3272 | ALFA | EĞİTİM | 66

ÇOCUKLAR NASIL BAŞARIR?

MÜMİN SEKMAN sosyal medya | @muminsekman

‘Başarmak İçin Doğanların Yazarı’ ™ olan Sekman, ‘başarılı olmak öğrenilebilir’ düşünce-
sini savunmaktadır. Kitapları:
1. Ya Bir Yol Bul, ya Bir Yol Aç, ya da Yoldan Çekil! (72. baskı)
2. Kesintisiz Öğrenme (30. baskı)
3. Türk Usulü Başarı (8. baskı)
4. Başarı Üniversitesi (41. baskı)
5. Ataleti Yenmek (67. baskı)
6. Çevik Şirketler: Kurumsal Ataleti Yenmek (9. baskı)
7. Her Şey Seninle Başlar (1.250.000 adet)
8. Her Şey Seninle Başlar 9+ (Çocuklar için başarı kitabı – 34. baskı)
9. Limit Sizsiniz (300.000 adet)
10. İnsan İsterse: Azmin Zaferi Öyküleri (5 kitap)
11. Her Şey Beyinde Başlar (185.000 adet)
12. Hayat Bilgesi: Şu Hayatı Nasıl Yaşamalı? (2 kitap)
13. Başarı Bilgesi (100.000 adet)
14. Başarı Bilimi: Büyük Başarı Araştırmaları (15. baskı)
15. Edison (Çocuklar için başarı hikâyeleri-1) (5. baskı)
16. Çocuklar Nasıl Başarır? (Dr. Bahar Eriş ile) (39. baskı)
17. Çocuklar Nasıl Başarır?-2 (Dr. Bahar Eriş ile) (15. baskı)
18. Şampiyon Sözleri: Madalya Metalden Değil Terden Yapılır!
İstanbul’da doğan yazar, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdi, ama hukuk
alanında hiç çalışmadı. Başarılı insanları inceleyip, onların nasıl başardıklarını analiz
edip, başarılı olmak isteyenlere anlatmayı meslek ve misyon olarak seçti.
Çok sayıda üniversite, şirket ve kamu kurumunda başarı semineri verdi. Zirvedeki bazı
isimlerin başarı yönetimi danışmanı oldu. Bir dönem Çocuklar Duymasın dizisinin se-
naryo danışmanlığını yaptı. Seçtiği kişilerden lisanslı başarı eğitmenleri yetiştirmektedir.
Sekman, Kişisel Gelişim Merkezi’nin (kigem.com) kurucusudur. 20 yıldır yayında
olan Kigem.com Türkiye’nin ilk kişisel gelişim içerikli internet sitesidir.
Türkiye’de ‘kişisel gelişim uzmanı’ titrini kullanan ilk kişi olan Sekman, dünyanın
metrekaresine düşen başarılı insan sayısını artırmayı kişisel misyonu saymaktadır.
Rakamlarla Mümin Sekman’ın Kariyeri
• 55 şehirde, 100.000’den fazla insana başarı semineri verdi.
• Her Şey Seninle Başlar 1.250.000 baskıya ulaşarak Türkiye rekoru kırdı.
• 23 yılda yazdığı 23 kitabı toplam 3.000.000 baskıya ulaştı.
• Türkiye’de yaşayan her 100 kişiden 1’i Mümin Sekman okuru!
www.muminsekman.com
BAHAR ERİŞ
Dr. Bahar Eriş, çocuklarda üstün zekâ ve yetenek eğitimi üzerine odaklanmış bir
akademisyen ve yazardır. Boğaziçi Üniversitesi Mütercim Tercümanlık Bölü-
münden mezun olduktan sonra Fulbright bursuyla ABD’ye gitmiştir.
1998-2004 yıllarında New York’ta, Columbia Üniversitesinde öğrenim gör-
müştür. Üstün yetenek eğitimi alanında yüksek lisansını tamamladıktan sonra aynı
okuldan doktorasını almıştır. 6 yıllık eğitimi süresince Teachers College’da öğ-
retmenlik yapmıştır.
Eriş, Türkiye’ye döndükten sonra, 10 yıl boyunca (2004-2014) Boğaziçi Üniver-
sitesi Eğitim Fakültesinde “üstün yetenek eğitimi” konusunda dersler vermiştir.
2015-2017 yıllarında Bahçeşehir Üniversitesi Üstün Yetenekliler Eğitim Progra-
mı’nda Yrd. Doç. Dr. olarak yüksek lisans derslerine girmiştir.
2017’de uzmanları ve anneleri bir araya getiren MomTalks etkinliğini hayata
geçirmiştir. Aileleri bilinçlendirmeyi amaçlayan bu organizasyon, her yıl İstan-
bul başta olmak üzere Türkiye’nin farklı şehirlerinde düzenlenecektir.
Alfa Yayınlarından çıkan Her Çocuk Üstün Yeteneklidir (17. baskı), Anne Beynim
Aç (16. baskı), Çocuklar Nasıl Başarır? (Mümin Sekman’la) (39. baskı), Gölgedeki
Yıldızlar (7. baskı), Çocuklar Nasıl Başarır? 2 (15. baskı), Korkmasaydın Ne Yapardın
(18. Baskı) ve Senin Yolun Hangisi kitaplarının yazarıdır. Aynı zamanda 25 yıldır
profesyonel simultane çevirmen olarak çalışmaktadır.
Eriş, Türkiye’nin farklı illerindeki okullarda, özel şirketlerde ve kurumlarda aile-
lere, eğitimcilere ve çalışanlara yönelik eğitimler vermektedir. Eğitimleri çocuk-
larda başarı, üstün zeka keşfi ve eğitimi, yaratıcılık, 21. yüzyıl becerileri, yetenek
keşfi ve gelişimi konularındadır.
“Her çocuk en iyi eğitimi hak eder” düşüncesini savunan Eriş, her çocuğun
içinde keşfedilmeye değer biricik yetenekler olduğuna inanmaktadır.

www.drbahareris.com
Instagram.com/dr.bahareris
momtalks.com.tr
Çocuklar Nasıl Başarır?
© 2017, ALFA Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti.

Kitabın tüm yayın hakları Alfa Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti.’ne aittir.
Tanıtım amacıyla, kaynak göstermek şartıyla yapılacak kısa alıntılar dışında
hiçbir yöntemle çoğaltılamaz. Eser sahiplerinin manevi ve mali hakları saklıdır.

Yayıncı ve Genel Yayın Yönetmeni M. Faruk Bayrak

Genel Müdür Vedat Bayrak
Yayın Yönetmeni Mustafa Küpüşoğlu
Kapak Tasarımı Emrah Yücel
Sayfa Tasarımı Zuhal Turan

ISBN 978-605-171-602-2
1-15. Basım: Kasım 2017
36-39. Basım: Eylül 2020

Baskı ve Cilt
Melisa Matbaacılık
Çiftehavuzlar Yolu, Acar Sanayi Sitesi, No: 8, Bayrampaşa-İstanbul
Tel: (0212) 674 97 23 Faks: (0212) 674 97 29
Sertifika no: 45099

Alfa Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti.

Alemdar Mahallesi, Ticarethane Sokak No: 15 34110 Cağaloğlu-İstanbul
Tel: (0212) 511 53 03 Faks: (0212) 519 33 00
www.alfakitap.com - info@alfakitap.com
Sertifika no: 43949
 İÇİNDEKİLER

Çocuklar Nasıl Başarır?...............................................................................11

Girişken çocukların gücü: Ailenin desteklediği
yenilikçi gençler toplumu nasıl dönüştürür? .....................................25
Kendini gerçekleştiren kehanet:
Başarı beklentisi başarıyı nasıl etkiliyor?............................................31
Yıkıcı Golem etkisi:
Çocuğa kırk kere başarısızsın dersen başarısız olur mu? ................37
Başarı kütüphanesi:
Büyük bir kütüphane bir çocuğun kaderini nasıl değiştirir? ...........43
Kelime hazinesi:
Kullandığımız kelimeler çocukların kariyerini nasıl etkiliyor?........47
Dayanıklılık eğitimi:
Çocuklara vazgeçmemenin gücü nasıl anlatılır? ..............................51
İrade gücünü geliştirmek:
Çocuğunuz tek lokumcu mu, çift lokumcu mu?................................57
Sabırla gelen başarı:
Çocuklar hangi yaşta ne kadar sabırlı? ...............................................63
İdeal başarı yaşı:
En büyük başarılar hangi yaşlarda gelir?.............................................69
Sporcu çocukların başarısı:
Çocukları sportif kariyere ne zaman ve nasıl yönlendirmeli?..........73
İnatçı çocuğun gücü:
İnatçı çocuk azimli çocuğa nasıl dönüşür?.........................................79
Dışlanmış çocuğun zaferi: Oyuna alınmayan çocuklar,
kendi oyunlarını nasıl kurarlar?...........................................................85
Sosyal zekânın başarıya etkisi:
Çocuklara iyi insan ilişkileri kurmak nasıl öğretilir? .......................91
Genetik olarak başarılı:
Genler çocuğun başarısını ne kadar etkiler?......................................97
Övgünün başarıya etkisi:
Zekâya övgü mü çabaya övgü mü başarı getirir?.............................103
Kahvaltının karneye katkısı:
Başarının ne kadarı boğazdan gelir?..................................................109
Erken doğan yol alır:
İlk çocuklar daha mı başarılı oluyor?...............................................111
Huzurlu kaybedenler:
Bronz madalya mutluluk getirir mi?..................................................115
Akıllı alışkanlıklar:
Başarılı bir alışkanlık ne kadar sürede nasıl yerleşir?......................119
Başarıyı bölüşmek:
Çocuğunuz yeni nesil liderliğe aday mı?...........................................125
Para ödülünün notlara etkisi:
Para ders başarısını satın alabilir mi? ...............................................129
Başarıya odaklanmak:
Konsantrasyonumuzu nasıl yeniden kazanabiliriz?........................135
Aynı anda tek bir iş:
Çocuğunuz kirpi beyinli mi yoksa, tilki beyinli mi?.......................141
İsimlerin kariyere etkisi:
Hangi isim algıyı nasıl etkiler? ..........................................................147
Başarı ve babalar:
Başarılı olacak çocuğun arkasındaki baba nerede? .........................151
Kendi göbeğini kendi kesenler: Erken yaşta anne babasını
kaybeden dahiler kendini nasıl yetiştirdi?........................................155
Gurbette galibiyet:
Göçün başarıyla nasıl bir ilişkisi var?................................................161
Bana bilgisayarımın bir oyunu mu bu:
Bilgisayar oyunları okul notlarını nasıl etkiler?...............................167
TV’nin başarıya etkisi:
Televizyonu kapatmak, çocuğun aklını açar mı?.............................171
Doğulan ayın başarıya etkisi:
Çocuğun doğduğu ay ile başarısı arasında nasıl bir ilişki var?.......175
Hayat amacını erken keşfetmek: Kısa vadeli istekleri olan
çocuklar mı, uzun vadeli hayalleri olan çocuklar mı? ....................179
Sanatın başarıya etkisi: Bana başarılı olacak
çocuğun tablosunu çizebilir misin Abidin?......................................185
Başarı sırası:
Sınıfta hangi sırada oturduğunuz başarı sıranızı etkiler mi?..........189
Kıtlık, bolluk ve başarı: Günlük hayatta yaratıcılık
yokluktan mı bolluktan mı beslenir?.................................................193
Başarının beden dili: Bir öğrenci sözlü notunu
“sözsüz” vücut diliyle nasıl artırır? ....................................................199
Egzersizin başarıya etkisi: Okula yürüyerek gitmek mi
daha iyi, arabaya binmek mi?.............................................................203
Arkadaşın başarıya etkisi: Bana en iyi arkadaşlarını söyle,
sana not ortalamanı söyleyeyim! .......................................................207
Anne-baba tutumlarının başarıya etkisi:
Anne babalık stiliniz çocuğunuzun kariyerini nasıl etkiliyor?......211
Geleneksel, modern ve başarılı: Çin usulü annelik mi, Türk usulü
annelik mi, Amerikan usulü annelik mi daha başarılı?..................217
“Anne söylenmesi”nin başarıya etkisi: Her başarılı kadının arkasında,
başının etini yiyen bir anne bulunur!................................................221
Cinsiyet ve başarı:
Okulda kızlar mı erkekler mi daha başarılı oluyor?........................225
Renklerin başarıya etkisi:
Mekân renkleri öğrenci davranışlarını nasıl etkiler? ......................229
Uykunun başarıya etkisi:
Başarılı çocuklar nasıl uyur?...............................................................235
İçeceklerin başarıya etkisi:
Hangi içecek çocukların başarısını nasıl etkiliyor?..........................239
Yaz tatilinin başarıya etkisi:
Yaz tatili başarı katili midir?...............................................................243
İç konuşmanın başarıya etkisi: Kendi kendine konuşmak,
okul notlarını yükseltir mi?................................................................247
Kaybetmeyi kabullenen çocuk:
Bir çocuk başarısızlığı nasıl öğrenir?.................................................251
Bir başarısızlığı başarıyla yorumlamak:
Çocuğunuz yenilgilerini kendine nasıl açıklıyor?............................257
Bakış açısıyla gelen başarı: İyimserlik mi, kötümserlik mi,
gerçekçilik mi daha çok başarı getirir?..............................................263
Şampiyonların aile kulisi:
Bir Olimpiyat şampiyonu nasıl bir ailede yetişir?............................269
Başarı koçluğu: Efsane Koç Wooden’dan
ailelerin alabileceği koçluk taktikleri neler?.....................................273
Kaynakça ....................................................................................................279
9
 Çocuklar Nasıl Başarır?

Çalıştırdığı takım üst üste 88 kez maç kazandı! 12 yılda 10 defa

şampiyonluk yaşadı. Amerika’da 6 kez “yılın koçu” seçildi. Şam-
piyon yetiştirme tarzı üniversitelerce incelendi. Efsane koç John
Wooden, bir gün oturup çocuğuna bir mektup yazdı. O mektup
bir babanın oğluyla ilk maçından önceki son konuşmasıydı...
“Bu ilk oyunun, yavrum. Kazanmanı çok isterim. Benim için
değil, kendin için, çünkü kazanmak güzeldir… Sanki dünyalar se-
nin olur. Ancak bu his geçicidir. Geriye kalan, öğrendiklerindir. Öğ-
rendiklerin ise, hayatın kendisidir.
Spor da hayat gibidir. Hayatın mutluluğu, üzüntüsü, neşesi,
kalp kırıklığı oyunun içindedir… Belki kahraman olursun belki sı-
radan. Bilemezsin! Birçok şey şansa, topunun nasıl sekeceğine bağlı.
Ve hayat bir oyun, oğlum. Ciddi bir oyun. Ölümüne ciddi! Ciddi
işlerde de yapılacak şey belli: Elinden gelenin en iyisini yapacaksın.
Hazırlıklı bir şekilde gelişine vuracaksın. Her ne gelirse önüne, ka-
bullenip koşacaksın.
Elbette kazanmak eğlencelidir ancak mesele kazanmak değildir.
Mesele, kazanmayı istemektir. Mesele, vazgeçmemektir. Mesele,
yaptığından asla tatmin olmamaktır. Mesele, gevşememektir. Me-
sele, kimseyi kırmamaktır.

11
 Elbette kazanmak için oyna ancak bir şampiyon gibi kaybet!
Çünkü önemli olan kazanmak değildir. Önemli olan, kendine bir
şans vermektir.”
John Wooden*

Hayat bir oyunsa, kuralları neler? Bu oyunda kimler kazanır,

kimler kaybeder? Tüm bunlar bir çocuğa nasıl anlatılır?
İnsanlar asırlardır eski bir soruya yeni cevaplar arıyor: Çocuk-
ları nasıl büyütmeli?
Modern hayat buna büyük bir soru daha ekledi: Çocuklara ba-
şarıyı nasıl öğretmeli?
Başarı, çağımızın yükselen değeri. Hep beraber başarının başa-
rısına tanık oluyoruz! Bazılarımız artan başarı baskısına isyan
metinleri yazarken, bazılarımız başarının “erişilebilir” hale gel-
mesine methiyeler düzüyor. Çoğalan imkân çeşitliliği ve fırsat eşit-
liği yoğun bir rekabeti de beraberinde getiriyor. Bu da daha fazla
“bilinçli başarı”yı gerektiriyor.

Yukarıdaki grafikte, İngilizce kitaplarda geçen “successful child”

(başarılı çocuk) ifadesinin kullanılma sıklığının son 100 yıl içinde
nasıl da roket gibi yükseldiğini görebilirsiniz. Kaynak: Google NGram.

*
Çeviri: Bahar Eriş.

12
 Öğrenmeyle gelen başarı üzerine şair Özdemir Asaf ’ın hari-
ka bir dizesi vardır: “Okulda anladıkça başaracaksın. Yaşamda
başardıkça anlayacaksın.” Bu muhteşem bakış açısına ekleyecek
tek bir cümlemiz var, nasıl başaracağını öğrenmek en zekice ba-
şarıdır!

Eski fikirler yeni gerçekleri anlamaya yetmiyor

İşadamı Bülent Eczacıbaşı “başarılı bir çocuk yetiştirmek için
ne yapmak gerektiğini” soran bir gazeteciye, işin ne kadar kırıl-
gan dengeler üzerine kurulduğunu şöyle anlatmıştı:
“Bu o kadar çok şeye bağlı ki... En üst düzeyde eğitimin önemi-
ne inanmak ama diplomayla hiçbir şeyin bitmeyeceğini bilmek. Bir
alanda uzmanlaşmak ama genel kültür sahibi olmanın önemini de
anlamak. Kendine güvenmek ama kendini başka insanlardan üs-
tün görmemek. Azimli ve başarı için hırslı olmak ama şükretmesini
ve yetinmesini de bilmek. Yaptığı işi ciddiye almak ama kendini çok
fazla ciddiye almamak.”
Peki bu zıt ve zorlu dengeleri yönetmek kolay mı? “Evlenme-
den önce çocuk yetiştirmekle ilgili altı teorim vardı. Şimdi altı çocu-
ğum var ve hiçbir teorim yok!” demişti şair John Wilmot. Çocuk
gelişimi yazarı Adel Faber’in komik bir itirafı da çoğu ailenin yü-
zünde buruk bir gülümseme yaratmıştı: “Kendi çocuklarım olma-
dan önce harika bir anneydim!”
Tüm bunlar ne anlama geliyor? Dünyadaki değişimin artış
hızı, çocuk yetiştirme tekniklerinde gelenekten köklü bir kopuş
yarattı. Başarılı bir çocuk yetiştirmeye dair, binlerce yıllık ge-
lenekten süzülen tecrübeler artık pek çok şeye yetmiyor. “Yeni
normaller” karşısında eski haritalar ve hikâyeler yetersiz kalı-
yor.
Sezen Aksu’nun deyişiyle, artık “bildiklerimiz çektiklerimize yet-

13
miyor.” Çocukları, “nasıl olduğunu henüz bilmediğimiz” bir gelece-
ğe hazırlıyoruz. Özgürlük ile disiplin, yenilik ile gelenek, emek ile
teknoloji, yetenek ile çabanın ideal dengeleri yeniden tanımlanıyor.
Bu hızlı gelişmelerin içinde iyi haberler de var: Başarı bilgisi-
ne ulaşmakta fırsat eşitliği gittikçe artıyor. Başarı yöntemleri artık
daha kolay öğrenilebiliyor.
Peki tüm bu soru(n)ların çözümü en yeni bilimsel keşiflerde
olabilir mi?

Başarılı çocuk büyütme bilimi:

Bir çocuk kapasitesindeki en yüksek
başarı noktasına nasıl ulaştırılır?
Bu kitapta, en köklü sorulara yeni nesil cevapları arıyoruz: Ço-
cukları başarılı ya da başarısız yapan nedir? Neden bazı çocuklar
“daha başarılı” oluyor? Başarısız olan çocukların sistematik olarak
yaptığı hatalar neler? Başarılı çocukların aileleri neleri farklı yapı-
yor?
Mücadele gücü çocuklara nasıl kazandırılır? Başarı getiren
beceriler çocuklukta nasıl geliştirilir? Çocuğun gelecekte ne kadar
başarılı olabileceğini gösteren “güvenilir öncü göstergeler” nelerdir?
Başarısız çocuklara “erken dönemde müdahale etmek”, başarıları-
nı ne kadar yükseltir?
Başarı baskısı yapmadan, çocukların başarı istekleri nasıl kış-
kırtılır? Çocuğun mutluluğu ile başarısı arasındaki optimum denge
nasıl kurulur? Hedef koyma, plan yapma, öncelik belirleme, disip-
linli çalışma ve zamanı doğru kullanma gibi “çekirdek başarı bece-
rileri” erkenden nasıl öğretilir?
Kendi kendine yetebilen, kendi ayakları üzerinde durabilen,
kendi kanatlarıyla uçabilen; ayrıca ailesine, topluma, insanlığa de-
ğerli katkılarda bulunan bir çocuk nasıl yetiştirilir?

14
 Bunlar ilginç sorular ama biz genel soru(n)larla da yetinme-
dik. Bu kitapta, süt içmekle başarı arasındaki ilişkiden, okula yü-
rüyerek gitmenin ders notlarına etkisine kadar işin kılcal damar-
larına indik.
Bu sorulara yeni ve yararlı cevaplar bulma arayışınız sizi bu
kitaba getirdi. Konuyla ilgili en yeni bilimsel keşiflerin tatlı heye-
canı bize bu kitabı yazdırdı. Artık büyük sorunun peşine düşebi-
liriz: Bir çocuğu kapasitesindeki en yüksek başarı noktasına nasıl
ulaştırabiliriz?

Dünyayı değiştirecek bir çocuk nasıl yetişir?

Bir örnek üzerinden ilerleyelim. Efsanevi başarı kazanan
Amazon.com’un kurucusu Jeff Bezos, çocukluk yıllarındaki iler-
lemesini, “organik gelişimci” olan annesi Jackie’ye borçlu. Annesi
Jeff ’i doğurduğunda 17 yaşındaymış. Jeff ve kardeşleri onu büyü-
lüyormuş:
“Bu küçük yaratıkların, kim olduklarını ve ne yapacaklarını çok
merak ediyordum. Her birinin neye ilgi duyduğuna dikkat ettim
(ki hepsininki farklıydı!) ve onların en güçlü tutkularının bizi yön-
lendirmesine izin verdim. Benim sorumluluğum ‘yapmaktan keyif
aldıkları şeylere derinlemesine dalmalarını sağlamak’ diye düşünü-
yordum.”
Örneğin Jeff 3 yaşındayken ikide bir “büyük bir yatakta” yat-
mak istediğini söylemiş. “Henüz değil, büyüyünce” diye karşılık
vermiş annesi. Birkaç gün sonra odasına girdiğinde, Küçük Jeff ’i
elinde bir tornavidayla, beşiğini sökmeye çalışırken yakalamış!
Onu azarlamamış. Yere oturup yardım etmiş. Jeff, o gece “büyük
bir yatak”ta yatmış!
Dünyayı fethedecek çocuklar işe odalarından başlar! Küçük
Jeff, ortaokuldayken, mekanik aletlere ilgi duyuyormuş. Kardeş-

15
lerinden biri odasının eşiğini geçecek olursa çalmaya başlayan bir
alarm yapmış!
Annesi o günleri şöyle anlatıyor: “Bazen günde 4 kez elekt-
ronik mağazasına gittiğimiz oluyordu, çünkü başka bir parçaya
ihtiyacı oluyordu… Bir keresinde, bir iple mutfak dolaplarının
tutma yerlerini birbirine bağladı. Biri açılınca hepsi birden açı-
lıyordu…”
Anne Jackie, oğlunun dünya çapında bir “problem çözücü”-
ye dönüşmeden önce kendisine çıkardığı problemleri böyle ufak
adımlarla desteklemiş. O günleri şöyle hatırlıyor: “Evdeki lakabım
‘Kaosun Kaptanı’ydı! Çünkü hayata geçirmek istedikleri şeyler ma-
kul bir ölçüde kabul ediliyordu.” Başarılı çocuk yetiştirme sürecin-
de neyi desteklemek, neyi sınırlandırmak gerektiğini bilmek çok
kritik bir karar.

Çocuğun başarısıyla ilgilenmek, onun başarısını artırıyor.

“Çocukken annem bana ‘Asker olursan, general olacaksın. Keşiş
olursan, Papa olacaksın’ demişti. Bunlar yerine ressam oldum ve
Picasso oldum.” demişti Picasso. O halde büyük soru şu: Çocuk-
lardan başarı beklemek onların başarısını artırır mı?
Çocuklar anne-baba ve öğretmenlerinin kendisinden başarı
beklemesinden ciddi düzeyde etkileniyor. Bu etki çift yönlü çalışı-
yor. Araştırmalara göre genellikle başarı beklentisi başarıyı, başa-
rısızlık beklentisi başarısızlığı çoğaltıyor.
Prof. John Hattie’nin 250 milyon öğrenciyi kapsayan 800 me-
ta-analiz üzerinden yaptığı dev inceleme gösteriyor ki, öğretme-
nin öğrenciye dair başarı beklentisi öğrencinin başarısını birinci
dereceden etkiliyor. 2015 yılı sonuçlarına göre, bir çocuğun başa-
rısı belirleyen tam 195 faktör içerisinde, en etkili olanı “öğretme-
nin çocuğa dair başarı tahmini.”

16
 Bill-Melinda Gates Vakfı, yakın bir dönemde 45 milyon dolar har-
cayıp, önemli bir sorunun peşine düştü: “Öğrencilerin akademik ba-
şarısını en çok belirleyen şey nedir?” 3000 öğretmeni inceleyip, 20.000
saatlik ders anını videoya çekerek aradıkları cevabı buldular. Başarı
odaklı olan ve öğrencilerinden daha yüksek başarı beklentisi bulunan
öğretmenlerin eğittiği çocuklar daha başarılı oluyordu.
Birçok araştırma, “öğretmenin öğrencisinden başarı beklenti-
si”nin çocuğun başarısını birinci derecede etkilediğini gösteriyor.
Çocukların başarı davranışları, okul öncesi dönemde ailelerin-
den, ilk okul yıllarında öğretmenlerinden, ergenlik döneminde de
arkadaşlarından daha fazla etkileniyor.

Anne babanın başarı beklentisi de,

çocuğun başarı seviyesini yükseltiyor.
Başarılı çocuklar üzerinde yapılan araştırmalar, bu çocukların
anne-babasının da başarı beklentisini yüksek tuttuğunu gösteri-
yor. Aşırı başarı beklentisinin olumsuz yan etkileri olduğu gibi,
hiçbir başarı beklentisi içinde olmamak da çocuğun ilerlemesini
olumsuz etkiliyor. Doğru dozda başarı beklentisi işe yarıyor.
UCLA’den profesör Neal Halfon 2001 doğumlu 6600 çocukla
ülke çapında bir anket yaptı. Çocuğunun geleceğini üniversitede
gören aileler, gelir düzeyleri ne olursa olsun, çocuğu o hedefe yön-
lendirmede daha başarılı çıktı. Ulusal sınavlarda, en düşük başa-
rıyı gösteren çocukların %57’sinin ailesi çocuğunun üniversiteye
gitmesini beklerken, en yüksek başarıyı gösterenlerin %96’sının
ailesi böyle bir beklenti içindeydi.
Ailenin başarı beklentisi bilinçli bir destek sistemiyle de bir-
leşince; çocukta özen, disiplin ve sorumluluk duygusu yaratarak
başarıyı artırıyor. Çocuk anne babanın beklentisi kadar olmasa
bile, elinden gelenin en iyisini yapmak için çalışıyor.

17
 Çocukların başarısıyla ilgili araştırmalarda, annelerin “adam
adama markaj” yönteminin önemi de ortaya çıkmış! Ericka G. Ras-
con-Ramirez, 13-14 yaşlarında 15.500 İngiliz kız çocuğunu 2004-2010
arasında incelemiş. Aileleri yüksek beklenti içinde olan kızları, düşük
ya da orta düzeyde beklentileri olanlarla karşılaştırmış. Sonuç mu?
“Kızının başının etini yiyen” yüksek beklentili annelerin kızla-
rının hayati karar anlarında daha az hata yaptığı ortaya çıkmış.
“Anne nasihatı” sıkıcı görünebilir ama görünen o ki, yeterince
tekrarla çocuğun bilinç altına yerleşerek, orada gizlice çalışıyor!
Annesinden sürekli duyduğu sözler zamanla iç sesi haline ge-
lenler için, yine Sezen Aksu’dan gelsin: “Anneni daha sık anımsı-
yorsan ve hatta anlıyorsan….”

Kitabın kullanım kılavuzu:

Bizi teoriler mi kurtarır, tecrübeler mi, yoksa teknikler mi?
Çocuk gelişimi hakkında yazılmış kitaplarda 3 ekol vardır:
Bazıları teorileri, bazıları tecrübeleri, bazıları teknikleri merkeze
koyar.
Tecrübeler kişisel koşullara dayalıdır, o kişinin karakterine ve
koşullarına çok bağlıdır. Bu yüzden farklı koşullarda ve karak-
ter yapılarında yanıltıcı olabilir. Başarılı çocuk yetiştirmek, çok
çocuk yapmakla (tecrübe) olsaydı, son çocukların daha başarılı
olması gerekirdi ama araştırmalara göre, tersine ilk çocuklar daha
başarılı oluyor!
Teorisyenlerin sorunu ise, kendi sistemlerini savunurken tez-
lerini doğrulayan verileri fazla öne çıkarıp, yanlışlayanları göz ardı
edebilmeleridir. Her şeyi tek bir açıdan açıklamaya çalışmak, ba-
kış açılarını genellikle daraltır. Çocuklar kurallara sığmaz ve hiç-
bir sosyal teori tüm çocuklarda aynı derecede işe yaramaz. Hatta
aynı çocukta bile, zamana, alana ve duruma göre sonuç değişir.

18
 Biz bu kitapta teori ve tecrübelere daha az yer verip, en etkili
teknikleri bir araya getirmeye çalıştık. Göreceli ve soyut teorileri
değil, çocukların başarısına dair gündelik sorunları çözmenizi sağ-
layacak somut araçları sunduk. Çocuk büyütme ideolojilerinin
değil, başarı getiren teknolojilerin peşindeyiz.
İsviçre çakısı gibi, duruma göre kullanabileceğiniz araçlar seti
oluşturmaya çalıştık. Farklı karakter kalıplarında ve çeşitli koşul-
larda sınanmış yöntemleri bir araya getirdik. Seçtiklerinizi birbi-
riyle “kombinleyerek” kullanabilirsiniz.
Araştırma bulgularıyla çocuğunuzun içinde bulunduğu duru-
mu karşılaştırarak, ne yapmanız gerektiğini daha net (ön)görebi-
lirsiniz. Araştırmalar bir şeyi derinlemesine kavramanızı sağlaya-
cak: Başarı söz konusu olduğunda, çocuklar neyi niye yapar?

Bizim yolumuz: Bu kitabın başarı yaklaşımı nasıl?

Bir çocuğun başarısına katkıda bulunmak için ne gerektiğini
doğru, duru ve net bir şekilde (ön)görebilmek için, üç kritik nokta
çok önemlidir.
Birincisi, çocuğun fabrika ayarlarını tanımakla işe başlamak
gerekir. Çocuğun kişiliği, yetenekleri, ilgileri, istekleri, değişen
ve değişmez yönlerini taramak gerekiyor. Her çocuk kendine öz-
güdür ve bireyselleştirilmiş başarı yaklaşımı çok önemlidir. Hiçbir
kural tüm çocuklarda aynı derecede işe yaramaz. Büyük başarı ge-
nellemeleri yaparken dikkatli olmak gerekir.
Bir çocuk ödül vaadiyle daha çok çalışır, diğeri tersine hiç çalış-
maz, bir diğeri çok sevdiği ödülse çalışır. Hatta aynı çocuk, spor ya-
parken başka, matematik dersine çalışırken başka başarı davranış-
ları sergileyebilir. Çocukların başarı davranışları, duruma, zamana
ve alana göre değişir. Durumsal ve kişiye özel bir yaklaşım izlemek
idealdir. Başarılı çocuk yetiştirenler, konfeksiyonculardan çok terzile-
re benzer; kalıplara değil, vücut ölçülerine bakarak çalışırlar.

19
 İkinci kritik nokta, bütünsel/holistik bakış açısıyla yaklaş-
maktır. Çoğu insan başarıyı tek bir nedene dayandırma eğilim-
dedir. Tek bir şeyi doğru yapınca her şeyin değişeceğini düşünür.
Buna inanmak kolaydır ama doğru değildir. Çünkü bir çocuğun
başarısı içsel ve dışsal, kontrol edilebilir ve edilemez, bedensel
ve beyinsel yüzlerce değişkene bağlıdır. Gece uyumadan önce
içinden ne konuştuğu da, büyük bir hata anında öğretmenin
kaşlarının şekli de çocuğun başarısını etkileyebilir. Bazı neden-
ler ve sonuçlar birbirini besler. Bu da başarı ve başarısızlık dön-
gülerini oluşturur. Başarı için bütüncül, tutarlı ve sistematik bir
yaklaşım gerekir.
Üçüncü kritik nokta, çocuğunuza başarı getiren faktörlerin so-
nuç üzerindeki etki oranını net olarak bilmektir. Bu adım başarının
kılcal damarlarında dolaşmaktır. Başarıyı besleyen köklere ulaş-
maktır. Çocukları başarılı veya başarısız yapan faktörleri kanıtlan-
mış veriler ışığında berrak bir şekilde anlamak gerekir. Çünkü “var
olan”ı iyice tanımadan, mümkün olanı ve olması gerekeni doğru
görmezsiniz.
Çocukların başarısı üzerinde maydanoz yemenin etkisi yüzde
0,01 iken, kitap okumanın etkisi yüzde 10 ise, ikisine de aynı öne-
mi vermek istemezsiniz. Zekice düşünmek, kritik başarı faktörle-
rini hemen fark edip, belirleyici olanlara daha fazla önem vermeyi
gerektirir. Buna karşın, çoğu insan her faktöre aynı önemi verir ve
sıklıkla başarı ve başarısızlığı tek bir nedene bağlama hatasına dü-
şerler. Nasıl ki, koca bir ağaç tek kök üzerinde duramazsa, büyük
bir başarı da tek bir şeyi doğru yapmakla gelmez.
Bu kitap bir çocuğun doğduğu aydan oynadığı bilgisayar
oyunlarına, onunla konuşurken kullandığınız kelime sayısından
sınıfta oturduğu sıraya kadar, onun başarısını en çok etkileyen
faktörleri ve bu faktörlerin sonuç üzerindeki etki oranlarını keşfet-
menizi sağlayacak.

20