანუ ვისი ინტერესები სარგებლობს
უპირატესობით.
მიუხედავად ამისა, არსებობს ერთი გარემოება - კერძო და საჯარო სამართლის
პირებსაც შეუძლიათ, ერთმანეთის ინტერესებს ემსახურებოდნენ.
სუბორდინაციის თეორია - საჯარო სამართლისთვის დამახასიათებელია
სუბორდინაცია (ურთიერთდაქვემდებარება) ურთიერთობებში, ხოლო კერძო
სამართალი აწესრიგებს ურთიერთობებს თანასწორუფლებიანთა შორის.
მიუხედავად ამისა, გასათვალისწინებელია გარემოება, რომ პირიქითაც ხდება -
კერძო სამართალში ვხვდებით ურთიერთდაქვემდებარებულ ურთიერთობებს და
საჯაროში - თანასწორუფლებიანობაზე დამყარებულ ურთიერთობებს.
ამ თეორიის ნაკლია ისიც, რომ ის საერთოდ აიგნორებს საჯარო-სახელშეკრულებო
სამართალს.
სუბიექტების თეორია - კერძო და საჯარო სამართლის გამიჯვნას საფუძვლად
უდევს ურთიერთობაში მონაწილე სუბიექტთა სტატუსი, კერძოდ, რა
უფლებამოსილება აქვს ურთიერთობის თითოეულ მონაწილეს.
სუბიექტების თეორიიდან განვითარდა სპეციალური თეორია(კერძო სამართალი -
ზოგადი სამართალი ყველასთვის, საჯარო სამართალი - სახელმწიფო
ხელისუფლების სპეციალური სამართალი).

2.ასაკისა და ჯანმრთელობის გამო ქმედუუნარო პირები

7 წლამდე არასწრულწლოვანი ქმედუუნაროდ ითვლება.
ქმედუუნარო პირები უშუალოდ არ მონაწილეობენ კერძოსამართლებრივ
ურთიერთობებში. მათ მიერ დადებული ნებისმიერი გარიგება და მათ მიერ/მათ
მიმართ გამოვლენილი ნება უცილოდ ბათილია.
ქმედუუნარო პირებს არ აქვთ შესაძლებლობა, კანონიერი წარმომადგენლის
თანხმობით დადონ გარიგებები, განსხვავებით შეზღუდული ქმედუნარიანობის
მქონე პირებისგან. ქმედუუნარო პირისთვის სამართლებრივ შედეგს იწვევს
მხოლოდ წარმომადგენლის მიერ მისი სახელით დადებული გარიგებები,
რომლითაც ქმედუუნარო პირს წარმოეშობა უფლებები და მოვალეობები ისე, რომ
თვითონ არ მონაწილეობს ამ ურთიერთობებში(მაგ., ხუთი წლის ბავშვის სახელზე
ბანკში გახსნილი ანაბრის მაგალითი(ჭანტურია)). საბოლოო ჯამში, ქმედუუნარო
პირთან დადებული გარიგებები სამართლებრივ შედეგებს არ წარმოშობს, თუმცა
რეალობაში ხშირია შემთხვევები, როცა მცირეწლოვნები სხვადასხვა წვრილმან
(ყოფით) გარიგებას დებენ. მაგალითად, როცა მშობელი 5 წლის შვილს აძლევს
ფულს და შვილი ამ ფულით ყიდულობს შოკოლადს, ცხადია, გვიჩნდება კითხვა,
რას წარმოადგენს ამ შემთხვევაში მცირეწლოვანი? მიუხედავად იმისა, რომ ასეთი
პირი ქმედუუნაროდ ითვლება, მას მაინც გააჩნია უნარი, შეაფასოს ცალკეული
ურთიერთობის ხასიათი, რაც მიგვანიშნებს მის ქმედუნარიანობის გარკვეულ
ხარისხზე მოცემულ ურთიერთობებში.
ქმედუუნარო პირი არც დელიქტუნარიანია. დელიქტუნარიანობა დგება 10
წლიდან.
რაც შეეხება ჯანმრთელობის გამო ქმედუუნარობას, ამასთან დაკავშირებით
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ არაკონსტიტუციურად ცნო
ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემის გამო პირების ქმედუნარიანობის
შეზღუდვის საკანონმდებლო რეგულაციები. მოთხოვნებიდან გამომდინარე, ტერმინ
ქმედუუნაროს ნაცვლად სამოქალაქო კოდექსში შემოვიდა ცნება „ფსიქო-
სოციალური საჭიროების მქონე პირი (მხარდამჭერის მიმღები)“. „მხარდამჭერის
მიმღები“ პირი მიიჩნევა ქმედუნარიან პირად, რომელსაც შეიძლება სასამართლომ
დაუნიშნოს მხარდამჭერი, ანუ პირი, რომელიც მას დაეხმარება უფლებების
რეალიზებასა და ინტერესების დაცვაში.

ბილეთი N4
1.სამოქალაქო სამართლის წყაროები
სამართლის წყარო - სამართლის გამოხატვის ფორმა, საშუალება. კონტინენტური
ევროპული სამართალი გამოყოფს სამოქალაქო სამართლის წყაროთა ორ სახეს -
ჩვეულებასა და პოზიტიურ სამართალს(სახელმწიფოს მიერ მიღებულ კანონს).
ჩვეულებითი სამართალი იმ დაუწერელი წესების ერთობლიობაა, რომელიც
წარმოიშობა საზოგადოების მიერ ხანგრძლივი გამოყენების შედეგად, როცა ხალხის
მართლშეგნებაში ეს ნორმები მკვიდრდება. სამოქალაქო სამართალი გულგრილი არ
არის სამართლის ამ უძველესი წყაროს მიმართ. მისი გამოყენება შეიძლება მხოლოდ
მაშინ, თუ ის არ ეწინააღმდეგება სამართლისა და ზნეობის საყოველთაოდ
აღიარებულ ნორმებს ან საჯარო წესრიგს.
კანონის ცნება ლიტერატურასა და ზოგჯერ საკანონმდებლო აქტებშიც ფართო
გაგებით გამოიყენება. მასში იგულისხმება არა მხოლოდ საკუთრივ კანონი, არამედ
ნებისმიერი სახელმწიფო აქტი, რომელიც სამართლის ნორმებს შეიცავს(ანუ
ნორმატიული აქტი).
კონტინენტური ევროპის სამართალში კანონი სამართლის უმთავრესი წყაროა.
ერთმანეთისგან განასხვავებენ კანონის გაგების შემდეგ სახეებს:
ფორმალურს(რომლის გაგებით კანონად მიიჩნევა მხოლოდ პარლამენტის მიერ
მიღებული ნორმატიული აქტები) და მატერიალურს(კანონად მიიჩნევა ყველა
ნორმატიული აქტი, რომელიც სახელმწიფოს კომპეტენტური ორგანოების მიერაა
მიღებული). მატერიალური გაგებით ერთმანეთისგან განსხვავდება საკანონმდებლო
აქტები და კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტები.
სამოქალაქო კოდექსი მნიშვნელოვან აღნიშვნას იმსახურებს სამოქალაქო
სამართლის წყაროებზე საუბრისას, თუმცა ის ისეთივე კანონია იურიდიული ძალის
მიხედვით, როგორიც სხვა ნებისმიერი კანონი.
სამართლის წყაროთა იერარქიას რაც შეეხება, ის დამოკიდებულია სახელმწიფო
ორგანოთა ლეგიტიმაციის დონეზე, მათი კომპეტენციის მოცულობაზე, რაც
განსაზღვრავს ამა თუ იმ აქტის იურიდიულ ძალას. ამ იერარქიის სათავეში დგას
კონსტიტუცია - ქვეყნის ძირითადი კანონი.

2.შეცდომით დადებული გარიგებანი, შეცდომის სახეები

პირველ რიგში, უნდა განვსაზღვროთ, რა არის შეცდომა - ესაა არასწორი
წარმოდგენა ამა თუ იმ ფაქტზე, მოვლენაზე. ასეთი არასწორი წარმოდგენის
გავლენით ადამიანები ზოგჯერ ისეთ გარიგებებს დებენ, რომლის დადება
სინამდვილეში არ სურდათ. ჩნდება კითხვა, თუ რა უნდა ვქნათ მაშინ, როცა
აღმოჩნდა, რომ გარიგება შეცდომით გვაქვს დადებული. მარტივი იქნებოდა,
შემცდარი მხარისთვის დაგვებრუნებინა ის, რაც შეცდომით დაკარგა, მაგრამ თუ
მეორე მხარე კეთილსინდისიერად მოქმედებდა, მაშინ მისი ინტერესები შემცდარი
ადამიანის ინტერესებს უპირისპირდება. მხედველობაში უნდა მივიღოთ ის, რომ
შეცდომით განხორციელებული ნების გამოვლება არ არის ნამდვილი, ვინაიდან მის
უკან არ დგას ნამდვილი ნება. მაშასადამე, ნება და მისი გამოვლენა არ ემთხვევა
ერთმანეთს.
შეცდომა შეიძლება გახდეს ბათილობის საფუძველი, მაგრამ მნიშვნელოვანია
იმისი განსაზღვრა, თუ როგორ შეცდომასთან გვაქვს საქმე, ამიტომ კანონი გარიგების
საცილოდ გახდომის საფუძვლად მიიჩნევს მხოლოდ არსებით შეცდომას. შეცდომის
არსებითად მიჩნევისთვის აუცილებელია სხვადასხვა კრიტერიუმის
გათვალისწინება. მოცემული გვაქვს არსებით შეცდომათა კატეგორიები:
1)შეცდომა გარიგების ტიპის არჩევაში: როცა მინდოდა, დამედო სხვა გარიგება და
არა ის, რომელზედაც თანხმობა გამოვთქვი(წიგნის თხოვება-ჩუქების მაგალითი);
2)შეცდომა გარიგების შინაარსში: როცა ჩემი ნება ემთხვევა გამოვლენილ ნებას,
მაგრამ მსურდა, გარიგებაში სხვა აზრი, სხვა შინაარსი ჩამექსოვა(ანდერძში „კანონით
მემკვიდრე“ ჩავწერე და ამ დროს და-ძმა ვიგულისხმე);
3)შეცდომა გარიგების საფუძვლებში: მხარეებს ჰქონდათ ერთობლივი წარმოდგენა
გარემოებებზე, რომელთა გამოც გარიგებას დებდნენ, მაგრამ ის არ არსებობდა ან
არსებობდა, ოღონდ არა ისე, როგორც მხარეებს წარმოედგინათ;
4)შეცდომა კონტრაჰენტის პიროვნებაში: ასაკი, უნარი, პროფესიონალიზმი...
(ოპერაცია - სხვა ექიმი/ასისტენტი; ფეხბურთის მოთამაშის მაგალითი);
5)შეცდომა საგნის ძირითად თვისებებში: ის თვისება, რომელიც საფუძველი გახდა
საგნის ღირებულების განსაზღვრისთვის(ორიგინალის მაგივრად შემთხვევით
ასლის შეძენა);
6)შეცდომა უფლებაში: მქონდა არასწორი წარმოდგენა გარიგების უფლებრივ
შედეგებზე(სხვას მივყიდე სახლი მთელი თავისი „უძრავ-მოძრავი ქონებით“ და არ
ვიცოდი, რომ ამაში იგულისხმებოდა მთლიანად მიწის ნაკვეთი);
7)შეცდომა მოტივში(შემოწირულობის განხორციელების მოტივი იყო ლტოლვილთა
დახმარება, მაგრამ ფული სულ სხვა მიზნებისთვის გამოვიყენე).
შეცდომით დადებული გარიგება, როგორც ყველა სხვა საცილო გარიგება,
ნამდვილად ითვლება მანამდე, სანამ დაინტერესებული პირი არ გახდის მას
სადავოდ. შეცდომით დადებული გარიგების შეცილებას ახლავს წინაპირობები.
კერძოდ, გარიგების საფუძვლად არსებული შეცდომა უშუალო მიზეზი უნდა იყოს
გარიგების დადებისთვის, ეს ცხადია. თუ გარიგების მეორე მხარე თანახმაა, რომ
შეასრულოს გარიგება, როგორც ეს შეცდომის დამშვებ მხარეს სურს, მაშინ არ
დაიშვება ამ გარიგების შეცილება და მისი გაბათილება. ასევე, როგორც უკვე
აღვნიშნეთ, მხოლოდ არსებითი შეცდომის არსებობისას მოგვეცემა გარიგების
შეცილების უფლება.
აღსანიშნავია, რომ შეცდომით დადებული გარიგების შეცილებაც გარიგებაა,
ვინაიდან ის ცალმხრივ გარიგებას წარმოადგენს, რომლის ნამდვილობისთვის
საჭიროა მეორე მხარის მიერ ნების გამოვლენის მიღება.

ბილეთი N8
1.სამოქალაქო სამართლის ობიექტები
კერძოსამართლებრივი ურთიერთობის ობიექტი - ქონება არის ყველა ნივთი და
არამატერიალური სიკეთე, რომელთა ფლობაც, სარგებლობა და განკარგვა
შეუძლიათ ფიზიკურ და იურიდიულ პირებს და რომელთა შეძენაც შეიძლება
შეუზღუდავად, თუკი ის კანონით აკრძალული არაა ან არ ეწინააღმდეგება
ზნეობრივ ნორმებს.
სამოქალაქო კოდექსი ობიექტებს ყოფს ორ დიდ ჯგუფად:
1)მატერიალური სიკეთე/ნივთები - პიროვნულობას მოკლებული,
ბრუნვაუნარიანი, პირთა ბატონობას დაქვემდებარებული, ნატურით გამიჯნული და
სხეულებრივად ერთიანი საგნები. სამოქალაქო კოდექსი განამტკიცებს ნივთების
ნორმატიულ ცნებას, რაც იმას ნიშნავს, რომ ყველა სხეულებრივი საგანი არ
წარმოადგენს ნივთს, რადგანაც მართლწესრიგი მას ასეთად არ მიიჩნევს(მაგ.,
ადამიანი და მისი სხეული, ადამიანის სხეულის ნაწილები, ვიდრე ისინი ცოცხალი
ორგანიზმის ნაწილს შეადგენს(ორგანიზმიდან მოშორებისა და გარიგების დადების
მომენტიდან ისინი ნივთებად ითვლება)). ასევე ნივთებს არ განეკუთვნება
მატერიალური სამყაროს ისეთი საგნები, რომელთა ფლობა და განკარგვა
შეუძლებელია(მაგ., ღრუბელი, პლანეტები). რაც შეეხება ცხოველებს, ისინი
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსში რეგულირების გარეშე არიან დარჩენილი.
ცხოველი წარმოადგენს ობიექტს, აქედან გამომდინარე, შეგვიძლია, ცხოველები
გავუთანაბროთ ნივთებს, განსაკუთრებით მაშინ, როცა ისინი გარიგების საგანს
შეადგენენ, თუმცა ცხოველები არ წარმოადგენენ ნივთებს.
ნივთები იყოფა მოძრავ და უძრავ ნივთებად. უძრავი ნივთი არის მიწის ნაკვეთი,
მასზე არსებული შენობა-ნაგებობებით ან მის გარეშე. მოძრავია ნებისმიერი ნივთი,
რომელიც სამოქალაქო კოდექსით არაა უძრავი. მოცემული გვაქვს ნივთების
სხვაგვარი კლასიფიკაციებიც, მაგალითად: შეცვლადი და შეუცვლელი,
გვაროვნული და ინდივიდუალური ნიშნით განსაზღვრული, მოხმარებადი და
მოუხმარებადი...
2)არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე - სამოქალაქო ურთიერთობათა ობიექტი,
რომელთაგან სამოქალაქო კოდექსი განასხვავებს მოთხოვნებსა და უფლებებს.
იმისათვის, რომ ისინი არამატერიალურ ქონებრივ სიკეთედ ჩაითვალოს,
შესაძლებელი უნდა იყოს მათი გადაცემა სხვა პირისთვის ან მათგან მატერიალური
სარგებლის მიღება. უფლებებს განეკუთვნება: საავტორო და მომიჯნავე უფლებები,
პატენტი, სასელექციო უფლებები. სამოქალაქო ურთიერთობის ობიექტად
განიხილება ასევე ნივთისა და უფლების ნაყოფი. არამატერიალურ სიკეთეს
მიეკუთვნება პირის სიცოცხლე, ჯანმრთელობა, ღირსება, რეპუტაცია...

2.გარიგების ცნება
გარიგება წარმოადგენს კერძო ავტონომიის განხორციელების ყველაზე
გავრცელებულ საშუალებას. გარიგება - ესაა ცალმხრივი, ორმხრივი ან
მრავალმხრივი ნების გამოვლენა. ამ დეფინიციის თანახმად, ნება უნდა არსებობდეს,
ის უნდა იყოს გარეგნულად გამოვლენილი და ნების გამოვლენას უნდა ჰქონდეს
სამართლებრივი ხასიათი. ნების გამოვლენას შედეგად უნდა მოჰყვეს უფლება-
მოვალეობების წარმოშობა/შეცვლა/შეწყვეტა.
ნების გამოვლენის ნამდვილობისთვის საჭიროა განსაზღვრული წინაპირობების
დაცვა. მოცემული გვაქვს მატერიალური წინაპირობები(პირის გონებრივი
შესაძლებლობები - ასაკი, ჯანმრთელობა) და ფორმალური წინაპირობები(ნების
გამოხატვის სამართლებრივი ფორმა - თუ როდის ჩაივლება ეს ნების გამოვლენა
მბოჭავად მხარეებისთვის და როდის წარმოშობს სამართლებრივ შედეგებს).
გარიგების ცნება კერძო სამართლის უზოგადესი ცნებაა, რაც იმას ნიშნავს, რომ,
იქიდან გამომდინარე, რომ გარიგება გამოიყენება კერძო სამართლის სხვა
დარგებშიც, მასთან დაკავშირებული ნორმები, რომლებიც სამოქალაქო კოდექსის
ზოგად ნაწილშია მოცემული, ვრცელდება ყველა სახის კერძოსამართლებრივ
ურთიერთობებზე, რომელთაც ნების გამოვლენა უდევთ საფუძვლად.
ნების გამოვლენა შეიძლება იყოს ცალმხრივი, ორმხრივი ან მრავალმხრივი.
მაშასადამე, გარიგება ერთ შემთხვევაში არის მხოლოდ ერთი პირის მიერ
გამოხატული ნება(მაგალითად, ანდერძის დროს), ხოლო უმეტეს შემთხვევებში -
ორი ან რამდენიმე ნების გამოხატვის საფუძველზე წარმომდგარი ნება, რომელიც
მიზნად ისახავს სამართლებრივი შედეგის დადგომას.
უნდა გავითვალისწინოთ ისიც, რომ არა ყველა ნების გამოვლენა ან მასთან
დაკავშირებული ქმედება წარმოადგენს გარიგებას. არის შემთხვევები, როცა
ქმედება/ნების გამოვლენა გარეგნულად გარიგებას ჰგავს, თუმცა მას არ
წარმოადგენს და, შესაბამისად, მასზე არ ვრცელდება გარიგების ნამდვილობისთვის
სსკ-ით დადგენილი წესები. ასეთი შემთხვევებია, მაგალითად, დამატებითი ვადის
დანიშვნა, შეტყობინება, გაფრთხილება, ზნეობრივი ვალდებულებები.

ბილეთი N13
1.იურიდიული პირის ცნება და ნიშნები
იურიდიული პირი არის კერძოსამართლებრივი ურთიერთობის ერთ-ერთი
სუბიექტი. ის წარმოადგენს განსაზღვრული მიზნის მისაღწევად შექმნილ, საკუთარი
ქონების მქონე ორგანიზებულ წარმონაქმნს, რომელიც თავისი ქონებით
დამოუკიდებლად აგებს პასუხს, საკუთარი სახელით იძენს უფლება-მოვალეობებს,
დებს გარიგებებს, შეუძლია სასამართლოში გამოსვლა მოსარჩელედ და მოპასუხედ.
იურიდიული პირი არის აბსტრაქტული ცნება, რომელსაც ყველა კონკრეტული
მართლწესრიგი ნორმატიულად განამტკიცებს, მაგრამ ნორმატიულად განმტკიცება
არ ნიშნავს აუცილებლად მისი დეფინიციის დადგენას კანონით.
სსკ 24-ე მუხლი შეიცავს იურიდიული პირის ძირითად ნიშნებს. პირველ რიგში,
იურიდიული პირი ორგანიზებული წარმონაქმნია, რომელიც აღმოცენებულია
პირების ან ქონების გაერთიანების შედეგად. ის შეიძლება ჩამოყალიბდეს მხოლოდ
განსაზღვრული ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმით. აქ უნდა მოვიხმოთ
პრინციპი numerus clausus - კერძო სამართალში დაიშვება მხოლოდ ის იურიდიული
პირები, რომლებსაც კანონი ითვალისწინებს.
იურიდიული პირის კიდევ ერთი ნიშანია განსაზღვრული მიზნის მიღწევა.
მიზნის განსაზღვრისას ერთმანეთისგან უნდა განვასხვავოთ სამართლებრივად
მნიშვნელოვანი მიზანი(იურიდიული პირის შექმნა კომერციული და
არაკომერციული მიზნებისთვის) და იურიდიული პირის მონაწილეთათვის
მნიშვნელოვანი მიზანი(რისთვის იქმნება ეს სუბიექტი, რისთვის სურთ
დამფუძნებლებს თავიანთი ქონებისა თუ პირადი ღვაწლის გამოყენება).
იურიდიული პირის მიზანი არ უნდა იყოს ერთჯერადი, ის უნდა მოითხოვდეს
იურიდიული პირის არსებობას ხანგრძლივი ვადით, ე.ი. მიზანი და იურიდიული
პირის არსებობის ხანგრძლივობა შესაბამისობაში უნდა იყოს ერთმანეთთან.
იურიდიულ პირს, ასევე, უნდა ჰქონდეს საკუთარი ქონება, რომელიც
განცალკევებულია წევრთა პირადი ქონებისგან. იურიდიული პირი არის ამ ქონების
მესაკუთრე, თვითონ იურიდიული პირი კი არავის საკუთრებაა. ის არაა არც
დამფუძნებლის საკუთრება. დამფუძნებლისა თუ მასში მონაწილეთა საკუთრება
მხოლოდ ამ იურიდიული პირის წილები ან აქციებია. იურიდიული პირის ქონების
არსებობა უკავშირდება მისი დამოუკიდებელი ქონებრივი პასუხისმგებლობის
საკითხს. იურიდიული პირი ურთიერთობებში პასუხს აგებს თავისი ქონებით და
არა მონაწილეების ქონებით(თუმცა არსებობს გამონაკლისები - სოლიდარული
პასუხისმგებლობა).
იურიდიულ პირს მინიჭებული აქვს უფლება და დაკისრებული აქვს მოვალეობა,
ჰქონდეს საკუთარი სახელი, რაც მნიშვნელოვანია სამართლის სუბიექტის
იდენტიფიკაციისთვის.
იურიდიული პირის წარმოშობა დაკავშირებულია სახელმწიფო
რეგისტრაციასთან. იურიდიული პირის რეგისტრაცია ხორციელდება იურიდიული
პირების რეესტრში. ის მოიცავს როგორც სახელმწიფო, ისე საგადასახადო
რეგისტრაციასაც. ამასთან ერთად, იურიდიული პირის არსებობის ფუძემდებლურ
პირობას წარმოადგენს მისი საკანონმდებლო ლეგიტიმაცია. თუ მოქმედი
კანონმდებლობა არ მიიჩნევს ამა თუ იმ წარმონაქმნს იურიდიულ პირად, ის არ
იქნება იურიდიული პირი.

2.გარიგების სახეები
1)ცალმხრივი გარიგებები - ისეთი გარიგებები, რომელთა ნამდვილობისთვის
საკმარისია ერთი პირის მიერ ნების გამოვლენა.
1.პირველი ჯგუფი: ცალმხრივი გარიგებები, რომლებიც მხოლოდ მოქმედ, ნების
გამომვლენ პირს ეხება(მაგ., საკუთრების ან სხვა უფლების მიტოვება);
2.მეორე ჯგუფი: გარიგებები, რომლებიც ქონებრივ ან სხვაგვარ უპირატესობას
ანიჭებენ მესამე პირებს(მაგ., ანდერძი, მინდობილობის გაცემა);
3.მესამე ჯგუფი: გარიგება მესამე პირებს ეხება, მაგრამ შესაძლებელია, მან
სამართლებრივი ზიანი მოუტანოს მათ(მაგ., ხელშეკრულებიდან გასვლა, შეცილება).
ცალმხრივი გარიგება, რომელიც მესამე პირებს ეხება, ნამდვილია მხოლოდ მაშინ,
თუკი ნების გამოვლენა ისეა განხორციელებული ამ პირების წინაშე, რომ ნება მათ
მიუვიდათ. მნიშვნელოვანია იმისი გარკვევა, რა შემთხვევაში იქნება ნება ნამდვილი:
მისი გამოვლენის მომენტიდან, ადრესატისთვის შეტყობინების მომენტიდან თუ
ნების გამოვლენის მისვლიდან ადრესატამდე? სამოქალაქო კოდექსით
განმტკიცებულია ამ უკანასკნელის კონცეფცია - რომ ნების მიღების თეორია
აუცილებლად თვლის ნების გამოვლენის მისვლას ადრესატამდე.
ადრესატამდე ნების გამოვლენის მისვლის ფაქტი მას ნამდვილობას ანიჭებს,
მაგრამ ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ადრესატი ვალდებულია, ის მიიღოს. მაშასადამე,
ცალმხრივ გარიგებებში ყველა ნების გამოვლენა, რომელიც ეხება მესამე პირებს,
ნამდვილობისთვის მოითხოვს ამ პირებისგან ნების გამოვლენის მიღებას.
2)ორმხრივი და მრავალმხრივი გარიგებები - ორმხრივი გარიგების კლასიკური
ფორმაა ხელშეკრულება, მრავალმხრივი გარიგების გავრცელებული ფორმა კი არის
გადაწყვეტილებები.
ხელშეკრულების ნამდვილობისთვის საჭიროა კონსესუსი - მხარეთა
თანხმობა(ხელშეკრულების დადებისას ორივე მხარის ნება შინაარსობრივად უნდა
ემთხვეოდეს ერთმანეთს). ხელშეკრულება, თავის მხრივ, იყოფა ცალმხრივ და
ორმხრივ ხელშეკრულებებად. ცალმხრივია ხელშეკრულება, თუ ხელშეკრულების
მხარეებს მხოლოდ უფლებები ან მხოლოდ მოვალეობები აქვთ(მაგ., ჩუქება).
ორმხრივი/კონსესუალურია ხელშეკრულება, თუ ორივე მხარეს აკისრია როგორც
უფლებები, ისე მოვალეობები(მაგ., ნასყიდობა). არსებობს, ასევე, ვალდებულებით
სამართლებრივი, სანივთო, საავტორო, მემკვიდრეობის სამართლებრივი
ხელშეკრულებები და სხვა.
გადაწყვეტილებებს რაც შეეხება, ისინი პირთა უმრავლესობის მიერ მიიღება და
ხელშეკრულებისგან იმით განსხვავდება, რომ მისი ნამდვილობისთვის კონსესუსი
არასავალდებულოა. უმრავლესობის მიერ ნების გამოვლენას ისეთივე შედეგები
შეიძლება ჰქონდეს უმცირესობისთვის, როგორც ცალმხრივი გარიგების დროს ერთი
პირის მიერ ნების გამოვლენას მესამე პირისთვის. მართალია, ამ ტიპის გარიგებებში
გადაწყვეტილების მიღება ხმათა უმრავლესობით ხდება, მაგრამ ეს არ გამორიცხავს
გადაწყვეტილების მიღებას ერთხმად(კონსესუსით). უბრალოდ, ის
არასავალდებულოა.
3)ვალდებულებითსამართლებრივი გარიგებები - გარიგებები, რომლებიც
მიმართულია ვალდებულებითი ურთიერთობების
წარმოშობის/შეცვლის/შეწყვეტისკენ;
4)სანივთო (ქონებრივ) სამართლებრივი გარიგებები - გარიგებები, რომელთა
მიზანია სანივთოსამართლებრივი უფლებების წარმოშობა/შეცვლა/სხვისთვის
გადაცემა/შეწყვეტა;
5)საავტორო გარიგებები - გარიგებები, რომლებიც მიმართულია საავტორო
უფლებების წარმოშობის/შეცვლის/შეწყვეტისკენ;
6)საოჯახოსამართლებრივი გარიგებები - დაქორწინება, საქორწინო კონტრაქტი,
მამობის აღიარება და სხვა;
7)მავალდებულებელი და განკარგვითი გარიგებები - მავალდებულებელი
გარიგების დროს პირი კისრულობს სხვათა წინაშე ვალდებულებას, შეასრულოს
რაიმე მოქმედება ან თავი შეიკავოს მისგან. განკარგვითი გარიგების მიზანი კი არის
უკვე არსებულ უფლებაზე ზემოქმედება - მისი შეცვლა, გადაცემა სხვისთვის,
უფლებრივი დატვირთვა ან გაუქმება;
8)კაუზალური და აბსტრაქტული გარიგებები - კაუზალურია გარიგება,
რომელსაც აქვს კონკრეტული, ხელშესახები სამართლებრივი საფუძველი - causa,
მიზანი, ტიტულუს(მაგ., ჩუქება, თხოვება, მიყიდვა). კაუზალურ გარიგებათა
ნამდვილობა დამოკიდებულია სამართლებრივი საფუძვლის ნამდვილობაზე.
აბსტრაქტული გარიგების დროს კი სამართლებრივ საფუძველს მნიშვნელობა არ
აქვს და გარიგების ნამდვილობა დამოუკიდებელია ამ სამართლებრივი საფუძვლის
ნამდვილობისაგან.
9)სასყიდლიანი და უსასყიდლო გარიგებები - სასყიდლიანია გარიგება,
რომელშიც ერთი მხარის მიერ ნაკისრ ვალდებულებას შეესაბამება მეორე მხარის
საპასუხო შესრულება(ეკვივალენტი). უსასყიდლო გარიგების დროს გარიგების
მხარე, მართალია, კისრულობს რაიმე ვალდებულების შესრულებას, მაგრამ მას თან
არ ახლავს საპასუხო შესრულება.
10)გარიგებათა სხვაგვარი კლასიფიკაცია - ცხადია, ჩამოთვლილი სახეები
ამომწურავი არაა. იმის მიხედვით, თუ რა სახის ურთიერთობებს აწესრიგებს
გარიგება, ერთმანეთისგან განასხვავებენ ქონებრივ და პირად არაქონებრივ
გარიგებებსაც. ცალმხრივი პირადი არაქონებრივი გარიგებაა, მაგალითად, მამობის
აღიარება; ორმხრივი პირადი არაქონებრივი - მშობლების მიერ შვილისთვის
სახელის დარქმევა. გარიგებათა უმეტესობა, როგორც წესი, ქონებრივი ხასიათისაა.
სამოქალაქო სამართლის წყაროები

სამართლის წყარო არის სამართლის გამოხატვის ფორმა ,

საშუალება.კონტინენტური ევროპის სამართალი სამოქალაქო სამართლის
წყაროთა ორ სახეს განამტკიცებს - სახელმწიფოს მიერ მიღებულ კანონსა და
ჩვეულებას. ლიტერატურასა და ზოგჯერ საკანონმდებლო აქტებშიც კანონის
ცნება ფართო გაგებით გამოიყენება და მასში იგულისხმება არა მხოლოდ
საკუთრივ კანონი არამედ ნებისმიერი სახელმწიფო აქტი, რომელიც
სამართლის ნორმებს შეიცავს, ასეთ აქტს ეწოდება ნორმატიული აქტი. რაც
შეეხება ჩვეულებით სამართალს, იგი წარმოიშობა საზოგადოების მიერ
ხანგრძლივი გამოყენებისა და ხალხის მართლშეგნებაში მისი ნორმების
დამკვიდრების შედეგად. სამართლის წყაროთა იერარქია დამოკიდებულია
სახელმწიფო ორგანოთა ლეგიტიმაციის დონეზე, მათი კომპეტენციის
მოცულობაზე,რაც განსაზღვრავს ამა თუ იმ აქტის იურიდიულ ძალას.ამ
იერარქიის სათავეში დგას კონსტიტუცია - ქვეყნის ძირითადი კანონი.
კონტინენტური ევროპის სამართალში კანონი სამართლის უნთავრესი წყაროა.
ერთმანეთისაგან განასხვავებენ კანონის ფორმალურ და მატერიალურ გაგებას.
ფორმალური გაგებით კანონად მიიჩნევა მხოლოდ პარლამენტის მიერ
მიღებული ნორმატიული აქტები. მატერიალური გაგებით კი კანონად
ჩაითვლება ყველა ის ნორმატიული აქტი, მათ შორის კანონებიც, რომლებიც
სახელმწიფოს კომპეტენტური ორგანოების მიერაა მიღებული.ამ გაგებით
ერთმანეთისაგან განსხვავდება საკანონმდებლო აქტები და კანონქვემდებატე
ნორმატიული აქტები. როდესაც საუბარია სამოქალაქო სამართლის წყაროებზე,
იქ ,რა თქმა უნდა, აუცილებლად უნდა აღინიშნოს სამოქალაქო კოდექსის
დიდი მნიშვნელობა მაგრამ იურიდიული ძალის მიხედვით ის ისეთივე
კანონია, როგორც სხვა ნებისმიერი კანონი.
შეცდომით დადებული გარიგებანი,შეცდომის სახეები

შეცდომის შესახებ თანამედროვე მოძღვრების ამოყალიბება უკავშირდება

სავინის სახელს. მის თანახმად, შეცდომით განხორციელებული ნების
გამოვლენა არ არის ნამდვილი, ვინაიდან ამ გარეგნული გამოხატულების უკან
არ დგას ნამდვილი ნება. ნების ნაკლმა შეიძლება გამოიწვიოს გარიგების
ბათილობა. კანონი გარიგების საცილოდ გახდომის საფუძვლად მიიჩნევს
მხოლოდ არსებით შეცდომას. შეცდომით დადებულ გარიგებებთან
დაკავშირებული საკითხები საქართველოს სამოქალაქო კოდექსში
დაწვრილებითაა მოწესრიგებული.კანონი პრაქტიკულად იძლევა არსებით
შცდომათა ამომწურავ ჩამონათვალს. 1) შეცდომა გარიგების ტიპის არჩევაში -
პირს სურდა და ედო სხვა გაირგება და არა ის რომელზედაც მან გამოთვა
თანხმობა 2) შეცდომნა გარიგების შინაარში - პირი ცდება იმ გარიგების
შინაარსში რომლის დადებაც მას სურდა 3) შეცდომა გარიგების საფუძველში -
გარიგების საფუძვლად უნდა მივიჩნიოთ გარიგების მხარეების ერთობლივი
წარმოდგენები იმ გარემოებებზე, რომელთა გამოც დებენ მხარეები
გარიგებას.ამ შემთხვევაში შეცდომის წინაპირობას წარმოადგენს ის, რომ
გარიგების მხარეები კეთილსინდისიერად ენდობიან ამ გარემოებების
არსებობას. გარიგების დადების შემდეგ კი აღმოჩნდება რომ ეს გარემოებები არ
არსებობდა. არსებით შეცდომად ასევე შეიძლება ჩიათვალოს შეცდომა
კონტრაჰენტის პიროვნებაში ,მაშინ როდესაც თვითონ კონტრაჰენტის
პიროვნების ან მისი პირადი თვისების გათვალისწინება იყო გარიგების
დადების საფუძველი. გარიგების შეცვლის საფუძველი შეიძლება გახდეს
შეცდომა საგნის ძირითად თვისებებში ასეთად კი მიიჩნევა ის თვისება რომეიც
საფუძვლად დაედო საგნის ღირებულების განსაზღვრას. შეცდომა უფლებაში
-უფლებაში შეცდომა გულისხმობს პირის არასწორ წარმოდგენას მის მიერ
დადებული გარიგების უფლებრივ შედეგებზე.კერძოდ, გარიგების დადებისას
პირი ცდებოდა ან არ ეგონა თუ მის მიერ გარეგნულად გამოხატული ნება ასეთ
შედეგს გამოიწვევდა. შეცდომა უფლებაში არსებითი მნიშვნელობისაა
მხოლოდ მაშინ თუკი იგი გარიგების დადების ერთადერთი და მთვარი
საფუძველი იყო. შეცდომა მოტივში -გარიგების დადებისას მოტივი ხშირად
მნიშვნელოვან როლს თამაშობს.გარიგების მოტივებს განეკუთვნება ისეთი
წარმოდგენები,რომელსაც გარიგების ერთ-ერთი მონაწილე იქმნის გარიგების
სხვა მონაწილეზე ან გარიგების საგნის თვისებების თაობაზე. ის არსებითად
ითვლება მხოლოდ მაშინ , როდესაც მოტივი შეთანხმების საგანს
წარმოადგენდა. წვრილმანი შეცდომები გამოანგარიშებაში ან წერილობით
განხორციელებულ ნების გამოვლენაში იძლევა მხოლოდ შესწორების მაგრამ
არა შეცილების უფლებას.
სამოქალაქო კოდექსის სისტემა

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის სისტემა პანდექტური სამართლის

სისტემას შეესაბამება.მას აქვს ზოგადი ნაწილი, რომეიც საერთოა მთელი კერძო
სამართლისთვის. სამოქალაქო კოდექსი 6 წიგნისაგან შედგება : ზოგადი
დებულებანი,სანივთო სამართალი,ვალდებულებითი
სამართალი,ინტელექტუალური საკუთრების სამართალი, საოჯახო
სამართალი ,მემკვიდრეობის სამართალი. ზოგადი ნაწილი არის იმ ნორმათა
ერთობლიობა , რომლებიც განსაზღვრავენ ამა თუ იმ სამართლებრივი
მატერიის ზოგად დებულებებს ე.ი იმას რასაც ეყრდნობა მოცემული სისტემა.
იმის მიხედვით თუ რას ეხება საქმე შეიძლება არსებობდეს რამდენიმე ზოგადი
ნაწილლი. ყველაზე დიდ როლს თამაშობს ის ზოგადი ნაწილი რომელიც
საერთოა მთლი დარგისთვისმ ასეთი ზოგადი ნაწილი მოცემულია სამოქალაქო
კოდექსის პირველ წიგნში. სამოქალაქო კოდექსი იცნობს ზპგადი ნაწილის
მეორე სახეს , რომელიც განმტკიცებულია კოდექსის ცალკეულ წიგნებში და
პირველ ყოვლისა საფუძველს ქმნის ამ წიგნით გათვალისწინებული
ურთიერთობის მოსაწესრიგებლად.(მაგ. ვალდებულებიტი სამართლის
ზოგადი ნაწილი) ზოგადი ნაწილის მესამე სახე დამახასიათებელია
კონკრეტული ინსტიტუტებისთვის და მისი მნიშვნელობა მხოლოდ ამ
ინსტიტუტებისათვის შემოიფარგლება, ამის მაგალითია ზოგადი დებულებანი
ვალდებულების შესრულების ნაწილში.ამ სახის ზოგადი ნაწილი შეიძლება
ეხებოდეს ცალკეულ ხელშეკრულებებსა

წარმომადგენლობის ცნება და მისი ნამდვილობის პირობები

ადამიანები ხშირად ურთიერთობებში სხივის სახელით

გამოდიან ,კისრულობენ ვალდებულებებს ,იძენენ უფლებებს.ამის მიზეზი
შეიძლება სხვადასხვაგვარ იყოს , ერთ შემთხვევაში ურთიერთობის მონაწილეა
თოთო ბავშვი ,რომელსაც თავისი მოქმედებით ჯერ კიდევ არ შეუძლია
არაფრის გაკეთება.სხვა შემთხვევაში სულით ავადმყოფობა ან ჭკუასუსტობა
ხდება ქმედუუნარობის საფუძველი და ამ სახის ურთიერთობებში ვხვდებით
ისეთ პირებს, რომლებიც მათი სახელით დებენ გაირგბებს.
წარმომადგენლობის ინსტიტუტი ასახავს ისეთ ვოთარებას,როდესაც პირი
საკუთარი სახელით კი არა , არამედ სხივისი სახელით დებს გარიგებას, სხივის
სახელით მოქმედ პირს წარმომადგენელი ეწოდება, ხოლო მის
უფლებამოსილებას წარადგინოს სხვა პირი წარმომადგენლობითი
უფლებამოსილება. სამოქალაქო კოდექსი განამტკიცებს იმის
შესაძლებლობას,რომ გარიგება წარმომადგენლის მეშვეობითაც დაიდოს.
 სამოქალაქო სამართალში აღიარებულია,რომ გარიგება ხორციელდება
წარმომადგენლის პიროვნებაში, ხოლო შდეგები კი წარმოდგენილი პირის
მიმართ დგება. სამოქალაქო კოდექსი წარმომადგენლობის ნამდვილობის
შემდეგ წინაპირობებს განამტკიცებს 1)წარმომადგენლობა დასაშვები უნდა
იყოს მოცემული გარიგებისთვის 2) წარმომადგენელი გამოხატავს საკუთარ
ნებას სხვისი სახელით 3)მას უნდა ჰქონდეს წარმომადგენლობითი
უფლებამოსილება. წარმომადგენლობა შეიძლება ყველა სახის ურთიერთობასა
და გარიგების მიმართ იქნეს გამოყენებული, მაგრამ არსებობს გამონაკლისები,
ის არ გამოიყენება მაშინ,როცა გარიგების ხარისხიდან გამომიდინარე იგი
უშუალოდ უნდა დადოს პირმა, ან როცა კანონით აკრძალულია
წარმომაგენდლის მეშვეობით ამ გარიგების დადება.მაგ. დაქორწინება ისეთი
გარიგებაა , რომელიც უსუალოდ დასაქორწინებლებმა უნდა დადონ.
წარმომადგენელი უნდა იყოს ქმედუნარიანი,მაგრამ კანონი არ მოითხოვს მის
სრულ ქმედუნარიანობას, წარმომადგენელი შეიძლება იყოს შეზღუდული
ქმედუნარიანობის მქონე პირი.მის მიერ დადებული გარიგება ნადვილად
ჩაითვლება წარმომადგენლობითი უფლებამოსილების არსებობა
წარმომადგენლობის ნამდივლობის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი წინაპირობაა.
წარმომადგენელსა და წარმოდგენილ პირს შორის ურთიერთობის საფუძველს
წარმოადგენს გარიგება - მინდობილობის გაცემა, მასში გამოიხატება
კონკრეტული პირისათვის წარმომადგენლობითი უფლებამოსილების
მინიჭება. თუ წარმომადგენელი ვერ დაამტკიცებს რომ მას აქვს
წარმომადგენლობითი უფლება ის ვალდებულია შეასრულოს ყველა ნაკისრი
ვალდებულება და ასევე აანაზღაუროს ზარალი.

სამოქალაქო კანონთა განმარტება, მეთოდები, კანონისა და სამართლის ანალოგია

თანამედროვე ცხოვრებისეული ურთიერთობები იმდენად რთულია,რომ

მათი მოწესრიგება შეუძლებელია რამდენიმე ისეთი მარტივი
წინადადებით,რომლის გაგება საზოგადეობის უკანასკნელ წევრსაც კი
შეეძლება. აუცილებელი გახდა კანონთა განმარტება,იურისტების ერთ-ერთი
მოვალეობაა გაარკვიოს საზოგადოება თნამედროვე რთულ სოციალურ თუ
საკანონმდებლო ლაბირინთებში . კანონთა განმარტება გარკვეულ პრინციპებს
ემყარება მათგან ყველაზე მნიშვნელოვანია 1) ობიექტურობის პრინციპი - მისი
არსი იმაში მდგომარეობს, რომ მაქსიმალურად ზუსტად დაადგინოს კანონის
ჭეშმარიტი არსი კანონის ტექსტის საფუძველზე 2) ერთიანობის პრინციპი -
კანონის თითოეული ნორმა განხილული უნდა იყოს მთლიან კანონთან ერთად
და არა ცალკე 3) გენეტკიური განმარტების პრინციპი - ტექსტის განმარტებისას
უნდა გაივითვალისწინოთ მისი წარმოშობა 4) განმარტება შედარებების
მეშვეობით - განმარტება ხდება ანალოგიურ სფეროსა და დროში წარმოშობილ
 კანონთა ტექსტების ურთიერთშფარდების საფუძველზე . ახსნა-განმარტების
ხერხებია : გრამატიკული, ლოგიკური ,სისტემატიკური ,ისტორიულ -
პოლიტიკურიმ სპეციალურ-იურიდიული ,ფუნქციონალური . ფართო გაგებით
განმარტება სამართლის განვითარებასაც ნიშნავს მას მიეკუთვნება 1) ნორმების
ჩამოყალიბება ანალოგიის საფუძველზე 2) ნორმების განვითარება ზოგადი
დებულელებიდან ,როგორიცაა რწმენა ,ნდობა,ზნეობა და ა.შ როდესაც კანონი
ბუნდოვანია, ხარვეზი აქვს ან არ არსებობს საქმის სათანადო ნორმა
გამოყენებული უნდა იყოს ანალოგიური, ყველაზე უფრო მსგავსი
ურთიერთობის მომწესრიგებელი ნორმა, ამას კანონის ანალოგია ეწოდება.
მაგრამ როცა არ არსებობს ანალოგიური ნორმაც ამ შემთხვევაში ურთიერთობა
უნდა მოწესრიგდეს სამართლის ზოგადი პრინციპეცის საფძველზე,
სამართლიანობის,კეთილსინდისიერებისა და ზენობის მოთხოვნების
შესაბამისად.

იძულებით დადებული გარიგებანი

ნების ნაკლის გამო დადებულ გარიგებებს შორის ყველაზე მძიმე ფორმას
წარმოადგენს იძულებით დადებული გარიგებები.იძულებას შედეგად მოყვება
ადამიანის ნების აშკარად საწინააღმდეგო ქმედება. იძულება შეიხლება
სხვადასხვა ფორმით გამოიხატოს , ერთ შემთხვევაში ის შეიძლება არსებობდეს
ფიზიკური ზემოქმედების ფორმით მაგ. როდესაც პირს ძალადობით
აწერინებენ ხელს ხელშეკრულებაზე. ხვა შემთხვევაში ის შეიძლება იყოს
როგორც ფარული,ასევე აშკარა მუქარა. მუქარა შიძლება მიმართული იყოს
როგორც პირადად კონკრეტულ პირზე, ისე მის ქონებაზე. 85-ე მუხლის
თანახმად იძულებით ან იძულების მუქარით დადებული გარიგებების
შეცილების უფლება აქვს ხელყოფილ პირს.იძულებად არ ჩაითვლება ისეთი
ქმედება , რომელიც არ ხორციელდება არც მართლსაწინააღმდეგო მიზნით და
არც საშუალებით. მუქარის საფუველზე დადებული გარიგების შეცილებისას
აუცილებელია რომ მუქარასა და გარიგებას შორის იყოს მიზეზობრივი
კავშირი. ამასთან არ არის სავალდებულო რომ მუქარა გარიგების
მონაწილისგან მოდიოდეს ,ის შეიძება მომდინარეობდეს მესამე პირისგან.
იძულებით დადებული გარიგება წარმოადგენს საცილო გარიგებას და მის
მიმართაც შეცილების ისეთივე წესი მოქმედებს რაც მოტყუებისა და შეცდომის
დროს. იძულება გარიგების დადებისად ავტომატურად არ იწვევს გარიგების
ბათილობას, ბათილობა მხოლოდ შეცილების შედეგად დგება.იძულებით
დადებულ გარიგებებს შეცილების ერთწლიანი ვადა აითვლება იძულების
დამთავრების მომენტიდან, თუ ასეთ გარიგებას ზიანი მოჰყვა უფლებამოსილ
პირს შეუძლია ზარალის ანაზღაურება მოითხოვოს.
არასამეწარმეო იურიდიული პირის სამეწარმეო საქმიანობა

არაკომერციული იურიდიული პირი იქმნება იდეალური , საქველმოქმედო

საზოგადოებისათვის მნიშვნელოვანი სოციალური, კულტურული ამოცანების
განსახორციელებლად. სამოქალაქო კოდექსი არაკომეცრიულ იურიდიულ
პირს ანიჭებს სამეწარმეო საქმიანობის განხორციელების უფლებას. თუკი
არაკომერციული იურიდიულ პირებს აეკრძლებოდათ სამეწარმეო საქმიანობა
მათი არსებობა აზრს დაკარგავდა,ხოლო დასახული მიზანი ფინანდების
არარსებობის გამო მიუწვდომელი დარჩებოდა. არასამეწარმეო იურიდიულ
პირებს აქვთ უფლება განახორციელონ სამეწარმეო საქმიანობა , მაგრამ ეს
საქმიანობა გარკვეულ მოთხოვნებს უნდა შეესაბამებოდეს 1) მათ მიერ
განხორციელებული სამეწარმეო საქმიანობა დამხმარე ხასიათის უნდა იყოს და
მისგან მიღებული მოგება უნდა მოხმარდეს არასამეწარემო იურიდიული
პირის მიზნის რეალიზებას 2)დაშვებელია მოგების განაწილება იურიდიული
პირის დამფუზნებლებს,წევრებსა და ხელმძღვანელებს შორის .
არამკომერციული იურიდიული პირის ქონება წილებად არ იყოფა და არც მათი
გასხვისებაა შესაძლებელი. არაკომერციული იურიდიული პირის წვრი თავის
წევრობას სხვა პირს ვერ მიჰყიდის. არასამეწარმეო იურიდიული პირიდან
წევრის გასვლას ქონებრივი შედეგი არ მოსდევს. მისი სამართლებრივი ფორმის
შეცვლა დაუშვებელია.

სამოქალაქო სამართლის ობიექტი

კერძოსამართლებრივი ურთიერთობის ობიექტი - ქონება არის ყველა ნივთი და

არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე რომელთა ფლობაც,სარგებლობა და
განკარგვა შეუძლიათ ფიზიკურ და იურიდიულ პირებს და რომელთა შეძენაც
შიძლება შეუზღუდავად თუკი ის აკრძალული არ არის კანონით ან არ
ეწინააღმდეგენა ზნეობრივ ნორმებს. სამოქალაქო კოდექსი ობიექტებს ორ დიდ
ჯგუფად ყოფს - ნივთებად და არამატერიალურ ქონებრივ სიკეთეებად.
ნივთები პიროვნულობას მოკლებული ,ბრუნვაუნარიანი, პირთა ბატონობას
დაქვემდებარებული ,ნატურით გამიჯნული და სხეულებრივად ერთიანი
საგნებია. ნივთებს განეკუთვნება ისეთი საგნები ,რომელთა ფლობა,
სარგებლობა ,განკარგვა და შეძენა შესაძლებელია მართლზომიერად,ამდენად
სამოქალაქო კოდექსი განამტკიცებს ნივტების ნორმატიულ ცნებას, რაც იმას
ნიშნავს რომ ყველა სხეულებრივი საგანი არ წარნოადგენს ნივთს,რადგანაც
მართლწესრიგი მას ასეთად არ მიიჩნევს. მაგ, ადამიანი ან მისი სხეული,
მიუხედავად იმისა,რომ ის გარეგნულად აკმაყოფილებს სხეულებრივი საგნის
ყველა თვისებას არ წარმოადგენს ნივთს,ასევე ადამიანის სხეულის ნაწილები
 ვიდრე ისინი ცოცხალი ორგანიზმის ნაწილს შეადგენენ, ამ ორგანიზმიდან
მოშორებისა და გარიგების დადების მომენტიდან ისინი ნივთებად ითვლებიან.
ასევე ნივთებს არ მიეკუთვნება მატერიალური სამყაროს ისეთი საგენბი
რომელთა ფლობა და განკარგვა შეუძლებელია თუნდაც ისინი სხეულებრივ
საგნებს წარმოადგენდნენ მაგ. ღრუბელი,პლანეტები. ნივთები იყოფა მოძრავ
და უძრავ ნივთებად, უძრავი ნივთი ეს არის მიწის ნაკვეთი მასზე არსებული
შენობა ნაგებობებით ან ის გარეშე. მოძრავია ნებისმიერი მივთი რომელიც
სამოქალაქო კოდექსით არ არს უძრავი - განმარტებულია კანონში საჯარო
რეესტრის შესახებ. მოძრავი ნივთები შეიძლება იყოს მკვრივი ,თხევადი ან
აირადი თუკი ისინი სამოქალაქო ბრუნივსათვის გამოსადეგ სათავსოში აირან
მოთავსებული მაგ ბენზინი ავზში. ნივთებთან ერთად სამოქალაქო
ურთიერთობათა ობიექტი შეიძლება იყოს არამატერიალური ქონებრივი
სიკეთეები, რომელთაგან სამოქალაქო კოდექსი განასხვავებს მოთხოვნებსა და
უფლებებს. იმისათვის რო მმოთხოვნები და უფლებები არამატერილაურ
ქონებრივ სიკეთედ ჩაითვალოს შესაძლებელი უნდა იყოს მათი გადაცემა სხვა
პირისთვის ,ან მათგან მატერიალური სარგებლის მიღება. უფლებებს
განეკუთვნება საავტორო და მომიჯნავე უფლებები ,ასევე უფლებები
სამრეწველო საკუთრების ობიექტებზე (პატენტი), სასელექციო უფლებები.
არამატერიალურ ქონებრივ სიკეთეებს მიეკუთვნება ასევე მოთხოვნები
რომელთა გადაცემა და დაგირავება შესაძლებელია. სამოქალაქო
ურთიერთობის ობიექტად განიხილება ასევე ნივთისა და ულფების ნაყოფი.

გარიგების ცნება

კერძო ავტონომიის განხორციელების ყველაზე გავრცელებული საშუალებას

სამოქალაქო სამართალში წარმოადგენს გარიგება. გარიგება არის
ცალმხრივი ,ორმხრივის, მრავალმხრივი ნების გამოვლენა.ამით სამოქალაქო
კოდექსი გარიგების რეგულირების ნების თორიას უჭრს მხარს. ამ დეფინიციის
თანახმად გარდა იმისა რომ ნება უნდა არსებობდეს, აუცილებელია ეს ნება
გარეგნულად იყოს გამოვლენილი. გარიგებად რომ იქნეს მიჩნეული ნების
გამოვლენა სამართლებრივი ხასიათის უდნა იყოს ანუ მას შედეგად უნდა
მოჰყვეს კერძოსამართლებრივი უფლებებისა და მოვალეობების წარმოშობა ან
არსებულის შეცვლა,გაუქმება. ნების გამოვლენა გარიგების განსაზღვრის
ფუნდამენტია. გარიგების ცნება კერძო სამართლის უზოგადესი ცნებაა. ის
გამოიყენება არა მარტო სამოქალაქო სამართალში , არამედ კერძო სამართლის
სხვა დარგებშიც, ამიტომ გარიგებებთან დაკავშირებული ნორმები ,რომლებიც
სამოქალაქო კოდექსის ზოგად ნაწილშია მოცემული ვრცელდება ყველა სახის
კერძოსამართლებრივ ურთიერთობაზე , რომელსაც ნების გამოვლენა უდევს
საფუძვლად. გარიგება არის ნების გამოვლენა, რომელიც
კერძოსამართლებრივი ურთიერთობების საფიძველია.ეს არის ნების
გამოვლენა ,რომელიც განსაზღვურლ ქმედებებს უდევს საფუძვლად და
 ერთობლიობაში იწვევს სამართლებრივი შდეგის დადგომას , მაგრამ არა ყველა
ნების გამოვლენა და მასთან დაკავშირებული მქდება წარმოადგენს გარიგებას.
სამოქალაქო სამართალში არის შემთხვევები როდესაც რაიმე ქმედება გავს
გარიგებას მაგრამ არ წარმოადგენნს მას . მაგ. დამატებითი ვადის დანიშვნა,
ზნეობრივი ვალდებულებები.

სამოქალაქო უფლების განხორციელების ფარგლები

სამოქალაქო უფლება კერძოსამართლის სუბიექტებისთვის კანონით

მინიჭებული შესაძლებლობაა, რომელიც კერძო ავტონონიის პრინციპიდან
გამომდინარე მათ შეუძლიათ გამოიყენონ თავისუფლად და საკუთარი
შეხედულებისამებრმ,მაგრამ ეს თვისუფლება შეუზღუდავი არ არის და
მართლწესრიგი მისი განხორციელების გონივრულ და სამართლებრივ
ფარგლებს აწესებს. სამართლებრივი ურთიერთობების მონაწილეები
ვალდებულნი არიან კეთილსინდისიერად განახორციელონ თავიანთი
უფლებები და მოვალეობები. სამოქალაქო უფლება უნდა განხორციელდეს
მართლზომიერად, ანუ უფლებამოსილმა პირმა უნდა დაიცვას კანონით
დადგენილი წესი. უფლების განხორციელების ფარგლები ხშირად
განპირობებულია ამ უფლების საგნით. სამოქალაქო უფლების ფარგლების
შეფასებისას მნიშვნეოვანია მასთან დაკავშირებული ან მისი კონკურენტი
უფლების შინაარსისა და საგნის შემოწმებაც უნდა დაზუსტდეს თუ რამდენად
შეესაბამება ერთი პირის მიერ უფლების განხორციელება მეორე პირის
უფლებას. სამოქალაქო კოდექსი კრძალავს უფლებათა ბოროტად გამოყენებას ,
შიკანა ნიშნავს უფლების გამოყენებას მარტო იმ მიზნით, რომ ზიანი მიადგეს
სხვას. მოქმედების შიკანად დაკვალიფიცირებისათვის გადამწყვეტია პირისი
განძრახვა, რომ მისი ქმედების ერთ-ერთ მიზანს შეადგენდა სხვისთვის ზიანის
მიყენება. უფლების ბოროტად გამოყენება გარიგების ბათილად ცნობის
საფუძველიც შეიძლება იყოს. ამრიგად, იმისთვის რომ უფლების
განხორციელება არ ჩაითვალოს ბოროტად გამოყენებად, აუცილებელია
უფლებამოსილ პირს ჰქონდეს დაცვის ღირსი სამართლებრივი ინტერესი
უფლების განხორციელებისას, ამ შემთხვევაში თუნდაც მეორე მხარე
არახელსაყრელ პირობებში აღმოჩნდეს , ქმედება არ ჩაითვლება უფლების
ბოროტად გამოყენებად

მოტყუებით დადებული გარიგებანი

ნების გამოვლენის თავისუფლება შეიძლება ხელყოფილი იქნეს გარიგების

კონტრაჰენტის განზრახი მოქმედებით - მოტყუებით. მოტყუებას საფუძვლად
უდევს გარიგების პარტნიორის შეგნებული მოქმედება , რომელიც მიზნად
ისახავს ნების გამომვლენის შეყვანას შეცდომაში.მოტყუების დროს
 დაზარალებულ მხარეს ყოველთვის შეუძლია მოითხოვოს გარიგების
ბათილობა და ზიანის ანაზღაურება. მოტყუება შეიძლებან გამოიხატოს ისე
როგორც აქტიურ მოქმედებაში ,ისე იმ მონაცემების დამალვაში რომეიც
გარიგების მხარეს უნდა შეეტყობინებინა მეორე მხარისათვის. მოტყუებით
დადებული გარიგების ბათილობისათვის არ აქვს მნიშვნელობა იმას ,
მოტყუება უშუალოდ გარიგების საგან ეხება თუ სხვა გარემოებებს რომლებსაც
შეიძლება გავლენა მოეხდინა გარიგების მონაწილის ნებაზე. არც იმას აქვს
მნიშვნელობა მოტყუება გამოგონილი და არარსებული ფაქტებით თუ
არსებული ფაქტების არასრული შეტყობინებით ხდება. არის შემთხვევები
როცა არასწორი ფაქტები უშუალოდ გარიგების მონაწილისგან კი არ მოდის
არამედ მესამე პირისაგან მომდინარეობს. მოტყუებით დადებულ გარიგების
შემთხვევაში საქმე გვაქვს საციო გარიგებასთან, ე.ი ისეთ გარიგებასთან
რომეილიც ნამდვილია იქამდე სანამ მისი მონაწილეები არ მოითხოვენ
გარიგების ბათილობას. როდესაც მოტყუებით დადებულ გარიგებებს ზიანი
მოყვა ამ ზიანის ანაზღაურება დაზარალებულს შეუძლია მოითხოვოს როგორც
მოტყუების ნორმების საფიძველზე, ისე დელიქტური სამართლის ნორმების
საფუძველზე

სამოქალაქო უფლების ცნება და სახეები, შეძენისა და შეწყვეტის საფუძვლები

სამოქალაქო უფლება არის სამოქალაქო კანონმდებლობით სამოქალაქო

ურთიერთობის მონაწილისათვის მინიჭებული სამართლებრივი ძალაუფლება
დაიცვას საკუთარი ინტერესები,მათ შორის სასამართლოს მეშვეობით.
სამართლებრივი ბუნებისა და მოქმედების მიხედვით სამოქალაქო უფლებები
განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან, ისინი იყოფა აბსოლუტურ და რელატიურ (
ფარდობით) უფლებებად. აბსოლუტური უფლებების თავისებურება იმაში
მდგომარეობს,რომ ის მოქმედებს ნებისმიერი მესამე პირის მიმართ ვინც ამ
უფლებას ხელყოფს. რელატიური უფლებები მოქმედებენ მხოლოდ
კონკრეტული სამართლებრივი ურთიერთობის ფარგლებში. აბსოლუტურ
უფლებებზე არ ვრცელდება სასარჩელო ვადა, მაშინ როცა რელატიური
უფლებები ექვემდებარება სასარჩელო ხანდაზმულობას. აბსოლუტურ
უფლებებს განეკუთვნება : პირადი უფლებები, პირადი საოჯახო უფლებები და
ნივთბსა თუ არამატერიალურ ქონებრივ სიეკეთებზე ბატონობის უფლება.
რელატიურ უფლებებს მიეკუთვნება :მოთოხვნები,აღმჭურველი უფლებები.
სამოქალაქო სამართალში ერთმანეთისაგან განასხვავდება უფლებების
პირველადი და ნაწარმოები (დერივატიული) შეძენა. უფლების პირველადი
წარმოშობა სამოქალაქო სამართალში გამონაკლისს წარმოადგენს, მისი
თავისებურება იმაში მდგომარეობს ,რომ მას საფუძვლად არ უდევს გარიგება.
უფლების პირველადი წარმოშობის შემთხვევებია : საკუთრების შეძენა განძზე,
საკუთრების შეძენა ხანდაზმულობით და ა.შ უფრო გავრცელებულია
უფლებათა ნაწარმოები წარმოშობა. ამ დროს უფლების გადსვლა შემძენზე
 ხდება წინამორბედი პირისაგან, რომელსაც ეს უფლება გააჩნდა. უფლების
წარმოშობის საფუძველი შეიძლება იყოს როგორც გაირგება ისე
კანონი.სამოქალაქო უფლებები როგროც წესი გადაცემადი უფლებებია.
განსაკუთრებით ეხება ეს არამატერიალურ ქონებრივ სიკეთეებს.იმის
მიხედვით თუ რა წარმოადგენს უფლების გადაცემის ობიექტს უფლებათა
გადაცემის წესი კანონით შეიძლება განსხვავებულად დაგინდეს . უფლებათა
გადაცემა არ შეეხება პირად უფლებებს , რომლებიც კონკრეტულ პირთან ისე
მჭიდროდ არიან დაკავშირებული რომ მის გარეშე არსებობას წყვეტენ.
სამართლებრივი პრაქტიკისთვის ასევე მნიშვნეოვანია უფლებათ შეწყვეეტის
საკითხი. უფლების შწყვეტის საფუძვლები გარიგებით განისაზღვრება ან
კანონით არის დადგენილი. კანონის საფუძველზე უფლების შეწყვეტა ,
როგორც წესი განსაზღვრული მიზნის მიღწევას უკავშირდება ან თუკი
საუბარია პირად უფლებაზე , მაშინ უფლების შეწყვეტას იწვევს პირის
გარდაცვალება. უფლების შეწყვეტის მიზეზი ასევე შეიძლება გახდეს იმ
ნივთის დაღუპვა რომელზეც ეს უფლება არსბეობდა ან იმ ვადის გასვლა
რომლითაც ეს უფლება იყო დადგენილი.

საჯარო სამართლის იურიდიული პირების სპეციალური უფლებაუნარიანობა

საჯარო სამართლის იურიდიული პირების უფლებაუნარიანობა სპეციალურია,

25-ე მუხლის მიხედვით საჯარო სამართლის იურიდიული პირი
უფლებამოსილია განახორციელოს კანონით ან მისი სადამფუძნებლო
დოკუმენტით გათვალისწინებული მიზნების შესაბამისი საქმიანობა.
სპეციალური უფლებაუნარიანობის დარღვევით დადებული გარიგებები
ბათილია და მესამე პირს არ შეუძლია მიუთითოს, რომ მისთვის უცნობი იყო
საჯარო სამართლის იურიდიული პირის სპეციალური უფლებაუნარიანობის
ფარგლები, მის მიმართ არ გამოიყენება ნორმები კეთილსინდისიერი შეძენის
შესახებ. საჯარო სამართალი იურიდიული პირების უფლებაუნარიანობის
ხასიათს მათ მიერ განხორციელებული ამოცანების ბუნება განსაზღვრავს,
უფლებაუნარიანობის მოცულობა კი დამოკიდებულია სახელმწიფოს მიერ
გამოცცემულ სპეციალურ აქტზე, რომელიც ამტკიცებს ამ სუბიექტის
საქმიანობის მიზნებს. საჯარო სამართალი იურიდიული პირების არც შქმნა და
არც მათი საქმიანობა კერძო სამართლის ,მათ შორის სამოქალაქო სამართლის .
მოწესრიგების სფეროს არ შეადგენს , ეს საჯარო სამართლის საქმეა, მაგრამ
კერძო სამართალი აღიარებს საჯარო სამართლის იურიდიული პირებს
სამოქალაქო სამართლის სუბიექტად. რაც შეეხება მათ უფლებაუნარიანობის
მოცულობას მას განსაზღვრავს კანონი საჯარო სამართლის იურიდიული
პირების შესახებ ან სახელმწიფოს ადმინისტრაციული აქტი ან სხვა
დამფუძმებელი დოკუმენტები.
ფიზიკური პირის უფლებაუნარიანობა

ფიზიკური პირის უფლებაუნარიანობა , ანუ უნარი, იყოს სამოქალაქო

უფლებებისა და მოვალეობების სუბიექტი წარმოიშობა დაბადების
მომენტიდან. მართალია უფლებაუნარიანობა დაბადებისთანავე იწყება,მაგრამ
სამოქალაქო სამართალი ზოგიერთ შემთხვევაში იცავს ჯერ კიდევ
დაუბადებელი ბავშვის ინტერესებს. სამოქალაქო სამართალი იცავს ჩანასახის
იმ ქონებრივ უფლებებს , რომლებიც მას დაბადების შემთხვევაში წარმოეშობა.
იურიდიული ფიქციის გზით აღიარებენ რომ ამ შემთხვევაში ნაყოფიც
უფლებაუნარიანია, მაგრამ ეს უფლებაუნაირიანობა შეზღუდულია ვინაიდან
ეხება მხოლოდ უფლებებს ისე რომ მას არ შეიძლება დაეკისროს მოვალეობები.
სამოქალაქო სამართალში აღიარებული აზრის
თანახმად ,უფლებაუნარიანობის განსაზღვრისას არავითარი მნიშვნელობა არ
აქვს მოქალაქეობას. სამოქალაქო კოდექსი უფლებაუნარიანობას უკავშირებს
ადამიანის დაბადების ფაქტს და არა მოქალაქეობის მიღებასა და დაკარგვას.
კერძო სამართალი არც პოლიტიკურ შეხედულებებს და ,აქედან გამომდინარე,
პოლიტიკურ გაერთიანებებში მონაწილეობის უფლებას ანიჭებს რაიმე
მნიშვნელობას. პოლიტიკური შეხედულებებიდან გამომდინარე არც რასა და
რელიგია თამაშობენ რაიმე როლს უფლებაუნარიანობის განსაზღვირსას.
უფლებაუნარიანობა აქვს ყველას, ვისაც ცოცხალი ადამიანი შეიძლება
ეწოდოს ,უფლება კი მხოლოდ კონკრეტული სამართლებრივი
ურთერთობიდან წარმოიშობა და როგორც წესი ამ ურთიერთობის მონაწილეს
აქვს. ფიზიკური პირის უფლებაუნარიანობა წყდება მისი გარდაცვალებით ,
გარდაცვალების მომენტად კი ითვლება ტვინის ფუნქციონირების შეწყვეტაც.

საჯარო სამართლის იურიდიული პირები

საჯარო სამართლის იურიდიული პირები მოწესრიგებულია კანონში საჯარო

სამართლის იურიდიული პირების შესახებ. საჯარო სამართლის უპირველესი
იურიდიული პირი თვით სახელმწიფოა. სამოქალაქო სამართლებრივ
ურთიერთობებში ის ისევე მონაწილეობს,როგორც ნებისმიერი სხვა - კერძო თუ
საჯარო სამართლის იურიდიული პირი. სახელმწიფო იურიდიული პირია და
ურთიერთობებში გამოდის მისი ორგანოების მეშვეობით, ისინი
ახორციელებენ სახელმწიფო საქმიანობას კონკრეტულ სფეროებში. ეს
ორგანოები, როგორც წესი არ არიან იურიდიული პირები.სახელმწიფოს
შეუძლია შექმნას სხვა მრავალი იურიდიული პირი იმის მიხედვით, თუ რა
ამოცანების განხორციელება მოუწევთ მათ. საჯარო სამართლის იურიდიული
პირების მეორე ჯგუფს შეადგენენ საჯარო სამართლებრივი კორპორაციები.მათ
განეკუთვნება თვითმმართველობის ორგანოები. საჯარო სამართლებრივ
კორპორაციებს განეკუთვნება ისეთი ორგანიზაციები, რომლებიც სახელმწიფო
 სახსრებით სახელმწიფო ფუნქციებს ასრულებენ. საჯარო სამართლის
იურიდიულ პირებს ასევე მიეკუთვნებიან სპეციალური კანონმდებლობის
საფუძველზე შექმნილი ორგანიზაციები,რომლებიც ასევე სახელმწიფო
ფუნქციას ასრულებენ. კიდევ ერღ ჯგუფს ქმნიან საჯარო სამართლებრივი
დაწესებულებები. დასავლეთის ქვეყნების კანონმდებლობა იცნობს ე.წ საჯარო
სამართლებრივ ფონდების ცნებას. ეს არის განსაზღვრული საჯარო
მიზნებისთვის გათვალისწინებული ქონება, რომელიც იმართება სახელმწიფოს
მიერ. საჯარო სამართლის ყველა ამ იურიდიულ პირს ახასიათებს ერთი
საერთო ნიშანი, ყველა იქმნება საგანმკარგულებლო წესით,ანუ ზემდგომი
სახელმწიფო ორგანოს გადაწყვეტილების საფუძველზე. საჯარო სამართლის
იურიდიულ პირებს,რომლებიც ადმინისტრაციული აქტის საფუძველზე არ
წარმოიშობიან, წარმოადგენენ პოლიტიკური პარტიები. საჯარო სამართლის
იურიდიულ პირს წარმოადგენს ასევე საქართველოს სამოციქულო
ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესია. მის ამ სტატუსს განამტკიცებს
კონსტიტუცია. საჯარო სამართლის იურიდიული პირების ჩამონათვალი არ
არის ამომწურავი და არც შეიძლება იყოს . მათი უფლებაუნარიანობა
სპეციალურია, ისინი უფლებამოსილი არიან განახორციელონ კანონით ან მისი
სადამფუძნებლო დოკუმენტით გათვალისწინებული მიზნების შესაბამისი
საქმიანობა.

ფიზიკური პირის ქმედუნარიანობა

ქმედუნარიანობა არის პირის უნარი, თავისი ნებითა და მოქმედებით შეიძინოს

და განახორციელოს სამოქალაქო უფლებები და
მოვალეობები.უფლებაუნარიანობისაგან განსხვავებით ადამიანი
ქმედუნარიანობას დაბადებისთანავე არ იძენს, ქმედუნარიანობა ყოველთვის
დაკავშირებულია ამა თუ იმ გარემოებასთან , ასეთ სამართლებრივად
მნიშვნელოვან გარემოებებს წარმოადგენს ასაკი და ჯანმრთელობა.
ქმედუნარიანობა იწყება სრულწლოვნების ასაკის მიღწევისთანავე,
სრულწლოვანად ითვლება 18 წლის პირი. შვიდ წლამდე ასაკის მცირეწლოვანი
ქმედუუნაროა , ხოლო შვიდიდან თვრამეტი წლის ასაკამდე არასრულწლოვანი
შეზღუდული ქმედუნარიანობის მქონეა. ასაკის მიხედვით ქმედუნარიანობის
განხილვისას მნიშვნელოვანია ემანსიპაციის ინსტიტუტი. ეს ის შემთხვევაა
როდესაც პირს ჯერ არ მიუღწევია სრულწლოვნების ასაკამდე, მაგრამ
განსაზღვრული პირობების არსებობისას სამართალი მას უთანაბრებს
სრულწლოვან პირებს. სამოქალაქო კოდექსი ასეთ ორ პირობას ითვალისწინებს
: 1) როდესაც 18 წლამდე პირი იქორწინებს. ქორწინების ასაკად დადგენილია 18
წელი,მაგრამ გამონაკლის შემთხვევებში ქორწინება დაიშვება 16 წლიდან. 2) 16
წლის ასაკს მიღწეული პირი შეიძლება მიჩნეული იქნეს შეუზღუდავ
ქმედუნარიანად, თუ კანონიერი წარმომადგენელი მას მიანიჭებს საწარმოს
დამოუკიდებლად გაძღოლის უფლებას. სამოქალაქო სამართალი
ქმედუნარიანობას უკავშირებს არა მხოლოდ ასაკს ,არამედ ჯანმრთელობასაც.
ადამიანი შეიძლება იყოს სრულწლოვანი მაგრამ მისი ჯანმრთელობის
მდგომარეობა არ აძლევდეს მას ნორმალური განსჯის უნარს. „ჯანმრთელობის
ცნება “ არ გულისხმობს პირის ფიზიკურ მდგომარეობას,ფიზიკურ ნაკლს , ეს
არ შეიძლება გახდეს ქმედუუნარობის საფუძველი, ასეთად სამოქალაქო
კოდექსი მიიჩნევს სულით ავადმყოფობას ან ჭკუასუსტობას.