82

Chæång 3
ÂÄÖ THË BODE

Trong chæång naìy chuïng ta seî nghiãn cæïu mäüt cäng cuû âãø veî âàûc tuyãún táön säú
trong hãû truûc toüa âäü logarit, goüi laì âäö thë Bode. Noï cho pheïp veî gáön âuïng âàûc tuyãún biãn
âäü vaì âàûc tuyãún pha bàòng caïch láúy täøng cuía caïc âàûc tuyãún táön säú logarit thaình pháön.
Træåïc tiãn chuïng ta xeït caïch biãøu diãùn haìm maûch vaì caïc âiãøm cæûc, âiãøm 0 cuía noï.
3.1. CAÏCH BIÃØU DIÃÙN HAÌM MAÛCH, ÂIÃØM CÆÛC VAÌ ÂIÃØM KHÄNG
3.1.1. Caïch biãøu diãùn haìm maûch trong miãön táön säú s
Khi phán têch maûch bàòng phæång phaïp toïan tæí, haìm maûch F(s) âæåüc biãøu diãùn dæåïi
daûng phán thæïc hæîu tè:
A( s )
F( s ) = . (3.1.1)
B( s )
Haìm maûch F(s) coï thãø biãøu diãùn dæåïi caïc daûng khaïc nhau:
- Daûng tè säú cuía hai âa thæïc:
m

a0 + a1s + a2 s 2 + ... + am s m
∑ ai si
i =0
F (s) = = . (3.1.2)
b0 + b1s + b2 s 2 + ... + bn s n n
∑ bjs j

j =0

- Daûng têch caïc thæìa säú:

m

am (s − s01 )(s − s02 )L(s − s0 m )

∏ (s − s0i ) am
F (s) = = K1 i =n1 , våïi K1 = , (3.1.3)
bn (s − sC1 )(s − sC 2 )L(s − sCn )
∏ (s − sCj )
bn
j =1

hoàûc coï thãø biãøu diãùn dæåïi daûng têch khaïc:

⎛ s ⎞⎛ s ⎞ ⎛ s ⎞ m ⎛ s ⎞
⎜⎜1 − ⎟⎟⎜⎜1 − ⎟⎟ L ⎜⎜1 − ⎟⎟ ∏ ⎜⎜1 − ⎟⎟
s 01 ⎠⎝ s 02 ⎠ ⎝ s 0 m ⎠ i =1 ⎝ s 0i ⎠
F( s ) = K 2 ⎝ = K2 . (3.1.4)
⎛ s ⎞⎛ s ⎞ ⎛ s ⎞ n ⎛ s ⎞
⎜⎜1 − ⎟⎟⎜⎜1 − ⎟⎟ L ⎜⎜1 − ⎟⎟ ∏ ⎜⎜1 − ⎟⎟
⎝ s C1 ⎠⎝ s C 2 ⎠ ⎝ s Cn ⎠ j =1 ⎝ s Cj ⎠

3.1.2. Âiãøm cæûc vaì âiãøm khäng cuía haìm maûch

Âaûi læåüng scj goüi laì âiãøm cæûc cuía haìm maûch taûi táön säú s = s cj nãúu lim F (s) = ∞ .
s → s cj

Âaûi læåüng s0i goüi laì âiãøm khäng cuía haìm maûch taûi táön säú s = s0i nãúu lim F (s) = 0 .
s→ s0i

Nhæ váûy haìm maûch F(s) âæåüc biãøu diãùn trong biãøu thæïc (3.1.3) coï caïc âiãøm cæûc laì
sC1 , sC 2 ..., sCn vaì caïc âiãøm khäng laì s01 , s02 ..., s0m .
Hçnh 3.1.1 biãøu diãùn caïc âiãøm cæûc vaì âiãøm 0 trong hãû toüa âäü phæïc, trong âoï âæåüc kyï
hiãûu: x laì âiãøm cæûc vaì o laì âiãøm khäng.
 Âäö thi Bode 83
jω
Caïc âa thæïc A(s) vaì B(s) âãöu coï hãû säú thæûc
×
cho nãn nghiãûm cuía chuïng laì thæûc hoàûc laì caïc càûp
× σ
nghiãûm phæïc liãn hiãûp.
×
×
3.2. ÂÄÖ THË BODE VAÌ YÏ NGHÉA CUÍA NOÏ
Âäö thë Bode giuïp chuïng ta veî haìm maûch dæåïi Hçnh 3.1.1
daûng lägarêt tæì caïc âàûc tuyãún pháön tæí cuía caïc âiãøm cæûc vaì âiãøm 0.
Nãúu thay s = jω vaìo biãøu thæïc (3.1.4) thç ta âæåüc âàûc tuyãún táön säú coï daûng:
jω jω jω m jω
(1 − )(1 − ) L (1 − ) ∏ (1 − )
s 01 s 02 s 0m i =1 s 0i
F ( jω ) = K 2 = K2 n . (3.2.1)
jω jω jω jω
(1 − )(1 − ) L (1 − ) ∏ (1 − )
s C1 sC 2 s Cn j =1 s0 j

• Âàûc tuyãún biãn âäü: a' (ω ) = ln F ( jω ) , âån vë laì Neper (Np), (3.2.2)
hoàûc a(ω ) = 20 lg F ( jω ) : âån vë laì Decibel (dB) (3.2.3)
• Âàûc tuyãún pha: b(ω ) = arg F(jω), (rad) . (3.2.4)
Quan hãû giæîa Neper vaì Decibel laì:
ln F ( jω )
a( ω ) = 20 lg F ( jω ) = 20 = 8,68 ln F ( jω ) = 8,68a' ( ω ) , suy ra:
ln 10
1N = 8,68 dB hay 1dB = 0.115Np. (3.2.5)
Nhæ váûy âàûc tuyãún biãn âäü vaì âàûc tuyãún pha coï thãø viãút dæåïi daûng täøng:
m jω n jω
a( ω ) = 20 lg K 2 + ∑ 20 lg 1 − − ∑ 20 lg 1 − , (3.2.6)
i =1 s 0i i =1 s Ci
m ⎛ jω ⎞ n ⎛ jω ⎞
b(ω ) = arg K 2 + ∑ arg⎜⎜1 − ⎟⎟ − ∑ arg⎜⎜1 − ⎟⎟ . (3.2.7)
i =1 ⎝ s 0i ⎠ i =1 ⎝ s Ci ⎠
• Truûc hoaình cuía âàûc tuyãún táön säú coï âån vë nhæ sau:
ν = log 2 ω , âån vë octave [oct] (3.2.8)
hoàûc ν = lg ω : âån vë decad [D] (3.2.9)
Hçnh 3.2.1 mä taí caïc âån vë [oct] vaì [D] cuía truûc hoìanh.

-3 -2 -1 0 1 2 3 ν [D]

0.001 0.01 0.1 1 10 100 1000 ω

a) Truûc hoìanh âæåüc tênh theo âån vë Decad

-3 -2 -1 0 1 2 3 ν [oct]

0.125 0.25 0.5 1 2 4 8 ω

b) Truûc hoìanh âæåüc tênh theo âån vë Octave

Hçnh 3.2.1
 Âäö thi Bode 84

Æu âiãøm cuía âàûc tuyãún táön säú trong hãû toüa âäü logarit laì chuyãøn têch caïc thæìa säú cuía
haìm F(jω) trong biãøu thæïc (3.2.1) thaình täøng caïc säú haûng tæång æïng trong biãøu thæïc
(3.2.6). Trong caïc biãøu thæïc (3.2.6) vaì (3.2.7) mäùi thæìa säú âæåüc veî gáön âuïng bàòng âoüan
thàóng nãn viãûc veî âàûc tuyãún táön säú bàòng caïch täøng håüp caïc âàûc tuyãún thaình pháön bàòng
âäö thë.

3.3. ÂÄÖ THË BODE CUÍA CAÏC THAÌNH PHÁÖN CÅ BAÍN

Sau âáy chuïng ta xeït caïc âäö thë Bode cuía caïc thaình pháön æïng våïi hàòng säú K vaì
caïc âiãøm khäng åí vë trê khaïc nhau, coìn caïc thaình pháön æïng våïi caïc âiãøm cæûc ta cuîng veî
tæång tæû nhæ caïc træåìng håüp cuía âiãøm khäng.
1. Hàòng säú K
Âàûc tuyãún táön säú biãn âäü vaì âàûc tuyãún pha cuía hàòng säú K laì:
a( ω ) = 20 log K , dB, (3.3.1)

⎧0 nãúu K > 0
b( ω ) = ⎨ (3.3.2)
⎩π nãúu K < 0.
Âäö thë âàûc tuyãún táön säú biãn âäü vaì âàûc tuyãún pha cuía hàòng säú K âæåüc biãøu diãùn
trãn hçnh 3.3.1.
a(ω), dB b(ω), rad

20 log K π K<0

1 2 ν,[D] 1
K>0
2 ν,[D]
10 100 ω 10 100 ω

a) Âàûc tuyãún biãn âäü b) Âàûc tuyãún pha

Hçnh 3.3.1
2. Âiãøm khäng nàòm taûi gäúc toüa âäü
Âàûc tuyãún táön säú biãn âäü vaì âàûc tuyãún pha:
a( ω ) = 20 log jω = 20 log ω = 20ν , dB (3.3.3)

b( ω ) = π/2, rad. (3.3.4)

a(ω), dB b(ω), rad

20 dB/D
40
π/2
20
1 2 ν,[D] 1 2 ν,[D]
10 100 ω 10 100 ω

a) Hçnh 3.3.2 b)

Tæì (3.3.3) vaì (3.3.4) ta veî âæåüc âäö thë âàûc tuyãún táön säú biãn âäü vaì pha nhæ hçnh
3.3.2.
 Âäö thi Bode 85

3. Âiãøm khäng nàòm trãn pháön ám truûc thæûc

Âiãøm khäng coï giaï trë s = −ω h , nàòm trãn næía traïi cuía truûc thæûc.
Âàûc tuyãún táön säú biãn âäü vaì âàûc tuyãún pha laì:
jω ω2
a( ω ) = 20 log 1 + = 20 log 1+ , dB (3.3.5)
ωh ωh2
ω
b( ω ) = arg , rad. (3.3.6)
ωh
ω ω ω ω
Khi: → 0 thç a ≈ 0 ; = 1 thç a = 10 log 2 = 3 dB ; → ∞ thç a ≈ 20 lg .
ωh ωh ωh ωh
Váûy haìm coï âàûc tuyãún biãn âäü táön säú xáúp xè mäüt âæåìng gáùy khuïc coï âiãøm gáùy taûi
táön säú ω = ω h vaì coï âäü däúc 20 dB nhæ hçnh 3.3.3a.
Âàûc tuyãún pha veî nhæ sau:
ω ω ω
Khi → 0 thç b ≈ 0; = 1 thç b = π/4; → ∞ thç b ≈ π/2.
ωh ωh ωh
Váûy âäö thë âàûc tuyãún pha xáúp xè bàòng âæåìng gaîy khuïc, biãøu thë nhæ hçnh 3.3.3b.

a(ω), dB b(ω), rad

20 dB/D
40 π/2
20 π/4
1 2 ν,[D] 1 2 ν,[D]
ωh 10 100 ω ωh 10 100 ω

a) Hçnh 3.3.3 b)

4. Càûp nghiãûm phæïc liãn hiãûp

Giaí sæí càûp phæïc liãn hiãûp coï daûng ω j e jθ i vaì ω j e − jθ i , têch hai thæìa säú cuía càûp
nghiãûm phæïc seî laì:
jω jω jω 2 jω
(1 − )( 1 − ) = 1 + ( ) − 2 cos θ i . (3.3.7)
ω i e jθ i ω i e − jθ i ωi ωi
Ta âàût − cosθ i = ξ , thç (3.3.7) âæåüc viãút laûi:
ω 2 ω
1− ( ) + 2 jξ ( ).
ωi ωi
Âàûc tuyãún biãn âäü vaì âàûc tuyãún pha cuía càûp nghiãûm phæïc liãn hiãûp:

⎡ ⎛ω 2 ⎤2 2
⎞ 2⎛
ω ⎞
a( ω ) = 20 log ⎢1 − ⎜⎜ ⎟⎟ ⎥ + 4ξ ⎜⎜ ⎟⎟ , dB (3.3.8)
⎢⎣ ⎝ ω i ⎠ ⎥
⎦ ⎝ ωi ⎠
 Âäö thi Bode 86

⎛ ω ⎞
⎜ 2ξ ⎟
ωi ⎟, rad.
b( ω ) = arg⎜ (3.3.9)
⎜ ω 2 ⎟
⎜1− ( ) ⎟
⎝ ωi ⎠
ω ω ω ω 4 ω
Khi: → 0 thç a≈0; = 1 thç a= 10 lg 4ξ 2 ; → ∞ thç a≈ 10 lg( ) = 40 lg( ).
ωi ωi ωi ωj ωj
Âàûc tuyãún pha b(ω) seî laì:
ω ω ω
Khi: → 0 thç b=0; = 1 thç b=π/2; → ∞ thç b=π.
ωi ωi ωh
Âàûc tuyãún biãn âäü vaì âàûc tuyãún pha âæåüc mä taí nhæ hçnh 3.3.4a,b.

a(ω), dB b(ω), rad

40 dB/D
π
40 π/2
1 2 ν,[D] 1 2 ν,[D]
ωi 10 100 ω ωi 10 100 ω

a) Hçnh 3.3.4 b)

5. Càûp nghiãûm phæïc liãn håüp trãn truûc aío

Càûp nghiãûm phæïc liãn hiãûp coï biãøu thæïc :
s s s 2
(1 − )( 1 + ) =1+ ( ) . (3.3.10)
jω j jω j ωj
Âàûc tuyãún biãn âäü vaì âàûc tuyãún pha cuía (3.3.10) laì:
2
⎛ω ⎞
a( ω ) = 20 log 1 − ⎜ ⎟ , dB (3.3.11)
⎜ω j ⎟
⎝ ⎠

⎡ ⎛ ⎞
2
⎤
ω
b(ω ) = arg ⎢1 − ⎜ ⎟ ⎥, rad. (3.3.12)
⎜
⎢ ⎝ω j ⎟ ⎥
⎣ ⎠ ⎦
ω ω ω ω
Nãúu → 0 thç a≈0, dB; → ∞ thç a≈ 40 lg , dB; = 2 thi a≈0, dB;
ωj ωj ωj ωj
ω 1 ω
= thi a= - 6 dB; = 1 thi a → - ∞ dB;
ωj 2 ωj
Âàûc tuyãún pha:
ω ω
Nãúu = 1 thi b=0; → ∞ thi b=π.
ωj ωj
Âàûc tuyãn biãn âäü vaì âàûc tuyãún pha cuía càûp nghiãûm phæïc trãn truûc aío âæåüc mä taí
nhæ hçnh 3.3.5.
 Âäö thi Bode 87

a(ω), dB b(ω), rad

40 dB/D
π
40
1 2 ν,[D] 1 2 ν,[D]
ωj 10 100 ω ωj 10 100 ω

a) Hçnh 3.3.5 b)

Tæì (3.2.6) vaì (3.2.7) nháûn xeït ràòng, âäö thë Bode cuía caïc thaình pháön âiãøm cæûc åí caïc
vë trê khaïc nhau cuîng seî tæång tæû våïi caïc âäö thë Bode cuía caïc âiãøm khäng, nhæng chuïng seî
âäúi xæïng qua truûc ν. Âäö thë Bode cuía haìm maûch seî bàòng täøng caïc âäö thë Bode thaình pháön
cuía caïc âiãøm khäng vaì âiãøm cæûc bàòng pheïp cäüng âäö thë. Trong âoï caïc âäö thë Bode thaình
pháön coï thãø biãøu diãùn gáön âuïng bàòng caïc âàûc tuyãún tiãûm cáûn (caïc âæåìng âáûm neït trãn âäö
thë).
Vê duû 3.3.1
R1
Haîy veî âäö thë Bode cuía haìm truyãön âaût
âiãûn aïp cuía maûch hçnh 3.3.6, våïi R1=40kΩ;
u1 C R2 u2
R2=10kΩ; C=100nF.
Giaíi:
Haìm truyãön âaût aïp cuía maûch hçnh 3.3.6 Hçnh 3.3.6
theo biãún säú phæïc s:
R2 R2
U (s) 1 + R 2 sC R2 R2 + R2
K( s ) = 2 = = == .
U1( s ) R2 R1 + R 2 + sR1 R 2 C R1 R 2 C
R1 + 1+ s
1 + R 2 sC R1 + R 2
Thay s=jω vaì caïc giaï trë vaìo haìm truyãön âaût aïp, ta âæåüc:
0.2
K ( jω ) = .
jω
1+
1250
Âàûc tuyãún biãn âäü vaì âàûc tuyãún pha cuía K(jω) laì:
jω
a( ω ) = 20 lg 0.2 − 20 lg 1 + ;
1250
jω
b( ω ) = arg 0.2 − arg 1 + .
1250
jω jω
Âàût: a1 ( ω ) = 20 lg 0.2 ; a 2 ( ω ) = −20 lg 1 + ; b1 ( ω ) = arg 0.2 ; b2 ( ω ) = − arg 1 + .
1250 1250
Nháûn tháúy ràòng, âàûc tuyãún biãn âäü vaì âàûc tuyãún pha laì täøng håüp cuía 2 thaình pháön:
hàòng säú k (træåìng håüp 1) vaì âiãøm cæûc nàòm åí pháön ám truûc thæûc (træåìng håüp 3).
 Caïc âån vë Logarit 88

Hçnh 3.3.7a,b mä taí âäö thë Bode cuía maûch âiãûn hçnh 3.3.6.

a(ω), dB b(ω), rad

1 2 3 4 ν,[D] 1 2 3 4 ν,[D]
b1
-10
-14 a1 -π/4
-20 b
-π/2 b2
a a2

a) Âàûc tuyãún biãn âäü b) Âàûc tuyãún pha

Hçnh 3.3.7

3.4. CAÏC ÂÅN VË LOGARIT

a. Logarit cå säú 10 cuía tè säú cäng suáút coï âån vë laì Decibel:
P
a = 10 lg 1 , dB. (3.4.1)
P0
- Suy ra Logarit cuía tè säú cuía âiãûn aïp coï âån vë laì Decibel:
U
a = 20 lg 1 , dB. (3.4.2)
U0
b. Logarit cå säú e cuía tè säú âiãûn aïp, coï âån vë laì Neper:
U
a = ln 1 , Np. (3.4.3)
U0
- Suy ra quan tè säú cuía cäng suáút, coï âån vë laì Neper:
1 P
a = ln 1 , Np. (3.4.4)
2 P0
Tæì (3.4.2) vaì (3.4.4)ï ta coï quan hãû giæîa Decibel vaì Neper:
U U U
Vç: lg 1 = lg e. ln 1 = 0.435 ln 1 .
U0 U0 U0
U1 U
Nãn: a [ dB ] = 20 lg = 20.0.435 ln 1 = 8.68a [ N ]
U0 U0
Suy ra 1N = 8.68 dB, hay 1dB = 0.115 N. (3.4.5)
c. Logarit cå säú 10 vaì cå säú 2 cuía tè säú táön säú:
ω1
ν = lg , Decad[D]; (3.4.6)
ω0
ω1
ν = log 2 , octav[oct]. (3.4.7)
ω0
1 oct=0.3 D, hay 1 D=3.33 oct. (3.4.8)