Cuchillos Canarios of

‚Naife’ (Canarische messen)

In de reeks over traditionele,
handgemaakte messen gaan we
het in dit artikel even hebben over
de ‚Naife’ een handgemaakt
Canarisch mes. Velen onder ons
hebben ooit al eens de Canarische
eilanden bezocht, Tenerife, Gran
Canaria, La Palma, enz; ... Het
goede weer, de goede atlantische
zeelucht en de vele stranden
vormen een grote
aantrekkingskracht. Wanneer we
daar zijn is er meestal minder
aandacht voor de geschiedenis en
cultuur van de eilanden. Wanneer
je daar echter iets langer verblijft
dan 14 dagen dan verplaatst je
aandacht zich langzaam naar
andere dingen dan zee of strand.

Eén van die dingen die vanuit je

interesse in het smeden je
aandacht trekt is de ‚naife’ of handgemaakt
Canarisch mes.
De ‚naife’ is zonder twijfel één van de
topprodukten van het Canarische
vakmanschap. Eeuwenlang was dit mes een
basisinstrument voor de Canarische boer en
veehouder. Als het ware een ‚allroundmes’.
Tegenwoordig is het ook een gewaardeerd
decoratief element geworden waarvan
prachtige stukken worden gemaakt, begeerd
door vele verzamelaars.

Geschiedenis
Er is veel gezegd over de geschiedenis en de
oorsprong van het Canarische mes, maar er is
weinig over geweten of over geschreven. De
meest algemeen aanvaarde theorie is dat de
naife een mes is van Albacete-oorsprong
(Albacete = plaats in het zuiden van Spanje) ,
aangepast door lokale ambachtslieden om te
voldoen aan de behoeften en smaken van de
Canarische eilandbewoners die het land
bewerkten (in het bijzonder de
bananenplantages). Als we het mes bekijken
zien we ook de Moorse invloed in het handvat
van het mes . Het zuiden van Spanje is 750
jaar onder Moorse bezetting geweest. De
invloed op de Spaanse cultuur is dus zeer
groot.
Gáldar (op Gran Canaria) is van oudsher een
van de belangrijkste centra voor het
maken van messen op de
Canarische Eilanden, vanwege de
agrarische tradities, met
documentatie over ambachtelijke
industrieën en werkplaatsen die
minstens teruggaat tot de 19e eeuw.

De naam ‚naife’ is duidelijk afgeleid

van het woord ‚knife’ dat in het
Engels wordt gebruikt om naar mes
te verwijzen. Hoe dit komt is niet
duidelijk er is in de Engelse
messendindustrie geen enkel
verband gevonden met dit
Canarische messen. Niet qua taal,
niet qua vorm. Andere theorieën
brengen het Canarische mes in
verband met de Berbercultuur en de
Guanches (de oorspronkelijke
Canarische eilandbewoners).
Aangezien de Canarische eilanden
dichter bij Noord Afrika dan bij
Spanje liggen is een invloed van
daaruit ook niet uit te sluiten.

Het heden
De meestermessenmakers van de
21e eeuw houden de traditie in het
leven die zich heeft aangepast aan
de nieuwe tijd zonder haar waarde
en culturele wortels te verliezen. De
werkplaats, de materialen en de
gereedschappen zijn nauwelijks
veranderd, maar het eindproduct
wordt meer als decoratief element
gebruikt, hetzij in de vorm van briefopeners of miniaturen, dan als landbouwwerktuig.

Hoe wordt de Naife gemaakt ?

Het mes bestaat uit drie verschillende delen. Het is een groot mes, met een lemmet met een puntig
uiteinde maar met een afgeronde en brede vorm aan het andere uiteinde, de zijde van het handvat
wordt rond uitgesmeed (de tang van het mes). Over de tang worden ronde , reeds voorbereide
onderdelen geplaatst die het handvat of ‚cape’ vormen. De messen voor het veldwerk werden
gemaakt van carbonstaal, Als decoratie gebruikt verzilverde of nieuwzilveren lemmetten. Ze
worden tegenwoordig ook in de keuken gebruikt en dan geniet roestvrij staal bij de gebruikers de
voorkeur
De materialen die voor de handvatten worden gebruikt zijn ram-, geiten- en koeienhoorn,
ebbenhout, ivoor en metalen zoals zilver, staal of alpaca (alpaca is een lgering van koper en
nikkel). Het gekozen materiaal wordt vervaardigd in cirkelvormige ringen met verschillende
diameters die vervolgens worden samengevoegd om de handgreep zijn karakteristieke ronde, in
twee richtingen taps uitlopende vorm te geven. Op deze ringen worden dan decoratieve
insnijdingen en inlegwerk gemaakt om tot de plantaardige, geruite of geometrische figuren te
komen die typisch zijn voor deze messen . (zie ook foto’s)
Het proces van uitwerking en versiering van de ‚cape’ (handvat) is zeer complex, omdat het nodig
is om ronde stukken van verschillende diameters te maken en om het zijn karakteristieke ronde
vorm te geven, de metalen ringen te monteren die ze verenigen en de merkwaardige inlegsels te
maken die de messen uniek maken. De messen worden meestal gemaakt door de smeden, de
handvaten door weer andere specialisten. Slechts weinigen maken volledige messen.