3.

3 ARRAZOIMENAREN ITZULERA
Descartes eta arrazionalismoa
Aurkibidea:

• Descartesen metafisikaren errepasoa

• Eskolastikaren aurka: arrazionalismoa eta enpirismoa
• Dedukzioa eta indukzioa
• A priori eta a posteriori
• Metodo zientifikoa
• Zalantza metodikoa: Cogito ergo sum
• Galderak
Descartesen metafisika – Errepasoa
Eskolastikaren aurka: arrazionalismoa eta enpirismoa
KONTINENTEAN:

• Paris (Dominikoak)
• Eskolastika hertsia
• Eskolastika hegemonikoa

• Erreakzioa: Eskolastika gainditu (atzean utzi)

Aristotelesen enpirismoaren aurkako erreakzioa:

• Dedukzioa - A priori
• Matematika - INNATISMOA
ARRAZIONALISMOA
INGALATERRAN: (Descartes)

• Londres – Oxford (Frantziskotarrak) Aristotelesen enpirismoaren jarraitzaile:

• Eskolastikaren irakurketa malgua/irekia
• Indukzioa - A posteriori
• Erreakzioa: Eskolastika malgutu eta hobetu • Esperimentua - Zentzumenak ENPIRISMOA
(Locke eta Hume)
A priori eta A posteriori baieztapenak edo argudioak
A priori: A posteriori:
Esperientzian oinarritzen EZ den baieztapena Esperientzian oinarritzen de baieztapena
edo argudioa edo argudioa

Hirukiak hiru alde ditu Arrosa gorria da

Dedukzioa eta Indukzioa (metodoak, argudioak, arrazoiketak…)

ARRAZOIKETA DEDUKTIBOA ARRAZOIKETA INDUKTIBOA
• Premisa-ondorio erlazioa: BEHARREZKOA • Premisa-ondorio erlazioa: PROBABLEA
• Arrazoiketa logikoan oinarritua • Behaketan oinarritua
Greziar guztiak europarrak dira
Laginak dio behatutako bele guztiak
Greziar batzuk gizonak dira beltzak direla
Europar batzuk gizonak dira Beleak beltzak dira
• Orokorrean: Unibertsal  Partikularra • Orokorrean: Partikularra  Unibertsala

ARRAZIONALISMOA ENPIRISMOA
Metodo zientifikoa
Aristotelesen (Eskolastikaren) filosofiaren contra:
• Logika: egia azaltzen du, baina ez du egia berririk erdiesten
• Metafisika: ez du iraultza zientifikoaren aurkikuntzak azaltzeko balio

Dogmatikoak: Eskolastikaren jarraitzaileak Tarteko bide bat bilatu

Eszeptikoak: Egiazko ezagutzarik ezin da lortu behar dugu…
METODO ZIENTIFIKOA
Ziurtasuna (Kepler, Galileo…):
• Unibertsoa hizkuntza matematikoan idatzita dago
• Matematikek unibertsoaren harmonia azaldu dezakete

METODO ZIENTIFIKOAK LAU ARAU BETE BEHAR DITU

1) Ebidentziaren araua 3) Sintesiaren araua

2) Analisiaren araua 4) Errebisioaren araua

Metodo zientifikoa
METODO ZIENTIFIKOAK LAU ARAU BETE BEHAR DITU

1) Ebidentziaren araua “Nunca acoger nada como verdadero, si antes no se conoce que lo es con evidencia: por lo
tanto, evitar con cuidado la precipitación (…). No abarcar nada que esté más allá de lo
que se presenta ante mi inteligencia de una manera tan clara y distinta [argia eta
bereizia] que excluya cualquier posibilidad de duda”.

2) Analisiaren araua “Dividir todo problema que se someta a estudio en tantas partes menores como sea
posible y necesario para resolverlo mejor”.

3) Sintesiaren araua “Conducir con orden mis pensamiento, comenzando por los objetos más simples y más
fáciles de conocer, para ascender poco a poco (…) hasta el conocimiento de los más
complejos”.

4) Errebisioaren araua “Efectuar en todas partes enumeraciones tan complejas y revisiones tan generales que se
esté seguro de no haber omitido nada”.
Zalantza metodikoa (eszeptizismo metodologikoa)
“Nunca acoger nada como verdadero, si
antes no se conoce que lo es con evidencia.”

Zalantza metodikoa:
• Ezagutzen dugun guztia zalantzan jarri
• Zalantzaezina dena onartu bakarrik

Helburua: ezagutzaren eraikin sendo bat eraiki.

Iraultza zientifikoa

Konkretuki: ezagutza sortzerakoan pauso guztiak ziurtasunez eman behar dira (metodo zientifikoa)

Orokorrean/Historikoki:
• Eskolastikak sortutako ezagutza gainditu beharra dago (Aristoteles gainditu)
• Metodologia eta ezagutza berri bat behar da aro modernorako
Zalantza metodikoa (eszeptizismo metodologikoa)
Ezagutza guztia zalantzan Zalantzaezina dena
jarri bakarrik onartu

Zentzumenak
IDEAS, CREENCIAS,
Ideiak eta sinismenak
SENSACIONES [Irakurketa B]
EXISTENCIA DE DIOS [XXX]
VERDADES ANALÍTICAS,
Matematikak
A PRIORI
(Genio [Irakurketak
[Jeinu maltzurra] Maligno) C eta D]
[Irakurketak E] Cogito ergo sum
Mundua
Jainkoa guztiz ona bada ez gaitu
engainatuko.
Jainkoa
Jainkoaren existentzia arrazionalki
VERDADES ANALÍTICAS, A frogatu daiteke (argiro eta bereiziki).
Matematikak (A priori)
PRIORI
Matematikaren oinarrizko axiomak
argiak eta bereiziak dira.

Cogito
1) Yo,ergo sum (Pentsatzen
Subjetividad, Individuo
dut, beraz banaiz)
2) Razón
[Irakurketak F] Ideia argi eta bereizia
 Ideas claras y distintas
Zalantza metodikoa (eszeptizismo metodologikoa)
Ezagutza guztia zalantzan Zalantzaezina dena
jarri bakarrik onartu

Zentzumenak Mundua

IDEAS, CREENCIAS,
Ideiak eta sinismenak
SENSACIONES [Irakurketa B] Jainkoa
EXISTENCIA DE DIOS [XXX]

VERDADES ANALÍTICAS,
Matematikak
A PRIORI
(Genio [Irakurketak
[Jeinu maltzurra] Maligno) C eta D]
VERDADES ANALÍTICAS, A
Matematikak (A priori)
PRIORI

[Irakurketak E] Cogito ergo sum

Cogito
1) Yo,ergo sum (Pentsatzen
Subjetividad, Individuo
dut, beraz banaiz)
2) Razón
[Irakurketak F] Ideia argi eta bereizia
 Ideas claras y distintas
[Irakurketak G]
3.3 Galderak (Descartes)
1. Modernitatearen hasieran, zein bi erreakzio epistemologiko aurkitzen ditugu
Eskolastikaren nagusitasunaren aurrean? Erreakzio hauen ezaugarri nagusiak azaldu
itzazu.
2. Zer dira a priorizko eta a posteriorizko argumentuak? Zer dira arrazoiketa deduktiboa
eta induktiboa? Guztien ezaugarriak azaldu itzazu eta bakoitzaren adibide bat eman.
3. Zergatik ikusten du Descartesek beharrezkoa metodo zientifikoari forma ematea?
Zertan oinarritzen da metodo zientifikoari forma emateko? Zeintzuk dira método
honen lau arauak?
4. Zer da zalantza metodikoa? Zein da bere helburua? Zergatik da historikoki
garrantzitsua Descartesen jarrera epistemologiko hau?
5. Zein ezagutza mota jartzen ditu zalantzan descartesek zalantza metodikoaren
bitartez? Zergatik? Zalantzan dabilela, zer aurkitzen du? Zergatik da aukikuntza hau
hain garrantzitsu filosofiaren historian? Zeintzuk dira aurkikuntza honen ezaugarri
nagusiak?
6. Zelan berreraikitzen du Descartesek ezagutzaren eraikina? Zelan lotzen da eraikin hori
bere metafisikarekin?