Elektronik Deney Raporu

Deney Adı: BJT TRANSİSTÖR İLE EMİTERİ ORTAK YÜKSELTEÇ

DEVRESİ
Dersin Hocası: Ayça Ak

Hazırlayan grup;
Ad Soyad: Defne Özel
No: 360423020
Ad Soyad: Alper Sinan Erik
No: 360423021
Ad Soyad: Melis Tümen
No: 360423001

Rapor Teslim Tarihi: 10.01.2024

- Deney Şeması -
 - Sonuçlar -

1. “Şekil 26’daki devreyi kurunuz.

10KHz frekansında sinüzoidal sinyal
üreten işaret üretecini kullanarak
devrenin çıkışında ~5V’luk genlik
değerini osiloskop yardımıyla ölçene
kadar işaret üretecinin genliğini
(AMPLITUDE) ayarlayınız. Giriş ve çıkış
gerilimlerini birlikte ölçünüz ve
grafiksel olarak kaydediniz. (DC güç
kaynağının değeri, VCC=15V)”
Vgiriş(p-p) = 540mV
Vçıkış(p-p) = 9,80V

2. “Önceki şekilde
devreyi tekrar kurunuz
fakat bu sefer emitter
bypass kondansatörünü
çıkartarak sinyali
gözlemleyiniz.”
Vgiriş(p-p)= 332mV
Vçıkış(p-p) = 9V
3. Yükseltecin yük direnci bağlı
iken gerilim kazancını (VRL/VS) ve
giriş direncini ölçebilmek için
Şekil 27’deki devreyi kurunuz.
Yine 10KHz frekansında
sinüzoidal sinyal üreten işaret
üretecini kullanarak devrenin
çıkışında ~5V’luk genlik değerini
osiloskop yardımıyla ölçene
kadar işaret üretecinin genliğini
(AMPLITUDE) ayarlayınız. Giriş ve
çıkış gerilimlerini birlikte ölçünüz
ve grafiksel olarak kaydediniz.
Vgiriş(p-p) = 800mV
Vçıkış(p-p) = 7,60V
(distorsion var)

4. “Önceki şekilde devreyi tekrar

kurunuz fakat bu sefer emitter
bypass kondansatörünü çıkartarak
sinyali gözlemleyiniz.” (bu
devrenin fiziksel ölçümü hatalı
çıktığı için, simülasyonda tekrar
yapılmıştır.)
Vgiriş(p-p) = 24V
Vçıkış(p-p) = 6,50V
 - İstenenler / Hesaplar -
1. Şekil 27’deki devrenin DC analizini yaparak, emiter akımını (IE) ve emiter
gövde direncini (re) teorik olarak hesaplayınız.
DC analizi için kondansatör, AC kaynakları ve transistör
açık devre yapılır. Devre sağdaki hale gelmiş olur.

İster tam yöntem ister yaklaşık ile DC analizine başlanır.

Burada tam yöntem uygulanacaktır.
Buna karar verdiğimize göre başlangıç olarak Thevenin
kullanılmalıdır.
Sağdaki durum, Şekil 27’nin Thevenin halidir.
Sırayla Thevenin Teoremine göre Rth ve Vth bulunur:

𝑅2 𝑥𝑅3
𝑅𝑡ℎ = ( ) = 24,81𝑘𝛺
𝑅2 + 𝑅3
𝑣𝑐𝑐 × 𝑅3
𝑣𝑡ℎ =( ) = 3,72𝑉
𝑅2 + 𝑅3

Bu değerler devrede ilgili yerlerine yazılır:

1. gözden 𝐼𝑏 çevre yöntemiyle bulunur:
(𝑣𝑡ℎ − 𝑣𝐵𝐸 )
𝐼𝑏 =
𝑅𝑏 + 𝑅𝑒(𝛽 + 1)
(3,71 − 𝑂, 7)
𝐼𝑏 = = 14,6𝑢𝐴
(24,8𝑘 + 1,2𝑘 × 151)
2. gözden 𝑣𝐶𝐸 yine çevre yöntemiyle bulunur.
𝐼𝑐 = 𝐼𝑏 × 𝛽
𝛽’yi BC546 NPN parametrelerinde 110 ile 450 aralığında olduğu için 𝛽 = 150
varsayarsak:
𝐼𝐶 = 150 × 14,6 × 10−6 = 2,19𝑚𝐴
𝐼𝐸 = 𝐼𝐶 + 𝐼𝐵
𝐼𝐸 = 2,2𝑚𝐴

re emitter gövde direnci ise: (Vt yaklaşık 25mV)

𝑣𝑇
𝑟𝑖𝑛 =
𝐼𝐸
(25 × 10−3 )
𝑟𝑒 = = 11,36𝛺
(2,2 × 10−3 )
2. 1. soruda elde ettiğiniz değerleri kullanarak ve kolektör gövde direncini ihmal
ederek emiteri ortak yükseltece ait küçük sinyal modelini çiziniz.
Kollektör gövde direncini ihmal ederek küçük sinyal modeli çizilirse:
3. 2. soruda elde ettiğiniz eşdeğer devreyi kullanarak AV, VL/VS, ri ve ro değerlerini
teorik olarak hesaplayınız. İşlem basamaklarında bu değerler için bulduğunuz
sonuçları teorik hesaplama değerleriniz ile karşılaştırarak farkları yorumlayınız.

𝑣0 −𝑅𝑐
𝐴𝑣 = =( )
𝑣𝑖 𝑟𝑒

3,3k ve 2,2k paralel olduğundan Rc yerine yazılacak Reş bulunur.

1 1 1
= +
𝑅𝑐 3,3𝑘 2,2𝑘
𝑅𝐶 = 1,32𝑘

3,3k ve 2,2k’yı içeren Rc değeri, aynı zamanda ro’ya eşittir.

Bunun yanında bunu Av’ye yerleştirebiliriz.

(−1,31 × 103 )
𝐴𝑣 = = (−115,31)
(11,36)

Av, -115,31 bulunur.

1 1 1 1
= + +( )
𝑅𝑖𝑛 33𝑘 100𝑘 151 × (11,36 + 1,2 × 103 )

𝑅𝑖𝑛 = 21,85𝑘𝛺
(Ri = ri)

𝑣𝐿 𝑅𝐿
= 𝐴𝑣 × ( )
𝑣𝑠 𝑘𝐿 + 𝑟0

𝑣𝐿 2,2 × 103
= (−115,31 × )
𝑣𝑆 (2,2 × 103 + 1,32 × 103 )

𝑣𝐿
= (−1,52 × 105 )
𝑣𝑠
Pratik yapılan deneylerde 27. Şekil için kondansatör çıkarıp taktığımız için
kondansatör yokkenki direnç değerleri tabii ki fark edecektir. Kondansatör varken
kapalı devre olduğu için Re değeri alınmayacaktır. Fakat olmasaydı, formül açısından
𝑣
yine “rin”de, 𝐿 de ve Av’de değişim olurdu.
𝑣𝑠
Hesaplamamız gerekirse pratikte şekil 27 için kondansatörsüz halinde:

−5
𝐴𝑣 = ( ) = −12,5
400 × 10−3

Örnek olarak yine 27. Şekilde kondansatör olduğunda bu sefer değeri:

𝑣0 −3,25
𝐴𝑣 = = = −0,27
𝑣𝑖 12

Görürüz. Burada – değer alma nedenimiz zaten faz kayması olduğundandır. Buna
bakarak denebilir ki; devrede kondansatör nedeniyle Re olup olmaması, gerilim
kazancının değişimine neden olur. Re’de de kondansatör olması nedeniyle bir nevi
çoğaltıcı devresi gibi çalışır diyebiliriz.
Şekil 26’ya kondansatör varken bakarsak:

−5
𝑣𝐴 = = −17,8
280 × 10−3

Şekil 26’ya kondansatör yokken bakarsak:

−10
𝐴𝑣 = = −3,04
328 × 10−3
4. Emiter bypass kondansatörünün sizce avantaj ve dezavantajları nelerdir?
Kondansatörün zaten genel olarak gördüğü amaç, devreye verilen gerilimi
çoklayarak katlamak ve devrenin yükseltici görevini görmesini sağlamaktır. Bu şekilde
düşünürsek zaten gerilim kazançları farkından da görürüz ki tüm değerler kondansatör
varken daha yüksek, yokken düşük çıkmıştır.
Kondansatörün transistörde de avantajı verilen gerilimi çok yüksek değerlere,
devreyi daha da karıştırmadan, hızlı bir şekilde ve konduğu yerden rahatlıkla katlaması
ve çıkışta çok yüksek bir gerilim oluşturmasıdır. Elinizdeki 9V’luk pili bile bir
kondansatör yardımıyla kolaylıkla katlayabilirsiniz.
Dezavantajı ise konduğu devrenin gerilimi arttırır fakat çıkışta çok az bir akım
geçmesini sağlar. Ayrıca güç de devre sonunda değişmez. Zaten güç değişmediği için
akım da azalır. Bu yüzden akım çoklayıcı tarzı düşünülüp kondansatör
kullanılmamalıdır. Ayrıca çok yüksek değerler üretmesi nedeniyle dikkatli olunmazsa
herhangi bir devre elemanının yanmasına dahi neden açabilir.