Ho, ho! uważaj tylko, co mówisz.

Ryzykujesz
AKT V więcej, niż myślisz; mówisz wobec człowieka, który cały
SCENA PIĄTA Neapol zna na wylot i który z łatwością może się
ANZELM, HARPAGON, ELIZA, MARIANNA, FROZY poznać na twoich powiastkach.
NA, WALERY, KOMISARZ, JAKUB WALERY
ANZELM wkładając z dumą kapelusz
899 909
Cóż to, panie Harpagonie? widzę cię wielce Nie jestem człowiekiem, który by się mógł czego
wzburzonym. obawiać; a jeśli Neapol jest panu tak znany, wiesz
pewno, kto był don Tomasz d'Alburci.
HARPAGON
900 ANZELM
Och, panie Anzelmie, jestem najnieszczęśliwszym z 910
ludzi; cóż za za wikłania i kłopoty, właśnie w chwili Pewnie, że wiem; mało kto znał go tak, jak ja.
naszego kontraktu! Kradną mi honor, mienie; mordują HARPAGON
mnie, zabijają! Oto łotr, zdrajca, który pogwałcił 911
najświętsze prawa; wślizgnął się w dom pod maską Don Tomasz, czy don Marcin, nic mnie nie
mego sługi, aby mnie okraść i uwieść mi córkę! obchodzi. (Spostrzegając, że dwie świece się palą, gasi
WALERY jedną.)
901 ANZELM
Co to za kradzież, o której pan ciągle bredzisz? 912
HARPAGON Za pozwoleniem, daj mu pan mówić; zobaczymy,
902 co chce powiedzieć…
Tak, wymienili z sobą przyrzeczenie małżeństwa. WALERY
Ta zniewaga ciebie przede wszystkim dotyczy, panie 913
Anzelmie; tyś powinien wytoczyć skargę i Chcę powiedzieć, że jemu to właśnie zawdzięczam
przeprowadzić na swój koszt wszelkie kroki prawne, światło dzienne.
aby się pomścić za jego zuchwalstwo.
ANZELM
ANZELM 914
903 Jemu?
Nie jest moim zamiarem zaślubiać kogokolwiek
przemocą, ani zabiegać o serce, które nie jest wolne; ale WALERY
co do pańskiej sprawy, gotów ją jestem popierać jak 915
własną. Tak.
HARPAGON ANZELM
904 916
Oto pan komisarz, bardzo dzielny człowiek, Ech, żarty sobie stroisz. Wymyśl inną historię,
przyrzekł mi wypełnić swoje zadanie z całą która ci się może lepiej powiedzie, i nie próbuj się
sumiennością. (Do KOMISARZA, ocalić tym łgarstwem.
wskazując WALEREGO) Opisz go pan, opisz, jak należy,
i przedstaw zbrodnię w najjaskrawszym świetle. WALERY
917
WALERY Niech się pan raczy liczyć ze słowami. To nie żadne
905 łgarstwo; nie mówię nic, czego bym nie mógł dowieść.
Nie pojmuję, jakiej zbrodni może się ktoś
dopatrzyć w miłości, którą żywię dla pańskiej córki. ANZELM
Skoro się okaże, kim jestem, kara, która wedle 918
pańskiego mniemania czeka mnie za te tajemne Jak to! śmiesz mówić, że jesteś synem don
zaręczyny… Tomasza d'Alburci?

HARPAGON
906
Drwię sobie z waszych baśni; roi się dziś na świecie
od tych dobrze urodzonych opryszków, szalbierzy,
ciągnących korzyść z tego, że ich nikt nie zna, i
ubierających się bezczelnie w byle znakomite nazwisko.
WALERY
907
Wiedz pan, że nazbyt dumny jestem, aby się stroić
w coś, do czego bym nie miał prawa. Cały Neapol może
zaświadczyć o mym urodzeniu.
WALERY
919
Tak; i jestem gotów każdemu to w oczy powtórzyć.
ANZELM
920
Śmiałość w istocie nie lada! Dowiedz się ku swemu
zawstydzeniu, że jest już lat szesnaście co najmniej, jak
ten, o którym mówisz, zginął na morzu z żoną i
dziećmi, uchodząc, wraz z licznymi znakomitymi
rodzinami przed prześladowaniem, jakie nastąpiło po
zamieszkach w Neapolu.

ANZELM WALERY
908 921
 Tak; ale pan znów dowiedz się, ku swemu 929
zawstydzeniu, że syn jego, liczący siedem lat, wraz ze Ciebież to matka opłakiwała tak długo?
służącym ocalił się z rozbicia na hiszpańskim okręcie i
że ten ocalony syn stoi oto przed tobą. Dowiedz się, że ANZELM
kapitan okrętu, wzruszony mą niedolą, poczuł do mnie 930
sympatię, wychował jak własne dziecko i włożył do Tak, córko; tak, synu; jam jest don Tomasz
służby wojskowej, odkąd wiek mój na to pozwolił. d'Alburci, którego niebo ocaliło z odmętów wraz z
Przed niedawnym czasem dowiedziałem się, że mój całym mieniem, jakie wiózł z sobą, i który, przez lat
ojciec nie zginął, jak to zawsze przypuszczałem; gdym przeszło szesnaście, utwierdziwszy się w przekonaniu o
przejeżdżał tędy, udając się w poszukiwanie jego waszej śmierci, po długich wędrówkach, pragnął zaznać
śladów, przez niebo zesłany przypadek dał mi poznać w związkach z dobrą i zacną istotą pociechy przy
uroczą Elizę, widok zaś jej uczynił mnie niewolnikiem nowym ognisku rodzinnym. Niebezpieczeństwo, jakim
jej wdzięków. Siła mego przywiązania, oraz surowość mi zagrażał powrót do Neapolu, kazało mi wyrzec się
jej ojca, zrodziły we mnie zamiar dostania się do tego na zawsze zamiaru oglądania ojczyzny; znalazłszy tedy
domu a posłania kogo innego w poszukiwanie za sposób sprzedania tego, com posiadał, osiadłem w tym
rodzicami. mieście, gdzie, pod mianem Anzelma, pragnąłem ukryć
pamięć nazwiska, które mnie przyprawiło o tyle
ANZELM udręczeń.
922
Ale jakie inne jeszcze świadectwa, prócz słów, HARPAGON
mogą zaświadczyć, że cała ta historia nie jest do ANZELMA
kłamstwem, zbudowanym na pozorach prawdy? 931
Więc to syn pański?
WALERY
923 ANZELM
Kapitan hiszpański jako świadek; pieczątka 932
rubinowa mego ojca; agatowa bransoleta, którą matka Tak.
włożyła mi na rękę; stary Pedro, ów sługa, który ocalał HARPAGON
wraz ze mną. 933
MARIANNA Na panu zatem będę poszukiwał skradzionych
924 dziesięciu tysięcy talarów.
Ach, po tym, co słyszę, i ja mogę zaświadczyć, że ty ANZELM
nie kłamiesz zgoła: wszystko, co mówisz, wskazuje mi 934
jasno, że spotykam w tobie brata. On miałby ukraść?
WALERY HARPAGON
925 935
Pani mą siostrą? On sam.
MARIANNA WALERY
926 936
Tak. Serce me zadrżało od początku twego Któż to powiedział?
opowiadania, matka bowiem, którą to spotkanie uczyni
tak szczęśliwą, tysiąc razy powtarzała mi o niedolach HARPAGON
rodziny. I nam niebo nie dało zginąć w opłakanym 937
rozbiciu; jednak, ocalając nam życie, uczyniło to Jakub.
kosztem wolności: nas bowiem, matkę i mnie, WALERY
schwytali korsarze, gdyśmy się ratowały na szczątkach do JAKUBA
okrętu. Po dziesięciu latach niewoli szczęśliwy 938
przypadek wrócił nam swobodę; pośpieszyłyśmy do Ty to mówisz?
Neapolu, gdzie dowiedziałyśmy się, iż całe nasze
mienie sprzedano, lecz nie mogłyśmy uzyskać żadnej JAKUB
wiadomości o ojcu. Udałyśmy się do Genui, gdzie 939
matkę czekały resztki spadku, rozszarpanego w czas Przecie pan widzi, że nic nie mówię.
naszej nieobecności; stamtąd zaś, uchodząc przed
HARPAGON
barbarzyńską srogością krewnych, przybyła wraz ze
940
mną tutaj, aby pędzić życie pełne żałości i niedostatku.
Owszem. Oto właśnie komisarz przyjął jego
ANZELM zeznania.
927
WALERY
O nieba, niezbadane wyroki wasze! Jakiż to dowód,
941
że w waszym ręku spoczywa zawsze moc czynienia
Pan mogłeś sądzić, że ja byłbym zdolny do tak
cudów! Uściskajcie mnie, dzieci; chodźcie zjednoczyć
haniebnego czynu?
wasze uniesienia ze łzami radości szczęśliwego ojca!
HARPAGON
WALERY
942
928
Zdolny czy niezdolny, chcę widzieć swoje
Ty, ojcem naszym?
pieniądze.
MARIANNA
SCENA SZÓSTA HARPAGON
HARPAGON, ANZELM, ELIZA, MARIANNA, KLEAN 954
T, WALERY, FROZYNA, KOMISARZ, JAKUB, STRZA Zobowiązujesz się ponieść wszystkie koszty?
ŁKA
ANZELM
KLEANT 955
943 Ależ dobrze, owszem. No, czyś zadowolony?
Nie dręcz się, ojcze, i nie oskarżaj nikogo. Mam
pewne poszlaki w twojej sprawie: przychodzę ci HARPAGON
powiedzieć, że, jeżeli się zgodzisz, bym zaślubił 956
Mariannę, otrzymasz pieniądze z powrotem. Dobrze, ale pod warunkiem, że na wesele sprawisz
mi nowe ubranie.
HARPAGON
944 ANZELM
Gdzież są? 957
Zgoda. Chodźmyż tedy cieszyć się radością, którą
KLEANT nam ten szczęsny dzień przynosi.
945
Nie miej o to najmniejszej obawy, są w KOMISARZ
bezpiecznym miejscu; wszystko zależy tylko ode mnie. 958
Pozostaje ojcu zdecydować się, co wybierasz: oddać mi Hola, panowie, hola! Za pozwoleniem, jeśli łaska.
Mariannę czy stracić szkatułkę? Któż mi zapłaci za protokół?

HARPAGON HARPAGON
946 959
Nic nie ruszono? Nic nam już po protokole.

KLEANT KOMISARZ
947 960
Ani szeląga. Chciej powiedzieć, czy jest twoim Dobrze, ale ja nie mam wcale ochoty pracować za
zamiarem przystać na to małżeństwo i dołączyć twoje darmo.
zezwolenie do zgody matki, zostawiającej córce HARPAGON
swobodę wyboru? wskazując na JAKUBA
MARIANNA 961
do KLEANTA Jako zapłatę masz pan tu, ot, tego: możesz go
948 powiesić.
Ale panu jeszcze nie wiadomo, że to pozwolenie JAKUB
dzisiaj nie wystarcza, i że 962
niebo, (wskazując WALEREGO) wraz z bratem mym, Boże miłosierny! Jakże więc trzeba czynić? Za
który tu stoi przed tobą, oddało mi prawdę biją kijem, za kłamstwo chcą wieszać!
ojca, (wskazując ANZELMA) od którego zależy dziś
moja ręka. ANZELM
963
ANZELM Mości Harpagonie, trzeba mu przebaczyć to
949 oszczerstwo.
Niebo, moje dzieci, nie wraca mnie wam po to,
abym się miał sprzeciwiać waszym pragnieniom. Panie HARPAGON
Harpagonie, domyślasz się zapewne, że wybór młodej 964
osoby skieruje się raczej do syna niż do ojca. Et, nie każ Zapłacisz komisarza[14]?
sobie tłumaczyć tego, co nie jest zbyt przyjemnie ANZELM
słyszeć, i zgódź się, jak ja się godzę, na te oba 965
małżeństwa. Niech i tak będzie. A teraz pójdźmy podzielić się
HARPAGON tym niespodzianem szczęściem z waszą matką.
950 HARPAGON
Abym mógł zebrać myśli, trzeba by mi ujrzeć 966
wprzód moją szkatułkę. A ja pójdę uściskać moją kochaną szkatułkę.
KLEANT
951
Ujrzysz ją, ojcze, zdrową i nietkniętą.
HARPAGON
952
Nie mam pieniędzy na wyposażenie dzieci.
ANZELM
953
Dobrze więc; znajdę je za pana; niech cię o to
głowa nie boli.