MARMARA ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

A K SEL EROMETRE TÜRL ERİ VE UYGUL A MA DA

BİRBİRL ERİNE OL A N ÜSTÜNL ÜK L ERİ
Sinan SİNAN - 927723025

BMY 7123 MAKİNELERDE TİTREŞİM ANALİZİ

ARAŞTIRMA ÖDEVİ

Bakım Mü hendisliğ i ve Yö netimi Anabilim Dalı

DANIŞMAN
D oç. Dr. İbrahim Sina KUSEYRİ

I STANBUL, 2023

1
ÖNSÖZ

Günümüzde, endüstriyel uygulamalardan tüketici elektroniğine kadar geniş bir yelpazede

kullanılan sensörler, fiziksel dünyayı anlamamıza kritik katkılarda bulunmaktadır. Bu
sensörlerden biri, hareketin ve ivmenin ölçümünü gerçekleştiren akselerometrelerdir.
Akselerometreler, mikroelektronik ve mikromekanik teknolojilerdeki ilerlemelerle birlikte, bir
nesnenin hızını, ivmesini ve konumunu belirleme kabiliyetiyle öne çıkan önemli bir ölçüm
aracıdır.

Bu çalışma, akselerometre teknolojisinin temel prensiplerini, çeşitli tiplerini, avantajlarını ve

dezavantajlarını detaylı bir şekilde ele alacaktır. Ayrıca, bu sensörlerin geniş bir uygulama
yelpazesi içindeki rolü, endüstriyel süreçlerden tıbbi uygulamalara kadar olan katkıları
hakkında bilgiler verilecekti.

Akselerometreler, günlük hayatta karşılaşılan taşınabilir cihazlardan, endüstriyel makinelerin

izlenmesine kadar bir dizi alanda kullanılmaktadır. Bu çalışma, akselerometrelerin teknik
detaylarına odaklanarak, kullanım alanlarına göre avantaj ve dezavantajlarının anlaşılmasına
yardımcı olacaktır.

2
İÇİNDEKİLER

1. AKSELEROMETRE NEDİR ?.................................................................................................................4

1.1. İvme Ölçer...................................................................................................................................4
1.2 AkselErometrenin Bazı Temel İşlevleri..........................................................................................5
1.3 Akselerometre kullanım alanları...................................................................................................6
2. AKSELEROMETRE ÇEŞİTLERİ...............................................................................................................7
2.1. Piezoelektrik Akselerometreler:.................................................................................................8
2.1.1. Piezoelektrik akselerometrelerin avantajları;.......................................................................9
2.1.2. Piezoelektrik akselerometrelerin dezavantajları.................................................................10
2.1.3. Piezoelektrik akselerometrelerin uygulama alanları...........................................................10
2.2. Kapasitif Akselerometreler.......................................................................................................11
2.2.1. Kapasitif akselerometrelerin avantajları:............................................................................12
2.2.2. Kapasitif akselerometrelerin dezavantajları:......................................................................13
2.2.3. Kapasitif akselerometrelerin uygulama alanları:.................................................................14
2.3. Elektromanyetik Akselerometreler..........................................................................................14
2.3.1. Elektromanyetik akselerometrelerin avantajları.................................................................14
2.3.2. Elektromanyetik akselerometrelerin Dezavantajları...........................................................15
2.3.3. Elektromanyetik akselerometrelerin Kullanım Alanları......................................................15
2.4. Hall Etkisi Akselerometreler.....................................................................................................16
2.4.1. Hall Etkisi akselerometrelerin Avantajları...........................................................................17
2.4.2. Hall Etkisi akselerometrelerin Dezavantajları.....................................................................17
2.4.3. Hall etkisi akselerometrelerin kullanım alanları:.................................................................18
2.5. Mikro Elektro Mekanik Sistemler (MEMS) Akselerometreler..................................................18
2.5.1. MEMS akselerometrelerin bazı avantajları şunlardır:.........................................................19
2.5.2. MEMS akselerometrelerin bazı dezavantajları şunlardır:...................................................20
2.5.3. MEMS akselerometrelerin Kullanım Alanları......................................................................21
2.6. IEPE (Integrated Electronics Piezo-Electric) akselerometreler.................................................21
2.6.1. IEPE akselerometrelerin Avantajları...................................................................................22
2.6.2. IEPE Akselerometrelerin Dezavantajları.............................................................................22
2.6.3. IEPE Akselerometrelerin Kullanım Alanları.........................................................................23
3. ÜÇ EKSENLİ AKSELEROMETRELER....................................................................................................24
2.7.2. Üç Eksenli Akselerometrelerin Avantajları..........................................................................24
2.7.3. Üç Eksenli Akselerometrelerin Dezvantajları......................................................................25
2.7.1. Üç Eksenli Akselerometreler Kullanım Alanları...................................................................25
4. TİTREŞİM ÖLÇÜM CİHAZLARININ SEÇİMİ........................................................................................25

3
1. AKSELEROMETRE NEDİR ?

Bir akselerometre, ivme ölçümü yapabilen bir sensördür. İvmeyi ölçerek bir nesnenin
hızlanmasını, yavaşlamasını veya dönmesini belirler. Akselerometreler, çeşitli uygulamalarda
kullanılır ve bir nesnenin hareketini analiz etmek için önemli bir araçtır.
1.1 İvmeölçer
İvmeölçerler, hareketli bir cismin belli bir yöndeki ivmesini ölçer. Dünya ekseninde
hareketsiz bir cismin ivmesi, yerçekimi ivmesi olduğundan ölçüm bu değere göre yapılır.
İvmeölçer hareketsizken de yerçekimi ivmesini ölçer. Bu durumda cismin dikey eksene (z
ekseni) göre ivmesi hesaplanırken yer çekimi ivmesi hesaba katılmalıdır. Yani ivmeölçer
tanım olarak üzerine düşen statik kuvvet veya dinamik ivmeleri ölçen cihazdır. Statik
ivmelere yerçekimi, dinamik ivmelere ise hızlanmadan kaynaklanan ivme, örnek verilebilir.
İvmeölçerlerin ölçtüğü ivmeler metre cinsinden olabileceği gibi ‘g’ yani yerçekimi cinsinden
de hesaplanabilir. Ölçülen ivmeler x, y ve z eksenlerinde ölçülmektedir. İvmeölçer hareketsiz
konumda iken z ekseninde ‘ 1 g ’ (yerçekimi) ivme ölçmektedir. Hareket ettiğinde ise hareket
yönüne göre ivme değişmektedir.

İvmeölçerlerde genel mekanizma olarak kütle yay sistemini baz alan, ivme ölçme prensibi
Hooke Yasası ve Newton’un birinci hareket kanununa dayanır. Bu kanuna göre hareketsiz
cisimler hareketsiz kalma, hareketli cisimler ise hareket etme eğilimindedir. Şekilde basit
ivmeölçer yapısı verilmiştir. Basit ivmeölçerler yapılarında dayanıklı kütle, yay, sinyal üreteci
ve kutu bulundururlar. Newton’un birinci hareket kanununa göre kütlenin maruz kaldığı
kuvvet F=ma'dır. Hooke Yasası'na göre ise, yayın maruz kaldığı kuvvet F=kx'tir. Sistemde bu
iki kuvvet eşit olduğundan ma=kx olmaktadır. Buradan anlaşılan, kütlenin ivmesi ile yayın
uzama miktarı doğru orantılıdır. İvmeölçer, yayın uzama miktarını yapısında bulunan çeşitli
algılayıcılar kullanarak elde eder ve ivme bilgisine ulaşılır. İvmeölçerlerde kullanılan kütleye
sismik kütle adı verilir. Yay yerine başka bükülebilen malzeme de kullanılabilir

4
İvmeölçerler üç eksendeki ivmelenmeyi ölçerler. Bunu üzerlerine düşen statik veya dinamik
basıncı ya da manyetik alanı ölçerek yapabilirler. Statik basınç durma anındaki değerdir yani
yerçekimidir. Sensörden alınan değerler m / veya ‘g kuvveti’ diye isimlendirilir. Dolayısıyla
durgun pozisyonda sensörden okunacak ‘1g’ değeri 9.8 m/s 2 ’ ye yani yerçekimi kuvvetine
denk gelmektedir.

1.2 Akselerometrenin Bazı Temel İşlevleri

Hareket Algılama: Akselerometreler, bir nesnenin hareketini algılayarak hızlanma, yavaşlama

veya dönme gibi değişiklikleri ölçer.

Eğim Ölçümü: Akselerometreler, bir nesnenin yere göre eğimini belirleyebilir. Örneğin, bir
cep telefonunun ekranının yatay mı dikey mi olduğunu belirlemek için kullanılır.

Yataylık ve Dikeylik Algılama: Akıllı telefonlar ve tabletler gibi cihazlarda, ekranın yatay mı
dikey mi olduğunu belirlemek için akselerometreler kullanılır.

Titreşim Algılama: Titreşimleri ölçerek cihazın titreşim durumunu belirler. Bu, telefonların
titreşim moduna geçiş yapmasında kullanılır.

Kuvvet Algılama: Bir nesnenin üzerine uygulanan kuvveti ölçerek, dokunmatik ekranlı
cihazlarda kullanılır.

5
Hızlanma İzleme: Araçlarda, taşıtlarda veya uçaklarda hızlanma ve frenleme değerlerini
ölçmek için kullanılır.

Sismik ve Deprem Ölçümü: Sismolojik araştırmalarda kullanılır ve depremlerin büyüklüğünü

ve yönünü belirlemek için kullanılabilir.

Spor ve Fitness Uygulamaları: Egzersiz cihazları ve fitness takipçileri, kullanıcının

aktivitelerini ölçmek ve izlemek için akselerometreleri kullanır.
Otonom Araçlar (Self-Driving Cars): Otonom araçlar, çevrelerindeki nesnelerin konumunu
belirlemek için akselerometreler gibi sensörler kullanır.
Uzay Araştırmaları: Uzay araçları ve uydular, ivmeyi ölçerek yerçekimi etkilerini ve
hareketlerini belirler.

1.3 Akselerometre kullanım alanları

Otomotiv Endüstrisi:

Hızlanma ve Frenleme: Otomobillerde hızlanma ve frenleme süreçlerini izlemek için

kullanılır. Bu veriler, araç kontrol sistemleri ve sürücü destek sistemleri için önemlidir.
Airbag Tetikleme: Kazaları algılamak ve hava yastıklarını zamanında açmak için kullanılır.

Havacılık ve Uzay Endüstrisi:

Yerçekimi Ölçümü: Uçaklarda ve uzay araçlarında yerçekimi kuvvetini ölçmek için kullanılır.
Bu, uçuş kontrol sistemleri ve navigasyon için kritiktir.
Titreşim Analizi: Uzay araçlarının ve uçakların titreşimlerini analiz etmek ve optimize etmek
için kullanılır.

Tıbbi Cihazlar:

Hasta Monitörleri: Hasta hareketlerini izlemek, hastaların uyku kalitesini değerlendirmek ve

cerrahi operasyonlarda kullanılır.
İnme Rehabilitasyonu: Hasta hareketlerini değerlendirmek ve rehabilitasyon süreçlerini
planlamak için kullanılır.

6
Sismoloji ve Deprem Araştırmaları:

Depremlerin Ölçümü: Depremlerin büyüklüğünü, yönünü ve zamanlamasını belirlemek için

kullanılır. Bu, deprem riski olan bölgelerde önemlidir.

Spor ve Fitness Uygulamaları:

Adım Sayma: Giyilebilir teknolojilerde adım sayma ve aktivite izleme için kullanılır.

Koşu Analizi: Koşu sırasında adımların ve hızın analizi için kullanılır.

Akıllı Telefonlar ve Tabletler:

Ekran Dönmesi: Cihazın yatay veya dikey konumda olup olmadığını belirlemek için
kullanılır.

Oyun Kontrolleri: Oyunlarda hareket tabanlı kontroller için kullanılır.

Endüstriyel Uygulamalar:

Makine ve Ekipman İzleme: Makinelerin titreşimlerini ve hareketlerini izlemek için kullanılır.

Bu, bakım süreçlerini optimize etmek için önemlidir.

Güvenlik ve Savunma:

Füze Güdüm Sistemleri: Hedeflere doğru yönlendirilen füzelerin navigasyonunda kullanılır.

Hareket Algılama Sistemleri: Güvenlik kameraları ve sistemlerinde anormal hareketleri

algılamak için kullanılır.

Uzaktan Algılama ve Uzay Araştırmaları:

Uzay araçlarının ve uyduların hareketlerini izlemek için kullanılır.

2. AKSELEROMETRE ÇEŞİTLERİ
Algılama Mekanizmalarına Göre:
1-Piezoelektrik Akselerometreler:
2-Kapasitif Akselerometreler:
3-Elektromanyetik Akselerometreler:
4-Hall Etkisi Akselerometreler:
5-Mikro Elektro Mekanik Sistemler (MEMS) Akselerometreler:
6- IEPE Akselerometreler (Entegre Elektronik Piezoelektrik):
8- Gerilme Ölçer Akselerometreler:
Eksen Sayısına göre :

7
Tek Eksenli , İki Eksenli ,Üç Eksenli

2.1. Piezoelektrik Akselerometreler:

Piezoelektrik akselerometreler, ivme değişimine bağlı olarak elektrik yükü üreten

piezoelektrik malzemeler kullanır. Bu akselerometreler, yüksek frekanslı ve geniş dinamik
aralıklı titreşim ölçümleri için uygundur. Ancak düşük frekanslı ve statik ivme ölçümlerinde
hata yapabilirler.

Piezoelektrik malzeme, bir yay ile bir kütleye bağlanır. İvme uygulandığında, kütle yayı gerer
veya sıkıştırır.cBu durumda, piezoelektrik malzeme üzerinde mekanik stres oluşur. Mekanik

8
stres, piezoelektrik malzemenin elektrik yükü üretmesine neden olur. Elektrik yükü, bir
amplifikatör ile bir voltaja dönüştürülür. Voltaj, ivmenin büyüklüğü ile orantılıdır.

2.1.1. Piezoelektrik akselerometrelerin avantajları;

Yüksek Hassasiyet: Piezoelektrik akselerometreler, küçük ivmelenmeleri veya titreşimleri

dahi yüksek hassasiyetle ölçebilirler. Bu özellik, genellikle titreşim analizi ve yapısal sağlık
izleme gibi uygulamalarda önemlidir.

Geniş Frekans Tepkisi: Piezoelektrik sensörler, geniş bir frekans aralığında çalışabilirler. Bu
özellik, yüksek frekansta gerçekleşen titreşimleri ölçme yetenekleri ile öne çıkar.

Yüksek Frekanslı Titreşim Ölçümü: Piezoelektrik akselerometreler, yüksek frekansta

gerçekleşen titreşimleri ölçme konusunda diğer sensörlere göre daha etkilidir. Bu özellik,
motorlar, jeneratörler ve diğer hızlı hareket eden sistemlerin izlenmesi için önemlidir.

Düşük Frekanslı Titreşim Ölçümü: Aynı zamanda düşük frekansta gerçekleşen titreşimleri de
ölçebilirler. Bu, bina veya köprü yapıları gibi büyük ölçekli yapıların izlenmesi gibi
uygulamalarda önemlidir.

Dayanıklılık ve Uzun Ömür: Piezoelektrik malzemeler genellikle dayanıklıdır ve uzun bir

hizmet ömrü sunar. Bu, endüstriyel uygulamalarda sürekli ve güvenilir ölçümler almak için
önemlidir.

Yüksek Frekansta Yüksek Empedans: Piezoelektrik sensörler, yüksek frekansta yüksek

empedansa sahiptir. Bu özellik, sensörün ölçüm sinyalini bozmadan yüksek frekanstaki
titreşimleri ölçme yeteneği sağlar.

Küçük Boyut ve Hafiflik: Piezoelektrik akselerometreler genellikle küçük ve hafiftir, bu da

çeşitli uygulamalarda kolayca entegre edilebilmelerini sağlar.

Basit Yapı ve Kolay Entegrasyon: Piezoelektrik sensörler genellikle basit bir yapıya sahiptir
ve çoğu elektronik sistemle kolayca entegre edilebilirler.

9
 2.1.2. Piezoelektrik akselerometrelerin dezavantajları

Sıcaklık Hassasiyeti: Piezoelektrik malzemeler sıcaklık değişimlerine hassastır. Sıcaklık

değişimleri, sensörün performansını etkileyebilir ve doğruluk kaybına neden olabilir.

Frekans Tepkisi: Piezoelektrik akselerometrelerin frekans tepkisi belirli bir frekans aralığında
optimaldir, ancak diğer frekanslarda performans kaybına neden olabilir. Bu, belirli
uygulamalarda hassasiyetin azalmasına neden olabilir.

Titreşim ve Şoklara Duyarlılık: Piezoelektrik akselerometreler, özellikle yüksek şok ve

titreşim uygulamalarında duyarlı olabilir. Bu durum, sensörün dayanıklılığını ve uzun
ömürlülüğünü etkileyebilir.

Düşük Hassasiyetli Uygulamalarda Sorunlar: Bazı piezoelektrik akselerometreler, düşük ivme

ölçümlerinde düşük hassasiyetle çalışabilir. Bu durum, düşük ivmeli titreşimleri ölçmek
isteyen uygulamalarda sorunlara yol açabilir.

Entegrasyon Zorlukları: Piezoelektrik akselerometrelerin elektriksel sinyalleri genellikle

küçük olduğu için, bu sinyallerin güvenli bir şekilde ölçülmesi ve işlenmesi entegrasyon
zorluklarına yol açabilir.

Güç Tüketimi: Piezoelektrik akselerometreler genellikle düşük güç tüketimine sahiptir, ancak
bazı uygulamalarda bu hala bir kısıtlama olabilir.

2.1.3. Piezoelektrik akselerometrelerin uygulama alanları

Otomotiv endüstrisinde araçların hızlanma, yavaşlama, viraj alma ve bozuk yol koşullarındaki
ivmelerini ölçmede.
Havacılık endüstrisinde uçakların kalkış, iniş, manevra ve türbülans sırasındaki ivmelerini
ölçmede1.
Makine endüstrisinde motor, pompa, fan, kompresör gibi makinelerin titreşim analizinde.
Deprem araştırmalarında yer hareketlerinin ivmelerini ölçmede.

10
 2.2. Kapasitif Akselerometreler

Mekanizma olarak sabit ve hareketli plaka kısımlarından oluşur. Hareketli kısım kütle-yay
sistemidir. İvme uygulandığında sabit plakalar ile hareketli plaka arasındaki mesafeler değişir.
Bu değişim kapasite değişimine yol açar. Bu değişimin bağıntısı aşağıdaki gibidir.

Burada C : kapasitans, Ɛ : dielektrik sabiti, A : Dik kesit alanı, d: uzaklığı göstermektedir. Bu

durumda plaka mesafeleri arasındaki değişim ile kapasitans ters orantılıdır. Hareketli kısım
plakaları, sabit kısımdaki her bir plakanın arasına yerleşir. Böylece aralıkları birbiriyle ters
olarak değişen iki kapasitans elde edilmiş olur. Değişen kapasitansın değeri ise yük yükselteci
(charge amplifier) adı verilen bir devre ile elektriksel sinyale çevirilir. Yük yükseltecine,
kapasitörün iki ucuna birbirleri arasında 180 derece faz farkı olan ve frekansı 1 MHz olan
kare dalga uygulanır. Bu sinyalin 1 MHz olma nedeni, sistemin frekans genlik tepkisinin bu
değer için maksimum olmasıdır. Eğer bir ivme algılanırsa, kapasitörlerden birinin kapasitansı
artar, diğerinin azalır. Böylelikle sinyallerden birinin genliği daha fazla olur ve toplam çıkış
sinyalinin genliği artar. Bu sinyal bir buffer tarafından güçlendirilir ve çözücüye sokulur.
Çözücü, sinyalin zarfını yani genlik bilgisini elde ederek, analog çıkış üretir. Kapasitif
ivmeölçer, düşük maliyetli ve lineer olma özelliği gösterir.

Şekil : Kapasitif İvmeölçer

11
 2.2.1. Kapasitif akselerometrelerin avantajları:

Hassasiyet ve Doğruluk: Kapasitif akselerometreler, genellikle yüksek hassasiyetle

çalışabilirler, bu da doğru ivme ölçümleri sağlar. Bu özellik, hassas uygulamalarda, örneğin
tıbbi cihazlarda veya laboratuvar ekipmanlarında önemlidir.

Küçük Boyut ve Hafiflik: Kapasitif akselerometreler, genellikle mikro elektromekanik

sistemler (MEMS) teknolojisi kullanılarak üretildikleri için küçük boyutlarda ve hafif yapıda
olabilirler. Bu, taşınabilir cihazlarda ve diğer uygulamalarda yer kazanmaya yardımcı olur.

Geniş Frekans Tepkisi: Kapasitif akselerometreler, genellikle geniş bir frekans aralığında iyi
performans gösterirler. Bu özellik, sensörün farklı titreşim veya ivme düzeylerini ölçebilme
yeteneğini artırır.

Düşük Güç Tüketimi: Birçok kapasitif akselerometre düşük güç tüketimine sahiptir. Bu, pil
tabanlı cihazlarda veya enerji tasarrufu gerektiren uygulamalarda avantajlıdır.

12
Daha Az Duyarlılık Terimi: Kapasitif akselerometreler, çeşitli çevresel koşullar altında daha
az duyarlılık terimine sahiptir. Bu, sensörün daha tutarlı ölçümler yapmasına yardımcı
olabilir.

Entegrasyon Kolaylığı: Kapasitif akselerometreler, mikroelektronik üretim süreçleri ile

kolayca entegre edilebilir. Bu, sensörleri daha karmaşık cihazlara entegre etmeyi ve sistem
tasarımını kolaylaştırmayı sağlar.

Çeşitli Uygulama Alanları: Kapasitif akselerometreler, bir dizi uygulama alanında

kullanılabilirler. Akıllı telefonlar, tablet bilgisayarlar, oyun konsolları, sağlık izleme cihazları,
otomotiv uygulamaları ve endüstriyel sensör sistemleri gibi birçok alanda kullanılmaktadırlar.

2.2.2. Kapasitif akselerometrelerin dezavantajları:

Maliyet: Kapasitif akselerometrelerin üretim süreçleri genellikle karmaşık olduğu için, bu

sensörler genellikle diğer tipteki akselerometrelere göre daha maliyetlidir. Bu durum, bütçe
kısıtlamaları olan uygulamalarda bir dezavantaj olabilir.

Duyarlılık Sınırları: Kapasitif akselerometreler, belirli bir duyarlılık aralığında çalışabilirler.

Yüksek ivmeli uygulamalarda veya çok düşük ivmelerin ölçümünde sınırlamalara sahip
olabilirler.

Dış Elektriksel Gürültüye Duyarlılık: Kapasitif sensörler, dış elektriksel gürültüden

etkilenebilir. Bu durum, sensörün doğruluğunu ve performansını etkileyebilir.

Kalibrasyon Gereksinimi: Kapasitif akselerometreler, zamanla doğruluklarını kaybedebilir ve

periyodik kalibrasyon gerektirebilir. Bu, uzun vadeli kullanım için düzenli bakım ve kontrolü
içerebilir.

Çalışma Sıcaklık Hassasiyeti: Kapasitif sensörler, sıcaklık değişikliklerinden etkilenebilir.

Özellikle geniş sıcaklık aralıklarında çalışan uygulamalarda hassasiyet kaybına neden
olabilirler.

13
Elektronik Karmaşıklık: Kapasitif sensörlerin okunması ve işlenmesi elektronik olarak
karmaşık olabilir. Bu, sistem tasarımını karmaşıklaştırabilir ve entegrasyon sürecini
zorlaştırabilir.

Titreşim ve Şoklara Duyarlılık: Kapasitif akselerometreler, yüksek şok veya titreşim

uygulamalarında duyarlı olabilir. Bu durum, sensörün dayanıklılığını ve performansını
etkileyebilir.

2.2.3. Kapasitif akselerometrelerin uygulama alanları:

Tıp endüstrisinde insan vücudunun hareketlerini izlemede

Elektronik endüstrisinde akıllı telefon, tablet, oyun konsolu gibi cihazlarda ekran döndürme,
hareket algılama gibi işlevlerde
Spor endüstrisinde koşu, bisiklet, yüzme gibi aktivitelerde performans ölçümünde3.
Askeri endüstrisinde füzelerin yönlendirilmesinde

2.3. Elektromanyetik Akselerometreler

Elektromanyetik akselerometreler, bir kütlenin ivmesini ölçmek için elektromanyetik kuvvet

kullanan cihazlardır. Bu cihazlar, ivmeli hareket eden araçlarda, sismik araştırmalarda,
navigasyon sistemlerinde ve titreşim analizinde kullanılabilir. Bir bobinin sabit bir mıknatısın
içinde hareket etmesine dayanır. Bobin, ivme ile orantılı olarak mıknatısın içinde yer
değiştirir ve bu da bobinde bir gerilim indükler. Bu gerilim, ivmenin büyüklüğü ve yönü
hakkında bilgi verir.

2.3.1. Elektromanyetik akselerometrelerin avantajları

Elektromanyetik akselerometreler, yüksek doğruluk, kararlılık ve tekrarlanabilirlik sunar.

Elektromanyetik akselerometreler, sıcaklık, basınç, nem, ışık gibi çevresel faktörlere duyarlı
değildir.

Elektromanyetik akselerometreler, kalibrasyon gerektirmez veya çok az gerektirir.

Elektromanyetik akselerometreler, geniş frekans aralığına sahiptir. Düşük frekanslı ivmeleri

(örneğin yerçekimi) ve yüksek frekanslı ivmeleri (örneğin titreşim ve şok) ölçebilir.

14
Elektromanyetik akselerometreler, yüksek bant genişliği ve düşük gürültü oranı sağlar.

Elektromanyetik akselerometreler, basit ve sağlam bir yapısı vardır.

Elektromanyetik akselerometreler, mekanik aşınma, yorulma, deformasyon veya sürtünme

gibi sorunlara maruz kalmaz.

Elektromanyetik akselerometreler, bakım gerektirmez veya çok az gerektirir.

Elektromanyetik akselerometreler, düşük maliyetli ve enerji verimlidir.

Elektromanyetik akselerometreler, üretimi ve montajı kolaydır.

Elektromanyetik akselerometreler, düşük güç tüketimi ve uzun pil ömrü suna

2.3.2. Elektromanyetik akselerometrelerin Dezavantajları

Elektromanyetik akselerometreler, sabit bir ivmeyi ölçemez. Sadece ivmedeki değişimi ölçer.
Ayrıca, kendi hareket eksenleri etrafındaki dönüşü ölçemez.

Elektromanyetik akselerometreler, elektromanyetik kuvvetlerin etkisiyle çalışır. Bu nedenle,

güçlü manyetik alanlardan, elektriksel gürültüden ve parazitten etkilenebilir. Bu faktörler,
ölçüm hassasiyetini ve doğruluğunu bozabilir.

Elektromanyetik akselerometreler, bobin ve mıknatıs içerir. Bu elemanlar, sıcaklık, basınç,

nem, ışık gibi çevresel faktörlere duyarlıdır. Bu faktörler, bobin ve mıknatıs arasındaki
elektromanyetik kuvveti değiştirebilir. Bu da, ölçüm sonuçlarını etkileyebilir.

Elektromanyetik akselerometreler, dış güç kaynağına ihtiyaç duyar. Bu, pil ömrünü kısıtlar ve
cihazın boyutunu ve ağırlığını arttırır. Ayrıca, dış güç kaynağı, ölçüm devresine girişim
yapabilir

2.3.3. Elektromanyetik akselerometrelerin Kullanım Alanları

Araç ivmeölçerleri: Bu cihazlar, araçların hızlanma, frenleme, dönüş ve yanal kayma gibi
dinamik davranışlarını ölçmek için kullanılır. Bu bilgiler, araç güvenliği, konforu ve
performansını artırmak için kullanılabilir.

15
Sismik ivmeölçerleri: Bu cihazlar, yer kabuğundaki deprem gibi sismik olayların neden
olduğu yer hareketlerini ölçmek için kullanılır. Bu bilgiler, deprem tahmini, yapısal tasarım ve
jeolojik haritalama için kullanılabilir.

Navigasyon ivmeölçerleri: Bu cihazlar, bir aracın veya cismin konumunu, yönünü ve hızını
belirlemek için kullanılır. Bu bilgiler, uçuş kontrolü, rota planlaması ve konum belirleme için
kullanılabilir.

Titreşim ivmeölçerleri: Bu cihazlar, bir makine veya yapının titreşim seviyesini ve frekansını
ölçmek için kullanılır. Bu bilgiler, makine durumu izleme, yapısal sağlık izleme ve gürültü
azaltma için kullanılabilir.

2.4. Hall Etkisi Akselerometreler

Hall Etkisi Akselerometre , Hall Etkisi Sensörü’nün bir manyetik alan içindeki ivmeyi ölçmek
için kullanılmasıdır. Bu şekilde, hareketli bir nesnenin hızını, yönünü veya konumunu
belirlemek mümkündür

Hall Etkisi sensörleri, üzerinden elektrik akımı geçen bir iletkenin, bir manyetik alana
koyulmasıyla manyetik alana dik yönde ölçülebilir bir gerilim farkı oluşturması olayını
algılayan elektronik cihazlardır. Bu gerilim farkı, iletkenin hareket doğrultusuna ve manyetik
alanın yönüne dik olan bir elektrik alanın varlığından kaynaklanır. Bu elektrik alanın

16
büyüklüğü ve yönü, iletkenin ivmesi ile doğru orantılıdır. Böylece, Hall Etkisi sensörleri,
iletkenin ivmesini ölçerek hareketli bir nesnenin hızını, yönünü veya konumunu belirlemek
için kullanılabilir.

2.4.1. Hall Etkisi akselerometrelerin Avantajları

Küçük ve hafif: Hall Etkisi akselerometreleri, diğer akselerometrelere göre çok daha küçük ve
hafiftir. Bu, onları mobil cihazlar ve giyilebilir cihazlar gibi küçük alan ve düşük güç
gereksinimleri olan uygulamalar için ideal kılar.

Yüksek hassasiyet: Hall Etkisi akselerometreleri, genellikle diğer akselerometrelerden daha

yüksek hassasiyete sahiptir. Bu, titreşim ve ivme gibi küçük hareketleri ölçmek için idealdir.

Düşük maliyet: Hall Etkisi akselerometreleri, genellikle diğer akselerometrelerden daha düşük
maliyetlidir. Bu, onları daha geniş bir uygulama yelpazesinde kullanılabilir kılar.

Düşük güç tüketimi: Hall Etkisi akselerometreleri, genellikle diğer akselerometrelerden daha
düşük güç tüketimine sahiptir. Bu, pil ömrü sınırlı olan uygulamalar için bir avantaj olabilir.

Elektromanyetik gürültüye karşı dirençlidir: Hall Etkisi akselerometreleri, elektromanyetik

gürültüye karşı dirençlidir. Bu, gürültülü ortamlarda doğruluklarını etkilemez.

2.4.2. Hall Etkisi akselerometrelerin Dezavantajları

Manyetik alanın etkisine duyarlıdır. Bu nedenle, dışarıdan gelen manyetik alanlar ölçümü
bozabilir.
Sıcaklık değişimlerinden etkilenebilir. Bu nedenle, sıcaklık sabit tutulmalı veya sıcaklık
kompanzasyonu yapılmalıdır.
Kalibrasyon gerektirebilir. Bu nedenle, ölçüm hassasiyeti için kalibrasyon faktörleri
belirlenmeli ve kullanılmalıdır.

17
 2.4.3. Hall etkisi akselerometrelerin kullanım alanları:

Akıllı telefonlar ve tabletler: Akıllı telefonlar ve tabletlerde, cihazın yönünü ve hareketini

belirlemek için Hall etkisi akselerometreleri kullanılır. Bu, kullanıcı arayüzünü yönlendirmek,
oyunları kontrol etmek ve cihazın konumunu belirlemek için kullanılır.

GPS cihazları: GPS cihazlarında, cihazın yerçekimi yönünü belirlemek için Hall etkisi
akselerometreleri kullanılır. Bu, cihazın konumunu daha doğru bir şekilde belirlemek için
kullanılır.

Oyun konsolları: Oyun konsollarında, oyunun kontrolünü sağlamak için Hall etkisi
akselerometreleri kullanılır. Bu, oyuncuların cihazları hareket ettirerek oyunları kontrol
etmesine olanak tanır.

Araçlarda çarpışma önleme sistemleri: Araçlarda çarpışma önleme sistemlerinde, aracın

hareketini ve yönünü belirlemek için Hall etkisi akselerometreleri kullanılır. Bu, olası bir
çarpışmayı önlemek için frenleri veya diğer güvenlik sistemlerini etkinleştirmek için
kullanılır.

Robotlar ve endüstriyel otomasyon: Robotlar ve endüstriyel otomasyonda, robotların ve

makinelerin hareketini kontrol etmek için Hall etkisi akselerometreleri kullanılır. Bu, üretim
sürecini otomatikleştirmek ve verimliliğini artırmak için kullanılır.

Havacılık ve savunma sistemleri: Havacılık ve savunma sistemlerinde, uçağın veya aracın

hareketini ve yönünü belirlemek için Hall etkisi akselerometreleri kullanılır. Bu, uçuş
güvenliğini sağlamak ve aracın performansını izlemek için kullanılır.

18
 2.5. Mikro Elektro Mekanik Sistemler (MEMS) Akselerometreler

Mikro Elektro Mekanik Sistemler (MEMS) akselerometreler, titreşim ve darbeleri ölçmek için
kullanılan küçük, hassas cihazlardır. MEMS akselerometreler, 1980'lerde mikro elektronik
teknolojisinin gelişmesiyle birlikte ortaya çıktı. MEMS akselerometreler, geleneksel kütle-yay
akselerometrelerine göre birçok avantaja sahiptir. Daha küçük, daha hafif ve daha az enerji
tüketirler. Ayrıca, daha fazla hassasiyet ve geniş bir ölçek aralığına sahiptirler.

MEMS akselerometrelerin çalışma prensibi, bir kütlenin bir yay üzerinde hareket etmesine
dayanır. Titreşim veya darbe geldiğinde, kütle yay üzerinde hareket eder ve bu hareket bir
elektrik sinyaline dönüştürülür. Bu elektrik sinyali, titreşimin veya darbenin şiddetini ve
yönünü ölçmek için kullanılabilir.

2.5.1. MEMS akselerometrelerin bazı avantajları şunlardır:

Küçük Boyutlar: MEMS akselerometreler, mikrofabrikasyon teknikleri kullanılarak üretildiği

için çok küçük boyutlarda olabilirler. Bu, taşınabilir cihazlar, giyilebilir teknolojiler ve diğer
uygulamalarda kullanılmalarını kolaylaştırır.

Hafiflik: MEMS akselerometreler genellikle hafif yapıda olup, taşınabilir cihazlarda veya
uçuş sistemlerinde önemli bir avantajdır.

Düşük Güç Tüketimi: Birçok MEMS akselerometresi, düşük enerji tüketimiyle çalışır. Bu,
taşınabilir cihazların pil ömrünü uzatabilir.

Yüksek Hassasiyet: Modern MEMS teknolojisi, yüksek hassasiyete sahip akselerometrelerin

üretilmesini sağlar. Bu, doğru ivme ölçümü sağlar.

Maliyet Etkinliği: MEMS teknolojisi, büyük ölçüde otomasyonla üretilebilir, bu da düşük

maliyetli üretimi mümkün kılar. Bu, daha geniş bir uygulama yelpazesine erişimi artırır.

Çoklu Eksen Ölçüm: Birçok MEMS akselerometre, birden fazla eksen üzerinde ivme ölçümü
yapabilir. Bu, nesnenin x, y ve z eksenlerindeki hareketini ayrı ayrı izleme yeteneği sağlar.

19
Dayanıklılık: MEMS akselerometreler, genellikle dayanıklıdır ve çeşitli çevresel koşullara
dayanabilirler. Bu, endüstriyel uygulamalarda ve dış mekan kullanımlarında önemlidir.

Entegrasyon Kolaylığı: MEMS akselerometreler, elektronik devrelerle kolayca entegre

edilebilirler. Bu, bir sistemin tasarım sürecini kolaylaştırır.

Geniş Uygulama Alanı: MEMS akselerometreler, birçok farklı uygulama alanında

kullanılabilirler. Bunlar, taşınabilir cihazlar, otomotiv, havacılık, tıbbi cihazlar, endüstriyel
otomasyon, spor ekipmanları ve daha birçok alanda kullanılır.

2.5.2. MEMS akselerometrelerin bazı dezavantajları şunlardır:

Yüksek Frekanslı Titreşimler: MEMS akselerometreler, yüksek frekanslı (1000+ Hz)

titreşimlerin baskın olduğu durumlarda kaydedilen verilerde belirgin bir belirsizlik içerir1.
Yüksek frekanslar, MEMS akselerometreler tarafından rapor edilen titreşim seviyelerinin
doğruluğunu etkileyebilir.

Veri İşleme Sınırlamaları: Gelen verileri işleme yöntemiyle ilgili iki sınırlamaya maruz
kalırlar: 500 Hz’den yüksek frekansları filtreleyememe ve sınırlı bir algılama aralığına sahip
olma.

Sıcaklık Değişikliklerine Hassasiyet: Bu cihazlar sıcaklık değişikliklerine duyarlıdır, bu da

doğruluklarını ve güvenilirliklerini etkileyebilir.

Mekanik Aşınma ve Yıpranma: MEMS akselerometreler mekanik aşınma ve yıpranmaya

tabidir, bu da zamanla onların bozulmasına neden olabilir.

Maliyet: MEMS akselerometreler, geleneksel kütle-yay akselerometrelerinden daha pahalıdır.

Bu, üretim maliyetlerinin daha yüksek olmasından kaynaklanmaktadır.

2.5.3. MEMS akselerometrelerin Kullanım Alanları

20
Akıllı Telefonlar, Tabletler ve e-Okuyucular: Hareket algılama, akıllı enerji tasarrufu, jest
tanıma ve oyun, ekran yönü.

Yapısal İzleme: Yapısal izleme, sürülebilirlik, zemin titreşim testi.

Yüksek G Şok/Patlaması: Yüksek G şok/patlaması için 3501 model serisi.

Durum Tabanlı İzleme (CbM): Küresel durum tabanlı izleme (CbM) pazarı son birkaç yılda
önemli ölçüde büyümüştür ve bu büyüme, titreşim algılama uygulamalarında kullanılmak
üzere MEMS akselerometrelerin hızlı ilerlemesiyle çakışmaktadır.

Giyilebilir Teknoloji: MEMS akselerometreler, akıllı giysilerde de kullanılır. Bu tür giysiler

genellikle sağlık izleme ve rehabilitasyon, spor performansı izleme ve sanal gerçeklik
uygulamalarında kullanılabilir.

Otomotiv Hava Yastığı Sensörleri: Otomotiv hava yastığı sensörlerinde kullanılırlar.

2.6. IEPE (Integrated Electronics Piezo-Electric) akselerometreler

IEPE (Integrated Electronics Piezo-Electric) akselerometreler, özellikle endüstriyel

uygulamalarda yaygın olarak kullanılan bir tür piezoelektrik akselerometrelerdir. Bu sensörler,
elektronik bir sinyal işleme devresini (genellikle bir yüksek geçişli filtre ve bir yükselticiyi içerir)
sensörün kendisiyle entegre eder. Bu entegre yapı, sensörden alınan sinyali düzelten ve
işleyen bir sinyal yolunu içerir.
IEPE akselerometreler, piezoelektrik malzemelerin mekanik stres altında elektriksel yük
üretebilme özelliğini kullanır. Sensör, bir kütleye bağlı bir piezoelektrik kristali içerir.İvme

21
uygulandığında, kristaldeki yük dengesizliği elektriksel bir voltaja dönüşür.Bu voltaj, entegre
edilmiş elektronik devre tarafından işlenir ve bir çıkış sinyali üretilir.

2.6.1. IEPE akselerometrelerin Avantajları

Entegre Elektronik: IEPE akselerometreler, sensör üzerinde entegre bir yüksek geçişli filtre ve
yükseltici içerir. Bu, sensörden alınan sinyalin işlenmesini sağlar ve çıkış sinyalini optimize
eder. Entegre devre, sensörü daha kullanıcı dostu ve daha kolay entegre edilebilir hale getirir.

Düşük Empedans: IEPE sensörler, düşük çıkış empedansına sahiptir. Bu özellik, sinyalin
iletiminde düşük kayıplar sağlar ve uzun kablo mesafelerinde dahi sinyal kalitesini korur.
Düşük empedans aynı zamanda daha düşük giriş empedansına sahip veri toplama cihazları ile
kullanımı kolaylaştırır.

Sabit Akım Kaynağı: IEPE akselerometreleri, tipik olarak sabit bir akım kaynağına ihtiyaç
duyarlar. Bu, sensörün enerji ihtiyacını karşılamak için daha basit güç besleme
düzenlemelerine olanak tanır. Genellikle yaygın olarak kullanılan 4-20 mA sabit akım
döngüsü ile entegrasyon sağlar.

Kolay Bağlantı: IEPE sensörleri, standart bağlantı seçenekleri sunar. BNC konnektörleri veya
hermetik konnektörler gibi yaygın bağlantı türleri, sensörleri test ekipmanlarına ve veri
toplama sistemlerine kolayca entegre etmeyi mümkün kılar.

Yüksek Hassasiyet: IEPE akselerometreleri, yüksek hassasiyetle titreşim ve ivme ölçümleri

yapabilirler. Entegre devre, sensörden gelen sinyali düzelterek ve güçlendirerek daha hassas
ve güvenilir ölçümler sağlar.

Geniş Kullanım Alanları: IEPE akselerometreleri endüstriyel ölçümler, laboratuvar

uygulamaları, otomotiv testleri, uzay endüstrisi ve diğer birçok alanda kullanılmaktadır. Bu
geniş kullanım yelpazesi, sensörlerin yaygın olarak benimsenmesini sağlamaktadır.

2.6.2. IEPE Akselerometrelerin Dezavantajları

Ek Elektronik Gereksinimi: IEPE sensörleri, entegre elektronik devreleri içerdikleri için ek bir
elektronik ekipmana ihtiyaç duyarlar. Bu, sensörleri kullanırken daha fazla ekipmanın gerekli
olmasına neden olabilir.

22
Maliyet: IEPE akselerometreleri, diğer piezoelektrik akselerometre türlerine göre genellikle
daha pahalıdır. Ek elektronik bileşenlerin ve özel devrelerin eklenmesi, maliyeti artırabilir.

Çevresel Koşullara Duyarlılık: Elektronik devreler, çevresel koşullara, özellikle nem ve toza
karşı hassasiyet gösterebilir. Bu durum, sensörün performansını olumsuz etkileyebilir.

Sıcaklık Duyarlılığı: Elektronik bileşenler, genellikle belirli sıcaklık aralıklarında optimum

performans gösterir. Yüksek sıcaklıklar veya ani sıcaklık değişimleri sensör performansını
etkileyebilir.

Doğrusallık Sınırları: Yüksek ivmelerde, IEPE akselerometrelerin doğrusallık sınırları ile

ilgili sorunlar yaşanabilir. Bu durum, özellikle dinamik ortamlarda kullanıldığında dikkate
alınmalıdır.

Sabit Akım Kaynağı Gereksinimi: IEPE akselerometreleri genellikle sabit bir akım kaynağına
ihtiyaç duyarlar. Bu, sensörleri çalıştırmak için ek bir enerji kaynağı sağlama gerekliliği
anlamına gelir.

Kalibrasyon Gereksinimi: Entegre devrelerin hassasiyeti, zamanla değişebilir veya çeşitli

koşullara bağlı olarak bozulabilir. Bu durum, periyodik kalibrasyon gerekliliğini ortaya
koyabilir.

2.6.3. IEPE Akselerometrelerin Kullanım Alanları

Endüstriyel Ölçümler: IEPE akselerometreleri, endüstriyel ortamlarda titreşim analizi ve

ekipman sağlığı izleme uygulamalarında sıkça kullanılır. Makinelerin çalışma durumları,
titreşim analizi yoluyla izlenir ve bakım gerektiğinde belirlenen değişikliklere göre planlanır.

Laboratuvar Uygulamaları: IEPE akselerometreleri, çeşitli fiziksel testler ve deneyler için

laboratuvar ortamlarında kullanılır. Malzeme testleri, yapısal analizler ve titreşim testleri gibi
uygulamalarda önemli bir rol oynarlar.

Otomotiv Testleri: Otomotiv endüstrisinde IEPE akselerometreleri, araçların titreşim

performansının değerlendirilmesi ve yapısal analizler için kullanılır. Ayrıca, otomotiv
parçalarının dayanıklılık testlerinde ve çarpışma testlerinde de kullanılabilirler.

23
Aero-Uzay Sanayi: Uçak ve uzay aracı testleri, titreşim testleri ve yapısal sağlamlık testleri
için IEPE akselerometreleri kullanılır. Bu sensörler, hava araçları ve uzay araçlarının titreşim
özelliklerini değerlendirmek için önemlidir.

Enerji Santralleri: Elektrik üretim tesislerinde, IEPE akselerometreleri, jeneratörlerin ve diğer

döner makinelerin durum izleme uygulamalarında kullanılır. Bu, makine sağlığını izlemek ve
bakım süreçlerini optimize etmek için önemlidir.

Denizcilik ve Offshore Uygulamaları: IEPE akselerometreleri, denizcilik endüstrisinde gemi

titreşim analizi ve deniz platformlarındaki yapısal sağlamlık testleri için kullanılabilir.

Rüzgar Enerjisi: Rüzgar türbini kanatları ve diğer bileşenlerin titreşim analizi, IEPE
akselerometreleri kullanılarak gerçekleştirilir. Bu, rüzgar enerjisi tesislerinin performansını
optimize etmek ve bakım süreçlerini yönetmek için önemlidir.

Havacılık ve Savunma: Havacılık ve savunma endüstrilerinde IEPE akselerometreleri,

uçaklardaki titreşim analizi, güdüm sistemlerinin değerlendirilmesi ve mermi testleri gibi bir
dizi uygulamada kullanılır.

3. ÜÇ EKSENLİ AKSELEROMETRELER

Üç eksenli akselerometreler (3-eksenli akselerometreler), üç farklı yönde (x, y ve z eksenleri

boyunca) ivmeyi ölçebilen sensörlerdir. Bu sensörler, bir cismin üç boyutlu hareketini ve
ivmesini ölçmek için kullanılır. İşte üç eksenli akselerometrelerle ilgili bazı temel bilgiler:

Üç eksenli akselerometreler, genellikle mikroelektromekanik sistemler (MEMS) teknolojisi

kullanılarak üretilir.

Her bir eksen için ayrı bir sensör elemanı bulunur ve her sensör, o eksendeki ivmeyi ölçer.

İvme ölçümü, sensördeki kütle ile birlikte bir mikroçip veya piezoelektrik malzeme
kullanılarak gerçekleştirilir.
2.7.2. Üç Eksenli Akselerometrelerin Avantajları

3D Hareket İzleme: Üç farklı eksen boyunca ivme ölçme yeteneği, nesnenin tam hareketini
izlemek ve analiz etmek için çok yönlü veri sağlar.

Küçük Boyut ve Hafiflik: MEMS teknolojisinin kullanılması sayesinde küçük boyutlarda ve

hafif olabilirler.

Düşük Güç Tüketimi: Birçok üç eksenli akselerometre, düşük güç tüketimi özellikleriyle
tasarlanmıştır, bu da taşınabilir cihazlar ve pil tabanlı uygulamalar için uygundur.

24
Geniş Kullanım Alanları: Birçok endüstride yaygın olarak kullanılırlar, bu da geniş bir
uygulama yelpazesi sağlar.
2.7.3. Üç Eksenli Akselerometrelerin Dezvantajları

Doğrusallık Hatası: Yüksek ivmeli uygulamalarda doğrusallık hataları görülebilir.

Çevresel Koşullara Duyarlılık: Sıcaklık değişimleri ve nem, sensör performansını

etkileyebilir.

Kalibrasyon Gereksinimi: Zamanla ivme sensörlerinin doğruluğu değişebilir, bu nedenle

periyodik kalibrasyon gerekebilir.
2.7.1. Üç Eksenli Akselerometreler Kullanım Alanları

Taşınabilir Cihazlar: Akıllı telefonlar, tablet bilgisayarlar ve giyilebilir teknolojilerde, cihazın

konumunu belirlemek ve hareketini takip etmek için kullanılır.

Otomotiv Sektörü: Araçlarda şiddetli ivmeleri ölçmek ve sürüş güvenliği sistemlerini

desteklemek için kullanılır.

Endüstriyel Uygulamalar: Makine sağlığı izleme, titreşim analizi ve yapısal sağlamlık testleri
gibi endüstriyel uygulamalarda kullanılır.

Savunma ve Havacılık: Uçak, helikopter ve askeri araçlarda kullanılarak, titreşim analizi ve

uçuş performansının değerlendirilmesi sağlanır.

Tıp Alanı: Hasta hareketleri izlemek, cerrahi robotlarda kullanmak ve tıbbi cihazları
geliştirmek için kullanılır.

4. TİTREŞİM ÖLÇÜM CİHAZLARININ SEÇİMİ

Titreşim ölçüm cihazlarının seçiminde kullanılan iki felsefe vardır. Bunlardan ilki, problemli
makineleri ve bu makinelerin sorunlarını tanımlamak. Diğeri ise, makine problemlerinin
kaynağını detaylı olarak analiz etmektir. Bu amaçlara yönelik cihazlar genellikle ayrı ayrı
niteliktedirler. İlk aşamada, işletmenin tercih etmesi gereken cihazlar, ekseriyetle ilk
kategorideki cihazlar olmalıdır. Zira, bir problemin varlığını tespit etmek ve detaylı olmasa da
bir tanı yapabilmek, analiz tekniğinde temel bir eğitimle gerçekleştirilebilir. Oysa geniş
kapsamlı analiz, bu tekniğin detaylarına akademik ve bilimsel olarak eğilmekle olur. Elbette
ki, böyle bir yaklaşım için gereken cihazlar da, hem kullanım açısından daha zor olacaktır,
hem de teknik hakimiyet gerektirecektir. Örneğin; bakım planlaması için titreşim grafikleri
verecek bir cihaz yeterli olacakken, ikinci aşamada, iki kanallı faz ölçümleri ve ileri seviye
titreşim ölçümleri yapabilen daha gelişmiş cihazların kullanılması gerekecektir..

25
Cihaz seçiminde göz önünde bulundurulması gereken teknik noktalar kısaca şöyle
sıralanabilir;

► Yavaş dönen millerin bulunduğu işletmelerde düşük frekanstaki titreşim seviyelerinin,

rulman, dişli ve elektrikli arızaların tanımlanmasında da yüksek frekanstaki titreşim
seviyelerinin bilinmesi gerekir. Bu nedenle ölçüm probu, yeterli frekans genişliğine sahip
olmalıdır. Günümüzde, endüstride kabul edilen bant genişliği 5Hz. ile 25000Hz. (300 d/d ile 1
500 000 d/d) arasındadır.

► Ölçüm probu, birbirine dik üç ayrı eksene yerleştirilmiş üç ayrı akselerometre kullanarak,
aynı anda bir noktadan üç eksende titreşim ölçmelidir. Bu tip akselerometreler, hem kullanım
kolaylığı hem de teknik üstünlükler sağlamaktadır.

► Uluslararası standartlara göre, probun vida mekanizmasıyla ölçüm yapılacak makineye

takılması gerekmektedir (ISO 2954 ve TS 2779: 'Ölçülecek cisme takılmak için tasarlanmış
bir titreşim alıcısı kullanılacaksa, alet ucu rijit mekanik bağlantı ile takılmalıdır.'). Çünkü, elle
tutulan probalarla yapılan ölçümlerde, prob açısı değişebilir. Hatta rezonans, ölçüm aralığının
içine düşebilir. Bu da, elde edilen grafiklerin yanlış yorumlanmasına neden olur ve belki de,
arızası pek de ilerlememiş bir makineye, cihazın yetersizliğinden dolayı arızalıdır denilebilir.
Elle tutulan probalarda, ölçüm esnasında prob açısı değişirse hata oranı artar. Matematiksel
olarak %hata; 100x[1 - cos(a)] olarak ifade edilir. Burada (a), dikey ya da yatay diktenden
uzaklaşılan açıdır. Böylece prob, tam dik ya da yatay yerine 20 derece eğik tutulursa %6, 30
derece eğik tutulursa %13 hata yapılmış olur. İşin içine, bir de probun eğildiği yönün bir
seferden diğerine değişik olacağı girerse, elle tutulan probaların ne derece güvenilir olacağı
hakkında derin kuşkular uyanır. Anlaşılacağı üzere, bu tip probalarla yapılan ölçümlerin
şahıstan şahısa değişme ihtimali çok yüksektir. Bu nedenle, titreşim analizinde kullanılacak
probaların niteliğinin iyi araştırılması gerekmektedir."

► Logaritmik skalada çizilen grafikler, arızaları çok daha kolay gösterebilmektedir. Özellikle
rulman arızalarında, lineer skalada alınan grafiklerde arızalar gözükmeyebilmektedir. Bu
nedenle, kullanılacak cihazın frekans spektrum grafiğinde genliği logaritmik skalada verip
vermediği araştırılmalıdır.

► Dişli arızası ve başlangıç safhasındaki rulman arızalarını tespit edebilmek için frekans üst
bandının yüksek tutulması gerekir. Bu da, düşük frekanstaki seviyelerin birbirine girmesine

26
neden olur. Bu nedenle, değişik frekans limitlerinde, birden fazla grafik verebilen cihazların
kullanılması gerekir.

Bütün bunların yanında titreşim ölçümü yapılacak cihazın seçiminde, kullanım kolaylığı,
hatasız ölçümler alınabilmesi ve ölçümlerin yapana göre değişmemesine de dikkat edilmesi
gerekir."

5. KAYNAKLAR

(1) Cemil YİĞİT , Yüksek Lisans Tezi , Makinelerde Titreşim Analizi Yöntemiyle
Uyarıcı Bakım, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Eylül 2002
(2) Duygu PINAR , Yüksek Lisans Tezi. İvmeölçer Sinyallerinin İleri Yöntemlerle
Analizi.
Başkent Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Şubat 2017
(3) Sümeyra Büşra ŞENGÜL. Yüksek Lisans Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü. Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı. Ekim-2018 KONYA
(4) Akila Kannan, Master of Applied Science. Desıgn And Modelıng Of A Mems-Based
Accelerometer Wıth Pull In Analysıs. The Unıversıty Of Brıtısh Columbıa. Electrical
& Computer Engineering.2008

27