Ep Axiologisi

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ
LEADER+ (2000-2006)
ΤΟΜΟΣ Β΄
Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + i

ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
LEADER+.
Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + ii

ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ LEADER+..........II
ΕΙΣΑΓΩΓΗ...............................................................................................................................5
1. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ, ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΚΑΙ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ (ΟΡΕΙΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ)..........................7
1.1. ΓΕΝΙΚΆ..........................................................................................................................8
1.2 ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΡΕΙΝΩΝ ΚΑΙ
ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ......................................................................................10
1.2.3 Μειονεκτήματα..................................................................................................10
1.2.4. Πλεονεκτήματα.................................................................................................12
1.2.5. Εν Δυνάμει Ευκαιρίες και Απειλές....................................................................13
1.3 ΚΑΘΟΡΙΣΜΌΣ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΉΡΙΩΝ ΔΥΝΆΜΕΩΝ ΠΡΟΣ ΜΊΑ ΑΕΙΦΌΡΟ ΑΝΆΠΤΥΞΗ
17
2. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΝ Κ.Π. LEADER...............20
2.1 ΕΠΙΠΤΏΣΕΙΣ.................................................................................................................23
3. ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΛΗΤΑ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ.......................................................................29
3.1 ΑΙΤΙΟΛΌΓΗΣΗ ΤΩΝ ΑΞΟΝΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΌΤΗΤΑΣ..................................................32
4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ

ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ..................................................................................................35
4.1 ΣΥΝΟΧΉ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΙΔΙΚΟΎΣ ΣΤΌΧΟΥΣ

ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΆΜΜΑΤΟΣ..............................................................................................37
4.2. ΣΥΝΟΧΉ ΤΩΝ ΜΈΤΡΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΆΜΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΑ ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ ΤΩΝ
ΟΡΕΙΝΏΝ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΏΝ ΠΕΡΙΟΧΏΝ.............................................................39
4.3. ΣΥΝΟΧΉ ΤΩΝ ΜΈΤΡΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΆΜΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΉΜΑΤΑ ΤΩΝ
ΟΡΕΙΝΏΝ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΏΝ ΠΕΡΙΟΧΏΝ.............................................................42
5. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ LEADER+ ΜΕ ΆΛΛΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ45
5.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ....................................................................................................................45
5.1.1. Σχέδιο Περιφερειακής Ανάπτυξης 2000-2006 «Τομέας Γεωργία».........................45
5.1.1.1 ΣΧΕΔΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΕΓΓΥΗΣΕΩΝ 2000-2006 (ΣΑΑ)
.........................................................................................................................46
5.1.1.2. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΌ ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ ¨ΑΓΡΟΤΙΚΉΣ ΑΝΆΠΤΥΞΗΣ – ΑΝΑΣΥΓΚΡΌΤΗΣΗ ΤΗΣ

ΥΠΑΊΘΡΟΥ 2000-2006¨
48
Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + iii

5.1.1.3 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΆ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΆ ΠΡΟΓΡΆΜΜΑΤΑ (ΠΕΠ)..........................................49
5.1.2. Σ.Π.Α. 2000-2006 «Περιβάλλον»...........................................................................49

5.1.2.1. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΌ ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΆΛΛΟΝ (ΕΠΠΕΡ)..........................................50
5.2 ΣΥΝΟΧΉ ΤΟΥ LEADER+ ΜΕ ΤΟ Σ.Π.Α. 2000-2006...................................................55
6. ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ..................................58
6.1. ΚΑΤΑΝΟΜΉ ΠΌΡΩΝ..................................................................................................58

6.2. ΧΡΟΝΟΔΙΆΓΡΑΜΜΑ – ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΌΣ – ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΕΣ – ΚΡΙΤΉΡΙΑ
ΕΠΙΛΟΓΉΣ – ΧΡΗΜΑΤΟΔΌΤΗΣΗ..............................................................................59
6.3. ΠΛΗΡΟΦΌΡΗΣΗ – ΣΥΜΜΕΤΟΧΉ.............................................................................61
6.4. ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗ – ΚΑΘΟΡΙΣΜΌΣ ΔΕΙΚΤΏΝ.................................................................62
7. ΠΟΣΟΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΟΧΩΝ..........................................................................................63
7.1 ΠΟΣΟΤΙΚΟΠΟΊΗΣΗ ΜΈΤΡΟΥ 2 ΕΝΙΣΧΎΣΕΙΣ ΣΕ ΕΠΕΝΔΎΣΕΙΣ.............................64

7.2 ΕΠΙΠΤΏΣΕΙΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΏΝ ΕΠΕΝΔΎΣΕΩΝ .........................................................66
8. ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΌΓΟΥ...............................................................................................................70
Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + iv

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την Ανακοίνωση C135/5 (14.4.2000) καθορίζει τις γενικές

κατευθύνσεις της κοινοτικής πρωτοβουλίας LEADER+ όσον αφορά την αγροτική
ανάπτυξη. Η LEADER + αποτελεί συνέχεια της εφαρμογής των LEADER I και II. Σε
εφαρμογή των διατάξεων για τα Διαρθρωτικά Ταμεία, τα Κράτη Μέλη καταρτίζουν και
υποβάλλουν στην Επιτροπή, τις προτάσεις τους στο πλαίσιο της LEADER + με
στόχο την έγκρισή και την συγχρηματοδότηση από το ΕΓΤΠΕ-Τμήμα
Προσανατολισμού.
Η παρούσα εκ των προτέρων αξιολόγηση αποτελεί τμήμα της εθνικής πρότασης του
Επιχειρησιακού Προγράμματος Πρωτοβουλίας LEADER+ σύμφωνα με το 'άρθρο 43
παράγραφος 3 του γενικού κανονισμού και πραγματοποιήθηκε από την εταιρεία
συμβούλων Lamans που διαθέτει εμπειρία γύρω από τα θέματα της γεωργικής και
τοπικής ανάπτυξης.
Σκοπός της εκ των προτέρων αξιολόγησης του Επιχειρησιακού Προγράμματος

Πρωτοβουλίας LEADER+, είναι η αποσαφήνιση των στόχων του προγράμματος, ο
συσχετισμός τους με τις ανάγκες των αγροτικών περιοχών, οι αναμενόμενες
επιπτώσεις των δράσεων και η συνοχή μεταξύ της προτεινόμενης στρατηγικής και
των στόχων που έχουν επιλεγεί σε συνδυασμό με την υφιστάμενη κατάσταση στην
επιλέξιμη περιοχή. Ειδικότερα, η εκ των προτέρων αξιολόγηση θα συμβάλλει στον
προσδιορισμό βασικών πτυχών του προγράμματος όπως η καταλληλότητα, η
συνάφεια, η συσχέτιση και η αποτελεσματικότητα των προτεινόμενων ενεργειών.
Η εκ των προτέρων αξιολόγηση του Ε.Π Πρωτοβουλίας LEADER+ διαρθρώνεται ως

εξής:
Στο πρώτο κεφάλαιο επιχειρείται η ανάλυση των δυνατοτήτων, των αδυναμιών και
του δυναμικού των περιοχών που έχουν επιλεγεί. Στο ίδιο κεφάλαιο καθορίζονται οι
κινητήριες δυνάμεις προς μία αειφόρo ανάπτυξη. Στο επόμενο κεφάλαιο επιχειρείται
μία συνοπτική ποσοτική και ποιοτική αναφορά στα αποτελέσματα των δύο
προηγούμενων κοινοτικών πρωτοβουλιών LEADER I και II.
Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + 5

Στα δύο επόμενα κεφάλαια εκτιμάται η καταλληλότητα και η λογική της
προτεινόμενης στρατηγικής. Επίσης αξιολογείται και η συνοχή των μέτρων κάθε
άξονα προτεραιότητας του προγράμματος LEADER+ με τα προβλήματα και τα
πλεονεκτήματα των Ορεινών και Μειονεκτικών περιοχών .
Η συνοχή των αξόνων προτεραιότητας της κοινοτική πρωτοβουλίας LEADER+ με

τους στόχους του Σχεδίου Περιφερειακής Ανάπτυξης Γεωργίας (Σ.Π.Α.) και το
Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου για
την περίοδο 2000-2006 περιγράφεται στο πέμπτο κεφάλαιο.
Τέλος, το έκτο κεφάλαιο αναφέρεται στην εκτίμηση των ρυθμίσεων εφαρμογής του
προγράμματος ενώ στο έβδομο κεφάλαιο επιχειρείται η ποσοτικοποίηση των στόχων
του προγράμματος.

1. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ, ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΚΑΙ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ
ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ (ΟΡΕΙΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΕΣ
ΠΕΡΙΟΧΕΣ)
Η κοινοτική πρωτοβουλία LEADER+, σύμφωνα με τη σχετική Ανακοίνωση, θα

μπορούσε να εφαρμοσθεί στο σύνολο σχεδόν του ελληνικού χώρου, αφού όπως
αναδείχθηκε από την ανάλυση του κεφαλαίου 2 της πρότασης, το σύνολο της
Ελλάδας έχει το χαρακτήρα αγροτικής περιοχής, αλλά και με δεδομένο ότι η Ελλάδα
είναι χώρα του στόχου 1. Ωστόσο, ως περιοχή εφαρμογής της πρωτοβουλίας
LEADER+ επιλέχθηκαν οι ορεινές περιοχές της χώρας όπως αυτές έχουν
χαρακτηριστεί σύμφωνα με την οδηγία 72/268/Ε.Ε. καθώς επίσης και οι νησιωτικές
περιοχές λόγω της αυξημένης αναπτυξιακής υστέρησης που παρουσιάζουν αλλά και
λόγω της αναγκαιότητας αποφυγής κατακερματισμού των πόρων. Επίσης, σε
αιτιολογημένες περιπτώσεις η τροποποιημένη πρόταση προβλέπει την ένταξη στην
περιοχή παρέμβασης των μειονεκτικών περιοχών εφόσον αυτές είναι εφαπτόμενες
με τις ορεινές περιοχές, αντιμετωπίζουν διαρθρωτικά προβλήματα παρουσιάζουν
αναπτυξιακή προοπτική και συμβάλλουν σημαντικά στην αναπτυξιακή προοπτική
των ορεινών περιοχών αποτελώντας πόλο έλξης και ανάπτυξης αυτών. Τέλος, η
αναπροσαρμοζόμενη πρόταση προβλέπει την κατ’ εξαίρεση και μόνο σε κομβικά
σημεία εκτός περιοχής παρέμβασης στην υλοποίηση κάποιων δράσεων (soft
ενέργειες) οι οποίες θα συμβάλλουν σημαντικά στην στήριξη της αναπτυξιακής
διαδικασίας της περιοχής εφαρμογής..
Στο παρόν στάδιο αξιολόγησης θεωρείται αναγκαία η αναφορά των εσωτερικών

πλεονεκτημάτων (strengths) και αδυναμιών (weaknesses) καθώς επίσης και των εν
δυνάμει ευκαιριών (opportunities) και απειλών (threats) των περιοχών παρέμβασης
της πρωτοβουλίας (SWOT Ανάλυση).
Η SWOT Ανάλυση στηρίζεται στη παρουσίαση της υφιστάμενης κατάστασης, τόσο

του αγροτικού χώρου στο σύνολό του, όσο και των ορεινών και κατ’ επέκταση των
μειονεκτικών περιοχών που είναι οι περιοχές εφαρμογής της ΚΠ LEADER+. Η
περιγραφή της υφισταμένης κατάστασης τόσο συνολικά της χώρας, όσο και των
ορεινών και μειονεκτικών περιοχών, έχει παρουσιασθεί στην εθνική πρόταση
(κεφάλαιο 2 & 7) και επομένως δεν παρουσιάζεται αναλυτικά στην παρούσα ενότητα
που συνθέτει την εκ των προτέρων αξιολόγηση αλλά γίνεται μια συνοπτική
παρουσίαση της.

1.1. Γ ΕΝΙΚΆ
O πρωτογενής τομέας και ειδικότερα η γεωργία στη χώρα κατέχει σημαντική θέση
τόσο ως τομέας οικονομικής δραστηριότητας όσο και ως παράγοντας διατήρησης
της κοινωνικής και οικονομικής συνοχής μεγάλων περιοχών της ελληνικής
επικράτειας.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΣΥΕ, ο γεωργικός τομέας στο σύνολο της χώρας
συμβάλλει με ποσοστό 8% στο συνολικό ΑΕΠ, απασχολεί το 19,3% του οικονομικά
ενεργού πληθυσμού, κατέχει το 30,8% του συνόλου των εξαγωγών ενώ παράλληλα
δημιουργεί προϋποθέσεις ανάπτυξης σε σημαντικό αριθμό άλλων οικονομικών
δραστηριοτήτων και ιδιαίτερα της μεταποίησης (βιομηχανία τροφίμων και ποτών,
κλωστοϋφαντουργία, επεξεργασία καπνού κλπ).
Ο ρόλος του πρωτογενή τομέα στις ορεινές και μειονεκτικές περιοχές είναι ιδιαίτερα
σημαντικός, δεδομένου ότι το 61,7% του συνόλου των απασχολούμενων στον
πρωτογενή τομέα της χώρας κατοικεί στις περιοχές αυτές. Τέλος, σε πολλές
περιοχές της χώρας ο γεωργικός τομέας συμβάλλει με ποσοστό άνω του 50% τόσο
στο ΑΕΠ όσο και στην απασχόληση.
Η αξιοποίηση των φυσικών και ανθρώπινων πόρων στο πλαίσιο μιας

ολοκληρωμένης προσέγγισης προσαρμοσμένης στις ιδιαίτερες συνθήκες των
περιοχών παρέμβασης όπως καθορίζεται από την ΚΠ LEADER +, αποτελεί την
απαραίτητη προϋπόθεση για μία βιώσιμη αειφόρο ανάπτυξη.
Συνεπώς, η αναπτυξιακή ανασυγκρότηση των ορεινών και κατ’ επέκταση των

μειονεκτικών περιοχών, όπου δεσπόζουσα θέση κατέχει ο πρωτογενής τομέας,
αποτελεί το μοχλό για οποιαδήποτε προσπάθεια περιφερειακής ανάπτυξης στο
μεγαλύτερο μέρος του Ελλαδικού χώρου. Μετά την εφαρμογή δύο πολυετών
αναπτυξιακών προγραμμάτων που συγχρηματοδοτήθηκαν από τα διαρθρωτικά
ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Α’ και Β’ ΚΠΣ), η αναγκαιότητα παρεμβάσεων για
την ενσωμάτωση των αγροτικών περιοχών στα νέα πρότυπα οργάνωσης του χώρου
που απορρέουν από τις γεωπολιτικές εξελίξεις, την ενοποίηση του Ευρωπαϊκού
χώρου, τα νέα πρότυπα χωροθέτησης των οικονομικών δραστηριοτήτων και του

νέου διεθνούς καταμερισμού εργασίας, συνθέτουν μία νέα πραγματικότητα και μία
νέα πρόκληση.
Παρά τα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν γίνει κυρίως σε θέματα βασικών
υποδομών αλλά και υποδομών για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων,
το πρόβλημα της «προσαρμογής» της ελληνικής αγροτικής οικονομίας παραμένει
πάντα επίκαιρο. Το LEADER+ θα δώσει έμφαση κατά κύριο λόγο στην προσαρμογή
των τοπικών αγροτικών οικονομιών στα νέα δεδομένα, συμβάλλοντας παράλληλα
στην άμβλυνση / πρόληψη φαινομένων κοινωνικού αποκλεισμού αλλά και
περιβαλλοντικής υποβάθμισης ενεργοποιώντας το τοπικό δυναμικό. Θεμελιώδη
στοιχεία της προσέγγισης LEADER είναι η bottom up προσέγγιση και η ευρεία
κινητοποίηση των τοπικών «εταίρων».
Παράλληλα η LEADER+ αναδεικνύει την καινοτομία, τη δικτύωση/συνεργασία

μεταξύ των αγροτικών περιοχών, τη προώθηση των ίσων ευκαιριών, την
ενσωμάτωση/υιοθέτηση της νέας τεχνολογίας σε βασικές συνιστώσες του
αναπτυξιακού σχεδιασμού.

1.2 ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΡΕΙΝΩΝ
ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ
1.2.3 Μειονεκτήματα
Με βάση την παρουσίαση της υφισταμένης κατάστασης στην πρόταση του εθνικού
προγράμματος, οι κυριότερες αδυναμίες ανάπτυξης των ορεινών και μειονεκτικών
περιοχών σε σχέση με άλλες περιοχές οφείλονται κυρίως σε συνδυασμό
διαρθρωτικών προβλημάτων της τοπικής οικονομίας, γεωμορφολογικών συνθηκών,
αλλά και θεσμικών οργανωτικών αδυναμιών (κυρίως σε όρους επάρκειας
ανθρώπινου δυναμικού και τεχνογνωσίας, στους φορείς αναπτυξιακού
προγραμματισμού, που δραστηριοποιούνται σε τοπικό επίπεδο).
Τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά αποτελούν μια ενότητα παραμέτρων που

επιδρά αρνητικά στην ανταγωνιστικότητα των περιοχών αυτών. Η απόσταση από τις
μεγάλες αγορές, η ορεινότητα του εδάφους, τα κλιματολογικά χαρακτηριστικά, είναι
ορισμένες από τις παραμέτρους που συνθέτουν την προβληματικότητα. Η απόσταση
από τα αστικά κέντρα αλλά και τους φορείς παραγωγής καινοτομίας – τεχνολογίας
δημιουργεί ένα επιπρόσθετο αρνητικό αναπτυξιακό παράγοντα που είναι η δυσκολία
επαφής με την σύγχρονη τεχνολογία και τις νέες μεθόδους παραγωγής, και η μη
ενσωμάτωση των ανωτέρω στη τοπική οικονομία.
Η χαμηλή παραγωγικότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων συνυφασμένη σε

πολλές περιπτώσεις με τον μικρό κλήρο εμποδίζουν την επίτευξη οικονομιών
κλίμακας. Ο μεγάλος αριθμός των ατόμων μεγάλης ηλικίας που συνεχίζουν να
ασχολούνται με την γεωργία στις ορεινές και μειονεκτικές περιοχές αποτελεί επίσης
ένα σοβαρό διαρθρωτικό πρόβλημα. Η έλλειψη επιχειρηματικού πνεύματος στους
περισσότερους αγρότες εμποδίζει τη περαιτέρω ανάπτυξη των γεωργικών
εκμεταλλεύσεων, και την αναγκαία προσαρμογή τους στα νέα δεδομένα και στις
συνθήκες που προσδιορίζουν οι «αγορές». Σύμφωνα με την Διαρθρωτική Έρευνα
των Γεωργικών εκμεταλλεύσεων, οι ιδιοκτήτες είναι και αρχηγοί του συνόλου των

εκμεταλλεύσεων1 ενώ οι εκμεταλλεύσεις με Managers είναι ελάχιστες και πρόκειται
μόνο για μερικές γεωργικές εταιρείες στις μειονεκτικές περιοχές.
Το δημογραφικό πρόβλημα είναι οξυμένο στις υπό εξέταση περιοχές. Η ηλικιακή

σύνθεση του πληθυσμού στις ορεινές περιοχές εμφανίζεται ιδιαίτερα προβληματική
όχι μόνο σε σχέση με τη συνέχιση της άσκησης οικονομικών δραστηριοτήτων εντός
του πρωτογενή τομέα αλλά και γενικότερα για την διατήρηση της κοινωνικής και
οικονομικής συνοχής των περιοχών αυτών δεδομένου ότι τα άτομα ηλικίας 65 ετών
και άνω αντιπροσωπεύουν το 22.8% του συνολικού πληθυσμού. Οι υψηλές τιμές
των δεικτών γήρανσης και αντικατάστασης μαζί με την υψηλή τιμή του δείκτη
κοινωνικών βαρών επιβεβαιώνουν το δημογραφικό πρόβλημα των ορεινών
περιοχών2.
Εκτός από τα διαρθρωτικά προβλήματα που αφορούν αμιγώς τη πρωτογενή

παραγωγή στις ορεινές και μειονεκτικές περιοχές παρατηρείται και σημαντική
έλλειψη διακλαδικών και διατομεακών σχέσεων.
Η έλλειψη υποδομής στον κλάδο της μεταποίησης και τυποποίησης της

πρωτογενούς παραγωγής έχει ως αποτέλεσμα την μικρή αξιοποίηση των φυσικών
πόρων, την αύξηση της υποαπασχόλησης και την μειωμένη ανταγωνιστικότητα των
παραγομένων προϊόντων.
Σημαντικά προβλήματα υπάρχουν όσον αφορά τον τρόπο οργάνωσης και

λειτουργίας των συλλογικών φορέων των γεωργών σε αυτές τις περιοχές. Πολύ
χαμηλή είναι η ενεργοποίηση νέων συλλογικών μορφών οργάνωσης, όπως οι
ομάδες παραγωγών και οι διεπαγγελματικές οργανώσεις με αποτέλεσμα εκτός των
άλλων, την αδυναμία αξιοποίησης των δυνατοτήτων που παρέχονται μέσω των
διαφόρων προγραμμάτων, για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, τον
εκσυγχρονισμό των εκμεταλλεύσεων, κλπ. Προβληματική είναι επίσης η εφαρμογή
και διάχυση σύγχρονης τεχνολογίας με στόχο τη διατήρηση και ανάδειξη του
φυσικού περιβάλλοντος. Οι αδυναμίες αυτές οφείλονται επίσης στη χαμηλή
1
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διαρθρωτικής Έρευνας το 1990 ο συνολικός αριθμός των αρχηγών των
εκμεταλλεύσεων ανέρχεται σε 849.900 άτομα ενώ ο αριθμός των εκμεταλλεύσεων ανέρχεται σε 850,140.
Αντίστοιχα το 1997, ο αριθμός των αρχηγών ανέρχεται σε 821.220 και ο αριθμός των εκμεταλλεύσεων σε
821.390
2
Ο υπολογισμός των δεικτών αυτών έχει γίνει στο κεφάλαιο 7 του Α’ τόμου.

ενεργοποίηση των φορέων της δημόσιας διοίκησης σ’ αυτές τις περιοχές. Οι
αδυναμίες για τη δημιουργία νέων μορφών συνεργασίας και ισχυρών τοπικών
εταιρικών σχέσεων αποτυπώθηκαν και κατά τη διάρκεια εφαρμογής των
προγραμμάτων LEADER I, II.
1.2.4. Πλεονεκτήματα
Το πρότυπο της σύγχρονης υπερεντατικής γεωργίας το οποίο λειτούργησε

αποδοτικά για πολλά χρόνια σε αρκετές αγροτικές περιοχές της Ε.Ε. και το οποίο
οδήγησε σε ορισμένες περιπτώσεις στη δημιουργία πλεονασμάτων και ταυτόχρονα
σε μόλυνση και υποβάθμιση του περιβάλλοντος, εγκαταλείπεται πλέον. Την θέση
του παίρνει σταδιακά ένα νέο πρότυπο, βασισμένο στην αρχή της αειφόρου
ανάπτυξης, στο πλαίσιο του οποίου ιδιαίτερο ρόλο έχει η ανάπτυξη του πρωτογενή
τομέα ως οικονομική δραστηριότητας αλλά και ως ¨μέσο¨ συγκρότησης του
πληθυσμού της υπαίθρου. Η κοινή αγροτική πολιτική της Ε.Ε. λαμβάνει υπόψη της
περισσότερο από ποτέ την αναγκαιότητα για πλήρη συμβατότητα με τη κοινή
πολιτική της Ε.Ε. για την οικονομική και κοινωνική συνοχή. Στο πλαίσιο αυτό η
εφαρμοζόμενη πολιτική αγροτικής ανάπτυξης για τη περίοδο 2000-2006 αποσκοπεί
στην αποκατάσταση και αύξηση της ανταγωνιστικότητας των αγροτικών περιοχών
συμβάλλοντας στη διατήρηση και δημιουργία απασχόλησης.
Παράλληλα στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος του καταναλωτή έρχονται τα γεωργικά

προϊόντα υψηλής ποιότητας που παράγονται από συγκεκριμένες περιοχές, και τα
οποία διαθέτουν ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά ενώ κατά την παραγωγή τους
χρησιμοποιούνται ειδικές μέθοδοι παραγωγής. Η σημαντική ποιοτική υποβάθμιση
των προϊόντων συμβατικής γεωργίας οδηγεί σε μεταβολή των διατροφικών
προτύπων και σε αύξηση της ζήτησης για βιολογικά προϊόντα και προϊόντα
ιδιοτυπίας. Ενδεχόμενα οι διαρθρωτικές αδυναμίες των ορεινών και μειονεκτικών
περιοχών (εφαρμογή παραδοσιακών μεθόδων παραγωγής) που αναφέρθηκαν
προηγουμένως ίσως να αποτελούν πλεονέκτημα για εφαρμογή αυτού του μοντέλου
παραγωγής ποιοτικών προϊόντων.
Μεταξύ των πλεονεκτημάτων των ορεινών και μειονεκτικών περιοχών

συγκαταλέγονται:

 Η ύπαρξη διαθέσιμων φυσικών και συχνά αναξιοποίητων στοιχείων της
πολιτιστικής κληρονομιάς.
 Η χαμηλή επιβάρυνση του φυσικού περιβάλλοντος από γεωργικές
δραστηριότητες και η χαμηλή σύγκρουση «χρήσεων γης».
 Οι ευνοϊκές προϋποθέσεις για την παραγωγή μικρής κλίμακας προϊόντων
ποιότητας.
 Η βελτίωση των βασικών υποδομών συνολικά στη χώρα αλλά και στις ορεινές και
μειονεκτικές περιοχές μετά την εφαρμογή του Α’ και Β’ ΚΠΣ.
 Η ύπαρξη εμπειρίας (σε τμήμα τουλάχιστον των ορεινών και μειονεκτικών
περιοχών) από την εφαρμογή της LEADER I και LEADER II και η αποδοχή της
αναπτυξιακής της φιλοσοφίας από τις τοπικές κοινωνίες των αγροτικών
περιοχών.
1.2.5. Εν Δυνάμει Ευκαιρίες και Απειλές

Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται οι εξωγενείς παράγοντες που αναμένεται ότι θα
επηρεάσουν αρνητικά τόσο τον πρωτογενή τομέα αλλά και γενικότερα τις αγροτικές
περιοχές, και οι οποίοι συνθέτουν εν δυνάμει απειλές για τις ορεινές - μειονεκτικές
περιοχές.
Τέτοιοι εξωγενείς παράγοντες είναι:
 η νέα μεταρρύθμιση της ΚΑΠ (μετά το 2006)
 η συνεχιζόμενη άρση του προστατευτισμού με βάση τις συνθήκες που
διαμορφώνονται στο πλαίσιο των κατευθύνσεων της Παγκόσμιας Οργάνωσης
Εμπορίου (ΠΟΕ).
Αναλυτικότερα οι αποφάσεις της ΠΟΕ αναμένεται ότι θα οδηγήσουν σε περαιτέρω

φιλελευθεροποίηση του παγκόσμιου εμπορίου αγροτικών προϊόντων με συνέπεια η
νέα μεταρρύθμιση της ΚΑΠ να έχει ως βασική της κατεύθυνση τη μείωση των
δαπανών για άμεσα μέτρα στήριξης των τιμών των γεωργικών προϊόντων (τιμές
παρέμβασης, εξαγωγικές επιδοτήσεις κτλ) με ταυτόχρονη αύξηση των άμεσων
αντισταθμιστικών ρυθμίσεων υπέρ των παραγωγών. Επίσης η διεύρυνση της Ε.Ε.
με νέα κράτη μέλη, δημιουργεί τόσο κινδύνους όσο και ευκαιρίες για τα ελληνικά
αγροτικά προϊόντα.

Τα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών (ΠΑΘΕ-ΕΓΝΑΤΙΑ), η αναβάθμιση των λιμενικών
υποδομών στις «πύλες» εισόδου, οι ολυμπιακοί αγώνες του 2004, αλλά και
γενικότερα τα μεγάλα έργα υποδομής που υλοποιούνται στη χώρα σε πρώτη φάση
φαίνεται ότι θα ενισχύσουν περαιτέρω τα φαινόμενα πόλωσης στον ελληνικό χώρο.
Παράλληλα, οι εξελίξεις στην οικονομία σε παγκόσμιο επίπεδο δείχνουν ότι ο
πρωτογενής και ο δευτερογενής τομέας αδυνατούν να δημιουργήσουν πλέον θέσεις
εργασίας και παραμένει μόνο ο τριτογενής τομέας ως δημιουργός θέσεων εργασίας.
Τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και γενικότερα στις αναπτυγμένες οικονομικά
χώρες οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται απαιτούν εξειδικευμένο προσωπικό
αφ’ ενός και αφετέρου οι θέσεις εργασίας δημιουργούνται σε τομείς «έντασης
γνώσης». Διαφαίνεται η τάση, οι αγροτικές περιοχές να γνωρίσουν ένα νέο κύμα
εγκατάλειψης από τους νέους για την αναζήτηση ευκαιριών απασχόλησης στις
αστικές περιοχές, επιτείνοντας τα φαινόμενα πληθυσμιακής ερήμωσης στην
ύπαιθρο.
Αντίθετα με τα παραπάνω, η νέα προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την

αγροτική ανάπτυξη, και η έμφαση που δίνεται στην ολοκληρωμένη βιώσιμη
ανάπτυξη του αγροτικού χώρου, αποτελεί μία σημαντική ευκαιρία για την ανάπτυξη
των ορεινών και μειονεκτικών περιοχών.
Επίσης στις ευκαιρίες που παρουσιάζονται για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη στις
ορεινές και μειονεκτικές περιοχές συγκαταλέγονται:
 Η αυξανόμενη τάση «απόδρασης» των κατοίκων των αστικών περιοχών προς
την ύπαιθρο.
 Η αναζήτηση νέων μορφών τουριστικής δραστηριότητας και κυρίως η αξιοποίηση
του φυσικού περιβάλλοντος σαν πόλος έλξης μέσω νέων μορφών εναλλακτικού
τουρισμού είτε με τη μορφή του αγροτοτουρισμού είτε με τη μορφή
φυσιολατρικού τουρισμού, τουρισμού περιπέτειας κλπ.
 Η έμφαση που δίνεται στο Γ’ΚΠΣ για την εφαρμογή πολιτικών προσαρμοσμένων
στις ανάγκες των αγροτικών περιοχών.
 Η βελτίωση της προσβασιμότητας μεγάλων «ζωνών» του ελληνικού αγροτικού
χώρου που δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για το εμπόριο, τον αγροτοτουρισμό,
και την συνεργασία μεταξύ φορέων και υπηρεσιών και οι οποίοι μπορούν να
καταστούν κινητήριες δυνάμεις για την αειφόρο ανάπτυξη.

 Η παρατηρούμενη αλλαγή των καταναλωτικών προτύπων υπέρ της ζήτησης
τοπικών προϊόντων ποιότητας, ιδιαίτερα μετά τη πρόσφατη διατροφική κρίση
(Τρελές αγελάδες, Διοξίνες), δημιουργεί αυξημένη ζήτηση για τη παραγωγή
τοπικών προϊόντων ποιότητας (ΠΟΠ και ΠΓΕ, βιολογικά).
 Τέλος, η δημιουργία ισχυρών και ποιοτικών εταιρικών δεσμών θα οδηγήσει σε
ισχυρούς αναπτυξιακούς φορείς ικανούς να προωθήσουν μία ολοκληρωμένη
βιώσιμη ανάπτυξη, αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα των Κοινοτικών και
Εθνικών παρεμβάσεων. Μέσω της ανάδειξης του ενδογενούς δυναμικού της
περιοχής, προωθείται η δικτύωση και η συνεργασία σε Εθνικό και Ευρωπαϊκό
επίπεδο, για την ανταλλαγή τεχνογνωσίας, την εισαγωγή σύγχρονων τεχνολογιών
και επομένως την άρση της απομόνωσης των ορεινών και μειονεκτικών περιοχών.
Στον Πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται συνοπτικά τα πλεονεκτήματα, οι

αδυναμίες, οι ευκαιρίες και οι απειλές των Ορεινών και Μειονεκτικών περιοχών στην
Ελλάδα.

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ (Weakness) ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ (Opportunities) ΑΠΕΙΛΕΣ (Threats)
(Strengths)
 Ύπαρξη Φυσικού αναλλοίωτου – και  Γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά  Αυξανόμενη τάση "απόδρασης" των  Άρση του προστατευτισμού
ανθρωπογενούς περιβάλλον κατοίκων των αστικών κέντρων προς το και μείωση των ενισχύσεων
φυσικό περιβάλλον στα πλαίσια των
κατευθύνσεων του ΠΟΕ
 Χαμηλή περιβαλλοντική επιβάρυνση  Χαμηλή Παραγωγικότητα των γεωργικών  Η αύξηση της ζήτησης από τους  Η μελλοντική διεύρυνση της
εκμεταλλεύσεων καταναλωτές για προϊόντα ποιότητας Ε.Ε. με νέα κράτη μέλη
ανταγωνιστικά όσον αφορά
τον πρωτογενή τομέα.
 Ευνοϊκές συνθήκες για παραγωγή μικρής  Αρχηγοί γεωργικών εκμεταλλεύσεων  Ενίσχυση ισχυρών και ποιοτικών  Ενίσχυση του ρόλου των
κλίμακας προϊόντων ποιότητας μεγάλης ηλικίας – Μικρή παρουσία εταιρικών Δεσμών αστικών κέντρων
σύγχρονης επιχειρηματικής γεωργίας
 Βελτίωση των "ευκαιριών" εργασίας των  Έντονο Δημογραφικό Πρόβλημα  Ενίσχυση των διατοπικών και
γυναικών διακρατικών συνεργασιών και της
δικτύωσης για τη μεταφορά
τεχνογνωσίας
 Αυξητική τάση βελτίωσης των βασικών  Έλλειψη Υποδομής στην μεταποίηση και  Η αύξηση της αποτελεσματικότητας
υποδομών από άλλα κοινοτικά και εθνικά τυποποίηση της πρωτογενούς παραγωγής. των παρεμβάσεων των έργων
προγράμματα. υποδομής του Κ.Π.Σ.
 Ύπαρξη εμπειρίας από την εφαρμογή  Χαμηλός βαθμός συνεργασιών και
LEADER I & II συνέργειας μεταξύ των ΟΤΔ
 Εταιρική σχέση που δεν εξυπηρετεί την
υλοποίηση ολοκληρωμένων
προγραμμάτων ανάπτυξης
 Χαμηλή ενεργοποίηση τοπικού πληθυσμού
για την ίδρυση νέων συλλογικών μορφών
οργάνωσης
 Χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης του
ανθρώπινου δυναμικού
 Δυσκολία ενσωμάτωσης νέας τεχνολογίας
και καινοτομίας στη τοπική οικονομία

1.3 ΚΑΘΟΡΙΣΜΌΣ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΉΡΙΩΝ ΔΥΝΆΜΕΩΝ ΠΡΟΣ ΜΊΑ ΑΕΙΦΌΡΟ
ΑΝΆΠΤΥΞΗ
Η έννοια της αειφορίας καλεί για μια δυναμική ισορροπία μεταξύ πολλών επιμέρους
παραγόντων στους οποίους περιλαμβάνονται οι κοινωνικές, πολιτισμικές και
οικονομικές απαιτήσεις των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων καθώς και η ανάγκη
διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος. Η επίτευξη ενός αειφόρου μέλλοντος είναι
μια συνεχής διαδικασία ερωτημάτων, διαλόγου, συνεργασίας, σχεδιασμού και
δεσμεύσεων όσον αφορά στην ανάληψη δράσεων στις οποίες θα εμπλέκονται όλοι
οι κοινωνικοί φορείς.
Οι φυσικοί πόροι, όμως, πρέπει να διατίθενται προσεκτικά ώστε να υπάρχει ισότιμη

κατανομή, και πρότυπα χρήσης συμβατά με μακροπρόθεσμους κοινωνικούς και
περιβαλλοντικούς σκοπούς. Η πρόκληση που τίθεται είναι η συμφιλίωση
διαφορετικών, συχνά συγκρουόμενων απαιτήσεων προς μια κατάσταση η οποία θα
είναι δυνατόν να χαρακτηριστεί από κοινού ως ‘περιβαλλοντικά σώφρων’. Κατά
συνέπεια, τίθεται το ζήτημα της συμμετοχής και διαπραγμάτευσης μεταξύ
διαφορετικών ομάδων ενδιαφερόντων/συμφερόντων προς την κατεύθυνση
εξεύρεσης μιας κοινά, κατά το δυνατόν, αποδεκτής λύσης.
Ως κινητήριες δυνάμεις της αειφόρου ανάπτυξης θα μπορούσαν να αναφερθούν οι

εξής:
Η διαφοροποίηση της αγροτικής εκμετάλλευσης/επιχείρησης μπορεί να δώσει
«χώρο» σε δραστηριότητες που αντιστοιχούν, για παράδειγμα, στην επιτόπου
μεταποίηση και λιανική πώληση των πρωτογενών προϊόντων και στον
αγροτοτουρισμό. Μέσα σε ένα διαφοροποιημένο σύστημα αγροτικών
εκμεταλλεύσεων υπάρχουν πολλοί πιθανοί συνδυασμοί, έτσι ώστε να υπάρχουν
εναλλακτικές δυνατότητες όπως η πώληση προϊόντων, η παροχή υπηρεσιών και η
διαχείριση των οικοσυστημάτων. Η διαφοροποίηση των αγροτικών εκμεταλλεύσεων,
δεν έχει ως αντικείμενο την ένταση, τη μεγέθυνση, την εξειδίκευση, αλλά, αντίθετα,
την εξοικονόμηση, την αξιοποίηση, τη συμπληρωματικότητα (ατομική ή συλλογική).
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη συγκράτηση της προστιθέμενης αξίας στον τόπο την
συμπληρωματικότητα στον τρόπο παραγωγής, τον τρόπο πώλησης, ή με άλλα
λόγια, την συμπληρωματικότητα στο εσωτερικό της τοπικής οικονομίας.

Η δημιουργία ατομικών μικρο-μεσαίων επιχειρήσεων φαίνεται ως μια σημαντική
απάντηση στην κρίση με όρους προσαρμοστικότητας και διερεύνησης νέων
ισορροπιών. Έχει διαπιστωθεί ότι το κυνήγι των παγκόσμιων αγορών από τις
πολυεθνικές εταιρείες πιθανά αφήνει εστίες ανάπτυξης επίλεκτων αγορών (niche
markets) Η μικρής κλίμακας βιοτεχνική παραγωγή ενδέχεται να επιβιώσει ή και να
επεκταθεί σε αυτές τις αγορές, αλλά και είναι επίσης πολύ πιθανό να αποτελέσει και
το θύμα των μεγάλων επιχειρήσεων στο βαθμό που οι εν λόγω αγορές θα
επεκταθούν. Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις μπορούν να επιβιώσουν διαμέσου
προσαρμογών σε νέες αγορές.
Οι φορείς ανάπτυξης (Ομάδες Τοπικής Δράσης) όπως έχει ήδη διαπιστωθεί από
την υλοποίηση της ΚΠ LEADER II, συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας αναπτυξιακής
πολιτικής με βάση τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης. Η δραστηριοποίηση των
φορέων ανάπτυξης δεν αποτελεί μόνο μια καινοτομία σε εννοιολογικό επίπεδο αλλά,
ταυτόχρονα, είναι η διεκδίκηση και η αναγνώριση της αλλαγής της λειτουργίας τους
και του ρόλου τους. Η αποκέντρωση των διαδικασιών διαχείρισης και η μεταφορά
ικανοτήτων, δίνουν στις τοπικές ομάδες μια διευρυμένη δυνατότητα διαχείρισης του
χώρου σαν παράγοντα που διαμορφώνει ευκαιρίες και απειλές για την τοπική
ανάπτυξη. Η διαχείριση όμως προϋποθέτει την ύπαρξη ευρύτατης γνώσης και
τεχνογνωσίας. Οι τοπικές αυτές ομάδες θα λειτουργήσουν ως καταλύτες με στόχο τη
δημιουργία συλλογικών συστημάτων τοπικών συμμαχιών μέσω της δημιουργίας
δικτύων και συνεργατικών δράσεων σαν εργαλείου που θα οδηγήσει στην
μεγιστοποίηση της ενδογενούς δραστηριότητας και την αξιοποίηση του ενδογενούς
δυναμικού.
Τέλος η δικτύωση των φορέων ανάπτυξης ίσως είναι η πιο πρόσφατη προσέγγιση
στο ζήτημα της αειφορίας. Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, ιδιαίτερη σημασία
δίνεται στη συνεργασία για την καινοτομία, και ιδιαίτερα σε στοιχεία όπως είναι η
αμφίδρομη επικοινωνία, η αλληλεξάρτηση, η συνέργια και η συμπληρωματικότητα
μεταξύ των δρώντων. Η καινοτομία, τότε, αναδύεται από κοινές δράσεις όπου
αναγνωρίζεται πως η συνεργασία μπορεί να είναι επωφελής για όλες τις πλευρές.
Στη γεωργία, η συμμετοχική δράση επισημαίνει τις σχέσεις μεταξύ γεωργών,
ερευνητών και γεωπόνων για την ανάπτυξη τεχνολογιών κατάλληλων για ένα
αειφόρο μέλλον. Οι διαδικασίες για τη καινοτομία μπορεί να συμπεριλαμβάνουν
το σχεδιασμό και την ανάπτυξη νέων προϊόντων και υπηρεσιών, τη ‘σύλληψη’

νέων πολιτικών, κανόνων ή παρεμβατικών στρατηγικών, το σχεδιασμό νέων
μεθόδων παραγωγής, τη χρηματοδότηση και τις στρατηγικές εμπορίας, ή,
όπως είναι το πιο συνηθισμένο, το συνδυασμό των προηγούμενων.

2. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΝ Κ.Π.
LEADER
Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας LEADER I υλοποιήθηκαν 25 προγράμματα

ολοκληρωμένης αγροτικής ανάπτυξης από τις αντίστοιχες Ομάδες Τοπικής Δράσης
σε 27 Νομούς της χώρας, ύψους Δημόσιας Δαπάνης 104,4 εκατομμυρίων ECU που
αντιστοιχεί σε Δημόσια Δαπάνη σε 70 εκατομμύρια ECU. Υλοποιήθηκαν συνολικά
1732 έργα και δράσεις, από τα οποία τα 807 αφορούσαν επενδύσεις
αγροτουρισμού, τα 154 επαγγελματική κατάρτιση, τα 1638 αφορούσαν ενέργειες
τεχνικής στήριξης στην αγροτική ανάπτυξη, τα 258 επενδύσεις μικρών επιχειρήσεων
και βιοτεχνιών, τα 264 επενδύσεις αξιοποίησης και εμπορίας της γεωργικής,
δασοκομικής και αλιευτικής παραγωγής, τα 86 επενδύσεις προστασίας και ανάδειξης
περιβάλλοντος και πολιτιστικής κληρονομιάς.
Στα πλαίσια της πρωτοβουλίας LEADER ΙΙ εγκρίθηκε η εφαρμογή τοπικών

προγραμμάτων 49 Ομάδων Τοπικής Δράσης (ΟΤΔ) και 7 θεματικών προγραμμάτων
Συλλογικών Φορέων (ΣΦ) που αφορούσαν σχεδόν το σύνολο της χώρας. Όπως
παρουσιάζεται στον επόμενο Πίνακα, συνολικά εγκρίθηκε η υλοποίηση 3.271 έργων
και δράσεων που αφορούσαν και τα τρία σκέλη του προγράμματος με δέσμευση σε
όρους Δημόσιας Δαπάνης που ανέρχεται σε 68.9 δις δραχμές. αναλυτικότερα, στο
Σκέλος Α (Απόκτηση Ικανοτήτων) υλοποιήθηκαν 2 παρεμβάσεις. Η δέσμευση σε
όρους δημόσιας δαπάνης ανέρχονταν σε 28 εκατομμύρια δραχμές ενώ οι πληρωμές
που πραγματοποιήθηκαν σε 24,6 εκατομμύρια δραχμές. Αντίστοιχα, για το Σκέλος Β
(Καινοτόμα Προγράμματα Αγροτικής Ανάπτυξης), υλοποιήθηκαν 3253 παρεμβάσεις
με δέσμευση που ανέρχονταν σε 66,9 δις δραχμές ενώ οι πληρωμές σε 40,1 δις
δραχμές. Τέλος, όσον αφορά το Σκέλος Γ (Διακρατικές συνεργασίες) προβλέπεται να
υλοποιηθούν 16 παρεμβάσεις με δέσμευση δημόσιας δαπάνης να ανέρχεται σε
310,6 εκατομμύρια δραχμές ενώ οι πληρωμές μέχρι τον Φεβρουάριο του 2001 σε
32,9 εκατομμύρια δραχμές.
Όπως παρουσιάζεται και στον παρακάτω Πίνακα και σύμφωνα με τα παραπάνω,

διαπιστώνεται ότι, τόσο ο αριθμός των παρεμβάσεων, όσο και οι δεσμεύσεις σε
όρους δημόσιας δαπάνης αφορούσε στην συντριπτική τους πλειοψηφία το Σκέλος Β.
Πιο συγκεκριμένα, από το σύνολο των παρεμβάσεων, το 99,4% αφορούσε

παρεμβάσεις του Σκέλους Β ενώ το υπόλοιπο 0,6% περίπου τα υπόλοιπα δύο άλλα
Σκέλη.
Αριθμός Εγκεκριμένων παρεμβάσεων, Ποσά Δέσμευσης και Καταβολής

Δημόσιας Δαπάνης κατά Σκέλος και Μέτρο για την Κ.Π. LEADER II 1
ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΟΣΟ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕ ΠΟΣΟΣΤΟ
ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΩΝ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΝΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ
ΣΚΕΛΟΣ /ΜΕΤΡΟ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ* (σε εκατ. δρχ) ΠΛΗΡΩΜΕΝΕΣ Σ
ΔΑΠΑΝΕΣ (σε
εκατ. δρχ)
Α. ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ 2 28,00 24,61 88%

Β. ΚΑΙΝΟΤΟΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ 3253 66.898,95 40.117,65 60%
ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Γ. ΔΙΑΚΡΑΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ 16 310,56 32,87 10,6%
ΣΥΝΟΛΟ 3271 67.237,51 40.178,18 60%
1: Τα στοιχεία του Πίνακα αφορούν την χρονική περίοδο μέχρι τον Φεβρουάριο του 2001.
Η συνολική απορρόφηση του προγράμματος που φάνει περίπου το 60% σύμφωνα

με πρόσφατα στοιχεία που καλύπτουν μέχρι και την περίοδο Φεβρουαρίου του 2001,
εμφανίζεται ικανοποιητική με δεδομένο τη σχετική καθυστέρηση ενεργοποίησης της
πρωτοβουλίας που οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στην «απειρία» των Ομάδων
Τοπικής Δράσης, καθώς επίσης και στο μεγάλο χρόνο για την έγκριση των μελετών,
την υπογραφή συμβάσεων αλλά και συχνά (ιδιαίτερα κατά τα πρώτα χρόνια
εφαρμογής) την επιλεξιμότητα των προτεινομένων έργων/δαπανών.
Το Υπουργείο διέγνωσε σχετικά έγκαιρα το πρόβλημα και με αποφάσεις των

Επιτροπών Παρακολούθησης κατόρθωσε να ενεργοποιήσει τις Ομάδες Τοπικής
Δράσης με αποτέλεσμα να έχει δεσμευτεί το σύνολο των πόρων έγκαιρα,
διασφαλίζοντας έτσι τη πλήρη απορρόφηση των πόρων μέχρι 31/12/2001. Με
δεδομένο ότι η συντριπτική πλειοψηφία των έργων είναι μικρού προϋπολογισμού,
αναμένεται ότι στο χρονικό διάστημα μέχρι το «κλείσιμο» των προγραμμάτων (Γ’
τρίμηνο του 2001) η απορρόφηση θα ανέλθει στο 100%.
Ειδικότερα, με βάση τα αποτελέσματα από τα στοιχεία του Ενδιάμεσου φορέα

(Υπουργείο Γεωργίας), παρατηρείται μια σχετική απόκλιση μεταξύ των δράσεων που
είχαν προγραμματισθεί και είχαν αποτυπωθεί στην ex-ante αξιολόγηση του
προγράμματος LEADER II με το τι έχει γίνει μέχρι σήμερα. Χαρακτηριστικά η εκ των

προτέρων αξιολόγηση του προγράμματος LEADER II προέβλεπε την εκπόνηση 20
περίπου μελετών που αφορούσαν το Σκέλος Α ενώ πραγματοποιήθηκαν μόνο 2. Η
έλλειψη προηγούμενης υλικής και οργανωτικής δομής των νέων φορέων υλοποίησης
καθώς επίσης και η διαφορετική κατανόηση που υπήρξε μεταξύ του Υπουργείου
Γεωργίας και των ΟΤΔ (όπου εξέλαβαν ότι οι δράσεις του Σκέλους Α ως το πρώτο
βήμα συγκρότησης του νέου φορέα υλοποίησης) ήταν οι κυριότεροι λόγοι που
οδήγησαν στην μη πραγματοποίηση των εκτιμούμενων από την εκ των προτέρων
αξιολόγηση μελετών.
Σημαντική επίσης είναι η απόκλιση που παρατηρείται με τον αριθμό των

καταρτίσεων που είχαν προβλεφτεί να πραγματοποιηθούν από την εκ των προτέρων
αξιολόγηση και αυτών που υλοποιήθηκαν μέχρι τον Φεβρουάριο του 2001. Η
απόκλιση η οποία παρατηρήθηκε σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην ασάφεια του
θεσμικού πλαισίου καθώς επίσης και των όρων και προϋποθέσεων που
προβλέπονταν για την υλοποίηση ενεργειών κατάρτισης που χρηματοδοτούνται από
το ΕΚΤ στα πλαίσια του Β’ ΚΠΣ. Πιο συγκεκριμένα η διερεύνηση του τρόπου
υλοποίησης δραστηριοτήτων κατάρτισης (πιστοποιημένα ΚΕΚ, μητρώα εκπαιδευτών
κτλ) καθώς επίσης και η οριστική αποσαφήνιση της καταλληλότητας και
συμβατότητας των παραπάνω τρόπων στα πλαίσια του προγράμματος LEADER II
είχαν σαν αποτέλεσμα την καθυστέρηση έναρξης της υλοποίησης των
δραστηριοτήτων κατάρτισης. Παρόλα αυτά, η φύση των συγκεκριμένων δράσεων
επιτρέπει την πραγματοποίηση του συνόλου των καταρτίσεων μέχρι την
ολοκλήρωση του προγράμματος.
Αντίθετα με τις παραπάνω αποκλίσεις, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι 16

παρεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν στα πλαίσια του Σκέλους Γ είναι πολύ κοντά
με τον αριθμό των παρεμβάσεων που είχαν προβλεφτεί από την εκ των προτέρων
αξιολόγηση (20 παρεμβάσεις). Τέλος, όσον αφορά τις παρεμβάσεις στα πλαίσια του
Μέτρου 4 του Σκέλους Β, υπήρξε ταύτιση του αριθμού των προβλεπόμενων
παρεμβάσεων από την εκ των προτέρων αξιολόγηση με εκείνες που
πραγματοποιήθηκαν.

2.1 Ε ΠΙΠΤΏΣΕΙΣ
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της on-going αξιολόγησης, από την ανάλυση 45

ερωτηματολογίων (40 από ΟΤΔ και 5 από ΣΦ) πραγματοποιήθηκαν 1530
επενδυτικά σχέδια που αφορούσαν τα Μέτρα 3, 4 και 5, (Αγροτουρισμό, ΜΜΕ και
Αξιοποίηση και Εμπορία γεωργικής παραγωγής αντίστοιχα) δημιουργώντας 3053
νέες θέσεις εργασίας και 2614 εποχιακές. Πιο συγκεκριμένα, η τουριστική
δραστηριότητες που ανέπτυξαν οι ΟΤΔ που ανταποκρίθηκαν στην έρευνα
αξιολόγησης ήταν η πλέον σημαντική δραστηριότητα τόσο από άποψη
χρηματοδοτικών πόρων, όσο και σημασίας για τις τοπικές οικονομίες και τον
ευρύτερο καταλυτικό ρόλο που έχει η ανάπτυξη σύγχρονων υπηρεσιών τουρισμού
στην ελληνική ύπαιθρο. Τα επενδυτικά σχέδια που πραγματοποιήθηκαν
δημιούργησαν στα πλαίσια του Μέτρου 3 δημιούργησαν περίπου 4.600 κλίνες ενώ
ένας αριθμός από 1210 νέες θέσεις εργασίας και 1030 εποχιακές προβλέπεται να
δημιουργηθεί με το πέρας του προγράμματος. Όσον αφορά τις παρεμβάσεις στα
πλαίσια του Μέτρο 4 (Μικρές επιχειρήσεις, βιοτεχνία, υπηρεσίες), υλοποιήθηκαν
410 επενδυτικά σχέδια δημιουργώντας 790 νέες θέσεις εργασίας και 1.524
εποχιακές. Τέλος 580 επενδυτικά σχέδια στα πλαίσια του Μέτρου 5 (Αξιοποίηση και
εμπορία γεωργικής παραγωγής) με επιπτώσεις την δημιουργία 1.053 νέων θέσεων
εργασίας και 1.524 εποχιακών.
Από την επεξεργασία των ερωτηματολογίων της on going αξιολόγησης

διαπιστώθηκε κάποια απόκλιση όσον αφορά το προϋπολογιζόμενο κόστος
υλοποίησης κάποιων δράσεων σε σχέση με το πραγματοποιηθέν. Οι μεγαλύτερες
αποκλίσεις παρατηρήθηκαν στις δράσεις που αφορούσαν τα Μέτρα 2
(Επαγγελματική κατάρτιση), 4 (ΜΜΕ) και 5 (αξιοποίηση και εμπορία γεωργικής
παραγωγής). Πιο συγκεκριμένα το κόστος για την δημιουργία νέων βιοτεχνιών και
υπηρεσιών (Μέτρο 4) ήταν μικρότερο κατά 24,66% από το προϋπολογισμένο.
Επίσης το κόστος υλοποίησης επαγγελματικών καταρτίσεων ήταν κατά 17,61%
μικρότερο του προϋπολογιζόμενου κόστους ενώ το μέσο κόστος εκσυγχρονισμού
αγροτικών μονάδων παρουσιάστηκε μικρότερο κατά 11,47% από αυτό που είχε
προϋπολογιστεί. Όσον αφορά τη δράση για την κατασκευή νέων καταλυμάτων του
Μέτρου 3, το πραγματικό κόστος κατασκευής ήταν κατά 4.14% μικρότερο από το
προϋπολογιζόμενο ενώ το κόστος των ανακαινίσεων/επεκτάσεων τουριστικών

καταλυμάτων καθώς επίσης και αυτό του εκσυγχρονισμού βιοτεχνιών υπολείπεται
από το προϋπολογιζόμενο κατά 7,43% και 8,7% αντίστοιχα.
Πέραν των παραπάνω ποσοτικών δεδομένων από την εφαρμογή της Κ.Π. LEADER
II, στην συνέχεια επιχειρείται μία αποτύπωση των δυσχερειών που εντοπίσθηκαν
κατά την on going αξιολόγηση της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου. Οι
σημαντικότερες διαπιστώσεις όπως αυτές αναφέρονται στην 6η Έκθεση
Αξιολόγησης3 είναι: Η παρατηρούμενη απόκλιση σε όρους φυσικού αντικειμένου
θεωρείται φυσιολογική δεδομένου την υστέρηση που παρατηρείται στον ρυθμό
υλοποίησης των έργων. Για τον λόγο αυτό, κρίνεται ότι είναι πρόωρο να επιχειρηθεί
η εξαγωγή τελικών συμπερασμάτων.
 «Συγκρότηση της εταιρικής σχέσης. Τα προγράμματα LEADER II στην Ελλάδα

υλοποιήθηκαν με τη συγκρότηση τοπικών εταιρικών σχημάτων που ξεπέρασαν
σε πολλές περιπτώσεις παραδοσιακά σχήματα και μεθόδους υλοποίησης
προγραμμάτων τοπικής ανάπτυξης και τα κλασικά σχήματα συνεργασίας μεταξύ
ΟΤΑ. Με την υλοποίηση της Κ.Π. LEADER II δημιουργήθηκε και λειτουργεί ένας
μηχανισμός εμψύχωσης της επιχειρηματικής δραστηριότητας στις αγροτικές
περιοχές, υποστήριξης των μικρών επενδυτών και ένταξής τους στα
προγράμματα με απόφαση των τοπικών εταίρων. Ωστόσο, στα Διοικητικά
Συμβούλια των ΟΤΔ και ΣΦ συμμετέχει μία πληθώρα ΟΤΑ και φορέων από
άλλους τομείς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής, οι οποίοι δεν είχαν ούτε
απέκτησαν καμία σχέση με τα υλοποιούμενα προγράμματα».
 Η σημαντική αύξηση της κλίμακας εφαρμογής από LEADER I σε LEADER II.

τόσο αναφορικά με την έκταση εφαρμογής (από 27 Νομούς στο σύνολο σχεδόν
της χώρας), όσο και με τον αριθμό των ΟΤΔ (από 25 φορείς στο LEADER I σε 56
στο LEADER II), σε συνδυασμό με τις ιδιαίτερες απαιτήσεις και φιλοδοξίες από
φορείς και εταιρικά σχήματα που δεν είχαν την απαραίτητη εμπειρία και
στελέχωση για την διεκπεραίωση τέτοιων ολοκληρωμένων έργων δημιούργησε
προβλήματα τόσο για το συντονισμό των ομάδων σε σχέση με το Υπουργείο
Γεωργίας αλλά και σε σχέση με την ενεργοποίηση-υλοποίηση των
προγραμμάτων.
3
Τόμος 1 Γενικό Μέρος Οκτώβριος 2000

 Αν και ορισμός της περιοχής εφαρμογής προγραμμάτων LEADER με βάση τα
διοικητικά όρια (Νομός) διευκόλυνε την εφαρμογή τους, σε ορισμένες
περιπτώσεις λειτούργησε ανασταλτικά για το προσδιορισμό «περιοχών
προγραμματισμού» που έχουν ομοειδή κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά,
περιορισμούς αλλά και δυνατότητες ανάπτυξης.
 «Η διαχειριστική ικανότητα των ΟΤΔ. Για την υλοποίηση των προγραμμάτων

LEADER II συγκροτήθηκαν στα πλαίσια των φορέων υλοποίησης πυρήνες
διαχείρισης των προγραμμάτων που αποτελούνταν από πτυχιούχους ΑΕΙ, ΤΕΙ
και βοηθητικό προσωπικό. Οι πυρήνες αυτοί λειτούργησαν καταλυτικά για την
προετοιμασία και παρακολούθηση των προγραμμάτων και έφεραν σε πέρας το
δύσκολο έργο της τήρησης των διαχειριστικών κανόνων και διαδικασιών του
προγράμματος».
 «Διαφάνεια του τρόπου λειτουργίας των Ο.Τ.Δ. Η εφαρμογή της Κ.Π. LEADER II
έγινε με μία μεγάλη εκστρατεία δημοσιοποίησης του προγράμματος και
ενημέρωσης του τοπικού πληθυσμού. Πραγματοποιήθηκε ένας μεγάλος αριθμός
καταχωρήσεων στον τοπικό τύπο, δημοσίων συγκεντρώσεων, επισκέψεων σε
κοινότητες της περιοχής και παρουσιάσεις – εκπομπές στα ΜΜΕ. Οι προτάσεις
των υποψηφίων δικαιούχων αξιολογήθηκαν από Επιτροπές Αξιολόγησης βάσει
συστήματος βαθμολογίας, το οποίο είχε γνωστοποιηθεί στις υπηρεσίες του ΥΓΕ.
Η διαφάνεια της διαδικασίας αξιολόγησης των προτάσεων υπήρξε κατά γενική
ομολογία εξασφαλισμένη μέσα από ένα δημοσίως γνωστό σύστημα κριτηρίων
αξιολόγησης και τη διανομή ενός πλήρους φακέλου υποψηφιότητας προς χρήση
από τους δικαιούχους. Στα πλαίσια της Κ.Π. LEADER δοκιμάστηκε μια
πρωτοφανής εμπειρία συστηματικής κινητοποίησης, ενημέρωσης και διαφάνειας
ενός ευρωπαϊκού προγράμματος».
 «Δικτυώσεις και διακρατικές συνεργασίες. Παρατηρήθηκε χαμηλή

δραστηριοποίηση των τοπικών φορέων ανάπτυξης για την υλοποίηση ενεργειών
στα πλαίσια του σκέλους Γ (Διακρατική Συνεργασία) με αποτέλεσμα μόνο 16 από
τους 56 ΟΤΔ και συλλογικούς φορείς να εκπονήσουν σχέδιο διακρατικής
συνεργασίας. Ωστόσο η Κ.Π. LEADER II στην Ελλάδα αποτέλεσε ένα
ανεπανάληπτο προηγούμενο για της ΟΤΔ και τους ΣΦ προκειμένου να
αναπτύξουν επίσημες και άτυπες δικτυώσεις και συνεργασίες στα πλαίσια του

προγράμματος, αλλά και ευρύτερα. Σχεδόν το σύνολο των φορέων υλοποίησης
συμμετέχει συστηματικά στις εργασίες του ελληνικού δικτύου LEADER II. Πέραν
τούτου, στα πλαίσια θεματικών προτάσεων του LEADER II αναπτύχθηκαν
συνεργασίες και είδη άτυπης δικτύωσης (π.χ. Δίκτυο Πίνδος) τόσο σε διατοπικό
και διαπεριφερειακό επίπεδο. Ένα σίγουρο κεκτημένο του προγράμματος είναι η
άρση της απομόνωσης των περιοχών LEADER, η ένταξή τους σε διαδικασίες και
δίκτυα ανταλλαγής εμπειριών και από κοινού αντιμετώπιση προβλημάτων
εφαρμογής και υλοποίησης».
 «Έλλειψη οργάνωσης των πρωτοβουλιών και των κατοίκων σε βιώσιμα σχήματα

(διεπαγγελματικές οργανώσεις) καθώς και της συνεργασίας μεταξύ του τοπικού
πληθυσμού και μεταξύ ομάδων τοπικών επαγγελματιών που μπορούν να
αποτελέσουν πυρήνες στα πλαίσια των αναπτυξιακών προγραμμάτων (π.χ.
επαγγελματίες αγροτικού τουρισμού)».
Πολλά από τα ανωτέρω προβλήματα που παρουσιάσθηκαν κατά τη περίοδο

υλοποίησης του LEADER II έχουν ήδη ληφθεί υπόψη κατά τη κατάρτιση του
προγράμματος LEADER +.
Αναλυτικότερα στο κεφάλαιο 15 της πρότασης του προγράμματος (Διαδικασία και

κριτήρια επιλογής τοπικών προγραμμάτων και Τελικών Δικαιούχων (Ο.Τ.Δ.) έχει
προβλεφθεί μία σειρά κριτηρίων με βάση τα οποία θα γίνεται η ένταξη/αποκλεισμός
των υποβαλλόμενων προγραμμάτων - φορέων. Ορισμένα από τα κριτήρια αυτά
στοχεύουν να «επιλύσουν» ή να «αποτρέψουν» την εμφάνιση αρνητικών
φαινομένων που παρατηρήθηκαν στα πλαίσια εφαρμογής της LEADER II.
Η προηγούμενη έκδοση του Ε.Π. LEADER+ περιελάμβανε μία πληθώρα κριτηρίων

επιλογής των τελικών δικαιούχων (ΟΤΔ). Ο μεγάλος αυτός αριθμός κριτηρίων και
υποκριτηρίων είχε σαν αποτέλεσμα πολλές φορές την επικάλυψη των κριτηρίων
καθώς επίσης και την ασάφεια αυτών. Πιο συγκεκριμένα είχαν καθοριστεί ένδεκα
(11) ομάδες κριτηρίων όπου κάθε ομάδα περιελάμβανε μεγάλο αριθμό υποκριτηρίων
όπου σε πολλές περιπτώσεις δεν ήταν εύκολα μετρήσιμα. Αυτό θα είχε σαν
αποτέλεσμα την δυσχέρεια αξιολόγησης της κάθε πρότασης. Παράλληλα, σε πολλές
περιπτώσεις υπήρχε επικάλυψη μεταξύ των υποκριτηρίων των ομάδων των
κριτηρίων και τέλος απουσίαζε η ιεράρχηση των κριτηρίων.

Η παρούσα έκδοση του σχεδίου του Ε.Π. πρωτοβουλίας LEADER+ αντιμετώπισε τα
προβλήματα που προέκυψαν από τον μεγάλο αριθμό των κριτηρίων ορίζοντας μία
σειρά από κριτήρια ένταξης και μειώνοντας τις ομάδες επιλογής κριτηρίων σε πέντε
(5). Πιο συγκεκριμένα, η αναμορφωμένη πρόταση περιλαμβάνει μία σειρά από
κριτήρια ένταξης σαφώς καθορισμένα έτσι ώστε κάθε ομάδα που υποβάλλει κάποια
πρόταση να πληροί τουλάχιστον τα συγκεκριμένα κριτήρια. Σε διαφορετική
περίπτωση αποκλείεται.
Επιπλέον, οι ομάδες κριτηρίων μειώθηκαν σημαντικά και από 11 ομάδες που

υπήρχαν στην πρώτη έκδοση της πρότασης, η αναμορφωμένη τώρα περιλαμβάνει
μόνον 5 ομάδες. Μέσα σε κάθε ομάδα κριτηρίων υπήρξε εξορθολογισμός και
αποσαφήνιση μεταξύ των κριτηρίων. Τέλος, με σκοπό την καλύτερη αξιολόγηση των
προτάσεων, η αναμορφωμένη πρόταση του Ε.Π. πρωτοβουλίας LEADER+ καθορίζει
διαφορετικό συντελεστή βαρύτητας για κάθε ομάδα κριτηρίων.
Όσον αφορά την «διάρθρωση» και την «ποιότητα» της εταιρικής σχέσης, καθώς
επίσης και την εμπειρία και στελέχωση της Ομάδας Τοπικής Δράσης αλλά και την
στελέχωσή της έχουν καθοριστεί κριτήρια μέσα στην βασική ομάδα κριτηρίων "Νο 4 "
Εταιρική Σχέση και Οργανωτική Δομή της ΟΤΔ" μέσω των οποίων δίνεται ιδιαίτερη
βαρύτητα και αξιολογείται στην πρόταση της Ο.Τ.Δ. οι προοπτικές, οι στόχοι τα
αναμενόμενα αποτελέσματα των προτεινόμενων διατοπικών / ή διαπεριφερειακών
δικτυώσεων και η εκτίμηση του σχετικού κόστους.
Μέσω αυτών των κριτηρίων διασφαλίζεται η αντιπροσωπευτικότητα, η
διαχρονικότητα, η οικονομική βιωσιμότητα / αυτάρκεια τις Ομάδας Τοπικής Δράσης.
Η υψηλή βαρύτητα (25%) που δίνεται σε αυτή την ομάδα κριτηρίων προσδιορίζει και
την σημαντικότητα που προσδίδει το Υπουργείο στην ποιότητα και την δομή του
Φορέα Υλοποίησης για την ορθή εφαρμογή και εκτέλεση του προγράμματος.
Με την ομάδα κριτηρίων υπ’ αριθμ. 1 «Περιοχή Παρέμβασης» εξετάζεται η ορθότητα

της επιλογής της περιοχής παρέμβασης με βάση τα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά της
και τη «δυναμική» της περιοχής παρά με βάση «διοικητικούς προσδιορισμούς». Το
ιδιαίτερο βάρος που προσδίδει το Υπουργείο Γεωργίας στην επιλογή της περιοχής
παρέμβασης εκφράζεται μέσω του υψηλού ποσοστού βαρύτητας που δίδεται (20%).

Όσον αφορά τη χαμηλή ενεργοποίηση σε δράσεις δικτύωσης αλλά και διακρατικών
συνεργασιών προβλέπεται η εφαρμογή συγκεκριμένου κριτηρίου, που εντάσσεται
στην ευρύτερη ομάδα κριτηρίων Νο 2 και αφορά το περιεχόμενο του σχεδίου. Μέσω
του συγκεκριμένου κριτηρίου δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα και αξιολογείται στην
πρόταση της Ο.Τ.Δ. οι προοπτικές, οι στόχοι τα αναμενόμενα αποτελέσματα των
προτεινόμενων διατοπικών / ή διαπεριφερειακών δικτυώσεων και η εκτίμηση του
σχετικού κόστους.
Τέλος, είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι στην πρόταση του προγράμματος τίθεται
συγκεκριμένος – πεπερασμένος αριθμός που δεν θα υπερβαίνει τις 40 ομάδες
τοπικής δράσης που θα υλοποιήσουν προγράμματα LEADER+ αποφεύγοντας τόσο
το κατακερματισμό των πόρων του προγράμματος όσο και αποθαρρύνοντας τη
δημιουργία «ευκαιριακών» ομάδων τοπικής δράσης που έχουν σα μόνο στόχο τη
διαχείριση του προγράμματος.

3. ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΛΗΤΑ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ
Μέσω της υφιστάμενης στρατηγικής του Εθνικού προγράμματος επιχειρείται η

επίτευξη των στόχων του Ε.Π Πρωτοβουλίας LEADER+ όπως αυτοί διατυπώνονται
στην Ανακοίνωση της Ε.Ε., δηλαδή «…προώθηση της εφαρμογής ολοκληρωμένων,
πρωτοτύπων στρατηγικών αειφόρου ανάπτυξης και υψηλής ποιότητας, στόχος των
οποίων θα είναι η πειραματική εφαρμογή νέων μορφών
α) αξιοποίησης της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς
β) ενίσχυσης του οικονομικού πλαισίου προκειμένου να συμβάλει στη δημιουργία
θέσεων απασχόλησης
γ) βελτίωσης της οργανωτικής ικανότητας της κοινότητάς τους»4
Με την υφιστάμενη στρατηγική (Άξονας Προτεραιότητας 1), επιχειρείται να

στηριχθούν αναπτυξιακοί φορείς και περιοχές που δείχνουν βούληση και ικανότητα
σύλληψης και εφαρμογής μίας ολοκληρωμένης και πιλοτικής αναπτυξιακής πολιτικής
η οποία επιβεβαιώνεται με την κατάρτιση ενός αναπτυξιακού σχεδίου. Η υλοποίηση
του αναπτυξιακού σχεδίου βασίζεται σε μία υγιή εταιρική σχέση και αρθρώνεται
γύρω από ένα σημαντικό θέμα, χαρακτηριστικό της ταυτότητας της περιοχής.
Ειδικότερα, οι στόχοι της υφιστάμενης στρατηγικής όπως αυτοί διατυπώνονται στο

Κεφάλαιο 9 του Εθνικού Προγράμματος LEADER+, βρίσκονται σε πλήρη αντιστοιχία
με τις προτεραιότητες της Ε.Ε. για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των
αγροτικών περιοχών μέσω της διαφοροποίησης της οικονομικής βάσης, της
παροχής υπηρεσιών που σχετίζονται με τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των
κατοίκων και τη μείωση των διαφορών και ανισοτήτων μεταξύ των κατοίκων των
αγροτικών και αστικών περιοχών, καθώς και τη διατήρηση του περιβάλλοντος και
της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Με τα συγκεκριμένα μέτρα και δράσεις η υφιστάμενη στρατηγική προσπαθεί να

καλύψει το πρόβλημα της ολοκληρωμένης ανάπτυξης των ορεινών και μειονεκτικών
περιοχών, γεγονός που είναι συνυφασμένο με την αδυναμία κάλυψης ενός κρίσιμου
στόχου που είναι η συγκράτηση του αγροτικού πληθυσμού και των
απασχολουμένων στον αγροτικό τομέα μέσω της δημιουργίας/διατήρησης των
θέσεων απασχόλησης.
4
Ανακοίνωση της Ε.Ε., 2000/C 139/05. Άρθρο 8.

Επίσης η προτεινόμενη στρατηγική μέσω της ανάπτυξης και τόνωσης της δικτύωσης
και διαφόρων μορφών συνεργασίας τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό και ευρωπαϊκό
επίπεδο, στοχεύει στην ανταλλαγή και μεταφορά εμπειριών στην εφαρμογή
βέλτιστων πρακτικών (best practice) και τελικά στην άρση της απομόνωσης και την
διάχυση τεχνογνωσίας στις αγροτικές περιοχές (Άξονες Προτεραιότητας 2 και 3). Με
την εκπλήρωση αυτών των στόχων ενισχύεται η προστιθέμενη αξία των
παρεμβάσεων της πρωτοβουλίας με την μεταφορά τεχνογνωσίας και εμπειριών
καθώς και τη δημιουργία κρίσιμης μάζας για την βελτίωση της αποτελεσματικότητας
των παρεμβάσεων.
Τέλος, ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην «ταυτότητα» την οργανωτική ικανότητα αλλά
και τη δυνατότητα των Ο.Τ.Δ. να αποτελέσουν σημαντικούς αναπτυξιακούς πόλους
για της αγροτικές περιοχές.
Παρατηρείται ότι με την συγκεκριμένη στρατηγική επιχειρείται η δημιουργία ισχυρών

δομών που θα αναλάβουν τον συντονισμό της προσπάθειας ευαισθητοποίησης και
εμψύχωσης της τοπικής κοινωνίας. Στόχος του προγράμματος LEADER+ στην
Ελλάδα, θα πρέπει να είναι η κάλυψη τέτοιας έκτασης ώστε αφενός να διασφαλίζεται
η ύπαρξη μετρήσιμων επιπτώσεων και αφετέρου να μην επιτρέψει την διασπορά
των πόρων ώστε η αποτελεσματικότητα του προγράμματος να είναι όσο το δυνατόν
μεγαλύτερη. Στο ίδιο πνεύμα, ο αριθμός των προγραμμάτων και αντίστοιχα των ΟΤΔ
θα πρέπει να μειωθεί σε σχέση με τον αριθμό των συμμετεχόντων στην Κ.Π. Leader
II.
Ιδιαίτερη αναφορά στο κεφάλαιο της Στρατηγικής του προγράμματος γίνεται σε μια
σειρά από ενδεικτικά θέματα συσπείρωσης τα οποία ανταποκρίνονται στις
κατευθύνσεις της ανακοίνωσης και τους ειδικούς στόχους του προγράμματος. Η
ένταξη επίσης "θέματος συσπείρωσης" ως ελάχιστο κριτήριο ένταξης κάποιας
πρότασης αποδίδει την σημασία που πρέπει να έχει το θέμα συσπείρωσης για την
υλοποίηση της ενδεχόμενης πρότασης.
Στην Εθνική πρόταση του Ε.Π Πρωτοβουλίας LEADER+ ο ορισμός της περιοχής
υπάγεται στην λογική του «αναπτυξιακού σχεδίου» εντάσσοντας ολόκληρες περιοχές
ανεξάρτητα των διοικητικών ορίων, λαμβάνοντας υπόψη τις περιβαλλοντικές

συνθήκες της ευρύτερης περιοχής και τους ειδικούς στόχους στην επίτευξη των
οποίων αποβλέπει η υλοποίηση της πρωτοβουλίας. Για την αποφυγή
«επικαλύψεων» μεταξύ των περιοχών εφαρμογής προγραμμάτων αγροτικής
ανάπτυξης και ιδιαίτερα των περιοχών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων Ανάπτυξης
που εντάσσονται στο Ε.Π. του Υπουργείου Γεωργίας και στα ΠΕΠ τίθενται
συγκεκριμένες προϋποθέσεις για τις εν λόγω περιοχές στο LEADER+ ώστε να
εξασφαλίζεται η συμπληρωματικότητα και αποτελεσματικότητα των δράσεων.
Συγχρόνως εξασφαλίζουν την μη χρηματοδότηση ταυτόσημων δράσεων (π.χ.
Αγροτοτουρισμού) από διαφορετικά προγράμματα.
Μία ακόμη περίπτωση που είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον ορισμό της περιοχής
εφαρμογής της LEADER + είναι η ένταξη κάποιας μειονεκτικής περιοχής στην
περιοχή LEADER. Το πρόγραμμα με σαφήνεια προβλέπει την ένταξη τέτοιων
μειονεκτικών περιοχών ως περιοχή LEADER στην περίπτωση όπου οι
συγκεκριμένες περιοχές δρουν ως πόλος ανάπτυξης για τις ορεινές περιοχές που
εφάπτεται γεωγραφικά καθώς επίσης λόγω του μεγάλου βαθμού
συμπληρωματικότητας, η επιτυχία των δράσεων στις ορεινές περιοχές, εξαρτώνται
άμεσα από την ένταξη των μειονεκτικών περιοχών. Στο ίδιο πνεύμα με την ένταξη
των μειονεκτικών περιοχών στην περιοχή παρέμβασης της LEADER+, το
πρόγραμμα προβλέπει την κατ’ εξαίρεση υλοποίηση κάποιων δράσεων σε κομβικά
σημεία εκτός περιοχής παρέμβασης που θα συμβάλλουν σημαντικά στην στήριξη
της αναπτυξιακής διαδικασίας.
Τέλος η συγκεκριμένη πρόταση αντανακλά μέσα από τα κριτήρια που αφορούν τους
ΟΤΔ, την επιλογή φορέων με εταιρική σχέση που θα ανταποκρίνεται στα
προγράμματα και επίσης προβλέπει κατά την αξιολόγηση των ΟΤΔ ανάμεσα στα
κριτήρια επιλογής μία ελάχιστη στελέχωση ικανή για τον έλεγχο, την τεχνική
υποστήριξη και τη διαχείριση του προγράμματος.
Η σχεδιαζόμενη στρατηγική προσπαθεί να διασφαλίσει μια ισορροπία ανάμεσα σε

νέες προσεγγίσεις αλλά και στη θετική εμπειρία που αποκτήθηκε από την εφαρμογή
του LEADER I και LEADER II.
Η προστασία του περιβάλλοντος και η αειφόρος προσέγγιση, η προώθηση ίσων

ευκαιριών σε νέους, γυναίκες και σε ομάδες πληθυσμού που αντιμετωπίζουν το

κοινωνικό αποκλεισμό, η προώθηση της εφαρμογής νέων τεχνολογιών, και ιδιαίτερα
παρεμβάσεων που εμπίπτουν στις αρχές της «κοινωνίας της πληροφορίας», η
προσπάθεια «ολοκλήρωσης» των τοπικών παραγωγικών συστημάτων αποτελούν
σε μεγάλο βαθμό «νεωτεριστικά» στοιχεία σε σχέση με το LEADER II. Παράλληλα
ακόμα και σε «παραδοσιακές» δράσεις όπως είναι οι δράσεις του «αγροτουρισμού»
εισάγονται με μια νέα φιλοσοφία που δίνει έμφαση σε «ποιοτικές παραμέτρους» και
όχι απλά στην αύξηση των καταλυμάτων ή των κλινών.
3.1 ΑΙΤΙΟΛΌΓΗΣΗ ΤΩΝ ΑΞΟΝΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΌΤΗΤΑΣ
Η πρόταση του LEADER+ περιλαμβάνει συνολικά τέσσερις άξονες προτεραιότητας

που είναι:
Άξονας Προτεραιότητας 1: Ολοκληρωμένες, πιλοτικού χαρακτήρα στρατηγικές

αγροτικής ανάπτυξης
Μέσα από τα μέτρα και τις δράσεις του συγκεκριμένου άξονα προτεραιότητας
επιδιώκεται η υλοποίηση προτάσεων των τοπικών εταιρικών σχημάτων που
επιδεικνύουν βούληση και ικανότητα σύλληψης και εφαρμογής μιας ολοκληρωμένης,
βιώσιμης και πιλοτικής αναπτυξιακής στρατηγικής. Η στρατηγική αυτή θα
επιβεβαιώνεται με την παρουσίαση του αναπτυξιακού σχεδίου, που θα βασίζεται σε
μία αντιπροσωπευτική εταιρική σχέση και θα αρθρώνεται γύρω από ένα σημαντικό
θέμα χαρακτηριστικό της ταυτότητας της περιοχής εφαρμογής.
Ειδικότερα, η εφαρμογή ολοκληρωμένων πιλοτικών προγραμμάτων ανάπτυξης του
αγροτικού χώρου απορρέει, καταρχήν, από την αναγκαιότητα δημιουργίας ευκαιριών
συμπληρωματικής απασχόλησης στους κατοίκους των ορεινών και μειονεκτικών
περιοχών των οποίων η τοπική οικονομία εξαρτάται άμεσα από ένα φθίνοντα
πρωτογενή τομέα. Η ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων που σχετίζονται άμεσα
με τον αγροτικό χώρο όπως ο αγροτουρισμός, η μεταποίηση και τυποποίηση
τοπικών – ποιοτικών γεωργικών προϊόντων και γενικά η ήπιας μορφής αξιοποίηση
των τοπικών πόρων (ανθρώπινων, φυσικών - περιβαλλοντικών, πολιτιστικών κλπ.)
(Μέτρο 2) συνιστούν παρεμβάσεις που μπορούν να οδηγήσουν στη δημιουργία
συμπληρωματικών εισοδημάτων, να ενισχύσουν την απασχόληση και άρα να
συμβάλλουν στη συγκράτηση του πληθυσμού, ιδίως των νέων.

Οι εν λόγω παρεμβάσεις ενισχύονται σε σημαντικό βαθμό από τις δράσεις του
Μέτρου 3 και 4 (Υποστηρικτικές ενέργειες και προστασία ανάδειξης και αξιοποίηση
Φυσικής και Πολιτιστικής κληρονομιάς αντίστοιχα).).
Ένα ακόμη χαρακτηριστικό του άξονα είναι ότι μέσω των δράσεων του Μέτρου 4
επιδιώκει την αναβάθμιση των περιβαλλοντικών και πολιτιστικών στοιχείων που
συνθέτουν τη φυσιογνωμία των περιοχών και συμβάλλουν αποφασιστικά στη
ανάπτυξη της περιοχής εφαρμογής του προγράμματος. Οι παρεμβάσεις αυτές
συνδυαζόμενες με τη βελτίωση βασικών υποδομών μέσω έργων μικρής κλίμακας,
διαμέσου εθνικών και περιφερειακών προγραμμάτων, μπορούν να θέσουν τη βάση
για τη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για ενδογενή βιώσιμη ανάπτυξη, με στόχο
τη βελτίωση συνολικά της «ανταγωνιστικότητας» των τοπικών οικονομιών.
Άξονας Προτεραιότητας 2 : Στήριξη συνεργασίας μεταξύ αγροτικών περιοχών

Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται από την επιτροπή για το θέμα των συνεργασιών
μεταξύ των ΟΤΔ τόσο σε διαπεριφερειακό όσο και διακρατικό επίπεδο στην
ανακοίνωση της επιτροπής, απεικονίζεται ανάγλυφα στην πρόταση προβλέποντας
την υλοποίηση δράσεων σχετικά με τις συνεργασίες σε ξεχωριστό Άξονα
προτεραιότητας. Μέσα από τα μέτρα και τις δράσεις αυτού του άξονα επιδιώκεται η
υλοποίηση κοινών ενεργειών με σκοπό την υψηλότερη αποτελεσματικότητα και
επομένως την δημιουργία προστιθέμενης αξίας για τις περιοχές και τα σχέδια που θα
συνεργαστούν, τη συγκέντρωση τεχνογνωσίας και ορθών πρακτικών και κατά
συνέπεια, την καλύτερη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού και των
χρηματοδοτικών πόρων.
Ένα ακόμα χαρακτηριστικό του άξονα είναι η ενίσχυση της εξωστρέφειας των
περιοχών μέσω τεκμηριωμένων διατοπικών και διαπεριφερειακών (Μέτρο 1) και
διακρατικών συνεργασιών (Μέτρο 2) αφού οι ΟΤΔ θα πληρούν τις προϋποθέσεις
υλοποίησης ενεργειών συνεργασίας στη βάση ενός συγκεκριμένου και πλήρους
επιχειρησιακού σχεδίου στο οποίο διατυπώνονται συγκεκριμένοι στόχοι και
στρατηγικές συνεργασίας.
Σημαντικό στοιχείο του άξονα είναι, σύμφωνα και με τις γενικές κατευθύνσεις της
Κ.Π. LEADER+, η δυνατότητα συνεργασίας μεταξύ ΟΤΔ που έχουν υλοποιήσει
σχέδια στις LEADER I και II καθώς και αναγνωρισμένων σχεδίων που έχουν
σχεδιαστεί – υλοποιηθεί στη βάση της προσέγγισης LEADER. Αυτό είναι ιδιαίτερα

σημαντικό διότι κατά την Γ’ προγραμματική περίοδο παρεμβάσεις που βασίζονται
στο άρθρο 33 του κανονισμού 1257 θα υλοποιηθούν τόσο από το Επιχειρησιακό
Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου όσο και από τα
ΠΕΠ.
Άξονας προτεραιότητας 3.: Δικτύωση

Η δικτύωση αποτελεί γενικό στόχο της πρωτοβουλίας LEADER+ και διαχέεται, με
διάφορες μορφές, σε όλους τους άξονες της παρούσας πρότασης. Διαμέσου τέτοιων
δράσεων, δηλ. των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των εταίρων που συγκροτούν τις ΟΤΔ,
των φορέων-επενδυτών σε τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο, και των ΟΤΔ μεταξύ
τους δημιουργούνται οι προϋποθέσεις καινοτόμων δράσεων. Ιδιαίτερα ο Άξονας 3
αποβλέπει αφενός στην τόνωση της συνεργασίας και αφετέρου στην αποκόμιση και
εφαρμογή διδαγμάτων όσον αφορά στις πρωτοβουλίες αγροτικής ανάπτυξης σε
τοπικό επίπεδο τόσο σε LEADER περιοχές, όσο και εκτός LEADER περιοχές.
Τα μέτρα και οι δράσεις του συγκεκριμένου Άξονα θα οδηγήσουν στη βαθμιαία

ανάπτυξη σταθερών σχέσεων μεταξύ ενός αριθμού φορέων που αντιλαμβάνονται ο
ένας τον άλλο ως σχετικούς με τα ενδιαφέροντά τους. Στο πλαίσιο αυτό προβλέπεται
τόσο η λειτουργία του δικτύου των δικαιούχων ΟΤΔ όσο και της ΜΕΔ με σκοπό την
εμψύχωση και διευκόλυνση της εν λόγω δικτύωσης, αλλά και το βασικότερο τη
μεταφορά τεχνογνωσίας ιδίως για ενέργειες και δράσεις που έχουν «καινοτόμο»
χαρακτήρα και συνήθως αντιμετωπίζουν δυσκολίες εφαρμογής σαν απόρροια
«γραφειοκρατικών αγκυλώσεων». Η εμπειρία από την εφαρμογή του Α΄ και Β΄ ΚΠΣ
στη χώρα δείχνει ότι οι «SOFT» ενέργειες συναντούν τις μεγαλύτερες δυσκολίες
υλοποίησης λόγω μη ύπαρξης «θεσμικής» κατοχύρωσης και γενικότερα
εφαρμοστικού πλαισίου.

Άξονας 4: Διαχείριση – Παρακολούθηση – Αξιολόγηση του Προγράμματος
Η Εθνική στρατηγική προβλέπει την δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος
Παρακολούθησης – Διαχείρισης και Αξιολόγησης του προγράμματος όπου κομβικό
σημείο αποτελεί το Υπουργείο Γεωργίας που είναι και η Εθνική Αρχή Διαχείρισης του
προγράμματος. Η ένταξη του άξονα στο πρόγραμμα απορρέει από την αναγκαιότητα
διασφάλισης της συνοχής και της αποτελεσματικότητας του προγράμματος και της
εφαρμογής του σύμφωνα με τους Εθνικούς και Κοινοτικούς κανόνες διαχείρισης και
τα προβλεπόμενα στον Γενικό Κανονισμό 1260/99. Με αυτό τον τρόπο
διασφαλίζονται οι προϋποθέσεις που αφορούν της δημόσιες ενισχύσεις και τον
ανταγωνισμό και τέλος την ικανοποιητική παρακολούθηση του φυσικού αντικειμένου
του προγράμματος.
4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ ΤΗΣ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Στην ενότητα αυτή η εκ των προτέρων αξιολόγηση επιχειρεί την εκτίμηση της λογικής
(rational) του σχεδιασμού της πρότασης της ΚΠ LEADER+ και της συνοχής της
στρατηγικής, στην κατεύθυνση επίτευξης των στόχων τόσο του ίδιου του
προγράμματος, όσο και των βασικών στόχων του Σ.Π.Α. 2000-2006.
Η αξιολόγηση επιχειρεί να συμβάλει στην κατανόηση του βαθμού στον οποίο τα

επιμέρους τμήματα του προγράμματος αντιστοιχούν στις εντοπισμένες ανάγκες,
καθώς και του βαθμού που αυτά εκμεταλλεύονται τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και
τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται για τον τομέα. Επιχειρεί επίσης να εκτιμήσει τον
τρόπο με τον οποίο η επίτευξη των στόχων του προγράμματος αναμένεται να
καλύψει τις προτεραιότητες που έχουν τεθεί στο πλαίσιο του συνολικού σχεδιασμού
για οικονομική και κοινωνική συνοχή.
Σε αυτή την ενότητα δεν γίνεται πλήρης ανάλυση της στρατηγικής, καθώς αυτή
παρουσιάστηκε εκτενώς στο κεφάλαιο 10 της πρότασης LEADER+. Μία σύντομη
όμως σκιαγράφηση των βασικών επιλογών του προγράμματος θεωρείται
απαραίτητη για την ανάλυση που ακολουθεί στη συνέχεια.
Οι Γενικοί Αναπτυξιακοί Στόχοι για την περίοδο 2000-2006 είναι δύο:

 Η ολοκληρωμένη, Υψηλής ποιότητας, Αειφόρος Ανάπτυξη της Υπαίθρου μέσω
πιλοτικών εφαρμογών
 Η ενίσχυση της προσπάθειας για άρση της απομόνωσης των περιοχών σε όλα τα
επίπεδα της οικονομικής και κοινωνικής ζωής
Οι Γενικοί αυτοί στόχοι εξειδικεύονται σε Ειδικούς Στόχους για την επίτευξη των
οποίων επελέγησαν τέσσερις Άξονες Προτεραιότητας, όπως παρουσιάζονται στο
στοχοδιάγραμμα που ακολουθεί.

ΣΤΟΧΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
ΑΞΟΝΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
ΥΨΗΛΗΣ
ΥΠΑΙΘΡΟΥ
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ, ΥΨΗΛΗΣ
ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ
Διαφοροποίηση του
οικονομικού περιβάλλοντος
ΑΕΙΦΟΡΟΣ
ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ, ΑΕΙΦΟΡΟΣ
για τη διατήρηση και
βελτίωση του
κοινωνικοοικονομικού ιστού
των περιοχών παρέμβασης
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ,
ΠΙΛΟΤΙΚΩΝ
ΜΕΣΩ ΠΙΛΟΤΙΚΩΝ
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ
ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ
ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ
ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ,
Ο ΛΟΚΛΗΡΩΜΈΝΕΣ , Προώθηση ίσων ευκαιριών
ΑΝΑΠΤΥΞΗ
σε νέους, γυναίκες και σε
ΠΙΛΟΤΙΚΟΎ ομάδες κοινωνικού
ΧΑΡΑΚΤΉΡΑ αποκλεισμού
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΈΣ
ΜΕΣΩ
ΑΓΡΟΤΙΚΉΣ
Α ΝΆΠΤΥΞΗΣ Ευαισθητοποίηση του
πληθυσμού για τη
διατήρηση και ανάδειξη της
φυσικής και πολιτιστικής
κληρονομιάς
Σ ΤΉΡΙΞΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΊΑΣ
ΜΕΤΑΞΎ ΑΓΡΟΤΙΚΏΝ Βελτίωση των υπηρεσιών
και της ανταγωνιστικότητας
ΠΕΡΙΟΧΏΝ
ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑΣ
ΤΗΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑΣ
των προϊόντων με την
ΑΠΟΜΟΝΩΣΗΣ
ΓΙΑ ΆΡΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗΣ
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ
ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ
αξιοποίηση της σύγχρονης
ΤΑ
ΌΛΑ ΤΑ
τεχνολογίας και τη χρήση
ειδικών αναπτυξιακών
ΣΕ ΌΛΑ
τεχνικών
ΖΩΗΣ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΖΩΗΣ
ΔΙΚΤΎΩΣΗ
Ενίσχυση της τοπικής ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΣΕ
ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ
εταιρικής σχέσης.
ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ
ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ
ΤΗΣ
ΕΠΙΠΕΔΑ ΤΗΣ
ΕΝΙΣΧΥΣΗ
ΆΡΣΗ
ΕΠΙΠΕΔΑ
Ενδυνάμωση των
διακλαδικών και
διατομεακών σχέσεων της
τοπικής οικονομίας
ΤΩΝ
ΓΙΑ
ΚΑΙ
Χρήση νέας τεχνολογίας για

Δ ΙΑΧΕΊΡΙΣΗ – την καλύτερη πρόσβαση των
προϊόντων στην αγορά
Π ΑΡΑΚΟΛΟΎΘΗΣΗ –
Α ΞΙΟΛΌΓΗΣΗ ΤΟΥ
Π ΡΟΓΡΆΜΜΑΤΟΣ
Ενίσχυση της ικανότητας
Δικτύωσης και Συνεργασίας

4.1 ΣΥΝΟΧΉ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΙΔΙΚΟΎΣ
ΣΤΌΧΟΥΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΆΜΜΑΤΟΣ
Για την επίτευξη των Γενικών Στόχων του προγράμματος είναι απαραίτητη η
επίτευξη μιας σειράς ειδικών στόχων που εξειδικεύουν όλους τους γενικούς στόχους.
Για την ορθότερη εξαγωγή συμπερασμάτων, στην παρούσα αξιολόγηση
προτιμήθηκε η συσχέτιση των επιλεγμένων μέτρων με τους ειδικούς στόχους του
προγράμματος παρά την συσχέτιση των αξόνων προτεραιότητας με τους ειδικούς
στόχους.
Προκειμένου να αξιολογηθεί ο βαθμός που τα επιλεγέντα Μέτρα κάθε Άξονα

Προτεραιότητας εξυπηρετούν την επίτευξη των ειδικών Στόχων καταστρώθηκε η
μήτρα συσχέτισης που παρουσιάζεται στη συνέχεια. Στη μήτρα αυτή η αξιολόγηση
καταγράφει με σκιαγραφημένο «κελί» την ύπαρξη άμεσης ή έμμεσης συσχέτισης
μεταξύ Μέτρου και Ειδικού Στόχου. Με βάση την κατανομή των πόρων σε επίπεδο
Μέτρου που έγινε κατ’ εκτίμηση του αξιολογητή, η τελευταία στήλη της παρακάτω
μήτρας συσχέτισης παρουσιάζει την προσαρμογή των προβλεπόμενων οικονομικών
πόρων όπως αυτή εκτιμάται από το ποσοστό των κονδυλίων που κατευθύνονται για
την επίτευξη των Ειδικών Στόχων.
ΜΗΤΡΑ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΜΕΤΡΩΝ ΜΕ ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΣΤΟΧΟΥΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Μ1.1 Μ1.2 Μ1.3 Μ1.4 Μ2.1 Μ2.2 Μ3.1 Μ3.2 % Δ.Δ.
Διαφοροποίηση του οικονομικού περιβάλλοντος για τη διατήρηση
και βελτίωση του κοινωνικοοικονομικού ιστού των περιοχών   66,4%
παρέμβασης
Προώθηση ίσων ευκαιριών σε νέους, γυναίκες και σε ομάδες
  66,4%
κοινωνικού αποκλεισμού
Ευαισθητοποίηση του πληθυσμού για τη διατήρηση και ανάδειξη
  18,0%
της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς
Βελτίωση των υπηρεσιών και της ανταγωνιστικότητας των
προϊόντων με την αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας και τη   63,9%
χρήση ειδικών αναπτυξιακών τεχνικών
Ενίσχυση της τοπικής εταιρικής σχέσης.   18,0%
Ενδυνάμωση των διακλαδικών και διατομεακών σχέσεων της
 62,7%
τοπικής οικονομίας
Χρήση νέας τεχνολογίας για την καλύτερη πρόσβαση των
  66,4%
προϊόντων στην αγορά
Ενίσχυση της ικανότητας δικτύωσης και συνεργασιών       71,5%

Τα κυριότερα συμπεράσματα που εξάγονται από την ανάγνωση της μήτρας είναι:
 Οι περισσότεροι από τους Ειδικούς στόχους εξυπηρετούνται από δύο και
περισσότερα Μέτρα
 Ο Ειδικός στόχος που άμεσα ή έμμεσα εξυπηρετείται από τα περισσότερα μέτρα
είναι αυτός της ενίσχυσης της ικανότητας δικτύωσης και συνεργασιών.
 Τα Μέτρα 1.2 και 1.3 εξυπηρετούν έξι από τους οκτώ συνολικά ειδικούς στόχους
του προγράμματος ενώ τα υπόλοιπα μέτρα εξυπηρετούν από ένα ειδικό στόχο
πλην του Μέτρου 2.2 που εξυπηρετεί δύο ειδικούς στόχους.
 Τα υψηλότερα ποσοστά κονδυλίων κατευθύνονται για την υλοποίηση των ειδικών
στόχων που αναφέρονται στην ενίσχυση της ικανότητας δικτύωσης και
συνεργασιών (72%) προσδίδοντας την βαρύτητα που δίνει ο φορέας υλοποίησης
του προγράμματος σε αυτόν τον τομέα.
 Ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό πόρων κατευθύνονται για την υλοποίηση των ειδικών
στόχων που αναφέρονται στην διαφοροποίηση του οικονομικού περιβάλλοντος
για την διατήρηση και την βελτίωση του κοινωνικοοικονομικού ιστού και για την
προώθηση ίσων ευκαιριών σε νέους. γυναίκες και σε ομάδες κοινωνικού
αποκλεισμού (66% για κάθε ειδικό στόχο) και τέλος για την βελτίωση των
υπηρεσιών και της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων και την ενδυνάμωση των
διακλαδικών και διατομεακών σχέσεων της τοπικής οικονομίας (64% και 63%
αντίστοιχα).
 Τέλος μικρότερα ποσοστά πόρων, προορίζονται για την εξυπηρέτηση των
ειδικών στόχων όπως η ευαισθητοποίηση του τοπικού πληθυσμού για την
διατήρηση και την ανάδειξη της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και την
ενίσχυση της τοπικής εταιρικής σχέσης (18% για κάθε στόχο).
Συμπερασματικά εκτιμάται ότι η επιλογή των συγκεκριμένων μέτρων καθώς και η

προτεινόμενη κατανομή σ’ αυτούς πόρων, είναι δυνατόν με την προϋπόθεση της
ορθής εφαρμογής των δράσεων να οδηγήσει στην επίτευξη των τεθέντων στόχων.
Τέλος, η ιδιαίτερη σημασία που δίνει το πρόγραμμα στην υλοποίηση δράσεων
σχετικά με την ανάπτυξη συνεργασιών και δικτύωσης αποτυπώνεται χαρακτηριστικά
με το μεγάλο ποσοστό πόρων που κατανέμονται προς αυτή την κατεύθυνση.

4.2. ΣΥΝΟΧΉ ΤΩΝ ΜΈΤΡΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΆΜΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΑ ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ
ΤΩΝ Ο ΡΕΙΝΏΝ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΏΝ ΠΕΡΙΟΧΏΝ
Προκειμένου να εκτιμηθεί η συσχέτιση των Μέτρων με τα προβλήματα (Αδυναμίες

και Απειλές) που έχουν εντοπιστεί από την SWOT ανάλυση που έχει προηγηθεί στην
παρούσα αξιολόγηση, καταρτίστηκε η Μήτρα συσχέτισης που ακολουθεί. Σε αυτή
την Μήτρα, οι αδυναμίες και οι απειλές αντιμετωπίζονται ως ενιαίο σύνολο καθώς οι
δεύτερες αποτελούν εν δυνάμει αδυναμίες που αν δεν αντιμετωπισθούν έγκαιρα θα
αποτελέσουν στο μέλλον μόνιμες αδυναμίες.
Προκειμένου να εκτιμηθεί και η «ένταση» αντιμετώπισης των προβλημάτων,

προσαρμόστηκαν στις μήτρες και οι χρηματοδοτικοί πόροι που προβλέπονται να
κατανεμηθούν στα Μέτρα κατ΄ εκτίμηση του αξιολογητή.
Τα κυριότερα συμπεράσματα από την ανάγνωση της μήτρας είναι ότι:

 Τα Μέτρα που έχουν επιλεγεί καλύπτουν τα διαπιστωμένα προβλήματα καθώς
κάθε ένα από αυτά αντιμετωπίζει άμεσα ή έμμεσα περισσότερα του ενός από τις
αδυναμίες-απειλές με το Μέτρο 2 του Άξονα προτεραιότητας 1 να αντιμετωπίζει
τις περισσότερες.
 Τα περισσότερα από τα προβλήματα αντιμετωπίζονται από περισσότερα από
δύο Μέτρα εκτός των διαρθρωτικών προβλημάτων της χαμηλής
παραγωγικότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και της μεγάλης ηλικίας των
αρχηγών των εκμεταλλεύσεων) και την μικρή παρουσία σύγχρονης
επιχειρηματικής γεωργίας που αντιμετωπίζονται έμμεσα μόνο από το Μέτρο 3
του Άξονα προτεραιότητας 1 (Υποστηρικτικές Ενέργειες). Επίσης από ένα μόνο
μέτρο αντιμετωπίζονται οι αδυναμίες που έχουν να κάνουν με το δημογραφικό
πρόβλημα των περιοχών και την έλλειψη υποδομής όσον αφορά την μεταποίηση
και την τυποποίηση των πρωτογενών προϊόντων.
 Ιδιαίτερα σημαντική διαπίστωση είναι ότι ένας μεγάλος αριθμός Μέτρων
προορίζεται για την αντιμετώπιση σημαντικών προβλημάτων όπως αυτή της
δυσκολίας ενσωμάτωσης της νέας τεχνολογίας και καινοτομίας στην τοπική
οικονομία, της αδύνατης εταιρικής σχέσης, διαρθρωτικών προβλημάτων που
αντιμετωπίζουν οι τοπικές αγροτικές οικονομίες (άρση του προστατευτισμού στα
πλαίσια του ΠΟΕ την μελλοντική διεύρυνση της Ε.Ε.) και τέλος της συνεχούς
ενίσχυσης του ρόλου των μεγάλων αστικών κέντρων.

 Μικρός αριθμός μέτρων (αλλά όχι ποσών) κατευθύνεται για την επίλυση
σημαντικών προβλημάτων όπως τα διαρθρωτικά πρόβλημα των (έντονο
δημογραφικό πρόβλημα, μεγάλης ηλικίας αρχηγών γεωργικών εκμεταλλεύσεων
και χαμηλή παραγωγικότητα), την έλλειψη υποδομών τυποποίησης και
μεταποίησης γεωργικών προϊόντων, την άρση της απομόνωσης των Ορεινών και
μειονεκτικών περιοχών .
 Σε αντίθεση με των αριθμών των μέτρων, ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά πόρων
κατευθύνονται για την επίλυση της πληροφοριακής «απομόνωσης» των ορεινών
και μειονεκτικών περιοχών καθώς επίσης και της αντιμετώπισης της δυσκολίας
ενσωμάτωσης της νέας τεχνολογίας και καινοτομίας στην τοπική οικονομία (77%
και 72% αντίστοιχα).
 Πολύ σημαντικά ποσά επίσης κατευθύνονται για την αντιμετώπιση προβλημάτων
όπως του σοβαρότατου δημογραφικού προβλήματος των Ορεινών και
Μειονεκτικών περιοχών (63%) την εκπαίδευση του ανθρωπίνου δυναμικού αυτών
των περιοχών ((68%) την έλλειψη υποδομών όσον αφορά την μεταποίηση και
την τυποποίηση (63%) καθώς επίσης και της έγκαιρης αντιμετώπισης των εν
δυνάμει αδυναμιών όπως η άρση του προστατευτισμού, η μελλοντική διεύρυνση
της Ε.Ε. (65% των πόρων για κάθε αδυναμία) και η ανάπτυξη των αστικών
κέντρων (68%).
 Σημαντικά ποσοστά πόρων προορίζονται για την επίλυση προβλημάτων όπως η
εταιρική σχέση (16%) και η χαμηλή ενεργοποίηση του τοπικού πληθυσμού για
την ίδρυση νέων μορφών συλλογικών οργανώσεων (18%).
 Τέλος χαμηλά ποσοστά πόρων (4%) διατίθενται για την αντιμετώπιση των
διαρθρωτικών προβλημάτων όπως η χαμηλή παραγωγικότητα των γεωργικών
εκμεταλλεύσεων και η μεγάλη ηλικία των αρχηγών των εκμεταλλεύσεων. Τα
χαμηλά ποσοστά πόρων που κατευθύνονται για την επίλυση των διαρθρωτικών
προβλημάτων των Ορεινών και Μειονεκτικών περιοχών δικαιολογούνται μιας και
η Κ.Π. LEADER δεν έχει σκοπό την επίλυση των διαρθρωτικών προβλημάτων
(μέγεθος εκμετάλλευσης, ανυπαρξία επιχειρηματικής γεωργίας ) αλλά την
ολοκληρωμένη ανάπτυξη των περιοχών. Το πρόβλημα των αρχηγών γεωργικών
εκμεταλλεύσεων μεγάλης ηλικίας σχετίζεται περισσότερο με τα δημογραφικά
προβλήματα της περιοχής και αντιμετωπίζονται με υψηλά ποσοστά πόρων όπως
έχει τονιστεί προηγουμένως.

ΜΗΤΡΑ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΜΕΤΡΩΝ ΜΕ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΡΕΙΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Μ1.1 Μ1.2 Μ1.3 Μ1.4 Μ2.1 Μ2.2 Μ3.1 Μ3.2 % Δ.Δ.
ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ
Γεωμορφολογική απομόνωση   76,9%
Χαμηλή Παραγωγικότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων  3,8%
Αρχηγοί γεωργικών εκμεταλλεύσεων μεγάλης ηλικίας-Μικρή
 3,8%
παρουσία σύγχρονης επιχειριματικής γεωργίας
Έντονο Δημογραφικό Πρόβλημα  62,7%
Έλλειψη Υποδομής στην μεταποίηση και τυποποίηση της
 62,7%
πρωτογενούς παραγωγής.
Χαμηλός βαθμός συνεργασιών και συνέργειας μεταξύ των ΟΤΔ    4,8%
Εταιρική σχέση που δεν εξυπηρετεί την υλοποίηση
    16,5%
ολοκληρωμένων προγραμμάτων ανάπτυξης
Χαμηλή ενεργοποίηση τοπικού πληθυσμού για την ίδρυση νέων
  18,0%
συλλογικών μορφών οργάνωση (Διαεπαγγελαμτικά κέντρα)
Χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναμικού    67,7%
Δυσκολία ενσωμάτωσης νέας τεχνολογίας και καινοτομίας στην
      71,5%
τοπική οικονομία
ΑΠΕΙΛΕΣ
Άρση του προστατευτισμού και μείωση των ενισχύσεων στα
    64,9%
πλαίσια των κατευθύνσεων του ΠΟΕ
Η μελλοντική διεύρυνση της Ε.Ε. με νέα κράτη μέλη
    64,9%
ανταγωνιστικά όσον αφορά τον πρωτογενή τομέα.
Ενίσχυση του ρόλου των αστικών κέντρων      67,7%
4.3. Συνοχή των Μέτρων του Προγράμματος με τα Πλεονεκτήματα των ορεινών και Μειονεκτικών περιοχών

Για να αξιολογηθεί και ο βαθμός που τα Μέτρα του Επιχειρησιακού Προγράμματος Πρωτοβουλίας LEADER+ εκμεταλλεύονται τα
πλεονεκτήματα (δυνάμεις και ευκαιρίες) των Ορεινών και Μειονεκτικών περιοχών, καταρτίστηκε η Μήτρα συσχέτισης που ακολουθεί. Και
σε αυτή την περίπτωση, οι δυνάμεις και οι ευκαιρίες αντιμετωπίζονται ενιαία αφού οι ευκαιρίες είναι δυνατόν στο μέλλον να αποτελέσουν
μόνιμα συγκριτικά πλεονεκτήματα για τις συγκεκριμένες περιοχές
Τα κυριότερα συμπεράσματα που εξάγονται από την ανάγνωση της Μήτρας Συσχέτισης συνοψίζονται στα ακόλουθα:
 Όλα τα μέτρα συσχετίζονται με τα πλεονεκτήματα των Ορεινών και κατ’, επέκταση των Μειονεκτικών περιοχών με τα Μέτρα 2 και 3 του
Άξονα προτεραιότητας 1 να αξιοποιούνται τα περισσότερα πλεονεκτήματα.
 Κάθε πλεονέκτημα συμβάλει στους στόχους τουλάχιστον ενός Μέτρου με την ύπαρξη εμπειρίας από προηγούμενη εφαρμογή του
LEADER να συσχετίζεται με τα περισσότερα Μέτρα.
 Οι ευνοϊκές συνθήκες για την παραγωγή μικρής κλίμακας προϊόντων ποιότητας και η ύπαρξη φυσικού και αναλλοίωτου
ανθρωπογενούς περιβάλλοντος αξιοποιούνται μόνο από την υλοποίηση του δεύτερου μέτρου του Άξονα 1 αλλά με σημαντικό
ποσοστό διαθέσιμων πόρων (63%).
 Το ποσοστό πόρων που επενδύεται σε ένα από τα σημαντικότερα εν δυνάμει πλεονεκτήματα όπως αυτό ενίσχυσης ισχυρών και
ποιοτικών εταιρικών δεσμών (84%) καθώς επίσης και του πλεονεκτήματος της προηγούμενης εμπειρίας που είναι απόρροια των
προηγούμενων εφαρμογών LEADER (86%), μαρτυρά την σημασία που προσδίδει το Υπουργείο Γεωργίας στο συγκεκριμένο εν
δυνάμει πλεονέκτημα.
 Ένα υψηλό ποσοστό πόρων (77%) επενδύεται στην αυξανόμενη τάση απόδρασης των κατοίκων των αστικών κέντρων, την
αυξανόμενη τάση ζήτησης των προϊόντων ποιότητας από τους καταναλωτές και στην χαμηλή περιβαλλοντική επιβάρυνση..
 Αρκετά υψηλά ποσοστά πόρων διατίθενται για την αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων των ορεινών και Μειονεκτικών περιοχών όπως η
βελτίωση των ευκαιριών εργασίας της γυναίκας (66%) και η αυξητική τάση βελτίωσης των βασικών υποδομών από άλλα
συμπληρωματικά προγράμματα (63%).
 Τέλος αν και ο αριθμός των μέτρων που συσχετίζονται με την ενίσχυση ισχυρών και ποιοτικών εταιρικών δεσμών, το ποσοστό των
πόρων που κατανέμεται είναι σχετικά μικρό (23%)

ΜΗΤΡΑ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΜΕΤΡΩΝ ΜΕ ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΟΡΕΙΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Μ1.1 Μ1.2 Μ1.3 Μ1.4 Μ2.1 Μ2.2 Μ3.1 Μ3.2 % Δ.Δ.
ΔΥΝΑΜΕΙΣ
Ύπαρξη Φυσικού αναλλοίωτου και ανθρεωπογενούς  62,7%
περιβάλλοντος
Χαμηλή περιβαλλοντική επιβάρυνση   76,9%
Ευνοϊκές συνθήκες για παραγωγή μικρής κλίμακας  62,7%

προϊόντων ποιότητας
Βελτίωση των "ευκαιριών" εργασίας των γυναικών   66,4%
Αυξητική τάση βελτίωσης των βασικών υποδομών από άλλα  62,7%

κοινοτικά και εθνικά προγράμματα.
Ύπαρξη εμπειρίας από εφαρμογή LEADER I και II        85,8%
ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ
Αυξανόμενη τάση "απόδρασης" των κατοίκων των αστικών   76,9%
κέντρων προς το φυσικό περιβάλλον
Αύξηση της ζήτησης από τους καταναλωτές για προϊόντα   76,9%
ποιότητας
Ενίσχυση ισχυρών και ποιοτικών εταιρικών δεσμών       23,1%
Ενίσχυση των διατοπικών και διακρατικών συνεργασιών και     83,5%

της δικτύωσης
Η αύξηση της αποτελεσματικότητας των παρεμβάσεων σε  62,7%
έργα υποδομής μέσω του Κ.Π.Σ.

5. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ LEADER+ ΜΕ ΆΛΛΕΣ
ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
5.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η LEADER+ έχει «προγραμματικά» όπως προαναφέρθηκε περισσότερο «οριζόντιο»
χωρικό χαρακτήρα και πολύ λιγότερο ένα στενά «τομεακό». Μέσω της
πρωτοβουλίας LEADER+ υλοποιούνται παρεμβάσεις σε θεματικά πεδία που
αφορούν τη κατάρτιση και το ανθρώπινο δυναμικό, την προστασία του
περιβάλλοντος, την «κοινωνία της πληροφορίας» κλπ.
Παρά τον οριζόντιο όμως χαρακτήρα του η εφαρμογή του επικεντρώνεται

«αποκλειστικά» στις αγροτικές περιοχές. Η μεγάλη εξάρτηση «αγροτικού χώρου» και
πρωτογενή τομέα υποχρεώνει εκ των πραγμάτων στα πλαίσια του παρόντος
κεφαλαίου, η έμφαση να δοθεί στις παρεμβάσεις που σχετίζονται άμεσα με το
πρωτογενή τομέα αλλά και γενικότερα την αγροτική ανάπτυξη.
Οι παρεμβάσεις αυτές «αθροιστικά» σε όρους στρατηγικής έχουν αποτυπωθεί στο

Σχέδιο Περιφερειακής Ανάπτυξης για τις παρεμβάσεις που χρηματοδοτούνται από το
ΕΓΤΠΕ Προσανατολισμός, και κατανέμονται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα
«Αγροτική Ανάπτυξη Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου» και στον Άξονα «Αγροτικής
Ανάπτυξης» των ΠΕΠ,5 ενώ για τις παρεμβάσεις που χρηματοδοτούνται από το
ΕΓΤΠΕ- Εγγυήσεις αυτές περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Αγροτικής Ανάπτυξης (Σ.Α.Α).
Εκτός των προαναφερθέντων και με δεδομένο ότι στο LEADER+ ιδιαίτερη έμφαση
δίνεται στα θέματα «αξιοποίησης της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς» κρίθηκε
σκόπιμο να εξετασθεί στα πλαίσια του παρόντος κεφαλαίου οι παρεμβάσεις που θα
υλοποιηθούν στο τομέα του περιβάλλοντος.
5.1.1. Σχέδιο Περιφερειακής Ανάπτυξης 2000-2006 «Τομέας Γεωργία»
Κατά την κατάρτιση του ΣΠΑ υιοθετήθηκε μία στρατηγική προσαρμοσμένη στις νέες
κατευθύνσεις της ΚΑΠ και της Agenda 2000. Ο αναπτυξιακός σχεδιασμός βασίζεται
στη μέγιστη συνέργια και συνοχή μεταξύ των δράσεων καθώς και στη συνεργασία σε
5
?
Σε παρούσα φάση δεν είναι σε γνώση του Υπουργείου Γεωργίας πως τελικά θα διαρθρωθούν τα ΠΕΠ, αλλά με
βάση τις μέχρι σήμερα διαβουλεύσεις μεταξύ Εθνικών Αρχών και Ε.Ε. εστιάζεται ότι σε κάθε ΠΕΠ οι παρεμβάσεις
του ΕΓΤΠΕ – Προσανατολισμός θα περιλαμβάνονται / ομαδοποιούνται σε ένα άξονα προτεραιότητας .

επίπεδο υλοποίησης, μεταξύ των Κεντρικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Γεωργίας
με τις Περιφερειακές και Νομαρχιακές Υπηρεσίες και τους υπόλοιπους τοπικούς
φορείς που ενδέχεται να εμπλακούν. Οι γενικοί στόχοι του ΣΠΑ για το τομέα
«Γεωργίας», για την περίοδο 2000-2006 είναι συνοπτικά οι εξής:
 Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής γεωργίας ενόψει των

προκλήσεων ενός συνεχώς ανταγωνιστικότερου διεθνούς περιβάλλοντος
 Βιώσιμη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών για τη βελτίωση

της ανταγωνιστικότητας και ελκυστικότητας τους και για την αποκατάσταση της
οικονομικής και κοινωνικής λειτουργίας.
 Διατήρηση και βελτίωση του περιβάλλοντος των φυσικών πόρων των αγροτικών
περιοχών.
Συγκεκριμένα το Σχέδιο Αγροτικής Ανάπτυξης – Τμήμα Εγγυήσεων, το

Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Αγροτική Ανάπτυξη – Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου»
αλλά και οι δράσεις για την αγροτική ανάπτυξη που θα ενταχθούν στο περιφερειακό
σκέλος του Γ’ΚΠΣ, συνθέτουν το πλέγμα των παρεμβάσεων και αναλύονται
παρακάτω.
5.1.1.1 ΣΧΕΔΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ – ΤΜΗΜΑ ΕΓΓΥΗΣΕΩΝ 2000-2006 (ΣΑΑ)
Το ΣΑΑ χρηματοδοτείται από το ΕΓΤΠΕ (Τμήμα Εγγυήσεων), ενώ η υλοποίηση του

βασίζεται στους Κανονισμούς 1257/99 και 1750/99. Βασικό χαρακτηριστικό της
εφαρμοζόμενης στρατηγικής είναι η προσπάθεια συνδυασμού τομεακών και
χωρικών προτεραιοτήτων με στόχο την ολοκληρωμένη ανάπτυξη του αγροτικού
χώρου.
Περιλαμβάνει δράσεις που εντάσσονται σε τέσσερις Άξονες Προτεραιότητας:
α. Πρόωρη Συνταξιοδότηση. Μέσω των δράσεων επιχειρείται η βελτίωση της

ηλικιακής σύνθεσης του αγροτικού πληθυσμού, δηλαδή η άμβλυνση της
δυσμενούς δημογραφικής σύνθεσης του απασχολούμενου στον πρωτογενή
τομέα, εργατικού δυναμικού και έμμεσα η αύξηση του μεγέθους των γεωργικών
εκμεταλλεύσεων. Η πρόωρη συνταξιοδότηση όμως συμβάλλει έμμεσα και στην
αντιμετώπιση του σημαντικού διαρθρωτικού προβλήματος της Ελληνικής
Γεωργίας που είναι ο μικρός κλήρος.

β. Ολοκληρωμένες παρεμβάσεις για τις μειονεκτικές περιοχές και τις περιοχές που
υπόκεινται σε περιβαλλοντικούς περιορισμούς. Μέσω των δράσεων παρέχεται
οικονομική ενίσχυση στους γεωργούς κατοίκους των ορεινών και μειονεκτικών
περιοχών με τη μορφή εξισωτικής αποζημίωσης για την αντιστάθμιση των
φυσικών μειονεκτημάτων που αντιμετωπίζουν οι γεωργοί των περιοχών αυτών.
Στόχος είναι η συγκράτηση του πληθυσμού στις ορεινές και μειονεκτικές περιοχές
αλλά ταυτόχρονα η συνέχιση της άσκησης της γεωργικής δραστηριότητας, με
δεδομένο ότι η γεωργία αποτελεί το βασικό τομέα της οικονομίας στις ορεινές και
μειονεκτικές περιοχές. Η εξισωτική αποζημίωση συμβάλλει στην διατήρηση της
οικονομικής και κοινωνικής συνοχής σε αυτές τις περιοχές αλλά δεν μπορεί να
συμβάλλει ουσιαστικά σε διαρθρωτικές αλλαγές της οικονομικής βάσης των
περιοχών αυτών.
γ. Γεωργοπεριβαλλοντικά Μέτρα. Μέσω των δράσεων των γεωργοπεριβαλλοντικών

μέτρων επιχειρείται η άμβλυνση των επιπτώσεων στο φυσικό περιβάλλον από την
άσκηση γεωργικής δραστηριότητας και η υιοθέτηση γεωργικών πρακτικών που
συμβάλλουν στην αειφόρο ανάπτυξη. Στόχος είναι η επίτευξη της βέλτιστης
ισορροπίας μεταξύ της ανάγκης για τη προστασία του περιβάλλοντος και της
άσκησης της γεωργικής δραστηριότητας. Επιχειρείται η επίλυση περιβαλλοντικών
προβλημάτων που αφορούν κυρίως τη μείωση της ρύπανσης των εδαφών και του
υδροφορέα, την απώλεια της βιοποικιλότητας των φυσικών οικοσυστημάτων, των
καλλιεργούμενων ποικιλιών και των φυλών αγροτικών ζώων, στην υποβάθμιση
του αγροτικού τοπίου.
Συγκεκριμένα οι δράσεις αφορούν τη παροχή ενισχύσεων για την βιολογική

γεωργία και τη βιολογική κτηνοτροφία, στη μείωση της νιτρορρύπανσης γεωργικής
προέλευσης, στη μακροχρόνια παύση εκμετάλλευσης γεωργικών γαιών, στη
διατήρηση απειλούμενων αυτόχθονων φυλών «αγροτικών» ζώων και εκτατικών
ποικιλιών που κινδυνεύουν από γενετική διάβρωση, στην εφαρμογή συστημάτων
περιβαλλοντικής διαχείρισης, στην εκτατικοποίηση της κτηνοτροφίας καθώς και
προγράμματα περιβαλλοντικής διαχείρισης σε συγκεκριμένες περιβαλλοντικά
ευαίσθητες περιοχές.
δ. Δασώσεις γεωργικών γαιών. Μέσω των δράσεων επιχειρείται η αύξηση των

δασικών εκτάσεων μέσω της μετατροπής γεωργικών γαιών σε δασώδεις. Οι
βασικοί στόχοι είναι η μείωση της αποδάσωσης και η αύξηση της δασοκάλυψης.
Παράλληλα εξασφαλίζεται συμπληρωματικό εισόδημα στον πληθυσμό των

ορεινών και απομακρυσμένων περιοχών και καθιερώνεται η ορθολογική από
περιβαλλοντική άποψη, διαχείριση του αγροτικού χώρου.
5.1.1.2. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΌ ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ ¨ΑΓΡΟΤΙΚΉΣ ΑΝΆΠΤΥΞΗΣ – ΑΝΑΣΥΓΚΡΌΤΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΊΘΡΟΥ

2000-2006¨
Το Ε.Π. Α.Α.Α.Υ 2000-2006 είναι το πρόγραμμα του Εθνικού Σκέλους του Γ’ΚΠΣ και
στοχεύει στην επίλυση βασικών διαρθρωτικών προβλημάτων της ελληνικής
γεωργίας αλλά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων των αγροτικών
περιοχών. Βασικοί στόχοι του προγράμματος είναι η βελτίωση της
ανταγωνιστικότητας της γεωργίας, η ενίσχυση της απασχόλησης και η προώθηση
ίσων ευκαιριών μεταξύ ανδρών και γυναικών, σε ένα πλαίσιο αναπτυξιακών
παρεμβάσεων που διασφαλίζουν ταυτόχρονα τη προστασία του περιβάλλοντος και
την αειφόρο αξιοποίηση των φυσικών πόρων. Η προστασία του περιβάλλοντος και η
διασφάλιση της ποιότητας αποτελούν κυρίαρχες παραμέτρους που παίζουν
καθοριστικό ρόλο σε όλες τις δράσεις του προγράμματος.
Συγκεκριμένα οι τομείς παρέμβασης και οι στόχοι του προγράμματος είναι:
 Ολοκληρωμένες παρεμβάσεις σε επίπεδο αγροτικής εκμετάλλευσης
 Επενδύσεις στη μεταποίηση και εμπορία του πρωτογενούς γεωργικού και

δασικού προϊόντος
 Βελτίωση της ηλικιακής σύνθεσης του αγροτικού πληθυσμού (ενίσχυση

εγκατάστασης «νέων αγροτών»)
 Ενημέρωση, πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση του πληθυσμού της υπαίθρου

και υποστηρικτικές ενέργειες του γεωργικού τομέα (προώθηση εξαγωγών,
βελτίωση ποιότητας προϊόντων, αναβάθμιση υποδομής)
 Παρεμβάσεις στο γεωργικό προϊόν (ολοκληρωμένη, βιολογική καταπολέμηση,

προγράμματα γενετικής βελτίωσης)
 Ανάπτυξη και προστασία φυσικών πόρων και περιβάλλοντος (εγγειοβελτιωτικά

έργα, χαρτογράφηση αγροτικών γαιών, αντιμετώπιση ζημιών)
 Ολοκληρωμένα προγράμματα ανάπτυξης αγροτικού χώρου

Από τους παραπάνω τομείς παρέμβασης τα προγράμματα ολοκληρωμένης
ανάπτυξης του αγροτικού χώρου αποτελούν μια νέα μορφή παρέμβασης οδηγώντας
στη δημιουργία μιας σταθερής και αυτοτροφοδοτούμενης αναπτυξιακής διαδικασίας,
προωθώντας την πολυαπασχόληση και επομένως τη δημιουργία συμπληρωματικού
εισοδήματος του αγροτικού πληθυσμού. Παράλληλα στο πλαίσιο της εφαρμογής των
προγραμμάτων θα δημιουργηθεί σημαντικός αριθμός θέσεων εργασίας που θα
συμβάλουν στην ενίσχυση του κοινωνικοοικονομικού ιστού και τη βελτίωση του
μορφωτικού επιπέδου των αγροτικών περιοχών.
5.1.1.3 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΆ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΆ ΠΡΟΓΡΆΜΜΑΤΑ (ΠΕΠ)
Τα ΠΕΠ αποτελούν το περιφερειακό σκέλος του Γ’ΚΠΣ. Ανεξάρτητα από τον

επιμερισμό των δράσεων μεταξύ του Ε.Π. και των ΠΕΠ, η στοχοθέτηση και η
αναπτυξιακή στρατηγική είναι κοινή και έχει περιγραφεί στην ενότητα Σ.Π.Α. Τομέα
Γεωργίας.
5.1.2. Σ.Π.Α. 2000-2006 «Περιβάλλον»
Όσον αφορά στον τομέα του περιβάλλοντος, το ΣΠΑ περιλαμβάνει ένα πλαίσιο
δράσης που αντικατοπτρίζει τόσο την ανάγκη αλληλοσυσχέτισης της πολιτικής
περιβάλλοντος με άλλες τομεακές αναπτυξιακές, πολιτικές όσο και την ανάγκη
συνολικής θεώρησης και αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών ζητημάτων.
Ανάμεσα στους βασικούς στόχους που τίθενται για το Περιβάλλον για την περίοδο
2000-2006 είναι η προστασία διαχείριση αναβάθμιση και ανάδειξη του φυσικού και
ανθρωπογενούς περιβάλλοντος ως βασικό παράγοντα βελτίωσης της ποιότητας
ζωής των πολιτών.
Τα κριτήρια ιεράρχησης των δράσεων, στο πλαίσιο του ΣΠΑ περιλαμβάνουν:
 Την προστασία, διαχείριση και αναβάθμιση υποβαθμισμένων ή

προστατευόμενων περιοχών
 Την διασφάλιση της Δημόσιας Υγείας
 Την προστασία και αναβάθμιση του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος

σε σχέση με την ανάδειξη του πολιτιστικού αποθέματος της χώρας

 Την υποστήριξη του τουριστικού προϊόντος μέσω ενός αναβαθμισμένου ποιοτικά
περιβάλλοντος
 Τη συσχέτιση των δράσεων περιβάλλοντος με τις δράσεις στους άλλους

αναπτυξιακούς τομείς της οικονομίας και την ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής
διάστασης σ’ αυτούς.
Συγκεκριμένα το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον καθώς και δράσεις άμεσα ή

έμμεσα περιβαλλοντικές που περιλαμβάνονται στα Περιφερειακά Επιχειρησιακά
Προγράμματα (ΠΕΠ) συνθέτουν το πλέγμα των κυριοτέρων περιβαλλοντικών
παρεμβάσεων στο διάστημα 2000-2006. Ακολουθεί αναφορά για το ΕΠΠΕΡ, μόνο
μια και η στρατηγική και οι στόχοι στα ΠΕΠ είναι σε γενικές γραμμές κοινοί με το
πρόγραμμα του Εθνικού Σκέλους.
5.1.2.1. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΌ ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΆΛΛΟΝ (ΕΠΠΕΡ)
Το ΕΠΠΕΡ είναι πρόγραμμα που ανήκει στο εθνικό σκέλος του Γ’ΚΠΣ, στο ΕΠΠΕΡ,
έχουν προτεραιότητα δράσεις, ενέργειες και παρεμβάσεις όπως:
 Έργα εθνικής περιβαλλοντικής προτεραιότητας για την ποιότητα ζωής, όπως η

παρακολούθηση της ποιότητας του ατμοσφαιρικού και ακουστικού
περιβάλλοντος στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας, η διαχείριση των τοξικών
και επικίνδυνων αποβλήτων κ.α.
 Έργα που απαιτούν για την υλοποίηση τους τεχνογνωσία η οποία δεν υφίσταται
σε περιφερειακό ή άλλο τομεακό επίπεδο (π.χ. εργοστάσια ανακύκλωσης και
επεξεργασίας απορριμμάτων)
 Έργα και παρεμβάσεις εθνικού χαρακτήρα, κυρίως σε συνέχεια των δράσεων του
Β΄ΚΠΣ που απαιτούν ειδική τεχνογνωσία σε υποδομές εθνικού επιπέδου (Δίκτυο
Ποιότητας Νερών, Εθνικά Δίκτυα Πληροφοριών Περιβάλλοντος και Χωροταξίας)
 Έργα και παρεμβάσεις διαπεριφερειακού χαρακτήρα (ολοκληρωμένες δράσεις

για τις περιοχές NATURA 2000 ή άλλες υποβαθμισμένες φυσικές περιοχές)
 Έργα αστικών αναπλάσεων εθνικής σημασίας και προτεραιότητας ή καινοτόμου

χαρακτήρα.

Ανάμεσα στους στόχους που υλοποιούνται με τις δράσεις του Επιχειρησιακού
Προγράμματος Περιβάλλον (ΕΠΠΕΡ) του ΣΠΑ και που σχετίζονται με την ανάπτυξη
των αγροτικών περιοχών στη λογική του Leader +, είναι η προστασία, διαχείριση και
αναβάθμιση υποβαθμισμένων ή προστατευόμενων περιοχών και η προστασία και
αναβάθμιση του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος ως σημαντικά στοιχεία
της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας.
Να αναφερθεί ότι έργα περιβαλλοντικών υποδομών στους τομείς της διαχείρισης

λυμάτων και απορριμμάτων, της ύδρευσης καθώς και άλλες περιβαλλοντικές
παρεμβάσεις θα χρηματοδοτηθούν κυρίως από το Ταμείο Συνοχής αλλά και από τα
ΠΕΠ.
Συμπερασματικά πρέπει να επισημανθεί, η μετατόπιση του κέντρου βάρους της

ασκούμενης αγροτικής πολιτικής όσον αφορά στην αναπτυξιακή διάσταση της
σύμφωνα με την λογική του LEADER+, από την έντονα τομεακή προσέγγιση σε μια
διευρυμένη χωρικά - περιφερειακά προσέγγιση. Οι αγροτικές περιοχές
αντιμετωπίζονται ως ενότητες όπου η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του
γεωργικού τομέα συμπληρώνεται από την υποστήριξη νέων δραστηριοτήτων και
πηγών απασχόλησης και την αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων με στόχο την
αντιμετώπιση των έντονων προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο αγροτικός χώρος.
Αναλυτικότερα, όσον αφορά τις δράσεις του Σχεδίου Αγροτικής Ανάπτυξης άμεση
συμπληρωματικότητα διαφαίνεται ότι υπάρχει κατά κύριο λόγο με τις δράσεις των
αγροπεριβαλλοντικών μέτρων, αφού δίνεται η δυνατότητα μέσω της LEADER+ να
βελτιωθεί η «μεταποιητική» υποδομή των περιοχών LEADER+ να διερευνηθούν οι
νέες αγορές για τα παραγόμενα «βιολογικά» προϊόντα.
Η «πρόωρη συνταξιοδότηση» και η εξισωτική αποζημίωση έχουν έμμεση

συμπληρωματικότητα κυρίως σε επίπεδο στοχοθέτησης με τη LEADER+, αφού
λειτουργούν κατά κύριο λόγο ως «εισοδηματικές ενισχύσεις» οι οποίες αναμφίβολα
συμβάλλουν στη βελτίωση του εισοδήματος των «ενεργών γεωργών» (εξισωτική
αποζημίωση), και στη διασφάλιση ενός ελάχιστου εισοδήματος σε μια ομάδα σχετικά
υψηλού κινδύνου για «κοινωνικό αποκλεισμό» όπως είναι οι ηλικιωμένοι κάτοικοι
των αγροτικών περιοχών.
Πολύ μεγάλος βαθμός συμπληρωματικότητας της LEADER+ υπάρχει με το

Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Αγροτική Ανάπτυξη Ανασυγκρότηση της (Ε.Π.Α.Α.Α.Υ.)

Υπαίθρου» αφού σχεδόν σε όλους του άξονες προτεραιότητας παρουσιάζεται
υψηλός βαθμός συνέργειας.
Ο πρώτος άξονας προτεραιότητας του «ΕΠ.Α.Α.Α.» «Ολοκληρωμένες Παρεμβάσεις

σε επίπεδο Αγροτικής Εκμετάλλευσης» περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο επενδύσεις σε
επίπεδο «γεωργικής εκμετάλλευσης», σε ένα τομέα δηλαδή που η LEADER+ δεν
παρεμβαίνει. Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των «γεωργικών εκμεταλλεύσεων»
και η δημιουργία «βιώσιμων και ανταγωνιστικών» εκμεταλλεύσεων αποτελεί μία από
τις βασικές προϋποθέσεις για τη διατήρηση του πρωτογενή τομέα σαν «βασικού
τομέα παραγωγής» για τις αγροτικές περιοχές, αφού είναι τελείως ανέφικτο να
υποστηριχθεί ότι είναι δυνατόν στο άμεσο μέλλον να υπάρξουν τόσο ριζικές αλλαγές
στην διάρθρωση της οικονομίας των αγροτικών περιοχών της χώρας.
Η LEADER+ μπορεί να συμβάλει στον «εμπλουτισμό» και τη διαφοροποίηση της

οικονομικής βάσης των αγροτικών περιοχών αλλά με στόχο την επίτευξη
«συμπληρωματικότητας» και όχι αντικατάστασης.
Ο δεύτερος άξονας προτεραιότητας «Παρεμβάσεις στο επίπεδο Μεταποίησης και

εμπορίας του πρωτογενούς γεωργικού και δασικού προϊόντος» σχετίζεται άμεσα με
τον άξονα προτεραιότητας 1 και ιδιαίτερα το μέτρο 2 (Ενισχύσεις σε επενδύσεις), και
το μέτρο 3 (Υποστηρικτικές Ενέργειες) της LEADER+. Οι επενδύσεις που θα
υλοποιηθούν στα πλαίσια του Άξονα 2 του “Ε.Π.Α.Α.Α.Α.” έχουν ως “ομάδα στόχο”
κατά κύριο λόγο τις μεσαίου και μεγάλου μεγέθους αγροτοβιομηχανικές επιχειρήσεις
και αφορούν επενδυτικά σχέδια μεγάλου προϋπολογισμού, ενώ αντίθετα μέσω της
LEADER+ και των συγκεκριμένων μέτρων έμφαση δίνεται στις μικρού μεγέθους
επιχειρήσεις που υλοποιούν επενδύσεις μικρού προϋπολογισμού.
Ο τρίτος άξονας προτεραιότητας του Ε.Π.Α.Α.Α.Υ «Βελτίωση της ηλικιακής σύνθεσης

του αγροτικού πληθυσμού» έχει έμμεση σχέση με τις δράσεις της LEADER+, αλλά
άμεση συμπληρωματικότητα και συνέργια σε επίπεδο στοχοθέτησης αφού μέσω της
εγκατάστασης νέων γεωργών που αποτελεί το βασικό στόχο του άξονα αυτού
δημιουργούνται προϋποθέσεις είτε για τη διατήρηση πληθυσμού οικονομικά ενεργού
και μικρής ηλικίας στις αγροτικές περιοχές είτε ακόμα αποτελεί και ένα ισχυρό
κίνητρο για τη μετεγκατάσταση νέων από τις αστικές στις αγροτικές περιοχές.
Ο τέταρτος άξονας προτεραιότητας «Βελτίωση των Υποστηρικτικών Μηχανισμών και

της ενημέρωσης του Αγροτικού Πληθυσμού με την Αξιοποίηση νέων Τεχνολογιών»

του Ε.Π.Α.Α.Α.Υ. σχετίζεται άμεσα με τη LEADER+ και ιδιαίτερα με τις δράσεις της
που αφορούν κατάρτιση, ενημέρωση, ευαισθητοποίηση του αγροτικού πληθυσμού.
Η αναβάθμιση του εποπτικού υλικού η αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας για

την αποθήκευση και διάδοση της πληροφορίας που αποτελεί βασικό τομέα
παρέμβασης του συγκεκριμένου άξονα του Ε.Π.Α.Α.Α.Υ., θα «τροφοδοτήσει» με
σημαντικό και πολύτιμο υλικό φορείς τοπικής ανάπτυξης και ιδιαίτερα τις Ο.Τ.Δ. για
να παρέχουν πληρέστερη ενημέρωση και πληροφόρηση στους κατοίκους των
αγροτικών περιοχών, έχοντας επιπρόσθετα και το βασικό πλεονέκτημα της
«διαζώσης» επικοινωνίας γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό για τα δεδομένα, τις
αντιλήψεις αλλά και το μορφωτικό επίπεδο των κατοίκων των αγροτικών περιοχών.
Παράλληλα, μέσω των δράσεων που αφορούν την συμπλήρωση-αναβάθμιση του

εξοπλισμού των Κέντρων – Περιφερειακών Υπηρεσιών του Υπουργείου Γεωργίας
που είναι αρμόδιο για ιδιαίτερα σημαντικά ζητήματα που σχετίζονται τόσο με τη
γεωργική δραστηριότητα και το περιβάλλον, όσο και με τα «γεωργικά» προϊόντα και
τη διασφάλιση της ποιότητας και την προστασία της υγείας των καταναλωτών,
δημιουργείται μια βασική υποδομή για την καλύτερη εφαρμογή των μέτρων του
πρώτου άξονα προτεραιότητας της LEADER+ και ιδιαίτερα των μέτρων 2 και 3.
Ο πέμπτος άξονας προτεραιότητας του Ε.Π.Α.Α.Α.Α «Παρεμβάσεις στο Γεωργικό

Προϊόν» έχει αμιγώς «τομεακή» στοχοθέτηση και η συνέργια και
συμπληρωματικότητα του με τις δράσεις της LEADER+ είναι έμμεση.
Ο έκτος άξονας προτεραιότητας του Ε.Π.Α.Α.Α.Α «Ανάπτυξη και προστασία

φυσικών πόρων και περιβάλλοντος» βρίσκεται σε συσχέτιση – συνέργια με το μέτρο
4 «προστασία ανάδειξη και αξιοποίηση φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς» του
άξονα προτεραιότητας 1 της LEADER+. Παρ’ ότι το είδος των δράσεων
διαφοροποιείται αφού οι δράσεις του Ε.Π.Α.Α.Α.Α επικεντρώνονται κατά κύριο λόγο
σε «εγγειοβελτιωτικά» έργα ή σε παρεμβάσεις που σχετίζονται με τη προστασία –
ανάδειξη του δασικού πλούτου η στοχοθέτηση είναι κοινή.
Τέλος, ο έβδομος άξονας προτεραιότητας «Προγράμματα Ανάπτυξης Αγροτικού

Χώρου» τους Ε.Π.Α.Α.Α.Υ., όχι απλώς παρουσιάζει ισχυρή συνέργια και
συμπληρωματικότητα συνολικά με την LEADER+ αλλά ταυτίζεται πλήρως από
πλευράς στοχοθέτησης και διαφοροποιείται ελαφρώς όντας πιο «διευρυμένος» σε
όρους «επιλεξιμότητας» δράσεων με τη LEADER+. Η «ταύτιση» αυτή είναι

αναμενόμενη αφού κατ’ ουσίαν ο άξονας 7 δομείται με βάση το άρθρο 33 του 1257
που κατ’ ουσίαν αποτελεί τη μετάβαση της «φιλοσοφίας» LEADER στο “mainstream”
πρόγραμμα. Ιδιαίτερη βαρύτητα θα πρέπει να δοθεί από πλευράς του Υπουργείου
Γεωργίας, τόσο κατά τη φάση της επιλογής των «περιοχών» της LEADER+, όσο και
κατά τη φάση της εξειδίκευσης του τρόπου υλοποίησης των δράσεων, κατ’ ουσίαν
δηλαδή, κατά την έκδοση των εφαρμοστικών εγκυκλίων τόσο της LEADER+ όσο και
του Ε.Π.Α.Α.Α.Υ., ώστε να αποφευχθεί η «ύπαρξη» ομοειδών προγραμμάτων με
πεδίο εφαρμογής τις ίδιες χωρικές ενότητες.
Η διασφάλιση της συμπληρωματικότητας των δράσεων, η αξιοποίηση «κοινών»

μηχανισμών «τεχνικής στήριξης» προς τον Αγροτικό Πληθυσμό, η διασφάλιση
ομοειδούς ύψους ενίσχυσης των δράσεων αποτελούν κρίσιμες παραμέτρους.
Οι παραπάνω επισημάνσεις βρίσκονται σε άμεση σχέση με τις αρχές του

προγράμματος LEADER τονίζοντας τον υψηλό βαθμό συνεκτικότητας και
συμπληρωματικότητας των εν λόγω προγραμμάτων.
Τέλος όσον αφορά τη συνέργια – συμπληρωματικότητα της LEADER+ με το ΕΠΠΕΡ

αυτή σε επίπεδο στοχοθέτησης – στρατηγικής είναι πολύ σημαντική. Οι δράσεις που
περιλαμβάνονται στο Ε.Π. Περιβάλλον έχουν οριζόντιο χαρακτήρα και εστιάζονται
κυρίως στην επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων που αφορούν συνολικά τον
ελληνικό χώρο αλλά κυρίως εντοπίζονται στα μεγάλα αστικά κέντρα και τις
βιομηχανικές περιοχές. Μέσω της LEADER+ θα μπορούσε να υπάρξει μια σημαντική
υποβοήθηση / συμβολή στην επίτευξη των στόχων της περιβαλλοντικής πολιτικής
που αφορά τις περιοχές NATURA 2000.
Η λήψη μέτρων για την προστασία των περιοχών NATURA 2000 για να είναι
μακροπρόθεσμα αποδοτική πρέπει να διασφαλίζει τη κοινωνική συμμετοχή και να
οδηγεί σε μία ένταξη των περιοχών αυτών στην κοινωνικοοικονομική
«δραστηριότητα» των αγροτικών περιοχών που τις περιβάλλουν.
Στο πλαίσιο αυτό η LEADER+ μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά μέσω των

δράσεων του Μέτρου 4 «Προστασία Ανάδειξη και Αξιοποίηση Φυσικής και
Πολιτιστικής κληρονομιάς», αλλά και των δράσεων του μέτρου 3 «Υποστηρικτικές
Ενέργειες» κυρίως μέσω των ενεργειών κατάρτισης, της εκπόνησης μελετών, αλλά
και γενικότερα μέσω του άξονα 2 και 3 κυρίως μέσω της μεταφοράς τεχνογνωσίας
και υιοθέτησης ορθών πρακτικών.

5.2 Σ ΥΝΟΧΉ Τ ΟΥ LEADER+ Μ Ε Τ Ο Σ.Π.Α. 2000-2006
Η Κ.Π. LEADER+ στοχεύει κατά προτεραιότητα στη στήριξη πιλοτικών στρατηγικών

ανάπτυξης του ενδογενούς δυναμικού των αγροτικών περιοχών και περιλαμβάνει μια
ευρύτατη στοχοθέτηση. Λόγω του οριζόντιου χαρακτήρα της πρωτοβουλίας κρίθηκε
σκόπιμο να εξετασθεί η συσχέτιση των αξόνων του LEADER+ με τους στόχους του
Σ.Π.Α.. 2000-2006. Όπως παρουσιάζεται στο παρακάτω διάγραμμα, το LEADER+
παρουσιάζει μία σημαντική συνοχή με τους βασικούς στόχους του Σ.Π.Α. Είναι
χαρακτηριστικό ότι μόνο τέσσερις από τους δεκατρείς συνολικά στόχους δεν
συσχετίζονται έμμεσα ή άμεσα με τους Άξονες Προτεραιότητας του LEADER+.
Οι στόχοι για την ΟΝΕ όπως επίσης και ο στόχος που αφορά την αποτελεσματική
Λειτουργία του Δημόσιου Τομέα αν και δεν σχετίζονται άμεσα με τους άξονες
προτεραιότητας της ΚΠ LEADER+ θα μπορούσε να θεωρήσει κανείς ότι
εξυπηρετούνται από το σύνολο των αξόνων.
Τέλος με τους περισσότερους στόχους του Σ.Π.Α., καταγράφονται περισσότερες των

δύο συνδέσεων, γεγονός που υποδεικνύει τον υψηλό βαθμό συνοχής με αυτούς
αλλά και την εσωτερική συνέργια μεταξύ των στόχων του προγράμματος.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΑΞΟΝΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ Κ.Π. ΜΕ
ΒΑΣΙΚΟΥΣ ΣΤΟΧΟΥΣ Σ.Π.Α. 2000-2006
ΑΞΟΝΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΧΟΙ Σ.Π.Α

LEADER+
Ονομαστική Σύγκλιση -
ΟΝΕ
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΈΝΕΣ,
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΈΝΕΣ,
ΠΙΛΟΤΙΚΟΎ
ΠΙΛΟΤΙΚΟΎ Απασχόληση -Καταπ.
ΧΑΡΑΚΤΉΡΑ
ΧΑΡΑΚΤΉΡΑ ανεργίας
ΑΓΡΟΤΙΚΉΣ
ΑΓΡΟΤΙΚΉΣ
Βελτ. Οικον. & Κοινων.
ΑΝΆΠΤΥΞΗΣ
ΑΝΆΠΤΥΞΗΣ υποδομής
Αύξηση ανταγωνισμού-
Λειτουργ. αγορών
ΣΤΉΡΙΞΗ
ΣΤΉΡΙΞΗ
ΣΥΝΕΡΓΑΣΊΑΣ
ΣΥΝΕΡΓΑΣΊΑΣ Προστασία
Προστασία οικον.
οικον. && κοιν
κοιν ασθεν.-Ισες
ασθεν.-Ισες ευκ.
ευκ.
ΜΕΤΑΞΎ
ΜΕΤΑΞΎ
ΑΓΡΟΤΙΚΏΝ
ΑΓΡΟΤΙΚΏΝ
ΠΕΡΙΟΧΏΝ
ΠΕΡΙΟΧΏΝ Μείωση περιφερειακών
ανισοτήτων
Αποτελεσματική
Λειτουργία Δημ. Τομέα
ΔΙΚΤΎΩΣΗ
ΔΙΚΤΎΩΣΗ
Βελτίωση εκπαιδευτικού
συστήματος - Κατάρτιση
Αειφόρος Ανάπτυξη -
Προστ. Περιβάλλοντος
Προώθηση Κοινωνίας
Πληροφορίας
Διαρθρωτικές αλλάγες
αγροτικού τομέα
ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗ
ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ––
Ανάδειξη Αστικών
ΠΑΡΑΚΟΛΟΎΘΗΣΗ
ΠΑΡΑΚΟΛΟΎΘΗΣΗ
Μητροπολιτικών κεντρ.
–– ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗ
ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗ ΤΟΥ
ΤΟΥ
ΠΡΟΓΡΆΜΜΑΤΟΣ
ΠΡΟΓΡΆΜΜΑΤΟΣ
Ορεινές περιοχές -
Νησιώτικος χώρος

ΤΉΡΗΣΗ ΚΡΑΤΙΚΏΝ ΕΝΙΣΧΎΣΕΩΝ
Στο κείμενο του Ε.Π. πρωτοβουλίας LEADER+ περιλαμβάνεται αναλυτικός

κατάλογος του είδους των κρατικών ενισχύσεων που θα αξιοποιηθούν (τόσο
γεωργικού όσο και μη γεωργικού τύπου) που είναι απόλυτα συμβατές με την Εθνική
και την Κοινοτική Νομοθεσία.

6. ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ
6.1. ΚΑΤΑΝΟΜΉ ΠΌΡΩΝ
Στο πλαίσιο του Leader+, και σύμφωνα με τους χρηματοδοτικούς πίνακες, το

συνολικό κόστος εφαρμογής (356,47 εκ. EURO), κατανέμεται στους τέσσερις Άξονες
Προτεραιότητας του προγράμματος ως εξής:
ΑΞΟΝΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ %

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ
(εκ. EURO)
Σκέλος Α: Ολοκληρωμένες, Πιλοτικού
Χαρακτήρα Στρατηγικές Αγροτικής 164,60 90%
Ανάπτυξης
Σκέλος Β: Στήριξη Συνεργασίας Μεταξύ 7,32 4%
Αγροτικών Περιοχών
Σκέλος Γ: Δικτύωση 1,83 1%
Σκέλος Δ: Διαχείριση – Παρακολούθηση –
Αξιολόγηση του Προγράμματος 9,15 5%
Το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης αφορά στο πρώτο Σκέλος το οποίο

αποτελεί και τον κύριο κορμό του προγράμματος. Στο πλαίσιο της υλοποίησης των
δράσεων, είναι καθοριστική η προσπάθεια επίτευξης των γενικών στόχων του
προγράμματος, δηλαδή :
 Η ολοκληρωμένη, υψηλής ποιότητας, αειφόρος ανάπτυξη της υπαίθρου μέσω
πιλοτικών εφαρμογών
 Η ενίσχυση της προσπάθειας για άρση της απομόνωσης των περιοχών σε όλα τα
επίπεδα της οικονομικής και κοινωνικής ζωής
Οι γενικοί στόχοι και η ολοκληρωμένη προσέγγιση της αναπτυξιακής διαδικασίας για

τις ορεινές και μειονεκτικές περιοχές, βρίσκονται σε πλήρη αντιστοιχία τόσο με τις
προτεραιότητες της Ε.Ε., για την αγροτική ανάπτυξη, στην εμπειρία της εφαρμογής
του Leader II αλλά και την υφισταμένη κατάσταση των περιοχών παρέμβασης.
Μειονεκτήματα όπως η γεωμορφολογική απομόνωση, η χαμηλή παραγωγικότητα
των εκμεταλλεύσεων σε συνδυασμό με το έντονο δημογραφικό πρόβλημα και το
χαμηλό επίπεδο συνεργασιών σε τοπικό επίπεδο, αντιμετωπίζονται ως παράμετροι

σε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα μέσω του οποίου αξιοποιούνται τα διαθέσιμα
πλεονεκτήματα των περιοχών όπως οι φυσικοί και ανθρώπινοι πόροι, η ποιότητα
του περιβάλλοντος, η αύξηση της ζήτησης προϊόντων «ταυτότητας».
Η διαφοροποίηση των οικονομικών δραστηριοτήτων και η ενίσχυση της παροχής

υπηρεσιών που σχετίζονται με την αύξηση του αγροτικού εισοδήματος και τη
βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων, οδηγούν στη μείωση των ανισοτήτων
μεταξύ των κατοίκων των αστικών και αγροτικών περιοχών. Απώτερος στόχος είναι
η δημιουργία μιας ζωντανής εξελισσόμενης υπαίθρου με προοπτικές ανάπτυξης που
θα οδηγήσουν στην αναστροφή των αρνητικών δημογραφικών εξελίξεων, την
αξιοποίηση του ενδογενούς δυναμικού, τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, τη
προώθηση ίσων ευκαιριών μεταξύ των δύο φύλων και την αξιοποίηση των φυσικών
και πολιτισμικών πόρων.
Η προώθηση της συνεργασίας και της δικτύωσης τόσο σε εθνικό όσο και σε
ευρωπαϊκό επίπεδο θα συμβάλλει στην καλύτερη αξιοποίηση των τοπικών
δυνατοτήτων και στον πολλαπλασιασμό των αποτελεσμάτων.
Η διάθεση του 4% για την υλοποίηση των δράσεων που αφορούν την ανάπτυξη των
διαπεριφερειακών και διακρατικών συνεργασιών του Σκέλους Β δείχνει την ιδιαίτερη
σημασία που δίνεται στα θέματα της «δικτύωσης». Επίσης για την επιτυχή
υλοποίηση των δράσεων σχετικά με την δικτύωση θα πρέπει να εξασφαλιστεί η
κατάλληλη τεχνική στήριξη από την Μονάδα Εμψύχωσης Δυναμικού (ΜΕΔ).
Συνεπώς η ΜΕΔ θα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη έμφαση σε αυτόν τον τομέα.
6.2. Χ ΡΟΝΟΔΙΆΓΡΑΜΜΑ – Π ΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΌΣ – Δ ΙΑΔΙΚΑΣΊΕΣ – ΚΡΙΤΉΡΙΑ
ΕΠΙΛΟΓΉΣ – Χ ΡΗΜΑΤΟΔΌΤΗΣΗ
Η υλοποίηση του προγράμματος θα γίνει μέσω των τοπικών προγραμμάτων

Leader+. Τα προγράμματα που θα ενισχυθούν στο πλαίσιο της ΚΠ, θα προκύψουν
μετά από πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος και μετά από σχετική αξιολόγηση
των υποβληθέντων προτάσεων. Η εν λόγω διαδικασία θα ξεκινήσει αμέσως μετά την
έγκριση του πλαισίου του προγράμματος Leader+ από την Ε.Ε.

Για την κατάρτιση του χρονοδιαγράμματος, όπως αναφέρεται στην πρόταση, γίνεται
προσπάθεια να επιταχυνθούν οι διαδικασίες, με στόχο την όσο το δυνατόν ταχύτερη
έναρξη υλοποίησης του προγράμματος.
Τα χρονικά πλαίσια που καθορίζονται είναι ρεαλιστικά και αναμένεται να υπάρξει

επαρκής χρόνος στις αρμόδιους φορείς, τις ΟΤΔ για την κατάρτιση των προτάσεων.
Ένα εύλογο χρονικό διάστημα περίπου τεσσάρων (4) μηνών για την κατάθεση των
προτάσεων, όπως αναφέρεται στην Πρόταση, είναι επαρκές σε πρώτη φάση. Η
επανάληψη της διαδικασίας επιλογής μπορεί να γίνει εντός δύο (2) ετών μετά από
την έγκριση των κριτηρίων ΟΤΔ στην περίπτωση που ο αριθμός των αξιολογημένων
τοπικών προτάσεων δεν έχουν συμπληρωθεί από την πρώτη προκήρυξη.
Η επιλογή των προγραμμάτων θα γίνει ύστερα από αξιολόγηση με βάση τα κριτήρια

που παρουσιάζονται στο κεφάλαιο 15 της πρότασης. Τα κριτήρια δίνουν ιδιαίτερη
έμφαση :
 στην αξιοπιστία του φορέα υλοποίησης / ΟΤΔ (εταιρική σχέση και στελέχωση
των ΟΤΔ). Προηγούμενη ένταξη σε πρόγραμμα Leader I ή/και II δεν αποτελεί
προϋπόθεση ένταξης ή μη ένταξης στο Leader +.
 Στο περιεχόμενο και την ποιότητα της πρότασης.
Όσον αφορά την επάρκεια – καταλληλότητα των μηχανισμών εφαρμογής

υιοθετούνται πλήρως οι διατάξεις που διέπουν τις αρχές λειτουργίας της αρχής
διαχείρισης, της αρχής πληρωμής και των διαδικασιών ελέγχου που θεσπίζονται με
τον Νόμο 2860/2000 «περί διαχείρισης, παρακολούθησης και ελέγχου Γ’ΚΠΣ»), και
το οποίο κατ’ ουσίαν ενσωματώνει σε νόμο τα προβλεπόμενα με το κανονισμό
1260/1999 αντίστοιχα θέματα που σχετίζονται με την εφαρμογή των
προγραμμάτων που συγχρηματοδοτούνται από τα Διαρθρωτικά Ταμεία της
Ε.Ε.
Η συνολική θεώρηση-βαθμονόμηση των προτάσεων διασφαλίζει την

αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων που θα επιλεγούν για υλοποίηση γιατί
εντοπίζονται όχι μόνον οι ανάγκες και οι προτεραιότητες της περιοχής παρέμβασης
αλλά εξασφαλίζεται και η αποτελεσματικότητα του οργανωτικού σχήματος, η
ορθότητα της επιλεχθείσας στρατηγικής και η ρεαλιστικότητα της
στοχοθέτησης.

Η εκτίμηση του κόστους των ενεργειών θα γίνει σε ρεαλιστική βάση και σύμφωνα με
τις χρηματοδοτικές ενισχύσεις που προβλέπονται από τους σχετικούς Κανονισμούς.
Επίσης, να σημειωθεί ότι το χρηματοδοτικό σχέδιο πρέπει να εξασφαλίζει την
μέγιστη αξιοποίηση των ιδιωτικών κεφαλαίων για την ενίσχυση της βιωσιμότητας των
παρεμβάσεων και την απρόσκοπτη υλοποίηση των σχεδίων.
Όσον δε αφορά την διενέργεια ελέγχων προβλέπεται τόσο κατά την υλοποίηση του
προγράμματος όσο και μετά την ολοκλήρωση του, η πραγματοποίηση ελέγχων ώστε
να εξασφαλισθεί η όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερη διαχείριση των διαθέσιμων
πόρων και η τήρηση της εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας για την υπογραφή των
συμβάσεων, την προστασία του ανταγωνισμού κλπ. Η Διαχειριστική Αρχή σύμφωνα
με τις αρμοδιότητες της, διενεργεί ελέγχους σε επίπεδο ΟΤΔ και δικαιούχων για την
ορθή υλοποίηση του προγράμματος, μέσα στα χρονικά πλαίσια και σύμφωνα με τις
προβλεπόμενες διατάξεις. Τέλος, προβλέπεται η διενέργεια ελέγχων
(δευτεροβάθμιοι, τριτοβάθμιοι) σύμφωνα με τον Νόμο 2860/2000 και του 1260/1999.
6.3. Π ΛΗΡΟΦΌΡΗΣΗ – Σ ΥΜΜΕΤΟΧΉ
Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει δοθεί στην ενημέρωση και δημοσιοποίηση του

προγράμματος. Η πολλαπλή και σε διαφορετικά επίπεδα παροχή πληροφόρησης
που περιλαμβάνει κοινωνικούς φορείς, μη κυβερνητικές οργανώσεις, ιδιώτες, νέοι,
γυναίκες κλπ.) αλλά και σε επαγγελματικές κατηγορίες, σε συλλογικούς
παραγωγικούς φορείς και τέλος και στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης
στοχεύει στην όσο το δυνατόν μεγαλύτερη κινητοποίηση του ενδογενούς δυναμικού
των περιοχών παρέμβασης.
Η προβλεπόμενη ενημέρωση και πληροφόρηση αφορά στο πρόγραμμα στο σύνολο

του και συγκεκριμένα τους στόχους, τη στρατηγική, το περιεχόμενο και τις
αναπτυξιακές δυνατότητες, τον τρόπο σχεδιασμού και παρουσίασης των προτάσεων
των τοπικών προγραμμάτων, τα κριτήρια και τις διαδικασίες αξιολόγησης και
επιλογής προγραμμάτων και ΟΤΔ, το σύστημα παρακολούθησης και το
χρονοδιάγραμμα εφαρμογής. Στο 1ο επίπεδο, υπεύθυνος για τις ενέργειες
ενημέρωσης και πληροφόρησης είναι ο Ενδιάμεσος Φορέας (Υπουργείο Γεωργίας)
και κύριοι αποδέκτες οι ΟΤΔ.

Με την παραπάνω εκτεταμένη δημοσιοποίηση του προγράμματος, δημιουργούνται
οι προϋποθέσεις γνήσιας άμιλλας και υγιούς ανταγωνισμού μεταξύ των εν δυνάμει
δικαιούχων (υποψήφιων ΟΤΔ) με αποτέλεσμα τη βελτίωση της ποιότητας των
προτάσεων και συχνά την εμβάθυνση της συνεργασίας των τοπικών φορέων με
στόχο την δημιουργία της πλέον ικανής και αξιόπιστης (εταιρικής σχέσης).
Επίσης, έμφαση δίνεται στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων και των

συμπερασμάτων από την εφαρμογή των τοπικών προγραμμάτων, με στόχο τη
διάχυση τους στην τοπική κοινωνία και με αποτέλεσμα την πολλαπλασιαστική δράση
τους. Με αυτό τον τρόπο ενισχύεται η ενεργή συμμετοχή των φορέων που
δραστηριοποιούνται στην τοπική κοινωνία.
6.4. Α ΞΙΟΛΌΓΗΣΗ – Κ ΑΘΟΡΙΣΜΌΣ ΔΕΙΚΤΏΝ
Η ανάπτυξη μηχανισμού αξιολόγησης και ο καθορισμός δεικτών είναι απαραίτητοι

παράμετροι για την συνεχή αξιολόγηση του προγράμματος. Η εξέταση της
υφιστάμενης κατάστασης και η χρησιμοποίηση των αποτελεσμάτων και
συμπερασμάτων από την εφαρμογή του Leader II είναι καθοριστικής σημασίας, γιατί
επιτρέπουν την εκτίμηση της υλοποίησης του προγράμματος στις διάφορες φάσεις
του αλλά και τις αναγκαίες κατά περίπτωση, διορθωτικές παρεμβάσεις. Έχει
Προβλεφθεί μέσω του άξονα 4 του προγράμματος η πρόσληψη συμβούλου
αξιολόγησης για την on-going αξιολόγηση του προγράμματος. Για της εκπόνηση
της ex-ante αξιολόγησης του παρόντος προγράμματος υπήρξε συνεργασία με
εξωτερικό αξιολογητή, αξιοποιήθηκαν τα συμπεράσματα της on-going αξιολόγησης
αλλά και η σημαντική εμπειρία και τεχνογνωσία του εθνικού ενδιάμεσου φορέα που
είναι η αρμόδια διεύθυνση του Υπουργείου Γεωργίας.

7. ΠΟΣΟΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΟΧΩΝ
Στο παρόν κεφάλαιο επιχειρείται η ποσοτικοποίηση των στόχων του προγράμματος

και μία πρώτη εκτίμηση των αναμενόμενων αποτελεσμάτων.
Η ποσοτικοποίηση των στόχων που παρουσιάζεται στον παρακάτω πίνακα, έγινε σε

επίπεδο δράσης του Μέτρου 2 του Σκέλους 1 και για όσες δράσεις ήταν εφικτό να
γίνει. Η ποσοτικοποίηση πραγματοποιήθηκε για τις δράσεις που αφορούν
παρεμβάσεις στον αγροτουρισμό, τις βιοτεχνίες και τις επενδύσεις σε μεταποιητικές
μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Οι παραπάνω δράσεις, βάση με τις εκτιμήσεις του
αξιολογητή θα αντιπροσωπεύουν σε όρους συνολικού κόστους το 71,3% του
συνολικού κόστους του Σκέλους Α και το 66,5% περίπου του συνολικού κόστους του
προγράμματος. Κατά την κατάρτιση των δεικτών, χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από
την ex ante και κυρίως την on going αξιολόγηση της ΚΠ LEADER II (1994-1999).
Κατά βάση χρησιμοποιήθηκαν για την εκτίμηση των επιπτώσεων τα συμπεράσματα
έρευνας πεδίου που έγινε στους Ο.Τ.Δ. και Σ.Φ. Παράλληλα, χρησιμοποιήθηκαν τα
οικονομικά στοιχεία που συγκέντρωσε το Υπουργείο Γεωργίας σχετικά με τις
χρηματοδοτήσεις των δράσεων στο πλαίσιο της ΚΠ LEADER II.
Τέλος, πρέπει να τονισθεί ότι γενικά ο προσδιορισμός ποσοτικοποιημένων δεικτών

για την εκτίμηση των στόχων του προγράμματος κρίνεται ιδιαίτερα δύσκολη
διαδικασία, λόγω της μη προσδιορίσιμης επίδρασης εξωγενών παραγόντων (π.χ.
παρεμβάσεις στο πλαίσιο των Π.Ε.Π. ή των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων
Γεωργίας, Περιβάλλοντος, οικονομικές εξελίξεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο κλπ.).
ΣΚΕΛΟΣ 1 : “ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΈΝΕΣ ΚΑΙ ΠΙΛΟΤΙΚΟΎ ΧΑΡΑΚΤΉΡΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΈΣ ΑΓΡΟΤΙΚΉΣ

ΑΝΆΠΤΥΞΗΣ”
Όσον αφορά τις δράσεις του Σκέλους Α, προβλέπεται να υλοποιηθούν περίπου

3.500 επενδυτικά σχέδια που αφορούν το σύνολο των τριών Μέτρων του Σκέλους
πλην του Μέτρου 1 που αναφέρεται σε δράσεις σχετικά με την τεχνική στήριξη των
τελικών δικαιούχων (ΟΤΔ). Η υλοποίηση των παραπάνω επενδυτικών σχεδίων
προβλέπεται να δημιουργήσουν περίπου 3.500 μόνιμες θέσεις εργασίας και περίπου
3.700 θέσεις εποχιακής εργασίας. Η συμμετοχή των γυναικών και η ενίσχυση της
απασχόλησης των γυναικών και των νέων αναμένεται να είναι αυξημένη και για το

λόγο αυτό ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνεται στην αξιολόγηση και επιλογή των τελικών
επενδυτών.
7.1 Π ΟΣΟΤΙΚΟΠΟΊΗΣΗ ΜΈΤΡΟΥ 2 Ε ΝΙΣΧΎΣΕΙΣ ΣΕ Ε ΠΕΝΔΎΣΕΙΣ .
ΠΑΡΕΜΒΆΣΕΙΣ ΑΓΡΟΤΙΚΟΎ ΤΟΥΡΙΣΜΟΎ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΈΝΗΣ ΠΡΟΣΈΓΓΙΣΗ
Μέσω του μέτρου προβλέπεται η κατασκευή 400 νέων αγροτουριστικών

καταλυμάτων και η ανακαίνιση 530 παλαιών καταλυμάτων. Με βάση τα μοναδιαία
κόστη της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου, διαφαίνεται ότι η έμφαση θα
δοθεί στη δημιουργία μεγαλύτερων μονάδων. Ο συνολικός αριθμός των νέων κλινών
στο πλαίσιο του LEADER+, αναμένεται να κυμανθεί από 4.500 έως 5.000 κλίνες.
Οι εκτιμώμενες επιπτώσεις σε όρους απασχόλησης ως αποτέλεσμα της

δημιουργίας των νέων αγροτουριστικών μονάδων αλλά και των ανακαινίσεων,
αναμένεται να είναι η δημιουργία 1.250 νέων θέσεων μόνιμης απασχόλησης και
περίπου 1.050 νέων θέσεων εποχιακής απασχόλησης με την παραδοχή ότι μέσω
των παρεμβάσεων θα πραγματοποιηθούν επενδύσεις σε περίπου 900
αγροτουριστικές μονάδες.
Το μέτρο αναμένεται να έχει άμεση συμβολή στην ενίσχυση της απασχόλησης των
γυναικών. Αναμένεται ότι το 40% περίπου των δικαιούχων θα είναι γυναίκες, ενώ
αντίστοιχα εκτιμάται ότι περισσότερο του 50% θα αφορά δικαιούχους ηλικίας κάτω
των 40 ετών.
ΜΙΚΡΈΣ ΒΙΟΤΕΧΝΊΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΌ ΧΏΡΟ
Στο πλαίσιο του μέτρου θα ενισχυθούν μικρές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται

τόσο τον αγροτικό τομέα άμεσα ή έμμεσα, όσο και επιχειρήσεις που αφορούν
λοιπούς τομείς της οικονομίας (π.χ. αξιοποίηση παραδοσιακών τεχνών και χώρων,
μονάδες οικοτεχνίας). Να σημειωθεί ότι στο πρόγραμμα LEADER+ δεν μπορεί να
ενταχθεί πρωτογενής παραγωγή του αγροτικού τομέα παρά μόνον αξιοποίηση της
ήδη υφιστάμενης παραγωγής.
Μέσω του μέτρου προβλέπεται η δημιουργία 400 περίπου νέων βιοτεχνικών

μονάδων και ο εκσυγχρονισμός 700-800 ήδη υφισταμένων. Οι δικαιούχοι με ηλικία
κάτω των 40 ετών (νέοι δικαιούχοι) θα φτάσουν τους 600 περίπου αποτελώντας
σχεδόν τους μισούς από τους δικαιούχους της συγκεκριμένης δράσης. Η συμμετοχή

των γυναικών στις συγκεκριμένες δράσεις αναμένεται να είναι μεγαλύτερη από την
προηγούμενη εφαρμογή του προγράμματος LEADER αγγίζοντας περίπου το 40%
(465 δικαιούχοι). Ως αποτέλεσμα της δημιουργίας και του εκσυγχρονισμού των
βιοτεχνικών μονάδων, αναμένεται η δημιουργία περίπου 800 νέων θέσεων μόνιμης
απασχόλησης και περίπου 650 εποχιακών θέσεων απασχόλησης στην περιοχή
μελέτης.
Τέλος, αναφορικά με τις γεωργικές επιχειρήσεις αναμένεται η δημιουργία 330 νέων

γεωργικών επιχειρήσεων και ο εκσυγχρονισμός περίπου 500 υφισταμένων
επιχειρήσεων. Οι νέοι δικαιούχοι με ηλικία κάτω των 40 ετών («νέοι δικαιούχοι»), θα
φθάσουν τους 400, καλύπτοντας περίπου το 50% των νέων δικαιούχων. Η
συμμετοχή των γυναικών στις δράσεις του μέτρου αναμένεται να είναι πιο
περιορισμένη σε σχέση με τις υπόλοιπες δράσεις του ίδιου Μέτρου όπου αναμένεται
ότι το 30% των νέων δικαιούχων θα είναι γυναίκες (250 δικαιούχοι). Ως αποτέλεσμα
της δημιουργίας και του εκσυγχρονισμού των συνολικά 800-850 περίπου γεωργικών
επιχειρήσεων, αναμένεται η δημιουργία 600 περίπου νέων θέσεων και περίπου 850
θέσεων μερικής απασχόλησης στην περιοχή μελέτης.

Πίνακας 4: Ποσοτικοποίηση Στόχων
ΕΚΡΟΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ
ΠΕΡΙΓΡΑΦΉ ΔΕΊΚΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΉ ΔΕΊΚΤΗΣ
ΑΞΟΝΑΣ 1
ΜΕΤΡΟ 2: Ενισχύσεις σε Επενδύσεις
1. Κατασκευή Νέων Καταλυμάτων 400 Αριθμός κλινών 4750
Ανακαινίσεις 530 Νέες Θέσεις Εργασίας 1250
Εποχιακές Θέςεις 1050
Νέοι Δικαιούχοι < 40 ετών 500
Γυναίκες Δικαιούχοι 370
2. Νέες Βιοτεχνίες που δημιουργούνται 400 Νέες Θέσεις Εργασίας 800

3. Βιοτεχνίες που εκσυγχρονίζονται 760 Εποχιακές Θέςεις Εργασίας 650
4. Νέες γεωργικές Επιχειρήσεις 330 Νέες Θέσεις Εργασίας 600

5. Εκσυγχρονισμός Γεωργικών επιχειρήσεων 495 Εποχιακές Θέςεις Εργασίας 850

7.2 Ε ΠΙΠΤΏΣΕΙΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΏΝ ΕΠΕΝΔΎΣΕΩΝ .
Η εκτίμηση των επιπτώσεων σε όρους εισοδήματος για τους κατοίκους των

περιοχών παρέμβασης είναι αρκετά δύσκολο να προσεγγισθεί. Λόγω του
οριζόντιου χαρακτήρα της LEADER+ είναι δύσκολο να προσδιορισθούν
ομοειδείς χρονολογικές σειρές διαθέσιμων στατιστικών μακροοικονομικών
στοιχείων. Μία «ευκρινής» παρέμβαση του Ε.Π. Πρωτοβουλίας LEADER+ σε
όρους «τομεακούς / κλαδικούς» αποτελούν κυρίως οι δράσεις του Μέτρου 2
του Σκέλους Α που αφορά παραγωγικές επενδύσεις οι οποίες
αντιπροσωπεύουν όπως έχει τονιστεί και παραπάνω το 73/% περίπου του
συνολικού προϋπολογισμού.
Για να εκτιμηθούν οι συνολικές μακροοικονομικές εισοδηματικές επιπτώσεις των

επενδύσεων που θα πραγματοποιηθούν γίνονται οι παρακάτω παραδοχές (βλ. και
Λάζαρη, Α., Μακροοικονομική, 1976):
Οι επενδύσεις της κάθε περιόδου έχουν ως άμεσο εισοδηματικό αποτέλεσμα την
δημιουργία εντός της ίδιας περιόδου προσθέτων και ίσης αξίας εισοδημάτων εντός
της συνολικής οικονομίας. Τα εισοδήματα δημιουργούνται από τις απαιτούμενες
υπηρεσίες των συντελεστών για την πραγματοποίηση των επενδύσεων. Η
εισοδηματική όμως επίπτωση δεν εξαντλείται εντός της συγκεκριμένης περιόδου
αλλά ακολουθεί μια φθίνουσα στο χρόνο διαδικασία της οποίας η συνολική τιμή
δίνεται από τη σχέση ΔΙ/1-c όπου ΔΙ είναι η επένδυση που γίνεται την συγκεκριμένη
περίοδο και c=οριακή ροπή για κατανάλωση. Η οριακή ροπή για κατανάλωση είναι
κρίσιμο μέγεθος στους υπολογισμούς αυτούς και αντιπροσωπεύει το ποσοστό του
εισοδήματος που καταναλώνεται. Στην προκειμένη περίπτωση αφορά τα εισοδήματα
που αποκτούν οι συντελεστές που υλοποιούν τις σχετικές επενδύσεις. Οι εκτιμήσεις
της οριακής ροπής για κατανάλωση κυμαίνονται μεταξύ 0,75-0,80. Στους παρακάτω
υπολογισμούς λαμβάνεται η χαμηλότερη τιμή για συντηρητικότερες εκτιμήσεις.
Ο επόμενος πίνακας συνοψίζει τις συνολικές επιπτώσεις στο εισόδημα από τις
σχετικές επενδύσεις

ΕΤΟΣ ΕΠΕΝΔΥΣΗ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΙΚΌ
(ΔΙ) (εκ ΔΡΧ) ΑΠΟΤΈΛΕΣΜΑ
ΜΕΤΡΟΥ 1.2 ΔΙ/1-0,75
2001 13401,4931 53605,9724
2002 12045,3762 48181,5048
2003 13682,6118 54730,4472
2004 13772,5698 55090,2792
2005 15085,9566 60343,8264
2006 15810,1185 63240,4740
Από τον ανωτέρω πίνακα, προκύπτει ότι για κάθε μονάδα επενδυτικής
δαπάνης, δημιουργείται τετραπλάσιο εισοδηματικό αποτέλεσμα όπως
αναλύεται κατωτέρω.
Η πολλαπλασιαστική διαδικασία της επενδυόμενης για κάθε έτος δραχμικής

αξίας είναι ευνόητο ότι δεν είναι μόνιμου χαρακτήρα επειδή διαρκεί ένα
περιορισμένο αριθμό ετών όσων απαιτούνται για να εξαντληθεί η κατανάλωση
των εισπραττομένων δαπανών που προξενεί η επένδυση. Στην πράξη η
διαδικασία αυτή διαρκεί, για την κάθε ετήσια παρέμβαση, δεκαπέντε περίπου
χρόνια με μεγαλύτερη, ποσοτικά, επίπτωση τα πρώτα έτη της επένδυσης
επειδή η διαδικασία της κάθε χρονιάς ακολουθεί φθίνουσα γεωμετρική πρόοδο.
Ειδικότερες επιπτώσεις επενδύσεων σε αγροτουριστικά καταλύματα.
Η δημιουργία αγροτουριστικών επιχειρήσεων στις αγροτικές περιοχές της χώρας έχει

σημαντικές επιπτώσεις τόσο στην τοπική οικονομία των περιοχών αυτών όσο και
στην εθνική οικονομία γενικότερα.
Η τοπική οικονομία έχει οφέλη οικονομικά και κοινωνικά. Με την δημιουργία

των επιχειρήσεων αυτών επιδιώκεται κατά βάση η συμπλήρωση του
εισοδήματος αυτών που κατοικούν σε δυσμενές, κατά κανόνα, οικονομικό και
γεωγραφικό περιβάλλον έτσι ώστε να αποφευχθεί η περαιτέρω οικονομική και
πληθυσμιακή ύφεση. Το δυσμενές οικονομικό περιβάλλον αφορά την χαμηλή
παραγωγικότητα του πρωτογενή τομέα (οι περιοχές αυτές έχουν ως κύρια
δραστηριότητα την γεωργία) και την πληθυσμιακή αποδυνάμωση που έχει
παρατηρηθεί στο παρελθόν.

Παρά την ανωτέρω διαπίστωση δεν κατέστη δυνατό να βρεθούν βιβλιογραφικά
δεδομένα ή επίσημα στατιστικά στοιχεία για το ρόλο του αγροτουρισμού σε όρους
συμβολής στο διαθέσιμο «αγροτικό οικογενειακό εισόδημα». Για το λόγο αυτό
επιχειρήθηκε να προσδιορισθεί ο βαθμός «επίπτωσης» στο εισόδημα με βάση
δεδομένα που αφορούν συνολικά τις οικονομικές επιδόσεις του «τουριστικού» τομέα.
Με δεδομένη την επιφύλαξη για την άμεση αντιστοίχηση των δεδομένων και με βάση
συγκεκριμένες παραδοχές για τη πληρότητα, αλλά και για τα εισοδήματα που
προκύπτουν μόνο από νέα καταλύματα χρησιμοποιήθηκε ένα μαθηματικό μοντέλο
προσδιορισμού των επιπτώσεων στο «αγροτικό εισόδημα» από την κατασκευή νέων
αγροτουριστικών καταλυμάτων.
Για να εκτιμηθούν οι επιπτώσεις στο εισόδημα που θα δημιουργήσει η δαπάνη των

τουριστών (η δαπάνη αυτή μεταφράζεται σε ακαθάριστη προστιθέμενη αξία
προκαλούμενη από τον τουρισμό) γίνεται η παραδοχή του πλέον συντηρητικού
υποδείγματος ως εξής:
Α. Παλλαπλασιαστής τουριστικής δαπάνης = 1,5 (βλ. Παυλόπουλος, Π, Το
μέγεθος και η δυναμική του τουριστικού τομέα , ΙΤΕΠ, 1999).
Β. Πληρότητα 65 διανυκτερεύσεις κατά μ.ο. ανά ξενοδοχειακή κλίνη .
Γ. Αριθμός νέων ξενοδοχειακών κλινών 4.500
Δ. Ακαθάριστη προστιθέμενη αξία ξενοδοχειακής κλίνης ανά διανυκτέρευση
12000ΔΡΧ
Ε. Συνολική ετήσια ακαθάριστη προστιθέμενη αξία
Β*Γ*Δ= 65*4.500*12000=3.510 ΕΚ. ΔΡΧ
Στ. Συνολική εισοδηματική επίπτωση …Α*Ε= 1,5*3.510=5.265 ΕΚ. ΔΡΧ
Η πολλαπλασιαστική διαδικασία της τουριστικής δαπάνης έχει ως βασική

προϋπόθεση την έναρξη λειτουργίας των τουριστικών μονάδων και έχει μόνιμο
χαρακτήρα, δηλαδή θα «εισπράτεται» συνεχώς και για όσα χρόνια θα λειτουργούν οι
τουριστικές μονάδες τηρουμένων, φυσικά, των υπολοίπων συνθηκών σταθερών και
αμεταβλήτων.
Είναι ευνόητο ότι τα παραπάνω υποδείγματα εκτιμήσεων είναι προσεγγιστικά και ο

σκοπός τους είναι η οριοθέτηση των μεγεθών και όχι η ακριβής εκτίμησή τους.

Συμπερασματικά, η υφιστάμενη στρατηγική του προγράμματος LEADER+ βρίσκεται
σε πλήρη αντιστοιχία με τους στόχους των ολοκληρωμένων και πρότυπων
στρατηγικών αειφόρου ανάπτυξης όπως αυτοί διατυπώνονται στην ανακοίνωση της
Ε.Ε.
Η επιλογή εφαρμογής του προγράμματος στις Ορεινές και Μειονεκτικές περιοχές

κρίνεται ορθή όπως αναδεικνύεται από την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης.
Με την υφιστάμενη στρατηγική επιχειρείτε να στηριχθούν αναπτυξιακοί φορείς και

περιοχές με βούληση και ικανότητα εφαρμογής μιας ολοκληρωμένης και πιλοτικής
αναπτυξιακής πολιτικής. Ειδικότερα μέσω της προτεινόμενης στρατηγικής
επιδιώκεται η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των αγροτικών περιοχών διαμέσου
της διαφοροποίησης της οικονομικής βάσης, της παροχής υπηρεσιών που
σχετίζονται με την βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων και την μείωση των
ανισοτήτων μεταξύ των αστικών και αγροτικών περιοχών.
Τα πρόγραμμα χαρακτηρίζεται από την συνάφεια των στόχων του σε σχέση με τα

προβλήματα στα οποία ανταποκρίνεται, την εσωτερική συνεκτικότητα μεταξύ των
στόχων του προγράμματος και την υψηλή συμπληρωματικότητα και συνέργια με
άλλα κοινοτικά και εθνικά προγράμματα που αυτή την περίοδο βρίσκονται σε εξέλιξη.
Τέλος, στο πρόγραμμα δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα -μέσα από τα κριτήρια

αξιολόγησης- στις διαδικασίες επιλογής των προγραμμάτων και των φορέων
υλοποίησης με στόχο την επιλογή φορέων με ισχυρή εταιρική σχέση που θα
ανταποκρίνεται στα προγράμματα καθώς επίσης προβλέπει μια ελάχιστη στελέχωση
ικανή για τον έλεγχο, την τεχνική υποστήριξη και διαχείριση τέτοιων προγραμμάτων.

8. ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΌΓΟΥ
Η υφιστάμενη στρατηγική του προγράμματος LEADER+ βρίσκεται σε πλήρη

αντιστοιχία με τους στόχους των ολοκληρωμένων και πρότυπων στρατηγικών
αειφόρου ανάπτυξης όπως αυτοί διατυπώνονται στην ανακοίνωση της Ε.Ε.
Η επιλογή εφαρμογής του προγράμματος στις Ορεινές και Μειονεκτικές περιοχές

κρίνεται ορθή όπως αναδεικνύεται από την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης.
Με την υφιστάμενη στρατηγική επιχειρείτε να στηριχθούν αναπτυξιακοί φορείς και

περιοχές με βούληση και ικανότητα εφαρμογής μιας ολοκληρωμένης και πιλοτικής
αναπτυξιακής πολιτικής. Ειδικότερα μέσω της προτεινόμενης στρατηγικής
επιδιώκεται η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των αγροτικών περιοχών διαμέσου
της διαφοροποίησης της οικονομικής βάσης, της παροχής υπηρεσιών που
σχετίζονται με την βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων και την μείωση των
ανισοτήτων μεταξύ των αστικών και αγροτικών περιοχών.
Τα πρόγραμμα χαρακτηρίζεται από την συνάφεια των στόχων του σε σχέση με τα

προβλήματα στα οποία ανταποκρίνεται, την εσωτερική συνεκτικότητα μεταξύ των
στόχων του προγράμματος και την υψηλή συμπληρωματικότητα και συνέργια με
άλλα κοινοτικά και εθνικά προγράμματα που αυτή την περίοδο βρίσκονται σε εξέλιξη.
Τέλος, στο πρόγραμμα δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα -μέσα από τα κριτήρια

αξιολόγησης- στις διαδικασίες επιλογής των προγραμμάτων και των φορέων
υλοποίησης με στόχο την επιλογή φορέων με ισχυρή εταιρική σχέση που θα
ανταποκρίνεται στα προγράμματα καθώς επίσης προβλέπει μια ελάχιστη στελέχωση
ικανή για τον έλεγχο, την τεχνική υποστήριξη και διαχείριση τέτοιων προγραμμάτων.

Ep Axiologisi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ep Axiologisi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + i

Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + ii

1. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ, ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΚΑΙ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

2. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΝ Κ.Π. LEADER...............20

3. ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΛΗΤΑ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ.......................................................................29

3.1 ΑΙΤΙΟΛΌΓΗΣΗ ΤΩΝ ΑΞΟΝΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΌΤΗΤΑΣ..................................................32

4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ

4.1 ΣΥΝΟΧΉ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΙΔΙΚΟΎΣ ΣΤΌΧΟΥΣ

5. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ LEADER+ ΜΕ ΆΛΛΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ45

5.1.1.2. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΌ ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ ¨ΑΓΡΟΤΙΚΉΣ ΑΝΆΠΤΥΞΗΣ – ΑΝΑΣΥΓΚΡΌΤΗΣΗ ΤΗΣ

Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + iii

5.1.2. Σ.Π.Α. 2000-2006 «Περιβάλλον»...........................................................................49

5.2 ΣΥΝΟΧΉ ΤΟΥ LEADER+ ΜΕ ΤΟ Σ.Π.Α. 2000-2006...................................................55

6. ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ..................................58

6.1. ΚΑΤΑΝΟΜΉ ΠΌΡΩΝ..................................................................................................58

7.1 ΠΟΣΟΤΙΚΟΠΟΊΗΣΗ ΜΈΤΡΟΥ 2 ΕΝΙΣΧΎΣΕΙΣ ΣΕ ΕΠΕΝΔΎΣΕΙΣ.............................64

Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + iv

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την Ανακοίνωση C135/5 (14.4.2000) καθορίζει τις γενικές

Σκοπός της εκ των προτέρων αξιολόγησης του Επιχειρησιακού Προγράμματος

Η εκ των προτέρων αξιολόγηση του Ε.Π Πρωτοβουλίας LEADER+ διαρθρώνεται ως

Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + 5

Η συνοχή των αξόνων προτεραιότητας της κοινοτική πρωτοβουλίας LEADER+ με

Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + 6

Η κοινοτική πρωτοβουλία LEADER+, σύμφωνα με τη σχετική Ανακοίνωση, θα

Στο παρόν στάδιο αξιολόγησης θεωρείται αναγκαία η αναφορά των εσωτερικών

Η SWOT Ανάλυση στηρίζεται στη παρουσίαση της υφιστάμενης κατάστασης, τόσο

Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + 7

Η αξιοποίηση των φυσικών και ανθρώπινων πόρων στο πλαίσιο μιας

Συνεπώς, η αναπτυξιακή ανασυγκρότηση των ορεινών και κατ’ επέκταση των

Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + 8

Παράλληλα η LEADER+ αναδεικνύει την καινοτομία, τη δικτύωση/συνεργασία

Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + 9

ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ

Τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά αποτελούν μια ενότητα παραμέτρων που

Η χαμηλή παραγωγικότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων συνυφασμένη σε

Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + 10

Το δημογραφικό πρόβλημα είναι οξυμένο στις υπό εξέταση περιοχές. Η ηλικιακή

Εκτός από τα διαρθρωτικά προβλήματα που αφορούν αμιγώς τη πρωτογενή

Η έλλειψη υποδομής στον κλάδο της μεταποίησης και τυποποίησης της

Σημαντικά προβλήματα υπάρχουν όσον αφορά τον τρόπο οργάνωσης και

Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + 11

Το πρότυπο της σύγχρονης υπερεντατικής γεωργίας το οποίο λειτούργησε

Παράλληλα στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος του καταναλωτή έρχονται τα γεωργικά

Μεταξύ των πλεονεκτημάτων των ορεινών και μειονεκτικών περιοχών

Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + 12

1.2.5. Εν Δυνάμει Ευκαιρίες και Απειλές

Αναλυτικότερα οι αποφάσεις της ΠΟΕ αναμένεται ότι θα οδηγήσουν σε περαιτέρω

Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + 13

Αντίθετα με τα παραπάνω, η νέα προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την

Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + 14

Στον Πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται συνοπτικά τα πλεονεκτήματα, οι

Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + 15

Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + 16

Οι φυσικοί πόροι, όμως, πρέπει να διατίθενται προσεκτικά ώστε να υπάρχει ισότιμη

Ως κινητήριες δυνάμεις της αειφόρου ανάπτυξης θα μπορούσαν να αναφερθούν οι

Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + 17

Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + 18

Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + 19

Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας LEADER I υλοποιήθηκαν 25 προγράμματα

Στα πλαίσια της πρωτοβουλίας LEADER ΙΙ εγκρίθηκε η εφαρμογή τοπικών

Όπως παρουσιάζεται και στον παρακάτω Πίνακα και σύμφωνα με τα παραπάνω,

Ex-Ante Αξιολόγηση K.Π. Leader + 20