02 Poradnik Wychowawcy Wypoczynku Anita Dzik

PORADNIK WYCHOWAWCY
WYPOCZYNKU
zebrała i opracowała
Anita Dzik
KATOWICE 2011
Poradnik wychowawcy wypoczynku
Kilka słów wyjaśnienia…
Poradnik wychowawcy wypoczynku to zbiór materiałów

znalezionych przeze mnie na przestrzeni lat w sieci i różnych
mądrych książkach oraz moje doświadczenia w pracy jako
wychowawca na licznych koloniach i obozach.
Nie przypisuję sobie autorstwa opisów gier, strategii rozgrywek

czy pomysłów na wzbogacenie dyskusji. Ja je tylko zebrałam w
jednym miejscu, by mogły posłużyć innym.
W kolejnych latach materiał będzie wzbogacany i uzupełniany,

i pewnie nigdy nie znajdzie się w nim wszystko … 
Anita Dzik
2
Spis treści
1. ORGANIZACJA WYPOCZYNKU DZIECI I MŁODZIEŻY ............................................................................................ 5
1.1. Koordynacyjna rola władz oświatowych .............................................................................................. 5
1.1. Formy wypoczynku .................................................................................................................................... 5
1.2. Organizatorzy wypoczynku, podstawy prawne i obowiązujące przepisy ................................... 6
2. ORGANIZACJA ZAJĘĆ W CZASIE TRWANIA WYPOCZYNKU ............................................................................... 7
2.1. Struktura kadry wypoczynku................................................................................................................... 7
2.2. Rada wychowawców ................................................................................................................................ 8
2.3. Grupa jako zespół wychowawczy ......................................................................................................... 9
2.4. Organizacja życia, rozkład dnia, regulamin uczestnika ................................................................. 12
3. PLANOWANIE PRACY OPIEKUŃCZO – WYCHOWAWCZEJ ............................................................................... 15
3.1. Opracowanie planu wychowawczego grupy .................................................................................... 15
3.2. Metody i formy realizacji planów wychowawczych ........................................................................ 16
3.3. Dokumentacja wychowawcy .................................................................................................................. 17
4. OBOWIĄZKI I ZADANIA WYCHOWAWCY GRUPY ............................................................................................. 19
5. WYCHOWANIE FIZYCZNE I SPORT W PLACÓWCE WYPOCZYNKU .................................................................. 20
5.1. Cele i zadania wychowania fizycznego ............................................................................................. 20
5.2. Masowa nauka pływania....................................................................................................................... 21
5.3. Gry i zabawy grupowe ......................................................................................................................... 25
5.4. Zajęcia z gier zespołowych ................................................................................................................... 37
5.5. Lekkoatletyka ........................................................................................................................................... 39
5.6. Olimpiady sportowe ............................................................................................................................... 39
6. TURYSTYKA I KRAJOZNAWSTWO ....................................................................................................................... 41
6.1. Organizacja wycieczek .......................................................................................................................... 41
6.2. Organizacja biwaków ............................................................................................................................ 42
6.3. Gry terenowe ........................................................................................................................................... 42
7. ZAJĘCIA KULTURALNO – OŚWIATOWE .............................................................................................................. 47
7.1. Gry i zabawy świetlicowe ..................................................................................................................... 47
8. ZAJĘCIA PRAKTYCZNO – TECHNICZNE ............................................................................................................... 61
8.1. Formy i rodzaje zajęć praktyczno – technicznych ............................................................................ 61
8.2. Prace dekoracyjne i zdobnicze............................................................................................................. 62
8.3. Indywidualne zainteresowania uczestników, rozwój zainteresowań uczestników ...................... 63
9. BEZPIECZEŃSTWO ŻYCIA I ZDROWIA UCZESTNIKÓW WYPOCZYNKU ............................................................. 65
9.1. Przepisy dotyczące bezpieczeństwa ................................................................................................... 65
9.2. Przepisy dotyczące zdrowia i higieny w czasie trwania wypoczynku . Błąd! Nie zdefiniowano
zakładki.
10. ZAŁĄCZNIKI ...................................................................................................................................................... 66
3
10.1. Rozporządzenie z 21 stycznia 1997r. ........................................................................................... 66
10.2. Rozporządzenie z 9 grudnia 2009r. .............................................................................................. 70
10.3. Plan pracy kolonii zuchowej i obozu harcerskiego....................................................................... 95
10.4. Przepisy dotyczące bezpieczeństwa ........................................................................................... 107
4
1. ORGANIZACJA WYPOCZYNKU DZIECI I MŁODZIEŻY

1.1. Koordynacyjna rola władz oświatowych
Z punktu widzenia wychowawcy istotne jest to, że pieczę nad

wypoczynkiem dzieci i młodzieży stanowią Kuratoria Oświaty. Wypoczynek
zatwierdza się w kuratorium właściwym ze względu na adres organizatora
wypoczynku (obozy Hufca ZHP Katowice zatwierdzane są w Kuratorium Oświaty
w Katowicach), natomiast zwizytować wypoczynek może kuratorium właściwe ze
względu na lokalizację wypoczynku (obóz w Niesulicach wizytuje Kuratorium
Oświaty w Gorzowie Wielkopolskim).
Rozporządzenie z 9 grudnia 2009r. zniosło kartę kwalifikacyjną placówki

wypoczynku. Natomiast organizator on-line wypełnia formularz zgłoszenia
wypoczynku dzieci i młodzieży, załącza wymagane dokumenty i w ten sposób
zatwierdza wypoczynek. Formularz stanowi załącznik do rozporządzenia.
1.1. Formy wypoczynku
Formy wypoczynku:
 Kolonie, zimowiska – najczęstsza forma wypoczynku dzieci i młodzieży.

Zazwyczaj odbywają się w atrakcyjnym turystycznie miejscu, uczestnicy
zakwaterowani się w budynkach, domkach, rzadziej namiotach (dot.
oczywiście tylko kolonii).
 Obozy – forma wypoczynku nierozerwalnie związana z zakwaterowaniem
w namiotach. Najpopularniejsze są obozy harcerskie, chociaż coraz
częściej spotyka się obozy specjalnościowe (np. survivalowe) lub obozy dla
„cywili”.
 Obozy wędrowne (kajakowe, piesze, rowerowe) – każdego dnia nocleg
w innej miejscowości, maksymalnie 20 uczestników. PTTK proponuje wiele
gotowych tras z programem i bazą noclegową (pola namiotowe, schroniska).
 Biwaki – krótsze formy 2-5 dniowe, blisko miejsca zamieszkania.
 Półkolonie – zajęcia w miejscowości zamieszkania bez nocowania.
5
1.2. Organizatorzy wypoczynku, podstawy prawne i obowiązujące przepisy
Organizatorami wypoczynku mogą być szkoły i placówki, osoby prawne

i fizyczne, a także jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej.
Przepisy prawne regulujące organizację wypoczynku dzieci i młodzieży:
 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 stycznia 1997 r.

w sprawie warunków, jakie muszą spełniać organizatorzy wypoczynku dla
dzieci i młodzieży szkolnej, a także zasad jego organizowania
i nadzorowania (Dz. U. z 10 lutego 1997 Nr 12 poz. 67) – załącznik 11.1
 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 grudnia 2009 r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków, jakie muszą spełniać
organizatorzy wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej, a także zasad
jego organizowania i nadzorowania.(Dz. U. z 22 grudnia 2009 Nr 218 poz.
1696) – załącznik 11.2
 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 r. w sprawie

określenia warunków bezpieczeństwa osób przebywających w górach,
pływających, kąpiących się i uprawniających sporty wodne. (Dz. U. z dnia 7
czerwca 1997 r. Nr 57, poz. 358)

6
2. ORGANIZACJA ZAJĘĆ W CZASIE TRWANIA WYPOCZYNKU

2.1. Struktura kadry wypoczynku
Poniżej znajduje się schemat struktury kadry, pracującej w czasie trwania

wypoczynku. Oczywiście nie jest tak, że na każdym obozie czy kolonii muszą
znajdować się wszystkie te osoby. Skład kadry zależy od miejsca zakwaterowania
(nikt nie zatrudnia sprzątaczek w czasie obozu pod namiotami), specjalności
wypoczynku (obóz konny powinien posiadać instruktorów jazdy konnej) oraz
możliwości (nie zawsze można pozyskać lekarza).
KIEROWNIK Z-CA KIEROWNIKA
PERSONEL
PERSONEL ADMINISTRACYJNO -
KADRA MEDYCZNA
PEDAGOGICZNY OBSŁUGOWY
WYCHOWAWCY LEKARZ KUCHNIA

GRUP
PIELĘGNIARKA KUCHARKA
RATOWNIK
POMOCE KUCHENNE
ANIMATOR K-O
ZAOPATRZENIE
INSTRUKTOR
WSPINACZKI
ZAOPATRZENIOWIEC
INSTRUKTOR KWATERMISTRZ
JAZDY KONNEJ
INTENDENT
INNI
INSTRUKTORZY OBSŁUGA
SPRZĄTACZKI
DOZORCA
KONSERWATOR
7
Na czele kadry zawsze stoi kierownik wypoczynku, na obozach zwany

komendantem. Kierownik może delegować część swoich obowiązków na zastępców,
jednak to zawsze on odpowiada personalnie za cały wypoczynek. Wszyscy
członkowie kadry podlegają kierownikowi.
Personel pedagogiczny jest tą częścią kadry, która bezpośrednio pracuje
z uczestnikami wypoczynku. Tak naprawdę może się składać jedynie
z wychowawców grup, bez których wypoczynek nie może się odbyć. Personel
pedagogiczny powinien spotkać się z kierownikiem jeszcze przed wyjazdem na
wypoczynek, w celu omówienia założeń programowych.
Do tej części kadry należy też ratownik, którego obecność jest wymagana,
gdy uczestnicy mają korzystać z kąpieli w jeziorze, morzu lub basenie. Natomiast
instruktorzy pojawiają się zwłaszcza na obozach specjalnościowych (żeglarskich,
wspinaczkowych, konnych). Osoba pełniąca funkcję animatora kulturalno –
oświatowego pojawia się obecnie rzadko, głównie na dużych koloniach.
Na obozach harcerskich członkowie kadry pełnią funkcje instruktorów
programowych. Osoby te są odpowiedzialne za realizowanie programu obozu.
Jednocześnie, jeśli posiadają odpowiednie uprawnienia, mogą być wychowawcami.
Uczestnicy wypoczynku muszą mieć zapewnioną opiekę medyczną.
Zorganizowanie tego spoczywa na barkach kierownika. Najczęściej kadrę
medyczną stanowi pielęgniarka, rzadziej lekarz lub ratownik medyczny.
Najbardziej zróżnicowaną grupę stanowi personel administracyjno -
obsługowy. Jego liczebność zależy od tego, czy wypoczynek jest pod namiotami
czy w budynku, czy jest to baza stała czy polana w lesie. Przygotowaniem
posiłków powinien zajmować się kucharz oraz pomoce kuchenne z aktualnymi
badaniami lekarskimi. Zakupami może zajmować się sam kierownik, a może mieć
zaopatrzeniowca. Kwatermistrz prowadzi książkę rachunkową. Placówki
posiadające budynki zatrudniają często sprzątaczki i/lub konserwatora.
Obok kadry w czasie trwania wypoczynku może istnieć jeszcze jedna
„władza” – samorząd uczestników. Tworzą go „szefowie” grup. Ma on zazwyczaj
głos doradczy. Jego szczegółowe kompetencje powinna określić personel
pedagogiczny wypoczynku. Na obozach harcerskich zastępowi poszczególnych
zastępów wchodzą w skład rady obozu.
2.2. Rada wychowawców
Personel pedagogiczny wraz z kierownikiem tworzy radę pedagogiczną

wypoczynku. Ale tylko najważniejsze sprawy i problemy, jak podział uczestników
8
na grupy czy zatwierdzenie decyzji o usunięciu uczestnika z wypoczynku,

wymagają obecności wszystkich tych osób. Bieżącymi sprawami wychowawczymi
uczestników zajmują się wychowawcy, tworzący radę wychowawców. Taka rada
powinna spotykać się codziennie w celu omówienia zajęć przewidzianych
programem na następny dzień, podzieleniem się sprawami poszczególnych grup,
rozwiązaniem problemów poszczególnych uczestników.
Zadania Rady Wychowawców:
 Rada wychowawców ma obowiązek zapoznać się z planem pracy obozu lub
kolonii, zaopiniować go, zatwierdzić i dbać o jego realizację.
 Rada wychowawców powinna znać założenia budżetowe wypoczynku,
zwłaszcza wysokość funduszy przeznaczonych na program, by móc
rzetelnie i efektywnie zaplanować swoją pracę w kwestii finansowej.
 Rada wychowawców opiniuje decyzje kierownika dotyczące spraw
organizacyjnych, takich jak rozkład dnia.
 Bieżącymi sprawami uczestników zajmują się wychowawcy, ale to rada
wychowawców podejmuje decyzje dyscyplinarne, łącznie z decyzją
o usunięciu uczestnika z wypoczynku.
 Rada wychowawców może wnioskować do kierownika w sprawach żywienia
lub opieki medycznej czy higienicznej.
2.3. Grupa jako zespół wychowawczy
Przed rozpoczęciem wypoczynku należy podzielić uczestników na grupy.

Jeden wychowawca może mieć po opieką maksymalnie 15 uczestników, którzy nie
ukończyli 10 roku życia lub 20 uczestników w wieku 10 – 18 lat.
Tradycyjnie dzieli się uczestników ze względu na wiek i płeć, co ma swoje
uzasadnienie w psychologii rozwojowej. Ale nie jest to podział obligatoryjny. Na
obozach specjalnościowych uczestników często dzieli się ze względu na
doświadczenie i umiejętności. Obozy harcerskie pracują zastępami, które są
znacznie mniejsze niż grupy wychowawcze, gdyż liczą około 6-8 osób. Jednak
nawet na obozie każdy harcerz powinien być przypisany do konkretnego opiekuna.
Nie bez powodu dzieli się uczestników na grupy wiekowe. Jest to związane
z ich rozwojem fizycznym, emocjonalnym, społecznym, poznawczym. System
edukacyjny, jak i metodyka harcerska, proponują podział na 4 grupy wiekowe:
dzieci z klas 1-3 szkoły podstawowej w wieku 7-10 lat (zuchy); dzieci z klas 4-6
szkoły podstawowej w wieku 10-13 (harcerze); młodzież z gimnazjum w wieku
9
13-16 lat (harcerze starsi) i młodzież ze szkół średnich w wieku 16-18 lat
(wędrownicy). Poniżej znajduje się krótka charakterystyka każdej z grup
wiekowych.
DZIECI Z KLAS 1-3 SP W WIEKU 7-10 LAT (ZUCHY)

 Dzieci są ruchliwe, ale szybko się męczą.
 Potrzeba częstych zmian aktywności.
ROZWÓJ FIZYCZNY  Rozwija się zręczność, zwinność.
 U dziewczynek może się rozpocząć okres dojrzewania
płciowego.
 Rozwija się koncentracja, dzieci dłużej potrafią skupić uwagę
na jednej rzeczy.
ROZWÓJ  Rozwija się pamięć logiczna, wzrasta szybkość
INTELEKTUALNY zapamiętywania.
 Dzieci uczą się głównie przez zabawę.
 Dziecko zaczyna rozumieć dlaczego czuje, to co czuje.
ROZWÓJ
 Zaczyna panować nad swoimi uczuciami.
PSYCHICZNY  Przeżywane emocje nie są krótkotrwałe i potrafią się
(OGÓLNIE) utrzymywać przez jakiś czas.
 Najważniejsza jest mama, która jest źródłem uczuć
KONTAKTY i bezpieczeństwa.
Z RODZICAMI  Z ojcem łączą najczęściej przyjacielskie relacje.
 Dziecko dąży do współdziałania z grupą.

KONTAKTY  Ważne jest dla niego dobro grupy, stara się być lojalne,
Z RÓWIEŚNIKAMI potrafi podporządkować się zasadom panującym w zespole.
 Dla dziecka liczy się opinia grupy.
 Dla dziecka ważne są wartości grupy.
WARTOŚCI  Stara się przestrzegać panujące zasady, wykonywać obowiązki
wobec grupy.
SAMOOCENA  Dziecko przejmuje zdanie innych o sobie.
DZIECI Z KLAS 4-6 SP W WIEKU 10-13 LAT (HARCERZE)

 Pojawia się „skok pokwitaniowy”, czyli okres gwałtownego
wzrostu.
 Dziewczynki przybierają na wadze, pojawia się niezgrabność
ROZWÓJ FIZYCZNY spowodowana nierównomiernym wzrostem oraz pierwsze
miesiączki.
 Pojawiają się drugorzędowe i trzeciorzędowe cechy płciowe.
 U chłopców pojawiają się nocne polucje i mutacja.
 Pojawia się zrozumienie przenośni i symboli.
ROZWÓJ  Dzieci potrafią zapamiętać najważniejsze informacje
INTELEKTUALNY z większego materiału.
 Rozwija się myślenie abstrakcyjne.
10
 Pojawiają się pierwsze zakochania.

ROZWÓJ
 Dzieci cechuje niestabilność emocjonalna z przewagą dobrego
PSYCHICZNY humoru i radości.
(OGÓLNIE)  Przesadna pewność siebie i wiary we własne siły.
 Następuje rozluźnienie relacji z rodzicami i krytycyzm.
KONTAKTY
 Dzieci pragną samodzielności i swobody, co może prowadzić do
Z RODZICAMI konfliktów.
 W tym wieku dzieci zaczynają się zrzeszać w paczki, grupy
nieformalne, organizacje, gdyż potrzebują ścisłego
KONTAKTY współdziałania z grupą rówieśniczą.
Z RÓWIEŚNIKAMI  Dziewczęta zaczynają interesować się chłopcami, ale ci
jeszcze nie są zainteresowani płcią przeciwną.
 Częste konflikty między grupami dziewcząt i chłopców.
 Rozwija się wrażliwość na piękno i uczucia wyższe (związane
WARTOŚCI z przeżyciami estetycznymi, z problemami moralnymi,
z uczuciami względem ojczyzny)
 Dzieci zaczynają porównywać swój wygląd i zachowanie
SAMOOCENA z kolegami.
 Dzieci mają emocjonalny stosunek do samego siebie.
MŁODZIEŻ Z GIMNAZJUM W WIEKU 13-16 LAT (HARCERZE STARSI)

 Nadal utrzymuje się intensywny wzrost ciała.
 Chłopcy poszerzają się w ramionach, mężnieją.
ROZWÓJ FIZYCZNY  Dziewczętom rosną piersi i zaokrąglają się biodra.
 Chłopcy mają niższy głos, nadal mogą pojawiać się nocne
polucje.
 Rozwija się myślenie problemowe.
 Dominuje myślenie logiczne, abstrakcyjne.
 Młodzież stawia hipotezy, przewiduje konsekwencje
ROZWÓJ
podejmowanych działań.
INTELEKTUALNY  Podejmuje próby obiektywnego oceniania działań i właściwości
innych osób.
 Rozwija się wyobraźnia, zasób słownictwa.
 Młodzieży w tym wieku towarzyszy silne napięcie emocjonalne
spowodowane pełnieniem nowych ról społecznych.
ROZWÓJ  Młodzież posiada silną potrzebę działania i osiągania sukcesów.
PSYCHICZNY  Pojawia się potrzeba ekspresji, dziewczęta piszą pamiętniki,
(OGÓLNIE) prowadzą blogi.
 Stają się bardzo wrażliwi na krytykę.
 Snują marzenia, wierzą w ideały.
 Młodzież przeżywa kryzys autorytetu rodziców, pragnie
wszystko robić po swojemu, często popada w konflikty
KONTAKTY
z rodzicami.
Z RODZICAMI  Wyżej stawiają wartości grup rówieśniczych, co staje się
polem konfliktów.
11
 Bardzo silna potrzeba identyfikacji z grupą rówieśniczą,

wyrażą się to poprzez wspólną ideologię, strój, podobne
KONTAKTY
zachowania, słownictwo.
Z RÓWIEŚNIKAMI  Silne zainteresowanie płcią przeciwną.
 Budowanie prawdziwych przyjaźni.
 Poszukują wzorów, ideałów, które naśladują.
WARTOŚCI  Są wrażliwi na piękno.
 Budzi się zainteresowanie pomaganiem innym, pracą społeczną.
 Młodzież w tym wieku silnie odczuwa swoją indywidualność.
 Często analizuje swoje zachowanie, postawy.
SAMOOCENA  Stara się oceniać swoje poczynania ze względu na wyznawane
ideały.
MŁODZIEŻ ZE SZKÓŁ ŚREDNICH W WIEKU 16-18 LAT (WĘDROWNICY)

 Młodzież ma już sylwetkę ukształtowaną, proporcjonalną.
ROZWÓJ FIZYCZNY  Jest to okres największej sprawności fizycznej.
 Młodzież osiągnęła pełną dojrzałość płciową.
 Rozwija się umiejętność łączenia wiadomości z różnych
ROZWÓJ dziedzin.
INTELEKTUALNY  Jest to okres największej zdolności do przyswajania wiedzy.
 W tym czasie dojrzewa osobowość człowieka.

ROZWÓJ  Kształtują się wartości i ideały.
PSYCHICZNY  Budzi się zainteresowanie wartościami społecznymi
i politycznymi, początkowo poprzez krytycyzm.
(OGÓLNIE)
 Stawiane są pierwsze cele życiowe.
KONTAKTY  Osłabieniu ulega więź emocjonalna z rodzicami i ich autorytet.

 Bardzo silna jest potrzeba samostanowienia.
Z RODZICAMI
 Rozwijają się przyjaźnie.
KONTAKTY  Coraz większe jest zainteresowanie płcią przeciwną.
Z RÓWIEŚNIKAMI  W grupach rówieśniczych pełnią coraz bardziej
odpowiedzialne funkcje.
 Stabilizuje się system wartości.
WARTOŚCI  Młodzież prowadzi długie dysputy i rozważania na temat
problemów moralnych.
 Młodzież uświadamia już sobie jakie ma wady i zalety.
SAMOOCENA  Powoli kształtuje się dojrzała samoocena młodego człowieka.
 Młodzież zaczyna postrzegać siebie jako ludzi dorosłych.
2.4. Organizacja życia, rozkład dnia, regulamin uczestnika
Na kolonię czy obóz przyjeżdżają uczestnicy pochodzący z różnych

środowisk, różnych domów, mają różne doświadczenia. Zadaniem wychowawców
jest scalenie ich w jedną grupę. Integracji uczestników służą:
 Chusty lub koszulki – jednakowe dla całego wypoczynku lub dla danej
grupy: świadczą o przynależności, jak ułatwiają pracę wychowawcom. Na
12
plaży czy na rynku miasta łatwiej jest policzyć uczestników, którzy

wyróżniają się spośród innych ludzi.
 Plakietki – również świadczą o przynależności, stanowią też pamiątkę dla
uczestnika.
 Apel poranny i wieczorny – stałe punkty dnia nadają rytm wypoczynkowi,
dają uczestnikom poczucie niezmienności i bezpieczeństwa (dotyczy to
zwłaszcza młodszych dzieci). W czasie apelu zapoznajemy uczestników
z planem dnia, przekazujemy ogłoszenia i wszelkie decyzje dotyczące
wspólnego życia obozowego.
 Ognisko, kominek – punkt dnia bardzo budujący atmosferę wypoczynku.
Pozwala uczestnikom lepiej się poznać, ale też wyrazić siebie. Ogniska
obrzędowe służą wprowadzeniu uczestników w klimat podniosłości,
pozwalają skupić uwagę uczestników na rzeczach ważnych.
 Współzawodnictwo między grupami – integruje i spaja grupę, buduje
poczucie odpowiedzialności za grupę.
 Konkursy – pozwalają zademonstrować uczestnikom swoje talenty
i zainteresowania, zaspokajają potrzebę wyrażenia siebie.
 Kronika, akcje społeczne, grupy dyżurne / zastępy służbowe, itp.
Rytm obozowego życia wyznacza ramowy plan dnia. Układając go należy
pamiętać, że uczestnicy przyjechali na wypoczynek i jeżeli nie jest to obóz
przetrwania to pobudka o 6:00 jest raczej nie na miejscu. Ważne by posiłki były
równomiernie rozłożone, a po nich pozostawiony czas wolny na posprzątanie
i krótki odpoczynek. Cisza nocna musi być ogłoszona o takiej porze, by do pobudki
pozostało przynajmniej 8 h nieprzerwanego snu.
Przykładowy plan dnia:

07.00 pobudka
07.02 gimnastyka poranna
07.13 toaleta poranna
07.20 porządki
07.45 apel
08.00 śniadanie
08.45 zajęcia programowe
13.00 przygotowanie do obiadu
13.30 obiad
14.30 cisza poobiednia
13

18.30 kolacja
21.15 toaleta wieczorna
21.45 apel wieczorny
22.00 cisza nocna
Regulamin uczestnika
Ważne, by przed rozpoczęciem wypoczynku dać uczestnikom do podpisania
regulamin. Dobrze, gdy podpiszą go też rodzice uczestników.
Przykładowy regulamin uczestnika:
1. Uczestnik ma obowiązek przestrzegania wszystkich regulaminów
obowiązujących na placówce wypoczynku tj. m. in. regulaminu placówki
wypoczynku, regulaminu bezpieczeństwa, p.poż, kąpieli, poruszania się po
drogach.
2. Uczestnik ma obowiązek uczestniczenia w zajęciach programowych
organizowanych przez kadrę wypoczynku.
3. Uczestnik (lub jego rodzice, opiekunowie) ponosi odpowiedzialność, także
finansową, za szkody wyrządzone przez niego podczas pobytu.
4. Zabrania się opuszczania terenu ośrodka bez zgody bezpośredniego opiekuna
pod groźbą wydalenia z obozu.
5. Wyjście z terenu ośrodka dozwolone jest w zorganizowanych grupach, pod
opieką wychowawcy.
6. Zabrania się przyjmowania na terenie ośrodka wszelkich osób postronnych.
7. Zabrania się posiadania oraz palenia tytoniu, wszelkich napojów alkoholowych,
a także innych środków odurzających.
8. Cisza nocna obowiązuje od godz. 22.00 do 7.00, z wyjątkiem zajęć
planowanych organizowanych przez kadrę wypoczynku w godzinach ciszy
nocnej.
9. Organizatorzy nie ponoszą odpowiedzialności za przywieziony na placówkę
sprzęt elektroniczny, telefony komórkowe i inne rzeczy wartościowe
w związku z brakiem ich zabezpieczenia. Dlatego też, żadne roszczenia
w tej sprawie nie będą przyjmowane.
10. W przypadku nie przestrzegania przez uczestnika wypoczynku postanowień
regulaminu i rażącego zachowania, które zagraża zdrowiu i życiu jego samego
oraz innych, Kierownik ma prawo do ukarania uczestnika, włącznie z karnym
usunięciem z obozu/koloni, którego koszty ponoszą rodzice (opiekunowie).
14
3. PLANOWANIE PRACY OPIEKUŃCZO – WYCHOWAWCZEJ

3.1. Opracowanie planu wychowawczego grupy
Dlaczego potrzebny jest plan wychowawczy grupy? Bo zadaniem

wychowawcy jest tak zagospodarować czas wolny uczestników, by był on
faktycznie wypoczynkiem, ale również służył rozwojowi ich osobowości.
Plan wychowawczy grupy wynika z planu pracy obozu czy koloni. Na
koloniach zuchowych i obozach harcerskich raczej nie opracowuje się planów
wychowawczych grup, gdyż jak już wspominaliśmy wcześniej, na tych wyjazdach
nie pracuje się stricte grupami. Natomiast plan pracy całego wypoczynku zawiera
dokładny rozkład zajęć.
Plany pracy kolonii „cywilnych” nie są tak dokładnie formułowane. Ujęte są
w nich zadania wspólne dla wszystkich grup, jak dyskoteki, wycieczki, festiwale,
olimpiady, konkursy, ale też pozostawiony jest czas na realizację planów
wychowawczych poszczególnych grup.
Plan wychowawczy grupy powinien zawierać cele, jakie opiekun chce
zrealizować oraz formy zajęć, które mają prowadzić do realizacji postawionych
celów.
Ważne:
1. Nie jesteśmy w stanie zaplanować pogody, więc musimy mieć zaplanowaną
odpowiednią ilość zajęć na pogodę i niepogodę (zdarzało się, że lało przez 17
z 20 dni koloni).
2. Zajęcia należy planować naprzemiennie: jeśli jednego dnia jest ognisko, to
następnego wieczoru zaplanujmy grę, a do ogniska wróćmy dopiero za kilka
dni.
3. Plan pracy jest dla opiekuna i grupy, a nie grupa i opiekun dla planu: trzeba
zachować elastyczność i zdrowy rozsądek. Jeśli okaże się, że uczestnicy nie
trawią gry w siatkówkę, nie męczmy ich nią przez 5 dni z rzędu, bo tak sobie
zaplanowaliśmy.
Co powinien zawierać plan pracy obozu / kolonii?

Tak naprawdę w dużej mierze zależy to od wymagań organizatora wypoczynku.
Jednak najczęściej są to:
I Założenia organizacyjne
1. Organizator (nazwa)
2. Rodzaj obozu / koloni (stały, wędrowny, pod namiotami, w budynku, itp.)
15
3. Termin (od momentu odebrania dzieci, do chwili ich oddania rodzicom)

4. Krótki opis miejsca wraz z charakterystyką otoczenia
5. Charakterystyka uczestników (wiek, pochodzenie)
6. Kadra (imię, nazwisko, wiek, funkcja, stopień harcerski/instruktorski)
II Założenia programowe
1. Fabuła
2. Cele
3. Zamierzenia
4. Sprawności (które uczestnicy będą mogli zdobyć w czasie zajęć)
5. Regulaminy
6. Ramowy rozkład dnia
III Ramowy plan pracy obozu

1. Data (z podziałem na: do południa, po południu, wieczorem)
2. Planowane zajęcia na pogodę i niepogodę
3. Osoba odpowiedzialna za przygotowanie i poprowadzenie zajęć
W załączniku 11.3 znajduje się przykładowy plan pracy kolonii zuchowej

i obozu harcerskiego.
3.2. Metody i formy realizacji planów wychowawczych
W planach pracy grup ujmujemy szereg działań wychowawczych, które

można podzielić na kilka grup:
 Kształtowanie postaw patriotycznych i obywatelskich.

 Wyrabianie nawyków kulturalnego zachowania się i higieny osobistej.
 Podnoszenie sprawności fizycznej.
 Rozwijanie krajoznawstwa i turystyki.
 Rozwijanie zainteresować kulturalno – artystycznych.
 Upowszechnienie majsterkowania i techniki.
Oczywiście nie ma jednego, ustalonego sposobu na realizację wyżej

wymienionych działań. Wszystko zależy od pomysłowości opiekuna, warunków
placówki wypoczynku i budżetu przeznaczonego na program. Oto niektóre
pomysły:
16
3.3. Dokumentacja wychowawcy
Wychowawca ma obowiązek posiadać dwa dokumenty, które dotyczą grupy:
1. Plan wychowawczy grupy (ew. plan pracy obozu harcerskiego) – co zostało

omówione wyżej.
2. Dziennik wychowawcy grupy
Dziennik wychowawcy jest tym dokumentem, który w pierwszej kolejności

będzie sprawdzany przez jakąkolwiek kontrolę. Może też o niego poprosić
kierownik. Wzór dziennika wychowawcy opublikowano w rozporządzeniu z 2009r.
(Dz. U. z 2009 Nr 218, poz. 1696).
1. Strona tytułowa
 Adres wypoczynku
 Organizator wypoczynku
 Nazwa lub numer grupy
 Kierownik wypoczynku
 Wychowawca grupy
 Data rozpoczęcia i zakończenia zajęć
2. Ramowy plan dnia – przepisany z planu pracy opiekuńczo - wychowawczej
koloni/obozu
3. Rejestr uczestników grupy
 Imię i nazwisko
 Data urodzenia
 Adres zamieszkania
 Klasa
Można dodać:
 Telefon rodziców
 Stopień harcerski
4. Tygodniowe plany pracy – przepisane z ramowego planu pracy opiekuńczo -
wychowawczej koloni/obozu, uzupełnione o plan wychowawczy grupy
5. Dziennik zajęć – właściwa część prowadzona przez wychowawcę
Tutaj wpisujemy przebieg poszczególnych zajęć ze szczególnym
uwzględnieniem wszelkich zdarzeń nieplanowanych. Jak już wspominaliśmy
plan jest dla wychowawcy i grupy, a nie odwrotnie, więc może się okazać,
17
że realizowaliśmy zajęcia, których nie było w planie pracy. Tu jest też

miejsce na odnotowanie wszelkich naszych obserwacji dotyczących
uczestników i ich zachowania oraz podjętych przez nas kroków
wychowawczych, tj. przeprowadzonych rozmów, itp.
6. Uwagi i zalecenia wizytujących i hospitujących zajęcia w grupie
Dokumentem, który grupa może prowadzić, ale nie musi jest kronika grupy.
Zwłaszcza w grupach starszych warto, by prowadzili ją sami uczestnicy, ale
i młodszych uczestników można zaangażować do jej współtworzenia. Pozostanie
ona fajną pamiątką, pozwoli też zobaczyć życie grupy od strony jej członków.
Oczywiście wychowawca oprócz dokumentacji grupy powinien posiadać też

swoje dokumenty. Przede wszystkim jest to oryginał zaświadczenia o ukończeniu
kursu przygotowawczego dla kandydatów na wychowawców wypoczynku dzieci
i młodzieży. Rozporządzenie z 9 grudnia 2009 nie definiuje czy wychowawca ma
posiadać zaświadczenie o stanie zdrowia, jednak SANEPID wymaga książeczki
zdrowia do celów sanitarno – epidemiologicznych. Warto ją posiadać
i oszczędzić sobie kłopotów.
18
4. OBOWIĄZKI I ZADANIA WYCHOWAWCY GRUPY
Do obowiązków wychowawcy należy:

(Dz. U. z 2009 Nr 218, poz. 1696, § 12. 4.)
 zapoznanie się z kartami kwalifikacyjnymi uczestników wypoczynku,
 prowadzenie dziennika zajęć, którego wzór stanowi załącznik nr 6 do
rozporządzenia,
 opracowywanie planów pracy wychowawczej grupy,
 organizowanie zajęć zgodnie z rozkładem dnia,
 sprawowanie opieki nad uczestnikami grupy w zakresie higieny,
zdrowia, wyżywienia oraz innych czynności opiekuńczych,
 zapewnienie bezpieczeństwa uczestnikom grupy,
 prowadzenie innych zajęć zleconych przez kierownika wypoczynku.;
19
5. WYCHOWANIE FIZYCZNE I SPORT W PLACÓWCE WYPOCZYNKU

5.1. Cele i zadania wychowania fizycznego
Podstawowym celem wychowania fizycznego jest kształtowanie aktywnych

postaw wobec własnego ciała, sprawności fizycznej i zdrowia.
Zadaniem wychowania fizycznego i sportu w czasie trwania wypoczynku

jest:
• zapewnienie wszystkim uczestnikom możliwości aktywnego wypoczynku
poprzez udział w różnego typu zajęciach ruchowych, w ilości i natężeniu
odpowiednim do potrzeb młodego organizmu,
• zainteresowanie młodzieży osobistą sprawnością, kształtowanie i utrwalanie
nawyków systematycznego podnoszenia i kontrolowania sprawności fizycznej
oraz umiejętności sportowych,
• zapoznanie uczestników z dobrymi wzorami aktywnego spędzania wolnego
czasu,
• rozwijanie u dzieci i młodzieży aktywnej postawy i samorządności,
stwarzanie jej możliwości współuczestniczenia w planowaniu, wyborze
i realizacji zajęć sportowych.
Gimnastyka poranna
Zajęcia z gimnastyki porannej organizujemy bezpośrednio po pobudce,

przed toaletą poranną. Czas trwania nie powinien przekraczać 15 – 20 minut.
Ćwiczymy na powietrzu w kostiumach gimnastycznych (w chłodne dni
w dresach). Jeśli warunki na to pozwalają (plaża nadmorska, teren pokryty
trawą) uczestnicy ćwiczą boso. W dni deszczowe lub bardzo zimne zajęcia
możemy przeprowadzić w pomieszczeniach zamkniętych (np. sala
gimnastyczna), jednak koniecznie przy otwartych oknach.
Każda gimnastyka poranna składa się z trzech części:

1) wprowadzająca – trwa od 2 do 4 minut, obejmuje przygotowanie do
zwiększonego wysiłku w drugiej części zajęć – swobodny marsz, wolny bieg
w trakcie którego wykonujemy ćwiczenia kształtujące (wymachy ramion,
ugięcia, krążenia itp.),
20
2) zasadnicza – trwa od 5 do 10 minut, intensywna gra lub zabawa (bieżna,

skoczna, z mocowaniem) lub ćwiczenia wzmacniające układ mięśniowy ramion,
nóg, tułowia we wszystkich płaszczyznach, ćwiczenia rozciągające (najlepiej
w parach) i zwinnościowe,
3) końcowa – trwa od 2 do 5 minut, uspokajająca – lekki bieg z przejściem do
marszu ze swobodnymi wymachami ramion i skłonami tułowia, ćwiczenia
oddechowe. Zadaniem tej części ćwiczeń jest regulacja układu oddechowego
i krążenia (uspokojenie akcji serca).
5.2. Masowa nauka pływania
Przed przystąpieniem do zajęć ratownik zapoznaje się z umiejętnościami swoich

podopiecznych i w zależności od nich dzieli młodzież na grupy:
 początkujących (po raz pierwszy rozpoczną naukę pływania,
 umiejących pływać (potrafią przepłynąć ponad 15 m),
 pływających dobrze i bardzo dobrze (posiadają kartę pływacką)
Temperatura wody, przy której można prowadzić naukę pływania wynosi dla
dzieci w wieku do 11 lat +20OC, a dla starszych +18OC. Pierwsze zajęcia powinny
trwać nie dłużej niż 5 – 10 min. Jeśli prowadzone są systematycznie, czas ich
trwania można stopniowo wydłużać do 30 minut.
Załącznik 4
Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 r. w sprawie określenia

warunków bezpieczeństwa osób przebywających w górach, pływających,
kąpiących się i uprawniających sporty wodne. (Dz. U. z dnia 7 czerwca 1997 r.
Nr 57, poz. 358)
SZCZEGÓŁOWE WARUNKI BEZPIECZEŃSTWA

OSÓB KORZYSTAJĄCYCH Z KĄPIELISK I PŁYWALNI
§ 1. 1. Warunki bezpieczeństwa osób korzystających z kąpieliska i pływalni zapewnia się

w szczególności przez:
1. wyraźne oznaczenie granic kąpielisk i pływalni, w ramach których oznacza się granice
miejsc do kąpieli, w tym strefy dla osób nie umiejących pływać,
2. dyżury wodnej służby ratowniczej oraz wyposażenie w sprzęt ratowniczy,
21
3. przygotowanie miejsc ratownikom w celu stałej obserwacji i kontroli osób kąpiących się,
a w kąpieliskach - także korzystających ze sprzętu pływającego.
2. Na terenach kąpielisk poza warunkami, o których mowa w ust. 1, należy zapewnić informację
o dopuszczalności lub zakazie kąpieli.
§ 2. 1. Informację, o której mowa w § 1 ust. 2, przekazuje się przez wywieszanie odpowiednich
flag.
2. Ustala się następujące oznaczenia kolorów flag:
1. flaga biała - kąpiel dozwolona,
2. flaga czerwona - zakaz kąpieli.
3. Flagę czerwoną wywiesza się w czasie, w którym kąpielisko jest nieczynne, oraz w każdym
wypadku, gdy:
1. temperatura wody wynosi poniżej 14oC,
2. widoczność jest ograniczona do 50 m,
3. szybkość wiatru przekracza 5 stopni w skali Beauforta,
4. występuje fala powyżej 70 cm, z pojawiającymi się pienistymi białymi grzywami,
5. występują silne prądy wsteczne.
§ 3. 1. Przy każdym kąpielisku i pływalni powinien być umieszczony na widocznym miejscu
regulamin ustalony przez kierownika.
2. Regulamin powinien być umieszczony na tablicy o minimalnych wymiarach 120 cm x 70 cm,
sporządzony literami wielkości nie mniejszej niż 1 cm.
§ 4. 1. Korzystanie z kąpieliska i pływalni może odbywać się w grupach zorganizowanych lub
indywidualnie.
2. Przez grupę zorganizowaną rozumie się zespół osób uprawiających ćwiczenia ruchowe w
wodzie pod nadzorem i kierunkiem instruktora, trenera, nauczyciela lub innej uprawnionej
osoby.
§ 5. W celu stworzenia warunków bezpieczeństwa w kąpielisku zorganizowanym należy:
1. zapewnić stałą kontrolę przez ratowników lustra wody z brzegu i od strony wody (z łodzi
ratunkowych lub stacjonarnych punktów ratowniczych na wodzie),
2. trwale oznaczać strefy dla umiejących i nie umiejących pływać, a w szczególności:
a. strefy dla nie umiejących pływać o głębokości wody nie większej niż 120 cm -
bojami (pławami) w kolorze żółtym, przy czym za bojami powinien znajdować
się pas bezpieczeństwa o szerokości 5 m i głębokości nie przekraczającej 130
cm,
b. strefy dla umiejących pływać o głębokości wody do 4 m - bojami (pławami)
w kolorze czerwonym, przy czym odległość ich od strefy dla nie umiejących
pływać lub od linii brzegowej może w kierunku prostopadłym wynosić
maksymalnie 50 m,
3. wydzielić brodzik dla dzieci w miejscu, w którym znajduje się piaszczyste i płaskie dno
oraz woda o głębokości do 40 cm, przez oznaczenie bojami (pławami) oraz otoczenie
siatką sięgającą do dna,
4. zapewnić bieżącą informację dotyczącą temperatury wody i powietrza oraz wysokości
fali i siły wiatru,
5. wyposażyć kąpielisko w apteczkę i sprzęt medyczny pierwszej pomocy,
6. wyposażyć kąpielisko w sprzęt ratunkowy i pomocniczy oraz urządzenia sygnalizacyjne
i ostrzegawcze (wzrokowe i słuchowe),
7. ustawić maszty wyposażone w komplet flag informacyjnych.
§ 6. Kąpielisko zorganizowane powinno być wyposażone w wieże obserwacyjne lub podwyższone
pomosty dla ratowników oraz sieć łączności przewodowej lub radiowej (wewnętrznej
i z możliwością bezpośredniego łączenia się z pogotowiem ratunkowym i najbliższą jednostką
Policji).
22
§ 7. W celu stworzenia warunków bezpieczeństwa w kąpielisku prowizorycznym należy:

1. zapewnić stałą kontrolę przez ratowników lustra wody,
2. oznaczyć strefy dla umiejących i nie umiejących pływać,
3. wyposażyć kąpielisko w apteczkę i sprzęt medyczny pierwszej pomocy,
4. wyposażyć kąpielisko w sprzęt ratunkowy i pomocniczy,
5. ustawić maszty wyposażone w komplet flag informacyjnych.
§ 8. 1. W celu stworzenia warunków bezpieczeństwa na pływalni należy zapewnić:
1. stałą obserwację przez ratownika (ratowników) lustra wody oraz osób znajdujących się
na terenie obiektu,
2. oznaczenie głębokości wody w sposób trwały i widoczny,
3. wyposażenie pływalni w apteczkę i sprzęt medyczny pierwszej pomocy,
4. wyposażenie pływalni w sprzęt ratunkowy,
5. trwałe ogrodzenie pływalni odkrytej,
6. bezpośrednią łączność telefoniczną z pogotowiem ratunkowym i najbliższą jednostką
Policji,
7. zamykanie pływalni w określonych godzinach, w których nie pracuje służba ratownicza.
2. W zajęciach prowadzonych w zorganizowanych grupach na jedną osobę prowadzącą zajęcia
nie może przypadać więcej niż 15 uczestników.
§ 9. Do podstawowych obowiązków ratowników należy:
1. stałe obserwowanie obszaru kąpieliska i niezwłocznie reagowanie na każdy sygnał
wzywania pomocy oraz podejmowanie akcji ratowniczej,
2. kontrola stanu urządzeń oraz sprzętu, które zapewniają bezpieczeństwo osób kąpiących
się,
3. kontrola stref dla umiejących i nie umiejących pływać,
4. wywieszanie na maszcie odpowiedniego koloru flag informacyjnych,
5. sygnalizowanie, za pomocą urządzeń alarmowych, przekroczeń obowiązującego
regulaminu (np. granicy strefy dla umiejących pływać), a w kąpieliskach także
nadchodzącej burzy,
6. reagowanie na wszelkie wypadki naruszania regulaminu obowiązującego na terenie
kąpieliska lub pływalni,
7. wpisywanie na tablicy informacyjnej temperatury wody, powietrza oraz innych
aktualnych informacji (np. dotyczących nagłych zmian warunków atmosferycznych),
8. codzienne kontrolowanie głębokości wody przed otwarciem kąpieliska, a w razie
potrzeby - przesunięcie miejsca kąpieli lub czasowe wyłączenie określonych obszarów
kąpieliska z używalności,
9. oczyszczenie powierzchni i dna obszaru przeznaczonego do kąpieli z wszelkich
przedmiotów mogących spowodować skaleczenie lub inny nieszczęśliwy wypadek,
10. bieżące prowadzenie dziennika pracy.
§ 10. 1. Kąpielisko zorganizowane powinno być wyposażone w następujący sprzęt ratunkowy
i pomocniczy oraz urządzenia sygnalizacyjne i ostrzegawcze:
1. łodzie ratunkowe:
a. motorowe - jedna na każde 400 m linii brzegowej,
b. wiosłowe - jedna na każde 100 m linii brzegowej,
2. koła ratunkowe z linką lub pasy ratownicze - jedno na 50 m linii brzegowej, zawieszone
na słupkach w pobliżu lustra wody,
3. bosaki ratunkowe,
4. liny asekuracyjne z kołowrotkiem o długości minimum 80 m na każdym stanowisku
ratowniczym (na kąpieliskach morskich - jedna na każde 100 m linii brzegowej),
5. tuby słuchowe lub elektroakustyczne na wszystkich stanowiskach ratunkowych od
strony lądu i wody,
23
6. tablice zawierające aktualne informacje o temperaturze wody i powietrza, sile wiatru

oraz wysokości fali,
7. sygnalizację alarmową,
8. środki łączności między stanowiskami ratunkowymi - przewodowe lub radiowe,
9. rzutki ratunkowe,
10. sprzęt do nurkowania,
11. lornetki,
12. nosze ratunkowe.
2. W kąpielisku zorganizowanym powinno znajdować się także pomieszczenie na sprzęt
ratunkowy, pomocniczy i osobisty ratowników, jedno na 200 m linii brzegowej.
§ 11. Kąpielisko prowizoryczne powinno być wyposażone w następujący sprzęt ratunkowy
i pomocniczy:
1. łodzie wiosłowe - jedna na 100 m linii brzegowej,
2. koła ratunkowe z linką lub pasy ratownicze - jedno na 50 m linii brzegowej,
3. linę asekuracyjną o długości minimum 80 m,
4. słuchowy sygnał alarmowy,
5. rzutki ratunkowe,
6. lornetkę,
7. bosaki ratunkowe.
§ 12. Pływalnia powinna być wyposażona w następujący sprzęt ratunkowy i pomocniczy:
1. koła ratunkowe z linką lub pasy ratownicze - dwa na pływalniach o długości do 50 m
i cztery na pływalniach o długości powyżej 50 m,
2. żerdzie o długości co najmniej 4 m - dwie na pływalniach o długości do 50 m oraz cztery
na pływalniach o długości powyżej 50 m.
§ 13. Łodzie ratunkowe powinny być trwale oznakowane na burtach oraz mieć następujące
wyposażenie:
1. koło ratunkowe z linką, a także pasy ratunkowe,
2. rzutkę ratunkową,
3. zaburtową linkę ratunkową,
4. tubę głosową lub elektroakustyczną,
5. kotwicę na łańcuchu lub linę kotwiczną,
6. sprzęt medyczny pierwszej pomocy.
§ 14. Stanowisko ratownicze powinno być wyposażone w:
1. sprzęt do nurkowania (płetwy, maska, fajka),
2. lornetkę,
3. radiotelefon,
4. rzutkę ratunkową,
5. sprzęt medyczny pierwszej pomocy.
§ 15. Regulamin kąpieliska i pływalni powinien w szczególności:
1. określać nazwę i adres jednostki organizacyjnej prowadzącej kąpielisko lub pływalnię,
2. przewidywać zakaz wstępu osobom, których stan wskazuje na spożycie alkoholu, zakaz
sprzedaży, podawania, wnoszenia i spożywania napojów alkoholowych,
3. postanawiać, że:
a. dzieci do lat 7 mogą przebywać na terenie kąpieliska lub pływalni oraz kąpać
się wyłącznie pod opieką osób pełnoletnich,
b. zajęcia na pływalni krytej odbywają się grupowo według ustalonego rozkładu
zajęć,
c. grupa pływająca na pływalni krytej nie może liczyć więcej niż 15 uczestników na
jedną osobę prowadzącą zajęcia,
24
d. zajęcia na pływalni krytej mogą odbywać się tylko w obecności instruktorów

pływania i ratowników,
e. osoby naruszające porządek publiczny lub przepisy regulaminu będą usuwane
z terenu kąpieliska lub pływalni,
f. wszystkie osoby znajdujące się na terenie kąpieliska lub pływalni są
obowiązane podporządkować się nakazom ratowników pełniących dyżur.
5.3. Gry i zabawy grupowe
Ciekawe materiały praktyczne znalezione w sieci:
Pedagogika zabawy- zabawy z chustą animacyjną (fragmenty).
Chusta, zwłaszcza przy pierwszym z nią spotkaniu stanowi dla grupy dużą
atrakcję (sprawia to jej wygląd). Wskazane jest, aby uczestnicy mieli możliwość
zapoznania się z nią (mogli nią pomachać, wejść pod nią), a dopiero potem mogli
bawić się według określonych zasad.
Do przeprowadzenia zabaw z chustą potrzebne jest duże, wysokie
pomieszczenie. Jeśli warunki atmosferyczne są sprzyjające, dobrze jest
organizować zabawy w plenerze. Należy pamiętać o sprawdzeniu podłoża, oraz
o tym, że chusta nie jest przeznaczona do podnoszenia i podrzucania ludzi. Mając
określony cel i znając swoją grupę (wiek uczestników, liczbę), prowadzący
wybiera odpowiednie przykłady zabaw lub modyfikuje je w zależności od potrzeb.
Przykłady zabaw
1. Zabawy ułatwiające wzajemne poznanie i integrujące grupę:
,,Kogo brakuje?”- uczestnicy stoją w kręgu z zamkniętymi oczami trzymając
chustę na wysokości pasa. Prowadzący wybiera osobę (może być ich więcej),
która wchodzi pod chustę. Następnie wszyscy otwierają oczy i odgadują kto jest
pod chustą.
,,Kolorowe wycieczki”- wszyscy siedzą na podłodze trzymając chustę na
wysokości pasa. Prowadzący podaje nazwę koloru, a osoby trzymające ten kolor
zmieniają się miejscami.
,,Przebieganie pod chustą”- uczestnicy podnoszą i opuszczają chustę
trzymając ją za uchwyty. Prowadzący mówi, kto ma zmienić miejsce np.
przebiegają ci, którzy mają niebieskie oczy; przebiegają osoby, które mają
siostrę itp. Gdy chusta jest maksymalnie w górze osoby te przebiegają pod nią.
25
2. Zabawy ćwiczące współdziałanie:

,,Bilard”- grupa wachluje chustą na której jest piłeczka. Ma ona wpaść do
otworu znajdującego się na środku chusty.
,,Sztorm”- na chustę wrzucamy lekkie przedmioty (piłeczki, zabawki).
Podczas wachlowania nie mogą one spaść z chusty.
,,Kwiat lotosu”- jedna osoba siedzi na środku chusty z nogami pod brodą.
Pozostali uczestnicy trzymają chustę za brzeg. Zwracają się w prawą stronę,
idąc powoli zawijają siedzącego. Gdy jest on zawinięty do wysokości ramion
zatrzymują się i na słowa ,,trzy, cztery” równocześnie i szybko wycofują się.
,,Składanie”- zadanie grupy polega na złożeniu chusty w określony kształt (np.
w kostkę, trójkąt, prostokąt) lub w inny wymyślony sposób, np. tak, by był
widoczny tylko jeden klin materiału, by widoczne były dwa, trzy a nawet cztery
kliny w danym kolorze.
3. Zabawy ćwiczące refleks i spostrzegawczość:

,,Rybak i rybka”- uczestnicy stoją w kręgu trzymając brzeg chusty.
Wybieramy dwie osoby, które przyjmują rolę ,,rybaka” i ,,rybki”. Rybak wchodzi
na chustę i stara się złapać pływającą w wodzie rybkę. Bawiący się falują chustą,
utrudniając w ten sposób zadanie rybakowi. Gdy ten złapie rybkę, następuje
zmiana par.
,,Sałatka owocowa”- uczestnicy trzymają chustę za uchwyty. Podzieleni są na
cztery, pięć rodzajów owoców np. gruszki, banany, cytryny, truskawki, kiwi itp.
Grupa wachluje chustą. Gdy jest ona wysoko prowadzący wymienia nazwy owoców,
a osoby należące do tych rodzajów przebiegają pod nią zmieniając się miejscami i
łapią inne uchwyty. Na hasło ,,sałatka owocowa” - wszyscy zmieniają miejsce.
Zamiast owoców mogą być kolory.
4.Zabawy ćwiczące zwinność i zręczność:

,,Pająk”- uczestnicy stają wokół chusty. Jedna osoba dwukrotnie rzuca
kostkę z kolorami. Pierwszy rzut - wskazuje kolor pola na którym staje, drugi
rzut - pole, na którym kładzie ręce.
,,Naleśnik”- osobę leżącą na brzegu chusty zawijamy (głowa musi pozostać
poza chustą). Ta próbuje sama się rozwinąć.
,,Skoki naleśnika”- uczestnicy tworzą rząd. Pierwsza osoba w rzędzie jest
zawinięta w chustę tak, że może jedynie skakać obunóż. Na sygnał prowadzącego
26
skacze do linii mety (20 kroków od linii startu), a następnie uwalnia się i biegiem
wraca na start, przynosząc chustę ze sobą. Grupa zawija w nią kolejną osobę.
5. Zabawy oparte na zaufaniu do grupy:

,,Na karuzeli”- chętna osoba siada na środku chusty, a reszta kręci nią, idąc
coraz szybciej w jedną stronę. Osoba na środku stara się utrzymać równowagę.
,,Potwór z Loch Ness” - uczestnicy siedzą dookoła chusty trzymając ją na
wysokości brody. Pod nią znajduje się jedna osoba - potwór. Gdy wszyscy zamkną
oczy potwór wciąga kogoś pod chustę. Grupa otwiera oczy i zgaduje, kto zniknął.
Kto zgadnie wchodzi w rolę potwora.
6. Zabawy wprowadzające odprężenie i relaks:

,,Muzyczna chusta”- uczestnicy trzymają rozciągniętą chustę. Grupa porusza
się w takt melodii falując nią. Prowadzący przygotowuje różne fragmenty
muzyczne.
7. Zabawy ćwiczące sprawność manualną:

,,Karuzela”- uczestnicy trzymają za uchwyty naprężoną chustę na wysokości
pasa. Śpiewając: ,,Hej, ho, hej, ho, do pracy by się szło…”- rytmicznie przekazują
sobie chustę w prawą stronę. Zaczynają od bardzo powolnego śpiewania,
stopniowo zwiększając tempo. Po pewnym czasie następuje zmiana i chusta
wędruje w lewą stronę.
8. Zabawy ćwiczące umiejętność rozpoznawania kolorów:

,,Stań na kolorze”- uczestnicy tańczą w rytm muzyki wokół chusty. Gdy
muzyka umilknie, stają na kolorze podanym przez prowadzącego.
,,Złap przesyłkę”- grupa tworzy koło, trzymając chustę na której położona
jest piłka. Wyznaczona osoba zajmuje miejsce pod chustą, wyciągając ręce przez
otwór. Zadaniem bawiących jest tak prowadzić piłkę, by trafiła ona do osoby pod
chustą. Zabawa może być prowadzona na czas ( kto więcej razy w czasie jednej
minuty chwyci i odrzuci piłkę na chustę).
9. Zabawy w ganianego:
,,Deszczowa chmura”- w oznaczonym rogu sali stoi 6 osób trzymających
chustę - ,,deszczową chmurę”. Reszta grupy zajmuje miejsca po przeciwnej
stronie. Na sygnał prowadzącego osoby z ,,deszczową chmurą” biegną w kierunku
27
uciekających kolegów, próbując ich nakryć. Osoby schwytane powiększą

,,deszczową chmurę’.
,,Zabawa z numerami”- uczestnicy zabawy trzymają chustę za uchwyty.
Odliczają do czterech ( każdy zapamiętuje swój numer). Na sygnał prowadzącego
grupa porusza się krokiem dostawnym w lewo. Następnie prowadzący wywołuje
numerki: od 1 do 4. Osoby nim oznaczone puszczają chustę i obiegają krążących
w kierunku przeciwnym w prawo, próbując jak najszybciej stanąć na swoje
miejsce. Wygrywa ten, kto zrobi to pierwszy.
10. Zabawy oparte na zgadywaniu:

,,Kto gdzie jest?”- kilka leżących osób przykrywamy chustą. Zmieniają się
one miejscami. Grupa dotykając ich przez chustę odgaduje, gdzie kto leży.
,,Pomnik”- trzyosobowa grupa chętnych wchodzi pod chustę i tworzy
,,pomnik”. W tym czasie pozostali odwracają się. Na znak prowadzącego kilka
osób -,,rzeźbiarzy” bada pomnik dotykiem, a następnie stara się w trzyosobowej
grupie odtworzyć go. Prowadzący odsłania pomnik, wszyscy sprawdzają
podobieństwo kopii do oryginału.
11. Gry:
,,Tarcza strzelecka”- rozłożoną chustę kładziemy na podłodze. Jest ona
tarczą strzelecką, na której określone kolory oznaczają daną liczbę punktów: np.
czerwony - 10, zielony - 8, niebieski - 6, pomarańczowy - 4, żółty - 2. Uczestnicy
stoją w odległości 10 m od chusty i rzucają w jej kierunku (można rzucać tyłem
do chusty w odległości 5 m).
12. Zabawy wymagające dodatkowych rekwizytów:

,,Zanieś miskę na drugą stronę”- uczestnicy trzymają naprężoną chustę, na
niej stoi miska z wodą. Zadaniem grupy jest przeniesienie chusty na wcześniej
wyznaczone miejsce.
,,Przerzuć piłkę”- uczestnicy trzymają chustę. Na niej znajduje się piłka.
Zadaniem bawiących się jest przerzucenie jej na stronę przeciwną, aby spadła
poza chustę.
13. Zabawy przy muzyce:

,,Worek ze skarbami”- uczestnicy siedzą wokół chusty lub na niej. W worku
znajdują się rekwizyty w kolorach odpowiadających kolorom chusty. Uczestnicy
28
podają go sobie w rytm muzyki. Gdy muzyka milknie, zadaniem osoby która
trzyma worek jest wyciągnięcie rekwizytu, podanie jego nazwy, koloru,
zastosowania i położenie go na polu chusty w tym kolorze.
Zabawy z tunelem
Tunel to wykonany z miękkiego materiału długi kolorowy rękaw. Może być
wejściem np. do ,,krainy wróżb i czarów”, może być elementem scenografii.
Wejście do tunelu i wyjście zeń nie jest usztywnione, dlatego osoba, która jest w
środku nie wie, gdzie jest jego koniec. Tunel jest wąski, dlatego dobrze jest
przechodzić pojedynczo.
,,Przechodzenie”- uczestnicy zabawy przechodzą przez tunel w określony
sposób, np. na czworaka, czołgając się, przodem lub tyłem, jak krab, opierając się
na rękach itp. Prowadzący trzyma koniec tunelu, co umożliwia jego manewrowanie.
,,Turlanie piłki”- uczestnik zabawy wchodzi do tunelu. Przechodzi przezeń
turlając przed sobą piłkę - popychając przed sobą piłkę rękami lub głową. I znów
bawią się wszyscy, ale do tunelu wchodzą pojedynczo.
Gry ruchowe
Gry ruchowe - rozluźniające zostały pomyślane jako ważna część programu
dla każdego rodzaju grupy. Muzyka stanowi tło i zachęca do ruchu. Wypełnia
przestrzeń, koncentruje uwagę i przełamuje początkowe zahamowania.
Gry podzielono w następujący sposób:
A. Ruch świadomy:
1. ,,Gumoludki i roboty” ( Muzyka ,,Impulsy) - uczestnicy poruszają się po
pomieszczeniu swobodnie i reagują na muzykę wykonując określone ruchy
przypominające sposób poruszania się człowieka z gumą - swobodny i sprężysty,
albo robota - sztywny i urywany.
B. Ruch mocny - szybki - taktyczny:
1. ,,Słup soli”- osoba ,,łapacz” goni innych. Po dotknięciu osoba złapana zamienia
się w ,,słup soli”, stojąc w bezruchu z szeroko rozstawionymi nogami, czekając na
uwolnienie. Następuje ono, gdy inny uczestnik gry przejdzie mu pod nogami.
C. Ruch rozluźniający:
1. ,,Od dziadka do dziecka”- dziecko naśladuje ruchy osoby: 85-letniej, 50-
letniej, 30-letniej (pewni siebie), 16-latka (bardzo pewni siebie), 8-latka
(rozrabiaki), 2-latka (ciekawscy), 3-miesiące (niemowlaki).
29
D. Poruszanie - dotykanie - spotykanie:

1. ,,Naśladowanie mimiki”- partnerzy naprzeciwko siebie, jeden robi miny, a
drugi stara się je naśladować.
2. ,,Idący cień”- jedna osoba idzie do przodu. ,,Cień podąża za nim naśladując
jego ruchy.
E. Rozluźnienie - odczuwanie:
1. ,,Niewidomy rzeźbiarz”- w zabawie uczestniczy albo dwóch partnerów albo
dwie pary. Jedna osoba zamyka oczy - w tym czasie druga osoba tworzy z siebie
figurę. Następnie ,,niewidomy” partner próbuje dotykiem ustalić kształt figury i
ustawić się w tej samej pozycji co jego partner.
F. Przedstawienie - wyrażenie:
1. ,,Garncarze”- grupa dzieli się na dwie podgrupy: glinę i garncarzy. Kawałki
gliny leżą na ziemi, a garncarze formują ją. Po zakończeniu gry uczestnicy
zmieniają się rolami. Kawałki gliny stają się garncarzami.
2. ,,Wystawa”- kilka osób albo pojedyncze osoby tworzą z małych podgrup
wystawy poświęcone różnym tematom.
Literatura:
Red. A. Wasilak,, Zabawa z chustą”, wydawnictwo KLANZA
,,Tańce i zabawy dla grupy ’’, wydawnictwo KLANZA
Opracowała: Lidia Konieczna
ZABAWY I GRY USPOKAJAJĄCE (fragment)
Zabawy i gry o charakterze uspokajającym tworzą grupę, znajdującą

zastosowanie w różnych zorganizowanych formach aktywności ruchowej
człowieka. Wykorzystując duże walory odprężające i wychowawcze swobodę
form, radość płynącą z uczestnictwa w zabawie oraz duże możliwości kształcące,
można w krótkim okresie po intensywnym wysiłku doprowadzić organizm człowieka
do stanu normy spoczynkowej.
Zabawy o charakterze uspokajającym zgrupowano w trzech zespołach:
1) zabawy i gry o charakterze orientacyjno-porządkowym,
2) zabawy ze śpiewem i przy muzyce,
3) zabawy i gry z elementami korektywy.
W dwóch pierwszych grupach dokonano doboru na podstawie głównych
elementów wykorzystywanych w treści zabawy, zgodnie z podziałem
Bondarowicza [2], natomiast trzecią sformułowano z zabaw o różnym
charakterze, dla których wspólną cechą jest występowanie w ich treści
30
elementów ćwiczeń korekcyjnych. Zabawy i gry z elementami korektywy,

w związku z alarmującymi raportami naukowców, badających stan cech
fizycznych dzieci i młodzieży, wydają się szczególnie cenne. Dobór zabaw i gier
o charakterze uspokajającym do zajęć zależy przede wszystkim od
charakterystyki grupy ćwiczebnej oraz intensywności ćwiczeń poprzedzających.
Zabawy te stosować można : na lekcji wf, na zajęciach pozalekcyjnych, boiskach
otwartych, w ramach SKS, na treningach w klubach sportowych, na zajęciach
rekreacyjnych dla dorosłych.
1. Zabawy i gry orientacyjno-porządkowe

INICJATOR RUCHU
Uczestnicy zabawy siedzą w siadzie skrzyżnym na obwodzie koła. Jedno
dziecko wychodzi na zewnątrz koła i odwraca się tyłem do uczestników. Spośród
siedzących wyznaczamy jedno dziecko, które zapoczątkuje ruch, pozostali
naśladują ruchy inicjatora. Po rozpoczęciu zabawy wraca dziecko stojące na
zewnątrz. Zadaniem jego jest odnalezienie inicjatora, który co jakiś czas
powinien zmieniać rodzaj ruchu. Po prawidłowym odgadnięciu na zewnątrz
wychodzi dziecko, które było inicjatorem. Szukające dziecko ma tylko trzy próby
po których musi nastąpić zmiana ról.
MINUTA
Na sygnał prowadzącego wszyscy uczestnicy zabawy maszerują
w dowolnych kierunkach zachowując maksymalną ciszę. W czasie marszu starają
się określić czas jednej minuty. W chwili, gdy poszczególni uczestnicy uznają, że
okres jednej minuty upłynał, wykonują siad prosty. Zwycięża dziecko, które
będzie najbliższe prawdy. Prowadzący odmierza czas i wskazuje zwycięzcę.
ALFABET
Wszystkich uczestników dzielimy na 6-10-osobowe zespoły. Na sygnał
prowadzącego każdy zespół wykonuje literę alfabetu podaną wcześniej przez
prowadzącego. Litery budowane są ze wszystkich członków zespołu. Zwycięża
zespół, który ułoży literę szybciej i dokładniej.
ZŁOŚLIWA PIŁKA
Uczestnicy zabawy ustawiają się na obwodzie koła co 1-2 m. od siebie,
mając ręce złączone z tyłu. W środku znajduje się z piłką zawodnik podający.
31
W dowolnym momencie podaje piłkę do jednego ze stojących na obwodzie koła,

który ją powinien chwycić. Podający może wykonywać podania zwodzone
i oszukiwać. Uczestnik odpada z zabawy jeżeli: piłki nie złapie lub rozłączy ręce
przy podaniu zwodzonym. Zwyciężają dwaj trzej-zawodnicy, pozostający
w zabawie.
TRAF PIŁKĄ
Uczestnicy podzieleni na dwa zespoły. Każdy zespół w siadzie skrzyżnym
tworzy odrębne koło. W środku koła stoi piłka, którą stara się kopnąć wyznaczony
przez zespół uczestnik, mający zasłonięte oczy. Na sygnał prowadzącego stojący
w środku wykonują trzy obroty w miejscu i starają się w jak najkrótszym czasie
kopnąć piłkę. Zawodnika naprowadza głosem cały zespół. Zwycięża zespół, którego
zawodnik szybciej kopnie piłkę.
MRUCZEK
Uczestnicy siedzą skrzyżnie lub leżą przodem tworząc koło lub półkole,
w środku którego siedzi „Mruczek”. Mruczek przywołuje do siebie na migi kogoś
z obwodu koła. Wezwany podnosi się jak najciszej z zajmowanego miejsca i stara
się bezszelestnie dostać do „Mruczka”. Ten zaś, jak i pozostali uczestnicy, pilnie
śledzi ruchy wezwanego. Jeżeli wezwanemu uda się dostać do Mruczka bez
wywołania żadnego szmeru, wówczas ten ustępuje z zajmowanego miejsca.
W przeciwnym wypadku Mruczek odsyła wezwanego na miejsce i wzywa kogoś
innego.
Uwaga: aby zabawa spełniała swą wychowawczą rolę, musi być przeprowadzona
konsekwentnie. Zarówno więc dzieci będące w kole, jak też wezwany i Mruczek
muszą zachowywać bezwzględną ciszę.
WARTOWNIK
Uczestnicy stają w luźnej gromadce na boisku, jedno z nich jako wartownik
w wyznaczonym prostokątnym polu. Wartownik ma zasłonięte oczy. Dzieci starają
się dostać do „obozu” od strony wejścia, przed którym stoi wartownik
wsłuchujący się pilnie, czy słyszy szmer zbliżających się dzieci. Gdy wyraźnie
rozezna, wówczas krzyczy „stój” wskazując kierunek, a prowadzący rozstrzyga
czy wezwanie jest słuszne. Jeśli tak, ruchem ręki wywołuje winnych do tyłu. Gdy
któryś z uczestników dostanie się do obozu zostaje wartownikiem, a wartownik
udaje się do grupy, która przechodzi na pozycję wyjściową.
32
ZGUBIONY KOTEK
Wszyscy uczestnicy siedzą w kole w siadzie skrzyżnym mając opuszczone
główki. Jedno z dzieci miauczy cichutko, podczas gdy drugie wsłuchuje się w głos
„zagubionego kotka” i stara się je znaleźć. Pozostałe dzieci zachowują się
cichutko. Odnaleziony kotek idzie na miejsce szukającego, ten zaś siada wśród
innych w kole. Jeśli kotek nie zostanie znaleziony, można wyznaczyć innego.
Szukający za każdym razem wychodzi poza obręb siedzących, aby można było
wybrać zagubionego kotka.
PRĄD
Uczestnicy zabawy siedzą w siadzie skrzyżnym na obwodzie koła, mając
ręce złączone i skierowane do środka koła. W środku koła znajduje się jedno
dziecko. Na sygnał prowadzącego wskazane przez niego dziecko wykonuje
widoczny uścisk dłoni kolegi, ten z kolei czując uścisk wykonuje to samo ręką
przeciwną. W ten sposób powstaje prąd, który płynie przez ręce wszystkich
uczestników siedzących w kole. Zadaniem środkowego jest odnalezienie miejsca,
w którym znajduje się w danej chwili „impuls prądu”-uścisk dłoni. Po odnalezieniu
impulsu następuje zmiana ról środkowego z uczestnikiem, który wykonał impuls w
czasie odgadnięcia.
Uwaga : zmiana kierunku przepływu prądu może być dokonana dopiero przy
zmianie środkowego uczestnika zabawy.
2. Zabawy i gry z elementami korektywy
WYWOŁYWANKA
Wszyscy uczestnicy zabawy siedzą w siadzie skrzyżnym na obwodzie koła,
realizując rytm 4/4 w następujący sposób: 1-uderzenie prawą ręką o prawe udo,
2-uderzenie lewą ręką o lewe udo, 3-„skrzydełko” prawą ręką, 7-„skrzydełko”
lewą ręką. Wskazane dziecko rozpoczyna zabawę wypowiadając na „3” swoje imię,
na „4” imię drugiego uczestnika. Po wykonaniu tego zadania dziecko pozostawia
ramiona w pozycji „skrzydełek” do końca zabawy. Przy powtórzeniu zabawy
rozpoczyna dziecko wywołane jako ostatnie, a wywołanie imion odbywa się
w odwrotnej kolejności.
LAMPA, NOS, PODŁOGA
33
Wszyscy uczestnicy w leżeniu przodem na podłodze, na obwodzie koła

twarzą do środka lub w rozsypce. Na sygnał wykonują lekki skłon tułowia, ułożenie
ramion w pozycji skrzydełek. Utrzymując taką pozycję dzieci muszą prawidłowo
wskazywać przedmioty lub części ciała wymieniane przez nauczyciela, który może
również zapytać o wyniki dodawania lub mnożenia pokazywane przez dzieci na
palcach. Za niewykonanie zadania dziecko otrzymuje punkt ujemny, zwycięży
dziecko, które otrzyma najmniej punktów ujemnych. Urozmaicenie stanowią
wszelkie ruchy ramion, jak: wystukiwanie narzuconego przez nauczyciela rytmu
pięścią o podłogę, z boku przy barkach lub tzw. „lot samolotów krótko
i długoskrzydłowych”.
SMAŻENIE NALEŚNIKÓW
Pozycja wyjściowa uczestników jak wyżej. Każdy uczestnik trzyma oburącz
krążek lub rakietkę pingpongową -„patelnię”, na której znajduje się woreczek
„naleśnik”. Zadaniem uczestników jest podrzucanie woreczka i chwycenie go na
krążku, za co otrzymuje się jeden punkt. Zwycięży dziecko, które „usmaży”
więcej naleśników. Smażenie naleśników można również przeprowadzić w formie
gry, dzieląc uczestników na zespoły, a punkty sumować w obrębie zespołów.
PIŁECZKA DMUCHANA
Uczestnicy w klęku podpartym ustawiają się w parach naprzeciwko siebie.
Każda para posiada piłeczkę pingpongową, którą kładą pomiędzy sobą na podłodze.
Na sygnał prowadzącego uczestnicy przyjmują pozycję średnią Klappa dmuchając
w piłeczkę tak, aby piłeczka przeszła poza linię przeciwnika. Zwycięży ten, który
uzyska trzy punkty (trzy razy przedmucha piłeczkę na stronę przeciwnika).
CZATY
Wszyscy uczestnicy ustawiają się w szeregu na jednym końcu boiska
w siadzie klęcznym na kocykach. Na drugim końcu boiska staje uczestnik,
odwrócony tyłem do pozostałych uczestników. Po rozpoczęciu zabawy dzieci
wykonują ślizgi odpychając się rękami od podłogi, starając się jak najszybciej
dotrzeć do czatującego. Gdy czatujący odwraca głowę, wszystkie dzieci
zatrzymują się w bezruchu, przyjmując pozycję niską Klappa. Jeżeli czatujący
dostrzeże, że któreś z dzieci wykona jakikolwiek ruch, poleca mu cofnąć się do
tyłu na miejsce wyjściowe. Czatujący znów odwraca się i zabawa toczy się dalej.
Ten, kto pierwszy dotrze do czatującego i dotknie go, wygrywa i zajmuje jego
34
miejsce. Należy zwrócić uwagę, aby dzieci zachowywały się bardzo cicho i skupiły
całą uwagę na momentach rozpoczynania i zatrzymywania ślizgu oraz cofały się,
jeśli na to zasłużyły.
PRZEPLATANKA
Uczestnicy podzieleni na zespoły kilkuosobowe. W każdym zespole
wybieramy dwoje dzieci, które wykonują przeplatankę. Zespoły mogą startować
jednocześnie lub każdy oddzielnie, wówczas musimy mierzyć czas wykonania
zadania przez każdy zespół. Zawodnicy ustawieni tyłem do drabinek w pozycji
stojącej, wykonują szeroki chwyt dłońmi na wysokości głowy, pięty opierają
o pierwszy szczebelek. Na sygnał wszyscy wykonują postawę zwieszoną tyłem,
starając się mocno wypiąć klatkę piersiową w przód. W tym samym czasie
wybrana wcześniej para stara się jak najszybciej przepleść linkę pomiędzy
kolegami-pierwszemu za plecami, drugiemu przed klatką piersiową itd. Zwycięża
zespół, który szybciej i dokładniej przeplecie linkę przez cały zespół. Przy
powtórzeniu gry należy zmienić dzieci, które wykonywały przeploty.
WYŚCIGI PIŁEK W RZĘDACH

Uczestnicy podzieleni na 2-3 zespoły w zależności od liczby ćwiczących
i wymiarów sali. Wszyscy wykonują leżenie tyłem w rzędach. Pierwszy trzyma
między stopami piłkę lekarską. Na sygnał wykonuje leżenie przewrotne i kładzie
piłkę między stopami następnego, ten z kolei wykonuje to samo itd. Zwycięży
zespół, który szybciej i dokładniej przeniesie piłkę do ostatniego z zespołu.
KTO CELNIEJ
Każdy uczestnik zabawy posiada trzy woreczki. Ustawienie na obwodzie
koła o średnicy 3-5 m, na środku koła ustawiony kosz, wiaderko lub inny
przedmiot, do którego można wrzucać woreczki. Na sygnał wszystkie dzieci
jednocześnie chwytają palcami stopy woreczek leżący na podłodze i starają się
nogą wrzucić go do kosza. Za każdy celny rzut uczestnik otrzymuje jeden punkt.
Uwaga: kosz można zastąpić tarczą narysowaną na podłodze, wówczas liczy się
suma punktów uzyskanych w trzech rzutach. Zabawę tę można przekształcić
w grę sumując punkty w obrębie wyznaczonych zespołów.
PRZECIĄGANIE LINY STOPAMI
35
Zabawa odbywa się w parach. Każda para wykonuje siad naprzeciw siebie,
nogi skulnie, ręce podparte z tyłu, plecy wyprostowane i łopatki ściągnięte.
Uczestnicy chwytają palcami stóp dość grubą linkę, nogi ustawiają na przemian.
Na sygnał ćwiczący starają się przeciągnąć linkę poza linię narysowaną na
podłodze. Zwycięży ten, który przeciągnie linę trzy razy.
OBRÓĆ KOŁO
Uczestnicy podzieleni na pary, stanowiące poszczególne zespoły. W parach
siad naprzeciw siebie, nogi skulnie, ręce podparte z tyłu, plecy wyprostowane
i łopatki ściągnięte. Pomiędzy ćwiczącymi znajduje się obręcz gimnastyczna
z zaznaczonym na niej punktem charakterystycznym, widocznym dla
prowadzącego lub sędziego. Na sygnał para stara się jak najszybciej palcami stóp
obrócić obręcz o pełen obrót (dwa lub trzy). Zwycięży zespół, który wykona
zadanie szybciej i dokładniej.
3. Zabawy przy muzyce i ze śpiewem
GAPTUŚ
Dzieci otrzymują kolorowe szarfy. W rytmie muzyki poruszają się po całej
sali. Na przerwę w muzyce każde dziecko szybko przysiada. Kto przysiądzie
ostatni ten jest „gaptusiem” i za karę oddaje kolorową szarfę. Wygrywają te
dzieci, które nie utracą swoich szarf w ciągu całej zabawy.
CZARODZIEJSKI ZAMEK
Dzieci chodzą w rytmie muzyki po całej sali -„czarodziejskim zamku”
i oglądają obrazy, dywany, świeczniki itp. Znajdujące się w zamku. Na przerwę
w muzyce każde dziecko staje nieruchomo -„zaczarowane”- w pozycji, w jakiej
znalazło się w momencie przerwania muzyki.
STRAGANY
Dzieci każde przy jednym krześle. Są to kramy z jarzynami. Przy muzyce
bez akcentowanego początku taktu dzieci chodzą naokoło swych kramów. Na
usłyszaną muzykę w takcie 2/4 - stają i sprzedają mówiąc: „mar-chew” aż do
czasu zmiany muzyki. Gdy usłyszą muzykę w takcie ¾, mówią „ka-pus-ta”. Na
muzykę graną w takcie 4/4, mówią „ka-la-fio-ry”. Przed rozpoczęciem zabawy
należy przećwiczyć to z dziećmi.
36
Uwaga: niekoniecznie muszą to być kramy z jarzynami. Mogą być z owocami i

wtedy dzieci mówią np. 2/4 „grusz-ki”, ¾ „mo-re-le”, 4/4 „wi-no-gro-na”. Dzieci
starsze mogą same wybrać co będą sprzedawać i znaleźć odpowiednie towary.
LISTONOSZ
Dzieci idą z muzyką w kole, trzymając się za ręce. Jedno dziecko jest
„listonoszem”- niesie torbę z listami i porusza się również z muzyką w środku
koła. Na przerwę w muzyce staje przed wybranym dzieckiem i komunikuje mu, że
ma dla niego list z ulicy np. na literę „W”. Jeśli adresat powie szybko nazwę
jakiejś ulicy na „W”, otrzymuje list, jeśli nie- listonosz nie oddaje listu.
Niekoniecznie musi to być nazwa ulicy. Może być np. pytanie, od kogo jest ten
list, np. od ptaka na literę „K” lub zwierzęcia na „I”, ewentualnie z miasta na „R”
itd. Po jakimś czasie zmieniamy listonosza.
LITERATURA
1. Bondarowicz M.: „Forma zabawowa w nauczaniu sportowych gier zespołowych”. Warszawa 1983. SiT.
2. Bondarowicz M.: „Zabawy i gry ruchowe”. Warszawa 1982, Wyd. AWF.
3. Dąbrowska M., Grafczyńska J.: „Zabawy rytmiczne i umuzykalniające dla dzieci. Warszawa 1974, Inst.
Wyd. CRZZ.
4. Kutzner-Kozińska M.: „Korekcja wad postawy“. Warszawa 1978, Wyd. AWF
5. Trześniowski R.: „Gry i zabawy ruchowe”. Warszawa 1966, SiT.
5.4. Zajęcia z gier zespołowych
Systemy przeprowadzania zawodów sportowych (fragmenty)
W grach zespołowych wykorzystuje się dwa systemy rozgrywek: system

pucharowy i tzw. system "każdy z każdym". Przy dużej ilości grających drużyn
bardziej popularnym jest system pucharowy. Zapewnia on, w najkrótszym czasie,
najprostszy sposób przeprowadzenia zawodów sportowych.
System pucharowy polega najogólniej na tym, że wszystkie zgłoszone do
zawodów drużyny, w drodze losowania, zestawia się w pary. Przegrywające
drużyny odpadają, wygrywające znów tworzą pary, i tak aż do momentu, kiedy
zostają dwie drużyny, które rozgrywają finał. Nie jest to jednak system do
końca sprawiedliwy, często bowiem zdarza się, że silniejsze drużyny odpadają,
a słabsze awansują.
Stosunkowo proste jest rozstawienie zawodów przy czterech czy ośmiu
zespołach.
37
Zajęte miejsca:
I miejsce - drużyna 8
II miejsce - drużyna 4
III - IV miejsce drużyny: 1 i 5
V - VIII miejsce - drużyny: 2,3,6,7
Okazuje się, że system "każdy z każdym" jest bardziej sprawiedliwy.

W grze zawodnicy (drużyny) spotykają się każdy z każdym raz lub dwa razy
(mecz, rewanż), dzięki czemu wszystkie drużyny mają możliwość wykazania
swoich możliwości i umiejętności. System ten ma tylko jedną wadę, jest on
możliwy do zastosowania przy niewielkiej liczbie zawodników (drużyn)
i dostatecznej ilości terminów na rozgrywki.
Aby obliczyć, ile spotkań odbędzie się, trzeba pomnożyć liczbę drużyn
przez taką samą liczbę minus 1 a następnie wynik podzielić przez 2. Na przykład
przy ośmiu drużynach obliczanie to wygląda następująco:
Oznacza to, że przy sześciu drużynach odbędzie się piętnaście spotkań.

W systemie "każdy z każdym" kolejność rozgrywek jest ustalona z góry według
tzw. tabeli Bergera.
Kolejność gier przy 5-6 drużynach:

I II III IV V
1-6 6-4 2-6 6-5 3-6
2-5 5-3 3-1 1-4 4-2
3-4 1-2 4-5 2-3 5-1
Tabela Bergera
Lp Nazwa drużyny 1 2 3 4 5 6 Zdobyte punkty Stosunek punktów Zajęte miejsca
1 A X
2 B X
3 C X
4 D X
5 E X
6 F X
38
Do tabeli 1,2,3,4,5,6 wpisuje się wyniki rozgrywanych meczy a następnie

w rubryce "zdobyte punkty" zsumowuje się dorobek poszczególnych zespołów wg
następujących wartości:
Zwycięstwo - 2pk
Remis - 1pk
Porażka - 0pk
Rubryka "stosunek punktów" wyraża liczbę zdobytych i utraconych
bramek, setów. Przy równej liczbie zdobytych tzw. dużych punktów, o zajętych
miejscach decyduje korzystniejszy stosunek bramek.
Opracowanie: Aleksandra Baczmaga
5.5. Lekkoatletyka
Lekko bazuje na naturalnych ruchach ludzkiego ciała, takich jak marsz,

bieg, skoki, rzuty… Wypoczynek stwarza wiele możliwości wprowadzania
lekkoatletyki do codziennych zajęć dzieci i młodzieży, niekoniecznie stricte
w formie zajęć znanych uczestnikom z lekcji w-f.
Spacer w górzystym terenie czy po plaży, rzut szyszką kto dalej, żabie
skoki jako tor przeszkód są ciekawą formą wprowadzania tego typu zajęć.
5.6. Olimpiady sportowe
Organizując olimpiadę sportową na kolonii czy obozie, nie musi angażować

uczestników tylko i wyłącznie sportowo. Nawet najdziwniejsze konkurencje
sportowo – rozrywkowe mogą nie zachęcić wszystkich do udziału, zwłaszcza
dzieci zrażone do lekcji w-fu. Takie osoby można aktywnie włączyć w organizację
olimpiady, poprzez powołanie odpowiednich komitetów, zespołów czy grup
specjalnych.
Jak wiadomo każde wydarzenie sportowe powinno mieć odpowiednią

reklamę i promocję. Część uczestników może zająć się przygotowaniem plakatów,
zaproszeń dla innych obozów. Impreza na wysokim poziomie powinna mieć też
swoją oprawę artystyczną. Wiele dziewcząt chętniej zaangażuje się w taniec
i muzykę, niż w gry zespołowe czy sporty indywidualne. Ilość i rodzaj „elementów
pobocznych olimpiady” zależy od pomysłowości opiekuna i potrzeb konkretnej
grupy kolonijnej czy obozowej.
39
40
6. TURYSTYKA I KRAJOZNAWSTWO
6.1. Organizacja wycieczek
 Przed każdą wycieczką, również taką organizowaną w czasie kolonii i obozu
powinna być sporządzona karta wycieczki.
 Uczestnicy muszą zostać zapoznani z regulaminem wycieczki.
 Większość miast turystycznych zabrania oprowadzania grup bez
licencjonowanego przewodnika danego miasta.
 Tempo i długość marszu, obciążenie, wzniesienie do pokonania muszą być
dostosowane do najsłabszego uczestnika wycieczki.
 Załącznik 4
Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 r. w sprawie określenia
kąpiących się i uprawniających sporty wodne. (Dz. U. z dnia 7 czerwca
1997 r. Nr 57, poz. 358)
SZCZEGÓŁOWE ZASADY ORGANIZOWANIA WYCIECZEK ORAZ ZBIOROWYCH IMPREZ

TURYSTYCZNYCH I SPORTOWYCH W GÓRACH
§ 1. Organizatorzy imprez turystycznych mają obowiązek opracowania regulaminu imprez,

w którym określą m.in. warunki zapewniające bezpieczeństwo jej uczestników. Organizator
powinien zapoznać uczestników z regulaminem przed imprezą.
§ 2. 1. Imprezy sportowe o charakterze masowym lub wyczynowym są organizowane na

podstawie regulaminów właściwych polskich związków sportowych.
2. Regulamin powinien uwzględniać specyfikę obszaru, w którym odbywa się impreza, oraz ustalić
zasady udzielania pomocy w razie wypadku.
3. Miejsce imprez, o których mowa w ust. 1, oraz treningów należy wybrać tak, aby nie było
niebezpieczeństwa kolizji zawodników z osobami nie biorącymi udziału w imprezie.
4. Wybrany odcinek trasy, szlaku albo stoku, na którym odbywają się zawody lub zorganizowany
trening, powinien być wyraźnie oznakowany.
5. Bezpośrednio po zakończeniu zawodów lub treningów zorganizowanych na uczęszczanych
trasach, szlakach i stokach organizator tych imprez ma obowiązek doprowadzenia terenu do
stanu bezpiecznej używalności przez turystów i sportowców nie zorganizowanych.
§ 3. 1. Wycieczki piesze lub narciarskie na terenach górskich, leżących na obszarach parków

narodowych i rezerwatów przyrody oraz leżących powyżej 1.000 m n.p.m., mogą prowadzić tylko
górscy przewodnicy turystyczni.
2. Treningi w terenach górskich, poza trasami narciarskimi i turystycznymi, powinny odbywać się
z udziałem górskiego przewodnika turystycznego.
§ 4. Organizatorów imprez turystycznych i sportowych dla młodzieży szkolnej obowiązują także

przepisy wydane przez Ministra Edukacji Narodowej.
41
§ 5. 1. Na terenach objętych bezpośrednią działalnością GOPR lub TOPR wszystkie imprezy

turystyczne i sportowe powinny być zgłoszone do GOPR lub TOPR co najmniej na 14 dni przed
terminem rozpoczęcia imprezy.
2. Zgłoszenie, o którym mowa w ust. 1, powinno zawierać następujące dane:
1) określenie organizatora imprezy,
2) termin i czas trwania,
3) miejsce imprezy,
4) przewidywana liczba uczestników.
§ 6. 1. Imprezy, o których mowa w § 5, są zabezpieczane przez GOPR lub TOPR.

2. Zakres i sposób zabezpieczenia zgłoszonych imprez ustala GOPR lub TOPR w uzgodnieniu
z organizatorem imprezy.
6.2. Organizacja biwaków

Biwak organizowany w czasie wakacji lub ferii zimowych należy zatwierdzać na
tych samych zasadach co kolonię czy obóz.
6.3. Gry terenowe
Przykłady gier terenowych

1. Gry spostrzegawczo – obserwacyjne:
♦ Odszukaj i odczytaj zagubiony meldunek
Ktoś wykradł meldunki i po przeczytaniu podarł i ukrył je gdzieś w pobliżu drogi

(podać odcinek). Każdy z meldunków pisany był innym kolorem. Zadaniem
zastępów jest odnalezienie i odczytanie meldunku. Wygrywa zastęp, który
pierwszy odczyta meldunek. Odmianą gry może być zapisane polecenie, zamiast
meldunku, które musi zastęp wykonać podczas dalszej zabawy.
♦ Strażnicy leśni i kłusownicy
Kilku kłusowników kryje się w gęstym zagajniku. Przy maskowaniu się uważają, by
nie niszczyć drzew. Parę minut później wyruszają zastępy strażników leśnych
w celu odszukania kłusowników. Kłusownik nie może opuszczać kryjówki. Wygrywa
ten zastęp strażników, który wykryje więcej kłusowników.
♦ Zasadzka
Jeden zastęp kryje się w odległości 15 kroków wzdłuż wyznaczonego odcinka

drogi. Drugi maszeruje tą drogą i stara się wypatrzyć miejsce zasadzki. Jeżeli
tropiący zauważą zaczajonych, zatrzymują się i starają się wszystkich wyłapać.
42
Jeżeli zaś ominą miejsce zasadzki, wówczas zaczajeni wyskakują z ukrycia

z okrzykiem zwycięstwa.
♦ Harcownicy
Współzawodniczące zastępy znajdują się w ukryciu w odległości ok. 50 m od

siebie. Na dany znak zastępowi wysyłają naprzeciw siebie po kilku harcowników.
Mogą oni przebierać się, maskować. Harcownik, który pierwszy zauważy
i rozpozna przeciwnika, bierze go do niewoli. Każdy z harcowników ma przypięty
numer (do czapki lub na piersi). Wywołanie numeru oznaczać będzie wzięcie
przeciwnika do niewoli. Jeśli uczestnicy gry znają się, wystarczy wywołać imię.
♦ Pomoc rannym zwierzętom
W zastawione przez kłusowników sidła złapało się kilka zwierząt. Każde z nich
wydaje płaczliwe dźwięki. Na pomoc udają się myśliwi i uwalniają zwierzę z sideł.
Drużynowy udaje się z kilkoma (5 8) harcerzami do zagajnika, w którym
w promieniu 100 150 m każdy z nich ukrywa się i na dany znak wydaje dźwięk
uwięzionego zwierzęcia. W tym czasie z innego miejsca (100 200 m) co 1 minutę
na pomoc zwierzętom wybiegają myśliwi. Każdy z nich nasłuchuje i stara się jak
najszybciej odszukać ranne zwierzę, które - jeśli zostanie przez myśliwego
zauważone - nagradza go jakimś fantem. Po zebraniu wystarczającej ilości
fantów myśliwy szybko wraca do punktu startowego. Mierzony jest czas
poszukiwań każdego myśliwego. Łatwo jest wyłonić zwycięzcę oraz zwycięski
zastęp. Grę powtarzamy, zamieniając zastępom role, myśliwi stają się rannymi
zwierzętami i odwrotnie. Gra jest atrakcyjna, jeśli przeprowadzamy ją o zmroku.
2. Gry terenoznawcze:
♦ Marsz na przełaj
Ze szczytu wzgórza trzeba wskazać charakterystyczny przedmiot (np. samotny

dom, mostek, ciekawe drzewo) znajdujący się w odległości powyżej 300 m, który
po zejściu z punktu obserwacyjnego zniknie z horyzontu widzenia. Harcerze
otrzymują polecenie udania się pojedynczo w wybrane miejsce. Mierzony jest
łączny czas zastępu.
♦ Po ukryty meldunek
43
Drużyna maszeruje przez las. Każdy z harcerzy gra rolę kuriera i ma

zaszyfrowany meldunek. Na komendę drużynowego: „Nieprzyjaciel” wszyscy
rozbiegają się i każdy ukrywa meldunek, a następnie wraca do drużynowego,
który kołując oddala się. Po przejściu około 300 m mówi, że niebezpieczeństwo
minęło i każdy stara się odnaleźć ukryty wcześniej meldunek. Można również
zbierać meldunki ukryte przez inne osoby. Po 10 minutach drużynowy zwołuje
zbiórkę i sprawdza odnalezione meldunki. Za każdy odnaleziony meldunek zastęp
otrzymuje punkt, zaś za meldunek innego zastępu dwa punkty.
♦ Kto pierwszy dotrze
Zastępy otrzymują koperty z mapą (szkicem), na której zaznaczona jest trasa.

Każdy zastęp ma wyznaczoną inną drogę, lecz jednakowej odległości. Wszystkie
drogi prowadzą do tego samego punktu zbornego, w którym ukryta jest
chorągiewka. Wygrywa zastęp, który pierwszy dotrze na wyznaczone miejsce
i odnajdzie chorągiewkę.
♦ Różnymi drogami
Dla każdego zastępu wyznacza się trasę przemarszu długości ok. 1 km, zbieżną na
końcu i zaznaczoną na szkicu. Każdy z zastępów pokonuje wyznaczoną trasę
i przygotowuje po drodze zadania do wykonania dla innego zastępu. Przy
redagowaniu polecenia musi wziąć pod uwagę fakt, że drugi zastęp będzie się
poruszał w przeciwnym kierunku. Po dojściu do celu zastępy odpoczywają
spożywając posiłek i zamieniając się trasami. W drodze powrotnej każdy zastęp
szuka listów i wykonuje zawarte polecenia. Zwycięzcą będzie zastęp, który
wykona wszystkie polecenia i sam wymyśli najciekawsze i najdowcipniejsze
zadania dla innych.
3. Podchody:
♦ Wilki i sarny
Jeden zastęp to wilki, pozostałe są sarnami. Sarny kryją się w oznaczonym

odcinku lasu, a wilki na dany znak wyruszają na łowy. Sarna złapana (której
zerwano szarfę) odpada z gry i udaje się na miejsce zbiórki. Sarny mogą uciekać
do najbliższego gospodarstwa gajowego, gdzie będą bezpieczne, zaś wilki nie
mają tam wstępu. Do gajówki nie mogą wejść sarny upolowane. Zwycięża wilk,
44
który upoluje najwięcej saren, oraz zastęp saren, z którego najwięcej uratuje się
ucieczką do gajowego. Zaleca się zamianę ról.
♦ Wilczym szlakiem
Po drodze o szerokości ok. 30 m i długości 100 150 m biegają wilki. Inne

zwierzęta muszą przedostać się niezauważone na drugą stronę drogi. Jeden
zastęp przyjmuje rolę wilków, pozostałe grają role małych bezbronnych zwierząt:
zajączków, saren, owieczek. Na dany znak zwierzątka przystępują do skradania
się na drugą stronę zarośniętej różnymi krzewami drogi. Zwierzę zauważone musi
oddać swój identyfikator. Zwycięża zastęp, z którego najwięcej zwierząt
przejdzie na druga stronę drogi. Wilk, który zdobędzie najwięcej
identyfikatorów, będzie zwycięzcą.
♦ Walka o sztandar
W lesie w odległości 500 - 600 m od siebie znajdują się dwa nieprzyjacielskie

obozy. W każdym obozie przechowywany jest sztandar (flaga lub płótno)
zawieszony na wysokości, z której można po niego sięgnąć. Posterunki
wartownicze są rozstawione w odległości co najmniej 50 m od sztandaru. W chwili
rozpoczęcia gry z każdego obozu udają się zwiadowcy do obozu przeciwnika
w celu zdobycia sztandaru. Wartownicy i zwiadowcy mogą wyeliminować członków
obozu przeciwnego poprzez zerwanie szarfy z wełny. Zawiadowcy, którym udało
się wejść na teren obozu przeciwnika, zabierają sztandar i próbują go przenieść
na teren własnego obozu. W razie, gdy zostaną schwytani, dostaną się do niewoli,
muszą oddać sztandar. Zwycięża zespół, który w chwili zakończenia gry posiada
dwa sztandary.
♦ Obrona linii kolejowej
Droga o długości ok. 500 m jest ochraniana przez chodzące po niej patrole oraz
posterunki ukryte w odległości 30 40 m. Na umówiony sygnał w kierunku drogi
udają się partyzanci w celu umieszczenia na niej ładunków wybuchowych.
Partyzanci mogą być schwytani przez ochronę na drodze lub w lesie. Na dowód
wyeliminowania z gry schwytanych przeciwnik zrywa z nich szarfę lub opaskę.
Partyzanci, którzy dotarli do drogi (linii kolejowej), zakładają opaskę na drzewo
lub słupie i wycofują się. Zwycięża zastęp, z którego więcej osób wykonało
zadanie. Grę powtarza się, zmieniając role. Nie można jej przeprowadzać na
czynnych torach kolejowych.
45
♦ Tropienie kłusowników
W lesie kręci się kilku kłusowników, którzy mają białe opaski na głowie lub
ramieniu i od czasu do czasu zapalają latarki (w nocy) lub przekazują sobie
sygnały dźwiękowe (w dzień). Należy ich „złapać” - czyli zerwać opaskę.
Kłusownicy mogą przechodzić z miejsca na miejsce, kryć się za drzewami, kłaść
się na ziemi, czołgać. Nie wolno im jednak biegać, wyrywać się lub bronić w inny
sposób. Wygrywa zastęp, który schwyta najwięcej kłusowników. Gra jest ciekawa
o zmroku.
♦ Na odsiecz
Na polanie (wzgórzu) w strefie oznaczonej taśmą znajduje się patrol otoczony

zastępem nieprzyjaciela. Członkowie tego zastępu nie mogą wejść na polanę za
taśmę, grozi to zdalnym zniszczeniem ich kwatery. Ukryli się jednak wokół polany
w promieniu 200 m, by złapać każdego, kto wyjdzie poza strefę ochronną. Inne
zastępy, oddalone o ok. 400 m, ruszają na odsiecz, by przejąć od patrolu
tajemniczy bagaż. Każdy uczestnik gry ma założoną szarfę z wełny w barwach
swego zastępu. Harcerze idący na odsiecz starają się przedostać na oznaczoną
polanę. Nieprzyjacielskie patrole biorą do niewoli każdego, kto zbliży się do
polany. Wzięcie do niewoli polega na zerwaniu szarfy, bez której nie można wejść
na oznaczoną strefę. Jeśli do obleganego patrolu dostanie się wielu
sprzymierzeńców, organizują przerzut cennego bagażu do swojej kwatery.
Zwycięża ten zespół, który zaniesie tajemniczy bagaż do swojej kwatery.
46
7. ZAJĘCIA KULTURALNO – OŚWIATOWE

7.1. Gry i zabawy świetlicowe
ZABAWY WSTĘPNE I ZAPOZNAWCZE
Niedokończone zdania
Materiały: duże arkusze papieru, flamastry
Każdy z uczestników kończy zdania napisane na arkuszach przez
prowadzącego. Sugerują one w treści przekazanie obaw, nadziei, myśli
związanych z mającymi rozpocząć się rekolekcjami. (np.: Przyjechałem tu
dlatego że..., Przyjechałem tu mimo że..., Obawiam się, że..., itp.).
Odgadywanie imion
Każdy pisze na kartce swoje imię w ten sposób że wpisuje tylko pierwszą
literę, a pozostałe zastępuje kreskami np.: B_ _ _ _ . Następnie podchodzimy
do innej osoby i próbujemy odgadnąć pełne brzmienie jej imienia. Zgadująca
osoba może podać jedną literę, jeśli trafiła, może próbować dalej, jeżeli nie,
to idzie do następnej osoby. Po pewnym czasie może jeszcze raz podjąć próbę
odgadnięcia. Dwie osoby, które odgadły swoje imiona podają sobie ręce i udają
się na poszukiwanie nowych znajomości.
Siedzimy w kręgu. Każdy po kolei mówi swoje imię i dodaje jakąś rzecz,
zwierzę, roślinę na pierwszą literę jego imienia, przy czym wykonuje gest
pokazujący tą rzecz. Np. Artur jak arbuz(i pokazuje rękoma jak wygląda
arbuz), Rafał jak rosołek (pokazuje jak je zupę). Kolejne osoby powtarzają
wszystkie poprzednie porównania i dodają swoje.
To jest krokodyl
Animator bierze jakiś przedmiot i mówi „Mam na imię... np.: Monika, a to tutaj
to krokodyl” i podaje go następnej osobie. Osoba, do której się zwrócił, bierze
od niego ten przedmiot i mówi „Nazywam się... np.: Tomek, to jest krokodyl,
dostałem go od Moniki. Następne osoby, biorąc przedmiot muszą powtórzyć
imiona wszystkich poprzednich osób. Jeżeli graczy jest zbyt wielu, to możemy
wymienić imiona tylko pięciu lub dziesięciu graczy przed nami.
Imię i gest
47
Każdy z uczestników wypowiada swoje imię, dołączając do tego dowolnie

przez siebie wybrany gest. Reszta grupy powtarza to imię wraz z gestem.
Wykonywane gesty mogą mieć też z góry ustaloną tematykę np.: gest
najbardziej charakterystyczny dla nas, czynność najczęściej wykonywana w
wakacje, czynność obrazująca co najbardziej lubimy.
Imię i nastrój
Każdy z uczestników wypowiada swoje imię w określony, podany wcześniej
przez prowadzącego sposób, np.: bardzo wesoło, bardzo smutno, z
wściekłością, z rezygnacją, nieśmiało, krzycząc, pytając, itp. Zmiana sposobu
mówienia następuje po wypowiedzeniu się wszystkich uczestników zabawy.
Rzucanie imion
Rzucamy w kręgu jakimś przedmiotem (piłka, kostka) i mówimy swoje imię i
imię odbiorcy np. „Kasia do Ani”, „Ania do Basi”. Można się umówić, że to czym
rzucamy, to „granat”, ”bomba”, ”bakcyl” i dlatego należy go podawać jak
najszybciej, i niezmiernie uważnie tak by go nie upuścić na podłogę i nikogo
nie uderzyć. Gdy jednak upadnie, można głośno krzyczeć „Bum”, lub wykonać
padnij.
Pajęcza sieć
Animator przedstawia się i rzuca (po ziemi) do jakiejś osoby siedzącej w
kręgu kłębek wełny, trzymają jednak jego koniec. Osoba ta przedstawia się i
rzuca kłębek do kogoś innego, trzymając jednocześnie nitkę przy sobie.
Między osobami powstaje „pajęcza sieć”. Ostatnia osoba zaczyna zwijanie
kłębka i mówi imiona kolejnych osób.
Dłoń
Każdy obrysowuje swoją dłoń i wpisuje w nią swoje imię i np.: ulubione zajęcie,
nazwę swojej szkoły, klasę... Po skończonej zabawie arkusze przyczepiamy do
ściany.
Ciuchcia
Uczestnicy siedzą w kręgu. Prowadzący chodzi wewnątrz w takt
skandowanego przez grupę jego imienia: „to Darek, to Darek, to Darek... W
tym czasie wskazuje następną osobę, która podchodzi do niego, kładzie mu
48
ręce na ramiona i idą dalej. W tym czasie wszyscy wypowiadają imię „nowego
wagonika” skandując tak, jak poprzednio. Kolejno zapraszane osoby wchodzą
do środka i tak powstaje pociąg.
Świrek
Uczestnicy siedzą w dużym kręgu. Jedna osoba stojąca w środku zakręca
talerzem lub butelką i podbiega do wybranego przez siebie uczestnika
zabawy, dotyka go, mówi głośno i wyraźnie jego imię. Wywołana w ten sposób
osoba szybko zakręca wirującym przedmiotem i zanim ten przestanie się
obracać podbiega do którejś z osób dotyka ją mówi jej imię i zabawa toczy się
dalej
Wizytówka-plotka
Na kartce każdy uczestnik rysuje swoją podobiznę, ulubione zajęcie i ulubioną
potrawę. Kartki nie podpisujemy. Następnie podchodzimy do wybranej przez
siebie osoby, przypominamy swoje imię, wymieniamy się kartkami i opowiadamy
sobie wzajemnie to, co zawierają rysunki. Następnie rozstajemy się, szukamy
kolejnej osoby i zaczynamy „plotkować” mówiąc imię osoby, od której
dostaliśmy kartkę, pokazując ją z daleka palcem i przekazując znane sobie
informacje. Następuje wymiana kartek i informacji. Podchodzimy do
następnego uczestnika i plotkujemy już na temat innej osoby itd. Prowadzący
przerywa w pewnej chwili zabawę i poleca znaleźć właściciela trzymanej przez
nas aktualnie kartki. Przy oddawaniu należy powtórzyć usłyszane informacje-
plotki.
Kartki można teraz podpisać i umieścić gdzieś w budynku.
Proporczyk
Materiały: trójkąty równoramienne wycięte z papieru i kredki
Każdy rysuje swój proporczyk, wpisując wyraźnie swoje imię i coś związanego
z swoim hobby, ulubionym przedmiotem, ulubionym zajęciem lub cechą
charakteru.
Puste miejsce
Uczestnicy siedzą w kręgu, tylko w jednym miejscu krąg jest przerwany.
Osoba, która ma to wolne miejsce po prawej stronie zaczyna zabawę
zapraszając osobę o jakiejś cesze np. osobę która lubi góry lub która uczy
49
się w ekonomiku lub która gra na gitarze itp. Osoba, która poczuje się
zaproszona jak najszybciej zajmuje wolne miejsce. Jeżeli więcej niż jedna
osoba poczuje się wywołana, miejsce zajmuje ta, która uczyni to najszybciej.
Pozostali wracają na swoje miejsca, a zaprasza osoba, która teraz ma puste
miejsce po swojej prawej stronie.
Spółdzielnia
Siedzimy w kręgu, jedna osoba znajduje się w środku i wskazując na kogoś z
siedzących pyta, czy podobają mu się jego sąsiedzi. Jeżeli wskazany odpowie
„tak", musi szukać innej osoby. Jeżeli odpowie "nie" pyta się dalej na kogo
chciałby wymienić sąsiadów, wskazany wymienia dwa imiona. Jego sąsiedzi
muszą szybko zmienić się miejscami z wymienionymi osobami, aby stojący w
środku nie zdążył zająć miejsca. Osoba, która pozostała w środku zadaje
pytania itd. Wskazany człowiek może też odpowiedzieć na pytanie
"spółdzielnia" i wtedy wszyscy muszą zmienić swoje miejsce.
ZABAWY INTEGRACYJNE
Cebula
Celem tej sympatycznej zabawy jest poznanie ludzi o podobnym usposobieniu i
zainteresowaniach. Uczestnicy stoją parami twarzą do siebie, tworząc dwa
koła - zewnętrzne i wewnętrzne . Prowadzący podaje polecenia. Po każdym
wykonanym w parze zadaniu koło zew. przesuwa się o jedno miejsce w prawo.
Należy pamiętać aby z każdym nowym partnerem przywitać się, a po
wykonaniu polecenia pożegnać.
Przykładowe komendy:
-uśmiech -ulubiona pora roku
-wydarzenie z poprzedniego dnia -połaskotać partnera
-podanie ręki -ulubiony przedmiot
-co jadłem na śniadanie -czy masz przyjaciela
-powiedzieć krótki wyszukany komplement -dotknąć się nosami
-ulubiona książka z dzieciństwa -uściskać się
-zanucić początek ulubionej piosenki -ulubione zwierze
-podanie swojego imienia od tyłu -moje marzenie
-mój fragment Pisma Świętego -kim chciałbym być
-jaka była moja dzisiejsza modlitwa poranna itp.
-pogłaskać partnera pogłowie -powiedzieć szybko „suchą szosą Sasza szedł”
50
Można też ułożyć poważniejsze polecenia i wykorzystać tę zabawę na

poważnym wieczorze. Zasady pozostają te same, dobrze jest jednak zmienić
obowiązującą pozycję ze stojącej na siedzącą.
Węzeł gordyjski
Wszyscy uczestnicy stoją w kole, na dany znak zamykają oczy, wyciągają
przed siebie ręce i idą powoli do przodu, aż poczują, że mogą dosięgnąć osoby
z naprzeciwka. Kiedy wszyscy są już w środku starają się poszukać jakiejś
wolnej dłoni. Kiedy uczestnik ma już obie dłonie zajęte może otworzyć oczy.
W ten sposób powstaje kłębowisko ciasno połączonych rąk i ciał. Teraz trzeba
się z tego wyplątać, nie rozłączając dłoni. Jeśli się to uda, znowu powstaje
koło, (czasem dwa lub więcej). Jest to świetna zabawa dla wszystkich, jednak
liczba uczestników nie może być zbyt duża. Sprzyja integracji gdyż trzeba
się z innymi komunikować i pomagać im w „trudnych sytuacjach”.
Dłonie
Każdy z zamkniętymi oczami chodzi po sali i dotykając dłoni innych osób szuka
tych, które mu odpowiadają najbardziej. Kiedy znajdzie otwiera oczy i
sprawdza do kogo one należą, następnie może udać się na dalsze poszukiwania.
Kiedy już wszyscy znajdą „swoje” dłonie siadają w kręgu a następnie dzielą się
czyje dłonie wybrali i dlaczego.
Ja-piłka
Każdy przez chwilę stara się wyobrazić siebie jako piłkę, a później następuje
dzielenie, każdy charakteryzuje piłkę w którą się „wcielił” Niezwykle ważna
jest w tej zabawie szczerość i otwartość i dobrze jest to podkreślić przed
rozpoczęciem dzielenia.
Ja-zwierzę
Zasady tej zabawy są takie same jak poprzedniej, z tymże wyobrażamy siebie
jako zwierzę. Szukamy zwierzęcia którego cechy odnajdujemy w sobie samym.
Jeśli zabawę tę przeprowadzamy w małej grupie możemy dodatkowo polecić
by każdy narysował to zwierzę.
Historyjka ABC...
51
Dzielimy graczy na kilkuosobowe grupy. Zadaniem każdej grupy jest w

określonym czasie wymyślić historyjkę, w której występują po kolei wszystkie
litery alfabetu (na początku kolejnego słowa). Dobrze jest jeśli w tym mini
opowiadaniu wystąpią imiona osób układających historyjkę, np.:
Animator Bolek całą duszą eksponował....
Zabawa kończy się odczytaniem ułożonych historyjek i nagrodzeniem się
wzajemnie brawami.
Slajdy
Rozwieszamy prześcieradło i ustawiamy za nim lampę. Jedna z osób lub grupka
stoi przed ekranem i ma za zadanie odgadnięcie, kto znajduje się na tym
niewyraźnym slajdzie lub co on przedstawia. Reszta grupy stoi z tyłu i ustala,
kto będzie się pokazywał (rzucał cień). Można przybierać charakterystyczne
lub nietypowe pozy, tworzyć grupy, przedstawiać zwierzęta, itp. Po pewnym
czasie następuje zamiana ról.
Życiorys
Każdy z uczestników pisze na kartce początek swego życiorysu (2-3 zdania) i
składa tak by można zobaczyć tylko ostatnie zdanie. Następnie kartka
wędruje do osoby siedzącej po prawej stronie (wszystkie równocześnie) . Na
kartce, którą dostało się od sąsiada, piszemy znowu 2-3 zdania o sobie
zaginamy ją i podajemy dalej. Kiedy kartki obeszły już całe koło, każdy morze
opatrzyć swoją kartkę krótkim zakończeniem. Po kolei czytamy wszystkie
życiorysy.
W ten sam sposób można również tworzyć inne historyjki: romanse, bajki .
Porządki
Dzielimy graczy na dość liczne grupy (około 10 osób), ich zadaniem jest
ustawić się w jednym rzędzie według różnych właściwości: wzrostu, wielkości
butów, długości włosów, ciężaru, itp. Trzeba to jednak zrobić z zamkniętymi
oczami i nic nie mówiąc. Powyższe dwa warunki muszą być koniecznie
spełnione by zabawa była udana.
Rozmówki na temat
52
Uczestnicy dostają lub przygotowują kartki podzielone na kilka (np. cztery)

części. Na kolejnych częściach piszą odpowiedzi na zadane przez animatora
pytania, np.:
Co lubisz?
Czego nie lubisz?
O czym marzysz?
Co miłego przydarzyło ci się ostatnio?
Po napisaniu odpowiedzi wszyscy przyczepiają sobie kartki do ubrań i
wyruszają na poszukiwanie partnera do rozmowy. Rozmawiają przez chwilę na
dany temat, Odrywają tę część kartki, na której jest odpowiedź i szukają
następnej sympatycznej osoby, która ma na kartce taką samą liczbę
odpowiedzi.
Kurtyna
Materiały: duża materiałowa płachta , może być zasłonka lub rozłożony śpiwór
Dzielimy graczy na dwie równe grupy. Pomiędzy nimi dwie osoby rozpościerają
materiał tak by członkowie przeciwnych grup się nie widzieli. Wszyscy kucają i
każda grupa wybiera spośród siebie jedną osobę, która staje tuż przed
płachtą (pozostali nieco się cofają). Jej zadaniem jest jak najszybciej
powiedzieć imię osoby z przeciwnej drużyny, którą zobaczy po opuszczeni
materiału, (w razie potrzeby pozostali członkowie grupy mogą jej
podpowiadać). Wygrywa ten gracz, który zrobi to szybciej. Osoba przegrana
przechodzi do przeciwnej drużyny. Jest to bardzo sympatyczna zabawa,
ćwicząca refleks.
Okrzyk i gest
Uczestnicy dzielą się na cztery grupy. Każda z nich ustawia się w jednym rogu
sali. Zadanie ich polega na przygotowaniu okrzyku i towarzyszącego im gestu.
Okrzyk powinien być, np. „Hej!”, Cześć” itp. Grupy prezentują swoje okrzyki i
gesty. Następnie każda z grup wybiera spośród pokazanych ten zestaw, który
spodobał jej się najbardziej (może oczywiście pozostać przy swoim).
Następuje ponowna prezentacja i jeżeli wszystkie grupy wybrały ten sam
zestaw to integracja została osiągnięta - grę należy zakończyć. Jeżeli nie,
ponawiamy próby, licząc, że osiągniemy porozumienie, nie należy jednak
sztucznie przedłużać zabawy.
53
Kto czyta?
Zabawa ta świetnie nadaje się dla grup, które dopiero się spotkały i
uczestnicy nie znają się jeszcze zbyt dobrze. Połowa grupy zamyka oczy i
kładzie głowy na złożonych na stole ramionach. Ktoś z pozostałych zaczyna
czytać dowolny tekst. Może przy tym trochę zmienić głos. Jeżeli któraś z
osób mających zamknięte oczy, myśli, że wie, kto czyta, powinna się zgłosić
Jeżeli zgadnie, przechodzi do grupy czytających. Jeżeli nie, znowu zamyka
oczy i czeka na następną szansę. Żeby utrzymać dobre tempo i napięcie,
czytający powinni się dosyć często zmieniać.
Coś miłego
Każdy na kartce papieru pisze swoje imię i nazwisko. I korzystając z czyjejś
pomocy przyczepia ją sobie na plecach. Zadaniem wszystkich jest napisanie
sobie wzajemnie na plecach coś miłego: to co się nam w danej osobie podoba,
jakieś pozytywne cechy, które w niej zauważamy, itp.
Wizytówki
Uczestnikom pokazujemy różne „wizytówki” wcześniej przygotowane, na
których znajdują się, np. portret pewnej osoby wykonany lewa ręką, czyjaś
próbka pisma, włos jakiejś osoby, wypisane hobby. Uczestnicy mają zgadnąć,
czyja to „wizytówka”.
Porównania
Dwóch uczestników opuszcza salę. Reszta ustala o kim będzie mowa w
następnej części gry. Odgadujący wracają do grupy i mogą stawiać pytania
tylko w określony sposób:
Z jakim kwiatem, rośliną można porównać tę osobę?
Z jaką pogodą ...?
Z jaką muzyką ...?
Z jakim instrumentem muzycznym ...?
Z jakim zwierzęciem ...?
Z jakim kolorem ...?
Z jakim kamieniem szlachetnym ...?
Z jakim widokiem ...?
Z jakim samochodem,...? itd.
54
Na wszystkie pytania można w różny sposób odpowiedzieć. Na przykład na

pytanie: „Z jakim zwierzęciem można porównać daną osobę?”, można usłyszeć
odpowiedz: „Z pracowitą pszczołą”, „Z mrówką” itp. Odpowiadający muszą się
wystrzegać zbyt jednoznacznego patrzenia na osobę, o której mowa. Po
zgadnięciu, o kim mówiono, następuje zmiana odgadujących.
Chińskie szepty
Zabawa ta polega na przekazywaniu sobie wzajemnie różnych informacji, Nie
czynimy tego jednak bez pośrednio tylko wybieramy sobie posłańca i jego
prosimy o przekazanie informacji.
ZABAWY AKTYWIZUJĄCE
Słoneczko
Materiały: Po sześć małych karteczek dla każdego uczestnika, flamastry, dwa
arkusze papieru.
Temat: np. Cechy dobrego animatora
Każdy na czterech karteczkach zapisuje cztery różne, ważne jego zdaniem,
cechy dobrego animatora. Karteczki układamy na podłodze tworząc okrąg,
kartki z cechami powtarzającymi się układamy w promyczki. Dobieramy się w
pary i rozmawiamy np. o treści najdłuższych promyczków. Powracamy do
dwóch karteczek. Na jednej wpisujemy cechę dobrego animatora posiadaną
przez nas samych, na drugiej cechę dobrego animatora, której brak
zauważamy u siebie. Karteczki przyklejamy na arkuszach odpowiednio pod
hasłem: „moje mocne strony”, „Moje słabe strony”. W trójkach rozmawiamy o
treści plakatów.
Czas dyskusji około 20 min.
Dyskusja 2-4-8
Ta metoda polega na kilku etapach rozwiązywania problemu, wymiany
doświadczeń, poszukiwania odpowiedzi na pytanie.
Najpierw dyskusja na zadany temat toczy się w dwójkach. Osoby mogą
dobrać się w pary lub też być podzielone według jakiegoś kryterium (np.
podchodzą do siebie osoby, które się nie znają, siedzące naprzeciw itp.)
Prowadzący podaje czas rozmowy - zwykle powinno to być kilka minut (5-10) z
zaznaczeniem, że obie osoby powinny wypowiedzieć się na dany temat.
Następnie dwie dwójki przysiadają się do siebie i znów kilka minut
55
rozmawiają, przedstawiając wnioski jakie nasunęły się w rozmowie w parach.

Po kilku minutach prowadzący prosi o połączenie się czwórek w ósemki, które
mają za zadanie podsumować decyzje i przedstawić jej wyniki w postaci
punktów lub plakatu malowanego kredkami lub farbami (grupa poszukuje
przemawiających symboli, które ilustrują jej stanowisko) Wnioski wypisuje się
grubym pisakiem na dużym arkuszu szarego papieru tak, aby można je było
swobodnie odczytać.
Dyskusja - puste krzesło

Przygotowujemy cztery kartki z różnymi poglądami na wybrany temat i
ustawiamy je w różnych miejscach sali. Uczestnicy po zapoznaniu się z nimi,
wybierają ten z którym się utożsamiają i są gotowi go bronić. W ten sposób
tworzą się grupy wokół danych poglądów. Każda z nich wspólnie omawia swoje
stanowisko, a następnie wybiera reprezentanta. Wydelegowane w ten sposób
osoby zajmują miejsce na przygotowanych wcześniej pięciu krzesłach (jedno
zostaje puste). Rozpoczynają dyskusję i próbują bronić swoich stanowisk,
Pozostałe osoby w milczeniu przysłuchują się całej dyskusji, mogą zabrać głos
tylko i wyłącznie siadając na pustym krześle Nie mają jednak prawa dyskusji,
po wypowiedzi wracają na swoje miejsce. Ponieważ w czasie tej debaty mogą
pojawić się różne dziwne poglądy bardzo ważne jest by temu wszystkiemu
przysłuchiwał się ksiądz i na koniec podsumował dyskusję i wyjaśnił ewentualne
wątpliwości.
Burza mózgów
Uczestnicy spotkania na dużej kartce papieru wypisują swoje myśli na dany
temat. Czynią to równocześnie w dowolnych miejscach kartki. Zapisany arkusz
ukazuje poglądy uczestników na dany temat ,a jednocześnie ukierunkowuje
dalszą rozmowę.
Dyskusja na papierze
Dzielimy grupę na 4-osobowe zespoły, którym przydzielamy arkusz papieru. W
środku wpisujemy hasło. Następnie poszczególne osoby, każda w innym rogu
kartki , pisze swoją opinię na dany temat. Obracamy kartkę i każdy dopisuje
się do tego co napisał poprzednik. Można uzupełniać, a nawet przeciwstawiać
się temu, co napisano wcześniej.
56
Analiza tekstu
Każdy z uczestników otrzymuje określony tekst. Zadaniem czytającego jest
podkreślenie zdań, z którymi się nie zgadza oraz tych , które wyrażają jego
pogląd na dany temat. Ważny jest odpowiedni dobór tekstu – najlepiej, aby
zawierał również kontrowersyjne poglądy. Można zaproponować także inne
kryteria podkreślania tekstu np. to co mnie najbardziej dotknęło, zaskoczyło,
to czego nie rozumiem, itp.
Porównanie
Prosimy uczestników, aby znaleźli odpowiednie porównanie dotyczące
omawianego pojęcia, np. modlitwa to zanurzanie się w Bogu. Wypowiedzi nie
komentujemy, ale dzielimy się nimi.
Rysunek
Kiedy omawiamy jakieś pojęcia np. wspólnota, Kościół, można zaproponować
uczestnikom przedstawienie danego zagadnienia w formie rysunku. Po
wykonaniu każdy przedstawia swoje dzieło i wyjaśnia co narysował i dlaczego.
Wskazane jest by na początku zabawy podkreślić, że najważniejsza jest treść
rysunku, a nie sposób jego wykonania.
Wspólne rysowanie
Uczestnicy dobierają się po dwie osoby. Każda para na wspólnym arkuszu
papieru, trzymając razem kredkę, rysuje: dom, drzewo, słońce ... . Później
uczestnicy pokazują rysunki i omawiają jak się przy tej grze czuli, kto
przewodził itd.
Puzzle
Dość długie zdanie, związane z tematem spotkania, wypisujemy tak, że każde
słowo znajduje się na osobnej kartce. Część słów rozkładamy na podłodze lub
stole w odpowiedniej kolejności, resztę rozdajemy pomiędzy uczestników,
których zadaniem jest ułożyć całość sentencji.
Biorę z sobą
Metoda polega na dzieleniu się w przykładowy sposób: „Umówiłem się na
spotkanie i biorę z sobą: Odrobinę humoru żeby ją rozśmieszyć, czystą
57
chusteczkę żeby nie płakała, dobre buty żeby spacer był długi, akceptacje
żeby dobrze się przy mnie czuła.
Cztery kąty
Uczestnicy stoją pośrodku sali. Prowadzący zadaje pytania i ukazuje cztery
możliwe odpowiedzi. Wybór polega na udaniu się do odpowiedniego kąta, np. co
najbardziej cenisz w przyjaźni: Prawdę wierność, zrozumienie czy
dyspozycyjność?
Skala odpowiedzi
Wygłaszamy zdanie związane z podjętym tematem, Uczestnicy wyrażają
swoją opinię ustawiając się w odpowiedniej odległości od określonego punktu,
(lub ustawiając jakieś przedmioty w odpowiedniej odległości od określonego
punktu na stole), – im dalej, tym ocena jest mniej pozytywna. Wybrane osoby
motywują swój wybór.
Trzy kolorowe kartki

Każdy uczestnik otrzymuje trzy kolorowe karteczki (zieloną, żółtą, i
czerwoną). Prowadzący stawia problem. Uczestnicy przy pomocy kartek
określają swój stosunek do niej, przez podniesienie kartek:
Czerwonej – nie zgadzam się
Żółtej - chcę zapytać
Zielonej – zgadzam się, popieram
Prowadzący wyznacza, na podstawie uniesionych kartek osoby mówiące.
5 z 25
Każdy z uczestników dostaje kartkę z 25 cechami np. dobrego animatora,
chrześcijanina, Po pewnym czasie zakreśla cechy, które uważa za
najważniejsze, nie więcej niż pięć. Następnie uczestnicy łączą się w 5 osobowe
grupy i każdy przedstawia i broni cechy przez siebie wybrane. Po takim
przedstawieniu i omówieniu grupa wybiera wspólnie 5 cech, które po dyskusji
uważa za najbardziej istotne. Po tym cechy wybrane przez poszczególne
grupy zostają zapisane na dużym arkuszu papieru lub tablicy. Następnie
wszyscy zebrani po krótkich wypowiedziach, , głosują na cechy, które uważają
za najważniejsze, powstają wspólnie wybrane cechy. Można też nie
przygotowywać cech lecz polecić uczestnikom by sami je wymyślili.
58
Program z mojego imienia

Każdy uczestnik pisze na kartce pionowo litery swojego imienia, dopisując do
każdej z nich wyraz , który stanowi jednocześnie program jego postępowania,
myślenia pragnień. W tej formie można rozwijać również kluczowe słowa
podjętego tematu, np.
D- dzielenie się
akceptacja
R- radość
Obrazki
Potrzebna jest duża liczba różnokolorowych zdjęć powycinanych z gazet:
sceny z życia, przedmioty, kwiaty, budynki, ulice, ludzie itp. Uczestnicy
wybierają zdjęcia, które np.:
- oddają pozytywną cechą twojego charakteru
- najlepiej określają twojego przyjaciela
- obrazują twój pogląd na życie
Wybór należy uzasadnić.
List
Piszemy list do swojego przyjaciela, dzieląc się z nim w formie osobistej
refleksji, odkryciami i myślami, które są związane z tematem spotkania. Po
napisaniu wszyscy odczytujemy swoje listy.
Pantomima
Wybieramy w miarę krótkie cytaty z Pisma Świętego, przysłowia, zdania na
określany przez nas temat. Dzielimy grupę na mniejsze zespoły, z których
każdy ma przedstawić podany tekst w formie pantomimy, scenki z życia.
Przykład:
Gal 5, 22-23 – owoce Ducha Świętego. Dzielimy grupę na czteroosobowe
zespoły, z których każdy ma za zadanie przedstawić jeden z owoców Ducha
Świętego. Po przygotowaniu i przedstawieniu przez zespół reszta zgaduje co
było przedstawiane.
Pytania - odpowiedzi
59
Przygotowujemy kartki z różnymi pytaniami, które układamy na stole lub

podłodze. Następnie któryś z uczestników losuje jedną kartkę i po
przeczytaniu pytania wybiera osobę, która ma na nie odpowiedzieć
(wręczając karteczkę). Ta osoba po udzieleniu odpowiedzi sama losuje pytanie
i zabawa toczy się dalej.
Wędrująca kartka
Wszyscy uczestnicy siadają w kręgu. Każdy na karteczce pisze pytanie,
związane z danym tematem lub nurtującym go problemem (nie wolno zdradzić
kto będzie na nie odpowiadał). Po napisaniu na dany znak przekazujemy sobie
kartki (podkład muzyczny), aż do momentu „stop”. Następnie każdy z
uczestników , po namyśle odpowiada na problem, który jest zawarty na kartce,
którą aktualnie trzyma.
Drama
Wybieramy określony tekst, fragment Pisma Świętego, wydarzenie lub
przysłowie obrazujące omawiany temat. Na kartkach wypisujemy osoby i
przedmioty, znajdujące się w tekście. Uczestnicy losują kartki, a następnie
wczuwają się w wylosowaną postać czy przedmiot. Po odegraniu scenki lub
jedynie po ponownym odczytaniu tekstu, wszyscy siadają w kręgu i dzielą się
przeżyciami dot. swojej roli
Licytacja
Dzielimy uczestników na dwie grupy każda z nich wybiera swojego
przedstawiciela , który będzie miał prawo głosu (cała grupa ma tylko głos
doradczy). Prowadzący wybiera interesującą go dziedzinę i prosi o
zapisywanie na kartce lub tablicy haseł związanych z tą dziedziną. Wygrywa
ta grupa, która wciągu określonego czasu poda jak najwięcej tych haseł.
60
8. ZAJĘCIA PRAKTYCZNO – TECHNICZNE

8.1. Formy i rodzaje zajęć praktyczno – technicznych
Czym są zajęcia praktyczno – techniczne?

To wszystkie celowe działania własne uczestników zmierzające do wykonania
wytworu – plastycznego, technicznego, użytkowego lub zdobniczego.
Działania: twórcze i odtwórcze
Cele zajęć praktyczno – technicznych:

 zdobywanie konkretnej wiedzy i umiejętności
 rozwijanie swoich zdolności
 odkrywanie nowych zainteresowań
 nauka zaradności, przedsiębiorczości i rzetelności
 nauka szacunku dla ludzkiej pracy
 sprawdzenie swoich możliwości.
Zadania zajęć praktyczno – technicznych:

 Zabawa
 Integracja
 Uzupełnianie i wspomaganie innych form zajęć kolonijnych i obozowych
 Rozwijanie twórczego myślenia
 Rozwój estetyczny
Formy zajęć praktyczno – technicznych:

 Zajęcia indywidualne
 Zajęcia grupowe
 Praca zespołowa
 Praca zróżnicowana
 Zajęcia specjalistyczne i specyficzne
Rodzaje zajęć praktyczno – technicznych:

 Zajęcia plastyczne – malowanie, rysowanie, lepienie itp.
 Zajęcia techniczne – wytwarzanie rzeczy potrzebnych i użytecznych
 Zabawy dydaktyczne – nauka poprzez własną działalność manualną
 Zabawy integracyjne – plastyczno-techniczne
 Prace dekoracyjne i zdobnicze
61
Przykłady zajęć:
 Majsterkowanie – pionierka obozowa
 Dekoracje okolicznościowe
 Zdobnicwo obozowe
 Stroje i rekwizyty
 Pamiątki
 Prace plastyczne
8.2. Prace dekoracyjne i zdobnicze
Pionierka – kilka rad:

 Podstawą są sprawne narzędzia pracy. Jeśli nie potrafisz naostrzyć
i oprawić siekiery tak, aby nie spadała przez 10 dni, to naucz się albo oddaj
to w ręce fachowca, nawet za opłatą.
 Pomaluj narzędzia jaskrawymi kolorami, aby łatwiej było je dostrzec.
 Naucz chłopaków odkładania narzędzi na miejsce nie tylko po skończonym
dniu pracy, ale też po każdej czynności – to też jest wychowanie
gospodarcze.
 Wyznacz plac do cięcia i zaciosywania żerdzi, abyś potem nie zbierał
wiórów po całym obozie. Na ziemi warto też położyć starą płachtę – ułatwia
zbieranie wiórów.
 Zrób przed obozem ćwiczenia dla żółtodziobów, wykonajcie modelową
prycz i półkę, naucz wbijać gwoździe, robić zaciosy, ociosywać żerdzie. To
ci zaprocentuje na pionierce
 Używaj kartki i ołówka. Narysuj projekt, wytłumacz co i jak ma być
zrobione i dopiero bierzcie się do pracy.
 Używaj najpierw mózgu potem rąk,
 Przypomnij sobie ,po co ludzie wymyślili miarę zwijaną, kątomierz,
poziomnice i po co harcerz ma znać wymiary swojego ciała, nosić sznurek
w kieszeni.
 Nie prowadź żadnych spóźnionych prac po zmroku. W nikłym świetle latarki
łatwiej tylko o wypadek. Jeśli już trzeba coś nadgonić, wstańcie
następnego dnia wcześniej. Staraj się jednak tak planować ,by plan prac
nie był napięty – zaplanuj przerwy, rezerwę czasową.
 Staraj się w kręgu rady podzielić zadania miedzy zastępy podług ich sił.
 Podziel prace na etapy, wcześniejsze ich wykonanie nagradzaj.
62
8.3. Indywidualne zainteresowania uczestników, rozwój zainteresowań

uczestników
Popularyzowanie wiedzy i umiejętności technicznych:
 Wycieczki mające w programie zwiedzanie nowoczesnych zakładów pracy,

pokazywanie i objaśnianie sposobu funkcjonowania linii technologicznych
oraz wystawy gotowych wyrobów.
 Spotkania z ludźmi obcującymi z techniką w swojej pracy zawodowej –
inżynierami, elektronikami, informatykami ale również rzemieślnikami.
 Konkursy, zgaduj-zgadule, quizy na temat wynalazków technicznych oraz
obserwowanym przez uczestników postępie w tym zakresie.
Rozwój zainteresowań uczestników:

 Udostępnianie nowych dziedzin działalności twórczej
 Pokazywanie nowych ciekawych form i możliwości wykorzystania
dostępnych materiałów
 Rozwijanie zainteresowań
 Pozwolenie na własną eksploracje twórczą
 Rozwijanie twórczego myślenia
Zajęcia specjalistyczne:
Mogą one być zasadniczym celem programowym placówki (są przecież obozy
czy kolonie o bardzo wyspecjalizowanym charakterze, np. kolonie językowe,
muzyczne, folklorystyczne i wiele innych). Zajęcia specjalistyczne mogą być
realizowane w różnych formach np. zajęcia mające charakter minikonkursu na
najciekawsze zdjęcie wykonane w okolicy placówki.
Techniczny tor przeszkód:
 START
 ROWER - zadanie: założyć koło do roweru i jechać nim do kolejnych
punktów toru przeszkód (oceniamy czas i poprawność założenia koła
punktując to zadanie np. w skali od 1 do 10 pkt)
 PIŁKA I DRZEWO – zadanie: utnij krążek (polano o jednakowej grubości
dla wszystkich, ocena zależna od czasu – od 1 do 5 pkt
63
 MŁOTEK – zadanie: wbić w deskę gwóźdź (np. 4-calowy) uderzając

młotkiem dwukrotnie (ocena – 5 pkt, każde następne uderzenie 1 pkt mniej)
 TELEFON KOMÓRKOWY– zadanie: wyślij sms z informacją o przeszkodzie
na drodze np. kłoda (ocena zależna od czasu – od 1 do 5 pkt)
 KUCHNIA POLOWA – zadanie: z leżących elementów zbuduj kuchnię
polową (oceniamy czas i funkcjonalność zbudowanej kuchni, punkty od 1
do 10)
 LATARKA - zadanie: zamontuj baterię i zasygnalizuj koniec jazdy
(ocena od 1 do 5 pkt)
 META
pwd. Ewa Krakowiak
64
9. BEZPIECZEŃSTWO ŻYCIA I ZDROWIA UCZESTNIKÓW WYPOCZYNKU

9.1. Przepisy dotyczące bezpieczeństwa
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 r. w sprawie określenia
kąpiących się i uprawniających sporty wodne. (Dz. U. z dnia 7 czerwca 1997 r. Nr
57, poz. 358) wraz z załącznikami
65
10. ZAŁĄCZNIKI
10.1. Rozporządzenie z 21 stycznia 1997r.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ

z dnia 21 stycznia 1997 r.
w sprawie warunków, jakie muszą spełniać organizatorzy wypoczynku dla dzieci
i młodzieży szkolnej, a także zasad jego organizowania i nadzorowania.
Na podstawie art. 92a ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty
(Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 i Nr 106, poz. 496) zarządza się, co następuje:
§ 1. Organizatorzy wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej są obowiązani do zapewnienia bezpiecznych

warunków wypoczynku i właściwej opieki wychowawczej. Organizatorzy wypoczynku są również zobowiązani
zatrudniać odpowiednio przygotowaną kadrę pedagogiczną.
§ 2. Organizatorami wypoczynku mogą być szkoły i placówki, osoby prawne i fizyczne, a także jednostki
organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej.
§ 3. 1. Wypoczynek może być organizowany w formach wypoczynku wyjazdowego (np. kolonie, obozy,
zimowiska) i formach wypoczynku w miejscu zamieszkania (np. półkolonie, wczasy w mieście), zwanych dalej
"placówkami wypoczynku".
2. Liczba uczestników wypoczynku pozostających pod opieką jednego wychowawcy nie może przekraczać 20
osób, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, jeżeli przepisy w sprawie ogólnych warunków bezpieczeństwa i higieny nie
stanowią inaczej.
3. W przypadku dzieci do 10 roku życia liczba uczestników pozostających pod opieką jednego wychowawcy nie
może przekraczać 15 osób.
4. Liczba uczestników wypoczynku pozostających pod opieką jednego wychowawcy ulega zmniejszeniu, jeżeli
uczestnikami są dzieci i młodzież niepełnosprawna wymagająca stałej opieki lub pomocy. Zmniejszenie liczby
uczestników następuje w zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności.
§ 4. Wysokość opłat wnoszonych przez uczestników ustala organizator wypoczynku.
§ 5. Pierwszeństwo w korzystaniu z różnych form wypoczynku, finansowanych z budżetu państwa, mają dzieci:
1) będące sierotami, wychowankowie domów dziecka oraz innych placówek opiekuńczo-wychowawczych, a także
rodzin zastępczych,
2) z rodzin wielodzietnych, żyjących w trudnych warunkach materialnych,
3) z zaburzeniami somatycznymi potwierdzonymi zaświadczeniem lekarskim i zamieszkujące w środowisku
ekologicznie zagrożonym.
§ 6. 1. Placówka wypoczynku może podjąć działalność po przedstawieniu przez organizatora wypoczynku
kuratorowi oświaty właściwemu ze względu na lokalizację placówki:
1) karty kwalifikacyjnej obiektu (nie dotyczy obozów wędrownych oraz form wypoczynku organizowanych poza
granicami Rzeczypospolitej Polskiej),
2) danych dotyczących kwalifikacji pracowników pedagogicznych i kierownika placówki wypoczynku, a także
informacji o kwalifikacjach pracowników medycznych przewidzianych do zatrudnienia,
3) informacji na temat formy wypoczynku, liczby turnusów, czasu ich trwania oraz liczby uczestników,
66
4) programu pracy z dziećmi i młodzieżą,

5) w przypadku obozów wędrownych - przebiegu trasy.
2. Organizator wypoczynku poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej składa dokumenty, o których mowa w ust. 1
pkt 2-5, kuratorowi oświaty właściwemu ze względu na miejsce siedziby lub zamieszkania organizatora.
3. Organizator wypoczynku składa dokumenty, o których mowa w ust. 1, nie później niż na 14 dni przed
terminem rozpoczęcia działalności placówki wypoczynku.
4. Kurator oświaty, o którym mowa w ust. 1 i 2, wydaje organizatorowi wypoczynku spełniającemu wymagania
określone w ust. 1 zaświadczenie o zgłoszeniu placówki wypoczynku.
5. Kurator oświaty, o którym mowa w ust. 1, przesyła kuratorowi oświaty właściwemu ze względu na miejsce
siedziby lub zamieszkania organizatora wypoczynku informację o zgłoszonych placówkach w terminie 14 dni od
dnia zgłoszenia.
6. Wzór karty kwalifikacyjnej, o której mowa w ust. 1 pkt 1, określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.
§ 7. 1. Organy prowadzące szkoły lub dyrektorzy szkół upoważnieni przez te organy mogą udostępniać na
potrzeby placówek wypoczynku obiekty szkolne oraz urządzenia i tereny.
2. Zasady i warunki użytkowania obiektów szkolnych oraz urządzeń i terenów ustalane są w formie umowy
pomiędzy ich dysponentem a organizatorem wypoczynku.
§ 8. 1. Obiekt przeznaczony na placówkę wypoczynku musi spełniać wymogi dotyczące bezpieczeństwa i higieny
określone odrębnymi przepisami, a w przypadku organizacji wypoczynku dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej
obiekt musi być ponadto dostosowany do potrzeb wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności
uczestników wypoczynku.
2. Żywienie uczestników wypoczynku powinno odbywać się zgodnie z zasadami higieny oraz racjonalnego
żywienia określonymi w odrębnych przepisach.
§ 9. 1. Organizator wypoczynku zobowiązany jest zapewnić uczestnikom wypoczynku bezpieczne i higieniczne
warunki w czasie ich pobytu w placówce.
2. Uczestnicy wypoczynku korzystają z wyznaczonych kąpielisk pod opieką wychowawcy i przynajmniej jednego
ratownika z odpowiednimi kwalifikacjami.
3. Warunki korzystania z kąpieli, organizacji kąpielisk oraz organizowania wycieczek górskich i krajoznawczo-
turystycznych określają odrębne przepisy.
4. W razie wypadków uczestników wypoczynku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące postępowania w razie
wypadków w szkołach i placówkach publicznych.
5. Zasady organizowania opieki medycznej nad uczestnikami wypoczynku określają odrębne przepisy.
§ 10. 1. Uczestnicy przyjmowani są do placówek wypoczynku, organizowanych w formie wyjazdowej, na
podstawie karty kwalifikacyjnej.
2. Wzór karty kwalifikacyjnej uczestnika placówki wypoczynku określa załącznik nr 2 do rozporządzenia.
§ 11. 1. Placówką wypoczynku kieruje nauczyciel, czynny instruktor harcerski od stopnia podharcmistrza włącznie
lub inna osoba, posiadająca co najmniej trzyletni staż pracy opiekuńczo-wychowawczej lub dydaktyczno-
wychowawczej, spełniająca warunki określone w § 12 ust. 2. Przepis § 12 ust. 3 stosuje się odpowiednio.
2. Nauczyciel, czynny instruktor harcerski lub inna osoba, o których mowa w ust. 1, muszą posiadać
zaświadczenie o ukończeniu kursu dla kierowników placówek wypoczynku obejmującego program stanowiący
załącznik nr 3 do rozporządzenia.
67
3. Obowiązek posiadania zaświadczenia, o którym mowa w ust. 2, nie dotyczy osób zajmujących stanowiska
kierownicze w publicznych szkołach i placówkach.
4. Do obowiązków kierownika placówki wypoczynku należy w szczególności:
1) kierowanie placówką wypoczynku zgodnie z obowiązującymi przepisami,
2) opracowywanie planu pracy oraz rozkładu dnia placówki wypoczynku i kontrola ich realizacji,
3) ustalenie i przydzielenie szczegółowego zakresu czynności poszczególnym pracownikom,
4) kontrola wykonywania obowiązków przez pracowników,
5) zapewnienie uczestnikom placówki wypoczynku właściwej opieki i warunków bezpieczeństwa od momentu
przejęcia ich od rodziców (prawnych opiekunów) do czasu ponownego przekazania rodzicom (prawnym
opiekunom),
6) zapewnienie odpowiednich warunków zdrowotnych w placówce wypoczynku zgodnie z obowiązującymi
przepisami w zakresie stanu sanitarnego pomieszczeń i otoczenia,
7) na wniosek rodziców (prawnych opiekunów) informowanie o zachowaniu dzieci i młodzieży oraz ich stanie
zdrowia,
8) nadzór nad przestrzeganiem zasad racjonalnego żywienia.
§ 12. 1. W placówkach wypoczynku wychowawcami mogą być:
1) nauczyciele,
2) studenci szkół wyższych kierunków i specjalności, których program obejmuje przygotowanie pedagogiczne, po
odbyciu odpowiedniego przeszkolenia,
3) słuchacze kolegiów nauczycielskich i nauczycielskich kolegiów językowych, po odbyciu odpowiedniego
przeszkolenia,
4) osoby posiadające zaświadczenia o ukończeniu kursu dla wychowawców kolonijnych, obejmującego program
określony w załączniku nr 4 do rozporządzenia,
5) instruktorzy harcerscy od stopnia przewodnika włącznie,
6) przodownicy turystyki kwalifikowanej oraz instruktorzy Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego,
7) trenerzy i instruktorzy sportowi.
2. Osoby wymienione w ust. 1 pkt 4-7, podejmujące pracę wychowawcy w placówkach wypoczynku, powinny
spełniać następujące warunki:
1) mieć ukończone 18 lat życia,
2) posiadać co najmniej średnie wykształcenie, z zastrzeżeniem ust. 3,
3) posiadać odpowiednie warunki zdrowotne, potwierdzone zaświadczeniem lekarskim,
4) posiadać predyspozycje do pracy wychowawczej z dziećmi i młodzieżą.
3. Warunek określony w ust. 2 pkt 2 nie dotyczy instruktorów harcerskich, o których mowa w ust. 1 pkt 5,
pełniących funkcję wychowawcy w placówkach wypoczynku prowadzonych przez organizacje harcerskie.
4. Do obowiązków wychowawcy w placówce wypoczynku należy w szczególności:
1) zapoznanie się z kartami kwalifikacyjnymi uczestników wypoczynku,
2) prowadzenie dziennika zajęć, którego wzór stanowi załącznik nr 5 do rozporządzenia,
3) opracowywanie planów pracy wychowawczej grupy,
4) organizowanie zajęć zgodnie z rozkładem dnia,
5) sprawowanie opieki nad uczestnikami grupy w zakresie higieny, zdrowia, wyżywienia oraz innych czynności
opiekuńczych,
68
6) zapewnienie bezpieczeństwa uczestnikom grupy,

7) prowadzenie innych zajęć zleconych przez kierownika placówki wypoczynku.
§ 13. Kierownik lub przynajmniej jeden z wychowawców placówki wypoczynku organizowanej poza granicami
Rzeczypospolitej Polskiej powinien znać język obcy w stopniu umożliwiającym porozumienie się w kraju
docelowym.
§ 14. Kursy, o których mowa w § 11 ust. 2 oraz w § 12 ust. 1 pkt 4, mogą być organizowane przez kuratoria
oświaty i placówki doskonalenia nauczycieli, a także osoby prawne i fizyczne za zgodą i pod nadzorem kuratora
oświaty.
§ 15. Nadzór nad placówkami wypoczynku sprawuje właściwy ze względu na miejsce lokalizacji placówki kurator
oświaty.
§ 16. 1. W razie stwierdzenia prowadzenia placówki wypoczynku niezgodnie z obowiązującymi przepisami,
a w szczególności stwierdzenia warunków zagrażających zdrowiu lub bezpieczeństwu uczestników placówki, organ
sprawujący nadzór nad placówką może zawiesić funkcjonowanie placówki lub - w przypadku otrzymania wniosku
odpowiedniego organu- zlikwidować placówkę. W tym przypadku organizator wypoczynku jest obowiązany
przenieść uczestników do innego obiektu, spełniającego warunki wymagane odrębnymi przepisami, lub zapewnić
uczestnikom niezwłoczny powrót do miejsca zamieszkania.
2. Organ sprawujący nadzór nad placówką wypoczynku zawiadamia o zawieszeniu funkcjonowania lub likwidacji
placówki kuratora oświaty właściwego ze względu na miejsce siedziby lub zamieszkania organizatora wypoczynku.
§ 17. Formę gospodarki finansowej placówki wypoczynku określa jej organizator.
§ 18.Traci moc rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 lipca 1993 r. w sprawie rodzajów, organizacji
i zasad działania publicznych placówek wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej (Dz. U. Nr 67, poz. 323
i z 1994 r. Nr 101, poz. 494).
§ 19. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 marca 1997 r.
Minister Edukacji Narodowej:J.J. Wiatr
Przytoczony tekst nie zawiera załączników, gdyż wszystkie zostały zmienione przez rozporządzenie z 9 grudnia 2009r.
69
10.2. Rozporządzenie z 9 grudnia 2009r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ1)
z dnia 9 grudnia 2009 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków,

jakie muszą spełniać organizatorzy wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej,
a także zasad jego organizowania i nadzorowania
Na podstawie art. 92a ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256,
poz. 2572, z późn. zm.2)) zarządza się, co następuje:
§ 1. W rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 stycznia 1997 r. w sprawie warunków, jakie
muszą spełniać organizatorzy wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej, a także zasad jego organizowania
i nadzorowania (Dz. U. Nr 12, poz. 67 i Nr 18, poz. 102) wprowadza się następujące zmiany:
1) w § 3 uchyla się ust. 1;
2) § 6 otrzymuje brzmienie:
"§ 6. 1. Organizator wypoczynku może zorganizować wypoczynek po przedstawieniu kuratorowi oświaty,
właściwemu ze względu na miejsce siedziby lub zamieszkania organizatora, zgłoszenia wypoczynku, którego wzór
określa załącznik nr 1 do rozporządzenia, zawierającego:
1) dane dotyczące organizatora wypoczynku,
2) informację na temat formy wypoczynku, czasu trwania wypoczynku i liczby uczestników wypoczynku,
3) dane dotyczące kwalifikacji pracowników pedagogicznych lub wolontariuszy i kierownika wypoczynku,
4) informację na temat programu pracy z dziećmi i młodzieżą,
5) informację na temat rodzaju zakwaterowania, miejsca wypoczynku i opieki medycznej podczas
wypoczynku,
6) w przypadku obozów wędrownych - informację na temat przebiegu trasy obozu wędrownego.
2. Do zgłoszenia wypoczynku, o którym mowa w ust. 1, organizator wypoczynku dołącza:
1) w przypadku organizowania wypoczynku w obiekcie hotelarskim lub innym obiekcie, w którym są
świadczone usługi hotelarskie, o którym mowa w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 sierpnia
2004 r. w sprawie obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których są świadczone usługi hotelarskie (Dz. U.
z 2006 r. Nr 22, poz. 169) - kopię wydanej właścicielowi, zarządcy lub użytkownikowi obiektu opinii właściwej
miejscowo komendy powiatowej (miejskiej) Państwowej Straży Pożarnej lub protokołu okresowej kontroli
Państwowej Straży Pożarnej, o której mowa w § 4 ust. 1 pkt 2 tego rozporządzenia,
2) w przypadku organizowania wypoczynku w obiekcie używanym okazjonalnie do wypoczynku:
a) szkic poszczególnych pomieszczeń obiektu, z określeniem ich funkcji, zawierający szkic pomieszczenia do
spania, stołówki i pomieszczeń do zajęć wychowawczo-rekreacyjnych,
b) kopię wydanej właścicielowi, zarządcy lub użytkownikowi obiektu opinii właściwej miejscowo komendy
powiatowej (miejskiej) Państwowej Straży Pożarnej lub protokołu okresowej kontroli Państwowej Straży Pożarnej,
w zakresie spełnienia przez obiekt wymagań przeciwpożarowych,
3) w przypadku organizowania wypoczynku bez stałej infrastruktury komunalnej, w szczególności obozów pod
namiotami:
70
a) szkic sposobu zagospodarowania terenu przeznaczonego na obóz, zawierający szkic rozmieszczenia

poszczególnych części obozu: mieszkalnej, żywieniowej, zespołu służby zdrowia, umywalni, ustępów,
b) kopię wydanej właścicielowi, zarządcy lub użytkownikowi obiektu lub terenu opinii właściwej miejscowo
komendy powiatowej (miejskiej) Państwowej Straży Pożarnej lub protokołu okresowej kontroli Państwowej Straży
Pożarnej, w zakresie spełnienia przez obiekt lub teren wymagań przeciwpożarowych.
3. W przypadku organizowania wypoczynku poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej oraz wypoczynku
trwającego do 5 dni, organizowanego dla nie więcej niż 25 uczestników, organizator wypoczynku może
zorganizować wypoczynek po przedstawieniu kuratorowi oświaty, właściwemu ze względu na miejsce siedziby lub
zamieszkania organizatora, zgłoszenia wypoczynku, którego wzór określa załącznik nr 2 do rozporządzenia.
4. Organizator wypoczynku przedstawia kuratorowi oświaty zgłoszenie wypoczynku, o którym mowa w ust. 1
i 3, w wersji papierowej i elektronicznej, począwszy od dnia 1 marca i 1 października odpowiednio w przypadku
wypoczynku organizowanego w okresie ferii letnich i ferii zimowych, nie później jednak niż na 21 dni przed
terminem rozpoczęcia wypoczynku."
3) po § 6 dodaje się § 6a-6d w brzmieniu:
"§6a. 1. W przypadku stwierdzenia braków lub nieprawidłowości w zgłoszeniu wypoczynku, o którym mowa
w § 6 ust. 1 i 3, kurator oświaty niezwłocznie wzywa organizatora wypoczynku do ich uzupełnienia lub
poprawienia w wyznaczonym terminie.
2. Zgłoszenie wypoczynku poprawione lub uzupełnione w terminie wywołuje skutki od chwili jego wniesienia.
§ 6b. 1. Kurator oświaty, właściwy ze względu na miejsce siedziby lub zamieszkania organizatora wypoczynku,
w terminie 7 dni roboczych od dnia otrzymania zgłoszenia wypoczynku, o którym mowa w § 6 ust. 1 i 3, wydaje
organizatorowi wypoczynku zaświadczenie o zgłoszeniu wypoczynku.
2. Niezwłocznie po wydaniu zaświadczenia o zgłoszeniu wypoczynku, kurator oświaty, o którym mowa w ust.
1, przesyła kuratorowi oświaty, państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu i komendantowi
powiatowemu (miejskiemu) Państwowej Straży Pożarnej, właściwym ze względu na miejsce lokalizacji
wypoczynku, wersję elektroniczną zgłoszenia wypoczynku, o którym mowa w § 6 ust. 1 i3, wraz z załącznikami
wymienionymi w § 6 ust. 2, nie ujawniając:
1) w przypadku gdy organizatorem wypoczynku jest osoba fizyczna - numeru PESEL,
2) danych dotyczących kwalifikacji kierownika wypoczynku zawartych w części A.5 załącznika nr 1 do
rozporządzenia,
3) danych zawartych w części A.6 załącznika nr 1 do rozporządzenia,
4) danych dotyczących kwalifikacji kierownika wypoczynku oraz danych dotyczących wychowawców,
zawartych w części 4 załącznika nr 2 do rozporządzenia.
§ 6c. 1. Niezwłocznie po wydaniu zaświadczenia o zgłoszeniu wypoczynku, kurator oświaty, o którym mowa w
§ 6b ust. 1, podaje do publicznej wiadomości informację o wydanych zaświadczeniach o zgłoszeniu wypoczynku
poprzez umieszczenie w publicznej bazie następujących danych:
1) w przypadku gdy organizatorem wypoczynku jest szkoła, placówka, osoba prawna, jednostka organizacyjna
nie-posiadająca osobowości prawnej - numeru zaświadczenia o zgłoszeniu wypoczynku, nazwy organizatora
wypoczynku i jego danych teleadresowych (adres siedziby, numery telefonów i faksów, adresy poczty
elektronicznej), liczby uczestników wypoczynku, terminu i miejsca lokalizacji wypoczynku (miejscowość, powiat
i województwo),
71
2) w przypadku gdy organizatorem wypoczynku jest osoba fizyczna - numeru zaświadczenia o zgłoszeniu
wypoczynku, liczby uczestników wypoczynku, terminu i miejsca lokalizacji wypoczynku (miejscowość, powiat
i województwo), z zastrzeżeniem ust. 2.
2. Kurator oświaty ujawnia imię i nazwisko organizatora wypoczynku oraz jego dane teleadresowe (adres
zamieszkania oraz adres do korespondencji, jeżeli jest inny niż adres zamieszkania, numery telefonów i faksów,
adresy poczty elektronicznej) na pisemny wniosek zainteresowanych.
3. Dane zawarte w publicznej bazie danych, o której mowa w ust. 1, oraz zasobach informatycznych
kuratorów oświaty i służb, o których mowa w § 6b ust. 2, są usuwane corocznie w dniach 30 września i 31 marca
odpowiednio w przypadku wypoczynku organizowanego w okresie ferii letnich i ferii zimowych.
§ 6d. Organizator wypoczynku niezwłocznie informuje kuratora oświaty, właściwego ze względu na miejsce
siedziby lub zamieszkania organizatora wypoczynku, o zmianach okoliczności objętych zgłoszeniem wypoczynku,
o którym mowa § 6 ust. 1 i 3, lub załącznikami wymienionymi w § 6 ust. 2."
4) w § 8 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
"1. Obiekt albo teren, w którym ma być zorganizowany wypoczynek, musi spełniać wymogi dotyczące
bezpieczeństwa, ochrony przeciwpożarowej, warunków higieniczno-sanitarnych oraz ochrony środowiska
określonych przepisami o ochronie przeciwpożarowej, Państwowej Inspekcji Sanitarnej i ochronie środowiska,
a w przypadku organizacji wypoczynku z udziałem dzieci i młodzieży niepełnosprawnej - obiekt musi być ponadto
dostosowany do potrzeb wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności uczestników wypoczynku."
5) w § 9 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
"1. Organizator wypoczynku jest obowiązany zapewnić uczestnikom wypoczynku bezpieczne i higieniczne
warunki w czasie wypoczynku."
6) § 10-12 otrzymują brzmienie:
"§ 10. 1. Uczestnicy wypoczynku, w celu wzięcia udziału w wypoczynku, składają organizatorowi wypoczynku
karty kwalifikacyjne.
2. Wzór karty kwalifikacyjnej uczestnika wypoczynku określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.
§ 11. 1. Wypoczynkiem kieruje nauczyciel, czynny instruktor harcerski w stopniu co najmniej podharcmistrza
lub inna osoba, posiadająca co najmniej trzyletni staż pracy opiekuńczo-wychowawczej lub dydaktyczno-
wychowawczej, spełniająca warunki określone w § 12 ust. 2. Przepis § 12 ust. 3 stosuje się odpowiednio.
2. Nauczyciel, czynny instruktor harcerski lub inna osoba, o których mowa w ust. 1, muszą posiadać
zaświadczenie o ukończeniu kursu dla kierowników wypoczynku obejmującego program stanowiący załącznik nr 4
do rozporządzenia.
3. Obowiązek posiadania zaświadczenia, o którym mowa w ust. 2, nie dotyczy osób zajmujących stanowiska
kierownicze w szkołach i placówkach.
4. Do obowiązków kierownika wypoczynku należy w szczególności:
1) kierowanie wypoczynkiem zgodnie z obowiązującymi przepisami,
2) opracowywanie planu pracy oraz rozkładu dnia wypoczynku i kontrola ich realizacji,
3) ustalenie i przydzielenie szczegółowego zakresu czynności poszczególnym pracownikom,
4) kontrola wykonywania obowiązków przez pracowników,
5) zapewnienie uczestnikom wypoczynku właściwej opieki i warunków bezpieczeństwa od momentu przejęcia
ich od rodziców (prawnych opiekunów) do czasu ponownego przekazania rodzicom (prawnym opiekunom),
72
6) zapewnienie odpowiednich warunków zdrowotnych i higieniczno-sanitarnych w miejscu wypoczynku

zgodnie z obowiązującymi przepisami w zakresie stanu sanitarnego pomieszczeń i otoczenia,
7) informowanie o zachowaniu dzieci i młodzieży oraz ich stanie zdrowia - na wniosek rodziców (prawnych
opiekunów),
8) zapewnienie zróżnicowanej diety uczestnikom wypoczynku,
9) przechowywanie dostarczonych przez organizatora wypoczynku kopii dokumentów poświadczających
kwalifikacje pracowników pedagogicznych lub wolontariuszy.
§ 12. 1. Wychowawcami w różnych formach wypoczynku mogą być:
1) nauczyciele,
2) studenci szkół wyższych kierunków i specjalności, których program obejmuje przygotowanie pedagogiczne,
po odbyciu odpowiedniego przeszkolenia,
3) słuchacze kolegiów nauczycielskich i nauczycielskich kolegiów językowych, po odbyciu odpowiedniego
przeszkolenia,
4) osoby posiadające zaświadczenia o ukończeniu kursu dla wychowawców kolonijnych, obejmującego
program określony w załączniku nr 5 do rozporządzenia,
5) instruktorzy harcerscy w stopniu co najmniej przewodnika,
6) przodownicy turystyki kwalifikowanej oraz instruktorzy Polskiego Towarzystwa Turystyczno-
Krajoznawczego,
7) trenerzy i instruktorzy sportowi.
2. Osoby wymienione w ust. 1 pkt 4-7 powinny spełniać następujące warunki:
1) mieć ukończone 18 lat życia,
2) posiadać co najmniej średnie wykształcenie, z zastrzeżeniem ust. 3.
3. Warunek określony w ust. 2 pkt 2 nie dotyczy instruktorów harcerskich, o których mowa w ust. 1 pkt 5,
pełniących funkcję wychowawcy w formach wypoczynku prowadzonych przez organizacje harcerskie.
4. Do obowiązków wychowawcy należy w szczególności:
1) zapoznanie się z kartami kwalifikacyjnymi uczestników wypoczynku,
2) prowadzenie dziennika zajęć, którego wzór stanowi załącznik nr 6 do rozporządzenia,
3) opracowywanie planów pracy wychowawczej grupy,
4) organizowanie zajęć zgodnie z rozkładem dnia,
5) sprawowanie opieki nad uczestnikami grupy w zakresie higieny, zdrowia, wyżywienia oraz innych czynności
opiekuńczych,
6) zapewnienie bezpieczeństwa uczestnikom grupy,
7) prowadzenie innych zajęć zleconych przez kierownika wypoczynku."
7) po § 12 dodaje się § 12a w brzmieniu:
"§ 12a. Organizatorzy wypoczynku są obowiązani przechowywać kopie dokumentów poświadczających
kwalifikacje pracowników pedagogicznych i kierownika wypoczynku."
8) § 15 i 16 otrzymują brzmienie:
"§ 15. Nadzór nad wypoczynkiem sprawuje kurator oświaty właściwy ze względu na miejsce lokalizacji
wypoczynku.
§ 16. 1. W razie stwierdzenia prowadzenia wypoczynku niezgodnie z obowiązującymi przepisami,
a w szczególności stwierdzenia warunków zagrażających zdrowiu lub bezpieczeństwu uczestników wypoczynku,
73
organ sprawujący nadzór nad wypoczynkiem może zawiesić prowadzenie wypoczynku przez organizatora
wypoczynku lub - w przypadku otrzymania wniosku odpowiedniego organu -zdecydować o zakończeniu
prowadzenia wypoczynku przez organizatora wypoczynku. W tym przypadku organizator wypoczynku jest
obowiązany przenieść uczestników do innego obiektu, spełniającego warunki wymagane odrębnymi przepisami,
lub zapewnić uczestnikom niezwłoczny powrót do miejsca zamieszkania.
2. Organ sprawujący nadzór nad wypoczynkiem zawiadamia o zawieszeniu lub zakończeniu prowadzenia
wypoczynku przez organizatora wypoczynku kuratora oświaty właściwego ze względu na miejsce siedziby lub
zamieszkania organizatora wypoczynku."
9) uchyla się § 17;
10) dotychczasowe załączniki nr 1-5 otrzymują brzmienie określone w załącznikach nr 1-5 do niniejszego
rozporządzenia;
11) dodaje się załącznik nr 6 w brzmieniu określonym w załączniku nr 6 do niniejszego rozporządzenia.
§ 2. 1. Organizatorom wypoczynku, którzy przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia złożyli
dokumenty w celu zgłoszenia placówki wypoczynku, kurator oświaty wydaje zaświadczenie o zgłoszeniu placówki
wypoczynku zgodnie z dotychczasowymi przepisami.
2. Organizowanie placówek wypoczynku przez organizatorów wypoczynku, o których mowa w ust. 1, oraz
nadzór nad tymi placówkami wypoczynku odbywa się na dotychczasowych zasadach.
§ 3. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 marca 2010 r.
Minister Edukacji Narodowej: K. Hall
1)
Minister Edukacji Narodowej kieruje działem administracji rządowej - oświata i wychowanie, na podstawie § 1
ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 listopada 2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu
działania Ministra Edukacji Narodowej (Dz. U. Nr 216, poz. 1591).
2)
Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 273, poz. 2703 i Nr 281,
poz. 2781, z 2005 r. Nr 17, poz. 141, Nr 94, poz. 788, Nr 122, poz. 1020, Nr 131, poz. 1091, Nr 167, poz. 1400 i
Nr 249, poz. 2104, z 2006 r. Nr 144, poz. 1043, Nr 208, poz. 1532 i Nr 227, poz. 1658, z 2007 r. Nr 42, poz. 273,
Nr 80, poz. 542, Nr 115, poz. 791, Nr 120, poz. 818, Nr 180, poz. 1280 i Nr 181, poz. 1292, z 2008 r. Nr 70, poz.
416, Nr 145, poz. 917, Nr 216, poz. 1370 i Nr 235, poz. 1618 oraz z 2009 r. Nr 6, poz. 33, Nr 31, poz. 206, Nr 56,
poz. 458 i Nr 157, poz. 1241.
74
Załączniki do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej

z dnia 9 grudnia 2009 r. (poz. 1696)
Załącznik nr 1
75
76
77
78
79
80
81
Załącznik nr 2
82
83
Załącznik nr 3
84
85
86
Załącznik nr 4
PROGRAM KURSU INSTRUKTAŻOWEGO DLA KIEROWNIKÓW WYPOCZYNKU
Liczba
Lp. Temat Formy realizacji
godzin
1 1 wykłady
Planowanie pracy wychowawczej
1 dwiczenia
2 Organizacja wypoczynku dzieci i młodzieży:

- podział na grupy 1 wykłady
- wybór samorządu
- rada kolonii -obozu
- rozkład dnia 1 dwiczenia
- rada wychowawców
3 Bezpieczeostwo życia i zdrowia uczestników:

obowiązujące przepisy:
- podczas przejazdu na miejsce wypoczynku 2 wykłady
- w czasie trwania wypoczynku
-przeciwpożarowe
- w czasie kąpieli
- w czasie poruszania się po drogach
- w czasie wycieczek (pieszych, rowerowych, autokarowych,
górskich, spływów kajakowych)
- normy żywienia 1 dwiczenia
- abc ratownictwa przedmedycznego (pierwsza pomoc)
- zasady obsługi urządzeo elektrycznych
4 Organizacja pracy kierownika wypoczynku z personelem

1 wykłady
pedagogicznym i administracyjno-obsługowym
5 Prowadzenie dokumentacji wypoczynku 1 wykłady

- obowiązujące przepisy: 1 dwiczenia
6 wykłady
4 dwiczenia
Razem 10 godzin
Załącznik nr 5
PROGRAM KURSU PRZYGOTOWAWCZEGO DLA KANDYDATÓW NA WYCHOWAWCÓW WYPOCZYNKU
Lp. Temat Liczba Formy realizacji

godzin
1 Organizacja wypoczynku dzieci i młodzieży:

- koordynacyjna rola władz oświatowych
- formy wypoczynku 2 wykłady
- organizatorzy wypoczynku
- podstawy prawne i obowiązujące przepisy
2 Organizacja zajęd w czasie trwania wypoczynku:

- rada wychowawców
- grupa jako zespół wychowawczy 2 wykłady
- organizacjażycia, rozkład dnia
- regulamin uczestnika
87
3 Planowanie pracy wychowawczo-opiekuoczej: 2 wykłady

- opracowanie planu wychowawczego grupy
- metody i formy realizacji planów wychowawczych
- dokumentacja wychowawcy 1 dwiczenia
4 Obowiązki wychowawcy grupy 2 wykłady
5 Wychowanie fizyczne i sport:

- cele i zadania wychowania fizycznego 1 wykłady
- masowa nauka pływania
- gry i zabawy ruchowe
- zajęcia z gier zespołowych
-lekkoatletyka 5 dwiczenia
- olimpiady sportowe itp.
6 Turystyka i krajoznawstwo:
- cele i zadania turystyki i krajoznawstwa w pracy wychowawczej w 1 wykłady
trakcie wypoczynku
- organizacja wycieczek
- organizacja biwaków 4 dwiczenia
- gry terenowe itp.
7 Zajęcia kulturalno-oświatowe:
Cele i zadania zajęd kulturalno-oświatowych:
1 wykłady
- organizacja zajęd kulturalno-oświatowych
- elementy kulturalne zajęd w programie dnia
- gry i zabawyświetlicowe
- konkursy, wystawy, dyskusje
- śpiew, muzyka, zabawy ze śpiewem
4 dwiczenia
- organizacja uroczystości, imprez, wieczornic, ognisk
- prowadzenie kroniki
8 Zajęcia praktyczno-techniczne:
Cele i zadania zajęd praktyczno-technicznych: 1 wykłady
- formy i rodzaje zajęd praktyczno-technicznych
- prace dekoracyjne i zdobnicze
- indywidualne zainteresowania uczestników 1 dwiczenia
- rozwój zainteresowao uczestników
9 Prace społecznie użyteczne:

Cele i zadania prac społecznie użytecznych:
- wychowawcze znaczenie prac społecznie użytecznych
2 wykłady
- prace w zakresie samoobsługi
- prace na rzecz miejsca wypoczynku
- prace na rzecz środowiska
10 Bezpieczeostwo życia i zdrowia uczestników wypoczynku: 4 wykłady

- przepisy dotyczące bezpieczeostwa
- przepisy dotyczące zdrowia i higieny w miejscu wypoczynku 3 dwiczenia
18 wykłady
18 dwiczenia
Razem: 36 godzin
88
Załącznik nr 6
89
90
91
92
93
94
10.3. Plan pracy kolonii zuchowej i obozu harcerskiego
ZWIĄZEK HARCERSTWA POLSKIEGO

Hufiec Katowice
Program
koloni zuchowej „W 14 dni dookoła świata”
i obozu harcerskiego „АВТОМОБИЛЬ”
IX Środowiskowego Szczepu Harcerskiego „Ogieo”
im. Jana Jakuba Wawrzyniaka
Krynica Morska
17.07 – 01.08.2010r.
95
I Założenia organizacyjne:
1. Organizator:
Organizatorem obozu i kolonii jest kadra IX ŚSH „Ogieo” im. Jana Jakuba Wawrzyniaka działająca przy
Hufcu ZHP Katowice.
2. Rodzaj obozu:
Obóz stały pod namiotami.
3. Termin:
Od 17 lipca do 1 sierpnia 2010 r. tj. 16 dni (wyjazd 17.07 – wieczorem, powrót 01.08 – rano).
4. Krótki opis miejsca wraz z charakterystyką otoczenia:

Ośrodek obozowy znajduje się w otoczeniu wspaniałych nadmorskich borów sosnowych
Parku Krajobrazowego Mierzei Wiślanej. Okolica charakteryzuje się specyficznym mikroklimatem, na
który składają się bardzo korzystne warunki nasłonecznienia, duża czystośd i przezroczystośd
powietrza wzbogaconego aerozolem morskim.
Zakwaterowanie w namiotach typu NS i N10 z drewnianymi podłogami wyposażonymi
w łóżka typu „kanadyjka” z materacem i kocami, półką namiotową, wieszakiem na okrycia
wierzchnie. Toalety typu latryna. Umywalnie i prysznice z bieżącą zimną i ciepłą wodą. Strzeżona
plaża. Zaplecze kuchenne wyposażone w urządzenia elektryczne i gazowe oraz stołówka znajdują się
w przestronnej wiacie. Ośrodek dysponuje szpitalikiem polowym, ambulatorium medycznym
z podstawowym wyposażeniem.
5. Charakterystyka uczestników:
Uczestnikami są członkowie oraz przyjaciele IX Środowiskowego Szczepu Harcerskiego
„Ogieo” im. Jana Jakuba Wawrzyniaka - dzieci i młodzież w wieku od 7 do 18 lat. Najmłodsze dzieci,
w wieku od 7 do 10 lat (nauczanie zintegrowane w szkole podstawowej) będą uczestniczyły w kolonii
zuchowej, natomiast starsi wezmą udział w obozie harcerskim. Zuchy w większości wyjeżdżają
pierwszy raz na kolonię, natomiast harcerze są grupą dośd niejednorodną (częśd z nich jedzie
pierwszy raz, natomiast większośd jedzie 2, 3 lub nawet 4 raz).
6. Kadra obozu:
Imię i nazwisko stopieo wiek funkcja na obozie/koloni
Kadra młodzieżowa:
Imię i nazwisko stopieo wiek funkcja na obozie/koloni
II Założenia programowe kolonii:

1. Fabuła:
Fabuła koloni będzie związana z wyzwaniem pana Fogga: czy zuchy zdołają pokonad w 14 dni
tą samą trasę, co on w 80 dni. Jednym z warunków wyzwania będzie dokonanie tego przyjaznymi dla
środowiska środkami lokomocji.
Zuchy w czasie podróżowania po świecie trafią do ATEN – kraju bogów i olimpiady, gdzie
będą mogły się przekonad, że „sport to zdrowie” (poprzez pomoc Zeusowi w odzyskaniu jego berła
władzy czyli Pioruna). Następnym przystankiem będzie DZIKI ZACHÓD, gdzie zuchy poznają kowbojów
i Indian, którzy nauczą ich, jak zdrowo się odżywiad i leczyd rany. Przed wyruszeniem w dalsza drogę
96
zuchy będą musiały zdad egzamin. Dalszą drogę zuchy pokonają pod presją czasu, ale tylko prawdziwi
podróżnicy wygrają zakład z Filiasem Foggiem.
2. Cele:
Celem obozu jest zapewnienie jego uczestnikom aktywnego wypoczynku po całorocznej pracy
szkolnej. Podczas podróży dookoła świata, uczestnicy będą mieli okazję rozwinąd swoją wyobraźnię,
zdolności manualne, sprawnośd fizyczną. Poprawią również swoją wiedzę nt. ekologii.
3. Zamierzenia:
 Uczestnicy potrafią odpoczywad w sposób zdrowy i aktywny.
 Uczestnicy znają mity greckie, kulturę i zwyczaje Indian oraz kowbojów.
 Uczestnicy wiedzą jak ekologicznie podróżowad i zachowywad się w różnych codziennych
czynnościach.
4. Sprawności
Kolonia zuchowa stwarza wspaniałą okazję do przebywania na świeżym powietrzu,
w lesie, gdzie można podpatrywad życie jego mieszaoców. Podczas zdobywania jedynego, za to
bardzo rozbudowanego cyklu sprawnościowego- Indianina- postaramy się umożliwid zuchom
zdobycie wielu sprawności indywidualnych, m.in. bajarz, dekorator, gimnastyk, rzeźbiarz, śpiewak,
turysta, zielarz, plastyk.
5. Regulaminy:
 Zgodne z książką pracy obozu i Statutem ZHP.
 Regulamin uczestnika wypoczynku.
 Regulamin placówki.
6. Ramowy rozkład dnia:

07.30 pobudka
07.35 powitanie dnia + gimnastyka poranna
08.00 śniadanie
09.00 porządki
09.15 apel
13.30 obiad
18.30 kolacja
21.45 czytanie bajek
22.00 cisza nocna
III Założenia programowe obozu:

1. Fabuła:
Harcerze jeszcze w czasie trwania roku harcerskiego zostali powiadomieni, że na Mierzei
Wiślanej odnaleziono dziwną maszynę z napisem АВТОМОБИЛЬ. Pobieżna badania ujawniły, że
97
znalezisko jest prawdopodobnie uszkodzonym wehikułem czasu. Naszym zadaniem jest dotrzed do
wehikułu, sprawdzenie jego działania i ewentualne naprawienie go.
W czasie trwania obozu harcerze przeniosą się do różnych epok i miejsc, takich jak:
starożytna Grecja, czasy Hammurabiego, Dziki Zachód oraz poznają wiele ciekawych postaci.
Różnorodnośd miejsc i zadao ma zapewnid uczestnikom wiele wrażeo i ciekawych doświadczeo.
2. Cele:
Celem obozu jest zapewnienie jego uczestnikom aktywnego wypoczynku po całorocznej pracy
szkolnej. Podczas obcowania z wehikułem uczestnicy będą mogli rozwinąd swoją wiedzę historyczną
i antropologiczną, dotyczącą poznawanych epok i miejsc. Uczestnicy poprawią również swoją wiedzę
nt. ekologii. Jednym z celów jest również wzrost integracji pomiędzy członkami szczepu.
3. Zamierzenia:
 Uczestnicy potrafią odpoczywad w sposób zdrowy i aktywny.
 Uczestnicy wiedzą kim byli Mikołaj Kopernik i Hammurabi, znają mity greckie, kulturę i zwyczaje
Indian, kowbojów.
 Uczestnicy potrafią wczud się w sytuację innej osoby.
4. Sprawności:
 podstawowe, np.: samarytaoskie, puszczaoskie, logistyczno – obozowe;
 związane z tematyką obozu, np.: językoznawca, sportowe,
 indywidualne, np.: igiełka, artystyczne, starsza siostra/starszy brat,
5. Regulaminy:
 Zgodne z książką pracy obozu i Statutem ZHP.
 Regulamin uczestnika wypoczynku.
 Regulamin placówki.
6. Ramowy rozkład dnia:

07.00 pobudka
07.02 gimnastyka poranna
07.20 porządki
07.45 apel
08.00 śniadanie
13.30 obiad
18.30 kolacja
21.45 apel wieczorny
22.00 cisza nocna
98
PLAN PRACY KOLONI i OBOZ IX ŚSH „OGIEŃ” im. JANA JAKUBA WAWRZYNIAKA
ZADANIA LUB ZAJĘCIA
DATA, DZIEŃ TYGODNIA, OSOBY
POGODA NIEPOGODA
PORA DNIA ODPOWIEDZIALNE
kolonia obóz kolonia obóz
do południa -------------------------- -------------------------- -------------------------- --------------------------
17.07.2010 po południu -------------------------- -------------------------- -------------------------- --------------------------

sobota
21:00 Zbiórka 21:00 Zbiórka

wieczorem
22:00 WYJAZD 22:00 WYJAZD
ZAKWATEROWANIE
ZAKWATEROWANIE
do południa ZAKWATEROWANIE Eko - Pionierka ZAKWATEROWANIE
Eko - Pionierka (Flinstonowie)
(Flinstonowie)
18.07.2010 po południu Budowa kolonii Budowa kolonii

Eko - Pionierka (Flinstonowie) Eko - Pionierka (Flinstonowie)
niedziela (wprowadzenie do fabuły) (wprowadzenie do fabuły)
Kominek przywitalny Eko - Pionierka + regulaminy Kominek przywitalny Eko - Pionierka + regulaminy
wieczorem
(regulaminy) (Flinstonowie) (regulaminy) (Flinstonowie)
99

POGODA NIEPOGODA
Przywitanie morza- przyjęcie Przywitanie morza- przyjęcie

do południa Eko - Pionierka (Flinstonowie) Eko - Pionierka (Flinstonowie)
zakładu Fogga zakładu Fogga
„Dziwne spotkania w lesie” „Dziwne spotkania w lesie”

Gra (poznajemy środki Gry w świetlicy (poznajemy
19.07.2010 po południu (zdobywanie ognia) (zdobywanie ognia)
poniedz.
lokomocji) środki lokomocji)
Prace na rzecz lasu Prace na rzecz lasu
„Polowanie na kolację” „Polowanie na kolację”

Gra + ognisko integracyjne Zabawy integracyjne
wieczorem Ognisko integracyjne Kominek integracyjny
Po ogłoszeniu ciszy – w świetlicy, grill
zdobywanie chust
„Żyj w zgodzie z przyrodą”
MAJSTERKA (Budujemy pojazd „Żyj w zgodzie z przyrodą” MAJSTERKA (w świetlicy) Przerabianie namiotów na
do południa
ekologiczny) Budowanie obozu indiaoskiego (Budujemy pojazd ekologiczny) indiaoskie wigwamy,
przygotowanie strojów
20.07.2010 Poznawanie zwyczajów Indian Poznawanie zwyczajów Indian

wtorek Teleturniej - Poznajemy kraje
po południu Gra ( pojazdem przez Europę) (kuchnie polowe, szamani, (kuchnie polowe, szamani,
europejskie
wzywanie przodków) wzywanie przodków)
KOMINEK (Ateny – kraina „Noc pod gwiazdami” – KOMINEK (Ateny – kraina Kominek – spotkanie
wieczorem
Bogów i olimpiady) spotkanie z Kopernikiem Bogów i olimpiady) z Kopernikiem
100

POGODA NIEPOGODA
„Obrona Westerplatte” „Obrona Westerplatte”

Tor przeszkód na jadalni
do południa Olimpiada – sporty zespołowe (szkolenie wojskowe) (szkolenie wojskowe)
(wyścigi rzędów)
Zajęcia sportowe Zajęcia sportowe
Sporty indywidualne – stacje

21.07.2010 Olimpiada – sporty „Wojny polsko – obce” Turniej gry w statki
po południu sprawnościowe
środa indywidualne Gra wojenna i gry planszowe
(na jadalni)
Gala u Zeusa – wręczenie Kominek - Gala u Zeusa –

wieczorem Wieczór poezji wojennej Wieczór poezji wojennej
medali sportowcom wręczenie medali sportowcom
„Wprowadzenie dyktatury „Wprowadzenie dyktatury

Hammurabiego” Majsterka – przygotowanie Hammurabiego”
do południa Gra – W obozie półbogów
(gra sabotażowa – przejęcie strojów półbogów (gra sabotażowa – przejęcie
władzy w obozie) władzy w obozie)
„Nie chcemy Hammurabiego – „Nie chcemy Hammurabiego –
22.07.2010
Gra – przygotowanie do ratujemy kadrę” (gra Zabawa tematyczna – ratujemy kadrę”
czwartek po południu
wyprawy po piorun medyczna) Jesteśmy bogami olimpijskimi (konspiracyjne zajęcia z
Pierwsza pomoc pierwszej pomocy)
Obalenie Hammurabiego
Kominek – narada przed Kominek – narada przed Obalenie Hammurabiego (sąd
wieczorem (podchody +sąd nad
wyprawą wyprawą nad problemem)
problemem)
101

POGODA NIEPOGODA
„Zdobywanie Olimpu”
„Zdobywanie Olimpu”
Gry i zabawy w wodzie – walka (zamiana namiotów
do południa (gra fabularna Zwiad w obozie harcerskim
z hydrą wodną w siedziby
z mitologią w tle)
poszczególnych bóstw)
23.07.2010 Gry i zabawy na plaży – „Chleba i igrzyska” (olimpiada „Chleba i igrzyska” (olimpiada
piątek po południu konkurs rzeźby w piasku, sportowa) Pląsowisko sportowa)
walka z meduzą Zajęcia sportowe Zajęcia sportowe
Chrzest obozowy Chrzest obozowy

wieczorem Ognisko – uczta bohaterów Kominek – Uczta bohaterów
„Jak nie szkodzid morzu?” „Jak nie szkodzid morzu?”
Teleturniejada Teleturniejada
do południa
(zamiana płci) (zamiana płci)
Wycieczka – Podróż pojazdem Wycieczka – Podróż pojazdem
„Starsi o 20 lat” „Starsi o 20 lat”
ekologicznym (Podróż do ekologicznym (Podróż do
(losowanie historii życia (losowanie historii życia
24.07.2010 po południu Piasków) Piasków)
i zadao do wykonania) i zadao do wykonania)
sobota Racjonalne gospodarowanie Racjonalne gospodarowanie
czasem czasem
„Nie chcemy byd starsi” „Nie chcemy byd starsi”
Kominek – historia dzikiego Kominek – historia dzikiego
wieczorem (ognisko) (kominek)
zachodu zachodu
O szkodliwości używek O szkodliwości używek
102

POGODA NIEPOGODA
Wyjście do bladych twarzy – Wyjście do bladych twarzy –

do południa Wyjście do kościoła Wyjście do kościoła
wyjście do kościoła wyjście do kościoła
„Anioły i demony” (opowieśd

25.07.2010 Gra – na polowanie „Anioły i demony” kryminalna
po południu Quiz – Co wiemy o lesie
niedziela z Indianami (gra kryminalny) w kilku odsłonach
z zadaniami dla obozowiczów)
„Anioły i demony – „Anioły i demony –
Kominek – opatrywanie ran – Kominek – opatrywanie ran –
wieczorem podsumowanie” podsumowanie”
kurs pierwszej pomocy kurs pierwszej pomocy
(ognisko) (kominek)
Przygotowanie do cepeliady – Przygotowanie do cepeliady –
Przygotowanie do cepeliady Przygotowanie do cepeliady
do południa budowa miasta i salonu budowa miasta i salonu
Recykling Recykling
26.07.2010 po południu Cepeliada – wielki festyn w mieście Cepeliada – wielki festyn w mieście
poniedz. Recykling Recykling
Country disco – dyskoteka w kowbojskim pubie Country disco – dyskoteka w kowbojskim pubie
wieczorem
ze zdrową żywnością ze zdrową żywnością
103

POGODA NIEPOGODA
„Witamy w średniowieczu” „Witamy w średniowieczu”

Gra – Wielka draka
do południa (gra fabularna) Zajęcia z samarytanki (przygotowanie strojów,
(gra samarytaoska)
Zajęcia sportowe zapoznanie ze zwyczajami)
27.07.2010
Gry i zabawy na plaży i w Turniej rycerski Turniej rycerski
wtorek po południu Rzeźba w masie solnej
wodzie – kąpiel w Rio Grande Zajęcia sportowe Zajęcia sportowe
Ognisko – Posiłek na prerii –

wieczorem Śluby obozowe Kominek – Posiłek na prerii Śluby obozowe
zdrowe odżywianie
Armagedon Armagedon
Przygotowanie do wielkiego Chatka Robinosona Przygotowanie do wielkiego Chatka Robinosona
do południa
festiwalu Efekt cieplarniany i inne festiwalu Efekt cieplarniany i inne
zagrożenia ekologiczne zagrożenia ekologiczne
Armagedon Armagedon
28.07.2010 Przygotowanie do Chatka Robinosona Przygotowanie do Chatka Robinosona
Środa po południu
przedstawienia Sposoby na oszczędzanie przedstawienia Sposoby na oszczędzanie
surowców wtórnych surowców wtórnych
Armagedon Armagedon
wieczorem Festiwal szant Chatka Robinosona Festiwal szant Chatka Robinosona
Ekochatka Ekochatka
104

POGODA NIEPOGODA
Kolonia obóz kolonia obóz
do południa
WYCIECZKA
Poznajemy uroki naszego wybrzeża
29.07.2010 po południu
Czwartek
Podsumowanie wycieczki Podsumowanie obozu Podsumowanie wycieczki Podsumowanie obozu

wieczorem
(ognisko) (ognisko) (kominek) (kominek)
Gra – czas szybko płynie

do południa (dalsza podróż ekologicznym HA – BE – TA Teatr – Kraje Europy HA – BE – TA
pojazdem)
30.07.2010 Gry i zabawy na plaży i w

Koniec zakładu spotkania z
piątek po południu wodzie – Koniec zakładu HA – BE – TA HA – BE – TA
Foggiem
spotkania z Foggiem
wieczorem Ognisko zwycięzców Ognisko Jałowcowe Kominek zwycięzców Kominek Jałowcowy
105

POGODA NIEPOGODA
kolonia obóz Kolonia obóz
Pożegnanie morza (rozłożenie

do południa ekologicznego pojazdu na PAKOWANIE Podsumowanie kolonii PAKOWANIE
części i zakopanie ich na plaży)
31.07.2010 po południu Pakowanie LIKWIDACJA OBOZU Pakowanie LIKWIDACJA OBOZU

sobota
wieczorem WYJAZD
do południa Przyjazd do Katowic
01.08.2010 -------------------------- -------------------------- -------------------------- --------------------------

niedziela po południu
-------------------------- -------------------------- -------------------------- --------------------------

wieczorem
106
10.4. Przepisy dotyczące bezpieczeństwa
107
RADA WYCHOWAWCÓW - RADA PEDAGOGICZNA
Rada wychowawców to ciało pedagogiczne, które składa się z przewodniczącego rady

czyli kierownika kolonii i członków rady czyli wychowawców Rada wychowawców jest
powoływana stosownym protokołem i zajmuje się rozwiązywanie problemów na placówce
wypoczynku.
Radę pedagogiczną tworzą wszyscy zatrudnieni w placówce wypoczynku wychowawcy

oraz personel medyczny (lekarz i pielęgniarka). Skład rady może być uzupełniony
o instruktorów. Pracę rady nadzoruje i kieruje jej działalnością kierownik kolonii lub
obozu, on też ma prawo decydowania we wszystkich omawianych podczas narad
sprawach dotyczących organizacji i przebiegu wypoczynku. W niektórych posiedzeniach
rady mogą uczestniczyć - o ile uzna to za konieczne jej przewodniczący - osoby
z zewnątrz, np. dyrektor ośrodka lub obiektu wypoczynkowego, wizytujący placówkę
przedstawiciel organizatora kolonii lub obozu, reprezentanci lokalnej społeczności: sołtys,
wójt, komendant straży pożarnej lub przedstawiciel policji.
Spotkania rady pedagogicznej mogą się odbywać codziennie (np. późnym wieczorem,
po udaniu się dzieci na spoczynek, lub podczas ciszy popołudniowej) bądź tylko wówczas,
gdy pojawią się nieprzewidziane okoliczności uzasadniające konieczność zwołania tego
najważniejszego na kolonii lub obozie gremium.
Podczas spotkania rady należy omówić wszelkie zagadnienia związane z realizacją

bieżących zadań placówki wypoczynku. Obrady rozpoczyna się zwykle od relacji
personelu medycznego o aktualnym stanie zdrowia dzieci i młodzieży. Potem Każdy
wychowawca ma możliwość krótko i zwięźle opisać przebieg prowadzonych przez siebie
zajęć, podać przyczyny ewentualnych trudności w realizacji przyjętych na siebie
obowiązków, pochwalić się swoimi sukcesami w pracy wychowawczej i organizacyjnej.
Należy pamiętać, że pracę na koloniach lub obozach często podejmują opiekunowie
znacznie różniący się między sobą pod względem wieku, stażu pedagogicznego,
umiejętności praktycznych i zdolności organizacyjnych. Spotkania rady są więc znakomitą
okazją, zwłaszcza dla nowicjuszy, do zdobywania wiedzy oraz poznawania sposobów
rozwiązywania różnych, i tych typowych, i tych bardziej skomplikowanych, problemów
wychowawczych.
Na spotkaniu rady pedagogicznej można też ustalić harmonogram korzystania

z niektórych wspólnych pomieszczeń, takich jak świetlica czy sala telewizyjna, co pozwoli
zapobiec niepotrzebnym nieporozumieniom, zdarzającym się najczęściej, gdy warunki
pogodowe uniemożliwiają realizowanie zajęć w plenerze.
Z każdego spotkania rady należy sporządzić protokół, podpisany zarówno przez

kierownika kolonii lub obozu, jak i wychowawców i personel medyczny. Na jednej
z ostatnich narad trzeba omówić szczegółowo działania związane z likwidowaniem kolonii
lub obozu: sprzątaniem terenu, przygotowaniem podopiecznych do wyjazdu itp.
Henryk Nawara, Agata Cooper

Kolonie i obozy: zdrowe, radosne, bezpieczne

02 Poradnik Wychowawcy Wypoczynku Anita Dzik

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

02 Poradnik Wychowawcy Wypoczynku Anita Dzik

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PORADNIK WYCHOWAWCY

Kilka słów wyjaśnienia…

Poradnik wychowawcy wypoczynku to zbiór materiałów

Nie przypisuję sobie autorstwa opisów gier, strategii rozgrywek

W kolejnych latach materiał będzie wzbogacany i uzupełniany,

1. ORGANIZACJA WYPOCZYNKU DZIECI I MŁODZIEŻY

Z punktu widzenia wychowawcy istotne jest to, że pieczę nad

Rozporządzenie z 9 grudnia 2009r. zniosło kartę kwalifikacyjną placówki

1.1. Formy wypoczynku

 Kolonie, zimowiska – najczęstsza forma wypoczynku dzieci i młodzieży.

1.2. Organizatorzy wypoczynku, podstawy prawne i obowiązujące przepisy

Organizatorami wypoczynku mogą być szkoły i placówki, osoby prawne

Przepisy prawne regulujące organizację wypoczynku dzieci i młodzieży:

 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 stycznia 1997 r.

 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 grudnia 2009 r.

 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 r. w sprawie

2. ORGANIZACJA ZAJĘĆ W CZASIE TRWANIA WYPOCZYNKU

Poniżej znajduje się schemat struktury kadry, pracującej w czasie trwania

KIEROWNIK Z-CA KIEROWNIKA

WYCHOWAWCY LEKARZ KUCHNIA

Na czele kadry zawsze stoi kierownik wypoczynku, na obozach zwany

Personel pedagogiczny wraz z kierownikiem tworzy radę pedagogiczną

na grupy czy zatwierdzenie decyzji o usunięciu uczestnika z wypoczynku,

2.3. Grupa jako zespół wychowawczy

Przed rozpoczęciem wypoczynku należy podzielić uczestników na grupy.

DZIECI Z KLAS 1-3 SP W WIEKU 7-10 LAT (ZUCHY)

 Dziecko dąży do współdziałania z grupą.

DZIECI Z KLAS 4-6 SP W WIEKU 10-13 LAT (HARCERZE)

 Pojawiają się pierwsze zakochania.

MŁODZIEŻ Z GIMNAZJUM W WIEKU 13-16 LAT (HARCERZE STARSI)

 Bardzo silna potrzeba identyfikacji z grupą rówieśniczą,

MŁODZIEŻ ZE SZKÓŁ ŚREDNICH W WIEKU 16-18 LAT (WĘDROWNICY)

 W tym czasie dojrzewa osobowość człowieka.

KONTAKTY  Osłabieniu ulega więź emocjonalna z rodzicami i ich autorytet.

2.4. Organizacja życia, rozkład dnia, regulamin uczestnika

Na kolonię czy obóz przyjeżdżają uczestnicy pochodzący z różnych

plaży czy na rynku miasta łatwiej jest policzyć uczestników, którzy

Przykładowy plan dnia:

15.30 zajęcia programowe

3. PLANOWANIE PRACY OPIEKUŃCZO – WYCHOWAWCZEJ

Dlaczego potrzebny jest plan wychowawczy grupy? Bo zadaniem

Co powinien zawierać plan pracy obozu / kolonii?

3. Termin (od momentu odebrania dzieci, do chwili ich oddania rodzicom)

III Ramowy plan pracy obozu

W załączniku 11.3 znajduje się przykładowy plan pracy kolonii zuchowej

3.2. Metody i formy realizacji planów wychowawczych

W planach pracy grup ujmujemy szereg działań wychowawczych, które

 Kształtowanie postaw patriotycznych i obywatelskich.

Oczywiście nie ma jednego, ustalonego sposobu na realizację wyżej

3.3. Dokumentacja wychowawcy

Wychowawca ma obowiązek posiadać dwa dokumenty, które dotyczą grupy:

1. Plan wychowawczy grupy (ew. plan pracy obozu harcerskiego) – co zostało

Dziennik wychowawcy jest tym dokumentem, który w pierwszej kolejności

że realizowaliśmy zajęcia, których nie było w planie pracy. Tu jest też

Oczywiście wychowawca oprócz dokumentacji grupy powinien posiadać też

4. OBOWIĄZKI I ZADANIA WYCHOWAWCY GRUPY

Do obowiązków wychowawcy należy:

5. WYCHOWANIE FIZYCZNE I SPORT W PLACÓWCE WYPOCZYNKU

Podstawowym celem wychowania fizycznego jest kształtowanie aktywnych

Zadaniem wychowania fizycznego i sportu w czasie trwania wypoczynku

Zajęcia z gimnastyki porannej organizujemy bezpośrednio po pobudce,

Każda gimnastyka poranna składa się z trzech części:

2) zasadnicza – trwa od 5 do 10 minut, intensywna gra lub zabawa (bieżna,