1.

Gjuhët programuese
Nxënësi/ja:
 Kupton se çka është gjuha programuese.
 Bën klasifikimin e gjuhëve programuese.
 Kupton se çka është gjuha asembler, gjuha e makinës dhe gjuhët e larta programuese.
Programet kompjuterike, të njohura si softuer, janë udhëzime që i tregojnë një kompjuteri se çfarë të
bëjë.
Kompjuterët nuk i kuptojnë gjuhët njerëzore, prandaj programet duhet të shkruhen në një gjuhë që
kompjuteri mund ta përdorë. Ka qindra gjuhë programuese dhe ato janë zhvilluar për ta bërë më të lehtë
procesin e programimit për njerëzit. Sidoqoftë, të gjitha programet duhet të konvertohen në udhëzimet që
kompjuteri mund të ekzekutojë.
Programuesit shkruajnë udhëzime në gjuhë të ndryshme programimi, disa të kuptueshme drejtpërdrejt
nga kompjuterët dhe të tjerët që kërkojnë hapa të ndërmjetëm të përkthimit. Sot ka qindra gjuhë të tilla në
përdorim. Këto mund të ndahen në tri lloje të përgjithshme:
1. Gjuhët e makinës
2. Gjuhët e asemblerë
3. Gjuhët e nivelit të lartë
Gjuha e makinës
Gjuha amtare e një kompjuteri, e cila ndryshon midis llojeve të ndryshme të kompjuterëve, është gjuha e
tij e makinës - një grup udhëzimesh primitive të integruara. Këto udhëzime janë në formën e kodit binar,
kështu që nëse doni t'i jepni kompjuterit një udhëzim në gjuhën e tij amtare, duhet të fusin udhëzimin si kod
binar. Për shembull, për të shtuar dy numra, mund të duhet të shkruani një udhëzim në kod binar, si ky:
1101101010011010
Çdo kompjuter mund të kuptojë drejtpërdrejt vetëm gjuhën e vet të makinës, të përcaktuar nga dizajni i
tij i pajisjes. Gjuhët e makinës zakonisht përbëhen nga vargje numrash (përfundimisht të reduktuar në 1 dhe 0)
që udhëzojnë kompjuterët të kryejnë veprimet e tyre më elementare një nga një. Gjuhët e makinës janë të
varura nga makina (një gjuhë e veçantë e makinës mund të përdoret vetëm në një lloj kompjuteri). Gjuhët e
tilla janë të vështira për njerëzit.
Për shembull, këtu është një pjesë e një programi të hershëm në gjuhën makinës që shton pagë jashtë
orarit në pagën bazë dhe ruan rezultatin në pagë bruto:
+1300042774
+1400593419
+1200274027
Gjuha e Asemblerë
Programimi në gjuhën e makinës është një proces i lodhshëm. Për më tepër, programet e shkruara në
gjuhën e makinës janë shumë të vështira për t'u lexuar dhe modifikuar. Për këtë arsye, gjuha asemblerë u
krijua në ditët e para të llogaritjes si një alternativë ndaj gjuhëve të makinës. Gjuha asembler përdor një fjalë
1
të shkurtër përshkruese, të njohur si një mnemonikë, për të përfaqësuar secilin nga udhëzimet në gjuhën e
makinës. Për shembull, shtesa mnemonike zakonisht do të thotë të shtosh numra dhe nën mjete për të zbritur
numra. Për të shtuar numrat 2 dhe 3 dhe për të marrë rezultatin, ti mund të shkruajë një udhëzim në kodin e
asemblerë si ky:
add 2, 3, result
Gjuhët asemblerë u zhvilluan për ta bërë më të lehtë programimin. Sidoqoftë, për shkak se kompjuteri
nuk mund të ekzekutojë gjuhën e asemblerë, një program tjetër - i quajtur asemblerë - përdoret për të
përkthyer programet në gjuhën asembler në kodin e makinës, siç tregohet në Figurën 1.

Figura 1 Një asembler përkthen udhëzimet në gjuhën asembler në kodin e makinës

Shkrimi i kodit në gjuhën e asemblerë është më i lehtë sesa në gjuhën e makinës. Sidoqoftë, është ende e
lodhshme të shkruash kod në gjuhën asemblerë. Një udhëzim në gjuhën asemblerë në thelb korrespondon me
një udhëzim në kodin e makinës. Shkrimi në asembler kërkon që ju të dini se si funksionon CPU. Gjuha e
asemblerë referohet si një gjuhë e nivelit të ulët, sepse gjuha e asemblerë është nga natyra afër gjuhës së
makinës dhe varet nga makina.
Programimi në gjuhën e makinës ishte thjesht shumë i ngadaltë dhe i lodhshëm për shumicën e
programuesve. Në vend që të përdornin vargjet e numrave që kompjuterët mund t'i kuptonin drejtpërdrejt,
programuesit filluan të përdorin shkurtesa të ngjashme me anglishten për të përfaqësuar elementare
operacionet. Këto shkurtime formuan bazën e gjuhëve asemblerë. Programet e përkthyesve të quajtur
mbledhës u zhvilluan për të kthyer programet e hershme në gjuhën e asemblerë në gjuhën e makinës me
shpejtësi të kompjuterit. Seksioni vijues i një programi në gjuhën e asemblerë gjithashtu shton pagën e orëve
shtesë në pagën bazë dhe ruan rezultatin në pagë bruto:
load pagabazë
add pagashtesë
store pagabruto
Edhe pse një kod i tillë është më i qartë për njerëzit, është i pakuptueshëm për kompjuterët derisa të
përkthehet në gjuhën e makinës.
Gjuha e Nivelit të Lartë
Në vitet 1950, u paraqit një brez i ri i gjuhëve programuese të njohura si gjuhë të nivelit të lartë. Ato
janë të pavarura nga platforma, që do të thotë që ju mund të shkruani një program në një gjuhë të nivelit të
lartë dhe ta ekzekutoni atë në lloje të ndryshme makinerish. Gjuhët e nivelit të lartë janë si anglishtja dhe e
2
lehtë për t’u mësuar dhe përdorur. Udhëzimet në një gjuhë programimi të nivelit të lartë quhen deklarata.
Këtu, për shembull, është një deklaratë e nivelit të lartë gjuhësor që llogarit sipërfaqen e një rrethi me një
rreze prej 5:
sipërfaqja = 5 * 5 * 3.14159;
Ka shumë gjuhë programimi të nivelit të lartë, dhe secila u krijua për një qëllim të veçantë. Tabela 1
rendit ato të njohura.
Tabela 1 Gjuhët e njohura të programimit të nivelit të lartë
Gjuha programuese Përshkrimi
Ada Për hirë të Ada Lovelace, e cila punonte në kompjuterë mekanikë për qëllime të
përgjithshme. Gjuha Ada është zhvilluar për Departamentin e Mbrojtjes dhe përdoret
kryesisht në projekte të mbrojtjes.
BASIC Beginner’s All-purpose Symbolic Instruction Code. Është krijuar për tu mësuar dhe
përdorur lehtësisht nga fillestarët.
C Zhvilluar në Bell Laboratories. C kombinon fuqinë e një gjuhe asemblerë me
lehtësinë e përdorimit dhe transportueshmërinë e një gjuhe të nivelit të lartë.
C++ C ++ është një gjuhë e orientuar në objekte, bazuar në C.
C# Shqiptohet "C Sharp". Është një hibrid i gjuhës Java dhe C ++ dhe është zhvilluar
nga Microsoft.
COBOL COmmon Business Oriented Language. Përdoret për aplikime biznesi.
FORTRAN FORmula TRANslation. I njohur për zbatime shkencore dhe matematikore.
Java Krijuar nga Sun Microsystems, tani pjesë e Oracle. Përdoret gjerësisht për
zhvillimin e aplikacioneve të internetit të pavarura nga platforma.
Pascal Për hirë të Blaise Pascal, i cili ishte pionier i makinerive llogaritëse në shekullinXVII.
Është një gjuhë e thjeshtë, e strukturuar, me qëllim të përgjithshëm, kryesisht
për mësimdhënien e programimit.
Python Një gjuhë e thjeshtë e shkruar për qëllime të përgjithshme e mirë për të shkruar
programe të shkurtra.
Visual Basic Visual Basic është zhvilluar nga Microsoft dhe u mundëson programuesve që të
zhvillojnë me shpejtësi interfejs grafik të përdoruesit.
Përdorimi i kompjuterit u rrit shpejt me ardhjen e gjuhëve asemblerë, por programuesit ende duhej të
përdornin shumë udhëzime për të përmbushur edhe detyrat më të thjeshta. Për të shpejtuar procesin e
programimit, gjuhët e nivelit të lartë u zhvilluan në të cilën deklaratat mund të shkruhen për të përmbushur
detyra thelbësore. Programet e përkthyesve të quajtura kompajller i shndërrojnë programet gjuhësore të nivelit
të lartë në gjuhë makine. Gjuhët e nivelit të lartë ju lejojnë të shkruani udhëzime që duken pothuajse si
anglishtja e përditshme dhe përmbajnë shënime matematikore të përdorura zakonisht. Një program i pagave i
shkruar në një gjuhë të nivelit të lartë mund të përmbajë një deklaratë të vetme si p.sh.
Pagabruto = Pagabazë + Pagashtesë
Nga këndvështrimi i programuesit, gjuhët e nivelit të lartë janë të preferueshme nga gjuhët e makinës
dhe asembler. Java është gjerësisht gjuha më e përdorur për programimin e nivelit të lartë.
Kompajllimi i një programi të gjuhës të nivelit të lartë në gjuhën e makinës mund të marrë një kohë të
3
konsiderueshme të kompjuterit. Programet e interpreterëve u zhvilluan për të ekzekutuar programe të gjuhëve
të niveleve të larta drejtpërdrejt (pa vonesën e kompajllimi), megjithëse më të ngadalta se programet e
ekzekutu-
ara nga kompajllerët.
Source program, source code, interpreter dhe compiler
Një program i shkruar në një gjuhë të nivelit të lartë quhet një program burimor ose kod burimor. Për
shkak se një kompjuter nuk mund të ekzekutojë një program burimor, një program burimor duhet të
përkthehet në kodin e makinës për ekzekutim. Përkthimi mund të bëhet duke përdorur një mjet tjetër
programues të quajtur interpretues ose kompajller.
Një interpretator lexon një fjali nga kodi burimor, e përkthen atë në kodin e makinës ose kodin e
makinës virtuale dhe pastaj e ekzekuton atë menjëherë, siç tregohet në Figurën 2a. Vini re se një deklaratë nga
kodi burimor mund të përkthehet në disa udhëzime të makinës.
Një kompajller përkthen të gjithë kodin burimor në një fajll të kodit makinës, dhe fajlli i kodit të
makinës ekzekutohet më pas, siç tregohet në Figurën 2b.

Figura 2 (a) Një interpretator përkthen dhe ekzekuton një program një deklaratë në të njëjtën kohë. (b) Një kompajller
përkthen të gjithë programin burimor në një fajll në gjuhë makinës për ekzekutim.
Pyetje:
1. Çfarë gjuhe kupton CPU-ja?
2. Çfarë është gjuha e asemblerë?
3. Çfarë është një asembler?
4. Çfarë është një gjuhë programimi e nivelit të lartë?
5. Çfarë është një program burimor?
4
 6. Çfarë është interpretatori?
7. Çfarë është një kompajller?
8. Cili është ndryshimi midis një gjuhe të interpretuar dhe një gjuhe të kompajlluar?

1.2.Konceptet bazë të gjuhës programuese Java

Nxënësi/ja:
Motivohet për të mësuar dhe punuar në Java;
Njeh karakteristikat kryesore të gjuhës programues Java;
Njeh skemën e përdorimit të një programi në gjuhës programues Java;
Njeh teknologjitë që mbështetsin programimin në gjuhën programuese Java;
Aftësohet në njohjen e gjuhës programuese Java dhe analizon karakteristikat esaj;
Prezantohet me evolucionin e gjuhës programuese Java;
Liston përparësitë e përdorimit të gjuhës programuese Java.
Aktivitet:
Motoja tashmë e njohur e Java-s: ”Shkruaj një here, ekzekuto kudo”; nënkupton që programet
e shkruara na Java përdoren njëlloj, pavarsisht platformës dhe makinës (kompjuterit, tabletit,
smartphone-it, serverit, mainfraim-it etj) ku ekzekutohen. Platforma lidhet kryesisht me sistemin
operativ:

Por si është e mundur që një program në Java, i zhvilluar në një kompjuter personal, të
ekzekutohet normalisht në një makinë tjetër?

Hyrje - Gjuha Programuese Java

Situatë
Java është një gjuhë programuese, e cila përdoret për të zhvilluar aplikacione në kompjuter, telefon
etj. Cilat janë karakteristikat e kësaj gjuhe programuese që e bëjnë atë të dallueshme nga të gjithë
gjuhët e tjera?

Gjuha programuese JAVA është zhvilluar nga kompania SUN Microsystems. Gjuha programuese i jep
instruksione kompjuterit se si ta kryej një punë.
Java u zhvillua gjatë vitit 1995 dhe menjëherë u bë shumë e popullarizuar. Një arsye pse është shumë
është e popullarizuar është fakti që ajo shpërndahet falas. Arsye tjetër është se në këtë kohë u bë shumë i
popullarizuar interneti për arsye të paraqitjes të www dhe gjuha programuese JAVA krijon aplikacione që
shumë lehtë integrohen në ueb, gjithashtu kjo gjuhë e ka edhe një vegël që quhet JAVA APLET me të cilin
krijohen programe të cilat mund të lexohen nga browserët on-line.
Arsye e dytë është se programet e krijuara në gjuhën programuese Java mund të ekzekutohet në të gjitha
sistemet kompjuterike pa marrë parasysh platformës harduerike dhe softuerike në cilën punojnë ato.
Për programet e shkruara në gjuhën programuese JAVA thuhet se janë të pavarura nga platforma në të cilën
ekzekutohen.

5
Elementet të gjuhës programuese JAVA
Element i rëndësishëm i gjuhës programuese është Objekti. Objekti është element i pa varur i
programit
kompjuterik, që paraqet grup të lidhjeve funksionale, i cili është i projektuar për ta krye një punë specifike.
Element tjetër i rëndësishëm është Klasa. Klasa është një shabllon i cili përdoret për krijimin e një objekti. Të
gjitha objektet e krijuara sipas shabllonit të një klase kanë funksionalitet të njejtë.
Në klasë përfshihen të gjitha funksionet e një grupi të caktuar të objekteve. Pra në programimin e
orientuar në objekte, nuk ka nevojë të krijohen objekte të veçanta por krijohen klasa të cilat do ti përdorim për
krijimin e atyre objekteve.
Programet e shkruara në ndonjë gjuhë programuese duhet të kompajllohen (përkthehen) nga gjuha e
lartë programuese, në gjuhë të makinës (gjuhë e ulët programuese).
Rruga e cila kalohet prej programit të shkruar (kodi burimor) në program të ekzekutuar nga kompjuteri
më hollësisht do të trajtohet në lëndën Bazat e Programimit, ndërsa në figurën më poshtë paraqitet kjo rrugë
dhe dallimi i gjuhës JAVA nga gjuhët tjera programuese.
Në figurën shihet dallimi mes aplikacioneve të shkruara në gjihën programuese JAVA dhe në gjuhët
tjera programuese (C++, C#....).
Të gjuhët tjera programuese secili sistem duhet të ketë kompajllerin për platformën përkatëse.
Në rastin e programeve të shkruara në gjuhën programuese JAVA shohim se kodi i kompajlluar me Java
Compailer shndërrohet në JAVA-ByteCode i cili mund të ekzekutohet pavarësisht sistemit ose platformës
harduerike, sepse ne mundemi që në këto platforma të instalojmë përkrahjen për programet Java e cila pastaj e
interpreton ByteCode të kompajluar me Java Compailer. Instalimi i përkrahjes për Java bëhet pa pagesë në
faqen zyrtare të kompanisë psh:
https://www.oracle.com/techneteork/java/javase/downloads/index.html
Ose java.sun.com

6
 Figura 1. 1
Historia e gjuhës programuese Java
Java është një gjuhë programuese që i përket brezit të ri të gjuhëve programuese të nivelit të lartë, e
orientuar në objekte. Aplikacionet e shkruara në Java i gjejmë kudo, duke filluar nga superkompjuterët,
kompjuterët personal
e deri tek aparatet telefonike.
Zanafilla e gjuhës programuese Java i përket fillimit të viteve ’90, Në ndryshim nga dy gjuhët
programuese që përdoreshin kryesisht në atë kohë, C dhe C++, gjuha programuese Java ofronte një interfejs
programimi më të lehtë në përdorimin dhe ndërtonte programe për t’u instaluar në pajisje digjitale ( numerike)
të ndryshme. Por në atë kohë rezultoi që zhvillimi digjital, veçanërisht ai i botës së televzionit, nuk ishte aq i
përparuar për t;u qasur kësaj filozofie të re. Për rrjedhojë, ajo arriti të gjej zbatim në internet, dhe në këtë
mënyrë, shfrytëzoi mundësitë e rrjetit kompjuterik për ekzekutimin e programeve. Në vitin 1999, teknologjia
Java, e cila i referohet jo vetëm gjuhës programuese, por edhe programeve që mbështesin atë, u përfshi për
herë të parë në brouser-in Netscape Navigator.
Në vitet në vazhdim, kompania “Sun Microsystems” u investua të tregojë përparësitë e ekzekutimit të
programeve Java në platforma të ndryshme. Kjo, në thelb, do të thotë që një program , i përpiluar në një
makinë, mund të ekzekutohej pa probleme në të gjitha makinat e tjera që kanë
teknnologjinë Java. Kështu psh, mëse mdërton dhe përpilon një program në Java
në një makinë me sistem operativ Linux, dhe një ariktekturë procesori 32 bitësh,
programi i përpiluar mund të ekzekutohet shumë mirë edhe në një makinë tjetër
me sistem opertiv Windows 64 bitësh1.
Gjuha programuese Java është zhvilluar nga një ekip i drejtuar nga Xhejms Gosling (James Gosling) në
Sun Microsystems. Sun Microsystems është blerë nga Oracle në vitin 2010. Oracle është një nga kompanitë
më të fuqishme e cila ofron aplikacione, për shërbime dhe sisteme të ndryshme inxhinierike.
Gjuha programuese Java , fillimisht është quajtur Oak, është dizajnuar në vitin 1991 për t’u përdorur në
çipet e aplikacioneve të konsumatorëve elektronikë. Në vitin 1995, ajo është riemërtuar Java dhe është
ridizajnuar për të zhvilluar aplikacione ueb. Në mënyrë që të kuptohet gjuha programuese Java, duhet të
kuptohet historiku dhe evolucioni i saj. Java është mjaft e lidhur me mjedisin e ekzekutimit online të
programeve. Ekziston një lidhje midis gjuhës programuese Java dhe gjuhës programuese C++, e cila është
pasardhëse e gjuhës programuese C. Shumica e karaktereve që përdorën në gjuhën programuese Java
trashëgohen nga këto dy gjuhë.
Gjuha programuese Java është një gjuhë e fuqishme për zhvillimin e programeve në pajisjet: mobile,
kompjuterë desktop dhe në serverë.

1
Një aplikacion është një softuer i ekzekutueshëm nga shfrytëzuesi. Por e kundërta nuk është e vërtetë, Kështu psh. Një
driver është një softuer, por ai nuk është një aplikacion.
7
 Aktualisht, gjuha programuese Java është pranuar gjerësisht në industrinë e programimit softuerëve për
shkak të karakteristikave të saj të rëndësishme, por edhe të mbështetjes që ajo ofron për rrjetet kompjuterike.
Karakteristikat kryesore të gjuhës programuese Java
Gjuha programuese Java është kthyer në një gjuhë programuese mjaft popullore. Rritja e saj e shpejtë
dhe
pranimi nga shfrytëzuesit përkon më karakteristikat e saj të dizajnimit, veçanërisht me specifikën që mund të
shkruhet si program një herë dhe mund të ekzekutohet kudo.
Gjuha programuese Java është gjuhë e parë që i ka lejuar zhvilluesit të krijojnë programe të
përshtatëshme për internetin. Megjithëse karkateristikat kryesore të gjuhës programuese Java janë aftësia për
t’u përshtatur dhe siguria që ajo ofron, ekzistojnë dhe faktorë të tjerë të cilët kanë luajtur një rol të
rëndësishëm në modelimin e formës së saj. Më poshtë do të analizjmë karakteristikate e gjuhës programuese
Java.
Disa nga tipare të gjuhës programuese Java janë:
1. Gjuha programuese Java është neutrale. Programet në gjuhën programuese Java mund të
ekzekutohen në çdo lloj kompjuteri, pavarësisht sistemit operativ apo karkateristikave harduerike të
kompjuterit. Kjo përbën realisht një përparësi në raport me gjuhët e tjera programuese.
2. Java është e intepretueshme. Kjo karakteristikë ka mundësuar që Java të ketë një arkitekturë
neutrale ose të pavarur nga platforma. Nga karkateristikat kryesore që kërkonin të arrinin dizajnuesit e kodit
Java ishin jetëgjatësia dhe përshtatëshmëria. Një nga problemet kryesore me të cilin janë përballur programuesit
është se nuk ka asnjë garanci që programi që shkruhet sot do të jetë i aftë të ekzekutohet në të ardhmen madje
dhe në të njejtin kompjuter. Sistemi operativ dhe procesori janë në zhvillim të vazhdueshëm, Kështu ndryshime
të ndryshme në resurset e sistemit mund të bëjnë që një program të mos funksionojë siç duhet. Dizajnuesit e
gjuhës Java kanë punuar që ta ndryshojhnë këtë situatë dhe e kanë arritur këtë nëpërmjet gjuhës programuese
Java dhe Makinës Virtuale Java. Makina Virtuale Java është një makinë abstrakte, e cila lejon një
kompjuter të ekzekutoi një program në Java. Qëllimi i daizajnuesëve ishte:” Shkrimi i kodit vetëm një herë
dhe ekzekutimi i tij kudo, në çdo kohë dhe gjithmonë”. Pra, duke përdorur një Makinë Virtuale Java mund të
shkruhet një program, i cili mund të ekzekutohet në çdo platformë, si për shembull: Windows , Unix, Linux etj.
3. Është gjuhë programuese e thjeshtë për t’u mësuar, shkruar dhe kuptuar. Ky tipar
ndihmon programuesit që të zhvillojnë një shumëllojshmëri aplikacionesh, duke filluar që nga ato për PC e deri
te telefonat inteligjentë. Gjithashtu , ajo është e thjeshtë në përditësimin e kodit të saj,
Asnjë nga gjuhët programuese nuk janë të thjeshta, por gjuha programuese Java është më e thjeshtë së
gjuha programuese C++, e cila është e orientuar në objekte. Gjuha C++ ka qenë dominuese përpara gjuhës
Java. Java është e dizajnuar për të qenë e thjeshtë, pët t’u mësuar dhe për t’u përdorur në mënyrë efektive.
Nëse një person ka eksperiencë programimi, gjuha programuese Java nuk është e vështirë për t’u përdorur.
Gjuha programuese Java është akoma më e thjeshtë, nëse dihen konceptet bazë të programimit të orientuar në
8
 objekte, i cli spjegohet më poshtë. Java është pjesërisht e modeluar në C ++ dhe është e orientuar drejt arritjes
së thjeshtësisë dhe përmisimit. Gjuha programuese Java është relativisht e thjeshtë, por ajo përmban librari të
mëdha , të cilat kërkohën që të përdoren për të shkruar programe në Java. Ajo ka paketa librarie për: grafikën,
dizajnimin e interfejsit të shfrytëzuesit, paraqitjen e zërit, ruajen e të dhënave në një bazë të dhënave dhe
shumë librari të tjera. Sintaksa e qartë e saj i ka bërë programet e gjuhës Java të lehta për t’u shkruar dhe për
t’u lexuar.
4. Gjuha programuese Java është një gjuhë e orientuar në objekte. Gjuhë programuese në
objekte
mbështeten në konceptet e klasave dhe të objekteve. Të dhënat e programit barten nga objektet dhe
përpunohen
në sajë të funksioneve. Këto lloje të gjuhëve programuese kanë karakteristika të tilla si: trashëgëmia, Këto
lloje
të gjuhëve programuese kanë karakteristika të tilla si: trashëgëmia, enkapsulimi, polimorfizmi etj.
Megjithëse gjuha programnuese Java është ndikuar nga gjuhët paraardhëse të saj, Java nuk është
dizajnuar të jetë e ngjashne në kod me ndonjë gjuhë tjetër
programuese. Objekti i modeleve në Java është i thjeshtë dhe
i lehtë për t’u zgjeruar. Edhe pse shumë gjuhë të orientuara në
objekte kanë filluar fillimisht si gjuhë procedurale, Java është
dizajnuar që në fillimi për të qenë e drejtuar drejt objekteve.
Programimi i orientuar në objekte modelon botën reale në
terma të objekteve. Çdo gjë në botë mund të modelohet si një
objekt. Një rreth është një oobjekt; një person është një objekt, e kështu me radhë. Një program në gjuhën
programuese Java është i orientuar në objekte, sepse programimi në Java është i përqëndruara drejt krijimit të
objekteve, manipulimit të objekteve dhe drejt qëllimit që objektet të punojnë së bashku.
Një nga çështjet kryesore në zhvillimin e programuesve është si të ripërdorim kodin. Programimi i
orientuar në objekte siguron: fleksibilitet, modularitet, qartësi dhe ripërdorim nëpërmjet enkapsulimit,
trashëgimisë dhe polimorfizmit të cilët do të shpjegohen në temat pasardhëse. Thjeshtësia dhe sintaksa e qartë
mundëson lehtësi në shkrim dhe lexim të programeve. Programet në Java janë mjaft tërheqëse për sa i përket
hartimit dhe zhvillimit të aplikacioneve.
5. Java është një gjuhë programuese e sigurt, që nuk lejon të ndërhysh në të dhëna private.
Për këtë arsye, ajo përdoret në rrjete ku kërkohet siguri e lartë. Si një gjuhë programuese e internetit, Java
përdoret në një mjedis të shpërndarë dhe në rrjet. Nëse shkarkohet një Java applet (një program) dhe ekekutohet
në kompjuter, kjo nuk do të rrisë mundësinë për sulme në sistem, për shkak se Java impelementon mekanizma
të veçantë sigurie për të mbrojtur sistemin nga sulmë të programeve të ndyshme.

9
 Gjuha programuese Java është e ndjeshme. Ajo bën pjesë në grupin e gjuhëve të ndjeshme ndaj
rregullave dhe mënyrës së të shkruarit. Prandaj duhet bërë kujdes në shkrimin e kodit për emrat dhe llojet e
variablave të përdorura.
6. Gjuha programuese Java është një gjuhë dinamike. Ajo lejon të shtosh klasa të reja gjatë
përdorimit të programeve duke zgjeruar funksionalitetin e tyre.
7. Gjuha programuese Java është një gjuhë e shpërndarë. Programimi i shpërndarë nënkupton
disa kompjuterë të cilët punojnë së bashku në një rrjet. Java është e dizajnuar për të lehtësiuar programimin e
shpërndarë. Programimi në Java i kompajlluar në një makinë mund të tranferohet lehtësisht në në makinë tjetër
dhe mund të ekzekutohet në një tjetër makinë.
8. Gjuha programuese është e interpretushme. Për të ekzekutuar pogramet në Java, është i
nevojshëm një intepretues. Programet kampoajllohen në Makinën Virtuale në Java, e quajtur Bytecode ( kodi
në bajt). Bytecode është një makinë e pavarur dhe mund të ekzekutohet në çdo makinë që ka një interpretues në
Java, e cila është pjesë e Makinë Virtuale Java. Shumica e kompajlerëve, duke përfshirë kompajlerët e gjuhë C+
+, përkthejnë programet nga gjuha e nivelit të lartë ne kodin e makinës. Kodi mund të ekzekutohet vetëm në
makinat përkatëse të saj. Për shembull, nëse një program në C++ kompajllohet në Windows, kodi i
ekzekutueshëm i gjenruar nga kompajleri mund të ekzekyutohet vetëm në platformën Windows. Nëpërmjet
gjuhës programuese Java, kodi burimor mund të kompajlohet vetëm një herë, kurse kodi në bite i gjeneruar nga
kompajleri Java mund të ekzekutohet në çdo platforëm me një interpretues Java.
9. Gjuha programuese Java është e fuqishme. Mjedisi i mbështetur në disa platforma në ueb rrit
fuqinë e një programi, pasi programi mund të ekzekutohet në disa sisteme. Fuqia nënkupton besushmëri. Asnjë
gjuhë programuese nuk mund të siguroi besushmëri të plotë. Për të fituar besushmërinë, gjuha Java detyron
gjetjen e gabimeve në fillim të zhvillimit të një programi. Për shkak se gjuha Java është një gjuhë e cila është e
ndjeshme ndaj shkronjave të vogla dhe të mëdha (case - sensistive) në kohën e shkrimit të një programi, ajo
kontrollon kodin në kohën e kompajllimit. Gjithashtu, ajo e kontrollon kodin dhe gjatë kohës së ekzekutimit.
Pra, gjuha programuese Java thekson kontrollin më përpara të gabimeve të mundshme, për shkak se kompajlleri
Java mund të evidentoi problemet, të cilat, fillimisht, mund të paraqiren në kohën e ekzekutimit të gjuhëve
tjera,. Java ka eliminuar disa gabime programimi të cilat gjenden në gjuhë të tjera.
10. Gjuha programuese Java është e bazuar në Threda. Java është e dizajnuar për të plotësuar
kërkesën e botës reale për krijimin e programeve interaktive. Për të realizuar këtë gjë, Java përktah programin të
mbështetur në threda, të cilat lejojnë një program të kryejë disa punë njëkohësisht. Sistemet në Java vijnë me
zgjidhje të sofistifiukuara për sinkronizimin e shumë proceseve që mundësojnë krijimin e sistemeve interaktivë.
Shembull i bazuar në threda mund të ishtë shkarkimi i videos, ndërkohë që një video luhet. Thredat janë
veçanërisht të përdorëshme në interfejse grafikë të shfrytëzuesëve dhe në programimin në rrjet. Për shëmbull,
një shfrytëzues mund të dëgjoi muzikë ndërkohe që lundron në internet.

10
Platforma e gjuhës programuese Java
Platforma kompjuterike është një kombinim i mjedisit harduerik me atë softuer, në të cilin ekzekutohet
programi. Në rastin konkret, plaforma e gjuhës programuese Java përbëhet nga:
Makina virtuale Java ( Java VM – Java Virtual Machine):
Interfejsi i programimit të aplikacioneve Java ( Java API – Java Application Programming
Interface).
Java Virtual Machine. Sipas filozofisë së plaformës, Java, fillimisht, kodi burimor i shkruar në gjuhën
programuese Java përkthehet nga kompajlleri (compiler) - përpiluesi duke prodhuar një fajll të quajtur kod në
bajt (Byte Code), i cili interpretohet nga Java Virtual Machine.
Figura 1. 2
Kodi

burimor është një fajll i shkruar në gjuhën programuese me prapashtesën .Java, Pasi kodi burimor
kompajllohet, krijohet automatikisht një fajll me prapashtesën .class, i cili përmban kodin në bajt.
Interpretuesi i makinës virtuale Java bën të mundur ekzekutimin e kodit në bajt nga procesori i makinës.
Përpiluesi (Kompajlleri) është një program që përkthen kodin burimor ne Java Byte Code, i cili do t’i
kalojë për interpretimin makinës virtuale Java, JVM mund të konsiderohet si një kompjuter që ekzekuton
programin në Java.
Interpretuesi bën ekzekutimin e programit Java të përpiluar.
Interfejsi i programimit të aplikacioneve Java (Java – API) është një bashkësi komponentesh
softuerike, që mundëson ndërtimin e programit. Për të instaluar Java – API, mund të zgjedhim midis paketës
specifike Java Runtime Environment (JRE) dhe asaj më të përgjithëshme Java Development Kit (JDK).
JRE krijon mjedisin e domosdoshëm për ekzekutimin e programeve Java, kurse JDK përveç funksionalitetit
të JRE-së, përmban edhe instrumentet e nevojshme për zhvillimin e programeve Java.
Figura 1.3 tregon hapat për të përfituar një program në Java, që ekzekutohetnë çdo lloj makine duke u
nisur nga kodi burimor.
Ekzekutimi i kodit
binar nuk është aq i shpejtë
siç mund të ishte me një
gjuhë kompajllimi, si për
shembull C++, Për shkak
se Java është e
interpretueshme, kodi në
bajt nuk është i

11
ekzekutueshëm direkt nga sistemi, por ekzekutohet nëpërmjet interpretatorit. Megjithatë, shpejtësia e saj është
më shumë se e përshtatëshme për shumicën e aplikacioneve interaktive.

Figura 1. 3
A. Pyetje.
1. Çfarë është gjuha programuese Java?
2. Cila kompani e ka shpikur gjuhën programuese Java dhe kush e zotëron atë?
3. Cilat janë tiparet kryesore të Java-s?
4. Cilat janë elementet kryesore të platformës Java?
5. Cilat janë përparësitë e programit në gjuhën programuese Java?
6. Tregoni dallimin ndërmjet kompajllerit dhe interpretatorit?
7. Çfarë kuptojmë më programimin e orientuar në objekte?
8. Çfarë është një Makinë Virtuale Java? Kërkoni në internet përse përdorët dhe si mund të
vendoset një Makinë Virtuale në kompjuterin tuaj?
B. Plotëso vendet e zbrazëta
1. ________________________ është një gjuhë programuese, që i përket brezit të ri të gjuhëve
programuese të nivelit të lartë. E orjentuar në objekte.
2. Java u zhvillua nga _____________.
3. Java është gjuhë programuese popullore, sepse ajo është ______________ dhe _____________.

12
1.3.Llojet e programeve në gjuhën programuese Java
Nxënësi/ja:
 Njeh llojet e programeve Java;
 Njihet me shembuj konkretë të aplikacionesh dhe applet-esh në Java.

Gjuha programuese Java përdoret për ndërtimin e programeve kompjuterike, mainframeve server PC,
aparate të veçanta telekomunikacioni, marrës satelitorë, aparate PDA, telefona celularë, pajisje
elektroshtëpiake etj. Nëpërmjet saj mund të zhvillohen dy lloje programesh:
Aplikacionet ( Java Application);
Applet-et (Java Applet);

13
Aplikacionet Java

Aplikacionet Java janë softuerë të ekzekutueshëm që instalohen në kompjuterin e shfrytëzuesit, të

konceptuara për të zgjidhur probleme nga fusha të ndryshme të jetës, sipas kërkesave të aktorëve të botës së
biznesit dhe më gjerë. Për të ekzekutuar një aplikacion në Java ndiqen hapa e më poshtëm:
1. Përpilohet kodi burimor për të njoftuar kodin në Byte duke përdorur kompajllerin e Java-s (
JavaC);
2. Interpretohet kodi në Byte duke përdorur interpretuesin e Java-s (Java Virtual Machine).
Disa nga shembujt më të mirë të aplikacioneve të Java janë: JPC, UltraMixer, NASA. World Wind.
JPC krijon një kompjuter virtual, në të cilin mund të instalojmë një sistem operativ në një rrugë të
sigurtë, të manovrueshme dhe të shpejtë. Kështu, shfrytëzuesi pajisjet me një kontroll të plotë për ekzekutimin
e programeve, duke siguruar mbrojtje shumë të mirë nga viruset dhe programet e tjera keq dashëse.
UltraMixer është një softuer miksimi për DJ, i cili mundëson përzirjen e muzikës digjitale në formate të
ndryshme (MP3,WMA, AAC,OGG<WAV, apo CD) në kohë reale fig 2.1.

Figura 2. 1
Nasa World Wind bën të mundur zmadhimin e pamjes së një zone në Tokë, nga një lartësi satelitore. Në
këtë mënyrë përfitohet një pamje 3D figura 2.2.

Figura 2. 2
Java Applet
Java Applet është një aplikacion i vogël, i shkruar në gjuhën programuese Java, i dedikuar për t’u përdor
në internet. Applet-i mund të shkarkohet si çdo program tjetër nga interneti, por ndryshimi është se applet-i
është interaktiv me shfrytëzuesin dhe interfejsi grafik i tij ndryshon në mënyrë dinamike në varësi të
veprimeve të shfrytëzuesit. Kështu, applet-et mund të kapin levizjet e mausit, klikimet mbi butonat, hyrjet nga
tastiera etj, dhe në bazë të këtij informacioni hyrës të ndryshojnë interfejsin e tyre. Për këtë arsye, ato
përdoren gjerësisht për demonstrime, vizualizime dhe mësimdhënie. Kodi i Java applet zakonisht është i
14
përfshirë në faqet ueb brenda kodit html. Përkëtë arsye, për ta ekzekutuar atë është e nevojshme të përdoret
një ueb brouser që e mbështet teknologjinë Java, apo programi më specifik për applet-et, Applet Viewer. Cikli
i kohës së një applet-i kalon nëpër disa faza:
Faza e parë është krijimi, kur applet-i krijohet si objekt sapo shfrytëzuesi hap një ueb faqe e cila,
padyshim, duhet të ketë të përfshirë kodin e applet-it. Krijimi i applet-it ndodh vetëm një herë dhe më tej ai
mund të përdoret sipas qëllimeve të caktuara.
Faza e dytë është nisja, gjatë së cilës bëhet i mundur përdorimi i applet-it sa herë që rihapet ueb faqja ku
ndodhet ai.
Faza e tretë është shfaqja, në të cilën shfaqet paraqitet e applet-it, e cila përmban tekstin, grafikën,
ngjyrat, figurat etj.
Faza e katërt është faza e kundërt e nisjes, ndërprerja, e cila ndodh kur shfrytëzuesi hap një ueb faqe
tjetër duke e vendosur applet-in në gjendje pritje.
Faza e fundit është shkatërrimi, në të cilën applet-i nuk mund të përdoret më, Ashtu si faza e krijimit,
edhe faza e shkatërrimit ndodh vetëm një herë gjatë jetës së applet-it.
Ashtu si në çdo gjuhë programuese, edhe për applet-in pyetja kryesore është: Cili është applet-i më i
thjeshtë për t’u ndërtuar? Këtë do e trajtojmë në mësimet e ardhshme, por gjithsesi, pamja e applet-it më të
thjeshtë është paraqitur në figurë, ku në dritare shkruhet thjeshte “Hello World” (fig2.3). Shembuj aplet-esh
paksa më të ndërlikuara janë: konvertuesi i monedhave (fig 2.4.)
dhe matësi i kohës (fig 2.5).

Figura 2. 3

Figura 2. 4 Figura 2. 5

A. Pyetje
1. Çfarë janë aplikacionet në Java?
2. Nga se ndryshojnë aplikacionet nga applet-et?
15
 3. Sqaro mënyrën se si aplikacioni në Java përpilohet dhe ekzekutohet?
4. A është e nevojshme që aplikacionet Java të ekzekutohen në ueb?
5. A mund të ekzekutohen në kompjuterët përsonal programet e shkruara në Java?
6. Cilat janë fazat e jetës së programit applet?
B. Plotëso vendet e zbrazëta
1. Java mund të përdoret për të krijuar dy lloje programesh ______________ dhe ______________.
2. ____________ është një aplikacion i vogël, i shkruar në Java, i dedikuar për t’u përdor në
internet.
Kodi Java applet zakonisht është i përfshirë në ________

1.4. Platforma të ndryshme në ndërtimin e programeve në gjuhën

programuese Java
Nxënësi/ja:
Pajisjet me njohuritë e zhvillimi të programeve në gjuhën programuese Java;
Evdienton ndryshimet midis përdorimit të JavaSE, JavaEE dhe Java Me;
Analizon mjedisin e zhvillimit;
Prezantohet me mjediset e ndryshme të zhvillimit, të cilat ofrojnë mundësinë e programimit në gjuhën
programuese Java.

Situatë: Pasi është zgjedhur programi që do të ndërtohet, duhet të përcaktohet nëse ky program do të
ekzekutohet në pajisjet mobile, në server apo në kompjuter. Cili mjedis zhvillimi do të përdoret për të shkruar
kodin në Java?
JavaSE, JavaEE dhe Java ME
Gjuhët e kompjuterit kanë rregulla strike përdorimi. Nëse rregullat nuk ndiqen kur shkruhet një
program, kompjuteri nuk do të jetë i aftë ta kuptojë atë. Specifikimet e gjuhës programuese Java dhe Java API
përcaktojnë standardet e gjuhës programuese Java. Sintaksa e gjuhës programuese Java është e përcaktuar në
specifikimet e gjuhës programuese Java dhe libraria e gjuhës programuese Java është e përcaktuar në Java
API. Specifikimi i gjuhës programuese Java është një përcaktim teknik i sintaksës dhe semantikës të kësaj
gjuhe.
API ( Application Program Interface) – e njohur si librari, përmban klasa dhe interfejs për zhvillimin e
programeve në Java.

16
Java është një gjuhë programuese e fuqishme dhe mund të përdoret në disa mënyra
Java Standard Edition (Java SE) shërben për të zhvilluar aplikacione në anën e klientit.
Aplikacionet mund të ekzekutohen të veçuara ose si applet-e, të cilat ekzekutohen nga një ueb brouser.
Java Enterprise Edition (Java EE) shërben për të zhvilluar aplikacione në anën e sererit, si për
shembull: Java servlets, Java Server Pages (JSP) dhe Java Server Faces (JSF).
Java Micro Edition (Java ME) shërben për të zhvilluar aplikacione për pajisjet mobile për të
gjitha teknologjitë e tjera.
Java JDK dhe IDE
Ekzistojnë disa versione të Java SE. Oracle lëshon një version nëpërmjet një Java Development Toolkit
(JDK).
JDK përbëhet nga një grup programesh të veçanta, ku secili thirret në command line për zhvillimin
dhe testimin e programeve në Java.
Në vend të përdorimit të JDK-së mund të përdoret në vegla zhvillimi në Java (psh, NeatBeans,
Eclipse, BlueJ etj) – programe që ofrojnë një mjedis të integruar (IDE) për ndërtimin më të shpejt të
programeve
në Java. Një IDE është një mjedis zhvillimi i integruar, i cili është shumë i nevojshëm gjatë zhvillimit të
aplikaci
oneve komerciale. Modifikimi, kompajllimi, zhvillimi, debagimi dhe ndihma në internet anë të integruara në
interfejsin grafik të shfrytëzuesit. Kështu, mjafton të shkruhet kodi burimor në një dritare se të hapet një fajll
ekzekutues në një dirtare, dhe pastaj klikohet një buton ose menu, apo një buton funksionaliteti për të
kopajlluar
dhe ekzekutuar programin.
NeatBeans
NeatBeans është një IDE e shkruar në Java dhe është një nga mjediset e
zhvillimit më të pëlqyeshëm.
Ai përkrahë zhvillimin e të gjithë tipave të aplikacioneve në Java, por, gjithashtu, përkrahë dhe gjuhë
tjera ku, në veçanti mund të përmenden: PHP, C/C++ dhe HTML5. Kjo IDE
ofron mundësin e krijimit të aplikacioneve në Java EE, Java SE dhe Java
ME.
Editori NeatBeans është i aftë të detektoi gabimet gjatë kohës që ne
shkruajmë programin dhe të ndihmojmë duke ofruar pjesë të ndryshme kodi,
të cilat i vijnë në ndihmë shfrytëzauesit, siç tregohet në figurën në të djathtë.
Të gjitha këto rrisin shpejtësinë dhe thjeshtësojnë programimin duke
përdorur tekst editorin. Për testimin e aplikacioneve, IDE ofron mjete të ndryshme, si dhe analizimi të kodit.
Eclipse

17
 Eclipse është një tjetër IDE pa pagesë e përdorur nga zhvilluesit dhe programuesit. Eclipse mundëson
krijimine aplikacioneve të ndryshëm në Java, të cilat mund të përdoren
në: pajisjet mobile, paraqitjen e programeve duke përdorur shfletues të
ndryshëm dhe programet që ekzekutohen në kompjuter. Eclipse, përveçse
është mjat i pëdroshëm për mjedisin e zhvillimit (IDE) në Java, është i
përdorshëm, gjithashtu për C/C++ dhe PHP. Nëpërmjet tij mund të kombinojmë gjuhë të ndryshme dhe
karakteristika të tjera nën një pakete standarde.
BlueJ
BlueJ ëshë një mjedis zhvillimi pa pagesë për të programuar në gjuhën programuese Java. Ai zakonisht
përdoret për qëllime edukimi, por gjithashtu është i përshtatshëm për zhvillimin e
programeve të vogla. Është zhvilluar për të kuptuar programimin e orientuar në
objekteve. Për këtë arsye, dizajnimi i tij ndryshon nga mjediset e tjera të zhvillimit dhe përdoret nga miliona
njerëz në të gjithë botën. Në BlueJ grafikisht tregohet struktura e klasës së një aplikacioni në mënyrë
interaktive. Ky interaktivitet i kombinuar me një interfejs të thjeshtë lejon eksperimentimin me objektet në
zhvillim.
Pyetje:
1. Çfarë është një specifikim i gjuhës programuese Java?
2. Çfarë kuptojmë me Java SE, Java EE dhe Java ME dhe përse shërbejnë ato?
3. Për çfarë shërben IDE?
4. Për çfarë shërben NeatBeans, Eclipse, dhe BlueJ? Cilat janë karakteristikat e tyre?

1.5.Llojet e programeve të gjuhës programuese Java, Appletet

Nxënësi/ja:
 Koncepton applet-et;
 Ndërton një applet;
 Aftësohet në procesin e kompajllimit dhe të ekzekutimitë të një applet-i;
 aftësohet në ndërtimin, kompajllimin dhe ekzekutimin e

applet-eve.
Programet në Java
Programet në gjuhën programuese Java ndahen në dy kategori
kryesore, applet-et dhe aplikacionet. Një aplikacion është një program
18
i zakonshëm në Java, ndërkohë që një applet është një program në Java, i cili mund të ekzekutohet në internet.
Çdo program në Java që nuk është një applet, është një aplikacion. Për të thjeshtësuar programimin në ueb,
Java krijoi një tip të ri programesh, të quajtur applet, i cili ka ndryshuar botën online me përmbajtjen që ofron.
Applet-et mund të ekzekutohen nga një dokument HTML. HTML-ja është një gjuhë e përdoru për të
paraqitur informacion në ueb brouser.
Duke përdorur IDE është e mundur të ekzekutohet një applet pa përdorur HTML-në, nëpërmjet një
programi të njohur si applet viewer, siç tregohet në fihurë në të majtë. Kështu, applet-et janë aplikacione të
vogla, të cilat qasen në sërverë të internetit, transmetohen në internet, instalohen në mënyrë automatike dhe
ekzekutohen si pjesë e një dokumenti ueb. Pasi applet-i vjen te klienti, ai ka qasje të kufizuar ndaj burimeve,
kështu ai mund të prodhojë interfejs grafik shfrytëzuesi dhe të kryejë llogaritje komplekse pa cenuar
integritetin e të dhënave ose rrisqe nga viruse të ndryshme.
Ndërtimi i një applet-i
Një applet është një program i veçantë në Java, i cli është dizajnuar për t’u transmetuar në internet dhe që
në mënyrë automatike ekzekutohet ngë një ueb brouser në përputhje me gjuhën programuese Java. Nëse
shfrytëzuesi klikon një link që përmban një applet, në mënyrë automatike applet-i do të shkarkohet dhe do të
ekzekutohet në brouser. Applet-et zakonisht janë programe të vogla. Ato përdoren zakonisht për të paraqitur
të dhëna, të cilat sigurohen nga serveri, menaxhojnë hyrjet e shfrytëzuesit ose sigurojnë funksione të thjeshta.
Për të krijuar një prjekt klikojme me të djathtën në emrin e projektik dhe zgjedhim New Applet.
Emrin e klasës e vendosim Shembull Applet dhe më pas klikojmë Finish. Në fajllin e krijuar do të
shkruajmë kodin e mëposhtëm:

19
 Applet-i fillon me dy importime. I pari importon paketën applet-e, e cila përmban klasën applet. Çdo
applet që krijohet, duhet të jetë një nënklasë e applet. Import java awt.* importon klasat AWT (Abstract
Window Toolkit). Applet-et ndërveprojnë me shfrytëzuesin në mënyrë direkte ose indirekte nëpërmjet AWT,
jo nëpërmjet klasave I/O të bazuar në console.AWT oron një interfejs shfrytëzuesi grafike.
Rreshti i tretë në program deklaron klasën ShembullApplet, e cila trashëgon klasën Applet, Klasa
ShembullApplet duhet të deklarohet si publike.
Brenda klasës ShembullApplet, deklarohet metoda paint(). Paint() thirret sa herë që një applet duhet të
paraqes daljen e tij. Kjo situatë mund të ndodhë për disa arsye. Për shembull, dritarje në të cilin po
ekzekutohet applet-i mund të mbiskruhet nga një tjetër dritare ose dritarja applet-it mund të minimizohet dhe
më pas kthehet në gjendjen e më parëshme. Paint() gjithashtu thirret kur applet-i fillon eksekutimin. Për
çfrado rasti, kur applet-i duhet të rivizatojë daljen e tij, theritët paint(). Metoda paint() ka në parametër të tipit
Graphics. Ky parametër përmban konteksin grafik, që përshkruan mjedisin grafik në të cilin applet-i po
ekzekutohet.
Brenda paint() është thirrur metoda drawString(), që është një anëtar i klasës Graphics. Kjo metodë
paraqet një string, i cili fillon në vendodhjen e specifikuar x,y. Ai ka formën e përgjithëshme: void drawString
(String mesazh , int x, int y), ku mesazhiështë string-u që do të paraqitet duke filluar në kordinatat x,y. Në
dritaren e paraqitje së daljes në Java, cepi majtas, lart ka vendodhjen 0,0. Thirja e drawString() në applet bën
që mesazhi “Applet i thjeshtë” tëparaqitet në kordinatat 20,50.
Po të vëmë re, applet-i nuk ka një metodë main(). Në ndryshim nga programet në ava, applet-et nuk e
fillojnë ekzekutimin në main(). Në fakt, shumica e appletev.
Nuk kanë një metodë main(). Një apllet e fillon ekzekutimin kur emri i klasës së tij do të kalohet në një
brouser ose në një applet viewer.
Kompajllimi dhe ekzekutimi i applet-it
Pas shkrimit të kodit për ShembullApplet, kompajllimi është në të njejtën mënyrë si kompajllimi i
programeve të tjera. Megjithatë, ekzekutimi i Shembull Applet këkron një proces tjetër. Në fakt ekzistojnë dy
mënyra sipas të cilave mund të ekzekutohet një applet:
 Ekzekutimi i applet-it në një brouser i cili përkrahë Java-n.
 Përdorimi i një applet-i viewer. Applet viewer është një mjet standard, i cli lejon ekzekutimin e
aplet-it në dritare. Kjo është, zakonisht, mënyra më e shpejtë dhe më e lehtë për të testuar një applet.

20
 Për të ekzekutuar një applet në një ueb brouser, duhet të shkruhet një fajll tekstual HTML, i cili përmban
tag-in që ngarkon applet-in. Në projektin, i quajtur Projekt, krijojmë një fajll HTML.

Fajlli
HTML
që do
të

ekzekutojë ShembullApplet, do të ishte si më poshtë,

ku ëidth dhe height do të specifikojnë dimensionet e dritares.

Rezultati dotë jetë si më poshtë:

Për të ekzekutuar applet-in në applet vieëer, shkojmë në fajllin ShembullApplet dhe klikojmë RunFile.
Kjo do të paraqe applet-in.

Pyetje:
21
1. Për çfarë shërben një applet? Cilat janë mënyrat e parqaqitjes së përmbajtjes së tij?
2. Cili është ndryshimi midis një programi të thjeshtë dhe nja applet-i?
3. Cili është ndryshimi midis kompajllimit dhe ekzekutimit të një applet-i?
4. Ushtrimi mbi vizatimin e një katrori me ngjyrë të kuqe.
a. Kërkoni në internet për rolin e metodave draëRect(), setColor() dhe fillRect().
b. Ekzekutoni kodin e mëposhtëm i cili do të paraqes një katror më ngjyrë të kuqe.
c. Paraqitni applet-in në një applet vieëer dhe ueb brouser.

22