Klucz odpowiedzi Ekologia i różnorodność biologiczna Liczba punktów 132

Grupa A

1 1P, 2F, 3F Autor: Nowa Era

(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
2 A, E Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 5 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–4 odp.
3 (0–1 p.) A – C, B – C, C – B, D – C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
4 A Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
5 1P, 2F, 3P Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
6 (0–1 p.) park krajobrazowy Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
7 1P, 2F, 3F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
8 a) (0–1) stężenie pierwiastków biogennych / stężenie azotanów i fosforanów Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) sukcesja wtórna
9 (0–1) należy wykreślić: A – szeroki, B – tlenku węgla(IV), C – pożądana Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
10 (0–1) 1 – amonifikacja, 2 – nitryfikacja Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
11 a) (0–1) helotyzm Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) Dwie cechy z podanych: grzyby najprawdopodobniej kontrolują życie swoich
partnerów, m.in. uniemożliwiają im rozmnażanie płciowe, wydzielają substancje
kontrolujące ich wzrost, a w pewnych warunkach nawet trawią ich komórki.
12 1B, 2D, 3C, 4A Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 4 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–3 odp.
13 A Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
14 (0–1) Od góry: 2, 1, 3, 4 Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
15 1P, 2P, 3F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
16 (0–1) Np.: 3. sosna → 4. kornik → 8. dzięcioł → 7. jastrząb – jest to łańcuch spasania. / Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
1. martwa materia organiczna → 5. dżdżownica → 2. żaba → 6. lis – jest to łańcuch
detrytusowy.

strona 1 z 32
17 a) (0–1) Kolejne poziomy troficzne są coraz mniej zasobne w energię, ponieważ energia Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
jest wykorzystana przez organizmy na procesy życiowe i wytworzenie ciepła, co
powoduje że jest ona bezpowrotnie tracona i jej ilość z poziomu na poziom jest coraz
mniejsza.
b) (0–1) autotrofy
c) (0–1) Liczebność drapieżników na sawannie jest mniejsza niż roślinożerców, ponieważ
roślinożercy stanowią do nich pokarm. Drapieżniki należą do poziomu troficznego
konsumentów II rzędu / do którego dopływa mniejsza ilość energii, niż do roślinożerców
należących do poziomu konsumentów I rzędu.
18 (0–1) Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Cechy charakterystyczne Nazwa biomu
Wieloletnia zmarzlina, niskie rośliny i krzewinki, renifery, zające
tundra
bielaki.
Różne gatunki traw, czarnoziemy, zwierzęta kopytne np. bizony,
step
antylopy widłorogie i ptaki biegające bażanty.
Wysokie drzewa, liczne epifity, duża liczba gatunków zwierząt np.
lasy równikowe
szympansy, kameleony.
19 a) (0–1) partnera do rozrodu, miejsce do rozrodu, zasoby pokarmowe, zasoby środowiska Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
np. dostęp do wody, soli mineralnych.
b) (0–1) Wraz ze wzrostem liczebności populacji wzrasta konkurencja, ponieważ większa
liczba osobników konkuruje o zasoby środowiska.
20 B Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
21 (0–1) rozmieszczenie losowe, np. mniszek lekarski Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
22 (0–1) Cechy populacji: duża przeżywalność osobników młodych i gwałtowne Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
zmniejszenie się przeżywalności w grupie najstarszych osobników; przykłady
organizmów: słoń, człowiek
23 (0–1) łatwiejsze polowanie na zdobycz lub znajdowanie pokarmu, łatwiejsze znalezienie Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
partnera do rozrodu, mniejsze ryzyko bycia upolowanym, szybsze wykrywanie
zagrożenia ze strony drapieżników, pomoc członków stada w wychowywaniu potomstwa,
łatwiej ogrzać się w okresie chłodów (termoregulacja socjalna).
24 (0–1) allelopatia / allelopatia ujemna Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
25 (0–1) Przystosowania roślinożerców: A, C, D, F; przystosowania drapieżników: B, E Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
26 (0–1) Rośliny i roślinożercy wpływają nawzajem na swoją liczebność. / Roślinożercy i Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
rośliny regulują wzajemnie swoją liczebność.
27 (0–1) Mimikra polega na tym, że osobniki niegroźne przypominaja barwą, kształtem ciała Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
i zachowaniem gatunki wyposażone w narządy obronne. Zwiększając szansę na
przeżycie.
28 (0–1) Ekosystem heterotroficzny charakteryzuje się brakiem producentów / autotrofów. Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Przykłady: dno oceanu, jaskinia.
29 (0–1) D, C, B, A; sukcesja pierwotna Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
30 B Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.

strona 2 z 32
31 (0–1) Grupa organizmów: producenci; charakterystyka: organizmy samożywne mające Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
zdolność do wytwarzania związków organicznych z prostych związków nieorganicznych;
przykład gatunku: sosna zwyczajna
Grupa organizmów destruenci; charakterystyka: organizmy odżywiające się szczątkami
innych organizmów lub ich wydalinami; przykład: dżdżownica ziemna
32 a) (0–1) Restytucja polega najczęściej na przeniesieniu osobników gatunku zagrożonego Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
wyginięciem do specjalnych miejsc, w których można je otoczyć szczególną opieką.
Dzięki temu mogą się one rozmnażać i odpowiednio rozwijać. Reintrodukcja polega na
umieszczeniu osobników w ich naturalnych siedliskach.
b) (0–1) Przykłady działań (dwa spośród podanych):
- leczenie osobników chorych
- hodowla w warunkach zbliżonych do naturalnych
- odtworzenie siedlisk występowania gatunku
- monitoring wędrówek fok
33 (0–1) Przykładowe przyczyny (dwie spośród podanych): Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
- spalanie paliw kopalnych
- produkcja przemysłowa
- przetwarzanie rud metali
- pojazdy silnikowe / motoryzacja
- produkcja nawozów sztucznych
- wybuchy wulkanów
34 1P, 2F, 3P Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
35 (0–1) 1 – roślinożerność, pasożytnictwo; 2 – drapieżnictwo, roślinożerność; 3 – Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
drapieżnictwo; 4 – drapieżnictwo, pasożytnictwo
36 1B, 2C, 3A Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
37 (0–1) świerk – producent, kornik, dzięcioł – konsument, grzyb – destruent Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
38 (0–1) A – 3, B – 2, C – 1 Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
39 (0–1) Środowiska lądowe (i wyspowe) są bardziej zróżnicowane niż środowiska morskie Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
i oceaniczne. Możliwe jest również odizolowanie populacji na niewielkim terenie od
innych terenów o podobnych warunkach środowiska, co sprzyja zachowaniu gatunków
reliktowych.
Relikt żyjący w środowisku lądowym – np. miłorząb, choacyn, kolczatka
Relikt żyjący w środowisku wodnym – np. latimeria, łodzik, chiton
40 (0–1) Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Nazwa Forma ekologiczna Gatunki
B Rośliny gromadzące wodę w liściach lub łodygach. 1
Rośliny przystosowane do środowiska o umiarkowanej
A 3
wilgotności.
Rośliny żyjące w środowisku stale wilgotnym, niezdolne do
C 2
przetrwania okresów suszy.

strona 3 z 32
41 (0–1) Korzystny wpływ zadrzewień śródpolnych na przyrodę danego terenu: Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
– Stanowią siedliska / miejsca rozrodu / miejsca bytowania wielu gatunków zwierząt.
– Tworzą korytarze migracji wielu gatunków zwierząt.
– Zwiększają bioróżnorodność terenu, zmniejszając jego degradację / degradację gleby.
Korzystny wpływ zadrzewień śródpolnych na jakość upraw:
– Gatunki zasiedlające zadrzewienia śródpolne kontrolują liczebność szkodników upraw
(co zwiększa plony), dzięki czemu mniejsza jest konieczność korzystania z chemicznych
środków ochrony roślin (pestycydów).
42 B Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
43 (0–1) A – liczebność, B – rozrodczość, C – zagęszczenie Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
44 a) (0–1) Autor: Nowa Era
(0-2 p.)

b) (0–1) Materia krąży w ekosystemie między biotopem a biocenozą. Cykl ten jest
układem zamkniętym. Materia jest wykorzystywana przez producentów, następnie
konsumentów i destruentów. W ten sposób ze związków organicznych, powstają związki
nieorganiczne, które powtórnie mogą być wykorzystywane przez producentów. Energia
wykorzystana przez organizmy na procesy życiowe i wytworzenie ciepła jest
bezpowrotnie utracona, czyli przepływając z poziomu na poziom jest jej coraz mniej.
45 (0–1) Typ II. Okoń / szczupak / karp, ponieważ brak opieki nad potomstwem / duża Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
rozrodczość / najmniejsza przeżywalność osobników najmłodszych i zwiększona
przeżywalność osobników starszych.
46 A Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
47 1P, 2F, 3F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
48 1F, 2P, 3P Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
49 a) (0–1) chełbia modra - euryhaliczny; żeglarz portugalski - stenohaliczny; stułbia płowa - Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
stenohaliczny
b) (0–1) chełbia modra – 4; żeglarz portugalski – 3.
50 a) (0–1) Bakterie z rodzaju Nitrobacter utleniają amoniak do azotanów czyli do formy Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
azotu, który jest bardziej przyswajalny przez rośliny.
b) (0–1) bakterie z rodzaju Rhizobium, sinice.
51 C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
52 1F, 2P, 3F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.

strona 4 z 32
53 A3 Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie
0 p. – niepoprawne uzupełnienie
54 (0–1) Kwitnienie i owocowanie roślin runa leśnego odbywa się wczesną wiosną, Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
ponieważ wówczas panują znacznie lepsze warunki świetlne, bo drzewa liściaste jeszcze
nie mają liści, które to znacznie ograniczają dostęp światła do roślin runa leśnego. W ten
sposób rośliny runa mogą prowadzić bardzo intensywnie fotosyntezę w celu wytworzenia
kwiatów a następnie owoców i nasion, co przyczynia się do rozprzestrzenienia się tych
roślin.
55 (0–1) Korzyść, którą czerpie grzyb: związki organiczne. Korzyść, którą czerpie roślina: Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
woda / sole mineralne
56 a) (0–1) Przykłady czynników (dwa spośród podanych): Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
- warunki środowiskowe / klimat
- wilgotność
- temperatura
- skład gatunkowy zespołów roślinnych
b) (0–1) D
c) (0–1) zakładanie przez człowieka monokultur leśnych
57 B, E, F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 6 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–5 odp.
58 1C, 2A, 3B, 4D Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 4 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–3 odp.
59 A, D Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 5 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–4 odp.
60 a) (0–1) Im mniejsze zasolenie wód w Bałtyku, tym niższa różnorodność gatunków Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
występujących w tym morzu.
b) (0–1) Stwierdzenie to jest słuszne, ponieważ w strefie przydennej Morza Bałtyckiego
nie występują producenci, a dodatkowo na dno opada martwa materia organiczna, która
jest rozkładana przez destruentów.
61 a) (0–1) Przyczyna (jedna spośród podanych): brak drapieżników, łatwy dostęp do Autor: Nowa Era
(0-4 p.)
pokarmu
b) (0–1) Likwidacja dzikich kotów, wpłynęła na negatywnie na liczebność pingwinów,
ponieważ nastąpiło zwiększenie liczby myszy, szczurów (żywiących się jajami i
pisklętami pingwinów) oraz zwiększenie liczby królików, które zjadają roślinność
stanowiącą materiał do budowy gniazd pingwinów.
c) (0–1) A
d) (0–1) Zastosowanie broni biologicznej przeciwko królikom nie spowodowało ich
wyginięcia, ponieważ przeżyła grupa osobników odpornych na chorobę, dzięki której
populacja królików na wyspie się odnowiła.
62 a) (0–1) 1– nitryfikacja, 2 – denitryfikacja, 3 – amonifikacja, 4 – asymilacja / pobieranie Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
azotanów(V) (NO3-) przez rośliny, 5 – wiązanie wolnego azotu atmosferycznego
b) (0–1) bakterie z rodzaju Azotobacter, cyjanobakterie / sinice, bakterie z rodzajów
Rhizobium i Clostridium
63 1P, 2F, 3P Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.

strona 5 z 32
64 a) (0–1) 1 – P, 2 – P, 3 – F Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) Przykład ekosystemu o największej produktywności: las tropikalny / rafa
koralowa
Przykład ekosystemu o najmniejszej produktywności: tundra / pustynia / otwarty ocean
65 (0–1) Najwięcej gatunków występuje w klimacie równikowym i podzwrotnikowym, czyli Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
rejonach ciepłych i wilgotnych. W miarę oddalania się od równika liczba gatunków
maleje.
66 (0–1) Drapieżnik i jego ofiara regulują nawzajem swoją liczebność / spadek liczebności Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
populacji ofiary prowadzi do spadku liczebności populacji drapieżnika, a to z kolei
powoduje wzrost liczebności populacji ofiary.
67 C, F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 6 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–5 odp.
68 1D, 2E, 3B, 4C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 4 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–3 odp.
69 a) (0–1) zwierzęta przeżuwające / przeżuwacze i mikroorganizmy (protisty zwierzęce / Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
pierwotniaki, bakterie trawiące celulozę)
b) (0–1) Mikroorganizmy (protisty zwierzęce / pierwotniaki i bakterie) uzyskują glukozę
oraz siedlisko występowania, zwierzęta przeżuwające – octan, propionian i maślan.
c) (0–1) Jest to symbioza / mutualizm obligatoryjny, ponieważ obie grupy organizmów
czerpią korzyści z tej relacji i jest ona niezbędna im do przeżycia.
70 a) (0–1) Węgiel w postaci związków organicznych: B, C, D Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
Węgiel w postaci związków nieorganicznych: A
b) (0–1) Przykłady źródeł emisji dwutlenku węgla (dwa spośród podanych):
- spalanie paliw kopalnych
- produkcja przemysłowa
- pojazdy silnikowe / motoryzacja
- wybuchy wulkanów
- wietrzenie wapieni
c) (0–1) Zmniejszenie powierzchni lasów tropikalnych powoduje wzrost stężenia
dwutlenku węgla w atmosferze – w lasach tropikalnych bardzo intensywnie zachodzi
fotosynteza, przez co następuje zużycie znacznych ilości dwutlenku węgla.
71 (0–1) B – sukcesja wtórna, ponieważ sukcesja wtórna zachodzi na terenach zajętych Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
wcześniej przez jakąś biocenozę, których przykładem jest płytkie płytki jezioro.
72 a) (0–1) Czy bioróżnorodność ekotonu będzie większa niż bioróżnorodność dwóch Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
przyległych do niego ekosystemów?
b) (0–1) W ekotonie występują gatunki charakterystyczne dla obu sąsiadujących ze sobą
ekosystemów oraz gatunki typowe tylko dla strefy pośredniej.
73 a) (0–1) Przykłady cech (trzy cechy spośród podanych): odczyn / pH wody, zawartość Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
substancji odżywczych, stopień odizolowania od podłoża, bioróżnorodność /
różnorodność gatunkowa.
b) (0–1) Przykłady ról torfowisk (jeden przykład spośród podanych): są naturalnymi
zbiornikami retencyjnymi, regulują stosunki wodne w przyległych do nich siedliskach, są
miejscem występowania rzadkich gatunków roślin i zwierząt.
c) (0–1) Przykłady działalności człowieka, zagrażające torfowiskom (dwa spośród
podanych): osuszanie terenów podmokłych, eksploatacja torfu, zwiększanie powierzchni
gruntów przeznaczonych do produkcji rolnej

strona 6 z 32
74 a) (0–1) Jest to gatunek, który pochodzi z innych regionów geograficznych, Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
błyskawicznie się rozprzestrzenia, stanowi zagrożenie dla gatunków rodzimych.
b) (0–1) Stanowią duże zagrożenie dla naturalnej bioróżnorodności, ponieważ wygrywają
konkurencję o siedliska z gatunkami rodzimymi.
75 (0–1) Litoral cechuje się największą różnorodnością gatunkową, ponieważ jest tu Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
największy wybór pokarmu, dociera tu najwięcej światła słonecznego, ciśnienie jest
najniższe, a natlenienie – najwyższe
76 (0–1) 2, 4, 5, 1, 3 Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
77 (0–1) sukcesja pierwotna Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
78 B Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
79 1D, 2A, 3B, 4C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 4 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–3 odp.
80 C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
81 a) (0–1) Przykłady (jeden przykład spośród podanych): - zrzuty / dopływ / wylewanie Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
ścieków przemysłowych i komunalnych - pola uprawne (pestycydy, środki ochrony
roślin) - nielegalne wysypiska.
b) (0–1) Wraz ze wzrostem żyzności (eutrofizacją) wody zbiornika wrasta ilość
fitoplanktonu, którego rozwój i rozkład zmniejsza ilość tlenu i powoduje obumieranie
wielu gatunków (zmniejszenie bioróżnorodności wskutek obumierania wielu gatunków).
c) (0–1) Przykłady (dwa spośród podanych): - oczyszczanie ścieków (w
oczyszczalniach), - likwidowanie nielegalnych wysypisk śmieci, - redukcja fosforanów w
detergentach, - kompostowanie odpadów, - ograniczenie stosowania nawozów sztucznych
i środków ochrony roślin.
82 (0–1) Jest to stwierdzenie słuszne, gdyż siedlisko oznacza przestrzeń fizyczną (np. las Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
liściasty), w której występuje dany gatunek, natomiast nisza jest zbiorem wszystkich
wymogów życiowych danego gatunku i nisze nawet bardzo blisko spokrewnionych
gatunków różnią się od siebie.
83 a) (0–1) A, C, E Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) 1 – F, 2 – P, 3 – F
84 (0–1) 5, 7, 3, 4, 1, 2, 6 Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
85 1F, 2B, 3C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
86 a) (0–1) Szczur śniady zasiedla poddasza i strychy, a jego pokarmem są głównie Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
warzywa. Szczur wędrowny zasiedla piwnice i kanały ściekowe, a jego pokarmem jest
głównie mięso.
b) (0–1) stały dostęp do pożywienia oraz liczne miejsca schronienia
c) (0–1) Podkreślone: mucha domowa, karaczan prusak
87 B Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.

strona 7 z 32
88 a) (0–1) A – 3, B – 2, C – 1 Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
b) (0–1) Łańcuch 1 – ponieważ jest to przykład łańcucha detrytusowego, a w ekosystemie
heterotroficznym występuje jedynie łańcuch detrytusowy (brak łańcuchów spasania).
c) (0–1) Łańcuch spasania: 2, 3; Łańcuch detrytusowy: 1
89 a) (0–1) Soliród jest gatunkiem stenohalicznym, ponieważ występuje wyłącznie w Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
miejscach o znacznym zasoleniu, a więc jego zakres tolerancji w stosunku do stężenia
soli w środowisku jest niewielki.
b) (0–1) Przykłady przystosowań (trzy spośród podanych):
- gruba skórka / epiderma
- magazynowanie dużej ilości wody
- wysokie stężenie osmotyczne soku komórkowego
- gruczoły na liściach wydzielające stężoną solankę
c) (0–1) Soliród może być wykorzystywany jako bioindykator, ponieważ jest gatunkiem o
wąskim zakresie tolerancji w stosunku do zasolenia / ponieważ występuje wyłącznie w
siedliskach o znacznym zasoleniu – jego występowanie wskazuje na obecność znacznej
ilości soli w glebie.
90 a) (0–1) Autor: Nowa Era
(0-3 p.)

b) (0–1) Jest to populacja rozwijająca się, ponieważ występuje w niej więcej osobników
młodych niż starych.
c) (0–1) Przykłady czynników (trzy spośród podanych):
- siedlisko odpowiednie dla gatunku
- liczba / obecność drapieżników
- dostępność pokarmu
- występowanie pasożytów
- choroby zakaźne (bakteryjne i wirusowe)
91 a) (0–1) 1 – E, pH ↓, 2 – C, pH ↓, 3 – A, 4 – D, pH ↑, 5 – B Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) 1 – F, 2 – F, 3 – F
92 a) (0–1) krzywa I (typ I) Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) skupiskowe (grupy rodzinne)
93 1F, 2P, 3P Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
94 1B, 2E, 3A, 4C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 4 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–3 odp.
Grupa B Liczba punktów 132

1 1F, 2F, 3P Autor: Nowa Era

(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
2 B, D Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 5 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–4 odp.

strona 8 z 32
 3 (0–1 p.) A – B, B – C, C – C, D – C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
4 D Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
5 1P, 2P, 3F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
6 (0–1 p.) rezerwat przyrody Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
7 1F, 2F, 3P Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
8 a) (0–1) stężenie pierwiastków biogennych / stężenie azotanów i fosforanów Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) sukcesja wtórna
9 (0–1) należy wykreślić: A – szeroki, B – tlenku węgla(IV), C – pożądana Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
10 (0–1) 1 – nitryfikacja, 2 – denitryfikacja Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
11 a) (0–1) helotyzm Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) Dwie cechy z podanych: grzyby najprawdopodobniej kontrolują życie swoich
partnerów, m.in. uniemożliwiają im rozmnażanie płciowe, wydzielają substancje
kontrolujące ich wzrost, a w pewnych warunkach nawet trawią ich komórki.
12 1A, 2C, 3D, 4B Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 4 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–3 odp.
13 D Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
14 (0–1) Od góry: 3, 4, 1, 2 Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
15 1P, 2F, 3P Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
16 (0–1) Np.: 2. sosna → 6. kornik → 1. dzięcioł → 8. jastrząb – jest to łańcuch spasania. / Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
3. martwa materia organiczna → 7. dżdżownica → 5. żaba → 4. lis – jest to łańcuch
detrytusowy.
17 a) (0–1) Kolejne poziomy troficzne są coraz mniej zasobne w energię, ponieważ energia Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
jest wykorzystana przez organizmy na procesy życiowe i wytworzenie ciepła, co
powoduje że jest ona bezpowrotnie tracona i jej ilość z poziomu na poziom jest coraz
mniejsza.
b) (0–1) autotrofy
c) (0–1) Liczebność drapieżników na sawannie jest mniejsza niż roślinożerców, ponieważ
roślinożercy stanowią do nich pokarm. Drapieżniki należą do poziomu troficznego
konsumentów II rzędu / do którego dopływa mniejsza ilość energii, niż do roślinożerców
należących do poziomu konsumentów I rzędu.

strona 9 z 32
18 (0–1) Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Cechy charakterystyczne Nazwa biomu
Twardolistne trawy, pojedyncze drzewa, liczne stadne ssaki
roślinożerne (np. słonie, żyrafy, antylopy) oraz drapieżne (np. lwy, sawanna
szakale) a także termity.
Głównie drzewa iglaste, liczne łosie, sarny, wilki, ptaki migrujące i
tajga
żywiące się nasionami drzew (np. krzyżodzioby).
Drzewa i krzewy o twardych, skórzastych liściach, m.in. dąb
lasy i zarośla
korkowy, oliwki, wawrzyny, eukaliptusy, cyprysy, liczne drobne ssaki
twardolistne
i jaszczurki.
19 a) (0–1) partnera do rozrodu, miejsce do rozrodu, zasoby pokarmowe, zasoby środowiska Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
np. dostęp do wody, soli mineralnych.
b) (0–1) Wraz ze wzrostem liczebności populacji wzrasta konkurencja, ponieważ większa
liczba osobników konkuruje o zasoby środowiska.
20 C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
21 (0–1) rozmieszczenie równomierne, np. głuptaki australijskie Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
22 (0–1) Cechy populacji: bardzo mała przeżywalność osobników młodych i znaczny wzrost Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
przeżywalności u osobników starszych; przykłady organizmów: ryby, bezkręgowce
23 (0–1) większa konkurencja o pokarm, większa konkurencja o partnera do rozrodu, Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
większe prawdopodobieństwo zdrad i wychowywania cudzego potomstwa, większe
ryzyko zarażenia pasożytem lub drobnoustrojem chorobotwórczym, większe ryzyko
transmisji chorób i pasożytów.
24 (0–1) samoprzerzedzenie Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
25 (0–1) Przystosowania roślinożerców: A, B, D, E; przystosowania drapieżników: B, F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
26 (0–1) Ofiary i drapieżniki wpływają nawzajem na swoją liczebność. Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
27 (0–1) Jest to upodabnianie się niektórych gatunków zwierząt barwą lub kształtem do Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
otoczenia, zwiększające szansę na przeżycie
28 (0–1) Ekosystem autotroficzny charakteryzuje się obecnością producentów / autotrofów. Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Przykłady: jezioro, łąka.
29 (0–1) C, D, B, A; sukcesja wtórna Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
30 A Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
31 (0–1) Grupa organizmów: producenci; charakterystyka: organizmy samożywne mające Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
zdolność do wytwarzania związków organicznych z prostych związków nieorganicznych;
przykład gatunku: sosna zwyczajna
Grupa organizmów destruenci; charakterystyka: organizmy odżywiające się szczątkami
innych organizmów lub ich wydalinami; przykład: dżdżownica ziemna

strona 10 z 32
32 a) (0–1) Restytucja polega najczęściej na przeniesieniu osobników gatunku zagrożonego Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
wyginięciem do specjalnych miejsc, w których można je otoczyć szczególną opieką.
Dzięki temu mogą się one rozmnażać i odpowiednio rozwijać. Reintrodukcja polega na
umieszczeniu osobników w ich naturalnych siedliskach.
b) (0–1) Przykłady działań (dwa spośród podanych):
- leczenie osobników chorych
- hodowla w warunkach zbliżonych do naturalnych
- odtworzenie siedlisk występowania gatunku
- monitoring wędrówek fok
33 (0–1) Przykładowe przyczyny (dwie spośród podanych): Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
- spalanie paliw kopalnych
- produkcja przemysłowa
- przetwarzanie rud metali
- pojazdy silnikowe / motoryzacja
- produkcja nawozów sztucznych
- wybuchy wulkanów
34 1F, 2P, 3P Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
35 (0–1) 1 – roślinożerność, pasożytnictwo; 2 – drapieżnictwo, roślinożerność; 3 – Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
drapieżnictwo; 4 – drapieżnictwo, pasożytnictwo
36 1C, 2A, 3B Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
37 (0–1) świerk – producent, kornik, dzięcioł – konsument, grzyb – destruent Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
38 (0–1) A – 1, B – 2, C – 3 Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
39 (0–1) Środowiska lądowe (i wyspowe) są bardziej zróżnicowane niż środowiska morskie Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
i oceaniczne. Możliwe jest również odizolowanie populacji na niewielkim terenie od
innych terenów o podobnych warunkach środowiska, co sprzyja zachowaniu gatunków
reliktowych.
Relikt żyjący w środowisku lądowym – np. miłorząb, choacyn, kolczatka
Relikt żyjący w środowisku wodnym – np. latimeria, łodzik, chiton
40 (0–1) Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Nazwa Forma ekologiczna Gatunki
Rośliny siedlisk suchych, o małych, twardych, skórzastych
B 3
liściach i sztywnych łodygach.
Rośliny przystosowane do środowiska o umiarkowanej
C 1
wilgotności.
Rośliny stale żyjące w wodzie i pobierające wodę całą
A 2
powierzchnią ciała.

strona 11 z 32
41 (0–1) Korzystny wpływ zadrzewień śródpolnych na przyrodę danego terenu: Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
– Stanowią siedliska / miejsca rozrodu / miejsca bytowania wielu gatunków zwierząt.
– Tworzą korytarze migracji wielu gatunków zwierząt.
– Zwiększają bioróżnorodność terenu, zmniejszając jego degradację / degradację gleby.
Korzystny wpływ zadrzewień śródpolnych na jakość upraw:
– Gatunki zasiedlające zadrzewienia śródpolne kontrolują liczebność szkodników upraw
(co zwiększa plony), dzięki czemu mniejsza jest konieczność korzystania z chemicznych
środków ochrony roślin (pestycydów).
42 A Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
43 (0–1) A – liczebność, B – śmiertelność, C – zagęszczenie Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
44 a) (0–1) Autor: Nowa Era
(0-2 p.)

b) (0–1) Materia krąży w ekosystemie między biotopem a biocenozą. Cykl ten jest
układem zamkniętym. Materia jest wykorzystywana przez producentów, następnie
konsumentów i destruentów. W ten sposób ze związków organicznych, powstają związki
nieorganiczne, które powtórnie mogą być wykorzystywane przez producentów. Energia
wykorzystana przez organizmy na procesy życiowe i wytworzenie ciepła jest
bezpowrotnie utracona, czyli przepływając z poziomu na poziom jest jej coraz mniej.
45 (0–1) Typ I. Słoń / człowiek, ponieważ długa opiekują się młodymi / duża przeżywalność Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
młodych osobników i gwałtowne zmniejszenie się przeżywalności najstarszych
osobników.
46 C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
47 1P, 2P, 3F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
48 1P, 2F, 3P Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
49 a) (0–1) chełbia modra - euryhaliczny; żeglarz portugalski - stenohaliczny; stułbia płowa - Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
stenohaliczny
b) (0–1) chełbia modra – 4; żeglarz portugalski – 3.
50 a) (0–1) Bakterie z rodzaju Nitrobacter utleniają amoniak do azotanów czyli do formy Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
azotu, który jest bardziej przyswajalny przez rośliny.
b) (0–1) bakterie z rodzaju Rhizobium, sinice.
51 A Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
52 1F, 2F, 3P Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.

strona 12 z 32
53 B2 Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie
0 p. – niepoprawne uzupełnienie
54 (0–1) Kwitnienie i owocowanie roślin runa leśnego odbywa się wczesną wiosną, Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
ponieważ wówczas panują znacznie lepsze warunki świetlne, bo drzewa liściaste jeszcze
nie mają liści, które to znacznie ograniczają dostęp światła do roślin runa leśnego. W ten
sposób rośliny runa mogą prowadzić bardzo intensywnie fotosyntezę w celu wytworzenia
kwiatów a następnie owoców i nasion, co przyczynia się do rozprzestrzenienia się tych
roślin.
55 (0–1) Korzyść, którą czerpie grzyb: związki organiczne. Korzyść, którą czerpie roślina: Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
woda / sole mineralne
56 a) (0–1) Przykłady czynników (dwa spośród podanych): Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
- warunki środowiskowe / klimat
- wilgotność
- temperatura
- skład gatunkowy zespołów roślinnych
b) (0–1) D
c) (0–1) zakładanie przez człowieka monokultur leśnych
57 A, C, D Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 6 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–5 odp.
58 1D, 2B, 3A, 4C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 4 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–3 odp.
59 B, C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 5 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–4 odp.
60 a) (0–1) Im mniejsze zasolenie wód w Bałtyku, tym niższa różnorodność gatunków Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
występujących w tym morzu.
b) (0–1) Stwierdzenie to jest słuszne, ponieważ w strefie przydennej Morza Bałtyckiego
nie występują producenci, a dodatkowo na dno opada martwa materia organiczna, która
jest rozkładana przez destruentów.
61 a) (0–1) Przyczyna (jedna spośród podanych): brak drapieżników, łatwy dostęp do Autor: Nowa Era
(0-4 p.)
pokarmu
b) (0–1) Likwidacja dzikich kotów, wpłynęła na negatywnie na liczebność pingwinów,
ponieważ nastąpiło zwiększenie liczby myszy, szczurów (żywiących się jajami i
pisklętami pingwinów) oraz zwiększenie liczby królików, które zjadają roślinność
stanowiącą materiał do budowy gniazd pingwinów.
c) (0–1) A
d) (0–1) Zastosowanie broni biologicznej przeciwko królikom nie spowodowało ich
wyginięcia, ponieważ przeżyła grupa osobników odpornych na chorobę, dzięki której
populacja królików na wyspie się odnowiła.
62 a) (0–1) 1– nitryfikacja, 2 – denitryfikacja, 3 – amonifikacja, 4 – asymilacja / pobieranie Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
azotanów(V) (NO3-) przez rośliny, 5 – wiązanie wolnego azotu atmosferycznego
b) (0–1) bakterie z rodzaju Azotobacter, cyjanobakterie / sinice, bakterie z rodzajów
Rhizobium i Clostridium
63 1P, 2P, 3F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.

strona 13 z 32
64 a) (0–1) 1 – P, 2 – P, 3 – F Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) Przykład ekosystemu o największej produktywności: las tropikalny / rafa
koralowa
Przykład ekosystemu o najmniejszej produktywności: tundra / pustynia / otwarty ocean
65 (0–1) Najwięcej gatunków występuje w klimacie równikowym i podzwrotnikowym, czyli Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
rejonach ciepłych i wilgotnych. W miarę oddalania się od równika liczba gatunków
maleje.
66 (0–1) Drapieżnik i jego ofiara regulują nawzajem swoją liczebność / spadek liczebności Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
populacji ofiary prowadzi do spadku liczebności populacji drapieżnika, a to z kolei
powoduje wzrost liczebności populacji ofiary.
67 B, D Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 6 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–5 odp.
68 1B, 2E, 3C, 4D Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 4 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–3 odp.
69 a) (0–1) zwierzęta przeżuwające / przeżuwacze i mikroorganizmy (protisty zwierzęce / Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
pierwotniaki, bakterie trawiące celulozę)
b) (0–1) Mikroorganizmy (protisty zwierzęce / pierwotniaki i bakterie) uzyskują glukozę
oraz siedlisko występowania, zwierzęta przeżuwające – octan, propionian i maślan.
c) (0–1) Jest to symbioza / mutualizm obligatoryjny, ponieważ obie grupy organizmów
czerpią korzyści z tej relacji i jest ona niezbędna im do przeżycia.
70 a) (0–1) Węgiel w postaci związków organicznych: B, C, D Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
Węgiel w postaci związków nieorganicznych: A
b) (0–1) Przykłady źródeł emisji dwutlenku węgla (dwa spośród podanych):
- spalanie paliw kopalnych
- produkcja przemysłowa
- pojazdy silnikowe / motoryzacja
- wybuchy wulkanów
- wietrzenie wapieni
c) (0–1) Zmniejszenie powierzchni lasów tropikalnych powoduje wzrost stężenia
dwutlenku węgla w atmosferze – w lasach tropikalnych bardzo intensywnie zachodzi
fotosynteza, przez co następuje zużycie znacznych ilości dwutlenku węgla.
71 a) (0–1) A – sukcesja pierwotna ponieważ sukcesja pierwotna zachodzi na terenach Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
dotychczas niezajętych przez żadną biocenozę, których przykładem jest skała.
72 a) (0–1) Czy bioróżnorodność ekotonu będzie większa niż bioróżnorodność dwóch Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
przyległych do niego ekosystemów?
b) (0–1) W ekotonie występują gatunki charakterystyczne dla obu sąsiadujących ze sobą
ekosystemów oraz gatunki typowe tylko dla strefy pośredniej.
73 a) (0–1) Przykłady cech (trzy cechy spośród podanych): odczyn / pH wody, zawartość Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
substancji odżywczych, stopień odizolowania od podłoża, bioróżnorodność /
różnorodność gatunkowa.
b) (0–1) Przykłady ról torfowisk (jeden przykład spośród podanych): są naturalnymi
zbiornikami retencyjnymi, regulują stosunki wodne w przyległych do nich siedliskach, są
miejscem występowania rzadkich gatunków roślin i zwierząt.
c) (0–1) Przykłady działalności człowieka, zagrażające torfowiskom (dwa spośród
podanych): osuszanie terenów podmokłych, eksploatacja torfu, zwiększanie powierzchni
gruntów przeznaczonych do produkcji rolnej

strona 14 z 32
74 a) (0–1) Jest to gatunek, który pochodzi z innych regionów geograficznych, Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
błyskawicznie się rozprzestrzenia, stanowi zagrożenie dla gatunków rodzimych.
b) (0–1) Stanowią duże zagrożenie dla naturalnej bioróżnorodności, ponieważ wygrywają
konkurencję o siedliska z gatunkami rodzimymi.
75 (0–1) Litoral cechuje się największą różnorodnością gatunkową, ponieważ jest tu Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
największy wybór pokarmu, dociera tu najwięcej światła słonecznego, ciśnienie jest
najniższe, a natlenienie – najwyższe
76 (0–1) 5, 4, 2, 1, 3 Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
77 (0–1) sukcesja pierwotna Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
78 B Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
79 1C, 2E, 3B, 4D Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 4 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–3 odp.
80 A Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
81 a) (0–1) Przykłady (jeden przykład spośród podanych): - zrzuty / dopływ / wylewanie Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
ścieków przemysłowych i komunalnych - pola uprawne (pestycydy, środki ochrony
roślin) - nielegalne wysypiska.
b) (0–1) Wraz ze wzrostem żyzności (eutrofizacją) wody zbiornika wrasta ilość
fitoplanktonu, którego rozwój i rozkład zmniejsza ilość tlenu i powoduje obumieranie
wielu gatunków (zmniejszenie bioróżnorodności wskutek obumierania wielu gatunków).
c) (0–1) Przykłady (dwa spośród podanych): - oczyszczanie ścieków (w
oczyszczalniach), - likwidowanie nielegalnych wysypisk śmieci, - redukcja fosforanów w
detergentach, - kompostowanie odpadów, - ograniczenie stosowania nawozów sztucznych
i środków ochrony roślin.
82 (0–1) Jest to stwierdzenie słuszne, gdyż siedlisko oznacza przestrzeń fizyczną (np. las Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
liściasty), w której występuje dany gatunek, natomiast nisza jest zbiorem wszystkich
wymogów życiowych danego gatunku i nisze nawet bardzo blisko spokrewnionych
gatunków różnią się od siebie.
83 a) (0–1) A, C, E Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) 1 – F, 2 – P, 3 – F
84 (0–1) 4, 1, 3, 5, 7, 6, 2 Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
85 1B, 2C, 3F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
86 a) (0–1) Szczur śniady zasiedla poddasza i strychy, a jego pokarmem są głównie Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
warzywa. Szczur wędrowny zasiedla piwnice i kanały ściekowe, a jego pokarmem jest
głównie mięso.
b) (0–1) stały dostęp do pożywienia oraz liczne miejsca schronienia
c) (0–1) Podkreślone: mucha domowa, karaczan prusak
87 C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.

strona 15 z 32
88 a) (0–1) A – 3, B – 2, C – 1 Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
b) (0–1) Łańcuch 1 – ponieważ jest to przykład łańcucha detrytusowego, a w ekosystemie
heterotroficznym występuje jedynie łańcuch detrytusowy (brak łańcuchów spasania).
c) (0–1) Łańcuch spasania: 2, 3; Łańcuch detrytusowy: 1
89 a) (0–1) Soliród jest gatunkiem stenohalicznym, ponieważ występuje wyłącznie w Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
miejscach o znacznym zasoleniu, a więc jego zakres tolerancji w stosunku do stężenia
soli w środowisku jest niewielki.
b) (0–1) Przykłady przystosowań (trzy spośród podanych):
- gruba skórka / epiderma
- magazynowanie dużej ilości wody
- wysokie stężenie osmotyczne soku komórkowego
- gruczoły na liściach wydzielające stężoną solankę
c) (0–1) Soliród może być wykorzystywany jako bioindykator, ponieważ jest gatunkiem o
wąskim zakresie tolerancji w stosunku do zasolenia / ponieważ występuje wyłącznie w
siedliskach o znacznym zasoleniu – jego występowanie wskazuje na obecność znacznej
ilości soli w glebie.
90 a) (0–1) Autor: Nowa Era
(0-3 p.)

b) (0–1) Jest to populacja rozwijająca się, ponieważ występuje w niej więcej osobników
młodych niż starych.
c) (0–1) Przykłady czynników (trzy spośród podanych):
- siedlisko odpowiednie dla gatunku
- liczba / obecność drapieżników
- dostępność pokarmu
- występowanie pasożytów
- choroby zakaźne (bakteryjne i wirusowe)
91 a) (0–1) 1 – E, pH ↓, 2 – C, pH ↓, 3 – A, 4 – D, pH ↑, 5 – B Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) 1 – F, 2 – F, 3 – F
92 a) (0–1) krzywa I (typ I) Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) skupiskowe (grupy rodzinne)
93 1P, 2P, 3F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
94 1C, 2A, 3E, 4B Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 4 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–3 odp.
Grupa C Liczba punktów 132

1 1P, 2F, 3F Autor: Nowa Era

(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
2 A, E Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 5 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–4 odp.

strona 16 z 32
 3 (0–1 p.) A – C, B – C, C – B, D – C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
4 A Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
5 1P, 2F, 3P Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
6 (0–1 p.) park krajobrazowy Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
7 1P, 2F, 3F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
8 a) (0–1) stężenie pierwiastków biogennych / stężenie azotanów i fosforanów Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) sukcesja wtórna
9 (0–1) należy wykreślić: A – szeroki, B – tlenku węgla(IV), C – pożądana Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
10 (0–1) 1 – amonifikacja, 2 – nitryfikacja Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
11 a) (0–1) helotyzm Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) Dwie cechy z podanych: grzyby najprawdopodobniej kontrolują życie swoich
partnerów, m.in. uniemożliwiają im rozmnażanie płciowe, wydzielają substancje
kontrolujące ich wzrost, a w pewnych warunkach nawet trawią ich komórki.
12 1B, 2D, 3C, 4A Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 4 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–3 odp.
13 A Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
14 (0–1) Od góry: 2, 1, 3, 4 Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
15 1P, 2P, 3F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
16 (0–1) Np.: 3. sosna → 4. kornik → 8. dzięcioł → 7. jastrząb – jest to łańcuch spasania. / Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
1. martwa materia organiczna → 5. dżdżownica → 2. żaba → 6. lis – jest to łańcuch
detrytusowy.
17 a) (0–1) Kolejne poziomy troficzne są coraz mniej zasobne w energię, ponieważ energia Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
jest wykorzystana przez organizmy na procesy życiowe i wytworzenie ciepła, co
powoduje że jest ona bezpowrotnie tracona i jej ilość z poziomu na poziom jest coraz
mniejsza.
b) (0–1) autotrofy
c) (0–1) Liczebność drapieżników na sawannie jest mniejsza niż roślinożerców, ponieważ
roślinożercy stanowią do nich pokarm. Drapieżniki należą do poziomu troficznego
konsumentów II rzędu / do którego dopływa mniejsza ilość energii, niż do roślinożerców
należących do poziomu konsumentów I rzędu.

strona 17 z 32
18 (0–1) Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Cechy charakterystyczne Nazwa biomu
Wieloletnia zmarzlina, niskie rośliny i krzewinki, renifery, zające
tundra
bielaki.
Różne gatunki traw, czarnoziemy, zwierzęta kopytne np. bizony,
step
antylopy widłorogie i ptaki biegające bażanty.
Wysokie drzewa, liczne epifity, duża liczba gatunków zwierząt np.
lasy równikowe
szympansy, kameleony.
19 a) (0–1) partnera do rozrodu, miejsce do rozrodu, zasoby pokarmowe, zasoby środowiska Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
np. dostęp do wody, soli mineralnych.
b) (0–1) Wraz ze wzrostem liczebności populacji wzrasta konkurencja, ponieważ większa
liczba osobników konkuruje o zasoby środowiska.
20 B Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
21 (0–1) rozmieszczenie losowe, np. mniszek lekarski Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
22 (0–1) Cechy populacji: duża przeżywalność osobników młodych i gwałtowne Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
zmniejszenie się przeżywalności w grupie najstarszych osobników; przykłady
organizmów: słoń, człowiek
23 (0–1) łatwiejsze polowanie na zdobycz lub znajdowanie pokarmu, łatwiejsze znalezienie Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
partnera do rozrodu, mniejsze ryzyko bycia upolowanym, szybsze wykrywanie
zagrożenia ze strony drapieżników, pomoc członków stada w wychowywaniu potomstwa,
łatwiej ogrzać się w okresie chłodów (termoregulacja socjalna).
24 (0–1) allelopatia / allelopatia ujemna Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
25 (0–1) Przystosowania roślinożerców: A, C, D, F; przystosowania drapieżników: B, E Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
26 (0–1) Rośliny i roślinożercy wpływają nawzajem na swoją liczebność. / Roślinożercy i Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
rośliny regulują wzajemnie swoją liczebność.
27 (0–1) Mimikra polega na tym, że osobniki niegroźne przypominaja barwą, kształtem ciała Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
i zachowaniem gatunki wyposażone w narządy obronne. Zwiększając szansę na
przeżycie.
28 (0–1) Ekosystem heterotroficzny charakteryzuje się brakiem producentów / autotrofów. Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Przykłady: dno oceanu, jaskinia.
29 (0–1) D, C, B, A; sukcesja pierwotna Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
30 B Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
31 (0–1) Grupa organizmów: producenci; charakterystyka: organizmy samożywne mające Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
zdolność do wytwarzania związków organicznych z prostych związków nieorganicznych;
przykład gatunku: sosna zwyczajna
Grupa organizmów destruenci; charakterystyka: organizmy odżywiające się szczątkami
innych organizmów lub ich wydalinami; przykład: dżdżownica ziemna

strona 18 z 32
32 a) (0–1) Restytucja polega najczęściej na przeniesieniu osobników gatunku zagrożonego Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
wyginięciem do specjalnych miejsc, w których można je otoczyć szczególną opieką.
Dzięki temu mogą się one rozmnażać i odpowiednio rozwijać. Reintrodukcja polega na
umieszczeniu osobników w ich naturalnych siedliskach.
b) (0–1) Przykłady działań (dwa spośród podanych):
- leczenie osobników chorych
- hodowla w warunkach zbliżonych do naturalnych
- odtworzenie siedlisk występowania gatunku
- monitoring wędrówek fok
33 (0–1) Przykładowe przyczyny (dwie spośród podanych): Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
- spalanie paliw kopalnych
- produkcja przemysłowa
- przetwarzanie rud metali
- pojazdy silnikowe / motoryzacja
- produkcja nawozów sztucznych
- wybuchy wulkanów
34 1P, 2F, 3P Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
35 (0–1) 1 – roślinożerność, pasożytnictwo; 2 – drapieżnictwo, roślinożerność; 3 – Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
drapieżnictwo; 4 – drapieżnictwo, pasożytnictwo
36 1B, 2C, 3A Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
37 (0–1) świerk – producent, kornik, dzięcioł – konsument, grzyb – destruent Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
38 (0–1) A – 3, B – 2, C – 1 Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
39 (0–1) Środowiska lądowe (i wyspowe) są bardziej zróżnicowane niż środowiska morskie Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
i oceaniczne. Możliwe jest również odizolowanie populacji na niewielkim terenie od
innych terenów o podobnych warunkach środowiska, co sprzyja zachowaniu gatunków
reliktowych.
Relikt żyjący w środowisku lądowym – np. miłorząb, choacyn, kolczatka
Relikt żyjący w środowisku wodnym – np. latimeria, łodzik, chiton
40 (0–1) Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Nazwa Forma ekologiczna Gatunki
B Rośliny gromadzące wodę w liściach lub łodygach. 1
Rośliny przystosowane do środowiska o umiarkowanej
A 3
wilgotności.
Rośliny żyjące w środowisku stale wilgotnym, niezdolne do
C 2
przetrwania okresów suszy.
41 (0–1) Korzystny wpływ zadrzewień śródpolnych na przyrodę danego terenu: Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
– Stanowią siedliska / miejsca rozrodu / miejsca bytowania wielu gatunków zwierząt.
– Tworzą korytarze migracji wielu gatunków zwierząt.
– Zwiększają bioróżnorodność terenu, zmniejszając jego degradację / degradację gleby.
Korzystny wpływ zadrzewień śródpolnych na jakość upraw:
– Gatunki zasiedlające zadrzewienia śródpolne kontrolują liczebność szkodników upraw
(co zwiększa plony), dzięki czemu mniejsza jest konieczność korzystania z chemicznych
środków ochrony roślin (pestycydów).

strona 19 z 32
42 B Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
43 (0–1) A – liczebność, B – rozrodczość, C – zagęszczenie Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
44 a) (0–1) Autor: Nowa Era
(0-2 p.)

b) (0–1) Materia krąży w ekosystemie między biotopem a biocenozą. Cykl ten jest
układem zamkniętym. Materia jest wykorzystywana przez producentów, następnie
konsumentów i destruentów. W ten sposób ze związków organicznych, powstają związki
nieorganiczne, które powtórnie mogą być wykorzystywane przez producentów. Energia
wykorzystana przez organizmy na procesy życiowe i wytworzenie ciepła jest
bezpowrotnie utracona, czyli przepływając z poziomu na poziom jest jej coraz mniej.
45 (0–1) Typ II. Okoń / szczupak / karp, ponieważ brak opieki nad potomstwem / duża Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
rozrodczość / najmniejsza przeżywalność osobników najmłodszych i zwiększona
przeżywalność osobników starszych.
46 A Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
47 1P, 2F, 3F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
48 1F, 2P, 3P Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
49 a) (0–1) chełbia modra - euryhaliczny; żeglarz portugalski - stenohaliczny; stułbia płowa - Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
stenohaliczny
b) (0–1) chełbia modra – 4; żeglarz portugalski – 3.
50 a) (0–1) Bakterie z rodzaju Nitrobacter utleniają amoniak do azotanów czyli do formy Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
azotu, który jest bardziej przyswajalny przez rośliny.
b) (0–1) bakterie z rodzaju Rhizobium, sinice.
51 C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
52 1F, 2P, 3F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
53 A3 Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie
0 p. – niepoprawne uzupełnienie
54 (0–1) Kwitnienie i owocowanie roślin runa leśnego odbywa się wczesną wiosną, Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
ponieważ wówczas panują znacznie lepsze warunki świetlne, bo drzewa liściaste jeszcze
nie mają liści, które to znacznie ograniczają dostęp światła do roślin runa leśnego. W ten
sposób rośliny runa mogą prowadzić bardzo intensywnie fotosyntezę w celu wytworzenia
kwiatów a następnie owoców i nasion, co przyczynia się do rozprzestrzenienia się tych
roślin.

strona 20 z 32
55 (0–1) Korzyść, którą czerpie grzyb: związki organiczne. Korzyść, którą czerpie roślina: Autor: Nowa Era

woda / sole mineralne (0-1 p.)

56 a) (0–1) Przykłady czynników (dwa spośród podanych): Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
- warunki środowiskowe / klimat
- wilgotność
- temperatura
- skład gatunkowy zespołów roślinnych
b) (0–1) D
c) (0–1) zakładanie przez człowieka monokultur leśnych
57 B, E, F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 6 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–5 odp.
58 1C, 2A, 3B, 4D Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 4 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–3 odp.
59 A, D Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 5 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–4 odp.
60 a) (0–1) Im mniejsze zasolenie wód w Bałtyku, tym niższa różnorodność gatunków Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
występujących w tym morzu.
b) (0–1) Stwierdzenie to jest słuszne, ponieważ w strefie przydennej Morza Bałtyckiego
nie występują producenci, a dodatkowo na dno opada martwa materia organiczna, która
jest rozkładana przez destruentów.
61 a) (0–1) Przyczyna (jedna spośród podanych): brak drapieżników, łatwy dostęp do Autor: Nowa Era
(0-4 p.)
pokarmu
b) (0–1) Likwidacja dzikich kotów, wpłynęła na negatywnie na liczebność pingwinów,
ponieważ nastąpiło zwiększenie liczby myszy, szczurów (żywiących się jajami i
pisklętami pingwinów) oraz zwiększenie liczby królików, które zjadają roślinność
stanowiącą materiał do budowy gniazd pingwinów.
c) (0–1) A
d) (0–1) Zastosowanie broni biologicznej przeciwko królikom nie spowodowało ich
wyginięcia, ponieważ przeżyła grupa osobników odpornych na chorobę, dzięki której
populacja królików na wyspie się odnowiła.
62 a) (0–1) 1– nitryfikacja, 2 – denitryfikacja, 3 – amonifikacja, 4 – asymilacja / pobieranie Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
azotanów(V) (NO3-) przez rośliny, 5 – wiązanie wolnego azotu atmosferycznego
b) (0–1) bakterie z rodzaju Azotobacter, cyjanobakterie / sinice, bakterie z rodzajów
Rhizobium i Clostridium
63 1P, 2F, 3P Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
64 a) (0–1) 1 – P, 2 – P, 3 – F Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) Przykład ekosystemu o największej produktywności: las tropikalny / rafa
koralowa
Przykład ekosystemu o najmniejszej produktywności: tundra / pustynia / otwarty ocean
65 (0–1) Najwięcej gatunków występuje w klimacie równikowym i podzwrotnikowym, czyli Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
rejonach ciepłych i wilgotnych. W miarę oddalania się od równika liczba gatunków
maleje.
66 (0–1) Drapieżnik i jego ofiara regulują nawzajem swoją liczebność / spadek liczebności Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
populacji ofiary prowadzi do spadku liczebności populacji drapieżnika, a to z kolei
powoduje wzrost liczebności populacji ofiary.

strona 21 z 32
67 C, F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 6 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–5 odp.
68 1D, 2E, 3B, 4C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 4 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–3 odp.
69 a) (0–1) zwierzęta przeżuwające / przeżuwacze i mikroorganizmy (protisty zwierzęce / Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
pierwotniaki, bakterie trawiące celulozę)
b) (0–1) Mikroorganizmy (protisty zwierzęce / pierwotniaki i bakterie) uzyskują glukozę
oraz siedlisko występowania, zwierzęta przeżuwające – octan, propionian i maślan.
c) (0–1) Jest to symbioza / mutualizm obligatoryjny, ponieważ obie grupy organizmów
czerpią korzyści z tej relacji i jest ona niezbędna im do przeżycia.
70 a) (0–1) Węgiel w postaci związków organicznych: B, C, D Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
Węgiel w postaci związków nieorganicznych: A
b) (0–1) Przykłady źródeł emisji dwutlenku węgla (dwa spośród podanych):
- spalanie paliw kopalnych
- produkcja przemysłowa
- pojazdy silnikowe / motoryzacja
- wybuchy wulkanów
- wietrzenie wapieni
c) (0–1) Zmniejszenie powierzchni lasów tropikalnych powoduje wzrost stężenia
dwutlenku węgla w atmosferze – w lasach tropikalnych bardzo intensywnie zachodzi
fotosynteza, przez co następuje zużycie znacznych ilości dwutlenku węgla.
71 (0–1) B – sukcesja wtórna, ponieważ sukcesja wtórna zachodzi na terenach zajętych Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
wcześniej przez jakąś biocenozę, których przykładem jest płytkie płytki jezioro.
72 a) (0–1) Czy bioróżnorodność ekotonu będzie większa niż bioróżnorodność dwóch Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
przyległych do niego ekosystemów?
b) (0–1) W ekotonie występują gatunki charakterystyczne dla obu sąsiadujących ze sobą
ekosystemów oraz gatunki typowe tylko dla strefy pośredniej.
73 a) (0–1) Przykłady cech (trzy cechy spośród podanych): odczyn / pH wody, zawartość Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
substancji odżywczych, stopień odizolowania od podłoża, bioróżnorodność /
różnorodność gatunkowa.
b) (0–1) Przykłady ról torfowisk (jeden przykład spośród podanych): są naturalnymi
zbiornikami retencyjnymi, regulują stosunki wodne w przyległych do nich siedliskach, są
miejscem występowania rzadkich gatunków roślin i zwierząt.
c) (0–1) Przykłady działalności człowieka, zagrażające torfowiskom (dwa spośród
podanych): osuszanie terenów podmokłych, eksploatacja torfu, zwiększanie powierzchni
gruntów przeznaczonych do produkcji rolnej
74 a) (0–1) Jest to gatunek, który pochodzi z innych regionów geograficznych, Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
błyskawicznie się rozprzestrzenia, stanowi zagrożenie dla gatunków rodzimych.
b) (0–1) Stanowią duże zagrożenie dla naturalnej bioróżnorodności, ponieważ wygrywają
konkurencję o siedliska z gatunkami rodzimymi.
75 (0–1) Litoral cechuje się największą różnorodnością gatunkową, ponieważ jest tu Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
największy wybór pokarmu, dociera tu najwięcej światła słonecznego, ciśnienie jest
najniższe, a natlenienie – najwyższe
76 (0–1) 2, 4, 5, 1, 3 Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
77 (0–1) sukcesja pierwotna Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
78 B Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.

strona 22 z 32
79 1D, 2A, 3B, 4C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 4 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–3 odp.
80 C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
81 a) (0–1) Przykłady (jeden przykład spośród podanych): - zrzuty / dopływ / wylewanie Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
ścieków przemysłowych i komunalnych - pola uprawne (pestycydy, środki ochrony
roślin) - nielegalne wysypiska.
b) (0–1) Wraz ze wzrostem żyzności (eutrofizacją) wody zbiornika wrasta ilość
fitoplanktonu, którego rozwój i rozkład zmniejsza ilość tlenu i powoduje obumieranie
wielu gatunków (zmniejszenie bioróżnorodności wskutek obumierania wielu gatunków).
c) (0–1) Przykłady (dwa spośród podanych): - oczyszczanie ścieków (w
oczyszczalniach), - likwidowanie nielegalnych wysypisk śmieci, - redukcja fosforanów w
detergentach, - kompostowanie odpadów, - ograniczenie stosowania nawozów sztucznych
i środków ochrony roślin.
82 (0–1) Jest to stwierdzenie słuszne, gdyż siedlisko oznacza przestrzeń fizyczną (np. las Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
liściasty), w której występuje dany gatunek, natomiast nisza jest zbiorem wszystkich
wymogów życiowych danego gatunku i nisze nawet bardzo blisko spokrewnionych
gatunków różnią się od siebie.
83 a) (0–1) A, C, E Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) 1 – F, 2 – P, 3 – F
84 (0–1) 5, 7, 3, 4, 1, 2, 6 Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
85 1F, 2B, 3C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
86 a) (0–1) Szczur śniady zasiedla poddasza i strychy, a jego pokarmem są głównie Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
warzywa. Szczur wędrowny zasiedla piwnice i kanały ściekowe, a jego pokarmem jest
głównie mięso.
b) (0–1) stały dostęp do pożywienia oraz liczne miejsca schronienia
c) (0–1) Podkreślone: mucha domowa, karaczan prusak
87 B Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
88 a) (0–1) A – 3, B – 2, C – 1 Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
b) (0–1) Łańcuch 1 – ponieważ jest to przykład łańcucha detrytusowego, a w ekosystemie
heterotroficznym występuje jedynie łańcuch detrytusowy (brak łańcuchów spasania).
c) (0–1) Łańcuch spasania: 2, 3; Łańcuch detrytusowy: 1
89 a) (0–1) Soliród jest gatunkiem stenohalicznym, ponieważ występuje wyłącznie w Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
miejscach o znacznym zasoleniu, a więc jego zakres tolerancji w stosunku do stężenia
soli w środowisku jest niewielki.
b) (0–1) Przykłady przystosowań (trzy spośród podanych):
- gruba skórka / epiderma
- magazynowanie dużej ilości wody
- wysokie stężenie osmotyczne soku komórkowego
- gruczoły na liściach wydzielające stężoną solankę
c) (0–1) Soliród może być wykorzystywany jako bioindykator, ponieważ jest gatunkiem o
wąskim zakresie tolerancji w stosunku do zasolenia / ponieważ występuje wyłącznie w
siedliskach o znacznym zasoleniu – jego występowanie wskazuje na obecność znacznej
ilości soli w glebie.

strona 23 z 32
90 a) (0–1) Autor: Nowa Era
(0-3 p.)

b) (0–1) Jest to populacja rozwijająca się, ponieważ występuje w niej więcej osobników
młodych niż starych.
c) (0–1) Przykłady czynników (trzy spośród podanych):
- siedlisko odpowiednie dla gatunku
- liczba / obecność drapieżników
- dostępność pokarmu
- występowanie pasożytów
- choroby zakaźne (bakteryjne i wirusowe)
91 a) (0–1) 1 – E, pH ↓, 2 – C, pH ↓, 3 – A, 4 – D, pH ↑, 5 – B Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) 1 – F, 2 – F, 3 – F
92 a) (0–1) krzywa I (typ I) Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) skupiskowe (grupy rodzinne)
93 1F, 2P, 3P Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
94 1B, 2E, 3A, 4C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 4 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–3 odp.
Grupa D Liczba punktów 132

1 1F, 2F, 3P Autor: Nowa Era

(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
2 B, D Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 5 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–4 odp.
3 (0–1 p.) A – B, B – C, C – C, D – C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
4 D Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
5 1P, 2P, 3F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
6 (0–1 p.) rezerwat przyrody Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
7 1F, 2F, 3P Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
8 a) (0–1) stężenie pierwiastków biogennych / stężenie azotanów i fosforanów Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) sukcesja wtórna
9 (0–1) należy wykreślić: A – szeroki, B – tlenku węgla(IV), C – pożądana Autor: Nowa Era
(0-1 p.)

strona 24 z 32
10 (0–1) 1 – nitryfikacja, 2 – denitryfikacja Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
11 a) (0–1) helotyzm Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) Dwie cechy z podanych: grzyby najprawdopodobniej kontrolują życie swoich
partnerów, m.in. uniemożliwiają im rozmnażanie płciowe, wydzielają substancje
kontrolujące ich wzrost, a w pewnych warunkach nawet trawią ich komórki.
12 1A, 2C, 3D, 4B Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 4 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–3 odp.
13 D Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
14 (0–1) Od góry: 3, 4, 1, 2 Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
15 1P, 2F, 3P Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
16 (0–1) Np.: 2. sosna → 6. kornik → 1. dzięcioł → 8. jastrząb – jest to łańcuch spasania. / Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
3. martwa materia organiczna → 7. dżdżownica → 5. żaba → 4. lis – jest to łańcuch
detrytusowy.
17 a) (0–1) Kolejne poziomy troficzne są coraz mniej zasobne w energię, ponieważ energia Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
jest wykorzystana przez organizmy na procesy życiowe i wytworzenie ciepła, co
powoduje że jest ona bezpowrotnie tracona i jej ilość z poziomu na poziom jest coraz
mniejsza.
b) (0–1) autotrofy
c) (0–1) Liczebność drapieżników na sawannie jest mniejsza niż roślinożerców, ponieważ
roślinożercy stanowią do nich pokarm. Drapieżniki należą do poziomu troficznego
konsumentów II rzędu / do którego dopływa mniejsza ilość energii, niż do roślinożerców
należących do poziomu konsumentów I rzędu.
18 (0–1) Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Cechy charakterystyczne Nazwa biomu
Twardolistne trawy, pojedyncze drzewa, liczne stadne ssaki
roślinożerne (np. słonie, żyrafy, antylopy) oraz drapieżne (np. lwy, sawanna
szakale) a także termity.
Głównie drzewa iglaste, liczne łosie, sarny, wilki, ptaki migrujące i
tajga
żywiące się nasionami drzew (np. krzyżodzioby).
Drzewa i krzewy o twardych, skórzastych liściach, m.in. dąb
lasy i zarośla
korkowy, oliwki, wawrzyny, eukaliptusy, cyprysy, liczne drobne ssaki
twardolistne
i jaszczurki.
19 a) (0–1) partnera do rozrodu, miejsce do rozrodu, zasoby pokarmowe, zasoby środowiska Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
np. dostęp do wody, soli mineralnych.
b) (0–1) Wraz ze wzrostem liczebności populacji wzrasta konkurencja, ponieważ większa
liczba osobników konkuruje o zasoby środowiska.
20 C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
21 (0–1) rozmieszczenie równomierne, np. głuptaki australijskie Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
22 (0–1) Cechy populacji: bardzo mała przeżywalność osobników młodych i znaczny wzrost Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
przeżywalności u osobników starszych; przykłady organizmów: ryby, bezkręgowce

strona 25 z 32
23 (0–1) większa konkurencja o pokarm, większa konkurencja o partnera do rozrodu, Autor: Nowa Era

większe prawdopodobieństwo zdrad i wychowywania cudzego potomstwa, większe (0-1 p.)

ryzyko zarażenia pasożytem lub drobnoustrojem chorobotwórczym, większe ryzyko
transmisji chorób i pasożytów.
24 (0–1) samoprzerzedzenie Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
25 (0–1) Przystosowania roślinożerców: A, B, D, E; przystosowania drapieżników: B, F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
26 (0–1) Ofiary i drapieżniki wpływają nawzajem na swoją liczebność. Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
27 (0–1) Jest to upodabnianie się niektórych gatunków zwierząt barwą lub kształtem do Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
otoczenia, zwiększające szansę na przeżycie
28 (0–1) Ekosystem autotroficzny charakteryzuje się obecnością producentów / autotrofów. Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Przykłady: jezioro, łąka.
29 (0–1) C, D, B, A; sukcesja wtórna Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
30 A Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
31 (0–1) Grupa organizmów: producenci; charakterystyka: organizmy samożywne mające Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
zdolność do wytwarzania związków organicznych z prostych związków nieorganicznych;
przykład gatunku: sosna zwyczajna
Grupa organizmów destruenci; charakterystyka: organizmy odżywiające się szczątkami
innych organizmów lub ich wydalinami; przykład: dżdżownica ziemna
32 a) (0–1) Restytucja polega najczęściej na przeniesieniu osobników gatunku zagrożonego Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
wyginięciem do specjalnych miejsc, w których można je otoczyć szczególną opieką.
Dzięki temu mogą się one rozmnażać i odpowiednio rozwijać. Reintrodukcja polega na
umieszczeniu osobników w ich naturalnych siedliskach.
b) (0–1) Przykłady działań (dwa spośród podanych):
- leczenie osobników chorych
- hodowla w warunkach zbliżonych do naturalnych
- odtworzenie siedlisk występowania gatunku
- monitoring wędrówek fok
33 (0–1) Przykładowe przyczyny (dwie spośród podanych): Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
- spalanie paliw kopalnych
- produkcja przemysłowa
- przetwarzanie rud metali
- pojazdy silnikowe / motoryzacja
- produkcja nawozów sztucznych
- wybuchy wulkanów
34 1F, 2P, 3P Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
35 (0–1) 1 – roślinożerność, pasożytnictwo; 2 – drapieżnictwo, roślinożerność; 3 – Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
drapieżnictwo; 4 – drapieżnictwo, pasożytnictwo
36 1C, 2A, 3B Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
37 (0–1) świerk – producent, kornik, dzięcioł – konsument, grzyb – destruent Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
38 (0–1) A – 1, B – 2, C – 3 Autor: Nowa Era
(0-1 p.)

strona 26 z 32
39 (0–1) Środowiska lądowe (i wyspowe) są bardziej zróżnicowane niż środowiska morskie Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
i oceaniczne. Możliwe jest również odizolowanie populacji na niewielkim terenie od
innych terenów o podobnych warunkach środowiska, co sprzyja zachowaniu gatunków
reliktowych.
Relikt żyjący w środowisku lądowym – np. miłorząb, choacyn, kolczatka
Relikt żyjący w środowisku wodnym – np. latimeria, łodzik, chiton
40 (0–1) Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Nazwa Forma ekologiczna Gatunki
Rośliny siedlisk suchych, o małych, twardych, skórzastych
B 3
liściach i sztywnych łodygach.
Rośliny przystosowane do środowiska o umiarkowanej
C 1
wilgotności.
Rośliny stale żyjące w wodzie i pobierające wodę całą
A 2
powierzchnią ciała.
41 (0–1) Korzystny wpływ zadrzewień śródpolnych na przyrodę danego terenu: Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
– Stanowią siedliska / miejsca rozrodu / miejsca bytowania wielu gatunków zwierząt.
– Tworzą korytarze migracji wielu gatunków zwierząt.
– Zwiększają bioróżnorodność terenu, zmniejszając jego degradację / degradację gleby.
Korzystny wpływ zadrzewień śródpolnych na jakość upraw:
– Gatunki zasiedlające zadrzewienia śródpolne kontrolują liczebność szkodników upraw
(co zwiększa plony), dzięki czemu mniejsza jest konieczność korzystania z chemicznych
środków ochrony roślin (pestycydów).
42 A Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
43 (0–1) A – liczebność, B – śmiertelność, C – zagęszczenie Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
44 a) (0–1) Autor: Nowa Era
(0-2 p.)

b) (0–1) Materia krąży w ekosystemie między biotopem a biocenozą. Cykl ten jest
układem zamkniętym. Materia jest wykorzystywana przez producentów, następnie
konsumentów i destruentów. W ten sposób ze związków organicznych, powstają związki
nieorganiczne, które powtórnie mogą być wykorzystywane przez producentów. Energia
wykorzystana przez organizmy na procesy życiowe i wytworzenie ciepła jest
bezpowrotnie utracona, czyli przepływając z poziomu na poziom jest jej coraz mniej.
45 (0–1) Typ I. Słoń / człowiek, ponieważ długa opiekują się młodymi / duża przeżywalność Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
młodych osobników i gwałtowne zmniejszenie się przeżywalności najstarszych
osobników.
46 C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
47 1P, 2P, 3F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.

strona 27 z 32
48 1P, 2F, 3P Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
49 a) (0–1) chełbia modra - euryhaliczny; żeglarz portugalski - stenohaliczny; stułbia płowa - Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
stenohaliczny
b) (0–1) chełbia modra – 4; żeglarz portugalski – 3.
50 a) (0–1) Bakterie z rodzaju Nitrobacter utleniają amoniak do azotanów czyli do formy Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
azotu, który jest bardziej przyswajalny przez rośliny.
b) (0–1) bakterie z rodzaju Rhizobium, sinice.
51 A Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
52 1F, 2F, 3P Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
53 B2 Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie
0 p. – niepoprawne uzupełnienie
54 (0–1) Kwitnienie i owocowanie roślin runa leśnego odbywa się wczesną wiosną, Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
ponieważ wówczas panują znacznie lepsze warunki świetlne, bo drzewa liściaste jeszcze
nie mają liści, które to znacznie ograniczają dostęp światła do roślin runa leśnego. W ten
sposób rośliny runa mogą prowadzić bardzo intensywnie fotosyntezę w celu wytworzenia
kwiatów a następnie owoców i nasion, co przyczynia się do rozprzestrzenienia się tych
roślin.
55 (0–1) Korzyść, którą czerpie grzyb: związki organiczne. Korzyść, którą czerpie roślina: Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
woda / sole mineralne
56 a) (0–1) Przykłady czynników (dwa spośród podanych): Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
- warunki środowiskowe / klimat
- wilgotność
- temperatura
- skład gatunkowy zespołów roślinnych
b) (0–1) D
c) (0–1) zakładanie przez człowieka monokultur leśnych
57 A, C, D Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 6 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–5 odp.
58 1D, 2B, 3A, 4C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 4 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–3 odp.
59 B, C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 5 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–4 odp.
60 a) (0–1) Im mniejsze zasolenie wód w Bałtyku, tym niższa różnorodność gatunków Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
występujących w tym morzu.
b) (0–1) Stwierdzenie to jest słuszne, ponieważ w strefie przydennej Morza Bałtyckiego
nie występują producenci, a dodatkowo na dno opada martwa materia organiczna, która
jest rozkładana przez destruentów.

strona 28 z 32
61 a) (0–1) Przyczyna (jedna spośród podanych): brak drapieżników, łatwy dostęp do Autor: Nowa Era
(0-4 p.)
pokarmu
b) (0–1) Likwidacja dzikich kotów, wpłynęła na negatywnie na liczebność pingwinów,
ponieważ nastąpiło zwiększenie liczby myszy, szczurów (żywiących się jajami i
pisklętami pingwinów) oraz zwiększenie liczby królików, które zjadają roślinność
stanowiącą materiał do budowy gniazd pingwinów.
c) (0–1) A
d) (0–1) Zastosowanie broni biologicznej przeciwko królikom nie spowodowało ich
wyginięcia, ponieważ przeżyła grupa osobników odpornych na chorobę, dzięki której
populacja królików na wyspie się odnowiła.
62 a) (0–1) 1– nitryfikacja, 2 – denitryfikacja, 3 – amonifikacja, 4 – asymilacja / pobieranie Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
azotanów(V) (NO3-) przez rośliny, 5 – wiązanie wolnego azotu atmosferycznego
b) (0–1) bakterie z rodzaju Azotobacter, cyjanobakterie / sinice, bakterie z rodzajów
Rhizobium i Clostridium
63 1P, 2P, 3F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
64 a) (0–1) 1 – P, 2 – P, 3 – F Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) Przykład ekosystemu o największej produktywności: las tropikalny / rafa
koralowa
Przykład ekosystemu o najmniejszej produktywności: tundra / pustynia / otwarty ocean
65 (0–1) Najwięcej gatunków występuje w klimacie równikowym i podzwrotnikowym, czyli Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
rejonach ciepłych i wilgotnych. W miarę oddalania się od równika liczba gatunków
maleje.
66 (0–1) Drapieżnik i jego ofiara regulują nawzajem swoją liczebność / spadek liczebności Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
populacji ofiary prowadzi do spadku liczebności populacji drapieżnika, a to z kolei
powoduje wzrost liczebności populacji ofiary.
67 B, D Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 6 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–5 odp.
68 1B, 2E, 3C, 4D Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 4 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–3 odp.
69 a) (0–1) zwierzęta przeżuwające / przeżuwacze i mikroorganizmy (protisty zwierzęce / Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
pierwotniaki, bakterie trawiące celulozę)
b) (0–1) Mikroorganizmy (protisty zwierzęce / pierwotniaki i bakterie) uzyskują glukozę
oraz siedlisko występowania, zwierzęta przeżuwające – octan, propionian i maślan.
c) (0–1) Jest to symbioza / mutualizm obligatoryjny, ponieważ obie grupy organizmów
czerpią korzyści z tej relacji i jest ona niezbędna im do przeżycia.
70 a) (0–1) Węgiel w postaci związków organicznych: B, C, D Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
Węgiel w postaci związków nieorganicznych: A
b) (0–1) Przykłady źródeł emisji dwutlenku węgla (dwa spośród podanych):
- spalanie paliw kopalnych
- produkcja przemysłowa
- pojazdy silnikowe / motoryzacja
- wybuchy wulkanów
- wietrzenie wapieni
c) (0–1) Zmniejszenie powierzchni lasów tropikalnych powoduje wzrost stężenia
dwutlenku węgla w atmosferze – w lasach tropikalnych bardzo intensywnie zachodzi
fotosynteza, przez co następuje zużycie znacznych ilości dwutlenku węgla.

strona 29 z 32
71 a) (0–1) A – sukcesja pierwotna ponieważ sukcesja pierwotna zachodzi na terenach Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
dotychczas niezajętych przez żadną biocenozę, których przykładem jest skała.
72 a) (0–1) Czy bioróżnorodność ekotonu będzie większa niż bioróżnorodność dwóch Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
przyległych do niego ekosystemów?
b) (0–1) W ekotonie występują gatunki charakterystyczne dla obu sąsiadujących ze sobą
ekosystemów oraz gatunki typowe tylko dla strefy pośredniej.
73 a) (0–1) Przykłady cech (trzy cechy spośród podanych): odczyn / pH wody, zawartość Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
substancji odżywczych, stopień odizolowania od podłoża, bioróżnorodność /
różnorodność gatunkowa.
b) (0–1) Przykłady ról torfowisk (jeden przykład spośród podanych): są naturalnymi
zbiornikami retencyjnymi, regulują stosunki wodne w przyległych do nich siedliskach, są
miejscem występowania rzadkich gatunków roślin i zwierząt.
c) (0–1) Przykłady działalności człowieka, zagrażające torfowiskom (dwa spośród
podanych): osuszanie terenów podmokłych, eksploatacja torfu, zwiększanie powierzchni
gruntów przeznaczonych do produkcji rolnej
74 a) (0–1) Jest to gatunek, który pochodzi z innych regionów geograficznych, Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
błyskawicznie się rozprzestrzenia, stanowi zagrożenie dla gatunków rodzimych.
b) (0–1) Stanowią duże zagrożenie dla naturalnej bioróżnorodności, ponieważ wygrywają
konkurencję o siedliska z gatunkami rodzimymi.
75 (0–1) Litoral cechuje się największą różnorodnością gatunkową, ponieważ jest tu Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
największy wybór pokarmu, dociera tu najwięcej światła słonecznego, ciśnienie jest
najniższe, a natlenienie – najwyższe
76 (0–1) 5, 4, 2, 1, 3 Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
77 (0–1) sukcesja pierwotna Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
78 B Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
79 1C, 2E, 3B, 4D Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 4 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–3 odp.
80 A Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
81 a) (0–1) Przykłady (jeden przykład spośród podanych): - zrzuty / dopływ / wylewanie Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
ścieków przemysłowych i komunalnych - pola uprawne (pestycydy, środki ochrony
roślin) - nielegalne wysypiska.
b) (0–1) Wraz ze wzrostem żyzności (eutrofizacją) wody zbiornika wrasta ilość
fitoplanktonu, którego rozwój i rozkład zmniejsza ilość tlenu i powoduje obumieranie
wielu gatunków (zmniejszenie bioróżnorodności wskutek obumierania wielu gatunków).
c) (0–1) Przykłady (dwa spośród podanych): - oczyszczanie ścieków (w
oczyszczalniach), - likwidowanie nielegalnych wysypisk śmieci, - redukcja fosforanów w
detergentach, - kompostowanie odpadów, - ograniczenie stosowania nawozów sztucznych
i środków ochrony roślin.
82 (0–1) Jest to stwierdzenie słuszne, gdyż siedlisko oznacza przestrzeń fizyczną (np. las Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
liściasty), w której występuje dany gatunek, natomiast nisza jest zbiorem wszystkich
wymogów życiowych danego gatunku i nisze nawet bardzo blisko spokrewnionych
gatunków różnią się od siebie.
83 a) (0–1) A, C, E Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) 1 – F, 2 – P, 3 – F

strona 30 z 32
84 (0–1) 4, 1, 3, 5, 7, 6, 2 Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
85 1B, 2C, 3F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.
86 a) (0–1) Szczur śniady zasiedla poddasza i strychy, a jego pokarmem są głównie Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
warzywa. Szczur wędrowny zasiedla piwnice i kanały ściekowe, a jego pokarmem jest
głównie mięso.
b) (0–1) stały dostęp do pożywienia oraz liczne miejsca schronienia
c) (0–1) Podkreślone: mucha domowa, karaczan prusak
87 C Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 1 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0 odp.
88 a) (0–1) A – 3, B – 2, C – 1 Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
b) (0–1) Łańcuch 1 – ponieważ jest to przykład łańcucha detrytusowego, a w ekosystemie
heterotroficznym występuje jedynie łańcuch detrytusowy (brak łańcuchów spasania).
c) (0–1) Łańcuch spasania: 2, 3; Łańcuch detrytusowy: 1
89 a) (0–1) Soliród jest gatunkiem stenohalicznym, ponieważ występuje wyłącznie w Autor: Nowa Era
(0-3 p.)
miejscach o znacznym zasoleniu, a więc jego zakres tolerancji w stosunku do stężenia
soli w środowisku jest niewielki.
b) (0–1) Przykłady przystosowań (trzy spośród podanych):
- gruba skórka / epiderma
- magazynowanie dużej ilości wody
- wysokie stężenie osmotyczne soku komórkowego
- gruczoły na liściach wydzielające stężoną solankę
c) (0–1) Soliród może być wykorzystywany jako bioindykator, ponieważ jest gatunkiem o
wąskim zakresie tolerancji w stosunku do zasolenia / ponieważ występuje wyłącznie w
siedliskach o znacznym zasoleniu – jego występowanie wskazuje na obecność znacznej
ilości soli w glebie.
90 a) (0–1) Autor: Nowa Era
(0-3 p.)

b) (0–1) Jest to populacja rozwijająca się, ponieważ występuje w niej więcej osobników
młodych niż starych.
c) (0–1) Przykłady czynników (trzy spośród podanych):
- siedlisko odpowiednie dla gatunku
- liczba / obecność drapieżników
- dostępność pokarmu
- występowanie pasożytów
- choroby zakaźne (bakteryjne i wirusowe)
91 a) (0–1) 1 – E, pH ↓, 2 – C, pH ↓, 3 – A, 4 – D, pH ↑, 5 – B Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) 1 – F, 2 – F, 3 – F
92 a) (0–1) krzywa I (typ I) Autor: Nowa Era
(0-2 p.)
b) (0–1) skupiskowe (grupy rodzinne)
93 1P, 2P, 3F Autor: Nowa Era
(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 3 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–2 odp.

strona 31 z 32
94 1C, 2A, 3E, 4B Autor: Nowa Era

(0-1 p.)
Kryteria oceniania: 1 p. – poprawne uzupełnienie 4 odp.
0 p. – poprawne uzupełnienie 0–3 odp.

strona 32 z 32