Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 8 szkoły podstawowej oparte
na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Dział Temat
ocena dopuszczająca
1. Czym jest genetyka? Uczeń:
• określa zakres badań
genetyki
• wyjaśnia, że podobieństwo
dziecka do rodziców jest
wynikiem dziedziczenia
cech
2. Nośnik informacji • wskazuje miejsca
genetycznej – DNA występowania DNA
I. Genetyka
• wymienia elementy
budujące DNA
• przedstawia rolę DNA jako
nośnika informacji
genetycznej
ocena dostateczna
Uczeń:
• rozróżnia cechy
dziedziczne i
niedziedziczne
• definiuje pojęcia genetyka
i zmienność organizmów
• przedstawia budowę
nukleotydu
• wymienia nazwy zasad
azotowych
• omawia budowę
chromosomu
• definiuje pojęcia: kariotyp,
helisa, gen i nukleotyd
• wykazuje rolę jądra
Poziom wymagań
ocena dobra
Uczeń:
• wskazuje cechy
indywidualne i gatunkowe
podanych organizmów
• omawia zastosowanie
genetyki w różnych
dziedzinach: medycynie,
kryminalistyce, rolnictwie
i archeologii
• wykazuje konieczność
związania DNA przez białka
i powstania chromatyny
w jądrze komórkowym
• wyjaśnia, z czego wynika
komplementarność zasad
azotowych
• graficznie przedstawia regułę
komplementarności
ocena bardzo dobra ocena celująca
Uczeń: Uczeń:
• uzasadnia występowanie • dowodzi, że cechy organizmu
zmienności genetycznej kształtują się dzięki
wśród ludzi materiałowi genetycznemu
• wskazuje różnice między oraz są wynikiem wpływu
cechami gatunkowymi środowiska
a indywidualnymi • wyjaśnia znaczenie
• wyjaśnia, z czego wynika rekombinacji genetycznej
podobieństwo organizmów w kształtowaniu się
potomnych w rozmnażaniu zmienności organizmów
bezpłciowym
• wyjaśnia proces replikacji • uzasadnia konieczność
• rozpoznaje DNA i RNA* zachodzenia procesu
na modelu lub ilustracji replikacji DNA przed
• porównuje budowę DNA podziałem komórki
z budową RNA* • wykonuje dowolną techniką
• omawia budowę i funkcję model DNA
RNA* • wykazuje rolę replikacji
w zachowaniu niezmienionej
informacji genetycznej
 Poziom wymagań
Dział Temat
ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca

3. Podziały komórkowe • wymienia nazwy • definiuje pojęcia:
podziałów komórkowych chromosomy homologiczne,
• podaje liczbę chromosomów komórki haploidalne
w komórkach somatycznych i komórki diploidalne
i płciowych człowieka • wskazuje miejsce
zachodzenia mitozy i mejozy
w organizmie człowieka
• omawia znaczenie
mitozy i mejozy
• oblicza liczbę
chromosomów w komórce
haploidalnej, znając liczbę
chromosomów w komórce
diploidalnej danego
organizmu
• wykazuje konieczność • wyjaśnia znaczenie
redukcji ilości materiału rekombinacji genetycznej
genetycznego w komórkach podczas mejozy
macierzystych gamet • wykonuje dowolną techniką
• wykazuje różnice model mitozy lub mejozy
między mitozą a mejozą

4. Podstawowe prawa • definiuje pojęcia fenotyp • omawia badania Gregora • identyfikuje allele • przewiduje cechy • zapisuje krzyżówki
dziedziczenia i genotyp Mendla dominujące i recesywne osobników potomnych na genetyczne przedstawiające
I. Genetyka

• wyjaśnia symbole używane • zapisuje genotypy
przy zapisywaniu homozygoty dominującej
krzyżówek genetycznych i homozygoty recesywnej
oraz heterozygoty
• wykonuje krzyżówki
genetyczne przedstawiające
dziedziczenie jednego genu
• omawia prawo czystości podstawie prawa czystości
gamet gamet
• na schemacie krzyżówki • interpretuje krzyżówki
genetycznej rozpoznaje genetyczne, używając
genotyp oraz określa fenotyp określeń: homozygota,
rodziców heterozygota, cecha
i pokolenia potomnego dominująca i cecha
recesywna
dziedziczenie określonej
cechy i przewiduje
genotypy oraz fenotypy
potomstwa
• ocenia znaczenie prac
Gregora Mendla dla
rozwoju genetyki

5. Dziedziczenie cech • wskazuje u ludzi
u człowieka przykładowe cechy
dominującą i recesywną
• z pomocą nauczyciela
rozwiązuje proste
krzyżówki genetyczne
• wymienia cechy • wyjaśnia, że cechę
dominujące i recesywne recesywną determinują
u człowieka allele homozygoty
• z niewielką pomocą recesywnej
nauczyciela • na podstawie
rozwiązuje proste krzyżówki genetycznej
krzyżówki genetyczne przewiduje wystąpienie
cechu potomstwa
• wskazuje cechy człowieka, • ocenia wpływ środowiska
które są zarówno wynikiem na kształtowanie się cech
działania genów, jak • na podstawie znajomości
i czynników środowiska cech dominujących
• ustala prawdopodobieństwo i recesywnych
występowania cechy • projektuje krzyżówki
u potomstwa, jeśli nie są genetyczne, poprawnie
znane genotypy obojga posługując się terminami
rodziców homozygota i heterozygota
 Poziom wymagań
Dział Temat
ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca

6. Dziedziczenie • podaje liczbę chromosomów • rozpoznaje kariotyp • wyjaśnia rolę chromosomów • wyjaśnia mechanizm • interpretuje krzyżówki
płci u człowieka występujących w komórce człowieka płci i autosomów ujawniania się cech genetyczne przedstawiające
diploidalnej człowieka • określa cechy chromosomów • przedstawia zjawisko recesywnych sprzężonych dziedziczenie hemofilii
• wymienia przykłady XiY nosicielstwa chorób pod z płcią oraz daltonizmu
chorób dziedzicznych • omawia zasadę dziedziczenia kątem dziedziczenia • wykonuje krzyżówki • ocenia znaczenie
sprzężonych z płcią płci płci genetyczne przedstawiające poznania budowy
dziedziczenie hemofilii ludzkiego DNA
oraz daltonizmu

7. Dziedziczenie grup • wymienia cztery główne
krwi grupy krwi występujące
u człowieka
• przedstawia przykłady cech
zależnych od wielu genów
oraz od środowiska
I. Genetyka
• omawia sposób • rozpoznaje grupy krwi na • ustala grupy krwi dzieci na • określa konsekwencje dla
dziedziczenia grup krwi podstawie zapisu genotypów podstawie znajomości grup drugiej ciąży wiążące się
• wyjaśnia sposób • wykonuje krzyżówkę krwi ich rodziców z wystąpieniem konfliktu
dziedziczenia czynnika Rh genetyczną • ustala czynnik Rh dzieci serologicznego
• wyjaśnia wpływ przedstawiającą na podstawie znajomości • wykazuje, że dziedziczenie
środowiska na rozwój cech dziedziczenie grup krwi czynnika Rh ich czynnika Rh jest
osobniczych • określa możliwość rodziców jednogenowe
wystąpienia konfliktu
serologicznego

8. Mutacje • definiuje pojęcie mutacja • rozróżnia mutacje genowe • wyjaśnia, na czym • wyjaśnia mechanizm • uzasadnia, że mutacje są
• wymienia czynniki i chromosomowe polegają mutacje genowe powstawania mutacji podstawowym
mutagenne • omawia przyczyny i chromosomowe genowych czynnikiem zmienności
• podaje przykłady chorób wybranych chorób • omawia znaczenie i chromosomowych organizmów
uwarunkowanych mutacjami genetycznych poradnictwa genetycznego • omawia zachowania • analizuje przyczyny
genowymi • wskazuje mechanizm • charakteryzuje wybrane zapobiegające powstawaniu mutacji i wskazuje ich
i chromosomowymi dziedziczenia choroby genetyczne mutacji skutki
mukowiscydozy • wyjaśnia podłoże • wyjaśnia znaczenie badań • wykonuje portfolio na temat
zespołu Downa prenatalnych chorób genetycznych

Dział Temat
ocena dopuszczająca
9. Ewolucja i jej dowody • definiuje pojęcie ewolucja
• wymienia dowody ewolucji
• wskazuje przykłady
narządów szczątkowych
w organizmie człowieka
10. Mechanizmy • wyjaśnia znaczenie pojęcia
ewolucji endemit
• podaje przykłady doboru
II. Ewolucja życia
sztucznego
11. Pochodzenie • wymienia przykłady
człowieka organizmów należących
do rzędu naczelnych
• omawia cechy człowieka
rozumnego
Poziom wymagań
ocena dostateczna ocena dobra
• omawia dowody ewolucji • wyjaśnia istotę procesu
• wymienia przykłady ewolucji
różnych rodzajów • rozpoznaje żywe
skamieniałości skamieniałości
• omawia etapy powstawania • omawia przykłady
skamieniałości potwierdzające jedność
• definiuje pojęcie relikt budowy i funkcjonowania
• wymienia przykłady reliktów organizmów
• wymienia przykłady struktur
homologicznych
i analogicznych
• wymienia przykłady • wyjaśnia główne założenia
endemitów teorii ewolucji Karola
• wyjaśnia, na czym polega Darwina
dobór naturalny i dobór • wskazuje różnicę pomiędzy
sztuczny doborem naturalnym
• omawia ideę walki o byt a doborem sztucznym
• wymienia główne założenia
syntetycznej teorii ewolucji
• wskazuje na mapie • określa stanowisko
miejsce, gdzie rozpoczęła systematyczne człowieka
się ewolucja naczelnych • wskazuje na przykładzie
• wymienia czynniki, szympansa różnice
które miały wpływ pomiędzy człowiekiem
na ewolucję człowieka a innymi naczelnymi
ocena bardzo dobra ocena celująca
• określa warunki powstawania • wykazuje jedność budowy
skamieniałości i funkcjonowania
• analizuje ogniwa pośrednie organizmów
ewolucji • ocenia rolę struktur
• wskazuje istnienie związku homologicznych
między rozmieszczeniem i analogicznych jako
gatunków a ich dowodów ewolucji
pokrewieństwem
• wykazuje izolację • ilustruje przykładami
geograficzną jako drogę działanie doboru
do powstawania nowych naturalnego i doboru
gatunków sztucznego
• wykazuje rolę endemitów • ocenia korzyści dla
z Galapagos w badaniach człowieka płynące
Darwina* z zastosowania doboru
• uzasadnia, że walka o byt sztucznego
jest formą doboru
naturalnego
• ocenia korzyści doboru
naturalnego
w przekazywaniu cech
potomstwu
• omawia współczesne
spojrzenie na ewolucję –
syntetyczną teorię ewolucji
• analizuje przebieg ewolucji • porównuje różne formy
człowieka człowiekowatych
• wykazuje cechy wspólne • wykazuje, że naczelne
człowieka z innymi to ewolucyjni krewni
naczelnymi człowieka
• wymienia cechy człowieka
pozwalające zaklasyfikować
go do poszczególnych
jednostek systematycznych
 Poziom wymagań
Dział Temat
ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca

12. Organizm • wyjaśnia, czym zajmuje się • identyfikuje siedlisko • rozróżnia siedlisko i niszę • wykazuje zależność między • interpretuje wykres
a środowisko ekologia wybranego gatunku ekologiczną czynnikami środowiska przedstawiający zakres
• wymienia czynniki • omawia, czym jest nisza • określa wpływ wybranych a występującymi w nim tolerancji ekologicznej
ograniczające występowanie ekologiczna organizmu czynników środowiska na organizmami danego gatunku
gatunków w różnych • wyjaśnia, do czego służy funkcjonowanie organizmów • rozpoznaje na ilustracji • praktycznie wykorzystuje
środowiskach skala porostowa • wykazuje związek między formy morfologiczne skalę porostową
• nazywa formy morfologiczne zakresem tolerancji porostów wykorzystywane
porostów wykorzystywane a stosowaniem skali w skali porostowej
w skali porostowej porostowej
odczytuje z wykresu dane
dotyczące zakresu tolerancji
III. Ekologia

13. Cechy populacji • definiuje pojęcia populacja
i gatunek
• wylicza cechy populacji
• wymienia typy
rozmieszczenia osobników
w populacji
• określa wady i zalety życia
organizmów w grupie
• wyjaśnia zależność między
definicją populacji i gatunku
• wymienia przykłady
zwierząt żyjących w stadzie
• określa przyczyny migracji
• przedstawia, jakie dane
można odczytać z piramidy
wiekowej populacji
• wskazuje populacje
różnych gatunków
• określa wpływ migracji
na liczebność populacji
• wyjaśnia wpływ cech
populacji na jej liczebność
• odczytuje dane z piramidy
wiekowej
• wykazuje zależność między • przeprowadza w terenie
liczebnością populacji a jej obliczanie zagęszczenia
zagęszczeniem wybranego gatunku
• graficznie przedstawia różne • przewiduje losy populacji
typy rozmieszczenia na podstawie jej piramidy
osobników w populacji wiekowej
i podaje ich przykłady
• wykazuje zależność między
strukturą płciową
a liczebnością populacji
• charakteryzuje grupy
wiekowe w piramidach
 Poziom wymagań
Dział Temat
ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca

14. Konkurencja • nazywa zależności • wyjaśnia, na czym • graficznie przedstawia • wskazuje przyczyny i skutki • uzasadnia, wykorzystując
międzygatunkowe polega konkurencja zależności między konkurencji wiedzę z ewolucjonizmu,
• wymienia zasoby, o które • wskazuje organizmami, zaznacza, międzygatunkowej że konkurencja jest
konkurują organizmy rodzaje który gatunek odnosi i wewnątrzgatunkowej czynnikiem doboru
konkurencji korzyści, a który – straty • wykazuje zależność między naturalnego
• porównuje konkurencję zasobami środowiska
wewnątrzgatunkową a intensywnością
z konkurencją konkurencji
międzygatunkową

15. Drapieżnictwo. • wymienia przykłady • określa znaczenie • wyjaśnia, w jaki sposób • ocenia znaczenie • wykazuje zależności między
Roślinożerność roślinożerców roślinożerców w przyrodzie rośliny i roślinożercy drapieżników i roślinożerców liczebnością populacji
• wskazuje przykłady • omawia adaptacje wzajemnie regulują swoją w środowisku drapieżników a liczebnością
drapieżników i ich ofiar roślinożerców do zjadania liczebność • wskazuje adaptacje populacji ich ofiar
• omawia przystosowania pokarmu roślinnego • omawia różne strategie drapieżników • wyjaśnia przyczyny
organizmów do • wyjaśnia na wybranych polowań stosowanych przez i roślinożerców drapieżnictwa i wskazuje
drapieżnictwa przykładach, na czym drapieżniki do zdobywania pokarmu metody zdobywania pokarmu
• podaje przykłady roślin polega drapieżnictwo • opisuje sposoby obrony • określa rolę drapieżników przez rośliny drapieżne
drapieżnych • wymienia charakterystyczne organizmów przed • wykazuje korzyści dla roślin
III. Ekologia

cechy drapieżników i ich drapieżnikami
ofiar • wykazuje przystosowania
rośliny drapieżnej do
zdobywania pokarmu
w przyrodzie jako
regulatorów liczebności
ofiar
• charakteryzuje sposoby
obrony roślin przed
zjadaniem
płynące z roślinożerności
• przedstawia pozytywne
i negatywne skutki
roślinożerności

16. Pasożytnictwo • wymienia przykłady • wyjaśnia, na czym polega • charakteryzuje • ocenia znaczenie • wyjaśnia znaczenie
pasożytów zewnętrznych pasożytnictwo przystosowania organizmów pasożytnictwa w przyrodzie pasożytnictwa w regulacji
i wewnętrznych • klasyfikuje pasożyty na do pasożytniczego trybu • wskazuje zagęszczenia populacji
• wymienia przykłady zewnętrzne i wewnętrzne życia przystosowania roślin ofiar
pasożytnictwa u roślin • charakteryzuje do pasożytniczego trybu
pasożytnictwo u roślin życia
 Poziom wymagań
Dział Temat
ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca

17. Nieantagonistyczne • wymienia • określa warunki współpracy • omawia różnice między • określa warunki • ocenia znaczenie bakterii
zależności między nieantagonistyczne między gatunkami komensalizmem występowania azotowych występujących
gatunkami zależności • rozróżnia pojęcia a mutualizmem nieantagonistycznych relacji w glebie
międzygatunkowe komensalizm i mutualizm • charakteryzuje role między organizmami różnych • wyjaśnia, jakie praktyczne
• podaje przykłady • omawia budowę korzeni grzyba i glonu w plesze gatunków znaczenie ma wiedza
organizmów, które łączy roślin motylkowych porostu • charakteryzuje relacje o mikoryzie
zależność między rośliną motylkową
nieantagonistyczna
III. Ekologia

18. Czym jest • wymienia • wskazuje elementy biotopu • omawia różnice między • charakteryzuje różnicę • wykazuje zależności między
ekosystem? przykładowe i biocenozy wybranego ekosystemami między sukcesją pierwotną biotopem a biocenozą
ekosystemy ekosystemu naturalnymi a sztucznymi a wtórną • wyszukuje w terenie miejsce
• przedstawia składniki • omawia, do czego • omawia przebieg sukcesji zachodzenia sukcesji wtórnej
biotopu i biocenozy człowiek wykorzystuje pierwotnej i wtórnej
• rozróżnia ekosystemy ekosystemy
sztuczne i naturalne • wymienia przemiany
w ekosystemach

19. Zależności • wymienia nazwy ogniw • wyjaśnia przyczyny istnienia • analizuje wybrane • wykazuje rolę destruentów • przewiduje skutki, jakie
pokarmowe łańcucha pokarmowego łańcuchów pokarmowych powiązania pokarmowe w ekosystemie dla ekosystemu miałoby
• przyporządkowuje znane • wskazuje różnice między we wskazanym ekosystemie • omawia czynniki, które wyginięcie określonego
organizmy producentami • charakteryzuje role zakłócają równowagę ogniwa we wskazanym
poszczególnym ogniwom a konsumentami poszczególnych ogniw ekosystemu łańcuchu pokarmowym
łańcucha pokarmowego • rysuje schemat prostej sieci łańcucha pokarmowego • interpretuje, na czym polega
• rysuje schematy prostych pokarmowej równowaga dynamiczna
łańcuchów pokarmowych ekosystemu
w wybranych ekosystemach

20. Materia i energia • mawia na podstawie • wykazuje, że materia krąży • wyjaśnia, że energia • interpretuje zależności • analizuje przyczyny
w ekosystemie ilustracji piramidę w ekosystemie przepływa przez ekosystem między poziomem zaburzeń w krążeniu materii
ekologiczną • omawia na podstawie • wykazuje rolę producentów, pokarmowym a biomasą w ekosystemach
ilustracji obieg węgla konsumentów i destruentów i liczebnością populacji • uzasadnia spadek energii
w ekosystemie w krążeniu materii • analizuje informacje w ekosystemie na kolejnych
przedstawione w formie poziomach troficznych
piramidy ekologicznej

Dział Temat
ocena dopuszczająca
21. Różnorodność • przedstawia poziomy
biologiczna różnorodności biologicznej
• wymienia czynniki
wpływające na stan
ekosystemów
22. Wpływ człowieka • wymienia przykłady
na różnorodność działalności człowieka
biologiczną przyczyniającej się
do spadku różnorodności
IV. Człowiek i środowisko
biologicznej
• podaje przykłady obcych
gatunków
23. Racjonalne • wymienia przykłady
gospodarowanie zasobów przyrody
zasobami przyrody • wyjaśnia znaczenie
recyklingu dla racjonalnego
gospodarowania zasobami
24. Sposoby ochrony • określa cele ochrony
przyrody przyrody
• wymienia sposoby ochrony
gatunkowej
Poziom wymagań
ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca
• wyjaśnia, na czym polega • charakteryzuje poziomy • wykazuje zmiany • analizuje przyczyny
różnorodność biologiczna różnorodności biologicznej różnorodności biologicznej prowadzące do nagłego
• wyjaśnia różnice pomiędzy • omawia wpływ klimatu podczas sukcesji wymarcia gatunku
dwoma poziomami na kształtowanie się • porównuje poziomy
różnorodności biologicznej różnorodności biologicznej różnorodności biologicznej
wyszukuje w różnych
źródłach informacje na
temat skutków spadku
różnorodności
• wskazuje działalność • wskazuje, w jaki sposób • wykazuje, w jaki sposób • analizuje zależności między
człowieka jako przyczynę niszczenie siedlisk wpływa działalność człowieka działalnością człowieka
spadku różnorodności na stan gatunkowy wpływa na eliminowanie a zmianą czynników
biologicznej ekosystemów gatunków środowiskowych
• wskazuje gatunki wymarłe • wyjaśnia, skąd się biorą • ocenia wpływ wpływających na spadek
jako przykład działalności nowe gatunki roślin wprowadzania obcych różnorodności biologicznej
człowieka i zwierząt w ekosystemach gatunków
naturalnych na bioróżnorodność
w Polsce
• wymienia przykłady • klasyfikuje zasoby przyrody • wykazuje skutki • objaśnia, w jaki sposób
odnawialnych na niewyczerpywalne niewłaściwej eksploatacji odtwarzają się odnawialne
i nieodnawialnych zasobów i wyczerpywalne, podaje zasobów zasoby przyrody
przyrody ich przykłady • wyjaśnia, na czy polega • wyjaśnia, jak młodzież może
• ilustruje przykładami, • omawia racjonale zrównoważony rozwój się przyczynić do ochrony
jak należy dbać o ochronę gospodarowanie zasobami zasobów przyrody
zasobów przyrody
• wymienia formy ochrony • wyjaśnia, na czym polega • charakteryzuje poszczególne • wskazuje formy ochrony
przyrody ochrona obszarowa formy ochrony przyrody przyrody występujące
• omawia formy ochrony • wykazuje różnicę między • wyjaśnia, czego dotyczy w najbliższej okolicy
indywidualnej ochroną gatunkową ścisłą program Natura 2000 • uzasadnia konieczność
a częściową • prezentuje wybrane stosowania form ochrony
przykłady czynnej ochrony przyrody dla zachowania
przyrody w Polsce gatunków i ekosystemów