BẠN ĐỌC TÌM TÒI

CHỨNG MINH BẤT ĐẲNG THỨC BẰNG PHƯƠNG PHÁP PTM

Kiều Đình Minh

(Gv.THPT.Thanh Ba, Phú Thọ)
ĐT: 0989.848.965

Hiện nay có rất nhiều phương pháp chứng minh bất đẳng thức hay và hiệu quả. Trong quá
trình làm toán tác giả đã bắt gặp một phương pháp chứng minh bất đẳng thức mà theo tác giả
là mới lạ. Tác giả tạm gọi là phương pháp PTM ( viết tắt của : Perpendicular
Tetrahedron Method ), nghĩa là Phương pháp Tứ diện vuông. Xin giới thiệu cùng bạn
đọc
I. NỘI DUNG PHƯƠNG PHÁP
Giả sử cần chứng minh một bất đẳng thức đại số có ba biến
Khi đó ta làm như sau:
+) Dựng Tứ diện vuông tại có . Gọi là ba góc của
tam giác ABC , thế thì

Tương tự cũng có

+) Đưa bất đẳng thức đại số đã cho về bất đẳng thức lượng trong tam giác, chứng minh bất
đẳng thức lượng giác đó. Từ đó suy ra được bất đẳng thức cần chứng minh
* Chú ý: Tam giác ABC là tam giác nhọn

II. CÁC THÍ DỤ

Thí dụ1. Cho
Chứng minh rằng

Lời giải
Từ giả thiết ta biến đổi như sau
Dựng Tứ diện vuông tại có . Gọi là ba góc của tam
giác ABC (tam giác ABC nhọn), thế thì

Tương tự cũng có

Khi đó trở thành

Nhận xét rằng với thì . Thật vậy

Đặt . Giả sử . Khi đó xảy ra hai trường hợp

sau
+) . Thế thì và

Suy ra

+) . Thế thì và

Suy ra
được chứng minh chứng tỏ được chứng minh. Vậy bất đẳng thức đã được
chứng minh xong.■
Thí dụ 2: Cho hai bất đẳng thức
(Iran MO - 1996). Với mọi số thực dương , ta có

(Hojoo Lee). Với mọi tam giác nhọn , ta có

Chứng minh rằng hai bất đẳng thức trên tương đương
Lời giải
Dựng Tứ diện vuông tại có như trên
Khi đó
.□
Về chứng minh và các bạn có thể tìm thấy trong: Vd.3.2.5 tr.238. Sáng tạo bđt của
Phạm Kim Hùng, Vd.5.7 tr.120. Một số phương pháp mới trong chứng minh bđt của Ngô
Thế Phiệt, Vd. 3.3.tr.94. Chuyên đề chọn lọc lượng giác và áp dụng của Nguyễn Văn Mậu
chủ biên.
Tác giả tự hỏi bất đẳng thức nào có trước? phải chăng Hojoo Lee đã từ bất đẳng thức Iran
MO - 1996 để suy ra bất đẳng thức của mình hay ngược lại? Các tác giả của nó có đi theo
con đường này không?
Nếu ai đó thoạt nhìn thì tưởng chỉ cần áp dụng định lý Sin trong tam giác là ổn. Nhưng đã
lầm vì khi đó bị ràng buộc bởi điều kiện là các cạnh của một tam giác và cũng không
từ suy ra được. Tuy nhiên từ chúng ta lại suy ra được một bất đẳng thức khá đẹp
của tác giả Trần Nam Dũng
(Theo Mathlinks.ro)
III.MỘT SỐ BẤT ĐẲNG THỨC Bây giờ chúng ta sẽ xét bài toán ngược, tức là đi xây
dựng các bất đẳng thức. Từ một số bất đẳng thức cơ bản trong tam giác

Ta suy ra một số bất đẳng thức đại số sau

Với mọi số thực dương thì
 ;

Bình luận:
*) Trong thí dụ 1 chúng ta đã khéo léo đưa bất đẳng thức cần chứng minh về bất đẳng thức
lượng giác. Điểm mấu chốt trong chứng minh bất đẳng thức bằng PTM là đưa được các bất
đẳng thức đại số đã cho về dạng lượng giác, công việc còn lại là chứng minh các bất đẳng
thức lượng giác đó. Vì vậy cần phải tinh tế để nhận ra được các bất đẳng thức lượng giác đó.
Việc chứng minh các bất đẳng thức lượng giác được thực hiện bằng nhiều cách khác nhau
như: Biến đổi lượng giác, xét hàm , vectơ hoặc sử dụng các bất đẳng thức đại số cơ bản...
*) Nếu trong các bất đẳng thức ở trên có thêm điều kiện ràng buộc thì ta thu được các bất
đẳng thức rất đẹp, chẳng hạn
Cho thì

Cho thì

(Korea MO - 1998)

*) Từ các bất đẳng thức trong tam giác các bạn sẽ suy ra được nhiều bất đẳng thức khác hay
và khó hơn. Hy vọng các bạn thấy được cái đẹp của phương pháp PTM ! Rất mong được
trao đổi cùng bạn đọc để PTM được hoàn chỉnh hơn.

Niềm vui của cuộc sống là không ngừng sáng tạo!