SPIS TREŚCI

skrócony

Przedmowa do II w y d a n ia ............................................................................................................................................XIII
W p ro w ad zen ie................................................................................................................................................................ XVII

Rozdział 1. Paradygmaty psychologii i suwerenność psychologii k u ltu ro w e j..................................... 2

Rozdział 2. Ekokulturowy model uwarunkowań psychiki........................................................................... 42
Rozdział 3. Psychologiczne wymiary kultur. Badania H o fsted e................................................................ 84
Rozdział 4. Dziewięć wymiarów projektu GLOBE i siedem według Trompenaarsa:
korekta H o f s t e d e ..................................................................................................................................128
Rozdział 5. Schwartza kolista teoria wartości i kulturowa mapa ś w ia ta ..................................................... 174
Rozdział 6. Konstrukcja i funkcje regulacyjne ja w k u ltu rz e ...........................................................................216
Rozdział 7. Od przeżycia do dobrostanu. Problematyka szczęścia w życiu jednostki
i społeczeństw a.......................................................................................................................................280
Rozdział 8. Epistemologia kulturowa I. Atrybucje przyczynowe, światopoglądy
i aksjomaty społeczne............................................................................................................................ 346
Rozdział 9. Epistemologia kulturowa II. Logika i myślenie analityczne
oraz myślenie h o lis ty c z n e ................................................................................................................. 388
Rozdział 10. Natura a kultura: atrakcyjność fizyczna, dobór płciowy, m i ł o ś ć .......................................... 436
Rozdział 11. Psychologia kulturowa relacji wewnątrz- i międzygrupowych.
Tożsamość oraz reprezentacje i n n y c h ............................................................................................498
Rozdział 12. Kultura polska. Polska na kulturowej mapie Europy......................................................................562
Rozdział 13. Psychologia migracji i aku ltu racji.......................... 622
Rozdział 14. Wielokulturowość i etnorelatywizm w ideach, polityce społecznejoraz treningach
i szkolen iach ............................................................................................................................................ 746

B ib lio g r a f ia ....................................................................................................................................................................... 837

Indeks r z e c z o w y ............................................................................................................................................................ 879
Indeks n a z w i s k ............................................................................................................................................................ 901
O A u to rz e............................................................................................................................................................................ 911
 SPIS TREŚCI

Przedmowa do II w yd an ia..................................................................................................... xiii

Wprowadzenie......................................................................................................................... xvn
Świat międzykulturowy i psychologia m ię d z y /k u ltu ro w a .............................................................................. XVIII
Psychologia społeczna pozornie akulturowa, czyli amerykańska, i jej ewolucja w kierunku
uwzględniania innych kultur........................................................................................................................................ XX
O tej książce i sobie samym oczami a u t o r a ......................................................................................................... XXIII

Rozdział 1
Paradygmaty psychologii i suwerenność psychologii k u ltu row ej ................................ 2
Trzy paradygmaty psychologii................................................................................................................................. 3
Psychologia ewolucyjna/socjobiologia...................................................................................................... 3
Główny nurt: poznanie s p o ł e c z n e ............................................................................................................ 4
Psychologia k u ltu r o w a ................................................................................................................................. 4
W poszukiwaniu specyfiki dyscypliny: człowiek istota społeczna czy k u ltu ro w a ?...................... 5
Pięć podejść do rozumienia pojęcia kultury dla psychologii m ięd zyku ltu row ej...................................... 6
Kultura jako wyróżnik gatunkowy. Czy zwierzęta posiadają k u l t u r ę ? ........................................... 7
Podejście adaptacyjno-ewolucyjne: szkoła funkcjonalistyczna w antropologii
i model ekokulturowy w psychologii....................................................................................................... 9
Kultura jako ujarzmienie Natury oraz symboliczna projekcja ludzkiej psyche. Freud i Jung . . 9
Kultura jako ludzka odpowiedź na lęk e g z y s te n c ja ln y ...................................................................... 13
Kultura jako humanizacja: rzeźbienie człowieka i możliwość dehumanizacji innych . . . . 13
Główny nurt i rodzina nauk z pogranicza psychologii i kultury...................................................................... 14
Psychologia głównego nurtu ( G N ) ............................................................................................................ 14
Psychologia: cross-, inter- i (po prostu) k u lt u r o w a ................................................................................. 17
Psychologia międzykulturowa typu cross (P C K )...................................................................................... 18
Psychologia k u ltu r o w a ................................................................................................................................. 27
Psychologia międzykulturowa (inter; P IK )................................................................................................. 38
Struktura książki: co zawierają kolejne ro z d z ia ły ?............................................................................................ 39
Aksjologiczne i epistemologiczne wymiary k u l t u r y ............................................................................ 39
Człowiek w kulturze i między k u ltu r a m i.......................... 40

Rozdział 2
Ekokulturowy model uwarunkowań p s y c h i k i ............................................................................ 42
Model ekokulturowy Johna Berry’e g o ................................................................................................................. 43
Adaptacja biologiczna i transmisja genetyczna. Tolerancja na l a k t o z ę ...................................................... 46
Ekologiczne uwarunkowania percepcji: złudzeń optycznych i trójwymiarowego widzenia . . . . 52
Kontekst ekokulturowy a poznawcza i społeczna zależność - niezależność: program badawczy
Johna Berry’e g o ....................................................................................................................................................... 56
Model ekokulturowy w badaniach Pierre’a Dasena nad piagetowskimi stadiami rozwoju
in telektualnego............................................................................................................................................ 63
System ekokulturowy a orientacja przestrzenna: podejście in d ygen iczn e................................................. 66
Klimat a kultura honoru i a g re sja ............................................................................................................................ 68
Warunki ekologiczne kultury honoru i je j psychologiczne kon sekw en cje...................................... 68
Wpływ klimatu (temperatury) na zachowania agresywne, prospołeczne i tempo ż y c i a ...................... 75
Inne dziedziny wpływu klimatu na życie społeczne: autorytaryzm, tempo życia i zachowania
prospołeczne................................................................................................................................................. 76
Model ekokulturowy dziś i w przyszłości. Wzajemny determinizm klimatu i życia społecznego . . . 80
Rozdział 3
Psychologiczne wymiary kultur. Badania H o fste d e ................................................................. 84
Psychologiczne wymiary kultury według H o fsted e........................................................................................... 85
Wielka Piątka H o f s t e d e ............................................................................................................................................ 85
Dystans władzy................................................................................................................................................. 87
Indywidualizm - k o le k ty w iz m ................................................................................................................. 90
Męskość - k o b ie c o ś ć ...................................................................................................................................... 97
Unikanie n ie p e w n o ś c i.......................................................................................................................................104
Orientacja czasowa o d l e g ł a ............................................................................................................................114
Kultura a religia. Protestanckie zakorzenienie wymiarów k u ltu ry ...................................................................... 116
Kultura a osobowość. Zależności między dwiema Wielkimi P i ą t k a m i ........................................................... 117
Model Wielkiej Piątki w międzykulturowych badaniach o s o b o w o ś c i .................................................118
Analizy korelacyjne między obiema Wielkimi P ią tk a m i............................................................................122
Konsekwencje kultury - podsumowanie i ocena Culture's c o n s e ą u e n c e s ........................................................... 123

Rozdział 4
Dziewięć wymiarów projektu GLOBE i siedem według Trompenaarsa:
korekta Hofstede ...................................................................................................................................................... 128
Świat rozpostarty na dziewięciu wymiarach projektu G L O B E ............................................................................130
Pierwsza triada GLOBE: wymiary zadaniowe jakości wykonania, orientacji przyszłościowej
i unikania n iep ew n o ści...................................................................................................................................... 131
Druga triada GLOBE: dystans władzy oraz kolektywizm rodzinny i instytucjonalny . . . . 138
Trzecia triada GLOBE: równość płci, asertywność i orientacja h u m a n is ty c z n a .................................144
Granice kulturowe na Odrze, Bugu i Morzu Bałtyckim. Polska a Niemcy, Rosja i Szwecja
- do których sąsiadów nam b liżej?............................................................................................................................149
Kulturowe unikanie niepewności a jednostkowy poziom a s p i r a c ji ...................................................... 152
Wartości osobiste, praktyki kultury własnej oraz kraju przebywania: wymiary GLOBE
w kontekście interakcji m iędzykulturow ej............................................................................................................158
Od Parsonsa do Trompenaarsa. Kolejny makropsychologiczny projekt badawczy
nad wymiarami kultury w obszarze biznesu m ięd zy n aro d o w eg o .................................................................160
GLOBE - podsum ow anie................................................................................................................................................. 164

Rozdział 5
Schwartza kolista teoria wartości i kulturowa mapa ś w i a t a .................................................174
Koncepcja wartości, narzędzia pomiarowe i strategie b a d a w c z e ...................................................................... 175
Struktura wartości: poziom je d n o stk o w y .................................................................................................................178
Konsekwencje wartości w życiu je d n o ste k .................................................................................................................189
Wartości jako atrybuty kultur i kulturowa mapa ś w i a t a ...................................................................................... 194
Konsekwencje kulturowych wymiarów w a r t o ś c i .................................................................................................200
Wartości kulturowe jako korelaty zmiennych ek o n o m iczn o-p o lity czn ych ...................................... 204
Pod sum ow anie................................................................................................................................................................. 208

Rozdział 6
Konstrukcja i funkcje regulacyjne ja w k u ltu r z e ........................................................................... 216
Indywidualizm a kolektywizm: poziom kultury czy jednostki? Triandis i jego n a s t ę p c y ........................... 217
Metaanaliza skal IND - K O L ............................................................................................................................219
Struktura poznawcza ja w kulturze i motywacje związane z j a ........................................................................... 223
Kulturowa konstrukcja j a .................................................................................................................................223
Struktura oraz konsekwencje ja współzależnego i niezależnego.................................................................225
Czy mechanizm podnoszenia poczucia własnej wartości jest uniwersalną właściwością
wszystkich l u d z i ? ............................................................................................................................................234
Funkcje regulacyjne ja w relacjach interpersonalnych........................................................................................... 252
Amae: czy klucz do zagadki japońskiej p sy ch e?........................................................................................... 252
Konformizm a kultura indywidualistyczna i k o le k ty w isty cz n a ........................................................... 254
Kultura wysokiego i niskiego kontekstu, czyli komunikacja pośrednia i bezpośrednia . . . 256
Asertywność a grzeczność jako style bycia i komunikowania in terp erso n a ln eg o ........................... 263
P od su m ow anie................................................................................................................................................................. 271
Rozdział 7
Od przeżycia do dobrostanu. Problematyka szczęścia w życiu jednostki
i sp o łeczeń stw a .......................................................................................................................................................280
Jakość życia w Światowym Sondażu Wartości i w Wartościach E m an cyp acy jn ych ...................................... 281
Wartości e m a n c y p a c y jn e ................................................................................................................................. 285
Dobrostan jednostki: pomiar i uwarunkowania............................................................................................287
Od filozofii do psychologii hedonizmu i eudajmonizmu. Szkice teoretycznych propozycji . . . . 289
Teoria poziomu a d a p t a c ji................................................................................................................................. 290
Skale pomiarowe d o b ro sta n u .......................................................................................................................................293
Podejście h e d o n is ty c z n e ................................................................................................................................. 293
Pomiar jakości życia w podejściu eu d ajm o n isty czn ym ............................................................................295
Dobrostan, jego warianty i alternatywy: propozycja a u to rs k a ................................................................. 296
Szczęśliwy człowiek. Determinanty jednostkowego d o b r o s ta n u ...................................................................... 297
Wyznaczniki osobiste d o b r o s ta n u ................................................................................................................. 298
Bliskie związki a d o b r o s t a n ............................................................................................................................ 305
Szczęśliwy człowiek - podsum ow anie............................................................................................................ 312
Szczęśliwe kraje i determinanty dobrostanu na poziomie m a k r o ...................................................................... 313
Światowa mapa szczęścia i jego uwarunkowania. Analiza dla lat 2006 i 2020................................ 313
Dobrobyt materialny społeczeństw i jednostek a ich dobrostan p sy c h icz n y ...................................... 320
Dobrostan a indywidualizm - kolektywizm i inne wymiary kulturow e.................................................324
Zaufanie i kapitał społeczny. Komunizm jako źródło (przezwyciężonego) nieszczęścia . . . 328
Rodzina i familizm..................................................................................................................................................332
Zadowolenie Polaków z życia własnego oraz z sytuacji kraju w perspektywie historycznej
i w s p ó łc z e s n e j..................................................................................................................................................333

Rozdział 8
Epistemologia kulturowa I. Atrybucje przyczynowe, światopoglądy
i aksjomaty s p o ł e c z n e .......................................................................................................................................346
Profesjonalny naukowiec a amator. Wyjaśnianie naukowe a psychologia atrybucji przyczynowych . . 347
Czy potoczne myślenie przyczynowe przypomina logikę wyjaśnień n au k ow y ch ?........................... 350
Świat tradycjonalistyczny - nowoczesny - ponowoczesny w światopoglądzie i dyskursie . . . . 352
Aksjomaty społeczne. Przekonania o prawidłowościach rządzących św iatem .................................................359
Aksjomaty społeczne - międzykulturowy projekt badawczy Bonda-Leunga...................................... 359
Aksjomaty społeczne-poziom jednostkowy. Pięć wymiarów p rz e k o n a ń ........................................... 362
Indywidualne korelaty i konsekwencje aksjomatów s p o ł e c z n y c h ...................................................... 363
Obywatelskie i kulturowe wymiary aksjomatów sp ołeczn ych ................................................................. 368
Cyniczne widzenie świata społecznego w Polsce. Okresy komunizmu i postkomunistycznej
tra n sfo rm a cji..................................................................................................................................................................372
Badania nad cynizmem w perspektywie historycznej. Stosunki p o lsk o -ro sy jsk ie........................... 372
Cynizm i jego szczególne konsekwencje w kulturze polskiej. Czarny humor, sarkazm
i kabaret polityczny............................................................................................................................................ 378
Podsum ow anie..................................................................................................................................................................382

Rozdział 9
Epistemologia kulturowa II. Logika i myślenie analityczne oraz myślenie
h o listy cz n e ..................................................................................................................................................................388
Kultura myślenia - kamień filozoficzny stylów p o z n a w cz y ch ............................................................................389
W kulturze europejskiej.......................................................................................................................................389
Myślenie prelogiczne i prawo p a r t y c y p a c ji................................................................................................. 395
Filozoficzne podstawy myślenia w kulturze Dalekiego W sch o d u ............................................................395
Nie samą filozofią ludzie żyją. Wpływ uprawy ryżu lub pszenicy na myślenie holistyczne . . . 396
Psychologiczne konsekwencje różnic epistemologicznych między cywilizacjami Wschodu
i Z a c h o d u .......................................................................................................................................................................397
Wnioskowanie logiczne i wrażliwość na sprzeczność. Myślenie sylogistyczne:
różnice międzykulturowe w posługiwaniu się lo g ik ą ?............................................................................397
Dysonans poznawczy - klasyka psychologii euroam erykańskiej........................................................... 402
 Zasady klasyfikacji i rola k on tek stu ................................................................................................................. 406
Przyczynowość w świecie fizykalnym oraz lu d z k im .................................................................................408
Znaczenie kontekstu w percepcji i p a m ię c i................................................................................................. 415
Dalekosiężne oddziaływania różnic w stylach p o z n a w c z y c h ........................................................................... 422
Różnice Wschód-Zachód w kreowaniu i percepcji sztuki wizualnej. Malarstwo i fotografia . . 422
Styl poznawczy, percepcja a ruch gałek o c z n y c h ...................................................................................... 425
Język a p o z n a n ie ................................................................................................................................................. 425
Kulturowe ramy nauczania i uczenia s i ę ...................................................................................................... 427
Epistemologia kulturowa, style myślenia i problem inteligencji. K o n k lu z ja ......................................432

Rozdział 10
Natura a kultura: atrakcyjność fizyczna, dobór płciowy, m iło ść ........................................... 436
Psychologia ewolucyjna: założenia badań nad preferencjami i doborem płciow ym ...................................... 437
Założenia te o r e t y c z n e .......................................................................................................................................437
Badania empiryczne weryfikujące koncepcje psychologii ewolucyjnej i podejść kulturowych
w zakresie atrakcyjności f i z y c z n e j ............................................................................................................442
Socjobiologiczny uniwersalizm a różnice kulturowe w pozyskiwaniu partnerów seksualnych . . . 457
Liczba pożądanych partnerów wśród mężczyzn i k o b ie t........................................................................... 457
Gotowość na s e k s ................................................................................................................................................. 459
Kłusownictwo lub uwodzenie s e k s u a ln e ...................................................................................................... 461
Unimorfizm a dymorfizm w wyborze partnera s e k s u a ln e g o .................................................................463
Ocena i krytyka koncepcji psychologii ewolucyjnej w zakresie r e l a c j i .................................................464
M i ł o ś ć ..................................................................................................................................................................................466
Czy w socjobiologii jest miejsce na miłość romantyczną?
- badania nad romantycznym przywiązaniem w projekcie I S D P ......................................................466
Teorie miłości w psychologii społecznej i ich kulturowa w a l id a c ja ......................................................468
Indywidualizm - kolektywizm kulturowy i osobisty a miłość. P o d su m o w an ie ................................ 475
Co to je st miłość romantyczna i czy je st ona zjawiskiem uniw ersalnym ?........................................... 477
Podsumowanie ............................................................................................................................................494

Rozdział 11
Psychologia kulturowa relacji wewnątrz- i międzygrupowych.
Tożsamość oraz reprezentacje in nych ...................................................................................................... 498
Co społeczne, a co kulturow e?...................................................................................................................................... 499
Teorie tożsamości s p o łe c z n e j.......................................................................................................................................502
Henry Tajfel i Szkoła Bristolsfea............................................................................................................................ 502
Udział historii i czynników sytuacyjnych w kształtowaniu tożsamości i relacji
międzygrupowych. Uprzedzenia p o lsk o -ro sy jsk ie ................................................................................. 507
Tożsamość osobista i społeczna - teoria Marii Jarym ow icz...................................................................... 511
Teoria tożsamości społecznej z perspektywy psychologii k u lt u r o w e j.................................................512
Tożsamość kulturow a.......................................................................................................................................................514
Składniki tożsamości kulturowej...................................................................................................................... 514
Praktyczny rozdział tożsamości społecznej i kulturowej w badaniach empirycznych . . . . 515
Procesy tożsamościowe w skryptach ról p łc io w y c h ................................................................................. 522
Tożsamość kulturowa w teorii opanowywania trwogi ( T M T ) ................................................................. 526
Kulturowa tożsamość r e l i g i j n a ...................................................................................................................... 531
Kultura i tożsamość jako rodzajowe nacechowanie ról sp o łeczn o -zaw o d o w y ch ........................... 536
Kultura rodzaju i polska kobiecość kulturowa. Dzisiejszy stan wiedzy i problemy
na przyszłość.......................................................................................................................................................541
Tożsamość dwukulturowa i mechanizm przełączania kodów k u ltu ro w y c h ...................................... 543
Tożsamość kulturowa. Podsumowanie............................................................................................................544
Stereotypy i uprzedzenia................................................................................................................................................. 545
Definicje: koncepcja pojęciowa stereotypu i trzy podejścia t e o r e t y c z n e ............................................545
G e n e z a ..................................................................................................................................................................547
Pom iar.......................................................................................................................................................................550
Funkcje i konsekw encje.......................................................................................................................................554
Oddziaływania. Co robić, jak modyfikować s te r e o ty p y ? ............................................................................556
P od su m ow anie..................................................................................................................................................................558
Rozdział 12
K u ltu ra p o ls k a . P o ls k a n a k u ltu r o w e j m a p ie E u r o p y .......................................................................562
Polska na kulturowej mapie E u ro p y ............................................................................................................................ 563
Projekt GLOBE: reanaliza d an ych .......................................................................................................................563
Wartości według kołowej teorii S c h w a r t z a ................................................................................................. 565
Przez pryzmat różnych projektów, skupienia krajów europejskich i miejsce Polski . . . . 566
Dwie części Europy: od dobrobytu materialnego do dobrostanu p s y c h ic z n e g o .................................567
Polskie wewnętrzne podziały kulturowe: Wschód - Zachód - Autonomia w zarysie historycznym . . 569
Gdzie znajduje się Polska i gdzie a s p i r u je ? ................................................................................................. 569
Tak było zawsze....................................................................................................................................................... 569
Francja a polski sarmatyzm XVII w i e k u .......................................................................................................571
Konstytucja 3 maja a konfederacja barska i t a r g o w ic a ............................................................................ 571
Czasy rozbiorów. Kult militarny i cywilny Francji w P o l s c e ...................................................................... 571
Endecja us. inne orientacje światopoglądowe II R P .......................................................................................573
PRL: orientacja zachodnia w starciu opozycji z sowieckim kom u nizm em ............................................573
III Rzeczpospolita: integracja z UE a procesy s e p a r a c y jn e .......................................................................573
Konsekwencje psychologiczne pęknięcia k u ltu ro w e g o ............................................................................ 575
Polska specyfika w Europie - czynniki kulturotwórcze............................................................................................ 576
Katolicyzm i jego konsekwencje (w kontrze do protestantyzm u)............................................................577
Humanizm z la icy z o w a n y ..................................................................................................................................582
Rodzinnocentryczny styl życia i deficyt instytucji społeczn o-p aństw ow ych...................................... 583
Język p o ls k i .............................................................................................................................................................585
Konsekwencje psychologiczne kultury p o ls k ie j............................................................................................589
Humanizm i inne wymiary. Badania empiryczne.......................................................................................................589
Metodyka badań nad wartościami kulturowymi: aspekt realny i idealny.
Wartości osobiste oraz wartości przypisywane prototypom k u ltu ro w y m ............................................589
Humanizm: pomiar i wyniki porównań cross-kulturowych...................................................................... 590
Co rzecze humanizm w czterech obszarach życia s p o łe c z n e g o ............................................................595
Nowa skala humanizmu (Neo-Hum) - badania Marii B a r a n .......................................................................599
Humanizm. Efekt IAT dla wartości skali HUMAT............................................................................................ 602
Humanizm a inne psychologiczne wymiary k u l t u r y ............................................................................................ 603
Czterowymiarowy profil polskiej kultury i porównania międzykulturowe........................................... 605
Humanizm us. Liberalizm: czy na kolizyjnym kursie?................................................................................. 612
Pod sum ow anie.................................................................................................................................................................. 617

Rozdział 13
P s y c h o lo g ia m ig r a c ji i a k u l t u r a c j i ..................................................................................................................622
Charakterystyka procesów migracyjnych i kategorie m ig ran tó w ............................................................623
Statystyki procesów migracyjnych we współczesnej Europie i jednostkowe c a s u s y ...................................... 625
Uchodźcy i przyznawanie statusu u chodźcy................................................................................................. 631
Indywidualne przypadki na tle milionowych s t a t y s t y k ............................................................................634
Historia 200+ lat polskiego wychodźstwa. Fale migracyjne od upadku I Rzeczpospolitej
po emigrację akcesyjną do Unii E u rop ejskiej............................................................................................................ 640
Finis Poloniae i Wielka Emigracja popowstaniowa (1 7 9 5 -1 8 4 8 )........................................................... 641
Emigracja Za chlebem do Ameryki (1870 - 1 9 1 4 ) ...................................................................................... 646
Migracje i wysiedlenia w trakcie II wojny światowej (1 9 3 9 - 1 9 4 5 ) ...................................................... 652
Emigracje okresu P R L -ow skiego.......................................................................................................................654
Postakcesyjna emigracja ekonomiczna do krajów UE (2004-2016)...................................................... 656
Polska: społeczeństwo tworzące naród em ig ra n tó w ?................................................................................. 657
Od Pana Tadeusza (1834) do Cichej nocy (2017) i Zimnej wojny (2018): portret literacki,
dramaturgiczny i filmowy polskiego wychodźstwa jako au tod eh u m an izacji................................................. 658
Mickiewicz i Pan Tadeusz.......................................................................................................................................658
Henryk Sienkiewicz: Listy z Ameryki, Latarnik, Za chlebem ............................................................................659
Kochaj albo rzuć - ostatni odcinek trylogii komediowej Sylwestra C h ę c iń s k ie g o .................................660
Witold Gombrowicz w TVans-Atlantyku............................................................................................................ 661
Sławomir Mrożek i autodehumanizacj a E m ig ra n tó w ................................................................................. 661
Autodehumanizacji ciąg dalszy: powieść Szczuropolacy Edwarda Redlińskiego
i film Szczęśliwego Nowego Jorku Janusza Z aorskiego................................................................................. 664
Cicha noc i Zimna wojna - rozterki tożsamościowe wychodźców................................................................. 665
Emigracja w polskim przekazie artystycznym. Podsumow anie................................................................. 668
Psychologia emigracji ekonom icznej............................................................................................................................670
Hransfery (remitanse) imigrantów e k o n o m ic z n y c h .................................................................................670
Teoria migracji ekonomicznej: psychologiczny model dysharm onii...................................................... 673
Psychologia a k u lt u r a c ji................................................................................................................................................. 682
Czym jest, a czym nie jest akulturacja - problemy pojęciowe i d e f i n i c y jn e ......................................682
Uczenie się kultury: kulturalizacja i s o c ja l i z a c ja ...................................................................................... 687
Berry’ego model postaw akulturacyjnych i jego k ry ty k a ........................................................................... 690
Kulturowa teoria akulturacji B o s k ie g o ...................................................................................................................... 702
Pierwszy kontakt z kulturą kraju przyjmującego. Nie zawsze miesiąc miodowy.................................702
Dystans kulturowy i stres a k u ltu racy jn y ...................................................................................................... 704
Sieci społeczne: za granicą a najtrudniej o kontakty z osobami l o k a l n y m i ...................................... 708
Akulturacja właściwa: nabywanie drugiego języ k a...................................................................................... 711
Akulturacja: sposoby stawania się i bycia osobą dwukulturową........................................................................... 730
Metatożsamość dwukulturową: teoria i skale pomiarowe B e n e t-M a r tin e z ...................................... 730
Doświadczenie i ekspozycja wielokulturowa - konsekwencje dla uprzedzeń i twórczości . . 733

Rozdział 14
W ie lo k u lt u r o w o ś ć i e tn o r e la t y w iz m w id e a c h , p o lity c e s p o łe c z n e j
o r a z t r e n in g a c h i s z k o l e n i a c h ...................................................................................................................... 746
Koncepcje i polityka wielokulturowości...................................................................................................................... 747
Początki współczesnej wielokulturowości...................................................................................................... 748
Aktualne spory wokół koncepcji w ieloku ltu row ości.................................................................................753
A jednak się kręci. Badania nad postawami i polityką wielokulturowości u zarania
XXI w ie k u ............................................................................................................................................................757
Kryzys migracyjny 2015 i postawy Polaków wobec przyjmowania uchodźców/imigrantów . . 761
Polityka wielokulturowa XXI wieku. Które państwa przodują, które pozostają w tyle? . . . . 762
Etnocentryzm i etnorelatywizm.......................................................................................................................................765
Powszechność e tn o c e n tr y z m u ...................................................................................................................... 765
Stadialny model wrażliwości międzykulturowej M. B e n n e tta .................................................................769
Treningi w psychologii stosowanej: ze Stanów Zjednoczonych do P o l s k i ...................................................... 782
Trening interpersonalny, czyli jak (bezświadomie) zostać A m e r y k a n in e m ...................................... 782
Kontekst kulturowy treningu interpersonalnego (encounter groups) i rozwoju osobistego . . . 783
Krytyczne spojrzenie na treningi in terp erso n aln e...................................................................................... 789
Szkolenia i treningi kompetencji międzykulturowych............................................................................................790
Dla kogo szkolenia i tren in gi?............................................................................................................................790
Modele treningów i szkoleń m iędzykulturow ych...................................................................................... 791
Incydenty krytyczne, asymilatory i standardy kulturow e............................................................................795
Teoria i praktyka standardów kulturowych A. Thomasa w szkoleniach międzykulturowych . . 801
Gry s y m u la c y jn e ................................................................................................................................................. 806
Etapy treningu kompetencji i komunikacji kulturowej według D. P i n t o .................................................808
Praca w zawodzie psychologa międzykulturowego w Polsce: treningi i szkolenia.................................811
Z ak o ń czen ie...................................................................................................................................................................... 816

B i b l i o g r a f i a ................................................................................................................................................................. 837

I n d e k s r z e c z o w y ...................................................................................................................................................... 879

I n d e k s n a z w i s k ...................................................................................................................................................... 901

O A u t o r z e ...................................................................................................................................................................... 911