30 CÜZDEN 30 MESAJ-Abdulkerim Temizcan

30 CÜZDEN 30 MESAJ
(Her Cüzden Bir Ayetin Tefsiri)
Abdulkerim Temizcan
1
İçindekiler
Önsöz.............................................................................................................................................. 5
1. Cüz / 1 Ayet..................................................................................................................................... 6
İSLÂM'DA GAYBA İMAN ESASTIR! ........................................................................................................ 6
Öğrendiklerimiz: ............................................................................................................................. 9
2. Cüz / 1 Ayet................................................................................................................................... 10
ORUCUN HİKMETLERİ ....................................................................................................................... 10
Öğrendiklerimiz: ........................................................................................................................... 13
3. Cüz / 1 Ayet................................................................................................................................... 14
MÜSLÜMAN İNFAK EHLİDİR! ............................................................................................................. 14
4. Cüz / 1 Ayet................................................................................................................................... 18
MÜSLÜMAN ZİKİR VE TEFEKKÜR EHLİDİR! ......................................................................................... 18
5. Cüz / 1 Ayet................................................................................................................................... 23
İSLÂM'IN ÖZÜ ................................................................................................................................... 23
6. Cüz / 1 Ayet................................................................................................................................... 28
MÜSLÜMAN İLMİHALİNİ BİLMELİ! ..................................................................................................... 28
7. Cüz / 1 Ayet................................................................................................................................... 33
İSLÂM KOLAYLIK DİNİDİR! ................................................................................................................. 33
8. Cüz / 1 Ayet................................................................................................................................... 36
ŞÜKREDENLERDEN OLABİLMEK!........................................................................................................ 36
9. Cüz / 1 Ayet................................................................................................................................... 39
MÜ'MİNLER ALLAH'A TAM TESLİMİYET İÇİNDEDİRLER!...................................................................... 39
2
10. Cüz / 1 Ayet................................................................................................................................. 42
MÜNAFIKLIK ALAMETLERİ!................................................................................................................ 42
11. Cüz / 1 Ayet................................................................................................................................. 47
ARKADAŞ ÇEVRESİ ÖNEMLİ! .............................................................................................................. 47
12.Cüz / 1 Ayet ................................................................................................................................. 50
DOSDOĞRU OLABİLMEK! .................................................................................................................. 50
13. Cüz / 1 Ayet................................................................................................................................. 54
NEFSİNİ TEMİZE ÇIKARMA! ............................................................................................................... 54
14. Cüz / 1 Ayet................................................................................................................................. 57
FARKINDA OLMADIĞIMIZ NİMETLER!................................................................................................ 57
15. Cüz / 1 Ayet................................................................................................................................. 59
HERKES KENDİ KİTABINI YAZIYOR! ..................................................................................................... 59
16. Cüz / 1 Ayet................................................................................................................................. 62
EVVELA NİYETLERİ DÜZELTELİM! ....................................................................................................... 62
17. Cüz / 1 Ayet................................................................................................................................. 68
HESAP GÜNÜNÜ UNUTMAMAK! ....................................................................................................... 68
18. Cüz / 1 Ayet................................................................................................................................. 72
HAYATIMIZDAN BOŞ İŞLERİ ÇIKARALIM!............................................................................................ 72
19. Cüz / 1 Ayet................................................................................................................................. 76
MÜ’MİNLER AYETLERİ CİDDİYE ALIRLAR! ........................................................................................... 76
20. Cüz / 1 Ayet................................................................................................................................. 81
CANDAN DUA ET RABBİNE! ............................................................................................................... 81
21. Cüz / 1 Ayet................................................................................................................................. 88
3
HUZURU BAŞKA YERDE ARAMAYIN! .................................................................................................. 88
22. Cüz / 1 Ayet................................................................................................................................. 92
DÜNYA AHİRET DENGESİ ................................................................................................................... 92
23. Cüz / 1 Ayet................................................................................................................................. 97
ATEİSTLER, DEİSTLER BİR GÜN İSLÂM'I KABUL EDECEKLER! ............................................................... 97
Öğrendiklerimiz: ......................................................................................................................... 104
24. Cüz / 1 Ayet............................................................................................................................... 105
İSTİKAMET ÜZERE OLABİLMEK ........................................................................................................ 105
25. Cüz / 1 Ayet............................................................................................................................... 110
NEFSİNİ İLAH EDİNENLER! ............................................................................................................... 110
26. Cüz / 1 Ayet............................................................................................................................... 115
GIYBET YAPMAYANLARDAN OLABİLMEK! ........................................................................................ 115
27. Cüz / 1 Ayet............................................................................................................................... 121
SEHER VAKTİ AYAKTA OLANLAR! ..................................................................................................... 121
28. Cüz / 1 Ayet............................................................................................................................... 128
KİN VE HASETTEN SAKINMAK .......................................................................................................... 128
29. Cüz / 1 Ayet............................................................................................................................... 132
KULLUK SADECE RAMAZAN'DA DEĞİL, ÖMÜR BOYU! ...................................................................... 132
30. Cüz / 1 Sure............................................................................................................................... 138
KURTULUŞ YOLLARI! ....................................................................................................................... 138
4
Önsöz
Allah‟a hamd, Hz. Muhammed‟e Salat, Ehl-i Beyte, Sahabilere ve tüm
Mü‟minlere selam olsun.
Allah-u Teâlâ insana üç büyük nimet vermiĢtir; Kur‟an-ı Kerim,
Peygamberimiz ve akıl. Din akıl sahiplerine gelmiĢtir. KiĢi aklını Kur‟an
ve sünnet rehberliğinde kullanarak dünya ahiret huzur ve mutluluğuna
eriĢir.
Allah‟ın kitabı insanlık için bir hidayet kaynağı, cennete giden yolda
bir kılavuzdur. Ġçinde nice hikmetleri barındıran uçsuz bucaksız ilimlerin
olduğu bir okyanustur. Bizlere düĢen vazife ise evvela iman etmek,
okumak, anlamak ve yaĢamaya çalıĢmaktır. Kur‟an-ı Kerim okunduğunda
ve kendisiyle samimi bir dostluk kurulduğunda hikmetlerini açar. Bundan
dolayı bir defa okuyup bırakmak doğru değildir. Her gün belirli bir
zamanımızı Kur‟an-ı Kerimi hem yüzünden hem de tefsirinden okumaya
ayırmalıyız.
Elinizde bulunan eserde her cüzden bir ayetin özet tefsiri, birçok
tefsirden istifade edilerek hazırlanmıĢtır. Ailecek okuyabilir, ilim ve
sohbet halkalarında faydalanabiliriz.
Gayret bizden Tevfik Allah‟tandır.
Abdulkerim Temizcan
11.03.2024/1 Ramazan 1445
5
1. Cüz / 1 Ayet
ĠSLÂM'DA GAYBA ĠMAN ESASTIR!
Yüce Rabbimiz Ģöyle buyuruyor:
َُ ُ٘‫ص ٰي٘ج َ َٗ ٍِ ََّا َسصَ ْقَْا ُٕ ٌْ يُ ْْ ِفق‬ ِ ‫اَىَّ ٖزيَِ يُإْ ٍَُُِْ٘ ِت ْاىغَ ْي‬
َّ ‫ة َٗيُ ٖقي ََُُ٘ اى‬ 
“Onlar/Mü'minler/takva sahipleri) gayba iman ederler, namazı

kılarlar, kendilerine verdiklerimizden hayra harcarlar.” (Bakara, 3)
BaĢta Allah Azze ve Celle olmak üzere melekler, ahiret, cennet ve
cehennem gibi duygular ötesi gerçeklere "gayb" adı verilir. Ġslam
dininin temelini esasını ve inanç konularının büyük çoğunluğunu
gayba iman oluĢturur. Müslüman olmanın ilk Ģartı, imanın esasları
olarak zikredilen, Allah ve Rasulü tarafından haber verilen hususlara
samimi olarak Ģüphe duymadan iman etmektir.
Dünyada iman ettiğimiz bu hususları görmüĢ olsaydık zaten imanın
ve dünya hayatının bir imtihan olmasının anlamı kalmazdı. Kâinatın
yaratıcısı Yüce Allah'a hakkıyla iman eden bir kimse, O'nun
bildirdiklerine de hiçbir Ģüphe duymadan inanacaktır. Her ne kadar
Rabbimizi göremiyor olsak da, insanlığa bir rehber olarak gönderdiği
Kur'an'ı Kerim'in eĢsiz üslubu ve tesiri baĢta olmak üzere, kâinatta
gördüğümüz ahenk ve düzen aslında Rabbimizi bize gösteriyor. Ve
zerrece kuĢku duymadan imanımızı kuvvetlendiriyor.
Her resim ressama ve her sanat eseri sanatçıya insanı götürdüğü
gibi, Ģu kainatta gördüğümüz tüm güzellikler, mükemmel ötesi
görüntüler, eko düzen aklını kullanan kiĢiyi de Allah'a götürür.
6
Yaratılan varsa yaratan vardır.
Varlık varsa var eden vardır.
Resim varsa ressam vardır.
Sanat varsa sanatçı vardır.
ĠĢleyen bir düzen varsa yöneten vardır. Devam eden bir ahenk ve
sistem varsa, yaĢatan vardır.
Aklı olan insan için inanmaya yönelik çok deliller vardır. Yeterki
kiĢi inkara ĢartlanmıĢ olmasın.
"Kesin inanmak isteyenler için yeryüzünde birçok deliller vardır.
Bizzat kendi varlıklarınızda da böyle deliller vardır. Hâla görmeyecek
misiniz?" (Zariyat, 20-22)
"Allah sizi yarattı, sonra rızık verdi; sonra sizi öldürür, sonra da
diriltir. Ortaklarınız arasında bunlardan herhangi birini yapabilecek
olan var mıdır? O (Allah), onların Ģirk koĢtuklarından münezzeh ve
yücedir. (Rûm, 40)
Peki tüm bunlara rağmen niçin yeryüzünde inanmayanlar var? Bir
insan niçin iman etmez?
GüneĢin varlığını inkar etmek için gözünü kapatan insana ne
derseniz fayda sağlamaz. Böyle bir insan hakikatin izinde değil,
inkarın peĢindedir. Çünkü çoğu insan nefsinin arzusuna göre yaĢamak
için inkar yolunu seçmiĢtir.
'Bayağı arzularını tanrılaĢtıran kiĢiyi gördün mü? (Nefsini
ilahlaĢtıranı gördün mü?) ġimdi sen, bu adamı da doğru yola
getirmekle yükümlü olabilir misin?' (Furkan, 43/Casiye, 23)
7
Eğer Allah dileseydi herkes iman ederdi. Rabbimiz kullarının kendi
hür iradeleriyle ve doğruyu yanlıĢtan ayıran bir akl-ı selim ile iman
etmelerini istiyor.
"Eğer Allah dileseydi onlar Allah‟a Ģirk koĢmazlardı. Seni onların
baĢında bir koruyucu ve gözetleyici yapmadık. Sen onların
yaptıklarından sorumlu bir vekil de değilsin." (En'am, 107)
Değerli KardeĢlerim!
Bizler Kur'an-ı Kerim'i tefsirden okursak birçok âyetin kainat,
yaratılıĢ, yeniden dirilme ve imanla ilgili olduğunu görürüz.
Tüm bu ayetler bizleri iyi bir tefekküre götürür. Bunun neticesi
içinde Ģüphe barındırmayan sağlam bir inancın oluĢmasıdır.
Firavun denizde boğulurken Allah'a iman ettiğini söylemesi ona

fayda vermedi (bkz. Yunus 90,91). Çünkü ölürken veya sonrasında azabı
tattıklarında yani artık yeniden diriliĢ gibi Allah'ın haber verdiği her
hususun hak ve gerçek olduğunu gördüklerinde bu kâfirlere fayda
vermiyor (bkz. Mü'min 84,85). Önemli olan dünyada iken görmeden
iman etmektir.
Bakara Süresi 3. Ayette geçen gayb, Rabbimiz ve Rasulünün haber
verdiği konulara iman etmektir. Bir de gayb deyince gelecekten haber
verme meselesi vardır. Geleceği de yani gaybı da yalnız Allah bilir.
Peygamberlerde Allah Azze ve Celle'nin bildirdiği kadarını bilirler
(bkz. En'am, 50).

“Gaybın anahtarları Allah‟ın yanındadır; onları O‟ndan baĢkası
bilmez. O, karada ve denizde ne varsa bilir; O‟nun bilgisi dıĢında bir
8
yaprak bile düĢmez. O, yerin karanlıklarındaki tek bir taneyi bile bilir.
YaĢ ve kuru ne varsa hepsi apaçık bir kitaptadır.” (Enam, 59)
Gayba imandan sonra hemen namaz ve infak zikredilmesi, bu
ibadetlerin imandan sonra en önemli konular olduğunu bizlere
göstermektedir. Ġmanın dıĢa yansıyan yönü namazdır. Namaz, kul ile
Rabbinin arasında ki bağı güçlü kılarken, zekât ve infak da kul ile
diğer kullar arasında ki bağı sağlamlaĢtırmaktadır.
Rasûlullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Efendimiz Ģöyle buyuruyor:
“Dinin baĢı Ġslam (Kelime-i Ģehadet getirerek Allah'a teslim olmak),
direği ise namazdır. Zirvesi cihattır.” (Tirmizî, Îmân, 8; Ġbn Hanbel, V,
231)
Öğrendiklerimiz:
1) Ġslam‟ın esası gayba imandır.

2) Allah‟ın isimlerinin tecellileri, kâinattaki düzen ve
Kur‟an mucizeleri açıkça Ġslam‟ın hak olduğunu bizlere
göstermektedir.
3) Ġmandan sonra en büyük hakikat namaz ve infak
olduğundan dolayı bu konularda çok hassas olmak gerekir.
Yüce Rabbimiz kayıtsız ve Ģartsız kendisine teslim olmayı,
gayba iman edip gereğiyle de amel ederek kurtuluĢa ermeyi
nasip eylesin. Amin.
9
2. Cüz / 1 Ayet
ORUCUN HĠKMETLERĠ
 ِْ ٍِ َِ‫عيَى اى َّ ٖزي‬ ّ ِ ‫عيَ ْي ُن ٌُ اى‬

َ ِ‫صيَا ًُ َم ََا ُمر‬
َ ‫ة‬ َ ِ‫يََٓا اَيُّ َٖا اىَّ ٖزيَِ ٰا ٍَُْ٘ا ُمر‬
َ ‫ة‬
َُ ُ٘‫قَ ْث ِي ُن ٌْ ىَعَي َّ ُن ٌْ ذَرَّق‬
“Ey iman edenler! Oruç sizden önce gelip geçmiĢ ümmetlere farz
kılındığı gibi size de sayılı günlerde farz kılındı. Umulur ki
korunursunuz.” (Bakara, 183)
Ayet "Ey Ġman Edenler.." diye baĢlıyor. "Ey Ġnsanlar" diye baĢlayan
ayetler de var. Kur'an'ı Kerim'de 89 yerde "Ey Ġman Edenler!"
hitabıyla Rabbimiz biz iman eden kullarına sesleniyor.
Ġbn Mes'ud (Radiyallahu Anh) bu ifade ile ilgili olarak Ģunları
söyler: "Yüce Allah‟ın "Ey Ġman Edenler" çağrısını duyduğun zaman
kulaklarını aç ve onu can kulağıyla dinle. Çünkü bu çağrıdan sonra O,
ya hayırlı bir iĢi sana emrediyordur, ya da seni kötü bir Ģeyden
sakındırıyordur." (Suyuti, el-Ġtkan: 2,43)
"...Sizden öncekilere farz kılındığı gibi..." buyuruyor Rabbimiz.
Oruç ibadeti kadim bir ibadettir. Önceki ümmetlere de Allah Azze ve
Celle oruç ibadetini farz kılmıĢtır.
"... Sakınasınız diye sayılı günlerde oruç yazıldı." buyruluyor.
Oruç, imsaktan iftara kadar Allah rızası için yemekten, içmekten ve
cinsel iliĢkiden uzak durmaktır. Normalde helal daire içinde tüm
10
bunları yaĢıyorken, sayılı günlerde yani Ramazan ayında bir süreliğine
vaz geçiliyor. “Biz helal olan yemek ve içmekten bile vazgeçiyorsak
Allah için, haram olanlara hiç yaklaĢmayız,” denmiĢ oluyor. Adeta hal
diliyle Mü'minler, 'Biz her Ģeyimizle Rabbe teslim olmuĢuz' diyorlar.
Oruç bir anlamda ibadetimiz, yememiz, içmemiz, giyimimiz,
ticaretimiz ve hayatın içinde yaptığımız her Ģeyi Allah-u Teâlâ'nın
rızasına uygun yaparız demektir.
Namaz ve orucun bir hikmeti de ibadetlerin kiĢiyi takvalı,
haramlardan sakınan; doğru, dürüst ve samimî bir Müslüman
yapmasıdır. Eğer kıldığımız namazlar ve tuttuğumuz oruçlar
hayatımıza etki etmiyorsa burada bir problem var demektir. Ya Ġslam‟ı
sadece namaz ve oruçtan ibaret görüp hayata etki etmediğini
düĢünüyor; ya da bu ibadetleri yaparken hakkını ver(e)miyoruz
demektir.
Bakınız Rabbimiz Ģöyle buyuruyor:
"Kitaptan sana vahyedilenleri oku, namazı özenle kıl. KUġKUSUZ
NAMAZ HAYÂSIZLIKTAN ve KÖTÜLÜKTEN ALIKOYAR.
Allah‟ı anmak her Ģeyden önemlidir. Allah yaptıklarınızı bilir."
(Ankebut, 45)

"Yalanı ve yalana göre hareket etmeyi terk etmeyenin yemeyi
içmeyi bırakmasına Allah'ın ihtiyacı yoktur” (Buhârî, Savm 8).
"Hiçbiriniz oruçlu olduğu gün çirkin söz söylemesin ve kimse ile
çekiĢmesin. Eğer biri kendisine söver veya çatarsa 'Ben oruçluyum'
desin" (Buhâri, Savm 9; Nesâi Sıyam 42).
11
Ramazan Günlüğü!
1) Kendimize Ģunu soralım; "Bu Ramazan yeme içmenin dıĢında Allah için
neden vazgeçeceğim?" (Akıllı telefonla çok oynamaktan mı? Gıybetten mi?
Cimrilikten mi? ... Listeyi kendimize göre çoğaltabiliriz)
2) Sahuru muhakkak yapalım. En az iki rekat teheccüd namazı kılalım. Sabah

namazını kılmadan yatmayalım.
3) Ramazan orucunun bir hikmeti olan takvayı kuĢanalım. Sadece karnımıza

değil dilimize de gözümüze de orucu tutturalım.
4) Ġftardan önceki beĢ on dakikayı dua ile değerlendirelim.
5) Hatim okuyalım ama tefsir okumayı da ihmal etmeyelim. En az Yusuf,

Meryem ve Kehf surelerini bir tefsirden okuyalım.
6) Peygamberimiz her Ramazan ayının son 10 günü itikafa girerdi. Yapabilen

itikaf sünnetini yaĢasın, buna gücü yetmeyen saatlik olarak itikafa girebilir.
Buradan alınacak en önemli ders Ramazan'da maneviyatı güçlendirecek
tefekkürle, ilimle ve ibadetlerle meĢgul olmaktır. Akıllı telefon ve sosyal
medyayı az kullanmamız faydamıza olacaktır.
7) BeĢ vakit namazı camide cemaatle kılmak efendimizin hiç terk etmediği
önemli sünnetlerdendir. Cemaatle namaz kılmaya gayret gösterelim. Bunun
yanında Ramazan ayında kılınan Teravih namazını da özellikle tembellik
yapmadan camide kılalım.
8) Ramazan'la ilgili hafta içi ve hafta sonu olmak üzere iki özel programımız
olsun. Ramazan'da günlük yapacaklarımızı küçük bir kağıda yazıp yanımızda
taĢıyalım veya akıllı telefonumuza not alalım. Bu programa ne kadar uyup
uymadığımızın günlük muhasebesini yapalım.
9) Mübarek Ramazan ayının o güzel muhabbetini; sahur huzurunu,

iftar sevincini ve teravih çoĢkusunu anne baba ve çocuklarla beraber
ailecek yaĢamalıyız. Aile büyüklerimizi ihmal etmeden gönüllerini
yaparak dualarını almalıyız.
10) Aç kalmanın etkisiyle asık suratlı olmak yerine, Ramazan'ın
sevincini insani iliĢkilerde tebessüm, sabır ve neĢe ile göstermeliyiz.
12
Öğrendiklerimiz:
1) Ramazan orucu Mü‟minlere farzdır. Mazeret
olmaksızın terk etmek büyük günahtır.
2) Ramazanla ilgili fıkhi hükümleri her Müslüman
öğrenmelidir.
3) Oruç sadece midenin aç kalması değil, diğer
uzuvlarında Allah‟a teslim olmasıdır. Mesela dilin orucu
gıybet ve dedikodudan sakınmaktır; gözün orucu harama
bakmaktan sakınmaktır.
Yüce Rabbimiz ibadetlerin hikmetini idrak etmeyi, hayatımızın
tümünü kuĢatan bir teslimiyet ile Rabbimize yönelebilmeyi nasip
eylesin. Yüce Rabbimiz Kur‟an-ı Kerimin indiği mübarek Ramazan
ayını en iyi Ģekilde değerlendirmeyi nasip etsin. Günahlarımızdan af
olmuĢ bir halde Ramazan bayramına kavuĢmayı lütfeylesin. Amin.
13
3. Cüz / 1 Ayet
MÜSLÜMAN ĠNFAK EHLĠDĠR!
Yüce Rabbimiz Ģöyle buyurmuĢtur:
‫سَْاتِ َو ٖفي ُم ِّو‬

َ ‫س ْث َع‬
َ ‫د‬ ْ َ ‫ّٰللاِ َم ََث َ ِو َحثَّ ٍح ا َ ّْثَر‬
‫س ٖثي ِو ه‬ َ ‫ٍَث َ ُو اىَّ ٖزيَِ يُ ْْفِقَُُ٘ ا َ ٍْ َ٘اىَ ُٖ ٌْ ٖفي‬ 
ٌٌ ‫ع ٖيي‬
َ ‫ّٰللاُ َٗا ِس ٌع‬ ‫شا ٍُؕء َٗ ه‬ ََٓ َ‫ف ِى ََ ِْ ي‬
ُ ‫عا ِع‬
َ ُ‫ّٰللاُ ي‬ ‫س ْْثُيَ ٍح ٍِائَحُ َحثَّ ٍحٍؕ َٗ ه‬
ُ
“Allah yolunda mallarını harcayanların örneği, yedi baĢak bitiren bir

tane gibidir ki, her baĢakta yüz tane vardır. Allah dilediğine kat kat
fazlasını verir. Allah'ın lütfu geniĢtir, O her Ģeyi bilir.“ (Bakara, 261)
Ayet-i Kerime, Mü'minin Allah yolunda yaptığı harcamaların
durumunu anlatmak üzere, duyguları coĢturan ve duyarlı bir vicdanı
derinden etkileyen Ģöyle canlı bir tabiat tablosu çizmektedir: Bir
buğday danesi... Toprağa ekiliyor... Topraktan bir kök bitiyor. Bu
kökten çatallanarak yedi baĢak çıkıyor. Her bir baĢağın içinde
gizlenmiĢ yüz dane bulunmaktadır. Hatta bir danenin Allah'ın izniyle
bundan daha fazla vermesi de mümkündür. Çünkü Allah Vasi'dir;
kullarına olan ikram ve ihsanı asla daralmaz, bitmez, tükenmez.
Âlim‟dir; kalplerin derinliklerine gizlenen niyet ve düĢünceleri bilir,
ona göre kat kat ve daha fazla verir (Prof. Dr. Ömer ÇELĠK, Hakk'ın
Daveti Kur'an'ı Kerim Meali ve Tefsiri 1/334).
14
Öğrendiklerimiz:
Bu ayetten itibaren 284. Ayete kadar ekonomi yönünden
Müslümanların nasıl davranmaları gerektiğini Rabbimiz beyan ediyor.
Bu ayetlerden Ģu dersleri çıkarıyoruz özetle:
1) Allah yolunda malını harcayan kimse bire yedi yüze kadar sevap
ve mükâfat kazanır. Ayrıca malı bereketlenir.
2) Zekât zengin olanların yapacağı bir ibadettir. Fakat sadaka ve
infağı herkes gücünün yettiğince vermelidir.
3) Bazen açık bazen gizli zekât ve infak verilmelidir.
4) Yakın akrabadan baĢlamak üzere komĢu ve yakınlara öncelik
tanınmalıdır. Zekâtta ise evlatlara anne ve baba gibi bakmakla
yükümlü olunan kiĢilere zekât verilemez. Onlara hayır yapmak ise
sadakanın en faziletlisidir.
5) Ġnfak etmek kadar nasıl verdiğimizde önemlidir. Kesinlikle gönül
kırmadan ve baĢa kakmadan hayır iĢleri yapılmalıdır.
6) Her ibadette olduğu gibi zekât ve infakta da gösteriĢten sakınmak
gerekir. Ġhlas Allah'ın rızasını kazanma noktasında olmazsa
olmazımızdır. Riya ile hayır yapanların ibadetleri boĢa gitmiĢtir.
7) Malın iyisinden infak etmek gerekir. Kendimizin dahi
kullanmadığı, baĢkaların da değerlendiremeyeceği malı vermekten
sakınıp en iyisinden hayır yapmak gerekir.
8) ġeytan insanı fakirlikle korkutur. Allah yolunda harcamaktan
sakınmamak gerekir. Ayrıca Hucurat 15. ayette ilk önce malın
zikredilmesi, malını veremeyenin canını hiç veremeyeceği hakikatini
anlatmaktadır. Bu ayetler bizleri cimrilikten sakındırmalıdır.
Müslüman eĢittir cömert kimsedir.
9) Ġnfak günahlara da kefaret olur.
15
10) Gerçek ihtiyaç sahiplerini bulmak gerekir. Onlar baĢkalarından
bir Ģey isteme konusunda çekingen olurlar (bkz. Zariyat, 19).
11) Allah yolunda mallarını harcayanların Rableri katında
mükâfatları vardır. Onlara korku yoktur ve mahzunda
olmayacaklardır.
12) Faiz en büyük günahlardan bir günahtır. Allah Azze ve Celle
faizi haram, ticareti helal kılmıĢtır.
13) Alacaklılar borçlulara kolaylık tanımalıdırlar.
14) Borç alıp vermelerin Ģahitlerle yazılması gerektiğini Rabbimiz
beyan ediyor.
15) Helal yoldan kazanıp, helal ve meĢru Ģekilde infak yapmak
gerekir. Haramla hayır olmaz.
Bakara Süresinin son altı sayfasında bulunan bu ayetler
Müslümanların parayı nasıl kullanmaları gerektiğini ve ekonomi
yönünden dikkat etmeleri gereken en temel konuları beyan etmektedir.
"Kim iyilikle gelirse ona getirdiğinin on katı vardır; kim de
kötülükle gelirse o sadece getirdiğinin dengiyle cezalandırılır. Onlar
haksızlığa uğratılmazlar." (En'am, 160)
Kötülüğe dengiyle ceza verilmesi fakat iyiliğe kat kat mükâfat
verilmesi Yüce Rabbimizin biz kullarına karĢı sonsuz rahmetini
göstermektedir.
"Bir kimse iyilik yapmak ister. Sonra da onu yaparsa, Allah o iyiliği
on mislinden baĢlayıp yedi yüz misliyle, hatta kat kat fazlasıyla
yazar." Yine bir hadiste belirtildiğine göre, Allah rızası için bir deve
bağıĢlayan kimseye kıyamet gününde yedi yüz deve verilecektir
(Buhâri, Rikak 31; Müslim, Ġman 207, Cihad 132).
16
Yüce Rabbimiz dünyaya dalıp ahireti unutanlardan eylemesin. Mala
mülke değerinden fazla önem verip sevgisinin kalbimizi iĢgal
etmesinden ve böylece faize girmekten muhafaza eylesin. Ġnfak ehli
kullarından eylesin. Amin.
17
4. Cüz / 1 Ayet
MÜSLÜMAN ZĠKĠR VE TEFEKKÜR EHLĠDĠR!
"Onlar ayaktayken, otururken ve yanları üzerine yatarken Allah‟ı

anarlar. Göklerin ve yerin yaratılıĢı üzerinde düĢünürler. “Rabbimiz!
Bunu boĢ yere yaratmadın, seni eksikliklerden uzak tutarız. Bizi ateĢ
azabından koru” derler." (Âl-i Ġmrân, 191)
Mü'min her hal üzere Allah'ı zikreder. Her hayırlı iĢe besmeleyle
baĢlar, nimete nail olunca Ģükreder "Elhamdülillah" der, imtihandan
geçerken "La Havle Vela Kuvvete illa billah" der; vefat haberi alınca
"Ġnna lillahi ve inna ileyhi raciun" der, ĢaĢıracağı bir olay gördüğünde
veya duyduğunda ise "Subhanallah" der.
Sabah güneĢ doğarken ve akĢam batarken, "Subhanallahi vebi
hamdihi subhanallahil azim" der. Her gün estağfirullah diyerek istiğfar
getirir. Tuvalete girerken yapılacak duadan evden çıkarken yapılacak
duaya; seyahate çıkarken yapılacak duadan akĢam yatarken yapılacak
duaya kadar her hal ve durumda Rabbinin zikreder Mü'min kul.
Namaz kılmak, dua yapmak, ilim öğrenmek vb. Rabbimiz rızası
uğruna ibadet ve çalıĢmalarımızın hepsi de Allah'ı hatırlamak ve
18
zikretmektir. Tüm bunların yanında bizatihi dil ve kalp zikrini ihmal
etmemek gerekir. Aklın zikri de tefekkürdür. Etrafımıza bakarken boĢ
gözlerle bakmamak gerekir. Dağlara, taĢlara, yağmurlara, hayvanlara,
güneĢe, yıldızlara, olaylara kısacası her karĢılaĢtığımız nesnede
Allah'ın isimlerinin tecellisini temaĢa ve tefekkür etmeliyiz. Yüce
Rabbimiz kendisini göstermemiĢ ama bütün yaratmasıyla (eserleriyle,
sanatıyla) varlığını bizlere göstermektedir. Aklını kullanan kimseler
için tüm bunlarda nice ibretler vardır. Kur'an'ı Kerim'de bununla ilgili
çok ayetler vardır (bkz. Nahl, 12; Enbiya 66-67; Kamer, 17).
Yüce Allah'ın insana lütfettiği en büyük nimetlerden biri akıldır.
Ancak insanın doğru yolu bulması için akıl sahibi olması yeterli
değildir Bu sebeple Peygamberler ve kitaplar gönderilmiĢtir. Gözün
görebilmesi için güneĢ ıĢığına ihtiyaç olduğu gibi aklın gerçeği -
özellikle gayb alemini kavrayabilmesi için de vahyin ıĢığına ihtiyaç
vardır. Ragıb el- Ġsfehani akıl ile vahyin bu önemini Ģöyle ifade
etmiĢtir: "Aziz ve Celil olan Allah‟ın insanlara iki elçisi vardır; ilki
batıni elçi akıl, ikincisi de zahiri elçi olan peygamberlerdir. Öncelikle
batıni elçi olan aklı kullanmadan zahiri elçiden peygamberden
yararlanmak mümkün değildir; çünkü Peygamberlerin öğretisinin
sahih olduğu akılla bilinir.. Akıl olmasaydı din yaĢayamazdı, din
olmasaydı akıl ĢaĢkın kalırdı."
ĠĢte 190 ve devamındaki ayetlerde de akılla vahyin bu uyumuna
iĢaret edilmekte; evren üzerinde sağlıklı gözlemde bulunan insanların
evrendeki muhteĢem sistemi kavrayacağı onu yaratıp düzenleyen yüce
kudreti bilip tanıyacağı, kendisini imana davet eden elçinin bu
çağrısına uyarak Rabbine imanını derin bir içtenlikle ikrar edeceği ve
nihayet bir bakıma onunla diyalog kurarak esenlik dileklerini ona arz
edeceği bildirilmektedir (Kur'an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, 1/739).
Ayette: "Onlar ayaktayken, otururken ve yanları üzerine yatarken
Allah‟ı anarlar. Göklerin ve yerin yaratılıĢı üzerinde düĢünürler...."
buyurduktan sonra Allah Azze ve Celle Ģöyle buyuruyor: “Rabbimiz!
19
Bunu boĢ yere yaratmadın, seni eksikliklerden uzak tutarız. Bizi ateĢ
azabından koru” derler."
Tefekkür en önemli ibadetlerden biridir. Derin derin tefekkür eden
bir kul Allah'ın gökleri, yeri ve ikisi arasında ki varlıkları oyun
eğlence olarak, gayesiz, nizamsız ve boĢ yere değil; gerçek bir gaye ve
hikmetle yarattığını anlar: “Biz gökleri, yeri ve bunlar arasındakileri oyun
olsun diye yaratmadık.” (Enbiya, 16)
Allah Azze ve Celle hiçbir Ģeyi boĢ yere yaratmamıĢtır. Her

namazdan sonra "Subhanallah deriz. Ne demek? "Seni eksikliklerden,
noksanlıklardan tenzih ederiz, uzak tutarız" demektir. Yüce Rabbimiz
boĢ iĢ yapmaktan, yaratmaktan münezzehtir. Her bir yarattığı varlıkta
bizim bildiğimiz ve bilemediğimiz nice ibretler vardır.
Kâinatı tefekkür ettikten sonra kulun, "Sübhanallah" demesi aklının,
göklerin ve yerin yaratılıĢında Allah'ın hikmetlerini idrakten aciz
kaldığını ikrar ve tasdik etmektir. Allah-u Teâlâ Bunları boĢ yere
yaramamıĢ, her ne kadar aklımızla idrak edemesek de bunları yüce
hikmetler ve engin sırlarla vücuda getirmiĢtir. Ayrıca "Sübhan"
kelimesinde "bütün mahlûkatı tarafından hiç aralıksız tesbih edilen
zat" anlamı da vardır. Zira pek çok ayet yerde ve gökte bulunan her
Ģeyin aralıksız ve kesintisiz olarak Allah'ı tesbih ettiğini haber
vermektedir (bkz. Ġsra, 44; Hadid, 1; Cuma, 1 Ayrıca bakınız, Hakk'ın Daveti
Kur'an'ı Kerim Meal ve Tefsiri 1/528).
Ayetin sonu "…Bizi cehennem azabından koru" derler" duasıyla

bitiyor. O tefekkür ehli Müslüman kullar cehennem azabından Allah'a
sığınırlar. Dua etmek isteyen kiĢi, ayette olduğu gibi önce zikir ve
tefekkürle huĢuya ermeli, ardından Allah-u Teâlâ‟ya sena etmeli, daha
sonrada isteğini söylemelidir.
20
Peygamber Efendimiz Sallallahu Aleyhi ve Sellem Ģöyle
buyurmuĢtur:
"Sabah namazını kıldığında hiç kimseyle konuĢmadan önce yedi
defa „Allahümme ecirnî minennar- Allah'ım, beni cehennem ateĢinden
koru.‟ de. Eğer o gün ölürsen, Allah senin için cehennem ateĢinden
koruyucu bir berat yazar. AkĢam namazını kıldığında hiç kimseyle
konuĢmadan önce yedi defa 'Allah'ım, beni cehennem ateĢinden koru.'
de. Eğer o gece ölürsen Allah senin için Cehennem ateĢinden
koruyucu bir berat yazar." (Müsned, IV/234)
Rasûlullah efendimiz uykudan uyanınca veya ashabıyla yolculuk
yaparken gökyüzüne bakarak bugün üzerinde durduğumuz Al-i Ġmran
191. Ayetteki "Rabbimiz! Sen bunları boĢ yere yaratmadın"
ifadesinden baĢlayıp 193. Ayetin sonuna kadar okurdu (Nesâi, Kıyamü'l-
leyl 12).
Gelin kıymetli kardeĢlerim bizlerde bu ayetleri anlamıyla

ezberleyelim ve Nebi ZiĢan Efendimizin yaptığı gibi tefekkür edelim
ve tazarru niyazda bulunalım.
Öğrendiklerimiz:
1) Namaz, oruç ve Kur‟an-ı Kerim okumak bir zikir
olduğu gibi dil ile Allah‟ı anmakta bir zikirdir. Zikir anmak
ve hatırlamaktır. Zikrin en üstünü ise dil ile birlikte kalbin de
yaptığı zikirdir.
2) Müslüman her durum ve Ģartta Allah‟ı tesbih eder.
3) Ġmam Nevevi‟nin (Rahmetullahi Aleyh) “El-Ezkar”
isimli eserini okuyarak, Neb-i ZiĢan efendimizin sabah akĢam
yaptığı dualardan bir kısmını okumamız ve ezberlememiz
faydamıza olacaktır.
4) Mü‟min kâinatı seyrederken Allah‟ı tefekkür eder.
21
Yüce Rabbimiz okuduğumuz ayetleri anlamayı ve hayatımıza
geçirmeyi nasip eylesin. Kâinata boĢ gözlerle değil, tefekkürle temaĢa
edebilmeyi nasip eylesin. Amin.
22
5. Cüz / 1 Ayet
ĠSLÂM'IN ÖZÜ
"Allah‟a ibadet edin ve ona hiçbir Ģeyi ortak koĢmayın. Ana babaya,
akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komĢuya, uzak komĢuya,
yanınızdaki arkadaĢa, yolcuya, elinizin altındakilere iyilik edin.
ġüphesiz Allah, kibirlenen ve övünen kimseleri sevmez." (Nisa, 36)
Bu ayet adeta Yüce Dinimiz Ġslâm'ın temel konularını bize
özetliyor. Rabbimiz birçok konuya değiniyor.
Ġlk önce "Allah‟a ibadet edin..." ifadesi var. Yüce Rabbimiz Zariyat
56. ayette de, "Ben cinleri ve insanları, baĢka değil, sırf bana kulluk
etsinler diye yarattım." buyuruyor. Dünyaya geliĢ amaç ve gayemiz
kulluktur. Rabbine kul olmayan her Ģeyin kulu olur. Paranın,
makamın, insanın, nefsin...
Daha sonra Rabbimiz Ģirkten sakındırıyor bizleri. "…Ona hiçbir
Ģeyi ortak koĢmayın." buyuruyor. Bütün Peygamberler ümmetlerini
Ģirkten sakındırmıĢ ve tevhide davet etmiĢlerdir. ġirkin en büyük
zulüm olduğunu da Lokman Suresi 13.ayetten öğreniyoruz. Allah
23
Azze ve Celle'nin asla affetmediği günah olan (bkz. Nisa, 48) Ģirk nedir?
Ġyi bilmeliyiz ki ondan sakınabilelim.
ġirk: “Allah‟ın zatında, sıfatlarında, fiillerinde veya O‟na ibadet
edilmesinde ortağı, dengi yahut benzerinin bulunduğuna inanma”
demektir. Tevhîd ise, Allah‟ın zatında, sıfatlarında, mâbud oluĢunda
bir ve tek olduğunu zihin ve kalp yoluyla kabul etmektir (Tdv Ġslam
Ansiklopedisi).
ġirk bazen puta tapmakla gözükür bazen Allah'ın bir hükmünü

kabul etmemekle ve beğenmemekle tezahür eder. Bazen de her hangi
bir insanı veya varlığı Allah gibi sevmek ve ona denk görmekle de kiĢi
Ģirke düĢebilir. Yüce Rabbimiz Ģöyle buyuruyor: "Ġnsanlardan kimileri
vardır ki, Allah‟tan baĢka bazı varlıkları Allah‟a denk tanrılar sayar da
bunları Allah‟ı sever gibi severler. Ġman edenler ise en çok Allah‟ı
severler. KeĢke zalimler -azapla yüz yüze geldiklerinde anlayacakları
gibi- Ģimdi de bütün kuvvetin Allah‟a ait olduğunu ve Allah‟ın
azabının çok Ģiddetli olduğunu anlasalardı!" (Bakara, 165)
Bir de gizli Ģirk vardır, riyakârlık gibi. Ġbadetler Allah'a arz edilir ve
sadece O'nun rızası için yapılır.
“…Her kim Rabbine kavuĢmayı umuyor, buna inanıyorsa, sâlih
ameller iĢlesin ve Rabbine ibadette hiçbir Ģeyi ortak koĢmasın!” (Kehf,
110)
Nebi ZiĢan Efendimiz,

“–Sizin için en çok korktuğum Ģey, küçük Ģirktir.” buyurmuĢtu.
Yanındakiler:
“–Küçük Ģirk nedir ey Allâh‟ın Rasûlü?” diye sordular.
Resûlullah Efendimiz Ģu cevabı verdi:
“–Riya, yani gösteriĢtir. Kıyamet günü insanlar amellerinin
karĢılığını alırlarken, Allah Teâlâ riya ehline:
24
“–Dünyadayken kendilerine mürailik yaptığınız/amellerinizi
göstermek istediğiniz kimselere gidin! Bakın bakalım onların yanında
herhangi bir karĢılık bulabilecek misiniz?” buyurur.” (Ahmed, V, 428,
429)
Rasûlullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Efendimiz Ģirkten

sakındırma duasını öğretmiĢtir ashabına (Radiyallahu Anhüm). Bizler
de sabah akĢam bu duayı yapmalıyız:
"Allah'ım bilerek sana Ģirk koĢmaktan sana sığınırım. Bilmeden
böyle bir Ģey yapmıĢsam senden af dilerim.” (Buhari, Edebü'l Müfred,
1,250; Ahmed, Müsned, 4/403)
GösteriĢ için yapılan ibadet bir nevi Ģirke kapı aralar ve Allah‟a
ortaklar ihdas edilmiĢ olur. Bundan dolayı âlimler niyet konusu
üzerinde çok durmuĢlardır. Hadis kitapları 'Niyet' bahsiyle kitaba
baĢlarlar.
“Ameller (baĢka değil) ancak niyetlere göredir; herkesin niyeti ne
ise eline geçecek odur..." (Buhârî, Bedü‟l-Vahy, 1; Müslim, Ġmare,
155) Ġmam ġafii, Ahmed bin Hanbel, Ali bin el-Medini, bu hadisin
Ġslam'ın üçte biri olduğunu söylemiĢlerdir. Ġmam Beyhaki bu hadisin
ilmin üçte biri olmasının gerekçesini Ģu Ģekilde açıklamıĢtır: 'KiĢinin
amelleri kalp, dil ve organlardan sâdır olur. Niyet bu üçlünün en
önemlisidir. Çünkü niyet baĢlı baĢına bir ibadet olabildiği hâlde, diğer
ibadetler ona muhtaçtır. Bu sebeple 'Mü‟minin niyeti amelinden daha
hayırlıdır,' DenmiĢtir.
Ayetin ilk kısmında kendisine kulluk etmemizi ve her türlü Ģirkten
sakınmamızı emreden Allah Azze ve Celle, daha sonra insanlara iyilik
yapmamızı emrediyor. En yakından baĢlayıp uzağa doğru kiĢilerin
zikredilmesi bizler için önemlidir. Ġlk önce anne baba geliyor daha
sonra akraba, yetim, yoksul, yakın komĢu, uzak komĢu, yanımızda ki
arkadaĢ, yolcu ve elimizin altındakiler anılarak bunlara iyilik
yapmamızı Rabbimiz emrediyor.
25
Kur'an-ı Kerim'de birçok ayette Allah'a kulluktan sonra anne ve
babaya iyilik zikredilir.
"Rabbin, sadece kendisine kulluk etmenizi ve anne babanıza iyi
davranmanızı emretti. Onlardan biri veya ikisi senin yanında
yaĢlanırsa onlara öf bile deme! Onları azarlama! Ġkisine de gönül alıcı
güzel sözler söyle." (Ġsra, 23)
Anne babaya ihsanda bulunulacak yalnız onlar Ģirk veya kötülüğü
emrederlerse onlara da itaat yoktur (bkz. Ankebut, 8; Lokman, 15).
Rasulullah Efendimizin Ģöyle buyuruyor:
“Allah‟ın rızası, anne babanın rızasında, gazabı da anne babanın
gazabındadır.” (Tirmizi, Birr ve Sıla, 3.)
"Allah‟a ve ahiret gününe iman eden kimse komĢusunu rahatsız
etmesin. Allah‟a ve ahiret gününe iman eden kimse misafirine ikram
etsin. Allah‟a ve ahiret gününe iman eden kimse ya faydalı söz
söylesin veya sussun!” (Buhârî, Nikâh 80, Edeb 31, 85, Rikak 23; Müslim,
Îmân 74, 75)
“Müslüman, Müslümanın kardeĢidir. Ona zulmetmez, haksızlık

yapmaz, onu düĢmana teslim etmez. Müslüman kardeĢinin ihtiyacını
gideren kimsenin Allah da ihtiyacını giderir. Kim bir Müslümandan
bir sıkıntıyı giderirse, Allah Teâlâ o kimsenin kıyamet günündeki
sıkıntılarından birini giderir. Kim bir Müslümanın ayıp ve kusurunu
örterse, Allah Teâlâ da o kimsenin ayıp ve kusurunu örter.” (Buhârî,
Mezâlim 3; Müslim, Birr 58)
Ayetin sonu Ģöyle bitiyor: "... ġüphesiz Allah, kibirlenen ve övünen

kimseleri sevmez." (Nisa, 36) Allah Azze ve Celle birçok ayette kibirli
kimseleri sevmediğini beyan ediyor (bkz. Lokman, 18; Hadid, 23).
"Allah büyüklenip böbürlenenleri elbette sevmez." Kendisini
beğenen, büyüklük taslayan ve insanlara karĢı da böbürlenerek
kendilerini onlardan daha hayırlı gören kimse demektir. Bu kiĢi kendi
26
kendisini büyük görmekle birlikte Allah nezdinde değersiz, insanlar
nezdinde ise buğz edilen nefret edilen birisidir. Böyle bir kimse
Allah'ın kendisine ihsan etmiĢ olduğu nimetleri ile diğer insanlara
karĢı böbürlenir. Bununla birlikte bu nimetlerden dolayı Allah'a pek az
Ģükreder (bkz. Ġbn-i Kesir Tefsiri).
Kibir ve devamlı kendini övmek manevi hastalıklardan bir
hastalıktır. Kibirli kimse yukarıda zikredilen (Anne baba akraba...)
kimselere iyilik yapmaz, iyilik yapsa da baĢa kakar. Yaptığı iyiliği
övünme aracı yapar.
Öğrendiklerimiz:
1) Ġslam hem Allah ile aramızdaki ibadetlere hem de
insani iliĢkilerimize yönelik hükümler beyan eder.
2) Ġslam sadece namaz ve oruçtan ibaret değil, bununla
beraber komĢu ve akraba hukukuna da karıĢır. Allah‟ın kulları
üzerine tasarruf hakkı vardır, hayatın tümüne müdahale etme
hakkı ve yetkisi vardır.
3) ġirk en büyük günahtır. Müslüman Ģirki iyi anlamalı
ve reddetmeli ki imanı kabul olsun.
4) Allah‟a kulluk en yüce makamdır. Kulluğun zirvesi
sahih iman, salih ameller ve güzel ahlaktır.
Yüce Rabbimiz bizleri her türlü Ģirkten, kibirden ve manevi
hastalıklardan muhafaza eylesin. Anne ve babamız baĢta olmak üzere
insanlara iyi olabilmeyi nasip eylesin. Amin.
27
6. Cüz / 1 Ayet
MÜSLÜMAN ĠLMĠHALĠNĠ BĠLMELĠ!
ٌْ ‫ص ٰي٘جِ فَا ْغ ِسيُ٘ا ُٗ ُج٘ َٕ ُن ٌْ َٗا َ ْي ِذيَ ُن‬ َّ ‫ َٓيَا اَيُّ َٖا اىَّ ٖزيَِ ٰا ٍَ َُْٓ٘ا اِرَا قُ َْر ُ ٌْ اِىَى اى‬
ٌْ ُ ‫س ُح٘ا ِت ُش ُ۫ ُؤ ِس ُن ٌْ َٗا َ ْس ُجيَ ُن ٌْ اِىَى اىْ َن ْعثَي ٍِِْؕ َٗا ُِْ ُم ْْر‬ َ ٍ‫ق َٗ ْا‬ ِ ِ‫اِىَى ْاى ََ َشاف‬
َِ ٍِ ٌْ ‫سف َ ٍش ا َ ْٗ َٓ َجا َء ا َ َحذٌ ٍِ ْْ ُن‬َ ‫ع ٰيى‬ َ ْٗ َ ‫ظى ا‬ َٓ ٰ ‫اغ َّٖ ُشٗاٍؕ َٗا ُِْ ُم ْْر ُ ٌْ ٍَ ْش‬
َّ َ‫ُجُْثا ً ف‬
ً ‫غ ِيّثا‬
َ ً ‫ص ٖعيذا‬َ ‫سَٓا َء فَيَ ٌْ ذ َ ِجذُٗا َٓ ٍَا ًء فَرَيَ ََّ َُ٘ا‬ َ ِّْ ‫ْاى َٓغَائِ ِػ ا َ ْٗ ٰى ََ ْسر ُ ٌُ اى‬
ٍ ‫عيَيْ ُن ٌْ ٍِ ِْ َح َش‬
‫ج‬ ‫س ُح٘ا ِت ُ٘ ُج٘ ِٕ ُن ٌْ َٗا َي ْٖذي ُن ٌْ ٍِ ٍُْْٔؕ ٍَا يُ ٖشيذُ ه‬
َ ‫ّٰللاُ ِىيَ ْجع َ َو‬ ْ َ‫ف‬
َ ٍ‫ا‬
َُ ٗ‫عيَ ْي ُن ٌْ ىَعَي َّ ُن ٌْ ذ َ ْش ُن ُش‬ َ ُ ‫َٗ ٰى ِن ِْ يُ ٖشيذُ ِىي‬
َ َُٔ‫ط ِ ّٖ َش ُم ٌْ َٗ ِىيُ ِر ٌَّ ِّ ْع ََر‬
"Ey iman edenler! Namaz kılmaya kalkacağınız zaman yüzlerinizi,

dirseklere kadar ellerinizi yıkayın; baĢlarınızı mesh edin, ayaklarınızı
da topuk kemiklerine kadar (yıkayın). Eğer cünüp olursanız
temizlenin. ġayet hasta veya yolculuk halinde veya içinizden biri
ayakyolundan gelirse yahut kadınlarla cinsel iliĢkide bulunursa, bu
hallerde su bulamadığınız takdirde temiz bir toprağa yönelin
(teyemmüm edin), yüzünüzü ve ellerinizi onunla mesh edin. Allah
size herhangi bir güçlük çıkarmak istemez, fakat O sizi tertemiz
kılmak ve üzerinizdeki nimetini tamamlamak ister ki Ģükredesiniz."
(Maide, 6).
Bir Müslümanın itikat, ibadet, Nebi ZiĢan Efendimizin ahlakını ve

yaptığı iĢin helal ve haram yönlerini bilmesi üzerine farzdır. Bu
28
hususlar sadece hocaların üzerine atmak doğru değildir. Bu konuları
kitaplardan okuyarak veya ilim meclislerine devam ederek öğrenmek
her Müslümanın vazifesidir. Abdest ve diğer ibadetlerin hükümlerini,
bozan halleri vs. muhakkak bir ilmihalden öğrenmek gerekir.
Kur'an-ı Kerim Ġbadetler noktasında bizlere farzları beyan eder.
Bazen de sadece o ibadetin yapılmasını emreder nasıl yapacağımızı
Peygamberimizin sünnetinden öğreniriz.
Bu ayette de Rabbimiz namazın olmazsa olmaz Ģartlarından abdesti
emrediyor. Öyle ki abdest alma imkânı yok ise teyemmümle dahi
abdest almak gerekir. Ayet ilk önce normal abdestten bahsediyor:
"Ey iman edenler! Namaz kılmaya kalkacağınız zaman yüzlerinizi,
dirseklere kadar ellerinizi yıkayın; baĢlarınızı mesh edin, ayaklarınızı
da topuk kemiklerine kadar (yıkayın)..."
Bir kiĢi Abdullah bin Zeyd (r.a)‟e gelip:
“‒Rasûlullah (s.a.v) Efendimiz‟in nasıl abdest aldıklarını bana
gösterebilir misin?” diye sordu.
O da “Evet” deyip bir miktar su istedi. Ellerine su döktükten sonra
iki kere yıkadı. Sonra üçer defa ağzını çalkalayıp burnuna su verdi.
Sonra yüzünü üç kere yıkadı. Sonra ellerini dirseklerine kadar ikiĢer
defa yıkadı. Sonra iki eliyle (bütün) baĢını mesh edip her iki elini ileri
geri götürdü. Yani baĢının ön tarafından baĢlayıp ellerini arkasına
kadar götürdü. Oradan da tekrar baĢladığı yere getirdi. Ondan sonra
ayaklarını yıkadı (Buhârî, Vudû‟, 38).
Hanefî mezhebine göre baĢın dörtte birini mesh etmek kâfidir. Ama
burada tarif edildiği gibi yapmak en faziletli mesh Ģeklidir.
Aynı Ģekilde baĢka rivayetlerden boynu da mesh etmek ve abdest
azasını birer defa yıkamak farzdır; ikinci ve üçüncü defalar ise sünnet
olduğunu öğreniyoruz.
29
Daha sonra Rabbimiz cünüp olan bir kimsenin ise gusül abdesti
almasının farz olduğunu beyan ediyor: "... Eğer cünüp olursanız
temizlenin. ġayet hasta veya yolculuk halinde veya içinizden biri
ayakyolundan gelirse yahut kadınlarla cinsel iliĢkide bulunursa..."
Gusül abdesti üç ağza, üç buruna ve saçtan baĢlayıp ayaklar dâhil
bütün vücudu yıkamaktır. Rivayetlerden gusül abdestinden önce
Efendimizin normal abdest alarak baĢladığını, üç kere baĢa, sonra sağ
omuz ve sol omuza su dökerek tüm bedenin yıkanması gerektiğini
öğreniyoruz. Aynı Ģekilde Peygamberimiz meshler üzerine mesh
ederdi. Bu konuların fıkhi hükümlerini ve özetle dini bilgileri
öğrenmek için Diyanet Yayınları tek ciltli "Ġslâm ilmihali" ve
delilleriyle öğrenmek için de "Delilleriyle Ġslâm Ġlmihâl" eserlerini
tavsiye ederim.
Bu konularda bazı kimselerde aĢırı vesvese olabiliyor. ġartlarına
uygun abdest ve gusül abdesti alınmıĢsa artık Ģeytanın "ġuran kuru
kaldı, buran yıkanmadı" gibi vesveselerine takılmamalı, "ibadetleri
kabul edecek olan Rabbimdir" deyip tekrar almamalıdır. Çünkü böyle
devam etmek kısa süre sonra her ibadeti tekrar etmek gibi evham,
Ģüphe ve vesvese hastalığına kapı açar Allah muhafaza eylesin. Böyle
bir durumda olan kimse ise vakit kaybetmeden tedavi yoluna
bakmalıdır.
Eğer su imkânı olmaz ya da hastalık gibi veya aĢırı soğuk sebebiyle
suyu kullanma neticesinde ölme tehlikesi veya aĢırı etkilenme
durumlarında teyemmüm alınmalıdır. "...Bu hallerde su bulamadığınız
takdirde temiz bir toprağa yönelin (teyemmüm edin), yüzünüzü ve
ellerinizi onunla mesh edin..."
Dinin direği olan namazın sahih olabilmesi için, abdestin iyi olması
onunda geçerli olabilmesi için tuvalet adabına dikkat edilmesi gerekir.
Bu hususlara dikkat edilerek alınan abdest hem maddi hem de manevi
temizliğe vesile olarak günahların dökülmesine vesile oluyor.
30
"Bir Müslüman abdest alıp yüzünü yıkadığında, yüzündeki azaların
iĢlediği bütün günahları; el ve ayaklarını yıkadığında el ve ayaklarıyla
iĢlediği bütün hata ve günahları, su damlalarıyla beraber akıp gider ve
kendisi de tertemiz olur. Hatta kirpik ve tırnak diplerindeki
günahlarından eser kalmaz. Adap ve erkânına uymak suretiyle abdest
alıp kıbleye dönerek: 'EĢhedü en lâ ilâhe illallahü vahdehu lâ Ģerike
leh ve eĢhedü enne Muhammeden abdühü ve Rasûlühü' diyen bu kul
için cennetin kapıları açılmıĢtır; o, cennet kapılarının dilediğinden
içeri girer." (Müslim, Tahare, 32, 33; Tirmizî, Tahâre, 2).
“ġüphesiz ki benim ümmetim, kıyamet gününde, abdest izlerinden
dolayı yüzleri nurlu, elleri ve ayakları parlak olarak çağırılacaktır.
Yüzünün nurunu artırmaya gücü yeten kimse bunu yapsın.” (Buhârî,
Vudû 3)
Ayet Ģöyle bitiyor: "... Allah size herhangi bir güçlük çıkarmak
istemez, fakat O sizi tertemiz kılmak ve üzerinizdeki nimetini
tamamlamak ister ki Ģükredesiniz." (Maide, 6)
Abdest, namaz ve tüm ibadetler Allah Azze ve Celle'nin kullarına
bir zorluğu değil bilakis kolaylığı, lütfu ve ikramıdır. Allah Azze ve
Celle'nin bütün haram kıldığı fiiller kullarını kısıtlamak için değil,
daha huzurlu, nefsinin ve Ģeytanın prangalarından kurtularak hakiki
özgür olmaları içindir. Tüm bunları Rabbini seven ve gönlünü O'na
vermiĢ ve teslim olmuĢ kullar idrak edebilir.
Öğrendiklerimiz:
1) Bir Müslümanın, itikadını, ilmihalini, peygamberimizin güzel
ahlakını, haram ve helalleri öğrenmesi farzdır.
2) Namaz kılabilmek için abdest almak farzdır.
3) Diyanet yayınlarından çıkan tek ciltli ilmihali okuyarak bu
ilimleri okuyabiliriz.
31
Yüce Rabbimiz bizleri ibadetlerin hikmetini anlayan, idrak eden ve
hayatına geçiren kullar arasına dahil eylesin. Yolundan ayırmasın.
Amin.
32
7. Cüz / 1 Ayet
ĠSLÂM KOLAYLIK DĠNĠDĠR!
Yüce Rabbimiz buyuruyor ki:
"Ey iman edenler! Allah‟ın size helâl kıldığı iyi ve güzel Ģeyleri
haram saymayın, sınırı da aĢmayın. Allah sınırı aĢanları sevmez."
(Maide, 87)
Ġslâm dininde helalleri ve haramları Allah ve Resulü beyan etmiĢtir.

KiĢilerin kendi hevâ ve hecesinden yola çıkarak helal haram belirleme
yetkisi yoktur. Haramlardan birine helal demek ne kadar tehlikeli ise
aynı Ģekilde helal olan bir Ģeye de haram demek doğru değildir.
Allah Azze ve Celle'nin kullarına lütfettiği nimetler hususunda helal
ve meĢru hususları kendi nefsimize ve insanlara yasak etmek yanlıĢ
takva anlayıĢından kaynaklanır. Takva haramlardan ve günahlardan
sakınmaktır. Aynı Ģekilde aĢırı ibadet edip bedene ve ailemize
zulmetme derecesine gelmek de doğru değildir.
Helaller bellidir haramlar da bellidir. Bir de helal mi haram mı belli
olmayan Ģüpheliler vardır. Bu Ģüphelilerden sakınmayı da Rasûlullah
efendimiz tavsiye buyuruyor. Ama net helal olan konularda ise
Allah'ın nimetlerinden meĢru Ģekilde istifade etmek gerekir.
33
"De ki: “Allah‟ın kulları için yarattığı süsü, temiz ve iyi rızıkları
kim haram kıldı?” De ki: “Onlar dünya hayatında Mü‟minlere yaraĢır;
kıyamet gününde ise yalnız onlara mahsus olacaktır.” ĠĢte anlayan bir
topluluk için ayetleri böyle açıklıyoruz." (Araf, 32; yine bakınız, En'am
143,144)
Nebi ZiĢan Efendimiz Ģöyle buyuruyor:

“Yiyiniz, içiniz, sadaka veriniz ve giyininiz. Ancak kibirlenmeyin
ve israf etmeyin. ġüphesiz Allah nimetinin eserini (görüntüsünü)
kulunun üzerinde görmek ister.” (Buhari, Libas 1; Ġbnu Mace, Libas 23.)
Peygamber ocağında yetiĢen Enes b. Mâlik"in bize anlattığına göre,
ibadete düĢkün üç sahâbî Allah Resûlü"nün gece ve gündüz yapmıĢ
olduğu nafile ibadetleri öğrenmek üzere onun evine geldiler. Belli ki
Peygamberimizin bütün Müslümanlarla birlikte eda ettiği farz
ibadetler dıĢında evinde iken Rabbine kulluğunu nasıl arz ettiğini
merak ediyorlardı. Ġnananlara örnek olması bakımından aile
yaĢantılarını dahi gizlemeyen annelerimizden Peygamberimizin ibadet
hayatı hakkında bilgi alınca bunun kendilerine az geleceğini
düĢündüler ve “Biz nerede, Peygamber nerede? ġüphesiz Allah onun
geçmiĢ ve gelecek bütün günahlarını bağıĢlamıĢtır!” dediler. Bu
sebeple içlerinden biri, “Ben bundan böyle geceleri daima namaz
kılacağım!” dedi. Diğeri, “Ben her zaman oruç tutacağım ve oruçsuz
günüm geçmeyecek!” dedi. Üçüncüsü ise, “Ben de hanımlardan ayrı
yaĢayacağım, evlenmeyeceğim!” diyerek söz verdi. Onlar bu sözleri
söylerken Resûlullah (sav) çıkageldi ve Ģöyle buyurdu: “ġöyle Ģöyle
söyleyen sizler misiniz? Allah‟a yemin ederim ki, ben sizin Allah‟tan
en çok korkanınız ve en çok sakınanınızım. Bununla beraber ben
bazen oruç tutarım, bazen oruç tutmam. (Gecenin bir kısmında) nafile
namaz kılar, (bir kısmındaysa) uyurum. Ben, kadınlarla da evlenirim.
Kim benim sünnetimden yüz çevirirse, o benden değildir" (Buhârî,
Nikâh, 1)
34
Ayetin son kısmında "... Allah sınırı aĢanları sevmez" buyuruyor
Rabbimiz. "Allah haddi aĢanları sevmez" ifadesi Bakara, 190 ve A'raf,
55. Ayetlerde de geçiyor. Din adına ibadette aĢırıya gitmek, helalleri
haram saymak gibi aĢırılıklardan Rabbimiz sakındırıyor.
Bir sonraki ayette Rabbimiz: "Allah‟ın size verdiği helâl ve temiz
rızıklardan yiyin ve iman etmiĢ olduğunuz Allah‟ın yasaklarından
sakının." (Maide, 88) buyuruyor.
Yiyecek, içecek vb. tüm ihtiyaçlar için haramlara ihtiyaç yoktur.
Allah Azze ve Celle'nin helalleri yeterlidir bir Müslümana. Helaller
sınırsız haramlar sınırlıdır.
Nasıl ki helal olan bir Ģeyi haram görmek doğru olmadığı gibi aynı
Ģekilde haramları da küçük görmek veya Allah'ın emirlerini de
önemsememek de doğru değildir. Ġslâm dini ifrat ve tefrit gibi her
türlü aĢırılıktan sakındırarak itidalli ve ölçülü olmayı emreder.
Öğrendiklerimiz:
1) Ġslam, kolaylık dinidir.
2) Bir Müslüman haramlardan kaçtığı gibi, Ģüpheli Ģeylerden de
sakınmalıdır.
3) Ġbadetlerde daima orta yolu seçmek gerekir.
4) Helaller bir Müslüman için yeterlidir.
Mevla Teâlâ her türlü aĢırılıktan sakınarak güzel bir kul olmaya
çalıĢan salihlerden eylesin. Kalbimizi ve ayağımızı kaydırmasın.
Amin.
35
8. Cüz / 1 Ayet
ġÜKREDENLERDEN OLABĠLMEK!
ٍَؕ ‫ض َٗ َجعَ ْيَْا ىَ ُن ٌْ ٖفي َٖا ٍَعَا ِي‬

َُࣖ ٗ‫ش قَ ٖييالً ٍَا ذ َ ْش ُن ُش‬ ِ ‫َٗىَقَ ْذ ٍَ َّنَّْا ُم ٌْ ِفي ْاْلَ ْس‬ 
"Doğrusu biz sizi yeryüzüne yerleĢtirdik ve orada size geçim

vasıtaları verdik. Ne kadar da az Ģükrediyorsunuz!" (Araf, 10)
Allah Azze ve Celle kullarını yeryüzüne yerleĢtirdi ve sayısız
nimetler ihsan etti. Karada ve denizde türlü yollarla sebeplenip,
rızıklarını elde edecekleri kazanç yollarını yaratmıĢtır. Dağlar,
ırmaklar, meskenler ve hayvanlar...
"(Ġnsan yediğine bir bakıp düĢünsün!) Biz bolca su indirdik. Sonra
toprağı uygun Ģekilde yardık. Oradan ekinler bitirdik. Üzüm bağları,
sebzeler; Zeytin ve hurma ağaçları; Gür ağaçlı bahçeler; Meyveler ve
çayırlar; Sizin ve hayvanlarınızın yararlanması için." (Abese 24-32)
"Görmediler mi ki biz, kupkuru yerlere suyu ulaĢtırıyoruz da onunla
gerek hayvanlarının gerekse kendilerinin yediği ekini çıkarıyoruz.
Hâlâ ibret gözüyle bakmayacaklar mı?" (Secde, 27)
Vicdan sahibi ve aklını kullanan bir kul Rabbinin verdiği bunca
nimeti görmezlikten gelip inkâr etmeyip Ģükreder.
Fakat insanların büyük bir kısmının Ģükretmeyeceğini Rabbimiz
birçok ayette beyan ediyor: "... ġüphesiz Allah‟ın insanlar üzerinde
büyük lütufları vardır ama insanların çoğu Ģükretmezler." (Bakara, 243;
bkz. Ġbrahim, 34; Mü'min, 60; Secde, 9)
36
Nimetlere Ģükredebilmek için evvela o nimetlerin farkında olmak
gerekir. Kâinatın insana hizmetçi kılınması, en Ģerefli varlık insan
olarak yaratılmak, izzetli kılan imanın verilmesi, sağlık nimeti... Tüm
bunları tefekkür etmek ve Ģükredenlerden olmak gerekir. ġükür sadece
dilde kalmamalı yaĢantımıza yansımalıdır. En büyük Ģükür Rabbimize
itaatte istikamet üzere olmaktır.
Ebû Hüreyre (r.a.)‟den; Resûlullah (s.a.s.) Ģöyle buyurmuĢtur:
– ġu kelimeleri, onlar ile amel etmek veya onlar ile amel edecek
olana öğretmek için benden kim almak (öğrenmek) ister? Bunun
üzerine;
– Ben, Yâ Resûlullah, dedim. Resûlullah elimden tutarak beĢ Ģeyi
saydı ve buyurdu ki:
– Haramdan sakın! Ġnsanların en çok ibadet edeni olursun. Allâh-u
Teâlâ‟nın sana ayırdığına razı ol! Ġnsanların en zengini olursun.
KomĢuna iyilik et! (Gerçek) Mü‟min olursun. Kendin için sevdiğini,
insanlar için de sev! (Hakiki) Müslüman olursun. Çok gülme! Çünkü
fazla gülmek, kalbi öldürür (Tirmizî, Zühd, 2, IV, 551).
Genel anlamda tüm insanlığa verilmiĢ nimetler vardır güneĢin her
sabah doğması gibi. Bir de özel Ģahsımıza verilmiĢ nimetler vardır.
Mutluluğun formülünü Efendimiz beyan ediyor. Daima bizden zengin
daha çok imkânı olanlara bakarsak üzülür ve elimizde ki nimetleri
küçük görmeye baĢlarız. Nebi ZiĢan Efendimiz Ģöyle buyuruyor:
“(Dünyalıkta) sizden aĢağı olana bakınız! (Yoksa) sizden yüksek
olana bakmayınız! Zira size lâyık olan, sizin üzerinizdeki Allah‟ın
nimetini hor görmemenizdir.” (Tirmizî, Kıyamet, 58, IV, 666)
37
Ubeydullah b. Muhsin, babası (r.anhümâ)‟dan; Resûlullah (s.a.s.)
buyurdu ki:
“Sizden biriniz, günlük yiyeceğini bulur ve vücudu sıhhatta olduğu
hâlde (tehlikelerden) emin olursa, (bütün) dünya kendisine verilmiĢ
gibidir.” (Tirmizî, Zühd, 34, IV, 574)
ġükrettiğimiz zaman nimetlerin artacağını ve nankörlük edildiğinde
bunun Allah bir zararın olmadığı aksine insanın kendine yapabileceği
bir kötülük olduğunu Ġbrahim 7 ve 8. Ayetlerden öğreniyoruz.
Öğrendiklerimiz:
1) ġeytanın insan üzerindeki en önemli oyunu onu Ģükürsüz
yapmaktır.
2) Müslüman kendisine verilen sayısız nimetlere daima Ģükreder.
3) ġükür, nimetleri arttırır, nankörlük ise azaltır.
4) ġükür sadece dil ile değil verilen nimetleri Allah yolunda
kullanmakla gerçekleĢir.
5) Gerçek Ģükür sahipleri hayatlarındaki olumsuzluklarından ziyade
“bardağın dolu tarafından” bakarlar.
Yüce Rabbimiz bizleri daima nimetlere hem dil hem de
amellerimizle Ģükreden kullar arasına dâhil eylesin. Âmin.
38
9. Cüz / 1 Ayet
MÜ'MĠNLER ALLAH'A TAM TESLĠMĠYET

ĠÇĠNDEDĠRLER!
"Mü‟minler o kimselerdir ki, Allah anıldığı zaman yürekleri titrer,

kendilerine Allah‟ın ayetleri okunduğunda bu onların imanlarını
arttırır. Onlar yalnızca Rablerine tevekkül ederler (güvenirler.)" (Enfal,
2)
Allah Azze ve Celle Kur'an'ı Kerim'de birçok ayette Mü'minlerin

özelliklerinden bahseder. Bu ayette ve sonraki ayette de samimi
kulların bir takım özelliklerinden bahsediyor. Onlar Allah anıldığında
kalpleri titreyen, ayetler okunduğu zaman imanları artan, Rablerine
güvenen ve sonraki ayette geçtiği üzere namazlarını dosdoğru kılan,
zekâtlarını veren kimselerdir. Böyle imanını salih amellerle yaĢayan
kimselere büyük nimetler bahĢedilecektir (bkz. Enfal, 3, 4).
Ayet, "Mü'minler o kimseler ki." buyrularak baĢlıyor. Aynı Ģekilde
Hucurat 15. Ayet de böyle baĢlıyor: "Mü'minler ancak o kimselerdir ki
Allah'a ve Resulüne iman ettikten sonra Ģüpheye düĢmeyip Allah
yolunda mallarıyla, canlarıyla cihad ederler. ĠĢte onlar özü sözü doğru
olanların ta kendileridir."
"... Allah anıldığı zaman yürekleri titrer..." ifadesi birçok ayette de
buna yakın geçiyor (bkz. Zümer, 23; Rad, 28; Hac, 35 ). Bu ayetten
Mü‟minlerin Allah'a derin bir saygı içerisinde olduklarını anlıyoruz.
39
Böyle kimseler Ģaka dahi olsa Allah lafzını insanları güldürmek için
kullanmazlar. Yüce Allah'a derinden bağlılıkları sebebiyle iman
esasları ve manevi değerleri küçümseyici konuĢma ve yaklaĢımlardan
sakınırlar.
Ġbn Abbas'tan rivayet edildiğine göre Ayetin bu kısmıyla ilgili
Ģunları söyledi: "Allah'ın farzlarını eda ederken münafıkların kalbine
Allah'ın zikrinden hiçbir Ģey girmez. Onlar Allah'ın hiçbir ayetine
iman etmez tevekkül etmez ve kimsenin görmediği yerlerde namaz
kılmaz mallarının zekâtını vermezler. ĠĢte Yüce Allah bundan dolayı
onların Mü‟min olmadıklarını haber vermekte sonra da Mü‟minleri,
"Gerçek Mü‟minler ancak o kimselerdir ki Allah anıldığı zaman
kalpleri titrer" ve hemen onun farzlarını eksiksiz yerine getirirler diye
nitelendirmektedir (Ġbn-i Kesir Tefsiri).
Burada gerçek Mü‟minlerin beĢ vasfı açıklanmıĢ, arkasından da
bunları gerçekleĢtiren ve imtihanı kazananların elde edecekleri sonuç
ve ödüller bildirilmiĢtir:
1. Kâmil manada Mü‟min olanların imanlarıyla duyguları arasında
bir etkileĢim vardır; Allah‟ı andıklarında, kendilerine Allah‟tan söz
edildiğinde heyecan duyarlar, gönüllerinde korku ile coĢku karıĢımı
duygular oluĢur.
2. Allah‟ın ayetleri okundukça hem yeni bilgiler edinir ve bunlara
da iman etmek suretiyle inançlarını nicelik yönünden arttırırlar hem de
her bir ayet, ihtiva ettiği incelik, güzellik, hikmet ve bilgiler sebebiyle
Kur‟an‟ın Allah‟tan geldiğine delil teĢkil ettiği için nitelik yönünden
imanlarını güçlendirirler.
3. Mü‟minler de mal, mülk, evlât, eĢ dost edinirler, fakat onların
dayanıp güvendikleri bu fâni varlıklar değil, her Ģeyi yaratan ve
mülkün gerçek sahibi olan Allah‟tır.
4. Namaz, Allah ile kurulan bağın gerçekleĢtiği en uygun ve en
güzel vasıta olduğu için onu büyük bir özenle ifa etmeye çalıĢırlar.
40
5. Allah‟ın verdiği rızıktan kendileri yararlandıkları gibi yakından
uzağa doğru baĢkalarının da ondan yararlanmasına imkân verirler;
nafaka, zekât ve sadaka verme, vakıf kurma, ödünç verme ve
kullandırma, ikram etme gibi malî vazife, yardım ve iyilikleri ihmal
etmezler (Kur'an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir 2/663).
Enes Ġbni Mâlik radıyallahu anh‟den rivayet edildiğine göre
“Üç özellik vardır; bunlar kimde bulunursa o, imanın tadını tadar:
1) Allah ve Resûlünü, herkesten fazla sevmek.
2) Sevdiğini Allah için sevmek.
3) Allah kendisini küfür bataklığından kurtardıktan sonra tekrar
küfre dönmeyi, ateĢe atılmak gibi çirkin ve tehlikeli görmek.” (Buhârî,
Îmân 9, 14; Müslim, Îmân 67)
Ġmanın artması meselesi genel anlamda âlimlerimiz tarafından iman

edilecek hususların maddelerinin artması anlamında değil, imanın
gönüllerde ve zihinlerde hâsıl ettiği aydınlığı (nuru) arttırır (bkz. Ebü'l-
Muin en Nesefi, 1,809).
Öğrendiklerimiz:
1) Mü‟min kimsenin Allah anıldığında yüreği titrer.
2) Ayetler okunduğunda imanı artar Mü‟minin.
3) Onlar Rablerine tevekkül ederler, namazı dosdoğru kılarlar ve
Allah yolunda infak ederler.
4) Müslüman için en önemli konu iman meselesidir, bununla ilgili
eserler okuyarak imanı anlamaya gayret göstermelidir.
Yüce Rabbimiz hakkıyla iman etmeyi, imanda sebat etmeyi ve
istikamet üzere Ġslam‟ı yaĢamayı nasip etsin. Amin.
41
10. Cüz / 1 Ayet
MÜNAFIKLIK ALAMETLERĠ!
"Münafık erkekler ve münafık kadınlar birbirlerindendir

(birbirlerinin benzeridir). Kötülüğü emredip iyiliği yasaklarlar, ellerini
de sıkı tutarlar (cimridirler). Onlar Allah‟ı unuttular; Allah da onları
unuttu. ġüphesiz münafıklar, fasıkların ta kendileridir." (Tevbe, 67)
Allah Azze ve Celle Kur'an'ı Kerim'de insan tiplerinden ve
özelliklerinden bahseder. Allah'ı inkâr eden kâfirlerden tutun da
Allah‟a Ģirk koĢan müĢriklere varıncaya kadar birçok insanın
inançlarını ve amellerini Mevla Teâlâ haber vermiĢtir. Yüce Rabbimiz
aslında tüm inanç guruplarının temel özelliklerini Kur'an'ı Kerim'de
beyan etmiĢtir. Bugün kavramlarla oynayarak Allah'ın son ve hak dini
42
Ġslâm'dan yüz çevirenler oluyor. Kâfir ve müĢrik gibi kelimeler daha
ağır gelirken ateizm ve deizm gibi kavramlarla bir takım kiĢiler
kendilerini ifade ediyorlar!
Münafıklardan da Kur'an'ı Kerim'de çokça bahsedilir. Bu ayette de:
"Münafık erkekler ve münafık kadınlar birbirlerindendir..."
buyrularak, erkek kadın cinsiyetleri farklı olsa da genel inanç ve
ahlaklarının aynı olduğunu Rabbimiz beyan ediyor. Sonra onların dört
özelliğinden bahsediyor:
1) Kötülüğü emrederler; yeryüzünde kötülüğün hâkim olmasını ve
günahların yayılmasını arzu ederler. Mü‟minler ise günahta
yardımlaĢmazlar. Rabbimiz Ģöyle buyuruyor:
"...Ġyilik ve takva hususunda yardımlaĢın, günah ve haksızlık
yolunda yardımlaĢmayın. Allah‟tan korkun, çünkü Allah‟ın cezası
çetindir." (Maide, 2)
2) Ġyiliği yasaklarlar; iyiliğin yayılmasını istemezler. Kendileri
iyilik yapmadıkları gibi yapanlara da karĢı gelirler ve engellemeye
çalıĢırlar.
"Dini yalanlayanı gördün mü? ĠĢte o, yetimi itip kakar; Yoksulu
doyurmaya teĢvik etmez; Yazıklar olsun o namaz kılanlara ki, Onlar
namazlarını ciddiye almazlar. Onlar gösteriĢ yapanlardır ve hayra da
mâni olurlar." (Maun Suresi)
3) Elleri sıkıdır; cimridirler. Dünyayı aĢırı sevdiklerinden dolayı
mal hırsı tüm yüreklerini kaplamıĢtır. Böylece hayra ve iyiliğe
veremezler. Devamlı mal biriktirir ama Allah yolunda harcamazlar.
4) Allah'ı unuttular; o münafıklar dünyada Allah Azze ve Celle
yokmuĢ gibi yaĢadılar. Allah'ın kurallarını dikkate almadılar. Onlar
böyle yaptıkları için Allah da onları unuttu. Yani kıyamet günü
yüzlerine bakmayacak, rahmet etmeyecek, kötü amelleriyle ve
cezalarıyla baĢ baĢa bırakacak. Bununla ilgili Kur'an'ı Kerim'de çok
43
ayetler var. Dünyada Allah'ı unutanlar, ahirette unutulacaklar! (bkz.
Araf, 51; Taha, 125-126; Secde, 14; Casiye, 34; HaĢr, 19).
Böyle olan münafıkların, kâfirlerin ebedi olarak cehenneme

gideceklerini Rabbimiz bir sonraki ayette bildiriyor. Bu ayetin
hizasında karĢı sayfada Tevbe suresi 71. Ayette de Rabbimiz
Mü'minlerin özelliklerini beyan ediyor:
"Mü‟minlerin erkekleri de kadınları da birbirlerinin velileridir;
iyiliği teĢvik eder, kötülükten alıkoyarlar, namazı kılarlar, zekâtı
verirler, Allah ve resulüne itaat ederler. ĠĢte onları Allah merhametiyle
kuĢatacaktır. KuĢkusuz Allah mutlak güç ve hikmet sahibidir." Bu
özelliklere sahip iman ehli kullarına da ebedi kalacakları adn
cennetleri vereceğini bir sonraki ayette bildiriyor.
KarĢılıklı iki sayfada ve aynı hizada bir tarafta münafıkların bir
tarafta da Mü‟minlerin özellikleri bildirilmiĢtir. Bizlere gereken ise
ikisinin de özelliklerini öğrenip münafıkların amellerinden uzak,
Mü‟minlerin vasıflarını ise her daim yapmaya gayret göstermektir.
Biz Müslümanlar olarak yüce kitabımızı okurken kâfirlerden,
müĢriklerden, münafıklardan, Hristiyanlardan ve Yahudilerden
bahsedilen ayetler hakkında: "Ayet benden/bizden bahsetmiyor" diye
düĢünmemeliyiz. “Acaba Allah'ın bildirdiği bu kiĢilerde ki
özelliklerden bir kısmı bende var mı? Varsa derhal kendime çeki
düzen vereyim" diye düĢünmemiz gerekir.
Mü‟min kul korkar, endiĢe eder. Kalbi ümit ile korku arasındadır.
"Bende münafıklık alameti var mı diye düĢünür nefsini hesaba çeker.
Ehli hikmetten ġakiki Belhi Rahmetullahi aleyh bunu Ģöyle ifade
etmiĢtir: "Mü‟min öyle bir hale sahiptir ki anlatayım: Hurma ağacı
diker onda diken devĢirmekten korkar. Dinleyin; münafığı da
anlatayım. O da diken eker ve bu ektiğinden taze yemiĢ almayı
arzular. Yazıklar olsun böyle düĢünene!" (ġarani, Veliler Ansiklopedisi,
1, 249)
44
Âlimlerimiz münafıkları genelde ikiye ayırmıĢlardır.
Ġtikadi münafık; diliyle Müslüman olduğunu söylemesine rağmen,
aslında kalbiyle iman etmeyenler.
"Ġnsanlardan öylesi vardır ki: “Allah‟a ve Ahiret Günü'ne iman
ettik.” derler. (Hakikatte) iman etmiĢ değillerdir." (Bakara, 8)
"Ġman edenlerle karĢılaĢtıkları zaman: “Ġman ettik.” derler.
ġeytanlarıyla baĢ baĢa kalınca ise: “Biz sizinle beraberiz, ancak biz
(iman edenleri) alaya almaktayız.” derler (Bakara, 14).
Ameli münafık: Aslında hakikatte Müslüman ama amelleriyle
Allah'a teslim olamamıĢ kiĢiler. ĠĢte bu noktada özellikle hepimiz
dikkat etmeliyiz. Sahabi efendilerimizden bile peygamberimize, "Ben
münafık mı oldum Ya Rasûlallah?" diyenler olmuĢtur. Bu anlamda
bizde zaman zaman nefis muhasebesi yapmalıyız.
Nebi ZiĢan Efendimiz Ģöyle buyuruyor:
“Münafığın alâmeti üçtür:
KonuĢunca yalan söyler.
Söz verince sözünde durmaz.
Kendisine bir Ģey emanet edilince hiyanet eder.” (Buhârî, Îmân 24;
Müslim, Îmân 107-108)
Müslim‟in bir rivayetinde Ģu ilâve vardır:

“Oruç tutsa, namaz kılsa, Müslüman olduğunu söylese de.” (Müslim,
Îmân 109-110)
DüĢmanlık yapınca da aĢırı gider.” (Buhârî, Îmân, 24) Yani zulmeder,

küfreder, hakaret eder, bir sınırı yoktur... Halbuki Müslüman bir kimse
öfkelendiğinde bile bir ölçüye göre hareket eder.
Ebû Hüreyre radıyallahu anh „den rivayet edildiğine göre,
Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem Ģöyle buyurdu:
45
“Münafıklara sabah ve yatsı namazından daha ağır gelen hiçbir
namaz yoktur. Ġnsanlar bu iki namazda ne kadar çok ecir ve sevap
olduğunu bilselerdi, emekleyerek de olsa cemaate gelirlerdi .” (Buhârî,
Mevâkît 20, Ezân 34; Müslim, Mesâcid 252)
Ayeti Kerime Ģöyle bitiyor: "... ġüphesiz münafıklar, fasıkların ta

kendileridir." (Tevbe, 67)
"ġüphesiz münafıklar fasıkların" hak yoldan çıkıp, sapıklık, dalalet
yoluna girenlerin "ta kendileridir". (Ġbn-i Kesir Tefsiri)
Öğrendiklerimiz:
1) Münafık ikiye ayrılır: Ġkitadi münafık, ameli münafık.
2) Ġtikadi münafık kalbiyle iman etmediği halde „Müslümanım‟
diyen kimsedir. Ameli münafık ise kalbiyle iman etmesine
rağmen amellerinde birtakım bozukluklar olan kimsedir. Bu
kimsenin imanı tehlikede olduğundan dolayı bir an önce tövbe
edip, kendini düzeltmelidir.
3) Cimri olmak, yalan söylemek, emanete sahip çıkmamak, sözünde
durmamak, kötülüğü tavsiye etmek, iyiliğe engel olmak, Allah‟ı
unutmak gibi özellikler münafıklık alametidir.
Yüce Rabbimiz bizleri her türlü münafıklık alametinden muhafaza
eylesin. Sevdiği salih kullar zümresine dâhil eylesin. Amin.
46
11. Cüz / 1 Ayet
ARKADAġ ÇEVRESĠ ÖNEMLĠ!
َِ ‫صاد ِٖقي‬ ‫يََٓا اَيُّ َٖا اىَّ ٖزيَِ ٰا ٍَُْ٘ا اذ َّقُ٘ا ه‬

َّ ‫ّٰللا َ َٗ ُمُّ٘٘ا ٍَ َع اى‬ 
"Ey iman edenler! Allah‟a karĢı gelmekten sakının ve doğrularla

beraber olun." (Tevbe, 119)
Bazı ayetlerde "Ey insanlar" nidası geçerken, bu ayette olduğu gibi
Rabbimiz Mü'min kullarına özel hitap ederek "Ey iman edenler.."
buyuruyor. Ashabı kiram efendilerimiz bu çağrı karĢısında
heyecanlanır sonrasında gelecek emir veya yasağı can kulağıyla
dinlerlermiĢ.
"Ey iman edenler, Allah‟a karĢı gelmekten sakının... Haramlardan
kaçın, günahlardan uzak durun böylece takva sahibi kullardan olun.”
BaĢka bir ayette Allah Azze ve Celle Ģöyle buyuruyor:
"Ey iman edenler! Allah‟a itaatsizlikten sakının ve doğru söz
söyleyin ki, Allah sizin iĢlerinizi düzeltsin, günahlarınızı bağıĢlasın.
Kim Allah‟a ve resulüne itaat ederse gerçekten büyük bir kazanç elde
eder.” (Ahzap, 71-72)
Ayetin son bölümünde Rabbimiz "... Ve doğrularla beraber olun"
buyuruyor. Sadıklarla beraber olun.
Bizler doğru kiĢilerle dostluk kuracağız ama ilk önce kendimiz de
aranan doğru kiĢi olmalıyız.
47
Abdullah Ġbni Mes'ûd radıyallâhu anh''den rivayet edildiğine göre
Nebî sallallâhu aleyhi ve sellem Ģöyle buyurdu:
- "ġüphesiz ki sözde ve iĢte doğruluk hayra ve üstün iyiliğe yöneltir.
Ġyilik de Cennet'e iletir. KiĢi doğru söyleye söyleye Allah katında
sıddık (doğrucu) diye kaydedilir. Yalancılık yoldan çıkmaya kötülüğe
sürükler. Kötülük de cehenneme götürür. KiĢi yalancılığı meslek
edinince (yalan söyleye söyleye) Allah katında çok yalancı (kezzâb)
diye yazılır." (Buhâri, Edeb 69; Müslim, Birr 103-105)
Abdullah b. Ömer (Radiyallahu Anh) dedi ki: "Allah'tan korkun ve
sadıklarla beraber olun" yani Hz. Muhammed Sallallahu Aleyhi ve
Sellem ve Ashabı ile beraber olun demektir" (Ġbni Kesir Tefsiri)
Buradan Ģunu anlıyoruz ilk önce sevgi olarak en çok Allah Azze ve
Celleyi seveceğiz, sonra yaratılmıĢlar arasında peygamberimizi ve
ashabına derin bir muhabbetimiz olacak. Sonra da yaĢadığımız çağda
sadıkları dost edineceğiz inĢallah. Allah'ı sevmenin alameti O'nun
kitabını okumak ve rızasına uygun bir hayat yaĢamaktır. Rasûlullah
efendimizi sevmenin alameti hadislerini okumak ve sünnetini
yaĢamaktır.
Efendimizin ve ashabının hayatını ve sözlerini okuduğumuzda kalbi
olarak onlara olan muhabbetimiz artar ve hissiyat olarak adeta yan
yana berabermiĢ gibi bir hal üzere olabiliriz.
Kendimiz takva sahibi olmamız yeterli değil, etrafımızı da sadık
kiĢilerden oluĢturmalıyız. Çünkü insan etkilenen bir varlıktır. Etkiler
ve etkilenir. Ġyi çevre iyi yapar insanı, kötü çevre kötü... "Bir kötü
arkadaĢın vereceği zararı yüz Ģeytan veremez" demiĢ ehli hikmet.
Sadi ġirazi Ģöyle dedi: "Ashab-ı Kehf'in köpeği Kıtmir, sadıklarla
beraber olup onlara sadakat gösterdiği için büyük bir Ģeref kazandı,
namı Kur'an'ı Kerim'e geçti. Hz. Nuh ve Hz. Lut'un hanımları ise,
fasıklarla beraber oldukları için cehenneme duçar oldular." (bkz. Kehf,
18; Tahrim, 10)
48
Özellikle "Ben kimseden etkilenmem, ben iyi olduktan sonra
arkadaĢım bana zarar veremez" gibi yaklaĢımlar son derece yanlıĢtır.
Bakınız Peygamber Efendimiz Ģöyle buyuruyor:
"KiĢi dostunun dini üzeredir. Öyleyse her biriniz, kiminle dostluk
kuracağına dikkat etsin.” (Ebu Davud, Edeb, 19, Tirmizi, Zühd, 45)
Ebu Musa el-EĢ‟ari‟den nakledildiğine göre, Hz. Peygamber (s.a.v.)
Ģöyle buyurmuĢtur:
“Ġyi arkadaĢla kötü arkadaĢ misk taĢıyan kimse ile körük üfüren
kimse gibidir. Misk taĢıyan ya sana onu ikram eder yahut sen ondan
(miski) satın alırsın ya da ondan güzel bir koku duyarsın. Körük
üfüren kimse ise ya elbiseni yakar ya da ondan kötü bir koku
duyarsın!” (Müslim, Birr, 146.)
Öğrendiklerimiz:
1) Mü‟min sadıklarla dost olur.
2) KiĢi etkileyen ve etkilenen bir varlık olduğundan dolayı
çevresine son derece dikkat etmelidir.
3) “Kötü arkadaĢ, yüz Ģeytanın yaptıramadığını yaptırır.” Der Ehl-i
Hikmet. Bundan dolayı kötülüğe sevk eden arkadaĢlardan uzak
durmak gerekir.
Yüce Rabbimiz haramlardan içtinap etmeyi nasip eylesin. Ġbadetleri

yerine getirmeyi sevdirsin bizlere. Gördüğümüzde sözü ve ahlakıyla
Allah'ı hatırlatan sadık dostlar edinmeyi nasip eylesin. Amin.
49
12.Cüz / 1 Ayet
DOSDOĞRU OLABĠLMEK!
"Öyle ise emrolunduğun gibi dosdoğru ol. Beraberindeki tövbe

edenler de dosdoğru olsunlar. AĢırı gitmeyin. ġüphesiz O,
yaptıklarınızı hakkıyla görür." (Hud, 112)
Resûl-i Ekrem bu ayet-i kerîmeye iĢâretle:
“Beni Hûd Süresi ihtiyarlattı. Beni Hud Suresi ve kardeĢleri olan
Vakıa, Hakka, Mürselat, Nebe ve Tekvir gibi sureler beni ihtiyarlattı."
buyurmuĢtur (Tirmizî, Tefsîr, 56/3297).
Bu sürelerin bizim hayatımıza etki etmesi için evvela okumamız,
üzerinde tefekkür etmemiz ve nefis muhasebesi yapmamız gerekiyor.
Yeryüzünde Nebi ZiĢan Efendimiz kadar hayatı bütün yönleriyle
kayıt altına alınmıĢ ikinci bir kimse yoktur. Rasûlullah efendimizin
hayatına baktığımız zaman da bize kalacak en büyük miras Kur'an'ı
Kerim ve sünneti seniyyesidir. "En çok dikkate alacağımız ilk on
sünnetini söyle" dense, belki de ilk sırada alacağımız doğruluğu ve
dürüstlüğü olabilir. YaĢadığımız çağda da Müslümanlar olarak en çok
kaybettiğimiz meselelerdendir dosdoğru olabilmek.
50
Abdullâh bin Abbâs (r.a.) bu ayetle alâkalı olarak Ģöyle demiĢtir:
“Kur‟ân-ı Kerîm‟de Resûlullâh için bu ayet-i kerimeden daha
Ģiddetli bir hitap vaki olmamıĢtır.”
Buradaki hitap her ne kadar Nebiyy-i ZîĢân Efendimiz‟e ise de,
O‟nu bu kadar meĢakkate sokan, sâdece Ģahsıyla alâkalı istikâmet
endiĢesi değildi. Özelde efendimize genelde tüm Müslümanlara
yönelik bir emirdi dosdoğru olmak.
Kullukta istikamet...
ĠĢte doğruluk...
Ticarette doğruluk...
Ailemize insanlara karĢı doğruluk...
Hepsinin çıkıĢ noktası ise samimiyettir. Samimiyet: Kalbi
doğrultmak, niyeti düzeltmek ve amellerimizle belli etmektir.
Ġbni Abbas (Radiyallahu Anh), huzuruna gelip nasihat isteyen
Osman b. Hadır el- Ezdi'ye Ģöyle der:
"Allah'a karĢı takvâ sahibi olmaya ve daima istikamet üzere
bulunmaya dikkat et. Kur'an ve sünnete uy, bid'atçi olma!" (Darimi,
Mukaddime 19)
Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi vesellem bir hadisinde “Din

samimiyettir.” buyurmuĢtur. Sahabe-i kiram merak edip, “Kime karĢı
samimiyet Yâ Rasûlallah?” diye sorunca Sevgili Peygamberimiz Ģöyle
cevap vermiĢtir: “Allah‟a, Kitabı‟na, Resûlü‟ne, Müslümanların
idarecilerine ve bütün Müslümanlara karĢı samimiyettir.” (Müslim;
Îmân, 95)
"Öyle ise emrolunduğun gibi dosdoğru ol. Beraberindeki tövbe

edenler de dosdoğru olsunlar. AĢırı gitmeyin..."
51
Ayette Ġslâm‟ın esasını teĢkil eden iki ilke yer almaktadır:
Emrolunduğu gibi dosdoğru yaĢamak ve haddi aĢmamak, yani
Allah‟ın belirlediği sınırların dıĢına çıkmamak. "AĢırı gitmeyin", yani
haddi aĢmayın, hak ve adalet ölçülerini aĢmayın. Allah'a tam teslim
olun, yaĢam tarzınızı ve hayat ölçülerinizi yüce Rabbinizin kurallarına
göre belirleyin.
Süfyân Ġbni Abdullahradıyallahu anh Ģöyle dedi:
- Yâ Rasûlallah! Bana Ġslâmı öylesine tanıt ki, onu bir daha senden
baĢkasına sormaya ihtiyaç hissetmeyeyim, dedim.
Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem:
- “Allah‟a inandım de, sonra da dosdoğru ol!” buyurdu. (Müslim,
Ġmân 62; Tirmizî, Zühd 61)
Ayeti Kerime Ģöyle bitiyor:

"ġüphesiz O, yaptıklarınızı hakkıyla görür." Gizli ve açık her
yaptığınızı ve niyetlerinizi bilen O'dur. Bundan dolayı insanlar
yanınızda olmadığı veya görmedikleri zaman da doğruluktan taviz
vermeyin. Dürüstlüğünüz insanlar için değil, Allah için olursa her hal
üzere doğru kimselerden olursunuz.
Bir iĢte doğruluk nedir? Evvela inancımızın ölçüleri bilinmelidir.
Bildiğimiz o ölçülerden ayrılmadan hareket edebilmek ve bunu
istikamet üzere devamını sağlamak ise kolay değildir. Buna muvaffak
olabilmek için samimi ve sabırlı olmak, Allah Azze ve Celle'nin
yardımını istemek gerekir.
Öğrendiklerimiz:
1) Mü‟minin en önemli vasfı daima doğru ve dürüst kimse
olmasıdır.
52
2) Yalan konuĢmak ve aldatmak asla Müslüman‟a yakıĢmaz. Böyle
bir durum sadece kiĢinin kendisine değil, mensubu olduğu dine
de zarar vereceğinden çok mesuliyetlidir.
Yüce Rabbimiz doğru, dürüst ve samimi kullarından eylesin bizleri.

Yolundan ayırmasın, ayağımızı kaydırmasın ve bizlere imanın
halavetini yaĢamayı nasip etsin. Amin.
53
13. Cüz / 1 Ayet
NEFSĠNĠ TEMĠZE ÇIKARMA!
"Yine de ben nefsimi temize çıkarmıyorum. Çünkü nefis, rabbimin

acıyıp koruması dıĢında, daima kötülüğü emreder; Ģüphesiz rabbim
çok bağıĢlayan, pek esirgeyendir.” (Yusuf, 53)
Yusuf Suresi hakkında Allah Azze ve Celle, "En güzel kıssa.." ve
ibret almak isteyenler için nice derslerin olduğunu beyan ediyor. (bkz.
Yusuf, 3,7). Kur'an'ı Kerim'de ki bütün kıssaları okuduğumuz gibi
Yusuf suresini de okuyalım. Mümkün ise not alarak birkaç tefsirden
okumaya gayret edelim. Nice alınacak dersler ve konular var bu
surede.
Allah-u Teâlâ‟da nefsi temize çıkarmamayı tavsiye etmekte ve Ģöyle
buyurmaktadır:
“ġu halde kendinizi temize çıkarmayın! Kimin günahtan sakındığını
en iyi bilen O‟dur." (Necm, 32)
"Ben iyiyim Ģöyleyim böyleyim..." diye sürekli kendini övmek;
"kalbim temiz ve aklıma hiç kötülük gelmez... " gibi söylemlerle
nefsimizi temize çıkarmak doğru değildir. Buradan hareketle bazı
kardeĢlerimizin kız erkek nikâhsız baĢ baĢa kalmaları "Kötü
düĢünmüyoruz" diyerek kendilerini savunmaları da geçerli bir mazeret
54
değildir. Yapacağımız iĢlerde ancak Ġslâm'ın kurallarına hassasiyet
göstererek korunabiliriz.
Hiçbirimiz peygamberler kadar masum değiliz. Züleyha Yusuf
Aleyhisselamı yanına çağırdığında az daha Hz. Yusuf meyledecekti
ama Rabbimiz korudu (bkz. Yusuf, 24). Nefsin daima kötülüğü
emretmesi sadece karĢı cinse meyil olarak sınırlandırmamak gerekir.
Para, makam vb. birçok imtihanla baĢ baĢa kalındığında, haram helal
sınırlarına riayet edilerek, nefsin Ģerrinden Allah'a sığınılmalıdır.
Rasûlullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Efendimiz Ģöyle duâ ederdi:
“Allah‟ım! Beni göz açıp kapayıncaya kadar, hatta ondan daha az
bir zaman bile nefsimle baĢ baĢa bırakma.” (Ebû Davud, Edeb 110)
Nebi ZiĢan Efendimizin en çok yaptığı dualardan bir tanesi Ģudur:
“Ey kalpleri çekip çeviren Rabbim! Kalbimi dinin üzere sabit kıl.”
(Tirmizî, Deavât, 85).
Nefsi temize çıkarmanın bir diğer göstergesi kiĢinin kendini garanti

altında görmesi veya yanlıĢ yapmıĢ bir kardeĢini kınamasıdır.
Rabbimizin öğrettiği Ģu dua bu manada ders niteliğindedir:
"Rabbimiz! Bizi doğru yola eriĢtirdikten sonra kalplerimizi
saptırma, bize tarafından bir rahmet bağıĢla. Hiç kuĢku yok, lütfu bol
olan yalnız sensin." (Al-i Ġmran, 8)
Efendimiz Aleyhisselam Ģöyle tavsiye de bulunuyor:
"Kınamayınız, kınadığınız Ģey baĢınıza gelmedikçe ölmezsiniz."
(Tirmizi, Kıyamet, 53)
Hz. Yusuf Aleyhisselam kardeĢlerine Ģunu demiĢti: "Yûsuf Ģöyle

dedi: “Bugün yaptıklarınız yüzünüze vurulmayacak, Allah sizi
affetsin! O, merhametlilerin en merhametlisidir." (Yusuf, 92)
Müslüman; kardeĢinin ayıbını örter, özrünü kabul eder ve yanlıĢını
yüzüne vurmaz. Bunun temelinde yatan hikmetlerden biri de, nefsini
55
temize çıkarmaması ve Müslüman kardeĢlerine yaptığı iyilikler
vesilesi ile kendi yanlıĢlarının da affedilmesini ümit etmesidir.
Ayet Ģöyle bitiyor:
"... ġüphesiz rabbim çok bağıĢlayan, pek esirgeyendir.” Yüce
Rabbimiz engin merhamet sahibidir. Kendine yapılan nice nice
günahları affeden ve örtendir. Samimi tövbe eden kullarını affetmekle
kalmayıp sevendir (bkz. Bakara, 222).
Öğrendiklerimiz:
1) Müslüman nefsini temize çıkarmaz.

2) Müslüman devamlı kendini öven ve böbürlenen kimse değildir.
3) Müslümanın en önemli vasıflarından biri de tevazu sahibi
olmasıdır.
4) Nefis devamlı kötülüğü emrettiğinden dolayı, onun Ģerrinden
daima Allah‟a sığınmak gerekir.
5) KiĢi kendi nefsine değil, Allah‟a güvenmelidir.
Yüce Rabbimiz nefsimizi temize çıkarıp kibirlenmekten,
Ģımarmaktan; baĢkalarını hataları sebebiyle küçük görüp kınamaktan
muhafaza eylesin. Amin.
56
14. Cüz / 1 Ayet
FARKINDA OLMADIĞIMIZ NĠMETLER!
 َُ ٘‫َࣕٗىَ ُن ٌْ ٖفي َٖا َج ََا ٌه ٖحيَِ ذ ُ ٖشي ُحَُ٘ َٗ ٖحيَِ ذ َ ْس َش ُح‬
"Onları (hayvanları), akĢam vakti getirirken ve sabahleyin salarken,

onlarda sizin için bir güzellik ve zevk vardır." (Nahl, 6)
Küçükken köyümüzde (Konya, BeyĢehir/Yenidoğan) Allah Azze ve
Celle rahmet eylesin halamlara ziyarete giderdik. Ġkinci kata çıkar
balkondan koyun sürülerinin çoban köpekleri eĢliğinde ağıldan
gidiĢini ve geliĢlerini; ineklerin ahırdan çıkıĢ ve akĢam gelmelerini
izlerdim. Bundan büyük bir lezzet alır, kalbimde huzur oluĢurdu.
Yıllar sonra bu ayeti okuyunca nice farkında olmadığımız nimetler
içinde olduğumuzu anladım. Bu hayvanların etinden, derisinden ve
gübresine varıncaya kadar istifade ediyoruz. Tüm bunların az çok
farkındaydık. Ama sadece seyrederken bile kalbimize gelen
mutluluğun da büyük bir nimet olduğunu çoğu kere fark edemeye
biliyoruz.
Allah Azze ve Celle sonraki ayetlerde baĢka baĢka nimetlerden
bahsediyor. Sulardan, zeytin ve hurma ağaçlarından; gecenin,
gündüzün, güneĢin, ayın, denizin ve geminin insana hizmet etmesini
57
Rabbimiz anlatıyor. Tüm bunlarda düĢünen ve öğüt alan topluluklar
için nice ibretler olduğunu beyan ediyor (bkz. Nahl, 6-14).
"AkĢamleyin getiriĢinizde" bu davarların meralardan akĢam dönüĢ
vakitlerini ifade eder. Bu vakitlerde döndüklerinde yan tarafları
geniĢlemiĢ, memeleri sütle dolmuĢ, hörgüçleri yüksekmiĢ olur.
"Sabahleyin salıveriĢinizde" yani sabah erkenden onları meraya
göndermenizde onlarda sizin için bir güzellik vardır" buyurmuĢtur
(Ġbn-i Kesir Tefsiri).
Sabahleyin koyunların, sığırların karınlarını doyurmak istek ve

arzusu ile otlağa doğru gidiĢi, akĢamleyin süt dolu memeleri ile
sallana sallana ve yavrularına duydukları özlemi dile getirircesine
meleye meleye ağıllarına, ahırlarına dönüĢü hayvan sahiplerinin pek
hoĢuna gider (Prof. Dr. YaĢar KANDEMĠR).
Hayata baktığımız zaman her bir yaratılanda nice ibretler ve dersler
var. Yeter ki insan tefekkür gözüyle nazar edebilsin!
Öğrendiklerimiz:
1) Müslüman kâinata boĢ gözle bakmaz, tefekkürle nazar eder.
2) Bütün yaratıklarda alınacak nice hikmetler vardır. Hayvanlar da
yaratılıĢ bakımından incelendiğinde kiĢinin imanının nurunu
arttıracak hikmetler ortaya çıkar.
Yüce Rabbimiz karada denizde, havada ve hayvanlarda bildiğimiz
ve bilemediğimiz nice hikmetlerin olduğunu tefekkür etmeyi ve
Ģükretmeyi nasip eylesin. Amin.
58
15. Cüz / 1 Ayet
HERKES KENDĠ KĠTABINI YAZIYOR!
ًٍؕ‫ِل ْاىيً٘ عيَي َْل ح ٖسيثا‬

َ َ َ ْ َ َ ‫اِ ْق َشأْ ِمرَاتَ ٍَؕل مَ ٰفى ِتَْ ْفس‬ 
“Oku Ģimdi kitabını! Bugün kendini yargılamak üzere kendi nefsin

yeter!” (Ġsra, 14)
Bir önceki ayette Rabbimiz Ģöyle buyuruyor:
"Her insanın sorumluluğunu omuzuna yükledik. Kıyamet gününde
insana, açılmıĢ vaziyette önüne konulacak olan bir kitap çıkaracağız."
Bu kitap kendi eylemlerimizden, fillerimizden, konuĢmalarımızdan
oluĢan bir kitap. Yani amel defterimiz. Farkında olarak veya
olmayarak kendi kitabımızı yazıyoruz ve onunla kıyamet günü
yüzleĢeceğiz. Eğer salih amellerden oluĢursa bu kitabımız ne mutlu
bize. Ama tövbesi olmayan ve çokça günahlardan oluĢan bir defter
bizi mahcup edecektir.
"Artık kitap (amel defteri) ortaya konmuĢtur; suçluların, onda yazılı
olanlardan korkuya kapılmıĢ olarak, “Vay halimize! Bu nasıl
kitapmıĢ! Küçük-büyük hiçbir Ģey bırakmadan hepsini sayıp
dökmüĢ!” dediklerini görürsün. Böylece yaptıklarını karĢılarında
bulmuĢlardır. Rabbin hiç kimseye haksızlık etmez." (Kehf, 49; bkz. Kaf,
22,23)
59
O kıyamet gününde adeta herkes kendi notunu kendi verecek. Amel
defteri eline verilince "Oku kitabını!" denilecek, kiĢi amel defterine
bakıp her Ģeyin yazılmasına hayret edecek. Sonra "Bugün hesap
sorucu olarak sana nefsin yeter" denilecektir." Adeta baĢkasının
hesaba çekmesine ihtiyaç yok, kiĢi kendi durumunu görecek. Ġtiraz da
edemeyecek çünkü yazılanları hep yapmıĢtı.
Soğukta abdest alıp namaz kılmıĢtı, orucun açlığını hissetmiĢti, hac
ibadetinde çok zahmetler çekmiĢti ve malını Allah yolunda infak
etmiĢti.. ġimdi ibadetin yorgunluğu gitti geriye sevabı kaldı.
Ġki kelimesinden biri küfür olmuĢtu dünyada. ZannetmiĢti ki
söverek konuĢması orada kalacaktı ama hepsi kaydedilmiĢti. Ağızdan
çıkan her cümleyi kaydetmiĢlerdi (bkz. Kaf, 17,18). Eyvah dünyada bu
küçük görülen amellerin Ģimdi nasıl hesabı verilecekti? Gıybet,
dedikodu, yalan, iftira, namaz kılmamak, göz zinası... Nice günahlar
tövbesi de yapılmamıĢtı. Böyle bir durumda "KeĢke bir tövbemin
kaydı çıksa" diye insan ne kadar arzulardı değil mi?
ġimdi hayattayız, fırsat elimizde gelin cümle günahlara tövbe
edelim. Bundan sonra salih amellerle dolduralım amel defterimizi.
"Her bir kulun kuĢu (ameli) boynuna dolanmıĢtır." (Müsned, 3, 342)
"Oku kitabını bugün kendine karĢı iyi hesaplayıcı olarak kendin
yetersin" Yani sen sana zulmedilmediğini yaptıklarının dıĢında hiçbir
Ģeyin senin amelin olarak yazılmadığını biliyorsun. Çünkü sen
vaktiyle yaptıklarının tümünü hatırlamaktasın. Hiç kimse daha önce
yaptıklarından hiçbir Ģeyi unutmayacaktır. Ġster okuma yazma bilsin
ister ümmi olsun, herkes kendi kitabını okuyaraktır (Ġbn-i Kesir Tefsiri
Muhtasar).
60
Öğrendiklerimiz:
1) Söylemlerimizden ve eylemlerimizden amel defteri oluĢur. Bu
defteri kıyamet günü kiĢi okuyacak ve hesabı ona göre olacak.
2) Her yaptığımız amelin bir hesabı olacağından dolayı daha
ihtiyatlı olmamız gerekir.
Yüce Rabbimiz rızasını kazandıracak amellere muvaffak eylesin.

Gazabını celbedecek fiillerden bizleri uzak eylesin. Âmin.
61
16. Cüz / 1 Ayet
EVVELA NĠYETLERĠ DÜZELTELĠM!
َُ‫اح ٌۚذٌ فَ ََ ِْ َما‬ ِ َٗ ٌ ٔ‫ي اََّّـ َٓ ََا ا ِٰى ُٖ ُن ٌْ ا ِٰى‬ َٓ ٰ ُ‫ قُ ْو اَِّّـ َٓ ََا اَّ َ۬ا تَش ٌَش ٍِثْيُ ُن ٌْ ي‬
َّ َ‫٘حى اِى‬
ً ‫صا ِىحا ً َٗ َْل يُ ْش ِش ْك ِت ِعثَادَجِ َس ِتّ ٖ َٓٔ ا َ َحذا‬ َ ً ‫ع ََال‬َ ‫يَ ْش ُج٘ا ِى َٓقَا َء َس ِتّ ٖٔ فَ ْييَ ْع ََ ْو‬
"De ki: “Ben, yalnızca sizin gibi bir insanım. ġu var ki bana,
ilâhınızın, sadece bir ilâh olduğu vahyolunuyor. Artık her kim rabbine
kavuĢmayı bekliyorsa dünya ve ahirete yararlı iĢ yapsın ve rabbine
ibadette hiçbir Ģeyi ortak koĢmasın.” (Kehf, 110)
Ayetin ilk bölümünde; "De ki: “Ben, yalnızca sizin gibi bir
insanım. ġu var ki bana, ilâhınızın, sadece bir ilâh olduğu
vahyolunuyor." buyruluyor. Rasûlullah efendimiz bir beĢer olarak bize
örnek oldu. Eğer Nebi ZiĢan Efendimiz (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)
insan değil de melek olsaydı itiraz ederdik. Ama bizim gibi evlenen,
yorulan, hastalanan, uyuyan, vb. beĢer olarak gönderildi ki bize en
güzel bir Ģekilde örnek olsun. O bizlere/ ümmetine çok düĢkün ve
herkes için en güzel rehber ve örnektir (bkz. Tevbe, 128; Ahzap 21).
Rasulullah Efendimiz bizim gibi bir beĢer ve insan olmakla
beraber vahiy alması ve Peygamber olması sebebiyle Allah katında
bizimle aynı konumda değildir. O insanların en efdali, meleklerin
hayran kaldığı Allah Azze ve Celle'nin kutlu elçisidir. Efendimizi "O
bir peygamberdi, biz onun gibi yaĢayamayız" diyerek güya övmek için
onun örnekliğini farkında olmadan bitirmek doğru olmadığı gibi;
"Bizim gibi bir insandı, bizden farkı yoktur" diyerek, kendimize denk
tutmak ve küçümsemek de doğru değildir.
62
ġairin dediği gibi;
Hz. Muhammed de bir insandır
Ama diğer insanlar gibi değildir
Bilakis o, taĢlar arasındaki bir Yakut gibi
YaratılmıĢların en güzeli, en değerlisidir.
"...Ġlâhınızın, sadece bir ilâh olduğu vahyolunuyor..." Bizim
ilahımız ve Rabbimiz sadece Allah Azze ve Celle'dir. Sadece O'na dua
ederiz ve O‟na ibadet ederiz. Ondan baĢka tanrıları, ilahları
reddederiz. Bu Müslüman olmanın olmazsa olmazıdır. La ilahe
illallah. Muhammedür Rasûlullah. "La ilahe", ilk önce tüm sahte
ilahları reddediyor, her türlü Ģirkten kalbimizi arındırıyor sonra da
"Ġllallah" diyoruz. Ancak Allah var. YaĢam tarzımı ve hayat modelimi
belirleyecek olan ve mutlak surette kurallarına tabi olup itaat
edeceğim, kayıtsız ve Ģartsız teslim olacağım zat Allah Azze ve
Celle'dir. Yani hayatımın merkezinde yüce Rabbim vardır.
"Muhammedür Rasûlullah", Hz. Muhammed Sallallahu Aleyhi ve
Sellem Allah'ın peygamberi / elçisidir. O hayatımın her alanında
önderim, örneğim, rehberim ve liderimdir.
Ayetin ikinci bölümünde Rabbimiz Ģöyle buyuruyor: "... Artık
her kim rabbine kavuĢmayı bekliyorsa dünya ve ahirete yararlı iĢ
yapsın ve rabbine ibadette (riyakârlığa girerek) hiçbir Ģeyi ortak
koĢmasın.” (Kehf, 110).
Kim Allah'a kavuĢacağını ümit ediyor ve inanıyorsa, ibadeti

sadece Allah'a has kılsın/arz etsin. Bütün kulluğunu Allah için yapsın.
Allah için kızsın...
Allah için sevsin...
Allah için infak etsin ...
63
Allah için namaz kılsın...
Allah için hacca gitsin...
Allah için insanlara yardımcı olsun...
Allah için tebliğ ve davet etsin...
Allah için anne babasına baksın...
Allah için ailesine sahip çıksın...
Allah için eĢine sevgisini göstersin...
Allah için akrabalarını gözetsin...
"Ġbadetine kulluğuna kimseyi ortak etmesin." Yani ihlaslı olsun.
Ġhlas, ibadetleri sadece Allah için yapmaktır. Riya ise Allah ile
beraber baĢkalarının da iltifat, alkıĢ, övgü ve teĢekkürünü beklemek
veya onlar için yapmaktır. Menfaat için namaz kılmak, hacı desinler
diye hacca gitmek, Ģöhret için Kur'an okumak, insanların iltifatı için
sohbet yapmak, tanınmak için cami yaptırmak, insanları kendine
muhtaç etmek için burs vermek, makam elde etmek için hizmet etmek
vb. Yani kısaca Allah Azze ve Celle'nin rızasının dıĢında beklentiler
içinde olmak.
Burası hassas bir konudur. Kalbin derinliklerinde niyetin önemi
ve ehemmiyeti çok büyüktür. Ġhlas öyle bir samimiyettir ki az bir
amelle çok mükâfat kazandırır. Riyakârlık ise çok ameli bile
mahvedebilir. Bundan dolayı Müslümanın niyeti ibadetinden önce
gelir ve ibadetinden daha da önemlidir.
Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Efendimiz Ģöyle
buyuruyor:
"Yapılan iĢler niyetlere göre değerlenir. Herkes yaptığı iĢin
karĢılığını niyetine göre alır... " (Buhârî, Îmân 41, Nikâh 5; Müslim, Ġmâret
155)
64
“Yapılan iĢler niyetlere göre değerlenir” hadisi, insanın
kazanacağı sevap ve günahlar ile yakından ilgili ve son derece
önemlidir. Ahmed Ġbni Hanbel, Ebû Dâvûd, Tirmizî, Dârekutnî gibi
büyük âlimler, bu hadisle, Ġslâmiyet‟in üçte birini anlamanın mümkün
olduğunu söylemiĢlerdir. Ġmâm ġâfiî, bu hadisin yetmiĢ ayrı konuyla
ilgisi bulunduğunu, bu sebeple de onu din ilminin yarısı saymak
gerektiğini belirtmiĢtir. Ġmâm Buhârî ise, kitap yazanlara bir nasihatte
bulunarak, eserlerine bu hadisle baĢlamalarını tavsiye etmiĢtir.
Niyetin özü kalptedir. Allah için yapılmayan amel Allah katında
makbul değildir ve bunu Efendimiz bir hadislerinde "Küçük Ģirk"
olarak tarif etmiĢlerdir. Kıyamet günü Ģehitlerden, âlimlerden ve
cömertlerden bile helak olacak kimselerin olduğunu efendimiz haber
veriyor. Çünkü bunların bir kısmı Allah için değil de baĢka kimseler
için bu amelleri iĢlemiĢlerdi (bkz. Müslim, Ġmâre 152). Allah için Ģehit
olan, ilimle uğraĢan ve infak ehli kimselerin derecesi de çok yüksek
olacak.
“Vay haline Ģöyle namaz kılanların: Ki onlar namazlarından
gafildirler (kıldıkları namazın değerini bilmez). Ġbadetlerini gösteriĢ
için yapar, zekât ve diğer yardımlarını esirger, vermezler.” (Maun, 4-7).
Riyakârlık, “Allah‟a itaat eder görünerek kulların takdirini
kazanmayı isteme.” (Gazzâlî, III, 297)
Riyakârlık, ibadeti Allah‟tan baĢkası için yapma, ibadetleri
kullanarak dünyevî çıkar peĢinde olma; Allah‟ın emrini yerine
getirmek maksadıyla değil insanlara gösteriĢ olsun diye iyilik yapma”
(Kurtubî, V, 422; XX, 212).
Riyakârlık, “insanların görmesi ve takdir etmesi için ibadeti

açıktan yapma” (Ġbn Hacer, XXIV, 130).
(Farz Ġbadetler açıktan yapılabilir.)
65
Bir kutsî hadiste Cenâb-ı Hak, “ĠĢlediği bir amelde benden
baĢkasını bana ortak koĢan kiĢiyi de onun Ģirkini de reddederim”
buyurmuĢtur (Müsned, II, 301, 435; Müslim, “Zühd”, 46; Ġbn Mâce, “Zühd”,
21). Resûl-i Ekrem riyayı “küçük Ģirk” diye nitelemiĢ, Allah‟ın
kıyamet gününde insanlara amellerinin karĢılığını verirken gösteriĢ
için ibadet ve hayır yapanlara, “Ey Riyakârlar! Dünyada amellerinizi
gösteriĢ olsun diye kimin için yaptıysanız gidin onu arayın, bakalım
bulabilecek misiniz?” Ģeklinde hitap ederek onları huzurundan
kovacağını bildirmiĢtir (Müsned, V, 428, 429).
Muhasibi riyanın ağır ve hafif derecelerinin bulunduğunu
belirtir. Ağır olanı, kulun Allah için yapılması gereken ameli insanlara
gösteriĢ için yapması, hafif olanı da sırf Allah için yapılması gereken
ibadeti hem Allah‟ın hem kulların hoĢnutluğunu kazanmak için ifa
etmesidir (Muhâsibî, er-Riʿâye li-ḥuḳūḳıllâh, s. 163-178).
Ġhlas, bir iĢi yaratılmıĢların ne diyeceğini dikkate almadan
yapmaktır. (Ġmam KuĢeyri)
Ġhlas, kulun yaptığı iĢlerin, baĢkaları görse de görmese de aynı
olmasıdır. (Huzeyfe el- Mar'aĢi)
Yalnız kıldığın namazla cemaatle kıldığın namaz aynı olmalı.
Yalnız kıldığın namazı biraz daha uzatabilirsin. Ama insanların
yanında tadili ekrana riayet ediliyor yalnızken hızlıca kılınıyorsa;
baĢkalarının yanında aileye iyi davranılıyor yalnızken ise kötü
muamele ediliyorsa burada tehlike var demektir.
Riyakârlığı bizim bildiğimizin dıĢında farklı tarif edenler de
olmuĢtur. Ebû Ali Fudayl Ġbni Ġyaz Ģöyle anlatıyor:
Bir Ģeyi insanlar görür diye yapmamak riyadır. (Ġnsanlar ayıplar
diye namazı terk etmek, insanlar kınar diye tesettüre girmemek...)
Bir Ģeyi insanlar görsün diye yapmak Ģirktir. (Namaz
kılmayacakken insanlar görsün diye kılmak gibi)
66
Ġhlas ise Allah-u Teâlâ'nın seni bu iki halden kurtarmasıdır.
(Subhanallah, Rabbimiz elimizden tutsun)
Tüm bu konuların özeti Mü'minin özünün iyi olması ve
samimiyettir. Ġhlasa ermek kolay bir mesele değildir.
Öğrendiklerimiz:
1) Mü‟min için niyet amelden önemlidir ve önceliklidir.
2) Niyetteki samimiyetten dolayı nice az gibi görünen ameller
Allah katında çok büyük değere sahiptir.
3) Niyet bozuksa ve ihlas yoksa çok gibi görünen amellerin Allah
katında değeri yoktur.
4) Ġhlas ve samimiyet için Allah‟a dua etmeli ve kendi nefsimizi de
zaman zaman hesaba çekmeliyiz.
Yüce Rabbimiz hepimizi ihlasa muvaffak eylesin. Ahirette eli

boĢ kalanlardan eylemesin. Bizlere samimi ve ihlaslı kullarından
eylesin. Amin.
67
17. Cüz / 1 Ayet
HESAP GÜNÜNÜ UNUTMAMAK!
ُ ‫ساتُ ُٖ ٌْ َٗ ُٕ ٌْ ٖفي غَ ْفيَ ٍح ٍُعْ ِش‬

َُ ٘‫ظ‬ َ ‫اط ِح‬ َ ‫اِ ْقر َ َش‬
ِ َّْ‫ب ِىي‬ 
"Ġnsanların hesaba çekilecekleri gün iyice yaklaĢtı; onlar ise hâlâ

gaflet içinde, yan çizip aldırmıyorlar.” (Enbiya, 1)
Bu buyruk, Yüce Allah tarafından kıyametin oldukça yaklaĢmıĢ
olduğuna ve insanların kıyametten yana gaflet içerisinde
bulunduklarına yani onun için çalıĢmadıklarına ve ona hazırlıklı
olmadıklarına dair bir uyarıdır. Dünyada "gaflet içerisinde yüz
çeviricidirler." (Ġbn-i Kesir Tefsiri Muhtasar)
"Ġnsanların hesaba çekileceği gün iyice yaklaĢtı..." Dünya hayatı
bir imtihan yeri. Asıl hayat süreceğimiz gerçek yurdumuz ahiret. Ve
hepimiz öleceğiz bundan kaçıĢ yok. Ölüm, kâfirlerin bile inkâr
edemediği bir hakikattir.
"Her canlı (nefis) ölümü tadacak ve sonunda dönüp huzurumuza
geleceksiniz. Ġman edip dünya ve ahiret için yararlı iĢler yapanları -hiç
Ģüpheniz olmasın- içinde ebedî kalmak üzere altından ırmaklar akan
cennetteki köĢklere yerleĢtireceğiz; sıkıntılara katlanan, yalnız Allah‟a
dayanıp güvenerek iĢlerini gerektiği gibi yapanlara ne güzel karĢılık!"
(Ankebut, 57, 58, 59)
Ġbni Ömer radıyallahu anhümâ Ģöyle dedi:
68
Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem benim iki omuzumu tuttu
ve:
“Dünyada sanki bir garip veya bir yolcu gibi ol” buyurdu.
Ġbni Ömer radıyallahu anhümâ Ģöyle derdi:
“AkĢama ulaĢtığında sabahı gözetme, sabaha kavuĢtuğunda da
akĢamı bekleme. Sağlıklı anlarında hastalık zamanın için, hayatın
boyunca da ölümün için tedbir al.” (Buhârî, Rikak 3; Tirmizî, Zühd 25)
Öldükten sonra da hesap var. "Nihayet o gün nimetlerden elbette
sorguya çekileceksiniz." (Tekasür, 8)
Ġbn Mes"ûd"dan nakledildiğine göre, Rasûlullah Sallallahu
Aleyhi ve Sellem Efendimiz Ģöyle buyurmuĢtur: “Kıyamet gününde
insanoğlu Ģu beĢ Ģeyden hesaba çekilmedikçe Rabbinin huzurundan
bir yere kımıldayamaz: Ömrünü nerede ve nasıl geçirdiğinden,
gençliğini nerede yıprattığından, malını nereden kazanıp nerede
harcadığından, bildiği ile amel edip etmediğinden.” (Tirmizî, Sıfatü"l-
kıyâme, 1)
Mü'min kimseye hiç bir korku yok! Ölüm ve ötesinde yolculukta

hep Allah‟ın rahmeti onunla. Kur'an'ı Kerim'de defaatle iman edip
salih amellerde bulunanlara bu müjde verilmiĢtir. Önemli olan imanı
yaĢamak ve hayata geçirmek.
Ayet devam ediyor: "...onlar ise hâlâ gaflet içinde, yan çizip
aldırmıyorlar." Hesap yaklaĢtı ama gaflete dalanlar bunun farkında
değiller. Ölümü ve ötesini hesap gününü unutuyorlar. Bundan dolayı
Efendimiz Ģöyle buyuruyor: “Bütün zevkleri kökünden yok eden
ölümü çokça hatırlayınız!” buyurur (Tirmizî, Kıyâmet, 26).
"Onlar gaflet içindeler." Gaflet ne demek? Dünya veya ahiret
hayatı için gerekli olan bir Ģeyin önemini kavrayamama halini ifade
eder (TDV Ġslam Ansiklopedisi).
69
“…(Ġsyanları sebebiyle) kalbini Biz‟i zikretmekten gâfil
kıldığımız, nefsinin arzusuna uymuĢ ve iĢi gücü aĢırılık olan kimseye
itaat etme!” (Kehf, 28)
“Rabbini içinden, yalvararak ve ürpererek, yüksek olmayan bir
sesle, sabah akĢam zikret! Sakın gafillerden olma!” (A‟râf, 205)
“…Allâh‟ı zikretmek hususunda kalpleri katılaĢmıĢ olanlara
yazıklar olsun! ĠĢte onlar, apaçık bir dalâlet içindedirler.” (Zümer, 22)
Mü‟minin gaflette bulunması, ahiret gününe iman ettiği halde
orası için gereken hazırlığı yapmadığı, günahlardan sakınmadığı,
tövbe edip Allah‟a kulluk görevlerinde gereken hassasiyeti
göstermediği ve iyi iĢler yapmadığı anlamına gelir. Ġnkârcının gaflette
bulunması ise kendini yaratan bir aĢkın kudretin bulunduğunu, baĢıboĢ
bir varlık olarak yaratılmıĢ olmadığını, dünyada yaptığı iyiliklerden de
kötülüklerden de sorumlu olduğunu düĢünmemesi, peygamber ve ilâhî
vahiy tarafından uyarıldığında da bunlara sırt çevirmesi ve kulak
tıkamasıdır. Oysa hesap günü kesinkes geleceği için ayette geçmiĢ
zaman Ģekli kullanılmıĢtır (gaflet hakkında bilgi için bkz. Süleyman Uludağ,
“Gaflet”, DĠA, XIII, 283). (Kaynak: Kur‟an Yolu Tefsiri Cilt: 3 Sayfa: 665-666)
Efendimiz Ģöyle dua ederdi:

“Allah‟ım! ġu dört Ģeyden sana sığınırım: Faydasız ilimden,
korkusuz kalpten, doyumsuz nefisten, kâle alınmaz duadan (sana
sığınırım).” (Ebu Davud, Vitir 32; Tirmizi, Daavat, 68)
Ehli Hikmet gafletten kurtulma yolları olarak Ģunları tavsiye
etmiĢtir: Helal gıda yemek, Kur'an'ı Kerim'i tefekkür ile okumak,
ibadetlere devam etmek, günahlardan uzak durmak, Allah‟ı çokça
anmak, geceleri ihya etmek, sadıklarla beraber olmak, yetimlere ve
ihtiyaç sahiplerine sahip çıkmak.
70
Öğrendiklerimiz:
1) Kıyamet günü yaklaĢmıĢtır.

2) Ölüm her an bize gelebilir bundan hazırlıklı olmalıyız.
3) Kıyamet günü ömrümüzden ve verilen nimetlerden hesaba
çekileceğiz.
4) Gaflet: hesap gününü unutarak veya önemsemeyerek hazırlık
yapmama halidir. Hemen tövbe edilmesi gereken bir durumdur.
5) Gafil kimselerin özelliklerinden biri de Allah'ı çok az
zikretmeleri ve O'nun kurallarını yapacakları iĢlerde
hatırlamamalarıdır.
Yüce Rabbimiz gafletten kurtulmayı, ölüm ve ötesi için hazırlık
yapmayı nasip eylesin. Amin.
71
18. Cüz / 1 Ayet
HAYATIMIZDAN BOġ ĠġLERĠ ÇIKARALIM!
ُ ‫ع ِِ اىي َّ ْغ ِ٘ ٍُ ْع ِش‬
َُ ٘‫ظ‬ َ ٌْ ُٕ َِ‫َٗاىَّ ٖزي‬ 
"Onlar ki, anlamsız, faydasız söz ve davranıĢlardan uzak

dururlar" (Mü'minun, 3)
Meâlinde “anlamsız ve yararsız” diye çevirdiğimiz lağiv
kelimesi sözlükte “boĢ ve manasız söz ve davranıĢ” anlamına gelir.
Taberî‟nin belirttiği gibi (XVII, 3) kelime burada Allah‟ın kullarında
görmek istemediği her türlü boĢ ve yanlıĢ (bâtıl) tutum ve davranıĢları
ifade etmektedir. Hasan-ı Basrî‟nin bu kelimeyi bütün günahları
içeren bir kavram olarak daha geniĢ bir muhtevada açıkladığı
bildirilmektedir (Kurtubî, XII, 112). (Kur'an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 10)
Mü'minun suresinin ilk on ayetinde yüce Rabbimiz iman eden
kullarının özelliklerini zikrediyor. KurtuluĢa eren bu Mü'minler, huĢu
içinde namazlarını kılarlar, her türlü boĢ ve faydasız iĢlerden yüz
çevirirler, zekâtlarını verirler, iffetlerini korurlar, emanete sahip
çıkarlar, sözlerinde dururlar, namazlarını daima vaktinde ve Ģartlarına
riayet ederek kılarak korurlar. ĠĢte bu Mü'minler Firdevs cennetlerine
varistirler.
Hz. Ömer‟den rivayet edilen bir hadise göre Resûlullah, bir ara
olağan üstü vahiy hallerinden birini yaĢarken kıbleye dönüp ellerini
kaldırarak, “Allah‟ım! Bize nimetini arttır, eksiltme; bizi onurlandır,
alçaltma; bize ihsan et, mahrum etme; bizi seçkin kıl (düĢmanlarımıza
karĢı) zayıf duruma düĢürme; bizden hoĢnut ol ve bizi senden hoĢnut
72
kıl!” diye dua ettikten sonra, “ġu anda bana on ayet indi; kim bu
ayetlerin gereğini yaparsa cennete girecektir” buyurmuĢ, ardından da
bu sürenin ilk on ayetini okumuĢtur (Müsned, I, 34).
3. Ayette Rabbimiz Mü'minlerin boĢ ve yararsız iĢlerden yüz
çevirdiklerini beyan ediyor. Bu gerçekten kolay değildir. Hepimiz
günlük yaptıklarımıza bir bakalım ne kadar boĢ iĢlerimiz var?
Saatlerimizin ne kadarını gereksiz, dünya ve ahiretimize faydası
olmayan Ģeylerle geçiriyoruz? Bunun bir muhasebesini yapmalıyız.
buyuruyor:
"KiĢinin malayaniyi terk etmesi Müslümanlığının
güzelliğindendir” (Ġbn Mâce, “Fiten”, 12; Tirmizî, “Zühd”, 11).
"Allah‟a ve ahiret gününe iman eden kiĢi hayır söz söylesin ya
da sussun” (Buhârî, “Edeb”, 31)
"Onlar, boĢ söz iĢittikleri zaman ondan yüz çevirirler ve “Bizim
yaptıklarımız bize, sizin yaptıklarınız da size. Esen kalın. Bizim
cahillerle iĢimiz yok” derler." (Kasas, 55)
BoĢ konuĢmak veya boĢ konuĢan programları izlemek, sosyal
medyada lüzumsuz takılmak zaman israfıdır. KiĢinin kendine
yapabileceği en büyük iyilik, kendine bir program yapıp, disiplin
içinde yaĢaması ve olabildiğince boĢ iĢlerden yüz çevirmesidir.
Televizyon ve sosyal medyada bazı programlarda insanları
güldürmek, daha çok reyting almak için adeta manevi değerlerle alay
ediliyor. Ġnsanlar yaptıkları günahları anlatarak dinleyenleri
Ģahitlendiriyorlar.
73
Bakınız Efendimiz Aleyhisselam Ģöyle buyuruyor:
"Ümmetimin hepsi affa mazhar olacaktır, günahı alenî iĢleyenler
hariç. KiĢinin geceleyin iĢlediği kötü bir ameli Allah örtmüĢtür. Ama,
sabah olunca o: 'Ey falan, bu gece ben Ģu Ģu iĢleri yaptım!' der.
Böylece o, geceleyin Allah kendini örtmüĢ olduğu halde, sabahleyin,
üzerindeki Allah'ın örtüsünü açar. ĠĢte bu, günahı alenî iĢlemenin bir
çeĢididir." (Buharî, Edeb 60; Müslim, Zühd 52)
Bizlere düĢen vazife böyle günahların yayılması için çalıĢan
kimselere rağbet, sevgi ve ilgi göstermemektir. Sonra gençlerimiz bu
kimselerin yaptıklarını marifet zannedip fasık kimseleri kendilerine
örnek alabiliyorlar. Allah Azze ve Celle varsa bu kimselere hidayet
versin, hidayetleri yoksa Ģerlerinden ümmeti emin eylesin.
Allah Azze ve Celle Ģöyle buyuruyor:
"Ġnsanlar arasında öyleleri vardır ki bilgisizlik yüzünden
baĢkalarını Allah yolundan saptırmak ve o ayetleri alay konusu etmek
için eğlendirici sözler kullanırlar; iĢte bunları alçaltıcı bir azap
bekliyor. Böyle birine ayetlerimiz okunduğunda sanki kulaklarında
ağırlık varmıĢ da onu iĢitemiyormuĢ gibi büyüklük taslayarak sırt
çevirir. Ona acıklı bir azabı müjdele!” (Lokman, 6-7).
Öğrendiklerimiz:
1) Lağıv ve Malayani, kiĢinin dünya ve ahiretine faydası
olmayan boĢ söz ve faydasız davranıĢlardır.
2) KiĢinin Müslümanlığının iyi olmasının en önemli
alametlerinden biri de günlük iĢyerinde boĢ Ģeylerden yüz
çevirmesidir.
3) BoĢ iĢlerden yüz çevirmek yetmez, boĢ konuĢan ve
günahlarını anlatan programları izlememek gerekir. Böyle kimselerle
ihtiyaç fazlası oturmak da kalbin gaflete düĢmesine sebep olur.
74
4) Haftalık ve aylık programlar yaparak planlı bir hayat yaĢamak
gerekir. Bir hedefi, amacı ve mefkûresi olmayan kimse ise boĢ iĢlerin
adamı olur.
Yüce Rabbimiz boĢ iĢlerden yüz çevirmeyi, gençliğimizi,
zamanımızı ve ömrünüzü en güzel Ģekilde değerlendirebilmeyi nasip
eylesin. Amin.
75
19. Cüz / 1 Ayet
MÜMĠNLER AYETLERĠ CĠDDĠYE ALIRLAR!
ُ َٗ ًّ ‫صـَا‬
ً ‫ع َْيَـاّا‬ ُ ‫عيَـيْـ َٖا‬ ِ ‫َٗاىَّ ٖزيَِ اِرَا رُ ِ ّم ُشٗا ِت ٰايَا‬
َ ‫خ َس ِتّ ِٖ ٌْ ىَ ٌْ يَ ِخ ُّشٗا‬ 
"Kendilerine rablerinin ayetleri hatırlatıldığında o ayetler

karĢısında körler ve sağırlar gibi bilinçsizce davranmazlar." (Furkan,
73)
ZemahĢerî bu ayeti açıklarken, Allah‟ın ayetleri okunduğu sırada

insanların iki türlü tavır sergilediklerini belirtir: Bir grup vardır ki
bunlar, Allah‟ın ayetleri kendilerine okunduğunda, hatırlatıldığında
canla baĢla ona yönelirler; kulaklarını, gözlerini ve gönüllerini o
ayetlere açarlar; bir kesim daha vardır ki, onlar da okunanı ve okuyanı
dinliyor gibi görünseler de dinlemekten uzaktırlar (III, 105).
Faiz ayetini duyup Allah'ın böyle bir hükmü yokmuĢ gibi gidip
faiz çekmezler...
Zina ayetini okuyup bilmiyormuĢ gibi zina veya flört ederek
zinaya yaklaĢmazlar...
Namaz ayetlerini iĢitip, namaz farz değilmiĢ gibi kılmamazlık
yapmazlar...
O Mü‟minler, imanlarını ciddiye alırlar. Rableri konuĢunca
dikkat kesilirler ve ayetin gereği ile amel etme konusunda hassas
olurlar. ĠĢlerine geldiği gibi değil, imanlarının gereğine uygun
davranıĢlar sergilerler. Bazı ayetleri yaĢamak nefislerine zor gelse de
76
yaĢamaya gayret ederler. Allah'ın rızası hayatlarının merkezinde
olduğu için teslimiyet en önemli özellikleridir.
"Aralarında hüküm vermek üzere, Allah'a ve elçisine
çağrıldıkları zaman inananlar yalnızca Ģunu söylerler: "ĠĢittik ve
uyduk." Kazananlar iĢte bunlardır." (Nur, 51)
Kur'an-ı Kerim'e karĢı üç önemli vazifemiz vardır!
1) ĠMAN ETMEK: Fatiha'dan Nas Suresine 114 sure ve tüm
ayetlere iman etmek. Allah'ın vahyi, kıyamete kadar geçerlidir ve
evrenseldir.
2) OKUMAK: Ġman ettiğimiz bu yüce kitabı okumak hem
yüzünden hem de anlamı tefsirinden okumalıyız.
3) YAġAMAK: Ġman ettiğimiz ve okuduğumuz ayetleri
yaĢamaya çalıĢmalıyız.
Kur'an-ı Kerim kimi inkârcıların inkârını arttırmıĢtır. Ġman
edenlerin ise hidayetini arttırmıĢtır (bkz. Bakara, 26). Dünyada Allah'ın
ayetlerine gereken önemi vermeyenler kıyamet günü de kör olarak
diriltilecekler ve kendilerine değer verilmeyecektir (bkz. Bakara,
124,125,126).
Allah'ın ayetleri okunduğunda iman ehlinin imanı artar (bkz. Enfal,

2). Kur'an'ı Kerim insanlık için en büyük nimetlerden bir nimettir.
Ama birçoğu ya inkâr etmiĢ ya da okumadan terk etmiĢtir.
"Peygamber: "Ey Rabbim! Doğrusu milletim bu Kuran'ı terk etmiĢti"
der." (Furkan, 30)
Halbuki bu yüce kitap, kıymetini bilenler, iman edenler, tefekkür
edenler ve yaĢayanlar için en büyük rahmet vesilesi olmuĢtur.

77
"Ey insanlar! Rabbinizden size bir öğüt, kalplerdeki hastalıklara
bir Ģifa, inananlara bir rehber ve rahmet gelmiĢtir." (Yunus, 57)
Furkan Suresinde Rabbimiz has kulların özelikleri beyan ediyor:
1) Onlar yeryüzünde tevazu ve vakarla yürürler.
2) Cahiller sataĢtığında onlarla cedelleĢmez "Selam" der
geçerler.
3) Geceleri ibadet ederler.
4) Dualarında cehennemden Allah'a sığınırlar.
5) Harcadıklarında ne israf ederler ne de cimrilik ederler. Ġkisi
arasında bir yol tutarlar.
6) Allah'tan baĢkasına yalvarmazlar/Allah Azze ve Celle'ye ortak
koĢmazlar.
7) Adam öldürmek ve zina yapmak gibi Allah Azze ve Celle'nin
yasak kıldığı haramlardan / günahlardan sakınırlar.
8) Bir günah iĢlediklerinde tövbe ederler/tövbeyi geciktirmezler,
kurtuluĢun tövbede olduğunu bilirler. Allah Azze ve Celle rahmetiyle
kötülüklerini iyiliklere çevirir.
9) Rahman'ın has kulları yalan Ģahitlik yapmazlar.
10) BoĢ meclislerden yüz çevirirler.
11) Kendilerine Rablerinin ayetleri hatırlatıldığında, onlara karĢı
sağır ve kör gibi davranmalar.
12) Dualarında "Ey Rabbimiz bize eĢlerimizden ve
zürriyetlerimizden gözümüzü aydınlatacak salih kimseler ihsan eyle.
Bizi takva sahiplerine önder yap" diye dua ederler. Böyle kimselere
Allah Azze ve Celle içinde ebedi kalacakları cennetler ikram
edecektir.
78
13) Duanın ve ibadetin önemini kavrayıp, dua ve ibadete
istikamet üzere devam ederler.
14) Yalanlayanları/iman hakikatlerini inkâr edenleri azap
bırakmayacak (bkz. Furkan 63-77).
Rasûlullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Efendimiz Ģöyle
buyuruyor:
"Yalnız Ģu iki kimseye gıpta edilmelidir:
Biri, Allah‟ın kendisine verdiği malı hak yolunda harcayıp
tüketen kimse, diğeri, Allah‟ın kendisine verdiği ilimle yerli yerince
hükmeden ve onu baĢkalarına öğreten kimse.” (Buhârî, Ġlim 15; Müslim,
Müsâfirîn 268)
“Allah Ģu Kur‟an‟la bazı kavimleri yükseltir; bazılarını da

alçaltır.” (Müslim, Müsâfirîn 269)
Ġman edip gereğiyle amel edenleri Mevla Teâlâ yüceltir. Ġnkâr
eden ve yüz çevirenleri ise alçaltır.
“Ey insanlar! Size Rabbinizden bir öğüt, gönüllerdekine bir şifa,

Mü’minler için bir hidayet ve rahmet gelmiştir. De ki: Ancak Allah’ın
lûtfu ve rahmetiyle, işte bunlarla sevinsinler. Bu onların (dünya malı
olarak) topladıklarından daha hayırlıdır.” (Yunus; 57, 58)
“Biz, Kur’an’dan öyle bir şey indiriyoruz ki o, Mü’minler için şifa ve

rahmettir; zalimlerin ise yalnızca ziyanını artırır.” (İsrâ, 82)
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyuruyor:
79
"Kur’an okuyan Mü’min portakal gibidir. Kokusu hoş, tadı
güzeldir. Kur’an okumayan Mü’min hurma gibidir. Kokusu yoktur,
tadı güzeldir. Kur’an okuyan münafık reyhan (fesleğen) gibidir.
Kokusu hoş fakat tadı acıdır. Kur’an okumayan münafık Ebu Cehil
karpuzu gibidir; kokusu yoktur ve tadı da acıdır.”
(Buhari, Et’ıme 30; Müslim, Müsafirin 243)
“Sizin en hayırlınız Kur’an-ı öğrenen ve öğretendir.” (Buhari, Fezailül

Kur‟an 21)
(Bu hadisi alimlerimiz hem yüzünden okuma hem de tefsirini,
ahkamını öğrenme ve öğretme anlamında yorumlamıĢlardır.)
“Bir gurup (Müslüman) Allah‟ın evlerinden bir evde toplanır,
Allah‟ın kitabını okur ve aralarında müzakere ederlerse, mutlaka
üzerlerine sekinet iner ve onları Allah'ın rahmeti bürür. Allah Teâlâ da
o kimseleri kendi nezdinde bulunanların arasında anar.” (Müslim, Zikr
38; Ebû Dâvûd, Vitr 14)
Öğrendiklerimiz:
1) Kur'an'ı Kerim'e karĢı iman etmek, okumak ve yaĢamak
olmak üzere üç önemli vazifemiz vardır.
2) Ayetler bizleri etkilemeli. Allah'ın hükümlerini
duyduğumuzda bilmiyormuĢ gibi davranmak Müslümana asla
yakıĢmaz.
3) Biz Kur'an'ı Kerim'e değer verdiğimiz müddetçe Allah
katında değer bulacağız.
Yüce Rabbimiz rızası için Kur'an'ı Kerim'e hakkıyla iman
etmeyi, okumayı ve yaĢamayı nasip eylesin. Amin
80
20. Cüz / 1 Ayet
CANDAN DUA ET RABBĠNE!
ِْ ٍِ ‫ي‬ َ ‫ى‬ِ ‫ا‬ ‫د‬

َ ْ ‫ى‬ َ‫ض‬ ْ
ّ َ ‫ا‬ ‫ا‬َ ‫ى‬
ِ ‫ي‬ّ ّ ِ ‫ا‬ ‫ب‬ ّ ‫س‬ ‫ه‬
َ ‫ا‬َ ‫ق‬َ ‫ف‬ ّ
‫و‬ ّ
‫اىظ‬
ِ ‫ى‬َ ‫ى‬ِ ‫ا‬ ‫ى‬‫ه‬ َٓ َ٘‫فَس ٰقى ىََٖا ثٌُ ذ‬
‫ى‬
َّ َ َٓ ٖ ِ َ ِ َ َّ َ ُ َ 
ٌ ‫َخي ٍْش فَ ٖق‬

‫يش‬
"Bunun üzerine Mûsâ, onların hayvanlarını sulayıverdi. Sonra

gölgeye çekilip, “Ey rabbim! Bana lütfedeceğin her türlü hayra
muhtacım!" dedi (Kasas, 24).
Kur'an-ı Kerim'de birçok peygamberin kıssası anlatılır. Her bir
Peygamberin hayatından alacağımız çok dersler vardır. Hz. Musa'nın
kıssasından ise değiĢik sürelerde çokça bahsedilir. Özelikle 20. cüzde
bulunan Kasas suresinde ise hayatı bir bütün olarak anlatılmıĢtır.
Hz. Musa, kendini ilah olarak gören firavuna karĢı mücadele
etmiĢtir (bkz. Naziat, 24). BaĢına gelen bir takım olaylardan dolayı Ģehri
terk edip Medye'ne gitmiĢtir. Günlerdir aç, susuz ve yorgun olarak
Medye'ne ulaĢmıĢtır. Burada iki kız görür (ġu'ayb Aleyhisselam'ın
kızları) onlara yardımcı olur ve koyunlarını sular. Burada dikkat çekici
üç konu vardır. Birincisi Hz. Musa Aleyhisselam'ın kendisi çok
yorgun olmasına rağmen baĢkalarına yardımcı olması. Ġkincisi
yardımcı olduktan sonra onlardan bir Ģey istememiĢ zor durumda
olduğunu onlara söylememiĢtir. Üçüncüsü ise kızların utanma ve
haya sahibi olmalarını Rabbimiz beyan ediyor (bkz. Kasas, 22-26).
81
Hz. Musa Aleyhisselam, çok yorgun bir haldedir. Gidecek evi,
kapısını çalacak tanıdığı, yiyecek yemeği yoktur. Ġçten ve samimi bir
dua eder:
َ ‫َسبّ ِ اِ ّّٖي ِى َََٓا اَ ّْضَ ْى‬

ٌ ‫د اِىَ َّي ٍِ ِْ َخي ٍْش فَ ٖق‬
‫يش‬
“Ey rabbim! Bana lütfedeceğin her türlü hayra muhtacım!”
Dua ederken "Ģunu ver, bunu ver" demek de doğru olmasına
rağmen, "her türlü vereceğin hayra muhtacım" diye genel dua etmesi
ne kadar zor durumda olduğunu ve ihtiyacını en iyi bilenin Allah
olduğu için neler verilmesi gerektiğini O'na bırakmıĢtır.
Balığın karnında çok zor durumda olan Yunus Aleyhisselam
Ģöyle dua etmiĢti: "Senden baĢka ilâh yoktur. Sen her türlü
noksanlıktan, eĢi-ortağı olmaktan uzaksın. ġüphesiz ben kendine yazık
edenlerden oldum” (Enbiyâ 21/87)
"Ġbrâhim Ġsmâil‟le birlikte o evin (Kâbe‟nin) temellerini
yükseltiyordu: “Ey rabbimiz! Bizden bunu kabul buyur; Ģüphesiz sen
iĢitensin, bilensin. Ey rabbimiz! Bizi sana teslim olanlardan eyle,
soyumuzdan da sana teslim olacak bir ümmet çıkar. Bize ibadet
usullerimizi göster, tövbemizi kabul et. ġüphesiz tövbeleri kabul eden,
merhameti bol olan yalnız sensin." (Bakara, 127,128)
Hz. Eyyup Aleyhisselam, türlü hastalık ve imtihanlardan
geçerken Ģöyle niyazda bulunmuĢtu: "Eyyûb‟u da an! Hani rabbine,
“BaĢıma bu dert geldi. Ama sen merhametlilerin en üstünüsün” diye
niyaz etmiĢti." (Enbiya, 83)
Kur'an-ı Kerim birçok peygamberin duasına yer verir. Tüm
bunlar tarihi bir bilgi olsun diye değildir. Kur'an kıssalarından hisseler
almalıyız. Zikredilen duaları bizde yapmalıyız ve o duaların verdiği
mesajı idrak etmeliyiz.
82
Hayatın zorluklarına karĢı gidilecek tek kapı yüce Rabbimizin
kapısıdır. O'ndan istemek ve O‟na sığınmak gerekir. Derdini, tasasını,
problemini Mevla Teâlâ‟ya arz etmemek ne büyük bedbahtlıktır.
buyuruyor:
“Kim Allah‟a dua etmezse, Allah ona gazap eder.” (Tirmizî,
De‟avât, 2; Ġbn Mâce, Dua, 1)
Müslümanlar birbirlerinin duasını almalı ve dua etmelidirler.

“Hiç Ģek ve Ģüphe yok ki üç kimsenin yaptığı dua kabul edilir:
Anne-babanın çocuklarına yaptığı dua, misafirin duası ve zulme
uğramıĢ kimsenin duası.” (Ebû Davud, Salât, 364; Tirmizî, De‟avât, 48)
“Hiç Ģüphesiz en süratli kabul edilen dua, bir mü‟minin bir
mü‟mine gıyabında yaptığı duadır.” (Ebû Davud, Salât, 364; Buhârî,
Edebü‟l-Müfred, 623)
Sadece zor zamanlarda değil, rahat zamanlarımızda da çokça

Rabbimizin anmalı ve dua etmeliyiz.
"Ġnsana bir darlık dokunduğu zaman yanı üzere yatarken,
otururken yahut ayakta bize yalvarır, ama biz onun sıkıntısını
giderince sanki kendisine dokunan bir darlıktan ötürü bize hiç
yalvarmamıĢ gibi hareket eder. ĠĢte aĢırı gidenlere yaptıkları iĢ
böylesine süslü gösterilmiĢtir." (Yunus, 10/12)
buyuruyor;
“Dua ibadetin özüdür.” (Tirmizi, Daavat 1)
Dualarımızın makbul olması için dikkat edilecek bazı konular
özetle Ģöyledir:
Tövbe ile manevi kirler olan günahlardan temizlenmek.
Bedenimizi, helal kazançla alınmıĢ, helal gıdalarla beslemek. Abdestli
83
olmak, kıbleye yönelmek ve elleri semaya açmak. (Abdestsiz halde,
yolda giderken de dua edilinebilinir.)
“Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):
„Sizden biri dua edeceği vakit Rabbine hamd ve sena ile
baĢlasın. Sonra Nebi‟ye salât etsin. Sonra dilediği Ģeyi istesin‟
buyurdu.” (Tirmizi: 3708)
Duaya eûzü-besmele, Allah'a hamd ve Peygamberimize salât ve
selâm ile baĢlamak. "Duam kabul olmadı" dememek; ısrarla, ihlasla,
samimi ve içten duaya devam etmek gerekir.
Diğer Müslümanların aleyhine ve zararına isteklerde
bulunmamak ve onların ailesine, çoluk çocuğuna, malına, beddua
etmemek. Ġslam‟a aykırı isteklerde bulunmamak.
Dua ederken, bağırıp-çağırmamak ve zoraki edebî sanat
gösterilerinde bulunmamak.
Namazların ardından özellikle farz namazlardan sonra, ezanla
kamet arasında, hastayken, Hac ve umre için ihramlıyken, cuma
gününde, oruçluyken iftarda ve seher vaktinde daha çok dua
yapmalıyız.
Duaya baĢlarken olduğu gibi, duayı bitirirken de Allah'a hamd
ve resulüne salât ve selâm ile bitirmek. Salavat ve Fatiha suresini
okuyarak da bitirebiliriz.
Dua sonunda "âmin" diyerek elleri yüzüne sürmek.
Dua adabını yerine getirerek dua edildiğinde, ĠnĢallah o dua
makbuldür.
buyuruyor;
“Ġyilik görenlerin iyilik gördükleri kimseler hakkında ettikleri
hayır duaları reddolunmaz.” (Tirmizî, Birr 5)
84
Müslümanın baĢka bir Müslüman kardeĢine yaptığı duaya
melekler Ģöyle karĢılık verirler;
“Bir Müslümanın, yanında bulunmayan din kardeĢine yapacağı
dua kabul olunur. Bir kimse din kardeĢine hayır dua ettikçe, yanında
bulunan görevli bir melek ona, „Duan kabul olsun, aynı Ģeyler sana da
verilsin.‟ diye dua eder.” (Müslim, Zikir 87, 88; Ġbni Mâce, Menâsik 5)
"Sizden biriniz dua ederken: 'Allah'ım! Dilersen beni bağıĢla;
dilersen bana merhamet et.' demesin. Dilediğini kesin bir dille istesin.
Çünkü Allah'ı zorlayan hiçbir kuvvet yoktur." (Buhârî, Daavât 21;
Müslim, Zikr 9)
Allah Azze ve Celle "Kullarım, beni senden sorarlarsa, (bilsinler

ki), gerçekten ben (onlara çok) yakınım. Bana dua edince, dua edenin
duasına cevap veririm. O hâlde, doğru yolu bulmaları için benim
davetime uysunlar, bana iman etsinler." (Bakara 186) buyuruyor.
Bazen kardeĢlerimiz soruyor ;" Hocam Allah "dua edin duanıza
icabet edeceğim" buyuruyor ama benim bazı duam kabul olmadı!"
Duanıza Allah muhakkak icabet ediyor. Fakat duamızın bazen
bizim istediğimiz gibi olmaması Rabbimizin duamızı kabul etmediği
anlamına gelmez. Hatta her duamızın kabul olmaması Allah'ın bizlere
bir ikramıdır. Çünkü insan bazen hayrı ister gibi Ģerri ister de haberi
bile olmaz.
Allah Azze ve Celle'nin dualarımıza nasıl icabet ettiğini beĢ
maddede özetleyebiliriz.
1) Allah duamızı hemen kabul eder, istediğimiz Ģey kısa
zamanda gerçekleĢir.
2) Mevla Teâlâ duamızı geciktirerek bizi imtihan eder, bir ay
sonra bir sene sonra verir. "Demek ki bizim hakkımızda hayırlısı
böyleymiĢ" der, sabırla duaya devam ederiz. Rasûlullah Sallallahu
Aleyhi ve Sellem Efendimiz Ģöyle buyuruyor;
85
"Sizden biri acele edip de: "Dua ettim bana icabet olunmadı"
demediği müddetçe o kimsenin duası kabul olunur‟ buyurdu.” (Tirmizî,
3609; Ġbni Mâce, 3853)
3) Dua ederiz duamız tam olarak bizim istediğimiz gibi olmaz.

Fakat bu dua vesilesiyle nice kötülükler bizden uzak olur bundan
bizim haberimiz bile olmaz.
“Ana ve babaya iyilik ömrü artırır. Yalan söylemek rızkı
noksanlaĢtırır, dua kazaya engel olur.” (Buhârî, Mevâkîtü‟s-salât, 5;
Müslim, Îmân, 137)
4) Allah duamızı bu dünya da vermez ahirette büyük bir sevap

ve mükâfat olarak bize geri döner.
5) Yine bu dünyada duamız kabul olmaz ama ahirette o
dualarımız, yakarıĢlarımız ve ellerimizi açıp gözyaĢı döküĢümüz
günahlarımıza kefaret olur.
Netice itibariyle hiçbir duamız boĢa gitmiyor. Dua zaten baĢlı
baĢına bir ibadet.
Duadan ancak gaflet ve kibir sahipleri yüz çevirir. Ġmanın tadına
ermiĢ Mü‟minlerden ise ellerini semaya kaldırıp, yüreklerini Allah'a
açıp tazarru niyazda bulunurlar. En ufak bir sıkıntı ve dertlerini
Allah'a arz ederler.
Öğrendiklerimiz:
1) Dua ibadettir. Euzü, Besmele, hamd ve salavat ile duaya
baĢlanır.
2) Her duada istiğfar ve Ģükür ihmâl edilmemelidir.
3) Duanın kabul olacağını ümit edip ısrarla duaya devam etmeli
ve duada kesin cümleler kurulmalıdır.
86
4) Kavli dua ile fiili duamız birleĢmeli, dilimizle istediğimiz
Ģeylere uygun davranıĢ sergilenmelidir.
5) Hiçbir dua boĢa gitmiyor ve Rabbimiz dualara icabet ediyor..
6) Peygamberlerin Kur'an'ı Kerim'de ve Peygamberimizin
hadislerinde geçen dualarından bir miktar ezberleyip sabah akĢam
Rabbimizi tesbih etmemiz gerekir.
7) Her hal üzere hamd etmek ve Ģükretmek; zor zamanlarda yüce
Allah'a tazarru niyazda bulunmak peygamberlerin inananlara verdiği
en önemli mesajlardandır.
Yüce Rabbimiz dua eden ve duasına icabet edilen kullardan
eylesin bizleri. Dünyada ve ahirette afiyet ve iyilikler ihsan eylesin.
Amin.
87
21. Cüz / 1 Ayet
HUZURU BAġKA YERDE ARAMAYIN!
‫َٗ ٍِ ِْ ٰايَاذِ ٖ َٓٔ ا َ ُْ َخيَ َق ىَ ُن ٌْ ٍِ ِْ اَّْفُ ِس ُن ٌْ ا َ ْص َٗاجا ً ِىر َ ْس ُنـ َُْٓ٘ا اِىَيْ َٖا َٗ َجعَ َو‬ 
ٍ ‫تَ ْيَْ ُن ٌْ ٍَ َ٘دَّج ً َٗ َس ْح ََحًٍؕ ا َُِّ ٖفي ٰر ِى َل َ ْٰليَا‬

َُ ٗ‫خ ِىقَ ْ٘ ًٍ يَرَفَ َّن ُش‬
"Kendileri ile huzur bulasınız diye sizin için türünüzden eĢler

yaratması ve aranızda bir sevgi ve merhamet var etmesi de O‟nun
(varlığının ve kudretinin) delillerindendir. ġüphesiz bunda düĢünen bir
toplum için elbette ibretler vardır." (Rum, 21)
Bir toplumu ayakta tutan ailedir. Aile bitmeye baĢladığında o
toplumda çözülmeler meydana gelir. Böylece gücünü ve kuvvetini
kaybeder. Bundan dolayı en önemli kalemiz ailemizdir. Aileleri
sağlam temeller üzerine inĢa edilen toplumlar ise güçlü olup her
yönden ilerleme kaydederler.
Ayette "Huzur bulasınız" buyruluyor. Gerçek mutluluğun adresi
yuvalarımızdır. Bundan dolayı ailemizle bir yemek yemenin,
beraberce ibadet etmenin ve yuvamızda muhabbetin ve huzurun
kıymetini bilmeliyiz.
Sonra ayette iki kelime geçiyor; "Meveddet ve rahmet." Yani,
eĢlerin birbirlerini sevmeleri ve Ģefkat duymaları. Sevgi eĢler
arsındaki sıcaklık ve muhabbet, Ģefkat ise eĢlerin birbirlerine her hangi
bir zarar gelmesini istememeleri ve Ģu hayat mücadelesinde
birbirlerine destek vermeleri ve yardımcı olmalarıdır.
88
Ne gariptir bazı eĢler sevgiyi adeta kalplerine gömüyorlar ve
hiçbir Ģekilde eĢlerine belli etmiyorlar. Hâlbuki sevgiyi söz ve fiillerle
belli etseler evlilikleri daha mutlu devam edecektir. Üç günlük
dünyada ailemize sevgimizi göstererek mutlu olmak varken devamlı
didiĢerek, cedelleĢerek ve sevgiyi göstermeyerek hayatı adeta
çekilmez hale niye getiririz gerçekten anlamak zor!
Yalnız sevgide de ölçü olması gerekir. AĢırı sevmek ve
putlaĢtırmak doğru değil. Burada ölçü Allah ve Rasülünün önüne
kimseyi geçirmemektir. Bazen annemiz babamız eĢimiz ve
çocuklarımız bizden Allah Azze ve Celle'nin razı olmayacağı bir Ģey
isteyebilir bu durumda onları kırmamak için Allah'ın haramlarını
aĢmak doğru olmaz.
Bakara Suresi 187.ayetin bir bölümünde Ģu ifade geçiyor;
"..Onlar sizin için elbisedir, siz de onlar için elbisesiniz.." Ayetin bu
kısmında, güçlü bir anlatım üslubu içinde, karı koca arasındaki
iliĢkinin tabiatı ortaya konmaktadır. Elbise ve örtü insanı nasıl
soğuktan ve sıcaktan korur, kusurlarını örterse; eĢler de birbirlerine
karĢı öyle koruyucu, kollayıcı ve bağlı olacaklardır (Diyanet Vakfı
Meali).
Aile Huzuru Ġçin Ġçin "13" Altın Kural!

1) Evlilikte dil yarası gönüllerin kırılmasına sebep olur. Bundan
dolayı herhangi bir tartıĢma esnasında da olsa kötü sözden sakınmalı.
2) TeĢekkür, hürmet, takdir ve değer vererek ailede "güzel
ahlakı" hâkim kılmalı.
3) Ailecek namaz kılmak ve Kur'an'ı Kerim okumak gibi
ibadetleri beraber yerine getirmeli.
4) Asla kin gütmemek, hoĢgörü ve affedici olmak. EĢin iyi
huylarını ön planda tutmalı.
89
5) Sadakat ve güveni zedeleyecek her türlü tutum ve davranıĢtan
uzak durmalı; doğru ve dürüst olmalı.
6) EĢin ailesiyle ilgili de kötü yorumlardan sakınmalı.
7) Zor zamanlarda her zamankinden daha çok destek vermeli.
8) AkĢamları ve hafta sonları akıllı telefonu bırakıp eĢinin
gözüne bakarak muhabbet etmeli.
9) Sevgiyi saygı ve sabırla korumak gerekir. Belli edilmeyen
sevgi ölmeye mahkûm olur. Sevdiğini söylemek, beraber vakit
geçirmek, hediyeleĢmek, rutinin dıĢına çıkıp sürpriz yapmak ve eĢin
için süslenmek ve bakımlı olmak sevgi bağını güçlendiren
faktörlerdendir.
10) Her hangi bir problem olduğunda fevri ve nefsi
davranmayıp, sabır ve teenni ile hareket edilmeli.
11) Evliliği ayakta tutan en önemli etkenlerden yatak odası / aile
hayatıyla ilgili bir takım eserler okumalı.
12) Ailede "Ben" tavrından kaçınıp, "Biz" diyebilmeli. Bunun
en önemli göstergesi de istiĢare ile hareket etmektir.
13) Aile gibi sahip olduğu nimetlerin farkında olup
Ģükredebilmeli.
Ayet Ģöyle bitiyor: O‟nun (varlığının ve kudretinin)
delillerindendir. ġüphesiz bunda düĢünen bir toplum için elbette
ibretler vardır." (Rum, 21)
Genelde Allah‟ın varlığının delili denilince hep bilim, uzay vb.
kavramlar aklımıza gelir ve onlarla açıklama yapmaya çalıĢırız. Bu
ayetten adeta Ģu dersi çıkarıyoruz; baĢka yerlere bakmayın kalbinize
bakın hiç tanımadığınız bir kimseyi (eĢinizi) sevdiniz, onun da
kalbinde size karĢı muhabbet yarattı Allah. Bu baĢlı baĢına aslında bir
mucize. Tüm bunları düĢünen kimseler için ibretler ve dersler var.
90
Böylece Allah Azze ve Celle'nin sonsuz güç ve kuvvetini görmüĢ
oluyoruz.
Öğrendiklerimiz:
1) Huzurun kaynağı ailedir.
2) Karı/koca arasındaki iffet ve muhabbet Allah‟ın varlığının
delillerindendir.
3) EĢler, kalplerinde bulunan sevgiyi; sadakat, sabır ve saygı ile
korumalıdırlar.
Yüce Rabbimiz ailelerimize huzur ve mutluluk versin.

Evlerimizi namazın kılındığı, Kur'an'ı Kerim'in okunduğu kıblegâh
evlerden bir ev eylesin. Amin.
91
22. Cüz / 1 Ayet
DÜNYA AHĠRET DENGESĠ
"Ey insanlar! Allah‟ın verdiği söz gerçektir. Dünya hayatı sakın

sizi aldatmasın, o çok aldatıcı (Ģeytan) da sakın Allah hakkında sizi
kandırmasın." (Fatır, 5)
"Ey insanlar! ġüphe yok ki Allah'ın vaadi haktır." Öldükten
sonra diriliĢ, Allah‟ın huzuruna dönüĢ gerçektir. Bunda hiçbir Ģüphe
yoktur.
"Allah'ın vaadi haktır" ifadesi Kur'an'ı Kerim'de birçok yerde
geçer.
"Ġman edip dünya ve ahiret için yararlı iĢler yapanları, içinde
ebedî kalmak üzere, altından ırmaklar akan cennetlere koyacağız.
Allah bunu hak bir söz olarak vaat etti. Söz bakımından Allah‟tan
daha doğru kim olabilir!" (Nisa, 122)
"Hepiniz dönüp O‟nun huzurunda toplanacaksınız, bu Allah‟ın
gerçek vaadidir. O, baĢtan yaratır, sonra da yaratmayı tekrar eder ki,
iman edip dünya ve ahiret için yararlı iĢler yapanları adaletle
ödüllendirsin! Ġnkâr yolunu tutmaları sebebiyle münkirlerin nasibi ise
kaynar bir içecek ve acı veren bir azaptır." (Yunus, 4)
92
"Allah‟ın vaadi gerçektir, kıyamet konusunda da bir kuĢkuya yer
yoktur” denildikçe, “Kıyamet nedir bilmiyoruz, biz bu konuda
tahminde bulunmanın ötesinde bir Ģey yapamayız, kesin bir bilgiye
sahip değiliz” dediniz." (Casiye, 32)
Ayet Ģöyle devam ediyor:
"... Dünya hayatı sakın sizi aldatmasın... "
Dünyanın kalıcı olduğunu zannedip, ahireti ve hesap gününü
unutmayın. Gerçek hayat ahiret hayatıdır.
"(Oysa onların tek gerçek kabul ettikleri) bu dünya hayatı
hakikatte sadece bir oyun ve eğlenceden ibarettir; ahiret yurduna
gelince iĢte asıl hayat odur; keĢke bunu bilselerdi!" (Ankebut, 64)
"Bilin ki dünya hayatı, bir oyun, bir eğlence, bir gösteriĢ,
aranızda bir övünme, mal ve evlâtta bir, çokluk yarıĢından ibarettir.
Tıpkı bir yağmur gibi ki bitirdikleri çiftçileri imrendirir, sonra
kurumaya yüz tutar, bir de bakarsın ki sararmıĢtır, ardından da çerçöp
haline gelmiĢtir. Ahirette ise ya çetin bir azap yahut Allah‟ın
bağıĢlaması ve hoĢnutluğu vardır. Dünya hayatı sadece aldatıcı bir
yararlanmadan baĢka bir Ģey değildir." (Hadid, 20)
"Azgınlık yapan ve dünya hayatını ahirete tercih eden kiĢi;
Cehennem iĢte onun için tek barınaktır. Rabbinin huzurunda (hesap
vermekten) korkan ve nefsine kötü arzuları yasaklayana gelince, onun
barınağı da Ģüphe yok ki cennetin ta kendisidir." (Naziat, 37-41)
Dünya ve ahiret dengesi içinde yaĢamalıyız. Tüm bu ayetlerden
dünyayı büsbütün terk etmiĢ bir halde yaĢamak anlaĢılmamalı.
Bakınız Rabbimiz ne buyuruyor:
" Allah‟ın sana verdiğinden ahiret yurdunu kazanmaya bak ve
DÜNYADAN NASĠBĠNĠ UNUTMA! Allah sana ihsan ettiği gibi, sen
de insanlara ihsanda bulun. Yeryüzünde bozgunculuk çıkarmaya
çalıĢma! ġüphesiz Allah bozguncuları sevmez.” (Kasas, 77)
93
"Dünyada ve ahirette afiyet/iyilik ver" diyenler, böyle dua
edenler ve buna göre bir hayat yaĢayanlar kazanıyor. Sadece dünyayı
isteyenlerin ise ahiretten nasibi olmuyor (bkz. Bakara, 200,201, 202).
Helal ve meĢru olduktan sonra dünyadan da kiĢinin nasiplenmesi
gerekir. Efendimiz Aleyhisselam dünya ahiret dengenin nasıl
kurulması gerektiği ile ilgili Ģu hadisi açıklayıcı olmuĢtur:
“Yiyiniz, içiniz, sadaka veriniz ve giyininiz. Ancak
kibirlenmeyin ve israf etmeyin. ġüphesiz Allah nimetinin eserini
(görüntüsünü) kulunun üzerinde görmek ister.” (Buhari, Libas 1; Ġbnu
Mace, Libas 23.)
Ayetin sonu Ģöyle bitiyor:

"... O çok aldatıcı (Ģeytan) da sakın Allah hakkında sizi
kandırmasın." (Fatır, 5)
ġeytan Allah Azze ve Celle hakkında iki türlü insanları aldatır.
Birincisi Allah affeder der, kiĢiyi günaha sevk eder. Diğeri de, "Senin
günahın çok seni Allah affetmez" diyerek ümitsizlik girdabına insanın
düĢmesini ister.
"Ey insanlar! Rabbinize saygısızlıktan sakının; hiçbir babanın
evlâdından fayda göremeyeceği, evlâdın da babasından hiçbir yarar
sağlayamayacağı bir günden korkun. Allah‟ın vaadi gerçektir. Sakın
dünya hayatı sizi aldatmasın; o, yoldan çıkarıcı da (Ģeytan) Allah
hakkında sizi aldatmasın." (Lokman, 33)
"Münafıklar onlara, “Sizinle beraber değil miydik?” diye
seslenirler. Onlar, “Evet öyleydi” derler, ama siz baĢınızı belâya
kendiniz soktunuz, fırsat kolladınız, hep Ģüphe içinde oldunuz ve
Allah‟ın emri gelip çatıncaya kadar geleceğe yönelik kuruntularınız
sizi oyaladı; bundan ötürü o aldatan (Ģeytan) da Allah hakkında sizi
kandırıp durdu." (Hadid, 14)
94
Burada kiĢi hiçbir salih amellerde bulunmadığı hatta bir takım
haramları iĢlemeye devam ettiği halde, "Allah affeder, biz de sonuçta
cennete gireriz" gibi düĢünceler Ģeytanın vesvesesinden ibarettir.
buyuruyor:
“Akıllı kiĢi, nefsine hâkim olan ve ölüm sonrası için çalıĢandır.
Âciz kiĢi de, nefsini duygularına tâbi kılan ve Allah‟tan dileklerde
bulunup durandır.” (bunu yeterli gören) (Tirmizî, Kıyâmet 25, Ġbni Mace,
Zühd 31)
Eğer kiĢi geçmiĢine canu gönülden piĢman olur, nasuh tövbesi

eder ve sonraki hayatını Rabbinin rızasına uygun yaĢarsa Allah'ın
rahmetine nail olması ümit edilir.
"De ki (Allah Ģöyle buyuruyor): “Ey kendi aleyhlerine olarak
günahta haddi aĢan kullarım! Allah‟ın rahmetinden ümit kesmeyin.
Allah (dilerse) bütün günahları bağıĢlar; doğrusu O çok bağıĢlayıcı,
çok merhametlidir.” (Zümer, 53)
Öğrendiklerimiz:
1) Dünya hayatı geçicidir.
2) Gerçek hayat ahiret hayatıdır.
3) Mü‟min dünya ahiret dengesine uygun ölçülü ve itidalli bir
hayat yaĢamalıdır.
4) Hiçbir iyi amel yapmayıp, günahlara tövbe etmeyip "Allah
affedicidir" demek kiĢiyi felakete sürükler.
5) KiĢi samimi tövbe ederek Allah'ın rahmetinden ümidini
kesmemelidir.
95
Yüce Rabbimiz okuduğumuz ayetleri anlamayı ve hayatımıza
geçirmeyi nasip eylesin. Dünyada ve ahirette afiyet ve iyilikler ihsan
eylesin. Amin.
96
23. Cüz / 1 Ayet
ATEĠSTLER, DEĠSTLER BĠR GÜN ĠSLÂM'I KABUL

EDECEKLER!
"Derler ki: “Vay baĢımıza gelenler! Bizi yattığımız yerden kim

diriltip kaldırdı? Rahmanın vaat ettiği iĢte bu! Peygamberler gerçekten
doğru söylemiĢler!” (Yasin, 52)
"Derler ki: “Vay baĢımıza gelenler! Bizi yattığımız yerden kim
diriltip kaldırdı." Öldüklerinde her Ģeyin biteceğini zanneden kâfirler,
çok ĢaĢıracaklar. Hiç beklemiyorlardı. Dünyada nefislerine kul
olmuĢlar, ahireti unutmuĢlardı. Yeniden diriliĢi inkâr ediyorlardı.
"...Rahmanın vaat ettiği iĢte bu!..." Dünyada Ġslâm'la ilgili bir
Ģeyler duymuĢlardı. Allah Azze ve Celle'nin yeniden diriliĢi vaat
ettiğini biliyorlardı. Ama hakikate dünyada gözlerini kapadıkları için
inkâr ediyorlardı.
Ayet sonunda Ģöyle buyuruyor Rabbimiz:
"... Peygamberler gerçekten doğru söylemiĢler!” (Yasin, 52).
Allah'ın elçileri doğru söylemiĢler. Dünya hayatında devamlı
ümmetlerini uyarmıĢ tebliğ ve davet yapmıĢlardı. Hep doğru
söylemiĢler, yalanlamıĢtık dünyada.
Evet, bir gün gelecek ateistler, deistler, agnostistler gibi tüm
inkâr akımları hakikati kabul edecekler. Mesele ölmeden iman
edebilmektir. O gün dünyada bir gün olursa ne mutlu! Eğer bu iman,
97
dünyada olmazsa hesap gününde olacak. Yeniden diriliĢ
gerçekleĢtiğinde, ahiretin, hesabın hak olduğunu görecekler artık inkâr
etme durumları da söz konusu olmayacak. Ama iĢ iĢten geçmiĢ olacak.
"Cennet ehli cehennem ehline, “Biz rabbimizin bize vaat ettiğini
gerçek bulduk; siz de rabbinizin size vaat ettiğini gerçek buldunuz
mu?” diye seslenir. “Evet!” derler. Ve aralarından bir duyurucu,
“Allah‟ın lâneti zalimlerin üzerine olsun!” diye bağırır"(Araf, 44)
Onların kıyamet günü Allah'a sunacakları bir mazeretleri
ol(a)mayacak. Çünkü Allah Azze ve Celle akıl verdiği, kitap ve
Peygamber gönderdiği kiĢiyi sorumlu tutmuĢtur. Ve bu durumda olan
herkes kıyamet günü hesap verecek. Ġnsana bu kadar ömür veriliyor
niye düĢünmedi? Niye kitabı okumadı? Aklı her Ģeye çalıĢırken niçin
hakikat ve anlam arayıĢında bulunmadı?
"Ġnkâr edenlere gelince, cehennem ateĢi de onlarındır. Ne
ölmelerine hükmedilir ki ölsünler ne de onlar için cehennem azabı
hafifletilir. ĠĢte inkârcılığa saplanıp kalmıĢ herkesi böyle
cezalandırırız. Ve onlar orada, “Rabbimiz! Bizi çıkar da yapmıĢ
olduklarımızdan tamamen baĢka, iyi iĢler yapalım” diye feryat ederler.
SĠZE DÜġÜNECEK KĠMSENĠN DÜġÜNEBĠLECEĞĠ KADAR BĠR
ÖMÜR VERMEDĠK MĠ? Üstelik size uyarıcı da gelmiĢti. ġimdi tadın
bakalım! Zalimlerin hiçbir yardımcısı da yoktur ! (Fatır, 36,37)
"Sûra üflenmiĢtir. Artık onlar kabirlerinden kalkıp rablerine
doğru koĢmaktadırlar. Derler ki: “Vay baĢımıza gelenler! Bizi
yattığımız yerden kim diriltip kaldırdı? Rahmanın vaat ettiği iĢte bu!
Peygamberler gerçekten doğru söylemiĢler! Olup biten yalnızca bir
ses! Ama ardından onların tamamı, birden toplanmıĢ olarak iĢte
huzurumuzdalar. Bugün hiç kimse en küçük bir haksızlığa uğratılmaz.
Sadece yapıp ettiklerinizin karĢılığını görürsünüz." (Yasin, 51-54)
YaĢadığımız dünyada Allah'ın "Kâfir" dediğine "Ateist" ;
"MüĢrik" dediğine de "Deist," diyorlar. Bu kelime oyunları ve
98
Kur'an'ın kavramlarından farklı bir söylem içinde olmak hem
kendilerine hem de yeni nesle daha cazibeli gelebiliyor. Lisede genç
"Ben deistim", Üniversite de genç "Ben ateist oldum" diye
övünebiliyor. Hiç kimse ben kâfirim veya müĢriğim demiyor. Hatta
bunları hakaret gibi görenler de oluyor.
Ateizm, Allah ve diğer inanç esaslarını inkâr ediyor.
Deizm, Allah var ama peygamber ve dini yalanlıyor.
Agnostisizm, en yaygın ve bilinen tanımıyla, tanrı veya tanrısal
varlıkların bilinemez veya varlığı ile birlikte yokluğunun da
kanıtlanamaz olduğunu savunuyor.
“Sağlam düĢüne inanç sahipleri için yeryüzünde açık kanıtlar
vardır.” (Zariyat, 20)
Daha böyle değiĢik isimlerle nice akımlar var. Aynı Ģekilde
Kur'an'ın ehli kitap dediği sapıtmıĢ ve gazaba uğramıĢ (bkz. Fatiha, 7)
Hristiyan ve Yahudiler var. Bunlarda Allah'a Ģirk koĢtular. Kitapları
da tahrif oldu. (bkz. Tövbe, 30)
Tüm bu batıl yolları Allah reddediyor, son ve hak dinin yalnızca
Ġslam olduğunu beyan ediyor. (bkz. Al-i Ġmran, 19). Ve Kur'an-ı
Kerim'in korunduğunu beyan ediyor (bkz. Hicr, 9). Her ne kadar Ġslam
dıĢı inanıĢlar içinde olanlar farklı görüĢte olsalar da en nihayetinde
ortak noktaları; Allah'a, Allah'ın istediği gibi iman etmemeleri,
kitabını ve dinini reddetmeleridir. Hâlbuki güneĢ balçıkla sıvanmadığı
gibi, elle gözler kapatılarak veya görmezden gelinerek güneĢin, ıĢığı
ve ısısı da inkâr edilemez. Kur'an'ı Kerim ise apaçık ortada ve tüm
inkârcılara meydan okumaktadır: "Yoksa onu (Kur'an'ı, Muhammed
kendisi) uydurdu mu diyorlar? De ki: “Eğer doğru söyleyenler iseniz,
haydi siz de onun benzeri bir süre getirin ve Allah‟tan baĢka,
çağırabileceğiniz kim varsa onları da yardıma çağırın." (Yunus, 38; bkz.
Bakara 23)
99
DüĢünelim! Kur'an'ı Kerim Allah'tan gelen bir vahiydir, eĢsiz
üslubu ve tesiri vardır. Okuma yazması olmayan daha öncede hiç
edebi yazılar yazamayan ve okuyamayan bir Peygamber nasıl böyle
altı yüz sayfa bir kitap yazabiliyor? Bunu kendisi uydurması mümkün
mü? Üstelik bu Kur'an'da o dönemin insanlarının bilmedikleri daha
sonra bilim adamlarının tespit ettiği nice hakikatleri beyan edecek? Bu
akla ve mantığa uygun mu? Biraz düĢünen insan imana gelmez mi?
Sadece Rasûlullah efendimizin ümmi olmasına rağmen böyle bir kitap
getirmesi bile baĢlı baĢına bir mucize ve birazcık doğruyu arayana
açık bir delildir.
Allah Azze ve Celle'nin varlığının kanıtı noktasında o kadar çok
güçlü deliller var. Ġnkâr eden ancak nefsine tabi olduğundan inkâr
eder. Onlar; "Gözümüzle görmediğimize inanmayız" derler. Hâlbuki
gözle görmedikleri halde kabul ettikleri çok konular vardır. Mesela
akılda gözle görünmez? Kalplerde bulunan sevgi veya nefrette gözle
görülmez değil mi? Tıbbi açıdan görevi vücuda kan pompalamak olan
ve görünüĢte sadece bir et parçası olan bu kalpte bulunan sevgi, aĢk,
kin, nefret, huzur, mutsuzluk gibi adeta ruha ait duygular inkâr
edilebilir mi? Daha nice örnekler; GüneĢ, ay, yıldızlar, tabiat olayları,
insanın bütün uzuvlarının farklı farklı görevlerinin olması, hayvanlar
alemi ve bu kâinatta ki ahenk ve düzen.. Daha nice nice ibretler ve
dersler. Yeter ki kiĢi gönül gözünü kapatmasın, araĢtırsın, düĢünsün...
Muhakkak geleceği nokta iman ve Ġslâm'dır.
Hz. Ġbrahim aklıyla sorgulamalar yapıp Rabbini bulmadı mı?
(bkz. Enam, 76-79). Bugün akıldan dem vurup inkâr edenler gerçekten
akıllarını kullandılar mı Ġbrahim misali? Amerika'daki bir araĢtırmacı
Kur'an'da hataları bulup yazayım diye okuyor ve imana geliyor.
Müslüman olmayan nice Hristiyanlar, Yahudiler, Ateistler... Hakikati
buluyorlar. Ġlginç bir gerçek; "Müslümandım ateist oldum" diyenlere
bakın büyük çoğunluğun Kur'an'ı tam okumadıklarını ve genellikle
bilgisiz kimselerden olduğunu göreceksiniz. Ailevi problemleri, sevgi
ihtiyaçlarının karĢılanmaması ve etrafında bir takım Müslümanların
100
yaptıkları hataları Ġslâm'a mal etmeleri onların yanlıĢ akımlara
gitmelerine neden oluyor. Diğer bir gerçek ise; Ateistlikten,
Hristiyanlıktan ve Yahudilikten Müslümanlığa geçiĢ yapanların büyük
bir oranı kendi inançlarını çok iyi bilen ve Ġslam'ı araĢtırınca ikisi
arasında kıyas yapıp hakikati bulan kimselerden oluĢuyor. Bu bile
bizlere bir hakikati göstermektedir. Yani hakkıyla arayanlar hakikati
bulabiliyor.
Ne gariptir ki, aciz insan zayıflığını görmez de, Allah'a karĢı
hadsiz bir tutum ve davranıĢ içine girer:
"Ġnsan kendisini bir nutfeden yarattığımızı görmez mi? Oysa
bak, Ģimdi o, açıktan açığa bize karĢı duran biri olmuĢtur." (Yasin, 77)
Yüce Rabbimiz birçok ayette düĢünmemizi istiyor:
"Eğer yerde ve gökte Allah‟tan baĢka tanrılar bulunsaydı
kesinlikle yerin göğün düzeni bozulurdu. Demek ki arĢın rabbi olan
Allah, onların yakıĢtırdıkları sıfatlardan münezzehtir." (Enbiya, 22)
"Ey insanlar! Öldükten sonra dirileceğinizden kuĢku
duyuyorsanız Ģunu unutmayın ki, biz sizi topraktan, sonra nutfeden,
sonra alakadan, sonra belli belirsiz et parçasından yarattık ki size
(kudretimizi) açıkça gösterelim ve biz dilediğimizin rahimlerde belirli
bir vakte kadar kalmasını sağlarız, sonra sizi bebek olarak çıkarırız ki
daha sonra yetiĢkinlik çağınıza eriĢesiniz. Ġçinizden kimi erken vefat
ettirilirken kimi de önceden bildiklerini bilmez hale gelinceye kadar
ömrün en düĢkün çağına eriĢtirilir. Öte yandan yeryüzünü kupkuru ve
cansız görürsün; üzerine yağmur indirdiğimizde ise (bir de bakarsın)
canlanıp kabarır ve her cinsten güzel bitkiler çıkarır. Bu böyledir,
çünkü Allah hakkın ta kendisidir, O ölüleri diriltir ve O‟nun her Ģeye
gücü yeter. Kıyamet vakti Ģüphe yok ki gelip çatacaktır ve Allah
kabirde yatanları diriltecektir." (Hac, 5-7)
"GüneĢ kendisine ait yerleĢik bir düzene göre (yörüngesinde)
akıp gider. Bu, çok güçlü ve her Ģeyi bilen Allah‟ın takdiridir. Ay için
101
de menziller belirledik; sonunda o, hurma salkımının (ağaçta kalan)
yıllanmıĢ sapı gibi olur. Ne güneĢin aya yetiĢip çatması uygundur ne
de gece gündüzü geçebilir. Her biri bir yörüngede yüzüp gider."
(Yasin, 38-40)
"ġüphesiz göklerin ve yerin yaratılmasında, gece ile gündüzün

birbiri peĢinden gelmesinde, insanlara fayda veren Ģeylerle yüklü
olarak denizde yüzüp giden gemilerde, Allah‟ın gökten indirip de ölü
hâldeki toprağı canlandırdığı suda, yeryüzünde her çeĢit canlıyı
yaymasında, rüzgârları ve yer ile gök arasında emre hazır bekleyen
bulutları yönlendirmesinde, düĢünen bir toplum için (Allah‟ın
varlığını ve birliğini ispatlayan) birçok ayetler (deliller) vardır.”
(Bakara, 164)
Kur'an-ı Kerim'de insanı düĢünmeye sevk eden çok ayetler

vardır. Bugün Kur'an'ın sadece abdest namaz gibi ibadetle ilgili
ayetlerden oluĢtuğunu zanneden çok kiĢiler var. Doğrusu Kur'an'ı
Kerim'de en çok Allah ve diğer inanç esaslarına, yeniden diriliĢe ve
özellikle kâinattan örnekler verilerek tefekküre ve imana davet eden
"Kevni ayetler" dediğimiz ayetler çok daha fazladır.
Fakat Okumuyoruz!
Okusak Yüce kitabımızda neler var neler..
Bir genç kardeĢim tövbe edip namaza baĢlamıĢtı. Bu arada tefsir
okuyordu. Bir yıl sonra dedi ki: "Hocam ben bu Kur'an'ı Kerim'i
sadece namazdan, oruçtan Ġbadetlerden bahseder zannederdim. Meğer
hayatımızın içinde her konuda Rabbimizin ayetleri varmıĢ.
Ekonomiden tutun da karĢı cinsle iletiĢime varıncaya kadar;
arıların bal yapmasından tutun da, insanın yaratılıĢ serüvenine;
komĢularımızla muamelemizden tutun da, çocuk eğitimine varıncaya
kadar yaĢamımızda karĢılaĢtığımız her konu Kur'an'ı Kerim'de var.
23. cüzden Yasin Suresinin 52. Ayetinin tefsirini anlamaya
çalıĢtık. Hatim okurken Ramazan'da, Yasin Suresi gelince bir hüzün
102
kaplar kalbimizi. Biliriz ki Ramazan'ın son günlerindeyiz, biliriz ki
Kur'an'ı Kerim'in sonuna yaklaĢıyoruz. Rasûlullah efendimiz: "Yâsin,
Kur'ân'ın kalbidir. Allah'ı ve ahiret gününü arzu ederek Yâsin okuyan
kimsenin geçmiĢ günahı affedilir. Onu ölülerinize okuyunuz." (Ebû
Davud Cenâiz 20; Ġbn Mace, Cenâiz 4; Ġbn Hanbel, Müsned V, 26, 27)
buyuruyor.
Bizim kültürümüzde Yasin Suresi çok okunur. Kimi her gün,
kimi her hafta cuma geceleri, kimi mübarek gecelerde, kimi cenazede
ve taziyede. Yasin suresini okumayan yoktur hemen hemen. Bunların
hepsi güzel okunmalı da. Çünkü anlamını bilmeden de kiĢi Kur'an'ı
Kerim'i okuduğu zaman ibadet sevabı alır, her harfine on sevap verilir,
kalbe huzur gelir.
Lakin sadece burada kalırsak uygun olmaz. Yani Yasin suresinin
anlamını, meal ve tefsirini okumadığımızdan dolayı Yasin suresinin
mesajından mahrum kalmıĢ oluruz. Hâlbuki Yasin suresinin altı
sayfası da nice derslerle dolu bir suredir. Kur'an'ın hak olduğundan,
ölülerin diriltilmesinden, üç elçinin bir kavmi imana çağırması onların
ise reddetmelerinden ve aralarından bir adamın da uyarması neticesi
onu Ģehit etmelerinden, ölü toprağın dirilmesinden, meyvelerden,
geceden, gündüzden, güneĢten, aydan ve gemiden bahseder Yasin
suresi.
Daha nelerden bahsedilmez ki Yasin suresinde; cennet ehline
verilen nimetlerden, dünyada inkâr edenlerin kıyamet günü ağızlarına
bir gem vurulmasından ve onların uzuvlarının konuĢmasından,
hayvanlardan, Allah‟ın gücünün ve kuvvetinin sonsuzluğundan
bahsedilir.
Niye okumayalım ki Kur'an'ı Kerim'i? Âlimlerimiz gecelerini
gündüzlere katıp yüzlerce tefsir yazmıĢken? Bize hazır sunulan
sofraya niye oturmayalım? Biraz az oynarız telefonla, biraz az gezeriz,
biraz az boĢ iĢlerle uğraĢırız! Gerçek haberler burada, her akĢam
ilgiyle takip ettiğimiz haberlere televizyondan heyecanla baktığımız
103
kadar, büyük haberler veren kitabımızı da okuyor muyuz? (bkz. Sad,
67,68)
Öğrendiklerimiz:
1) Dünya da inanç esaslarını inkâr edenler, ahirette piĢman
olacaklar.
2) Ġslam‟ın esası gayba iman olmasına rağmen nice akli deliller
kiĢinin Müslüman olmasına vesile olmalıdır.
3) Bazı kimselere ilmi ve akli olarak deliller getirseniz de iman
etmezler. Buna “Ġnad-i Küfür” denir.
Yüce Rabbimiz Kur'an'ı Kerim'i hem yüzünden hem de tefsirden
okuyarak tefekkür edebilmeyi ve yaĢamayı nasip eylesin. Amin.
104
24. Cüz / 1 Ayet
ĠSTĠKAMET ÜZERE OLABĠLMEK
"Rabbimiz Allah‟tır” deyip de dosdoğru çizgide yaĢayanlar, iĢte

onların üzerine melekler Ģu müjdeyle inerler: “Korkmayın,
kederlenmeyin, size vaat olunan cennetle sevinin!" (Fussilet, 30)
Rabbim Allah'tır demek, hayatımın her alanında Allah'ın
kuralları ve ölçüleriyle hareket ederim demektir. Bu boĢ bir iddia
olamaz, olmamalı.
Düğünümden eğlenceme; ibadetimden ekonomime yaĢamın
içinde ne varsa hepsini Rabbimin rızasına uygun yapmaya çalıĢırım
demektir. Yaratıcı, rızık verici ve yaĢatıcı olarak Allah'ı görmekle
beraber; O'nu kanun, kural ve düzen belirleyici olarak da görmektir,
"Rabbim Allah" demek.
Peygamberimiz "Rabbimiz Allah'tır deyip sonra dosdoğru
olanlara ise melekler inerler ve 'korkmayın üzülmeyin' derler. 'Size
vaat edilen Cennet'le sevinin" (Fussilet, 30) ayetini okudu ve Ģöyle
buyurdu: "Herkes' Rabbimiz Allah'tır' der; sonra da çoğu inkâra sapar.
Kim bu söz üzere ölmüĢse, iĢte o dosdoğru olanlardır (Tirmizî, Tefsir,
3).
105
Ebû Amr (veya Ebû Amre) Süfyân Ġbni Abdullahradıyallahu anh
Ģöyle dedi:
- Yâ Rasûlallah! Bana Ġslam‟ı öylesine tanıt ki, onu bir daha
senden baĢkasına sormaya ihtiyaç hissetmeyeyim, dedim.
Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem:
- “Allah‟a inandım de, sonra da dosdoğru ol!” buyurdu (Müslim,
Ġmân 62; Tirmizî, Zühd 61).
Efendimiz, peygamberlik birikimi ve cevâmiü‟l-kelim (az sözle

engin manalar dile getirme) özelliği ile bu zorlu isteği, “Allah‟a
inandım de, sonra dosdoğru ol” diye iki cümlecikle cevaplamıĢtır.
Tevhid ve istikamet (doğruluk) olarak da açıklanmaktadır.
Ayette "..Sonra dosdoğru olanlar..." buyruluyor. Dosdoğru
olmak kolay değil! Her alanda herkese dürüst, doğru olabilmek.
Sözünde, iĢinde ve özünde doğru olmak. En yakınlarından en uzağa
kadar herkese karĢı dürüst olmak. En baĢta Rabbine karĢı itaatte
dosdoğru olmak sonra da insanlara karĢı sorumluluklarda dosdoğru
olabilmek. Kalbin, dilin, fiillerin doğru olması. Ve bu istikameti ömür
boyu devam ettirebilmek.
Ġstikamet üzere yaĢamak, fevkalâde dikkat ve gayret ister. Yine
de tam olarak baĢarılamayabilir. Nitekim Fussilet sûresi‟nin 6.
ayetinde “...Hepiniz Allah‟a giden doğru yolu tutun, O‟ndan
bağıĢlanmak dileyin...” buyurulmuĢtur. Buradaki mağfiret isteme
tavsiyesi, istikametteki kusurlarla ilgilidir. Bir hadîs-i Ģerîfte de Hz.
Peygamber “Tam anlamıyla baĢaramazsınız ya, siz (yine de) dosdoğru
olun!” (Ġbni Mâce, Tahâret 4; Dârimî, Vudû 2; Muvatta‟, Tahâret 36)
buyurmak suretiyle doğruluğun ne kadar zor olduğunu dile getirmiĢ,
buna rağmen dürüstlükten asla vazgeçilmemesi gerektiğini de
bildirmiĢtir. Zira meĢhur kâidedir; “Tamamı elde edilemeyenin
tamamı terkedilmez.”
106
Kalp tüm bedenin yönetim merkezidir. Rasûlullah Sallallahu
Aleyhi ve Sellem Efendimiz Ģöyle buyuruyor: "... Vücutta öyle bir et
parçası vardır ki o, iyi (doğru ve düzgün) olursa bütün vücut iyi
(doğru ve düzgün) olur; o bozulursa bütün vücut bozulur. Bilin ki! O,
kalptir.” (Buhârî, Îmân, 39)
"Testinin içinde ne varsa, dıĢına o sızar" der ehli hikmet. Bu
anlamda kalp iyi olursa azalardan da iyi haller zuhur eder. Dil en
önemli uzuvlarımızdandır. Onun doğruluğu ve eğriliği de diğer
organların tavırlarına tesir eder. Nitekim bir hadis-i Ģerifte, “Kalbi
dürüst olmadıkça kulun imanı doğru olmaz. Dili doğru olmadıkça da
kalbi doğru olmaz.” (Ahmed b. Hanbel, Müsned III, 198) O halde özüyle
sözüyle dosdoğru olmak gerekmektedir. Peygamberimiz‟in “Allah‟a
inandım de, sonra da dosdoğru ol!” tavsiyesinin manası budur.
Safvan bin Süleym‟den (radiyallahu anh) rivayet edilmiĢtir. Dedi
ki: Rasulullah‟a (sallallahu aleyhi ve sellem) soruldu ve: “Ey Allah‟ın
Resulü! mü‟min korkak olur mu?” denildi. Resulullah sallallahu
aleyhi ve sellem: “Evet!” buyurdular.
“Peki, cimri olur mu?” denildi, yine: “Evet!” buyurdular.
Yine: “Peki yalancı olur mu?” denildi. Bu sefer: “Hayır!”
buyurdular.” (Muvatta, ġuab-ül Ġman)
"Rabbimiz Allah‟tır” diyen sonra da devamlı bu söze uygun
yaĢayanlara ne bir korku vardır ne de onlar üzüntü çekeceklerdir. ĠĢte
bunlar, yaptıklarının karĢılığı olarak içinde devamlı kalmak üzere
cennetliklerdir." (Ahkaf, 13,14)
"Senin yanında hak yola dönenlerle birlikte, sana buyurulduğu
gibi dosdoğru ol! Siz de azıp sapmayın. Allah, yaptıklarınızı çok iyi
görmektedir." (Hud, 112)
107
Rivayete göre Resûlullah kendisine uygulanması bundan daha
zor gelen bir ayet inmediğine iĢaret etmek üzere, “Hûd süresi ve
kardeĢleri beni ihtiyarlattı” buyurmuĢtur. (Tirmizî, Tefsîr, 56/3297;
Kurtubî, IX, 107)
"Melekler inerler, 'korkmayın' derler. Mücahit dedi ki: Ölümleri

halinde melekler üzerlerine inerek ahirette karĢınıza çıkacaklardan
korkmayın." Üzülmeyin", dünyada geride bıraktığınız çocuk, aile, mal
yahut borç kadına üzülmeyin, sizin yerinize biz onlara bakacağız ve
"Size vaat ondan cennetle sevinin diye inerler." Böylelikle kendilerini
artık kötülüğün gidip (geride kalıp) hayrında elde edilmiĢ olduğu
müjdesini verirler (Ġbn-i Kesir Tefsiri Muhtasar).
"Bilesiniz ki Allah dostlarına asla korku yoktur; onlar üzüntü de
çekmeyecekler. Onlar ki, iman etmiĢler ve takvaya ermiĢlerdir, iĢte
onlara hem bu dünya hayatında hem de ahirette müjdeler olsun!
Allah‟ın sözlerinde değiĢme olmaz; (öyleyse) en büyük kazanç
budur." (Yunus, 62,63,64)
“Ve sana yakîn (ölüm) gelinceye kadar Rabbine ibadet et!” (el-
Hicr, 99)

buyuruyor:
“KiĢi yaĢadığı hâl üzere ölür ve öldüğü hâl üzere haĢrolunur.”
(Müslim, Cennet, 83; Münâvî, V, 663)
Öğrendiklerimiz:
1) Allah'ın kurallarına göre yaĢayanlara büyük müjdeler vardır.
2) Ġstikamet üzere olabilmek Müslüman için en önemli
meseledir.
108
3) Mü‟min kimseye ölüm gelirken bile kendisine verilen
telkinlerle rahatlayacak; üzülmeyecek ve mahzun olmayacaktır.
Yüce Rabbimiz, "Rabbim Allah'tır" deyip, dosdoğru bir hayat
yaĢayabilmeyi nasip eylesin. Ġmanla yaĢayıp imanla ölmeyi nasip
etsin. Amin.
109
25. Cüz / 1 Ayet
NEFSĠNĠ ĠLAH EDĠNENLER!
"Nefsinin arzusunu ilâh edinen, Allah‟ın; (hâlini) bildiği için

saptırdığı ve kulağını ve kalbini mühürlediği, gözüne de perde çektiği
kimseyi gördün mü? ġimdi onu Allah‟tan baĢka kim doğru yola
eriĢtirebilir? Hâlâ düĢünüp ibret almayacak mısınız?" (Casiye, 23)
Bu ayetin ilk bölümü, Furkan Suresi 43. Ayetin ilk bölümünde
de geçiyor: "Bayağı arzularını tanrılaĢtıran kiĢiyi gördün mü? ġimdi
sen, bu adamı da doğru yola getirmekle yükümlü olabilir misin?"
Bir takım insanlarda kendi nefsini ön plana çıkarıp, "Ben
özgürüm, istediğimi yaparım" söylemi vardır. Aslında bu söz askıda
kalan gerçekliği olmayan bir sözdür. "Ben özgürüm dilediğim gibi
yaĢarım" diyen kimseye; "Hadi öyleyse özgürlüğünü göster ve bundan
sonraki hayatında hiç uyuma, yemek yeme ya da üç gün boyunca uyu
ya da sınırsız yemek ye" dediğinizde bunun mümkün olmadığını
söyler. Aciz ve zayıf insan Allah Azze ve Celle'nin tabiat kurallarına
ister istemez uymak zorunda olduğunu kabul eder. Fakat iradesine
bağlı konularda kendisini yaratan ve yaĢatan rabbinin yönetimini bir
türlü kabul edemez.
Ġman, bilgi, amel ve ahlak gibi hayatının merkezinde olan
mevzularda kendi gibi aciz olan beĢerin sözlerini rehber edinir de,
ilahi vahye bir türlü kulak asmaz. Bunun doğal bir sonucu olarak da
nefsinin arzu ve hevesleri doğrultusunda bir hayat anlayıĢında olur.
110
Canı ne isterse onu yapar, günahların dünya ve ahiret cihetinden
zararını düĢünmez. O sadece nefsinin anlık tatmin olmasını ister, lakin
nefis hiçbir zaman tatmin olmayıp hep bir adım ötesini isteyecektir.
Neticede tamamıyla nefsini aĢırı yücelten ve önceleyen, adeta onu ilah
edinmiĢ bir insan ortaya çıkar.
Bu durumu Yüce Rabbimiz Ģöyle anlatıyor;
ُٔ‫ْد ٍَ ِِ اذَّ َخزَ ا ِٰى َٖ ُٔ ٕ َٰ٘ي‬
َ ‫اَفَ َشاَي‬
"HEVA VE HEVESĠNĠ ĠLAH EDĠNENĠ GÖRDÜN MÜ? /
ARZULARINI TANRI YERĠNE KOYANI GÖRDÜN MÜ? /
BAYAĞI ARZULARINI TANRILAġTIRAN KĠġĠYĠ GÖRDÜN
MÜ?" ( Furkan 43; Casiye 23)
Rabbimizin her konuda çizdiği sınırlar bizim iyiliğimiz içindir.
Sınır tanımayanlar ve meĢru dairenin dıĢına çıkanlar kendi nefislerine
zulmetmiĢ olurlar. Sadece bu aĢırılık kendi nefisleriyle sınırlı kalmaz
baĢkalarına da zulmetmeye baĢlarlar ve neticede yeryüzünde fitne
çıkar.
Ġnsanları yaratan ve yaĢatan Allah Azze ve Celle, onların nasıl
gerçek huzuru bulacaklarını da en iyi bilendir. Bunun için O'na teslim
olabilmek, güvenmek ve tefekkür etmek gerekir. Biraz
düĢündüğümüzde yüce Rabbimizin bizler için çizdiği sınırların aslında
ne kadar hayırlı iyi ve güzel olduğunu anlıyoruz.
Temeli iffet ve güvene dayalı evliliğin, abdest, namaz, oruç ve
zekât gibi ibadetlerden tutunda içtimaı hayata varıncaya kadar Ġslam'ın
tüm emir ve tavsiyelerinin ne kadar tatmin edici olduğunu ve meĢru
yolda yürümenin ne kadar mutluluk getirdiği idrak ediyoruz. Bunun
tam tersi olan Ģirkin, fıskı fucur dediğimiz her türlü Allah'ın yasak
kıldığı içki, zina, kumar ve faiz gibi haramların insanı felaketlere
sürüklediğini bu vesile ile yuvaların yıkıldığını, trafik kazalarının,
adam yaralama ve cinayetlerin olduğunu görüyoruz. Bu hakikatleri
111
görmemek ve anlayamamak için direnen insanlara açmaktan baĢka
çaremiz kalmıyor! Rabbim onlara da hidayet versin.
Kur'an'ı Kerim ve Rasûlullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem
Efendimiz insanlık için bir hidayet kaynağı ve rehber olarak
gönderilmiĢtir. Kul, hayata bakıĢını bilgi ihtiyacını, inancını ve yaĢam
tarzını bu ölçüleri dikkate alarak oluĢturursa gerçek huzuru bulur. ĠĢte
burada "Huzur Ġslam'dadır" sözünün hikmeti ortaya çıkıyor. Gerçekten
de vahye teslim olan ve o doğrultuda yaĢayan kimse gerçek huzuru ve
mutluluğu yakalıyor. Eğer mutluluk, zenginlik makam vb. dünyevi
ölçülerle mümkün olsaydı bu nimetlere sahip kiĢilerde bunalım ve
intihar olabilir miydi? Ruhu aç olan insanı hiçbir Ģey mutlu
etmeyecek, sadece geçici bir haz verecektir. Ama nefsini terbiye
yolunda olan Rabbime yönelen kul gerçekten imanın verdiği huzuru
yakalayacaktır.
Ayet Ģöyle devam ediyor: "... Allah‟ın; (hâlini) bildiği için
saptırdığı ve kulağını ve kalbini mühürlediği, gözüne de perde çektiği
kimseyi gördün mü? ġimdi onu Allah‟tan baĢka kim doğru yola
eriĢtirebilir? Hâlâ düĢünüp ibret almayacak mısınız ?" (Casiye, 23)
Bu ifade iki Ģekilde yorumlanmıĢtır:
1) Heveslerini ilahlaĢtırdığı için, bilgisi o kimseye bir hidayet
aracı olamamıĢ tam tersine onu da onu daha da saptırmıĢtır. Nitekim
Casiye 17. Ayette de kendilerine gelen bilgiden sonra sapanlardan söz
edilmiĢtir.
2) Allah o kimsede hidayeti kabul edecek bir hal bulunmadığını
bildiği için hidayet vermemiĢtir.
Sonuç olarak kul, Allah'tan gelen bu yüce kitabı ciddiye
almadığında, bilgiyi okumadığında ve üzerinde düĢünmediğinde,
hidayeti istemediğinde batıl yollara sapması kaçınılmaz olur.
112
"Kim rahmanın zikrine karĢı körlük ederse (Allah‟ın mesajını
Kur'an'ı görmezden gelen kimseye) bir Ģeytan tahsis ederiz; artık bu
onun arkadaĢıdır. ġeytanlar onları yoldan çıkarır; onlar ise kendilerini
doğru yolda sanırlar" (Zuhruf 36, 37)
"Kendisine Allah‟ın ayetleri okunurken iĢitip de sonra
büyüklenerek iĢitmemiĢçesine inkârda ısrar eden her bir günahkâr
iftiracıya yazıklar olsun! Bu sebeple göreceği ağır azabı ona bildir.
Ayetlerimiz hakkında bir parça bilgi sahibi olunca hemen onu alay
konusu yapmakta. ĠĢte bu gibiler için alçaltıcı bir azap vardır." (Casiye,
7,8,9)
"KuĢkusuz sen istediğini hidayete erdiremezsin. Ama Allah

dilediğini hidayete erdirir ve hidayete erecek olanları en iyi O bilir."
(Kasas, 56)
Allah Teâlâ, peygamber ve kitap gönderdikten sonra tercihini

ısrarla inkâr yönünde kullananları zorla doğru yola iletmez; bilâkis
onları kendi irade ve tercihleriyle baĢ baĢa bırakır; gerçeği araĢtırıp
tercihini o yönde kullanmaya çalıĢanlara yardım ederek onları doğru
yola iletir (Diyanet Vakfı Meali Açıklamalı).
Allah‟ın hidayet ve yardımının, fıtratı bozulmamıĢ insanı doğru
yola ileteceği, hidayete erdireceği; sapanların ise kendi iradeleriyle
Allah emrine karĢı geldikleri, irĢadına sırt çevirdikleri, nefislerine
uydukları için saptıkları ayette açıkça anlatılmıĢtır: “...Onunla ancak
emrine karĢı gelenleri saptırır.” (Bakara, 26. Ayet Tefsiri / DĠB Tefsiri)
Hidayet isteyene Allah, hidayet yollarını göstermekte ve tüm
kapıları açmaktadır. Ġnsanın ise Allah'ın vahyinden yüz çevirip, sonra
da "Allah dileseydi bana hidayet verirdi" demesi kıyamet günü
mazeret olabilir mi? (bkz. Nahl, 35)
Akıl verdiği kullarına Mevla Teâlâ, Kur'an'ı Kerim ve
Peygamberimizi göndermiĢtir. Tüm bunlar insan için artık mazeretin
kalmaması demektir.
113
Öğrendiklerimiz:
1) Gerçek özgürlük Allah'a kullukla baĢlar.
2) Allah‟a kul olmayan birçok Ģeyin kulu olur, en baĢta nefsinin
kulu olur.
3) KiĢi helal haram sınırı gözetmeksizin, arzularının isteği
doğrultusunda bir hayat yaĢamaya baĢladığında nefsinin kulu olmuĢ
olur.
4) Hidayet yolu, kalbi ilahi vahye yani Kur'an'ı Kerim'e açmakla
baĢlar.
Yüce Rabbimiz nefsinin kulu ve kölesi olan kimselerden
eylemesin. Nefsinin yanlıĢ isteklerine 'hayır' diyebilen ve Rabbe
kullukla gerçek özgürlüğe kavuĢan kimselerden eylesin. Amin.
114
26. Cüz / 1 Ayet
GIYBET YAPMAYANLARDAN OLABĠLMEK!
‫اىظ ِِّ اِثْ ٌٌ َٗ َْل‬

َّ ‫ط‬ َ ْ‫اىظ ِِّؗ ا َُِّ تَع‬ َّ ٍَِِ ً ‫اجرَِْثُ٘ا َم ٖثيشا‬ ْ ‫يََٓا اَيُّ َٖا اىَّ ٖزيَِ ٰا ٍَُْ٘ا‬ 
ِٔ ‫ة ا َ َحذُ ُم ٌْ ا َ ُْ يَأ ْ ُم َو ىَ ْح ٌَ ا َ ٖخي‬ ُّ ‫ع ُن ٌْ تَ ْععاًٍؕ اَيُ ِح‬ ُ ‫س٘ا َٗ َْل يَ ْغرَةْ تَ ْع‬ َّ ‫ذ َ َج‬
ُ ‫س‬
ٌٌ ‫اب َس ٖحي‬ ٌ ٘‫ّٰللا َ ذ َ َّـ‬ ‫ٍَيْرا ً فَ َن ِش ْٕر ُ ٍَُُ٘ٓؕ َٗاذَّقُ٘ا ه‬
‫ّٰللاٍَؕ ا َُِّ ه‬
"Ey iman edenler! Zannın birçoğundan sakının. Çünkü zannın

bir kısmı günahtır. Birbirinizin kusurunu araĢtırmayın. Birbirinizin
gıybetini yapmayın. Sizden biriniz, ölmüĢ kardeĢinin etini yemekten
hoĢlanır mı? ĠĢte bundan tiksindiniz. Allah'tan korkun. Muhakkak ki
Allah tövbeleri kabul edici ve merhamet edicidir." (Hucurat, 12)
“EY ĠMAN EDENLER!"
Kur‟an-ı Kerîm'de seksen dokuz yerde geçen “Ey iman edenler”
ayetiyle kâinatın yaratıcısı yüce Allah (c.c.) inananlara özel olarak
hitap etmiĢtir. Bu nida biz Müslümanlar için büyük bir Ģeref ve onur
olmakla beraber sorumluluk da yüklemiĢtir.
Ġbn Mes‟ud bu ifade ile ilgili olarak Ģunları söyler: “Yüce
Allah‟ın “Ey iman edenler” çağrısını duyduğum zaman kulaklarını aç
ve onu can kulağıyla dinle. Çünkü bu çağrıdan sonra O, ya hayırlı bir
iĢi sana emrediyordur, ya da seni kötü bir Ģeyden sakındırıyordur.”
(Suyuti, el-Ġtkân: II,43)
Cafer es-Sadık Ģöyle der: “Bu hitap, sevgilinin sevgiliye

sesleniĢidir. Bunu bilen kimse bu hitaptan sonra gelen ilahi emir ve
115
ibadetlerde yorgunluk hissetmez, aksine onlardan haz ve lezzet
duyar.” (Âlûsi, Rûhu‟l-Beyân)
"ZANNIN BĠRÇOĞUNDAN SAKININ, ÇÜNKÜ ZANNIN
BĠR KISMI GÜNAHTIR."
Hüsn-ü Zan: Her Ģeyi iyiye yorma, her Ģeyin iyi tarafını
görmedir.
Su-i Zan: Bunun tam tersidir. Bu zanna örnek verelim. Ġki
arkadaĢ bir köĢe baĢında durmuĢ, karĢıdan sallanarak gelen ve elinde
de gazete kâğıdına sarılı bir ĢiĢe olan bir adam görüyorlar, birisi Ģöyle
diyor: “Adama bak, meyhanede içmiĢ, doyamamıĢ eline bir ĢiĢe almıĢ
içmeye devam ediyor.” Diğer arkadaĢ ise: “Adam akĢama kadar
ayakta yorgun düĢmüĢ, akĢam da çocuğuna süt götürüyor.” Bu
arkadaĢlardan ikisi de o Ģahsı içerken görmediler. Birisinin ki “Hüsn-ü
zan” diğerinin ki ise “Su-i zan”dır. Hüsnü zanda bulunan devamlı
sevap alır. Su-i zan da bulunan ise dediği doğru olsa bile günaha girer.
Çünkü gözü ile görmediği bir konuda karar vermiĢtir (ġifa Tefsiri:
7/209).
Hz. Ömer (r.a.) demiĢtir ki: “Mü‟min kardeĢinin söylediği bir

sözü, hayra yorumlayabiliyorsan, sakın o söz hakkında hayırdan baĢka
bir zanda bulunma.” (Muhtasar Ġbn Kesîr: 3/364)
“BĠRBĠRĠNĠZĠN KUSURLARINI ve MAHREMĠYETLERĠNĠ
ARAġTIRMAYIN"
Sehl b. Abdullah Ģöyle buyurmuĢtur: “Kim gıybetten kurtulmak
isterse baĢkaları hakkında zan besleme kapılarını kendisine kapatsın.
BaĢkaları hakkında zanda bulunmaktan kurtulan kimse baĢkalarının
kusurlarını araĢtırmaktan kurtulur. Birilerinin ayıp ve kusurlarını
araĢtırmaktan kurtulan kimse gıybetten kendisini kurtarır. Gıybet
etmekten korunabilenler yalancılıktan kurtulurlar. Yalancılıktan
kurtulanlar baĢkalarına iftira etmekten kurtulurlar.”
116
Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem Ģöyle buyurdu:
"Zandan sakınınız. Çünkü zan (yersiz itham), sözlerin en yalan
olanıdır. BaĢkalarının konuĢtuklarını dinlemeyin, ayıplarını
araĢtırmayın, birbirinize karĢı öğünüp böbürlenmeyin, birbirinizi
kıskanmayın, kin tutmayın, yüz çevirmeyin. Ey Allah'ın kulları!
Allah'ın size emrettiği gibi kardeĢ olun. Müslüman Müslümanın
kardeĢidir: Ona haksızlık etmez, onu yardımsız bırakmaz, küçük
görmez. (Göğsüne iĢaret ederek) Takva buradadır, takva buradadır!.
KiĢiye, Müslüman kardeĢini hor görmesi kötülük olarak yeter.
Müslümanın her Ģeyi, kanı, namusu ve malı Müslümana haramdır.
ġüphesiz ki Allah, sizin bedenlerinize, görünüĢünüze ve mallarınıza
değil, kalplerinize kıymet verir. Birbirinize haset etmeyin, kin
tutmayın. BaĢkalarının ayıplarını araĢtırmayın, konuĢtuklarını
dinlemeyin, müĢteri kızıĢtırmayın. Ey Allah'ın kulları! KardeĢ olun."
(Buhâri, Edep, 58; Müslim, Birr 30)
“BĠRBĠRĠNĠZĠN GIYBETĠNĠ YAPMAYIN. HERHANGĠ

BĠRĠNĠZ ÖLÜ KARDEġĠNĠN ETĠNĠ YEMEKTEN HOġLANIR MI?
BUNDAN TĠKSĠNDĠNĠZ"
Bu ürkütücü temsile dikkatle bakın; bu temsil üslup ve beyanı
açısından bütün tasvir ve beyanlardan üstündür. Gıybetin çirkinlik ve
Ģenaati için Ģöyle bir misal verilmiĢtir. Bir kimse ölü kardeĢinin cesedi
önünde oturduğunda ondan bir parça et koparıp yemiĢ gibi oluyor.
Ayet-i Kerime gıybet etmeyi insan tabiatının nefretini mucip bir
Ģekilde tasvir ediyor, Ģöyle ki:
1- Önce bu insan etidir, hayvan eti değildir.
2- Etini koparıp yediği insan, kendi kardeĢidir.
3- Bu et, bir ölünün etidir. Bu ne feci bir temsildir ki; sanki
gıybet edenin gırtlağını kesiyor! (Ġmam Taberî, Taberi Tefsiri: 5/2289)
Bu ayet gıybetin adiliğini öyle bir benzetme ile anlatmıĢtır ki,
gıybetin çirkinliği bundan daha etkili bir Ģeyle ifade edilemez. Yani
117
sizden biri, ölü kardeĢinin etini yemek ister mi? Tabii olarak bundan
hoĢlanmadığınız gibi dinin emrine uyarak gıybetten hoĢlanmayın.
Çünkü gıybetin cezası, ondan daha Ģiddetlidir. Yüce Allah gıybet
etmeyi ölü halde bulunan kardeĢin etini yemeğe benzetti. Bırakın
kardeĢ olmasını, bırakın ölü halde bulunmasını, insan, insan eti
yemekten hoĢlanmayınca, onun gıybetten de bu Ģekilde veya daha
fazla hoĢlanmaması gerekir.” (M. Ali es-Sabuni, Safvetü‟t Tefâsîr:6/145)
“ALLAH‟A KARġI GELMEKTEN SAKININ."
Kur‟an‟da geçen bütün ayetlere iman etmek, hayata bakıĢı ve
yaĢam tarzını O‟na göre belirlemek Müslüman olmanın gereğidir.
Olayları muhakeme etme yeteneğine sahip olan mü‟min, bu büyük
günahtan son derece sakınmalı, Allah-u Teâlâ‟dan korkmalıdır.
Allah‟ın “gıybet etmeyin” emrine “iĢittik itaat ettik” Ģeklinde cevap
vererek yüce yaratıcıya bağlılığını sözlü ve fiili olarak göstermelidir.
“ġÜPHESĠZ ALLAH TEVBEYĠ ÇOK KABUL EDENDĠR,
RAHMETĠ SONSUZDUR.”
Allah-u Teâlâ öyle çok tövbe kabul eder ki, tövbe ile her günahı
affedebilir. Hiçbir günahkârın tövbe ile affolunmayacak bir günahı
düĢünülemez. Tövbeyi kabulde çok fasih‟tir. Öyle ki tövbe eden bir
günahkârı hiç günah yapmamıĢ gibi kabul edip, rahmetiyle mutlu
kılar. Böyle tövbeyi kabul, rahmetinin eseri olduğu gibi gıybetten,
kötü zandan, kötü ahlâktan yasaklaması da rahmetinin
eseridir.” (Elmalılı M. Hamdi Yazır, Hak Dini Kur‟an Dili: 7/211)
OkumuĢ olduğumuz Hucurat Suresi 12.ayet günümüzde belki de
en çok sınıfta kaldığımız bir konuyu beyan ediyor. Gıybet bugün çok
rahat iĢlediğimiz, dikkate almadığımız bir günah olarak topluma
yayılıyor maalesef. Hâlbuki kıyamet günü tüm konuĢmalarımızdan
hesaba çekileceğiz.
118
Rabbimiz Ģöyle buyuruyor: “Ġnsan hiçbir söz söylemez ki onun
yanında (yaptıklarını) gözetleyen (ve kaydeden) hazır bir melek
bulunmasın.” (50 Kâf: 18)
Gıybet sadece dille değil, jest ve mimiklerle de olabiliyor:
Hz. AiĢe (r.anha) diyor ki: “Ben yine bir kimsenin durumunu
taklit ederek hikaye etmiĢtim bunun üzerine Peygamber (s.a.v):
“Bana dünyayı verseler ben yine de bir insanı hoĢlanmayacağı
bir Ģekilde taklit edip anmayı asla sevmem.” buyurdu (Ebû Davûd, Edeb:
40, Tirmizî, Kıyamet: 51).
"Ġnsanları arkadan çekiĢtirmeyi, yüzlerine karĢı da el, kaĢ, göz

iĢaretleriyle alay etmeyi âdet hâline getiren her bir kiĢinin vay hâline!"
(Hümeze, 1)
Dille yapılan günahlar diğer uzuvlara göre daha çoktur. Gıybet,

yalan, iftira, dalga geçmek, kalp kırmak vb. günahlar kul hakkıdır.
Rasûlullah (s.a.v.): “Müflis kimdir biliyor musunuz?” diye
sordu. Ashab: “Bizim aramızda müflis parası ve malı olmayan
kimsedir.” dediler. Rasûlullah (s.a.v.): “ġüphesiz ki ümmetimin
müflisi; kıyamet günü namaz, oruç ve zekât sevabıyla gelip, fakat
Ģuna sövüp, buna zina isnâd ve iftira yapması, Ģunun malını yiyip,
bunun kanını döküp, falanı dövüp, bu sebeple iyiliklerinin sevabı Ģuna
buna verilen ve üzerindeki kul hakları bitmeden sevapları biterse, hak
sahiplerinin günahları kendisine yükletilip sonra da cehenneme atılan
kimsedir.” buyurdular (Müslim, Birr: 59; Tirmizî, Kıyamet: 2).
Gıybet yapılan meclislerden uzak durmak ve bunu alıĢkanlık
haline getirenleri uyarmak gerekir. Bizim bulunduğumuz bir mecliste
baĢkasının gıybeti yapılırsa savunmak en uygunudur:
Ebû‟d Derda (r.a.)‟den rivayet edildiğine göre, Rasûlullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem Efendimiz Ģöyle buyurdu:
119
“Kim, Müslüman kardeĢinin Ģeref ve haysiyetini onu gıybet
edene karĢı (yokluğunda) müdafaa ederse, Allah da kıyamet günü o
kimseyi cehennem ateĢinden korur.” (Buhârî, Edeb: 34; Müslim, Birr: 17)
Dünyada helalleĢmek gerekir. Allah ile aramızda olan günahlara
tövbe istiğfar yeterli olmakla beraber, kul haklarında, kimin hakkına
girildiyse ondan helallik almak ve ne kadar zarara uğratıldıysa telafi
etmek gerekir.
Ebû Hureyre (r.a.)‟den rivayete göre, Rasûlullah (s.a.v.) Ģöyle
buyurdu: “Kimin bir kardeĢinin ırz, Ģeref ve haysiyeti veya malı ile
alakalı bir haksızlığı varsa, paranın pulun bulunmayacağı bir gün
(kıyamet günü) gelmeden önce daha buradayken helal-leĢsin. Aksi
takdirde o gün, salih ameli varsa o zulmü nispetinde kendinden alınır
ve hak sahibine verilir. ġayet kendi iyiliği yoksa hak sahibinin
günahları da kendi günahları üzerine eklenir.” (Buhâri, Mezâlim 10;
Tirmizî, Kıyamet: 2)
Öğrendiklerimiz:
1) KonuĢtuklarımızdan kıyamet günü hesaba çekileceğiz.
2) Gıybetten sakınmamız ve yanımızda da yaptırmamamız
gerekir.
3) Günahları küçük ve basit görmek kiĢiyi ahirette felakete
sürükler.
4) Kul haklarının tövbesi karĢı tarafın zararını telafi etmek ve
helallik almakla olur.
Yüce Rabbimiz dilimizi gıybetten ve her türlü günahlardan
sakınmayı nasip eylesin. Dilimizi kendi zikri ile meĢgul eylesin ve
meĢru Ģekilde kullanmayı nasip eylesin. Amin.
120
27. Cüz / 1 Ayet
SEHER VAKTĠ AYAKTA OLANLAR!
ِ ‫اس اىُّْ ُج‬

ً٘ َ َ‫َٗ ٍَِِ اىَّ ْي ِو ف‬
َ َ‫س ِثّ ْحُٔ َٗاِ ْدت‬ 
"Gecenin bir kısmında ve yıldızlar çekildiğinde de O‟nu tesbih

et." (Tûr, 49)
Geceleyin O'nu zikret. Gece yapılması gereken en önemli
ameller:
1) Namaz; gece namazı, sabah namazının sünneti. Geceyi ihya
etmenin en önemli yolu ise yatsı ve sabah namazlarını cemaatle
kılmaktır.
2) Zikir; Estağfirullah gibi istiğfar getirmek, Subhanallahi vebi
Hamdihi gibi tesbihat yapmak gibi.
3) Dua; Allah Azze ve Celle'ye tazarru niyazda bulunmak, bol
bol dua etmek.
4) Kur'an'ı Kerim; hem yüzünden hem de tefsirden okumak.
5) Tefekkür; okunan ayetler üzerinde düĢünmek. GeçmiĢin
muhasebesi ve geleceğe güzel amellere niyet etmek.
Herkes nasibi ölçüsünce bu beĢ ibadeti yapmaya gayret
göstermelidir. Çoğu yapılamıyorsa da azı terk edilmemeli. Ġki rekât
namaz kılıp, az bir zikir, dua ve Kur‟an okumakla da olsa
faydalanmak gerekir gecenin bereketinden. Ġlim ehli bu Ġbadetlerden
bir miktar nasiplenip ilimle meĢgul olmaları da ibadettir. Helal ve
121
meĢru bir iĢinden dolayı gece çalıĢan kiĢi de diliyle zikir ve dua
ederek nasiplenmeli...
Peygamberimiz ve ashabı yatsı namazını cemaatle kıldıktan
sonra, çok gecikmeden istirahat ederler ve gecelerini ibadetle
değerlendirirlerdi. YaĢadığımız dünyada akĢamları çok oturmak, akıllı
telefonla çok oynamak gibi sebeplerle geç yatma ve bunun neticesi
geceyi değerlendirememe ve hatta sabah namazına kalkamama gibi
sorunlarımız var. Bu anlamda tekrar bir hayatımızı gözden geçirmeli
ve günün en bereketli zaman diliminden nasibimizi aramalıyız.
Ayet Ģöyle devam ediyor: "... Yıldızlar çekildiğinde.. /...
Yıldızlar kaybolması vaktinde.." buyruğuna gelince, Ġbn Abbas'ın
rivayete göre bundan kastın sabah namazının farzından önce kılınan
iki rekattır dediği ifade edilmiĢtir (Ġbn-i Kesir Tefsiri Muhtasar).
Yıldızların batmaya baĢladığı demde Allah‟ı tesbih etmek: Bu
vakit sabah namazı vaktidir. Maksat sabah namazını kılmaktır. Bu
vakitte sabah namazının iki rekat sünnetini kılmak da çok mühimdir.
Nitekim Resûlullah (s.a.s.): “Sabah namazının iki rekâtı dünyadaki ve
içindeki Ģeylerden hayırlıdır” buyurmuĢtur (Müslim, Misâfirîn 96).
Ayet Ģöyle bitiyor: "...O‟nu tesbih et."
Sabah akĢam özellikle "Subhanallahi vebi Hamdihi" gibi
tesbihatları ihmâl etmemeliyiz.
"Dile hafif, mizana konduğunda ağır gelen ve Rahmân olan
Allah‟ı hoĢnut eden iki cümle vardır:
SÜBHÂNALLAHĠ VE BĠ–HAMDĠHÎ SÜBHANALLAHĠ'L–
AZÎM:
“Ben Allah‟ı ulûhiyet makamına yakıĢmayan sıfatlardan tenzih
eder ve O‟na hamd ederim. Ben Yüce Allah‟ı ulûhiyet makamına
yakıĢmayan sıfatlardan tekrar tenzih ederim.” (Buhârî, Daavât 65, Eymân
19, Tevhîd 58.)
122
“Her kim günde yüz kere 'Subhanallahi ve bi hamdihi' derse o
kimsenin hataları deniz köpüğü kadar da olsa dökülür, yâni mağfiret
olunur.” (Buharî, Daavât, 65)
Uykunuzdan uyanıp, yatağınızdan kalktığınız zaman Rabbinizi
överek tesbih ediniz.
Peygamberimiz (s.a.s.) böyle yapmıĢ, Müslümanlara da uykudan
uyandıkları zaman Ģöyle demelerini tavsiye buyurmuĢtu: “Her kim:
ْ ‫ع ٰيي مُ ِّو ش‬
ٌ ۪‫َيءٍ قَذ‬
‫يش‬ َ َ٘ ُٕ َٗ ُ‫ ىَُٔ ْاى َُ ْيلُ َٗ ىَُٔ ْاى َح َْذ‬،َُٔ‫يل ى‬ ‫َْل ا ِٰىَٔ ا َِّْل ه‬
َ ‫ّٰللاُ َٗ ْح َذُٓ َْل ش َ۪ش‬
ِ ‫ َٗ َْل َح ْ٘ َه َٗ َْل قُ َّ٘جَ ا َِّْل ِت ه‬،‫ّٰللاُ اَ ْمثَ ُش‬

‫اّلل‬ ‫ّلل َٗ َْل ا ِٰىَٔ ا َِّْل ه‬
‫ّٰللاُ َٗ ه‬ ِ ‫ّٰللا َٗ ْاى َح َْذُ ِ ه‬
ِ ‫سُ ْث َحاَُ ه‬
(Lâ ilâhe illallahu vahdehu la Ģerikeleh, lehul mülkü ve lehu‟l
hamdu ve huve ala kulli Ģey'in kadîr. Subhanallahi ve‟l-hamdulillahi
ve lailâhe illallahu Allahu ekber. Ve lâ havle kuvvete illâ billâh)
“Allah'tan baĢka hiçbir ilâh yoktur. O bir ve tektir, O‟nun ortağı
yoktur. Mülk yalnız O‟nundur, hamd de yalnız O‟nadır. O her Ģeye
güç yetirendir. Yüce Allah‟a hamdolsun, Allah her türlü eksiklikten
pak ve uzaktır. Allah en büyüktür. Allah ile olmadıkça hiçbir Ģeye güç
ve takat getirilemez” dedikten sonra: “Allah‟ım beni bağıĢla” der
yahut dua ederse, onun duası kabul olunur. Eğer abdest alır, namaz
kılarsa namazı da kabul olunur.” (Tirmizî, Deavât 26/3414)
Namaz kılmak için ayağa kalktığınız zaman Allah‟ı övüp tesbih
ederek namaza baĢlayın. Nitekim Peygamberimiz (s.a.s.) bu emre
uyulması için namazın baĢında alınan iftitah tekbirinden sonra:
َ َٔ‫اس َك ا ْس َُ َل َٗ ذَ َع ٰاىي َجذ َُّك َٗ َْل ا ِٰى‬
‫غي ُْش َك‬ َ َ‫سُث َْحاّ ََل اىيه ُٖ ٌَّ َٗ ِت َح َْ ِذ َك َٗ ذَث‬
(Subhânekellahumme ve bihamdik ve tebarekesmuk ve teâlâ
cedduk ve la ilâhe gayruk)
123
“Allah‟ım, seni överek tesbih ederim. Senin adın pek mübârektir,
Ģanın pek yücedir, senden baĢka hiçbir ilâh yoktur” duasını okurdu
(Müslim, Salât 52; Ahmed b. Hanbel, Müsned, III, 50).
Ġnsanları Allah yoluna davet için kalktığınız veya herhangi bir

hayırlı iĢ yapmak için harekete geçtiğiniz zaman yine Allah‟ı övüp
tesbih ederek baĢlayınız. Resûlullah (s.a.s.)‟in konuĢmalarına ve
hutbelerine daima Allah‟a hamd ve senâ ile baĢladığı bilinen bir
husustur.
Gecenin bir kısmında Allah‟ı tesbih etmek: Bundan maksat hem
akĢam, yatsı ve teheccüd namazları, hem de Kur‟ân-ı Kerîm okumak
ve Allah‟ı zikretmektir demiĢler âlimlerimiz.
Bir meclisten kalktığınız zaman Allah‟ı övüp tesbih ederek
kalkın. Bununla o mecliste söylenen bütün sözlerin kefareti verilmiĢ
olur.
Nitekim Resûl-i Ekrem (s.a.s.) Ģöyle buyurur:
“Her kim bir mecliste oturur da orada boĢ sözleri fazlalaĢacak
olursa meclisinden kalkmadan önce de:
َ ّْ َ‫ أَ ْش َٖذُ أَ ُْ َْل ا ِٰىَٔ ا َِّْل أ‬،‫ِك‬

ُ ُ ‫ أَ ْسرَ ْغ ِف ُش َك َٗ أَذ‬،‫د‬
‫٘ب اِىَي َْل‬ َ ‫سُ ْث َحاّ ََل اىيه ُٖ ٌَّ َٗ ِت َح َْذ‬
(Subhânekellâhumme ve bi hamdik. EĢhedü enla ilâhe illa ente.
Estağfiruke ve etûbu ileyk)
“Allah‟ım, seni överek tesbih ederim. ġehadet ederim ki senden
baĢka hiçbir ilâh yoktur. Senden bağıĢlanma diler ve sana tövbe
ederim.” Diyecek olursa, mutlaka o meclisinde olan hataları
bağıĢlanır.” (Tirmizî, Deavât 38/3433)
Ramazan ayında ve özellikle Kadir gecesinde ibadetlerimizi
arttırırız. Bu olması gereken bir durumdur. Lakin Ramazan ayından
sonra eğer eski halimize dönüyor ve farz olan ibadetleri bile terk
ediyorsak burada bir problem var demektir.
124
Dünyada her Ģeyden önceliğimiz Rabbimize kulluk olmalı.
Çünkü asıl yaratılma gayemiz ve amacımız bu. Yüce Rabbimiz Ģöyle
buyuruyor:
"Ben cinleri ve insanları, baĢka değil, sırf bana kulluk etsinler
diye yarattım." (Zariyat, 56)
Rabbimize kulluğumuzun en önemli göstergelerinden biri de,
O'nu tesbih etmek ve seher vakitlerini değerlendirmekten geçiyor.
"Onlar seher vakitlerinde Allah'tan bağıĢlanma dilerlerdi"
(Zariyat,18)
Seher vakti, tan yerinin ağarmasından biraz önceki zaman veya

Ģafağın sökmek üzere olduğu vakittir. Yani imsaktan biraz önceki
vakittir.
Bu vakitler günün en bereketli zaman dilimidir. Bu vakitleri gece
namazı, dua, tesbihat, istiğfar, Kur'an'ı Kerim ve tefekkür ile geçirmek
gerekir. Bunu özellikle Ramazan ayında alıĢtıranlar Ramazan'dan
sonra da devam ettirseler, Rablerine yaklaĢtıracak güzel bir ameli
bulmuĢ olurlar.
Bir amelin tümü yapılmasa da hepsi terk edilmemeli. Mesela kiĢi
her gün kalkmasa da haftada bir seher vaktini değerlendirmelidir. Tam
imsak öncesi uyanılamasa bile sabah namazı öncesi ve sonrası güneĢ
doğarken tesbihat ve dualar ihmâl edilmemeli. Gece ibadetini
alıĢkanlık yapıp kalkamayan kimse iĢrak veya kuĢluk vaktinde gece
yapacağı ibadetleri yapabilir.
Allah Rasulü: „„Allah Teâlâ‟ya amellerin en sevgilisi, en makbul
olanı az da olsa sürekli olanıdır.‟‟ buyurmaktadır (Buhârî, Rikak,18).
Gece ibadeti ile ilgili çok ayet ve hadisler vardır. Okuyarak
üzerinde düĢünmemiz gerekir. Bunu yapmak, tembelliği ve gafleti
üzerimizden atmaya vesile olabilir:
125
"Allah‟a saygısızlıktan sakınanlar ise rablerinin kendilerine
verdiklerini alarak cennetlerde ve pınar baĢlarında olacaklar. Çünkü
onlar daha önce güzel davranıĢlar içindeydiler. Onlar gecenin az bir
kısmında uyurlardı. Seher vakitlerinde rablerinden bağıĢlanmalarını
dilerlerdi. Yardım isteyenlere ve yoksullara mallarından belli bir pay
ayırırlardı." (Zariyat, 16-19)
"Gecenin bir kısmında O‟na secde et; gecenin uzun bir
bölümünde de O‟nu tesbîh et! ġu insanlar, çarçabuk geçen dünyayı
seviyor, istiyor ve tercih ediyorlar da önlerindeki çetin bir günü
(ahireti) ihmal ediyorlar.” (Ġnsan 76/26-27)
"Allah‟ın rızası ve cennet nimetleri sabredenlerin, doğruluktan
ĢaĢmayanların, huzurda boyun bükenlerin, hayra harcayanların ve
seher vakitlerinde istiğfar edip yalvaranlarındır." (Âl-i Ġmrân, 3/17)
Nebi ZiĢan Efendimize ilk peygamberlik gelince gece ibadetinin
emredilmesi üzerinde düĢünmemiz gereken bir husustur (bkz.
Müzzemmil, 1-4).
Resûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem- Ģöyle buyurur: “Farz

namazlardan sonra en faziletli namaz, gece namazıdır.” (Müslim,
Sıyâm, 202, 203) “Allah, geceleyin iki rekât namaz kılan bir kulun
(Kur‟ân okuyuĢunu) dinlediği kadar hiçbir Ģeyi dinlemez. Allah‟ın
rahmeti, namazda olduğu müddetçe kulun baĢı üstüne saçılır. Kullar,
namazda Kur‟ân okudukları andaki kadar hiçbir zaman Allah‟a
yaklaĢmıĢ olamazlar.” (Tirmizî, Fedâilu‟l-Kur‟ân, 17/2911)
buyuruyor: “Aman gece kalkmaya gayret edin! Çünkü o sizden önceki
sâlih kimselerin âdetidir. Yine o Rabbinize yakınlıktır, kötülüklere
kefarettir (onların örtülmesine sebep olur) ve günahlardan alıkoyar!”
(Tirmizî, Deavât, 101/3549)
126
Nebiyy-i Ekrem -sallallahu aleyhi ve sellem- Efendimiz‟in Ģöyle
buyurduğunu iĢittim: “Gecede bir saat vardır ki, Allah‟tan dünya veya
ahiretle alâkalı bir hayır taleb eden bir Müslüman o saate rastlarsa,
Allah istediği Ģeyi ona mutlaka verir. Bu saat, her gecede vardır.”
(Müslim, Müsâfirîn, 166)
Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem- Ģöyle buyurmuĢtur: “Her

gece Rabbimiz, gecenin son üçte biri kalınca: «Kim bana dua ediyor
ona icâbet edeyim, kim benden bir Ģey istiyor ona vereyim, kim bana
istiğfar ediyor onu mağfiret edeyim» buyurur.” (Buhârî, Teheccüd, 14;
Müslim, Müsâfırin, 168)

buyuruyor: “Biriniz uyuduğu zaman, Ģeytan onun ensesine üç düğüm
atar. Her bir düğümün üzerine vurup: «Gecen uzun olsun, yat uyu!»
der. ġayet o kimse, uyanarak Allah‟ı zikrederse, düğümlerden biri
çözülür. Abdest alırsa, bir düğüm daha çözülür. Bir de namaz kılarsa,
Ģeytanın attığı bütün düğümler çözülür ve böylece neĢeli ve huzurlu
bir Ģekilde sabahlar. Aksi takdirde sabaha uyuĢuk ve tembel bir hâlde
çıkar.” (Buhârî, Teheccüd, 12; Müslim, Müsâfirîn, 207)
Öğrendiklerimiz:
1) Müslüman gününü planlayarak yaĢamalı.
2) Gece ibadeti irade eğitimi gerektiren önemli bir husustur.
3) Allah Azze ve Celle'yi gece gündüz tesbih etmeyi ihmal
etmemeli.
4) Az da olsa seher vaktinin bereketinden istifade etmeli.
"Allah‟ım! Seni anmak, sana Ģükretmek, sana güzelce kulluk
etmekte bana yardım et." (Ebu Dâvûd-Salât 361)
Yüce Rabbimiz akĢam ezanı okununca heyecanlanan ve geceyi
gözleyen veli kullarının kalbinde bulunan ihlas ve samimiyeti bizlere
ihsan eylesin. Amin.
127
28. Cüz / 1 Ayet
KĠN VE HASETTEN SAKINMAK
َِ‫َٗاىَّ ٖزيَِ َٓ َجا ُ۫ ُؤ ٍِ ِْ تَ ْع ِذ ِٕ ٌْ يَقُ٘ىَُُ٘ َستَّـَْا ا ْغ ِف ْش ىََْا َٗ ِ ِْل ْخ َ٘ا َِّْا اىَّ ٖزي‬ 
‫اُ َٗ َْل ذ َ ْجعَ ْو ٖفي قُيُ٘ ِتَْا ِغال ًّ ِىيَّ ٖزيَِ ٰا ٍَُْ٘ا َستَّـ ََْٓا اَِّّ َل‬ ِ ََ ‫اْلي‬ ٖ ْ ‫سثَقَُّ٘ا ِت‬ َ
ٌٌࣖ ‫ف َس ٖحي‬ ٌ ‫َس ُ۫ ُؤ‬
"Bunların ardından gelenler de “Ey rabbimiz” derler, “Bizi ve

bizden önceki iman etmiĢ kardeĢlerimizi bağıĢla; kalplerimizde iman
edenlere karĢı kötü bir düĢünce ve duyguya yer bırakma. Rabbimiz!
KuĢkusuz sen çok Ģefkatlisin, çok merhametlisin.” (HaĢr, 10)
"Bunların ardından gelenler..." Bunlar Muhâcirler, Ensar ve
onların izinden iyilikle ve güzellikle yürüyenler (Ġbn-i Kesir Tefsiri
Muhtasar).
Ayet Ģöyle devam ediyor:

"...Ey rabbimiz” derler, “Bizi ve bizden önceki iman etmiĢ
kardeĢlerimizi bağıĢla; kalplerimizde iman edenlere karĢı kötü bir
düĢünce ve duyguya yer bırakma. Rabbimiz! KuĢkusuz sen çok
Ģefkatlisin, çok merhametlisin.”
Bu ayetten bir dua öğrenmekle beraber muazzam bir ders
alıyoruz. Müslüman geçmiĢ ehli iman kardeĢlerine ve Ģu anda hali
hazır yaĢayanlara karĢı nasıl bir yaklaĢım içinde olmalı sorusunun
cevabını Rabbimiz veriyor aslında.
128
"Bizi ve bizden önceki iman etmiĢ kardeĢlerimizi
bağıĢla." GeçmiĢte fikri ayrılıklar olmuĢ olabilir. Tüm bunları bir
kenara bırakıp, hayırla yâd edebilmek varsa yanlıĢları Allah'a
bırakmak en güzeli geçmiĢ Mü‟minlerle ilgili.
"...Kalplerimizde iman edenlere karĢı kötü bir düĢünce ve
duyguya yer bırakma. Rabbimiz! KuĢkusuz sen çok Ģefkatlisin, çok
merhametlisin.” Kalbimizde iman ehli geçmiĢimize, hem günümüz
Mü'minlerin kin beslemek gerekir. Tüm Mü'minleri Allah için
sevebilmek en ulvi görevimizdir.
Peygamber Efendimize on yıl boyunca hizmet eden ve Allah
Resulünün terbiyesinde yetiĢen Enes bin Malik radıyallahu
anh anlatıyor: Resul-i Ekrem Efendimiz ile oturuyorduk. Allah
Resulü: "Birazdan yanınıza cennetlik bir adam gelecek, onu görmek
ister misiniz" buyurdu. Çok geçmeden Medineli bir sahabi çıkageldi.
Ayakkabılarını elinde tutuyor, yeni abdest aldığı için sakalından sular
damlıyordu.
Ashab-ı Kiramdan ilme ve ibadete düĢkünlüğü ile tanınan genç
sahabi Abdullah bin Amr, Medineli sahabinin peĢine düĢtü.
Bu sahabi hangi ibadeti ya da hangi özelliği sayesinde cennetle
müjdeleniyor, Allah Resulü bu müjdeyi neden üç gün boyunca
tekrarlıyordu? Abdullah bin Amr bunu öğrenmeli ve Medineli
sahabiyi cennete götürecek ameli kendisi de hayata geçirmeliydi.
Medineli sahabinin kapısını çalarak, kalacak bir yerinin olmadığını,
bir süre kendisini misafir etmesini rica etti. Ġsteği kabul edilince de üç
gece bu sahabinin evinde kaldı ve onunla aynı odada yatıp uyudu.
Abdullah, adamın yanında kaldığı bu süre zarfında adamın
davranıĢlarında bir farklılık göremedi. Gün boyu diğer Müslümanların
yapmadığı ve sadece bu zatın yaptığı özel bir Ģey yoktu.
Abdullah nihayet üçüncü günün sonunda iĢin aslını ev sahibine
anlatarak Ģöyle sordu: Hz. Peygamber üç gün üst üste "Birazdan
129
yanınıza cennet halkından birisi gelecektir" buyurdu. Efendimizin bu
sözlerinden sonra her defasında sen çıkageldin. Bunun üzerine ben de
birkaç gün senin yanında kalarak seni cennet halkından yapan amelini
öğrenip onu iĢlemek istedim. Fakat bu üç gün içerisinde büyük bir
amel yaptığını görmedim. Acaba seni bu mertebeye hangi amelin
ulaĢtırmıĢ olabilir?"
Sahabi, Abdullah„a Ģu cevabı verdi:
Senin gördüğünden baĢka yaptığım bir ibadetim yok. Ben Hiçbir
Müslüman„a kin gütmem. Ancak Ģu var ki ben hiçbir Müslüman„a kin
gütmem ve Allah„ın bir baĢkasına verdiği nimeti asla kıskanmam.
Abdullah, bunun üzerine: „Seni Cennetlik yapan ve bizim sahip
olamadığımız Ģey iĢte budur„ dedi (Ahmed bin Hanbel, Müsned, III, 166).
Müslüman kardeĢlerimizi Allah için sevmek, kin ve haset gibi
kalbimizi manevi hastalıklardan arındırmak çok önemlidir.
buyuruyor:
"Haset etmekten sakının. Zira ateĢin odunu yiyip bitirdiği gibi
haset de iyilikleri yer bitirir." (Ebû Dâvûd, Edeb 44)
"Birbirinize kin tutmayınız, haset etmeyiniz, sırt dönmeyiniz ve
ilginizi kesmeyiniz. Ey Allah„ın kulları, kardeĢ olunuz.” (Buhârî, Edeb
57; Müslim, Birr 23)

"Mü‟minler ancak kardeĢtirler, öyleyse iki kardeĢinizin arasını
düzeltin, Allah‟a itaatsizlikten sakının ki rahmetine mazhar olasınız."
(Hucurat, 10)
Ġman, tüm mü‟minleri birbirine kardeĢ yapan en mühim bağdır.

Onların hepsi nesepte olmasa dahi dinde ve haklarının korunması
hususunda birbirlerinin kardeĢleridirler. Bu bakımdan din kardeĢliği,
130
nesep kardeĢliğinden daha sağlamdır. Çünkü nesep kardeĢliği din
ayrılığı halinde kesintiye uğradığı halde, din kardeĢliği neseplerin
farklılığı dolayısıyla kesintiye uğramaz.
Öğrendiklerimiz:
1) Tüm Mü'minler renkleri, ırkları ve memleketleri ayrı olsa da
kardeĢtir.
2) Müslüman kardeĢine karĢı kin ve haset beslemek doğru
değildir.
3) Hem dua ile hem de fiillerle kinden sakınmak gerekir.
4) Müslüman kimse geçmiĢ ehli iman kardeĢlerini de hayırla yâd
edip dua eder.
Dua:
"Rabbimiz! Hesap kurulacağı gün beni, anamı, babamı ve
Mü‟minleri bağıĢla!" (Ġbrahim suresi, 41. ayet)
"Allah‟ım! Bize dünyada da iyilik ver, ahirette de iyilik ver. Bizi
Cehennem azabından koru!” (Buhârî, Tefsîr 38; Müslim, Zikr 23)
Yüce Rabbimiz bize ve bizden önce iman edenlere rahmet
eylesin. Kalbimizde Müslümanlara karĢı bir kin bırakmasın. Allah için
sevmeyi ve sevilmeyi nasip etsin. Amin.
131
29. Cüz / 1 Ayet
KULLUK SADECE RAMAZAN'DA DEĞĠL, ÖMÜR

BOYU!
 َ ‫ع ٰيى‬
َُ َُ٘ ِ‫ص َالذِ ِٖ ٌْ َٓدَائ‬ َ ٌْ ُٕ َِ‫ࣕاَىَّ ٖزي‬
"Onlar, namazlarına devam eden kimselerdir." (Me'aric, 23)

Önceki ayetlerde inkârcılardan, insanın hırslı ve sabırsız
olmasından, servet toplayıp infak etmeyenlerden bahsettikten sonra;
"Ancak, namaz kılanlar baĢka" buyrulur.
Bu ayetten sonra da Mü'minlerin namazlarını daim
kıldıklarından, mallarını infak ettiklerinden, ahiret hesap gününe
inanmalarından, Allah‟ın azabından korktuklarından, namuslarını
korumalarından, emanete sahip çıktıklarından, verdikleri sözü
tuttuklarından ve Ģahitliği dosdoğru yaptıklarından bahseder Mevla
Teâlâ. Daha sonra Me'aric 34. Ayette tekrar namaz hatırlatması
yapılır: "Onlar, namazlarını titizlikle koruyan kimselerdir"
Müslüman kimse Ramazan ayından sonra da namaza devam
eder. Ġbadeti sadece mübarek gecelere ait olarak görmez; ömür
boyu kulluğu önceler. Çünkü Rabbimiz Ģöyle buyuruyor:
"Sana ölüm gelinceye kadar Rabbine ibadet et." (Hicr, 99)
"Ben cinleri ve insanları, baĢka değil, sırf bana kulluk etsinler
diye yarattım." (Zariyat, 56)
132
"O, hanginizin daha güzel amel yapacağını sınamak için ölümü
ve hayatı yaratandır. O, mutlak güç sahibidir, çok bağıĢlayandır"
(Mülk, 2)
Namaz Kur'an'ı Kerim'de çokça hatırlatılan emirlerdendir. Tüm

Kur'an'ı Kerim'i okuduğumuzda, Peygamberimizin namaz hususunda
buyurduklarına ve uygulamalarına baktığımız zaman; namazın
imandan sonra en önemli hakikat olduğunu, namazsız adeta
Müslümanlığın ol(a)mayacağını anlamıĢ oluyoruz.
”Ġnsan ile Ģirk ve küfür arasında namazı terk etmek vardır.“
(Müslim, Îmân 134; Ebû Dâvûd, Sünnet 15)
Bu ayet ve hadislerden yola çıkarak namaz kılmayan imanını

tehlikeye attığını beyan eden âlimlerimiz olduğu gibi, namaz
kılmayanı inkâr etmediği müddetçe küfürle itham etmemek
gerektiğini söyleyen âlimlerimizde olmuĢtur.
Bize düĢen vazife namaz kılmayan kimselere hem halimizle
örnek olmak hem de namazın önemini anlatmaktır. Birçok kimse
bugün tembelliğinden, gafletinden ve en önemlisi namazın
ehemmiyetini bilmediğinden kılmaya biliyor. Bu kardeĢlerimizin
elinden tutmak ve yardımcı olmak gerekir.
"Ben Müslümanım elhamdülillah" diyen bir kimse, Kur'an'da
namaza devamlı vurgu yapıldığını, basit mazeretlerle kılmamazlık
yapılamayacağını, cehennem ehlinin "Biz namaz kılanlardan değildik"
itirafını vb. Ayet ve hadisleri okusa dinlese yerinde durabilir mi? O
iman harekete geçirmez mi?
"Sizi Ģu yakıcı ateĢe sokan nedir?” Onlar Ģöyle cevap verirler:
“Biz namaz kılanlardan değildik; Yoksulu doyurmuyorduk; (Günaha)
dalanlarla birlikte biz de dalıyorduk, Ceza gününü de asılsız
sayıyorduk, Sonunda bize ölüm geldi çattı.”
Artık Ģefaatçilerin Ģefaati onlara fayda vermez." (Müddessir, 42-
48)
133
"Sabır ve namazla Allah‟tan yardım isteyin. ġüphesiz bunlar,
Allah‟a huĢû ile boyun eğenlerden baĢkasına ağır gelir. Onlar
kesinlikle rablerine kavuĢacaklarını ve O‟na döneceklerini bilen
kimselerdir." (Bakara 45,46)
Namaz kılmamak için gösterilen bahanelerden bir tanesi de,
"BaĢımda bazı dertler var bunlar bir geçsin tam beĢ vakit namaza
baĢlayacağım" mazeretidir. Bu da Ģeytanın insanı aldatmaya çalıĢtığı
ve Allah katında geçerli olmayan bir bahanedir.
"Ey iman edenler! Sabır ve namazla yardım dileyin. ġüphesiz
Allah sabredenlerin yanındadır ." (Bakara, 153) Ayeti de imtihanlar
karĢısında Mü'minin nasıl bir tutum içinde olması gerektiğini
öğretiyor.
Rabbimiz "Sabır ve namazla" kendisinden yardım istememizi
beyan ediyor. Yani derdi olan daha bir namaza sarılmalı. Tasasını ve
sıkıntısını adeta namaza taĢımalı. Nebi ZiĢan Efendimiz hayatın içinde
birçok dert ve imtihandan geçti. Hz. Hatice ve yedi evladından altı
tanesi vefat etti, Hz. Hamza ve Mus'ab bin Umeyr gibi nice Sahabileri
Ģehit oldu, yeri geldi açlık çekti yeri geldi insanların eziyetine maruz
kaldı... Bütün bu imtihanlar karĢısında Rabbine olan teslimiyetini
namazla gösterdi. Bazen çok daraldığında müezzine, "Ezan okuyuver
de rahatlayalım ey Bilal" demiĢtir.
Ayetin son kısmında namazın Allah'a boyun eğenlerden
baĢkasına ağır geleceğini Rabbimiz beyan ediyor (bkz. Bakara, 45).
Eğer namaza karĢı bir isteksizlik varsa, günahlar sebebiyle kalbimizde
oluĢan siyah kirler sebebiyledir. Tövbe eder Rabbimize yönelirsek
siyah lekeler silinecektir.
Namaza sabırla devam edenler zamanla candan isteyerek ilahi
huzura durmak isteyecekleri hale gelirler. Yeter ki biraz kendilerini
zorlayarak beĢ vakit kılmaya azimle devam etsinler.
134
Ayetlerde münafıkların namaza tembel tembel kalktıkları
anlatıyor Rabbimiz (bkz. Nisa, 142; Tevbe, 54). Bu ayetlerden kendimize
dersler almalıyız. Münafıklar ister istemez namaz kılmak zorundalar
çünkü namaz kılmamak kiĢinin durumunu Ģüpheye düĢürür. Özellikle
Peygamberimizin zamanında namaz bu anlamda tam bir ayırıcı
özelliğe sahipti. Yani namaz kılmak imanın, kılmamak küfrün ve
üĢengeçlik yapmak ise münafıkların alametiydi.
Müslümana gereken Kur'an ve sünnette kâfir ve münafıkların
vasıfları zikredildiğinde; "Nasılsa ben münafık değilim, bana
söylemiyor bu ayetler" diyerek rehavete kapılmak ve
vurdumduymazlık yapmak değil, tam aksine "Münafıkların özellikleri
ben de niye olsun? Ben imanı kâmil Mü‟minlerden olmalıyım"
düĢüncesiyle hareket etmelidir. ĠĢte o zaman yanlıĢları düzeltmeye
baĢlar.
ġimdi ise "Ben Müslümanım" diyen kimselerden bir kısmı hiç
namaz kılmıyor ama yine de kalbini temiz görmeye devam ediyor.
Hatta laf arasında : "Allah'a verecek bir can borcum var ölümden
korkmuyorum" diyorlar. Hani "Cahil cesur olur" derler ya.. Hâlbuki
ölüm ve ötesinde bir hesap var. O hesaptan ilklerinden biride namaz
olacak elbette.
"Aile fertlerine namazı emret, kendin de bunda kararlı ol... "
(Taha, 132)
Hz. AiĢe (Radiyallahu Anha) rivayete ediyor:

Rasûlullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem namazda göğsünden
tencere tokurtusuna benzeyen tarzda sesler gelirdi. Rasulullah bizimle
konuĢur, biz de onunla konuĢurduk. Ama namaz vakti gelince sanki
bizi tanımıyor gibi bir hale gelir, bütün varlığıyla Allah'a yönelirdi.
Yine Rasûlullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Efendimiz geceleri
mübarek ayakları ĢiĢinceye kadar uzun müddet teheccüde devam
ederlerdi. Durumdan müteessir olan muhterem zevcesi:
135
"-Ey Allah'ın Rasûlü, geçmiĢ ve gelecek günahların bağıĢlandığı
halde niçin böyle yapıyorsun?" diye sorunca;
"-Ey ÂiĢe! Rabbime çok Ģükreden bir kul olmayayım mı?"
karĢılığını vermiĢtir (Ġbn-i Mace, Mukaddime, 3; Fezail-i A'mal s. 303;
Buhari, Teheccüd, 6).
Namaz bize günde beĢ defa Rabbimize kul olduğumuzu

hatırlatıyor. Ġnsanlara, paraya, makama ve yaratılmıĢ hiçbir Ģeye kul
olmamayı öğretiyor.
Efendimizin ibadetlerine baktığımız zaman da onun büyük bir
sevgiyle namazı hayatının merkezine aldığını görüyoruz. Bunu iyi
idrak eden bir kul için namaz, Müslümanın Rabbiyle buluĢmasının
adıdır. Bu aslında biz aciz kullar için büyük bir lütuftur. Kâinatın
Rabbi bizi huzura çağırıyor, bunu bir nimet olarak gördüğümüz zaman
artık nefse ağır gelmeyecektir namaz.
BaĢta ailemiz olmak üzere baĢkalarının da ateĢten sakınmalarını
sağlamak gerekir. Nitekim Rabbimiz Ģöyle buyuruyor:
"Ey iman edenler! Kendinizi ve ailenizi yakıtı insanlar ve taĢlar
olan ateĢten koruyun. Onun baĢında, acımasız, güçlü, Allah‟ın
kendilerine buyurduğuna karĢı gelmeyen ve kendilerine emredileni
yerine getiren melekler vardır" (Tahrim, 6)
Bu ayetten Müslümanlar olarak alacağımız en önemli ders,
ailemizde kulluk bilinci olmalıdır. Evvela baba ve anne bu hususta
hassas olmalı, ezan okunduğunda namaza verilen önem gösterilmeli
ve haramlara helallere Rabbimizin kurallarına riayet edilmelidir. Ġman
hakikatleri evde konuĢulmalı, Allah ve Peygamber sevgisi evvela
çocuklara verilmelidir.
Gündelik iĢlerle uğraĢmak ticaret, iĢ, güç, okul... Bunların hiçbiri
namaz kılmamaya bahane olamaz/olmamalı!
136
"Öyle erler vardır ki onları ne ticaret, ne alım satım, Allah'ı
anmaktan ve namaz kılmaktan ve zekât vermekten alıkoymaz,
gönüllerin ve gözlerin döneceği günden korkar onlar." (Nur, 37)
Öğrendiklerimiz:
1) Ġmanın en önemli göstergesi namazdır.
2) Oruç, zekât vb. Ġbadetlere bir takım mazeretler mani olabilir.
Ama namaz kılmamaya bahane yoktur. Hasta kimse bile eğer
kendindeyse ima ile namazını kılar.
3) Mü'minler namazlarını daima kılarlar ve korurlar.
Yüce Rabbimiz namaz konusunda hassas olmayı, daima kılmayı
nasip eylesin. Amin.
137
30. Cüz / 1 Sure
KURTULUġ YOLLARI!
"Andolsun zamana ki, insan gerçekten ziyan içindedir. Ancak,

iman edip de sâlih ameller iĢleyenler, birbirlerine hakkı tavsiye
edenler, birbirlerine sabrı tavsiye edenler baĢka (Onlar ziyanda
değillerdir)." (Asr Sûresi)
Son otuzuncu cüzde genelde Mekke döneminde inen ve kısa
ayetlerden oluĢan sureler vardır. Müslümanların büyük çoğunluğunun
bildiği veya duyduğu bir sure olan Asr suresi de otuzuncu cüzde
bulunmaktadır.
Ġmam ġafii: "Hiç bir sure nazil olmasaydı, sadece Asr Suresi bile
yeterdi" Yüce Rabbimiz bu surede adeta Ġslam'ın özünü beyan etmekte
ve kurtuluĢun yollarını bizlere göstermektedir.
"Asra yemin olsun; Ġnsan gerçekten ziyan içindedir."
müfessirlere göre 'Asr' zaman, asır, ikindi vakti, ikindi namazı veya
peygamberimizin hayatta olduğu dönem anlamlarına gelmektedir.
Yüce Rabbimiz bir Ģeye yemin etmesinin hikmetlerinden iki
tanesi Ģudur; biri yemin edilen husus önemlidir. Ġkinci yeminden
sonra gelecek emir veya yasak önemli olduğu için yeminle
138
baĢlanmıĢtır. Burada Allah Azze ve Celle zamana yemin ettiğine göre,
zaman bizim için çok önemli olmalıdır.
Ġnsanın en önemli sermayesi zamanıdır. Kaybedilen bir eĢya
yeniden alınabilir ama bütün servet verilse dünü, geçmiĢi ve gençliği
geri getiremezsiniz. Öyleyse hayatımızı muhasebe etmeli ve ne kadar
lüzumsuz uğraĢlar varsa kurtulmalıyız. Akıllı telefon, dijital medya ve
birtakım oyunları alıĢkanlık haline getirenler en büyük servetleri
ömürlerini boĢa geçirdiklerinin farkına varmalıdırlar. Eğlencelerimiz
sınırlı, meĢru ve helal olmalıdır.
Sıcak bir yaz günü adamın biri buz satıyor ve Ģöyle bağırıyordu:
- "Sermayesi tükenen adama yardım edin. Sermayesi buz olan
adama yardım edin!"
Adam bu sözünde haklıydı. Zira "buz" durmadan eriyip yok
oluyordu...
Oradan geçmekte olan bir âlim bu sözleri duydu ve biran
durakladı, düĢünmeye baĢladı. Etrafına insanlar toplandılar ve ne
olduğunu sordular.
"Tükenmekte olan adamın bahsettiği „buz‟ değil, benim ömrüm‟
dür.” dedi.
Bilge kiĢi bu olaydan bir ders çıkarmıĢtı kendine. Karlar güneĢ
çıkınca nasıl eriyor? Buzlar sıcak havada nasıl tükeniyor? Aynen
böyle ömür sermayemizde her dakika eriyip gidiyor! Her geçen gün
hayat takvimimizden yapraklar tek tek bitiyor!
Peki, kurtulanlar kimler? Ġman edenler, salih amel iĢleyenler,
hakkı ve sabrı tavsiye edenler.
Ġman edenler; Allah'a ve diğer inanç esaslarına yine Allah'ın
istediği gibi iman edenler. Kayıtsız Ģartsız Allah'a teslim olanlar ve
pazarlıksız iman edenler.
139
Salih amel iĢleyenler; inandıkları değerler uğruna bir hayat
yaĢayanlar. Demek ki iman ettim demek yeterli değil, gereği ile amel
etmek gerekir. Namaz kılmaktan tesettürlü olmaya; yolda insanlara
eziyet verecek bir taĢı kaldırmaktan, bir Müslümana selam vermeye
varıncaya kadar salih ameller listesi çoktur. Hepsinin temel kaynağı
iman ve netice de Allah'ın rızasıdır.
Hakkı ve sabrı tavsiye ederler; normalde iyiliği emretmek ve
kötülüğü yasaklamak salih amellerin arasında olmasına rağmen
burada ayrıca Rabbimizin zikretmesi bu meselenin önemini bize
gösteriyor. Yani Müslüman bir toplumda kiĢiler iman ederler ve salih
ameller iĢleyebilirler. Fakat iyiliği emretmek ve kötülükten menetmek
(Emr-i bi'l ma'rûf ve nehy-i anil münker) terk edildiğinde, toplumda
bozulmalar kaçınılmaz hale gelir. Bundan dolayı tebliğ, davet yani
hakkı ve sabrı tavsiye etme faaliyetleri kiĢisel ve toplu halde süresiz
devam etmelidir. Bu konuyla ilgili çok ayet ve hadisler var.
“Sizden hayra çağıran, iyiliği emredip kötülüğü men eden bir
topluluk bulunsun.” (Âl-i Ġmrân sûresi, 104)
“Ġnanan erkekler ve kadınlar, birbirlerinin velileridir. Ġyiliği
emrederler, kötülükten menederler” (Tevbe sûresi, 71)
“Siz insanlar için çıkarılmıĢ en hayırlı ümmetsiniz. Ġyiliği
emreder, kötülükten men edersiniz.” (Âl-i Ġmrân sûresi, 110)
“Sen af ve kolaylık yolunu tut; iyiliği emret ve cahillerden yüz
çevir.” (A‟râf sûresi, 199)
“Evlâdım! Namazı dosdoğru kıl, iyiliği emret, kötülükten
sakındır ve bu uğurda baĢına gelecek musibetlere sabret. Çünkü bunlar
azim ve kararlılık gerektiren mühim iĢlerdir.” (Lokmân, 17)
“Kim bir kötülük görürse, onu eliyle değiĢtirsin. ġayet eliyle
değiĢtirmeye gücü yetmezse, diliyle değiĢtirsin. Diliyle değiĢtirmeye
de gücü yetmezse, kalbiyle düzeltme cihetine gitsin ki, bu imanın en
140
zayıf derecesidir.” (Müslim, Îmân 78. Ayrıca bkz. Tirmizî, Fiten 11; Nesâî,
Îmân 17)
“Canımı gücü ve kudretiyle elinde tutan Allah‟a yemin ederim

ki, ya iyilikleri emreder ve kötülüklerden nehyedersiniz, ya da Allah
kendi katından yakın zamanda üzerinize bir azap gönderir. Sonra
Allah‟a yalvarıp dua edersiniz ama duanız kabul edilmez.” (Tirmizî,
Fiten 9)
ġahsî olarak hak üzerinde bulunanlar, toplumun bozulmasına

seyirci kalırlarsa, neticede kendileri de hak üzere devam edemezler.
Hüsrandan kurtulamazlar. Kur‟ân-ı Kerîm bunun câlib-i dikkat
misallerini verir. Toplumlarında yaygın olan günah, kötülük, haksızlık
ve zulümlerden birbirlerini menetmemeleri sebebiyle Ġsrâiloğulları
Hz. Dâvûd ve Hz. Ġsa diliyle lanetlenmiĢlerdir (bkz. Mâide 5/78-79).
Yine Ġsrâiloğullarından Cumartesi yasağını çiğneyerek balık tutmaya
baĢlayanlar üzerine azap inmiĢ, hepsi cezaya çarptırılmıĢ, bu azaptan
sadece günahı önlemeye çalıĢanlar kurtulabilmiĢtir (bkz. A„râf 7/163-
166).
Tebliğ ve davet çalıĢmaları yapanlar ilimde kendilerini

yetiĢtirmeli, sabır ve teenni ile hareket etmeli ve en önemlisi haliyle
örnek olmalıdırlar. YaĢadığını anlatmalı ve anlattığını yaĢamak
gerekir. Böyle yapan kimsenin sözlerine Allah tesir verir ve
çalıĢmalarını bereketli eyler.
"Kitap'ı okuyup durduğunuz halde kendinizi unutur da
baĢkalarına mı iyilikle emredersiniz? DüĢünmez misiniz?" (Bakara, 44)
Bu ayet her ne kadar ehli kitap hakkında olsa da, Müslümanlar olarak
da kendimize dersler almamız gerekiyor.
"Ey iman edenler! Niçin yapmayacağınız Ģeyleri söylüyorsunuz?
Yapmayacağınız Ģeyleri söylemeniz Allah katında çok çirkin bir
davranıĢtır." (Saff, 2,3)
141
"Ġman edenler ve salih ameller iĢleyenler "...Müstesna" Bu
buyrukla hüsran içinde olan insan türünden kalpleriyle iman edip,
organlarıyla da salih amel iĢleyenleri "birbirlerine" itaatlerin yerine
getirilmesi, haram olan Ģeylerin de terk edilmesi demek olan "hakkı
tavsiye ve..." musibetlere, ilahi takdire, iyiliği emredip, münkerden
alıkoyduğu kimseler arasında kendisini rahatsız edenlerin eziyetlerine
karĢı "sabrı tavsiye edenler müstesna" (Ġbn-i Kesir Tefsiri Muhtasar)
Öğrendiklerimiz:
1) Ġnsan zamanını iyi kullanmazsa zarardadır.
2) Ġman etmek cennet yolunda birinci adımdır. O imanı hayata
salih amellerle yansıtmak gerekir.
3) Herkes en yakınlarından baĢlayarak bazen sözle, bazen kitap
hediye ederek basen sosyal medyada güzel paylaĢımlarla tebliğ
yapmalıdır.
4) Hakkı ve sabrı tavsiye etmek terk edildiğinde toplumda
bozulmalar baĢlar.
5) KurtuluĢ iman, salih amel, hakkı ve sabrı tavsiye etmekle
mümkündür. Ya değilse insan zarardadır, ziyandadır.
Yüce Rabbimiz hakkıyla iman etmeyi, imanımıza Ģirk
bulaĢmadan muhafaza etmeyi, imanın tezahürü olan salim amellere
muvaffak olmayı nasip eylesin. Amin.
142
143

30 CÜZDEN 30 MESAJ-Abdulkerim Temizcan

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

30 CÜZDEN 30 MESAJ-Abdulkerim Temizcan

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

30 CÜZDEN 30 MESAJ

(Her Cüzden Bir Ayetin Tefsiri)

ĠSLÂM'DA GAYBA ĠMAN ESASTIR!

Yüce Rabbimiz Ģöyle buyuruyor:

“Onlar/Mü'minler/takva sahipleri) gayba iman ederler, namazı

Firavun denizde boğulurken Allah'a iman ettiğini söylemesi ona

Yüce Rabbimiz Ģöyle buyuruyor:

1) Ġslam‟ın esası gayba imandır.

Yüce Rabbimiz Ģöyle buyuruyor:

 ِْ ٍِ َِ‫عيَى اى َّ ٖزي‬ ّ ِ ‫عيَ ْي ُن ٌُ اى‬

Rasûlullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Efendimiz Ģöyle buyuruyor:

2) Sahuru muhakkak yapalım. En az iki rekat teheccüd namazı kılalım. Sabah

3) Ramazan orucunun bir hikmeti olan takvayı kuĢanalım. Sadece karnımıza

4) Ġftardan önceki beĢ on dakikayı dua ile değerlendirelim.

5) Hatim okuyalım ama tefsir okumayı da ihmal etmeyelim. En az Yusuf,

6) Peygamberimiz her Ramazan ayının son 10 günü itikafa girerdi. Yapabilen

9) Mübarek Ramazan ayının o güzel muhabbetini; sahur huzurunu,

MÜSLÜMAN ĠNFAK EHLĠDĠR!

Yüce Rabbimiz Ģöyle buyurmuĢtur:

‫سَْاتِ َو ٖفي ُم ِّو‬

“Allah yolunda mallarını harcayanların örneği, yedi baĢak bitiren bir

MÜSLÜMAN ZĠKĠR VE TEFEKKÜR EHLĠDĠR!

Yüce Rabbimiz Ģöyle buyuruyor:

"Onlar ayaktayken, otururken ve yanları üzerine yatarken Allah‟ı

Allah Azze ve Celle hiçbir Ģeyi boĢ yere yaratmamıĢtır. Her

Ayetin sonu "…Bizi cehennem azabından koru" derler" duasıyla

Gelin kıymetli kardeĢlerim bizlerde bu ayetleri anlamıyla

Yüce Rabbimiz Ģöyle buyurmuĢtur:

ġirk bazen puta tapmakla gözükür bazen Allah'ın bir hükmünü

Nebi ZiĢan Efendimiz,

Rasûlullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Efendimiz Ģirkten

“Müslüman, Müslümanın kardeĢidir. Ona zulmetmez, haksızlık

Ayetin sonu Ģöyle bitiyor: "... ġüphesiz Allah, kibirlenen ve övünen

MÜSLÜMAN ĠLMĠHALĠNĠ BĠLMELĠ!

Yüce Rabbimiz Ģöyle buyurmuĢtur:

"Ey iman edenler! Namaz kılmaya kalkacağınız zaman yüzlerinizi,

Bir Müslümanın itikat, ibadet, Nebi ZiĢan Efendimizin ahlakını ve

ĠSLÂM KOLAYLIK DĠNĠDĠR!

Yüce Rabbimiz buyuruyor ki:

Ġslâm dininde helalleri ve haramları Allah ve Resulü beyan etmiĢtir.

Nebi ZiĢan Efendimiz Ģöyle buyuruyor:

Yüce Rabbimiz Ģöyle buyurmuĢtur:

ٍَؕ ‫ض َٗ َجعَ ْيَْا ىَ ُن ٌْ ٖفي َٖا ٍَعَا ِي‬

"Doğrusu biz sizi yeryüzüne yerleĢtirdik ve orada size geçim

MÜ'MĠNLER ALLAH'A TAM TESLĠMĠYET

Yüce Rabbimiz Ģöyle buyuruyor:

"Mü‟minler o kimselerdir ki, Allah anıldığı zaman yürekleri titrer,

Allah Azze ve Celle Kur'an'ı Kerim'de birçok ayette Mü'minlerin

Ġmanın artması meselesi genel anlamda âlimlerimiz tarafından iman

Yüce Rabbimiz Ģöyle buyuruyor:

"Münafık erkekler ve münafık kadınlar birbirlerindendir

Böyle olan münafıkların, kâfirlerin ebedi olarak cehenneme

Müslim‟in bir rivayetinde Ģu ilâve vardır:

DüĢmanlık yapınca da aĢırı gider.” (Buhârî, Îmân, 24) Yani zulmeder,

Ayeti Kerime Ģöyle bitiyor: "... ġüphesiz münafıklar, fasıkların ta

ARKADAġ ÇEVRESĠ ÖNEMLĠ!

Yüce Rabbimiz buyuruyor ki:

َِ ‫صاد ِٖقي‬ ‫يََٓا اَيُّ َٖا اىَّ ٖزيَِ ٰا ٍَُْ٘ا اذ َّقُ٘ا ه‬

"Ey iman edenler! Allah‟a karĢı gelmekten sakının ve doğrularla

Yüce Rabbimiz haramlardan içtinap etmeyi nasip eylesin. Ġbadetleri

Yüce Rabbimiz Ģöyle buyuruyor:

"Öyle ise emrolunduğun gibi dosdoğru ol. Beraberindeki tövbe

Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi vesellem bir hadisinde “Din

"Öyle ise emrolunduğun gibi dosdoğru ol. Beraberindeki tövbe