You are on page 1of 10

STUDY MATERIAL -HS BATCH | 2023

SUSRUTHA SAMHITHA – SUTHRAM – Poorvardham

About Susrutha samhitha:- 1000-1500BC


Upadeshta---- Dhanwantharee
Tantharakara----- Vrudha susrutha
1st Pratisamskartha------ Susrutha
2nd Pratisamskartha----- Nagarjuna (5 AD)
Pada sudheekartha----- Chandrada (10 AD)
Total - 186 chapters(120 + 66 utharathanthram)
“Ayurasmin vidyathe anena va ayurvindanthi ityayuredha” (su.su 1)

Commentries:-
Nyaya chandrika(nidana sthanam) -------gayadasan ------10 A.D
Bhanumathi / Tatparya teeka(suthrasthana) ---- Chakrapani ----- 11A.D
Nibandha sangraham --------- Dalhana ------- 12 A.D
Susruthartha Sandeepanam -----Harana chandran ----20 A.D
Laghupanchika ------- bhaskara
Hindi:-
Ayurveda Rahasya Deepika - Bhaskara govinda Ghanekar
Ayurveda tatwa sandeepika - Ambika datha sastri
Susruthartha vimarshini - Anantharam sharma

1st chapter:- Vedotpathi

Dhanwantharee vicharam
Kasi raja, Divodasa Dhanwanthari---------7 disciples
Oupadhenava, Vaitharana, Ourabhran, Poushkalavathan,
Karaveeryan, Gopurarakshithan& susrutha

Benefit of Ayurveda
Rogopasamanam & atmanascha praana yatrartham
STUDY MATERIAL -HS BATCH | 2023

o Ayurveda is the Upavedha of Adharvavedha


o Sloka—sathasahasram(1 lakh)
o Adhyayam---sahasram(1000)
o Pratyangaas are:-
o Salyam, salakyam, kayachikitsa, Bhuthavidya, Kaumarabhruthya,
Agadathantra, Rasyana thantra, Vajeekaranathantram

Salyam pradhanam----vruna samrohanam, daksha sira sandanat cha,


asukriyatwat, use of yanthra,sastra,kshara, agni, sarvatantra samanvaya

Effect of salyatanthra:-
Sasvatham, punyam, svargyam, yasasyam, ayushyam, vrittikaram
4 Pramana:- Pratyaksha, anumana, upamana, agama

Kramaagathi / Ayurveda parampara


Bhrahma-----Dakshaprajapathi-------Aswanees------Devendra-----Danwanthari
“asmin sastrae panchamahabhutha sareera samavaya purusha
ityuchyathae”
“lokohi dwi vidha sthavaro jangamascha”
Agni and sowmya or panchatmako vaa
Chaturvidho bhutha Grama--- samswedajam, jarayujam,
andajam,udbidjam
‘tad dukha samyogat vyadayaha uchyanthae”
4 types of vyadhi—aganthu, sareeram, manasam, swabhavikam
“swabhavikasthu kshuth pipasa jara mruthyu nidra prabruthaya:”
Their adhistana—2 –sareera, manasa
Vyadhi nigrah hethu :- Samsodhana, samsamana, ahara, achara

Classification of Dravya :-
Oushadaya---sthavra (plant kingdom) and jangama (animal kingdom)
Sthavara---vanaspathi, vruksham, veeruth, oushada
STUDY MATERIAL -HS BATCH | 2023

Vanaspathi-----a pushpa phalavanthi(Su) phalair vanaspathi(Ch) (no


flower but fruit)
Vruksham ----(vanaspathyam by charaka)---pushpa phala(Su)having fruits and flowers
Veeruth----Prathanavathi
Oshada----phalapaka nishta( plant destructs when fruits be comes ripe)
Jangama---4 types
o Jarayuja, Swedaja--- krumi, keeda, pipeelika , Udbhijam----
indragopa mandooka, Andaja
o Useful part of Sthavara includes—twak, pathram, pushpa,
phala, moolam, kandham, niryasam, swarasam
o Jangamam----charma ,nakha, roma rudhira
Total 120 chapters divided in to 5 sthanas
Soothrasthana----- 46, Nidanasthana------16, Saareera sthana-----10, Chikitsa
sthana------40 Kalpasthana------8, Utharathanthram----66

2nd chapter:- Sishyopanayaneeyam


Qualities of sishya mentioned, Upanayana vidhi mentioned (initiation ceremony)
Oath taking mentioned here

3- Adyayana sampradaneeyam

➢ Soothra sthana—46 chapter


➢ Nidana sthana—vatavyadhi, arsas, asmari, bhaganthara, kushta,
meha, udara, moodo, vidrathi, parisarpanam(visarpa nadi
sthanaroga), grandhi, vrudhi, kshudra, sooka, bagna, mugaroga

➢ Sareerasthana---bhuthachintha, rajasudhi, garbhavakranthee,


garbha vyakarana, sareera vyakarana, pratyeka marma nirdesha,
siravarnanam, siravedham, dhamaneevyakarana, garbhini vyakruthi

➢ Chikitsa sthana:- 40- 1st Dwivruneeyam, 2nd Sadyovrana, 3rd Bhagna,


STUDY MATERIAL -HS BATCH | 2023

Vathavyadhi-4th mahavatavyadhi--5th
Last--- dhumanasya vidhi
Prameha, prameha pidaka, madhumeha chikitsa mentioned in seperate chapter
➢ Kalpasthana:- 8- 1st –annapana raksha vijnanam, 8th – keeda kalpa

➢ Utharathanthra:- 4 angas-1st chapter---- Oupadravikam, 26 chapters for


salakya thanthra, 12 chapters for kaumarthanthra, 21 chapter for kayachikitsa
Amanushopasarga prathishedam, apasmara prathishedham, unmade prathikshedam----
3 chapters is bhuthavidya
➢ Rasa bheda vikalpam, Swastavruthi, Tanthra yukthi, doshabheda vikalpa---
Thanthrabhushana
➢ Synonyms of chikitsa:- prayaschitha, prasamana, santhikarma

4th—Prabhashaneeyam
“ekam sastram adheeyano na vidyat sastra nischayam
Tasmat bahusrutha sastram vijaneeyat chikitsaka”

Oupadhenava, ourabhra, sousrutham, poushkalavatham----seshanam


salyathantranam moolani

5th--- Agropaharaneeyam
➢ Trividha karma----poorvam, pradhanam, paschat

➢ Ashta vidha sastra karma----chedyam, bhedyam, lekyam, vedhyam,


aeshyam , aharyam , visravyam seevyam
➢ Ayatho, visala, sama, savibaktha, nirasrya----5 vruna guna
➢ Signs of uthama vaidya:-
Sowram, asukriya, sastra taikshnyam, asweda vepadhu, asamohascha

Types of chedana and their sites:-


Bhru ganda sanka lalada akshiputa oshta danthaveshtaka kaksha
STUDY MATERIAL -HS BATCH | 2023

kukshi vankshana-----tiryag cheda


Chandra mandalavat chedan---pani pada
Ardha chandrakruthi------ guda and medra
Moodagarbha, udara, arsas, asmari, bagandhara, mugaroga----
surgery to be done in empty stomach

Changing of dressing:-
Vruna bandage should be removed on 3rd day
Hemantha sisra vasantha-----3 days
Greeshma, varsha, sarath-----2 days

Chapter 6 ----Ritu charya


Divisions of Kaala
Laghu akshara ucharana matra ----akshi nimesha
Pancha dasa(150 akshi nimesha----- kashta
Trimshad kashta(30)------kala
Vimshathi kala(20)+1/ 10 th of kala30 = muhurtha
30 Muhurtha -----ahorahtra
15 ahorathra-----paksha
Magadayo dwadsasa masa------samvatsara
Dwi masikam----ritu
3 ritu----ayana
2 ayana is called 1 samvatsara
5 samvatsara is called one yuga

Natural upasama of
Pithaja vyadhi -----------hemantha
Kaphaja vyadhi---------greeshma
Vatika vyadhi--------sarath

Daily seasonal changes- dainika rithubhedas are mentioned here


STUDY MATERIAL -HS BATCH | 2023

Pratyusha - hemantha ritu


Poorvahne – vasantha
Madhyahne – greeshma
Aparahne - pravrut
Sandhya - varsha
Ratri - sarath ritu
Rithu vyapaths mentioned
Elimination of Prakupitha doshas:- “haret vasanthae sleshmanam pitham
saradi nirharet varshasu samayet vayu”

Ritu and vayu


Hemantha – uthara
Vasantha – dakshina
Pravrut - paschima
Greeshma – nairruta

Chapter ---7 YANTHRA VIDHI


Yanthra 101 in number and 6 types
Pradhana thama :- hastham, but pradhana yanthra is Kankamuga
Yanthram---salyamaharanopayo yanthrani
Yantra Number Size Use
Swastika 24 18A Asthi vidha salyoddarana

Samdamsa 2 16A Twak mamsa sira snayu gata


salyoddarana
Tala 2 12A Karna nasa nadi salya aharana

Nadi 20 As per need Srothogatha salya udharana, roga


darshana, achushana, kriyasaukumarya
Salaka 28 As per need Eshana, vyuhana, chalana, aharana

Upa 25 As per need Sarva deha anga, sandhi koshta as


and when needed

Samdamsam---2 types----swanigraha and anigraha


STUDY MATERIAL -HS BATCH | 2023

Tala yanthra-----eka thala and dwi thala


Nadi yanthra----eka muga and ubhaya muga
Salaka yanthra: all 2 each
Gandu pada muga---eshanam
Sarpa phana muga------vyuhanam
Sarapunga muga-----chalana
Badisa muga-----aharana( both in yanthra and sasthra)
Masura dala muga----2 ---srothogatha salya uddaranartham
Ushneesha----6---karpasakruthi for pramarjana kriya
Darvi ---3 ---ghalwa muga---kshara oushadha pranidhanartham
Jamboshta—3 + angusa vadanani -3 for agni karma
Nasarbuda aharana ----1 ---kolasthi dala muga
Anjanartham----1 ----kalaya parimandalam------mukulagram
Muthra marga vishodhanartham-----1-----malathee pushpa
vruthagrapramanam

Upayanthra – kshara, agni


Yanthra karma: -24 -----First – nirghathanam,
Last----pramarjanam

Yantra guna :- 6
(samahita mukham, khara, slakshna, sudrita, ssuroop, sugraha)

Yanthra dosha;- 12
➢ (athisthulam, asaram, athideergam, athihraswam, agrahi, vishamagrahi, vakram,
sithilam, athyunnatham, mrudukeelam, mrudu mugam, mrudu pasam)
➢ Prasastha yanthra: 18 angulas
➢ Drushya salya should be extracted with -------simha muga etc
➢ Gooda salya------kanka mugadi
➢ Pradhana yanthra : kankamuga
STUDY MATERIAL -HS BATCH | 2023

8th chapter:-SASTRAVACHARANEEYAM
Mandalagra, karapatra-------lekhana, chedana
Mudrika, utpala patra, nakha sastram, ardhadhara, vrudhi
patram-----(bhedana, chedana)
Visravanam------kusa patra, adimuga, anthar muga,
trikurchaka, sararimuga, suchi
Vyadhanam-----suchi, kutarika, vreehimuga, ara, vethasapatra
Aharana--------badisa, dantha sanku
Eshani-----eshana and anulomana
Suchi -------seevana

Where to hold:
Vrudhi patra-----vrunthaphala sadarana bhagae
Vrunthagrae------visravanani
(visheshasthu bala vrudha sukumara bheeru nareenam rajnam
rajaputranam----trikurchakena)
Moolam-----ara, karapatra, eshani

Length:-
Nakha sastra & eshani------8 angula, Sarari muga-------10
angula,Vrudhi patra-----5 angula
Rest all 6 angula
Sasthra sampad: 6 sugrahani, sulohani, sudharani, suroopani, susamahitha muga
agrani, akaralani
Sastra dosha: 8 vakram, kundam, gandam, gharadharam, athisthulam, atyalpam,
athi deergam, athi hraswam
Kharadharam is not a sastrtadosha for Karapatra

Dhara:-
STUDY MATERIAL -HS BATCH | 2023

For bhedana-----masuri
For lekhana------ardha masuri
For vyadhana and visravana-------kaisiki
For chedana-----ardha kaisiki

Payana:-
Kshara payana-----for sarasalya asthi chedana
Udaka payana------for mamsa chedana padana bhedana
Taila payana-------for siravyadhana, snayu chedana
Nasanartham;- slakshna sila –masha varna, For dhara samsthapana;- salmali phalaka

Anu sastra:-
Twak sara, Sphatika, Kacja, Kuruvinda, Jaluka, Agni, Kshara, nakha, Gojihwa, Sephalika,
sakapatra, kareera, vala, anguli.
Jaluka---anusastra
Anguli and roma common
Twaksara, sphatika, kacha, kuruvindham--------chedana and
bhedana
Aharya chedya bhedya------nakha
Goji, sephalika, sakapatram------visravanam
Eshanam-----balaangulya, ankura

Chapter 9 –Yogyasoothreeyam
Yogya---practical work
Chedana: utkarthana, apakarthana: kushmanda, alabu,
kaalindaka, trapusa, ervaruka, karkaruka
Bhedana: Udaka panka poorna driti vasthi and praseka
Lekhana: same as bhedana
Vedhya: mritha pasu sira and utpalanala
STUDY MATERIAL -HS BATCH | 2023

Eshana: ghunopahatha kashta, venunala, nail sushka alabu muga


Aharana: panasa bimbi bilwa phala majja, mritha pasu dantha
Visravana: madhuchishta upaliptha salmali phalaka
Sivana: sukshma Ghana vastra, mrudu charma
Bandhana: pusta maya purushanga pratyanga
Agni and kshara: mrudu mamsa kandha
Karna sandhi bandhana; mrudu charma mamsa pesi and utpala nala
Netra pranidhana vasthi vrana vasthi pidana; udakapurna ghata
with parsva srotas and alabu mukha

CHAPTER-10—Visiganu Pravesaneeyam
Visikha: Karma marga
Shadvidha Pariksha:
1. Srothendriya 2. Chakshurindriya 3.Sparsanendriya
4. Ghranendriya 5. Rasanendriya 6. Prasana

*****************************************************

You might also like