PHAN HINH HOC Chuong I DUONG THANG VUONG GOC. DBUGNG THANG SONG SONG Chuytn dé 1. A. KIEN THUC CAN NHO 1. Thé nao la hai gée adi dinh ? Hai gde doi dinh Vi hai g6e ma géc nay 18 tia doi cla mot canh ciia géc kia. GO hinh 7, ta.c6: Gée O, di dinh véi gc O3: Gé6c O} déi dinh véi géc O4. 2. Tinh chat cua hai géc doi dinh Hai g6c d6i dinh thi bang nhau. moi canh Ohinh 7, acé Oy = G3, O2 = Os. Chi § : Mi g6c chi c6 mot géc d6i dinh véi n6. B. MOT SO Vi DU HAI GOC DOI DINH Hinh7 Vi du 1. Cho géc bet xOy. Trén cing nita mat phaing bd xy vé hai tia Ot, Oz va trén nifa mat phing kia vé tia Oh sao cho xOz = yOt = xOh = 50° 86a) Hai g6c xOz va xOh c6 phai IA hai g6c d6i dinh khong ? Vi sao? b) Hai géc xOz va yOt c6 phai 1d hai géc d6i dinh khong ? Vi sao ? c) Hai géc xOh va yO c6 phai 14 géc ddi dinh khong ? Vi sao? Gidi. (h.8) a) Hai géc xOz va xOh khong c6 méi canh cla gée nay 1A tia ddi ca mot canh géc kia nén hai géc nay khong phai 18 hai gée déi dinh. b) Hai géc xOz va yOt cé mot cap canh 1a hai tia déi nhau (tia Ox va tia Oy) cdp canh con lai (tia Oz va tia Ot) khong 1a hai tia doi nhau nén hai géc nay khong phai 1a Hinns hai géc déi dinh. ¢) Ta cé xOt + yOt = 180° (hai géc ké bi). Ma yOt = xOh (dau bai cho), do dé xOt + xOh = 180°. Suy ra Oh va Ot Ia hai tia doi nhau. Mat khic, Ox va Oy ciing 1 hai tia doi nhau. Vay hai géc xOh va yOt Id hai g6c déi dinh. Nhan xét : — 6 cau c) ta ciing cé thé chimg t6 hai tia Ot va Oh d6i nhau bang cach chimg 16 yOt + yOh = 180°. — Bai toan van diing néu thay s6 do 50° bang mot s6 do khac (l6n hon 0° va nhé hon 90°). Vi du 2. Cho hai dudng thing xy va x'y’ cat nhau tai O. Vé Oz la tia phan gidc cla gde x'Oy, vé Ot lA tia phan gide cla g6c xOy’. x Chimg t6 ring xOt = x'Oz. Gidi. (b.9) Ta c6é xOy’ va x'Oy déi dinh => xOy' = xy. (ly Hinh 9 87Mat khiic Ot la tia phan gic ctia gc xOy" nén xOt = Loy. 2 Va Oz la tia phan gide cita géc x'Oy nen x QB) Tir(1), (2) va 3) ta c6 xOt = x'Oz. Nhdn xét ; Van dung tinh chat tia phan gide cia mot géc, hai géc déi dinh gidp ta chimg t6 duge xOt = x"Oz, chting ta cdn chting minh duge hai tia Oz va Ot 1a hai tia doi nhau. Vi du 3. Qua diém O vé 20 dudng thang doi mot phan biét. Hdi c6 bao nhicu cAp g6e ddi dinh nho hon géc bet ? Gidi Qua O vé 20 dudng thing phan biét nén c6 : 2.20 = 40 (tia), C6 40 tia gdc O, mdi tia tao v6 MOL tia trong 39 tia cdn Jai thanh 39 gde nen co 39.40 = 1560 (g6c). Tuy nhién mdi goc da duge tinh hai lin. SO géc thuc sucé la: 1560 : 2 = 780 (g6c). C6 20 dutmg thing nén ‘tren hinh c6 20 géc bet. $6 cée g6c nhd hon géc bet trong hinh co 12 : 780 — 20 = 760 (gc). Méi gdc trong 760 géc nay déu 6 mot g6c doi dinh véi nd, tao thanh mot cap goc d6i dinh. Vay s6 cap g6c doi dinh nho hon géc bet c6 1a: 760 : 2 = 380 (cap g6c doi dinh). Nhén xét : Sai lim thudng gap khi gidi bai todn nay 1a khi tinh duge s6 géc 1 1560 géc khong nhan ra mdi géc duge tinh hai l4n. Ta c6 bai ton tuong wnéu thay s6 20 bing mot so ty nhien tay ¥ lin hon 1. C. BAL TAP 1.1. Cho g6c xAy c6 s6 do bang 80°. Goi Az la tia doi ciia tia Ax, AUI& tia doi cua tia Ay. Goi Ab IA tia phan gidc cita g6c zAL. Tinh sé do cia cde ge ZAt, HAL 881.2. Tren ciing mot nita mat phing bw chifa tia Ox, vé cdc tia Oy, Oz sao cho xOy = 50°, xOz= 110°. Goi O1 Ia tia déi ciia tia Oy, Oh Ia tia déi cia tia Oz. Tinh s6 do cua cdc goc yOr, Oh 1.3. Cho g6c AOB khac géc bet, OC [a tia phan giic ca g6c AOB. Goi OD 1a tia d6i ciia tia OA, OE 18 tia déi cua tia OC. Chimg 16 ring DOE = BOC. 1.4. Cho hinh 10, hai dudng thang xy va zt cit nhau 6 O, biét xOt + yOz = 100°. Tinh s6 do cdc géc xO, yOz, xOz, yOL. 1.5. Hai dudng thing xx’ va yy’ eat nhau fai A, xAy + x'Ay’ = 140°, c Tinh s6 do cae géc xAy. x Ay. 1.6. Cho hinh 11, hai dung thing AB, CD cat nhau 6 M, biét 5 M A AMC + CMB + BMD = 240°. ‘Ss Tinh s6 do cac goc AMC, BMD, Minh IT CMB, AMD. 1.7, Chimg to rang hai tia phan gic cla hai géc doi dinh 18 hai tia doi nhau. 1.8. Cho hai g6c d6i dinh xOy va x’ Oy". Vé Oz a tia phan gide cua gée xOy, Ot Ih tia déi cia tia Oz. Chiing t6 ring Ot 1a tia phan gide etia gée x'Oy’. 1.9. Cho ba tia OA, OB, OC sao cho AOB = BOC = COA. Ching t6 ring cée lia d6i cua cdc tia OA, OB, OC lin luot 1a tia phan gide cla cdc g6e BOC, COA, AOB. 1.10. Qua diém M vé n dudng thang doi mot phan biét (n ¢ N, n> 2). a) Hay cho biet trén hinh vé cé bao nhiéu cap géc déi dinh nhé hon géc bet ? b) Cho biét trén hinh vé c6 930 ca 1.11. Qua diém O vé 10 dutmg th diém trong chung. Chimg to tai hai g6c nh6 hon hoac bang 18°. g6¢ doi dinh nhé hon géc bel. Tinh n. Jc khong c6 ng t6n tai hai gée 1én hon hoae bang 18°. t6n, doi mot phan biét. Xét c: 89ic digm A, B. 1.12. Cho g6e xOy 6 s6 do bing 70°. Tren cic tia Ox, Oy Kin Iuot lay Cla diém nam tren doan thing AB. Goi Oz Ia tia d6i ciia tia Ox, Ot Ia tia d6i ctia tia OC. Xae dinh vi tri diém C dé s6 do géc 2Ot én nhat. “Ghuyen dé 2.» syonG THANG VUONG GOC A. KIEN THUC CAN NHO 1. Thé ndo 1a hai dudng thang vudng géc ? Hai dung thang xx’, yy’ cat nhau va trong cdc géc tao thanh cé mot géc vuong goi la hai dudng thang L yy’ (h.12). yudng gée va duge ki higu 1a 2. Vé hai dudng thing vudng géc Cho diém O va dutng thing a. Vé dutmg thang a’ di qua O vaa' La. a) Truong hop diém O cho truéc nam trén duong thang a Hinh 12 Caich vé duoc minh hoa 6 hinh 13 : Minh 13 b) Truéng hop diém O cho truéc nam ngoai duéng thang a Cfch vé duoc minh hoa 6 hinh 14 : °o ° ° Hinh 14 90Tinh chat thira nhan : C6 mot va chi mot dudng thang a’ di qua diém O va vudng géc vi dudng thang a cho truéc. 3. Dudng trung truc cia doan thang Dinh nghia : Duong thing vuong géc véi mot doan thang tai trung diém cla n6 duoc goi 1a ding trung truc cha doan thang dy. A M B M 1 trung diém cia doan thing AB, dudng thang d vudng géc véi duémg thing AB tai M > d IA dudng trung truc ctta doan thang Hinh 15 AB. Hai diém A va B duge goi la doi xtmg voi ° nhau qua dudng thang d (h.15). Chit § : = Méi doan thang chi c6 mot dudng trung truc. — Hai géc c6 canh tong img vubng géc Va hai géc c6 dudng thing chita mdi canh clia géc nay tuong tmg vudng géc véi dudng thang chtta mot canh clia géc kia. B. MOT SO Vi DU Vi du 1. Cho géc bet AOB. Trén ciing mot nita mat phing bd AB vé cac tia OC, OD sao cho AOC = 40°, BOD = 50°. Ching t6 ring OC OD. Gidi (h.16) > c Tacé AOD + BOD= 180° (ké bi) => KOD+50°= 180° => AOD= 180° - 50° = 130° lant __Trén cing mot nia mat phing bé chia tia OA cé hai tia OC, OD va AOC < AOD wid 40°< < 130°) nén tia OC nam giita hai tia OA va OD. Do dé AOC + COD = AOD = 40°+ COD = 130° = COD = 130° - 40° => COD=90". Vay OC LOD. 91Nhdn xét : Ching t6 OC 1 OD ttic 1a chimg t6 s6 do g6c COD bing 90°. Bai todn van dting néu ta thay hai s6 do 40° va 50° bang hai sé do khac nhung chti ¥ rang téng cita hai s6 do nay phai bing 90°. Vi du 2. Cho AOB = 140°. Vé phia trong gc AOB vé tia OC sao cho OC L OA. Tinh s6 do g6c BOC. Gidi (h.17) Ta c6 OC 1 OA (dau bai cho) = AOC = 90°. B MA tia OC nam trong gdc AOB néncé AOC + BOC = AOB ° A Hinh 17 => 90° + BOC = 140° => BOC= 140° - 90° = 50°, Nhdn xét: = Van dung OC 1 OA => AOC = 90° dé dén vi ldi gidi cha bai Loan. — Thay s6 do 140° bing mot sé do khac (én hon 90°) chiing ta cé duge bai todn mdi. Vi du 3. Cho mOn = 80°, 01 la tia phn gidic ciia 6c MOn. Vé tia Oh sao cho Oh + OL. Tinh s6 do g6c mOh. Giai Xay ra hai truéng hop : a) Tia Oh nam trén nita mat phing bi Ot c6 chtta Om (h.18). Ta c6 Ot 4 Oh (dau bai cho) => 10h = 90°. Theo diu bai, tia Ot 1a tia phan gide cia 1 g6c mOn = tOm = 4inn = =.80" = 40" Trén cing mot nia mat phang bs chifa tia Ot c6 chita tia Om, do (Om mOh = 90° - 40° = 50°. b) Tia Oh nim trén niza mat phing bd chifa tia Ot khong c6 chifa tia Om (h.19). Ta c6 Ot 1 Oh (dau bai cho) => tOh = 90°. MA Ot la tia phan gic cilia g6c mOn nén h Om = — mOn = —.80°= 40° vie ni- Tia Ot nam giifa hai tia Om va Oh nén mOh = (Oh + 10m. Vay mOh = 90° + 40° = 130°. nk f6 Nhdn xét: — Sai lim thudng gap khi giai bai todn nay 1a khong xét dd hai trudng hop. — Thay s6 do 80° bing mot sé do khac, chting ta c6 duge bai todn mdi. C. BAL TAP 1.13. Diing ghi D, sai ghi S. a) Hai dung thang vudng géc thi cat nhau. b) Hai dudng thang cat nhau thi vudng géc. Oo c) C6 mot va chi mot dudng thang m vudng géc voi dudng thing d cho trudc. d) Dutmg thang vudng géc véi mot doan thing tai trung diém ctia né duge goi 1a dudng trung truc cia doan thang dy. 1.14. Cho hai tia Ox, Oy vuong géc véi nhau. Vé Oz Ia tia phan gidc cia g6c xOy. Tinh s6 do chia géc xOz. 1.15. Cho hai tia Ox, Oy vudng géc véi nhau. Vé tia Oz trong géc xOy sao cho xOz = 40°. Goi Ot 1a tia déi cla tia Oz, Oh 1a tia déi ca tia Oy. Tinh’ sé do géc hot. . 931.16. Cho g6c xOy c6 sé do bing 130°. Trong géc xOy vé tia Oz sao cho xOz Chimg to ring Oy 1 Oz. = 40°. 1.17. Vé doan thing AB dai 6 cm réi vé dutng trung truc cia doan thing AB. 1.18. Cho géc bet AOB. Trén cing mot niza mat phing bY AB vé cac tia OC, OD sao cho AOE = BOD = 135°. Goi OF la tia déi cia tia OD. Ching t6 rang : a)OC 1 OE ; b) OB 1a tia phan gidc cla g6c COE. 1.19. G mién trong ctia gée ti AOB vé cae tia OC, OD sao cho OC L OA, OD L OB. Chimg t6 ring : a) AOD = BOC ; b) AOB + COD = 180°. 1.20. Cho gée 1 AOB. Vé cae tia OC, OD & trong géc AOB sao cho OC L OA, OD 1 OB. a) Chtg t6 rang AOB va GOD. bi nhau. b) Vé OM, ON lan luot ld cdc tia phan gic cua cic goc BOC, AOD. Ching to rang OM 1 ON. 1.21. Cho AOB = 90°. Vé OC la tia nim gitta hai tia OA, OB. 6 ngoai g6e AOB. vé cdc tia OD, OE sao cho OA 1 tia phan gide cla g6c COD, OB 1a tia phan gide cla g6c COE. Ching t6 rang hai tia OD, OE doi nhau. 1.22. Cho hai gdc ké Oy va yOz. Goi Om 1 tia phan gide cua gée xOy, ve tia On vudng géc voi tia Om (tia On nam trong géc yOz). Chimg 6 rang On 1a tia phan gi a gdc yOz. 1.23. Chimg to rang hai tia phan gic cita hai géc ké bi tao thanh mot gée c6 s6 do bang 90°. 1.24, Cho géc ta xOy. Vé phia trong g6e xOy vé tia Ot, Oz sao cho Oz 1 Ox, Ot L Oy. Chig 16 ring hai géc xOy va zOt c6 chung tia phan gitic. 1.25. G phia ngoai géc tii xOy vé cdc tia Oz, Ot sao cho Oz L Ox, Ot L Oy. Goi Om, On lin luot 1a cde tia phan gide cla ce gée xOy, 201. Chimg 16 rang Om, On 1a hai tia d6i nhau. 1.26. Cho dudng thang d va cdc diém A, B, C, D, E. Biét ring AB 1 d, BC 1 d, CD 1 d, DE 1 d. Ching t6 ring A, B, C, D, E thing hang. 94Chuyen #s. HAI DUONG THANG SONG SONG A. KIEN THUC CAN NHO 1. Géc so le trong, géc déng vi, géc trong cing phia Cho hinh 20: a) C6 hai cap géc so le trong la Ai va Bs, A va Bo. b) C6 bon cap goc déng vi la Ai va Bi Az va Bz, A3 va Bs, Ay va By. c) Co hai cap géc trong cing phia 1a Ai va Bo, Ay va Bs. Hinh 20 2. Tinh chat Néu dudng thing c cat hai dudng , a thang a, b va trong cdc géc tao thanh c6 m6t cap géc so le trong bang nhau thi : a) Hai géc so le trong con lai bing nhau; b) Hai géc déng vi bang nhau ; ¢) Hai géc trong cing phia bi nhau. Ninh 20 3. Hai dudng thing song song Hai dudng thang song song 1 hai dudng thang khong c6 diém chung. Hai dudng thing phan biét thi hod cét nhau hode song song. 4. Dau hiéu nhan biét hai duong thang song song Néu dudng thing c cat hai dudng thing a, b va trong cac géc tao thanh c6 mot cap géc so le trong bing nhau (hodc mot cap géc déng vi bang nhau hoac hai géc trong ciing phfa bit nhau) thi a va b song song véi nhau. Hai dudng thing a, b song song véi nhau duge ki higu 12 a //b. 955. Vé hai dutmg thang song song Ve dung thing b di qua diém A cho truéc (A ¢ a) va song song véi dudng thang a. Cich vé duge minh hoa 6 cac hinh sau : = Vé hai géc so le trong bing nhau (h.22). -AQET Hinh 22. Diing géc nhon 60° ciia éke dé vé hai gée so le trong bang nhau ~ Vé hai g6c déng vi bang nhau (h.23). owe Ninh 23. Ding gdc nhon 60° ctia éke dé vé hai géc déng vi bang nhaw. Chui § : Hai g6c ma mdi canh cla géc nay tuong img song song v6i mot canh cita géc kia goi lA hai géc c6 canh tong tng song song. B. MOT SO Vi DU Vi du 1. Cho hinh 24. Hay : a) Viét tén hai cap géc so le trong ; b) Viet tén bon cap géc déng vi: c) Viét tén hai cap géc trong cing phia. Hinh 24 96Gidi : ABE va BEF, CBE va DEB. a) Hai cap géc so le trong | b) Bon cap géc déng vi lA: ABE va DEN, ABM va DEB, CBE va FEN , CBM va FEB. c) Hai cap géc trong cing phia la : ABE va BED, CBE va BEF. Nhén xét : Dua vio hinh vé dé xac dinh vi tri cia cap géc tao bai mot dung thang cat hai dudng thang. Chui y rang : © Cap géc so le trong cé hinh vé twa chit N, Z; © Cap g6c déng vi c6 hinh vé twa chi F : © Cap géc trong cing phia c6 hinh vé twa chit U. Vi du 2. Xem hinh 25, cho biet Ay + By = 180°. Chimg t6 rang m //n. Gidi Ta cd Ay + Az = 180° (ké bi). Ma Ai + Bi = 180° (dau bai cho), do 46 Az = By. Az va By la hai géc so le trong. Vay m//n. Hinh 25 Nh@n xét : Dé chimg minh hai dudng thing m, n song song véi nhau, chting ta tim céch chtig 16 hai géc so le trong bing nhau (A2 = By) hodc tim cach ching minh hai géc déng vi bing nhau hoac hai géc trong cling phfa bu nhau. Do vay ching ta cé thém hai cach giai sau : Céich I: Ta cé By + Bz = 180° (ké bi). Ma Ai + Bi = 180° (dau bai cho), do dé Bz = Ar. Bz va Aj Id hai géc déng vi. Vay m //n. Céich 2: Ta cé Ai = A3 (doi dinh). Acoan 7 97Ma Ai +B, = 180° (dau bai cho), do dé A3 +B) = 180°. A3 va By a hai g6c trong cing phia. Vay m //n. Vi du 3. Cho géc xOy bing 90°. A 1a diém trén tia Ox khong tring véi g6c O. Vé dudng thing t vudng géc voi Ox tai A. y t Chimg 16 rang t // Oy Gidi (h.26) Ta c6 tL Ox (déu bai cho) => Ar= 90". Do dé xOy = Ai (= 90"). s MA xOy va Aj Ia hai g6c déng vi, do dé t // Oy. Hinh 26 Nhan xét : Dé chimg tt // Oy, ching ta di tim cach ching t6 hai géc dong vi bang nhau. C6 thé chime 16 t // Oy bang cach khac nhw sau : xOy = Az (= 90°), xOy va A? ld hai géc so le trong. Do vay c6 t // Oy. Vi du 4. Cho hinh 27. Ching t6 rang AB // CD Gidi Vé tia AM lit tia doi cita tia AB (h.28), aueen Ta c6 BAE + EAM = 180° (hai goe ké bit) => 120°+ EAM = 180° = EAM = 180° - 120° = 60°. 98 Boo ws 71-77Vi tia AM nim gitta hai tia AE, AC nén EAM + MAC = EAC = 60° + MAC = 140° => MAC = 140° - 60° = 80°. Ta cé MAC = ACD (= 80°), MAC va ACD so le trong. ii Vay AB// CD. Nhdn xét : Dé ching 6 AB // CD, ching ta da vé them tia AM nham tao ra cap g6c so le trong MAC va ACD ri tim cach ching t6 hai géc nay bing nhau. — Chiing ta c6 thé chtmg 16 ring BAC = 100°, dé.cé BAG + ACD = 180°. ma BAC va ACD Wi hai géc trong ciing phia nén AB // CD. — Bai ton van dting néu thay cae sé do 120°, 140°, 80° lin luot bai cac sé do m,n, p trong dé m, n, p thoa man. m+n—p= 180°, C. BAL TAP 1.27. Xem hinh 29, dién vao ché chiim (...) trong cae cau sau : a) MQN va QNP la mot cap gée... b) NKI va NQP 1a mot cap gée... c) IKQ va KQP la mot cap géc ... d) MNQ va PQN 1a mot cap géc .. . “ c) NIK va PIK la mot cap g6c... Q NPQ lA mot cap gée... Mink 29 991.28. Cho hinh 30. Hay : a . a) Viét tén b6n cap géc trong cing phia ; b) Viét tén hai cap géc d6i dinh ; c) Viet tén b6n cap géc so le trong. Hinh 30 1.29. Xem hinh 31, biét NAF = CBE. Chiing to rang : a) ABC = BAN ; b) MAB + ABC = 180°. Hinh 31 1.30. Cho géc vung xOy, diém A thudc tia Ox khong tring véi gée O. VE tia Az wudng géc vi tia Ox (tia Az nim trong géc xOy). a) Chimg t6 ring Oy // Az. b) Goi Om, On Lin lugt 1a tia phan gide cia cic géc xOy, xAz. Chimg t6 rang Om // An. A M B 1.31. Cho hinh 32, c6 AMN = 2BMN, MND - MNC = 60°. Ching t6 rang AB // CD. ¢ N D Hinh 32 1,32. Cho hinh vé 33. . A B Chimg t6 rang : w a) CD // EF ; c 5 b) AB//CD. 130° F E Hinh 331.33. Cho hinh 34, biet AEC = BAE + DCE. AEF = 180° - BAB. Chimg t6 ring : Hinh 34 a) AB// EF; b) CD // EF. 1.34. Cho hinh 35, biét XAB =a"; BCz=b°; ABC =a" +b": CBy = 180° = b. Chimg to rang : Minh 38 ‘ a) By // Cz: b) Ax // By. 1.35. Cho hinh 36 cé EAB =a, FBD = 100°- a. Tinh o dé cho hai dudng thing AE va BF song song véi nhau. Hinh 36 1.36. Cho doan thing AB. Trén cing mot nia mat phing bd AB, vé cdc tia Ax, By sao cho ABy =a, xAB = Za. ‘Tinh a dé cho Ax song song v6i By. 101‘Chuyén dé 4. ves y€ o.cLIT VE DUONG THANG SONG SONG. TU VUONG GOC DEN SONG SONG A. KIEN THUC CAN NHO M 1. Tién dé O-elit ae Qua mot diém 6 ngoai mot dudng a thang cho truée cé mot va chi mot dudng thang song song vi dudng thang dé. Hinh 37 Cho diém M nam ngoai dudng thing a, dudng thang b di qua M va song song voi a 1a duy nhat (h.37). 2. Tinh chat cua hai dudng thang song song Néu mot dudng thang cat hai dudng thang song song thi : a) Hai géc so le trong bang nhau : b) Hai géc déng vi bling nhau ; c) Hai géc trong cing phia bi nhau. 3. Quan hé giita tinh vudng géc véi tinh song song ¢ ~ Hai dudng thing phan biét cing vung g6c v6i mot dudng thing thit ba thi ching song song véi nhau. — Mot dudng thing vudng géc véi mot b trong hai dudng thang song song thi né cing vudng géc véi dung thing kia. aks 4. Ba dung thang song song — Hai dudng thang phan biét cing song song v6i mot dudng thang thit ba thi chting o song song véi nhau. — Khi ba dudng thing d, d’, d” song song vi nhau timg doi mot, ta néi_ba dung thing dy song song véi nhau va ki hieu la: d//d' //d". Hinh 39 102B. MOT SO Vi DU Vi du 1. Cho xOy khie géc bet. M li diém tay ¥ tren tia Oy (M khéc O). Vé tia Mz sao cho yMz. va xOy la hai gc dong vi, yMz = xOy ; vé tia Mt sao cho OMt va xOy li hai gée so le trong, OMt = xOy. y Ching t6 rang hai tia Mz va Mt doi nhau. Gidi. (h.40) Ta c6 yMz = xOy, yMz. va xOy la hai g6e déng vi (dau bai cho) => Mz//Ox (1) (dau higu nhan . ° bict hai dudng thang song song). Hinh 40 Mat khic OMt = xOy , OME va xOy => Mt//Ox (2) (dau hiéu nhan biét hai duong thing song song). Tir (1) va (2), theo tién dé O-clift, ta c6 hai dudng thang chifa hai tia Mz, Mt tring nhau. a hai géc so le trong (déu bai cho) Ma hai tia Mz, Mt nam trén hai ntta mat phang doi nhau bo chifa tia Oy. Vay hai tia Mz, Mt doi nhau Nhdn xét : Dé chimg 16 hai tia Mz va Mt doi nhau ta da chtmg t6 hai dudng thang chita hai tia Mx. Mt cing song song véi Ox. Do vay theo ti¢n dé O-clft c6 duge hai dudng thang chia hai tia Mz va Mt tring nhau. Cling c6 thé chimg t6 hai tia Mz, Mt d6i nhau bang cach chimg t6 ZMt = 180°. Vi du 2. Cho hinh 41. Chimg t6 rang ADC va BCD bi nhau. Gidi Ta c6 MAB va ABC Ia hai géc so le trong. Ma MAB = ABC (= 135°) suy ra AD // BC (dau higu nhan biét hai dudng thang song song). Minh 41 103Tacé ADC va BCD [a hai g6c trong ciing phia, AD // BC. Vay ADC va BCD [a hai géc bit nhau. Nhan xét : = Vi ADC va BCD 18 hai géc trong cing phia nén dé 6 duge ADC va BCD li hai g6c bi: nhau ta cén chiing t6 rang AD va BC song song. = Bai todn van ding néu ta thay s6 do 135° bing mot s6 do khéc: Vi du 3. Cho hai gc AOB va BOC ké bo. OM, ON gidc cla céc g6c AOB, BOC. D 1a diém trén tia OM (D kha qua D va vuong géc véi OM. Chting té rang t // ON. ci luot | phan O) vé dung thang t Gidi. (1.42) Ta cé OM, ON Ia hai tia phan giée cia hai u6c ké bt. AOB, BOC nen MON =90°. Tacé ON LOM (MON = 90°), tL OM (déu bai cho). Vay t//ON. thé chimg minh cap géc so le trong bang nhau hoac cap gc dé hode cap gée trong cing phia bi nhau hoae chimg minh t va ON cing vudng géc ‘ting song song vi mot dudng thang khac. i du 4, Cho hinh 43. Chimg t6 rang AB// EF. Gidi Ta c6 BAC va ACD Ia hai gée so le trong va BAC = ACD (= 30°) nén AB// CD (dau hiéu natn bi¢t hai dudng thang song song). Mat khac fc cing 6 DCE va CEF 1a hai g6c so le trong va DCE = CEF (= 25°) nen CD // EF (dtu Hinh 43 hiéu nhan bict hai dudng thing song song). Ta cé AB // CD va CD // EP. Vay AB// EF. 104Nhan xét : - Dé chimg minh AB // EF ta cin phai chimg minh AB // CD va CD // EF. — Thay cdc sé do 30°, 25° Lin lot béi a, B (a + B < 180%), bai toain van ding. Vi du 5. Cho hinh 44a, trong dé AB// CD. A B Tinh s6 do géc AEC. Gidi Vé tia EF // AB (h.44b). Ta c6 EF // AB, AB // CD => EF //CD. Ta cé AEF = BAE = 35° (hai géc so le trong va AB // EF). Va CEF = ECD = 25° (hai géc so le trong va EF // CD) Vay AEC = AEF + CEF = 35° + 25° = 60°. Nhan xét : Day 1a bai toan vé tinh s6 do géc, bing cach vé thém mot dudng thing mdi song song v6i mot dudng thing cho tude, lam xuat hién cae cap goe bang nhau, bit nhau gitip tinh duge cde gée chua biét trong hinh ve. Hinh 44b Ve them dudng phy EF, EF // AB lam xuat hign AEF = BAE = 35° va c6 EF // CD vic AB// CD nén cho ta CEF = ECD = 25°. Tir do ta tinh duge s6 do géc AEC. Cc. BAI TAP doi cla 1.37. Cho géc nhon xOy. A 1a diém tren tia Ox khde gde O, Goi Oz 1a ti tia Oy. Vé tia At sao cho OA va xOy la ha ¢ so le trong, OAt =xOy Ve tia Ah sao cho OAh va AOz la hai géc wong cing phia va OAh + AOz = 180°. Ching t0 ring hai tia Ah va AC tring nhau. 1.38. Cho hai dung thing a thang a tai M. Hoi c co 4 b song song véi nhau. Vé dudng thing c cat dudng tb khong ? 1051.39. Cho ba dudng thing a, b, c phan biét ¢6 a //b, a //c. Chitng t6 ring b //e. 1.40. Xem hinh 45. Chimg t6 ring BD L AB. D Hinh 4S Hink 40 1.41, Xem hinh 46, biet AB // CD. Hay néu tén cdc cap goc bing nhau tuong img cua hai tam gidée IAB, ICD. 1.42. Cho hinh 47. Tinh s6 do g6c CHK. Hinh 47 Hinh 48 1.43. Cho hinh 48, biet a//b, A = 50°, B = 70°. h s6 do gée C, g6e D. 1.44, Cho hinh 49, Chimg to: a) ABCD; b) AB/ EF. Hinh 49 1061.45. Cho hinh 50, Chimg t6 rang AD // BC va DC 1 BC. Hinh SO Hinh 51 1.46. Cho hinh 51, biét AB// CD // EF, BAD = 20°, DEF = 40°. Tinh s6 do géc ADE. 1.47. Cho hinh 52. Chig t6 ring AB // EF. A B Hinh $2 Minh 53 1.48. Cho hinh 53. Chg to ring AB // CD. 1.49. Cho hinh 54. Ching t6 rang AC // BD // MN. M N Hinh 54 Minh SS 1.50. Cho hinh 55. Chimg t6 rang AB 1 BD. 1071.51. Cho hinh 56. Chimg tod 1 a,d tc. Hinh 56 Minh 57 1.52. Cho hinh 57, trong d6 AB // CD. Tinh AEC. 1.53. Cho hinh 58, bidt BAX = a; BCy=B: A om NY ABC = a +8: MN// AB. Chimg to ring : a) Ax // Cy; ozs aa Ny BiMN Hinh $8 a+ph> 1.54. Cho hinh 59, trong d6 AB // CD, BED = 70°, CDE = 40°. Tinh s6 do géc ABE. A Hinh 60 Hinh $9 1.55. Cho hinh 60, trong dé ABM = 30°, MDC = 60°, BML DM. Chtmg to ring AB// CD. 1081.56. Cho hinh 61, trong 6 BAC + CDE - ACD = 180°. Chimg t6 rang AB // DE. Hinh 61 Minh 62 1.57. Cho hinh 62. Tinh sé do gd CEN. a & 1.58. Cho AB song song véi CD nhw hinh 63. Chimg minh rang ABC = BAE + BCD. Hinh 63 1.59. Cho hinh 64, biét rang : AMC = BAM + MCD, BAN + ANE + NEF = 360°. Ching minh rang CD // EF. Minh 64 1.60. Cho tam gide ABC ¢6 diém M tren canh BC. Vé ME song song voi AB sao cho E thug AC, MF song song véi AC sao cho F thuge AB, Xac dinh vi wri cita diém M dé tia MA 1a tia phan gid ciia g6c EMF. (Dé thi gidt Lé Quy Don Todn lop 7, bau Khan Quang Doi TP. Hé Chi Minh, 2010 ~ 2011) 1091.61. Cho hinh 65. Chimg t6 ring AB// GH. Hinh 68 GChuyén dé 5. BINH LI A. KIEN THUC CAN NHO 1. Dinh li ~ Dinh li la khang dinh suy ra tir nhimg khang dinh duge coi Ii ding. — Khi dinh li duoc phat biéu duéi dan: va tie“thi" 1a phan gid thiét, phan sau tie“thi" | “Neu... thi ...”, phéin nim gi la phiin kei uan. — "Gia thiét” va “Két luan” duge viét tat tuong ting 1a GT va KL. 2. Chimg minh dinh li Chimg minh dinh li 1a ding lap luan dé tir gia thict uy ra két luan. 3. Hé qua Hé qud cing tinh chat duge thita 4 mot dinh li, n6 duoc suy ra truc tiép tir mot dinh Ii hoac mot nhan 4. Dinh li thuan, dinh li déo Trong mot dinh li, néu doi ket lun thanh gia thict va gia thiet thanh két luan thi duge mot menh dé goi 1a ménh dé dio cua dinh li d6. Trong trudng hop ménh dé dao thi ménh dé dao nay duge goi 1a dinh 1i déo cua dinh li di cho va dinh li da cho goi 1a dinh li thudn. B. MO sO ViDU Vi du 1. Cho hinh 66. Hay viet tigp vao cho wong (...) dé chimg minh dinh Ii : “Hai géc déi dinh thi bang nhau”. Hinh 66 110GT KL Cac khang dinh Can cit ctia khang dinh I Vi... 5 Vi... 3 4 5 Gidi GT | 0, 4 voi Os ; Gp doi dinh v6i Os KL } 0) = 03: 02 = Oa { Cac khang dinh Can et cia khang dinh | G1 + Gr 180° Vi Gy va Gy ké bit 2 G2 + Os= 180° Vi G2 va Os ké bi. 3 Can ett vo 1 va 2. 4 Suy tir3. 5 Chimg minh turong ty trén. Nhdn xét : Bai toin gitip ching ta cich trinh bay hoan chinh chtmg minh mot dinh li. Vi du 2. Chimg minh rang : Trong hai g6c bir nhau, neu: a) C6 mot g6e Id gbe vUdng thi gée cdn lai ceding 1d g6e vudng. b) C6 mot géc gc tit thi gée edn lai 6 mot ge 1A ¢ nhon thi gée con lai 14 gée th. Nguoe lai, ¥6e nhon iy Tir gia thict ta co x a x" oO xOy +x'O'y* 180° (h.67) Hink 67 Vi xOy = 90° nen tac6 90° + x’O'y Do do x‘O'y' = 180° — 90° = 90°. GT | xOy va xO'y’ binhau ; xOy lagécnhon XOly’ Id gée ta b) KL Tacé: xOy + xO'y’ = 180° a) y (vi xOy va xO'y’ bit nhau) (h.68). Vi xOy 1a gée nhon nén dat xOy= 90° =m? (0° Vay XO’ Ia géc ta, Chi ¥ : Khi xOy 1a géc ti, chtmg minh tuong tr ta duge xO'y’ 1a géc nhon. Nhan xét : Kién thitc hinh hoc Iép 6 : Hai géc bi nhau 18 hai gdc c6 t6ng so do bang 180°. Goc c6 sé do bing 90° la géc vudng. Géc nho hon géc vudng 1a goc nhon. Géc Ién hon géc vudng nhung nhé hon géc bet la géc ti 112Vi du 3. Ching minh dinh li : “Goc tio boi hai tia phan gitic cla hai gdc ké bd la mor 6c vudng™. y my Giai. (h.69) xOy va yOr ké bit: °O ‘ Hinh 69 a) yOn yOz (On la tia phan gide cla yOz iF () Tie (1) va (2) suy ras mOy + yOn = 4 (Ky + yOr). (3) vi a Oy nam gidta hai tia Om, On ; xOy va yOz ké bir nén tir (3) ta 66 : mOn = = 180" = 90°. Nhan xét : Bai woain nay yeu cdu chting ta trinh bay hoan chinh chtmg minh dinh | ao boi hai tia phan gidc cla hai géc ké bd 14 mot gdc vudng” ma bai 1.23 chua lam duge diéu nay. Cac ban hay giai hai bai toan sau : Bai 1. Cho géc mOn = 90°, Tia Oy nim gitia hai tia Om va On. Vé phia g6c mOn vé hai tia Ox, Oz sao cho Om 1a tia phan gide cla gde xOy, On la ngo. 1 g6e yOz. Chimg minh ring xOy va yOz Id hai gée ké ba. Bai 2. Cho hai ge ké bit xOy tia On nam trong gée yOz va mOn = 90°. Chimg minh ring tia On [a tia phan gide cita ge yOr. yOz. Tia Om 1a tia phan gite cla gée xOy ; Vi du 4, Chimg minh ring = a XO'Y’ c6 Ox // O'x’ ; Oy // O'y’ thi xOy = x'O'Y’. a) Néu hai géc nhon xOy b) Néu hai géc th xOy va xOy’ 6 Ox // O'x' ; Oy // O'y’ thi xOy = xOy’. ACDO. oun TE 113Gidi | xOy va x‘O'V nhon Ox // O'x", Oy // O'y’. a) GT KL | xOy = x‘0'y’ Vé tia OO" (h.70), ta c6 = 01 = 01 a ot ‘ Hinh 70 (vi O; va O'; déng vi, Ox // O'x’) ; O = 02 (vi G2 va G2 déng vi, Oy / O'y?). Suy ra 01 + 02 = 014 0. do dé xOy =x0'y’. xOy va x0 Ox // O'x'; Oy // O'y’. KL | xOy = x'O'y’ Minh 71 GT b) Gia str c6 hinh vé nhu hinh 71, Tia Ox cit tia O'y’ tai A => Ax // O'x’ : Oy // Ay’. Ta c6: xOy = xAy’ (XOy vit xAy’ ddng vi, Oy // Ay’); w xAy’ xO’ (xAy’ va x‘O'y’ déng vi, Ax //O'x'). (2) Suy ra XOy = OY" (cn cit vio (1) va (2)). Nhan xét it 1di gidi Dai ton CON gitip chiing ta e6 duge : New yoo xOy nhon, XO'Y’ td vai e6 Ox // O'x’, Oy // O'y' thi XOy + xO’ = 180°. Nhur vay, néu hai g6c 6 canh tong tg song song thi : — Chiing bang nhau néu ci hai gde déu nhen hoae déu th; — Chiing bit nhau néu mot gée nhon va mot gée td : — Géc nay vudng thi géc kia vudng. 14 sco ome 70-78C. BAL TAP 1.62. Vé hinh va viet gia thiét, ket luan cla cdc dinh Ii sau: a) Hai dutng thing phan biét cling vung géc voi mot dudng thing thi ba thi chting song song véi nhau. b) Hai dung thang phan biét citing song song v6i mot dudng thing thi ba thi chting song song véi nhau. 1.63. a) Viet gia thiet, két luan va chtmg minh dinh Ii: “Hai gdc cing phu véi mot gc thif ba thi bang nhau”. b) Viet gia thigt, két luan va chimg minh dinh Ii : “Hai géc cling ba v6i mot gc ther ba thi bang nhau". 1.64. Vé hinh, ghi gid thiét, két luan va ching minh dinh If : “Néu hai dudng thing xy, x'y' cit nhau tai O va géc xOx' vudng thi cdc gde xOy’, yOy’, x'Oy déu la g6c vuong”. 1.65, Vé hinh, ghi gia thiét, két Iuan va chig minh dinh Ii ; “S6 do ciia gée tao boi tia phan gidc va mdi canh cia géc bang nita s6 do ciia géc ay”. 1.66. Vé hinh, ghi song song thi dudng thang cat hai duémg tha ét lun va chimg minh dinh Ii: "Neu hai dudng thing cp géc déng vi duge tao boi mot 16 song song vdi nhau". 1.67. a) Chimg minh rang néu hai g6c xOy va x'O'y' cng nhon c6 Ox 1 O'x', Oy 1 O'y'thi xOy =<'O'y’. b) Chimg minh rang néu hai goe xOy va xO'y’ ciing ti c6 Ox L O'x', Oy L O'y’ thi xOy c) Chimg minh ring néu hai gée xOy va x°O"y co xOy nhon, xO'y" ta, Ox 4 O'x', Oy 1 O'y' thi xOy + XO"y" = 180°. WsChuyin dé nang C40.» song pHAP PHAN CHUNG A, GIO THIEU PHUONG PHAP PHAN CHUNG Phuong phip phin chtmg thude loai chimg minh gin tiép ding dé chimg 10 két luan ctia bai toain la King bang cach chtmg t6 phit dinh két ludn a sai. Cain tién hanh qua 3 buée : Buoe |: (Pha dinh ket lun) Gia sirc6 diéu trai vi két Luan cuia bai toan. Buc 2 : (Rot dain dén diéu vo If (diéu vo If c6 thé |; diéu vo Ii) Tir digu gia sit tren, lap ién thie di hoc). VGi gid thict hodc trai vGi cic Bude 3 : (Khang dinh két luan) Vay didu gia sir sai, diéu can chtmg minh 1a ding, Thutmg ding 3 hinh thttc chimg minh phin chitng sau day + 1, Phu dinh két Inan rdi suy ‘a diéu trai voi gid thict. 2. Phu dinh két luan ri suy ra diéu trai voi mot digu dting nao dé. 3. Pha dinh két luan r6i suy ra hai diéu mau thudn nhau. B. MOT SO Vi DU Vi du 1. Qua diém A vé hai duty thing phan biet xy va 2. Xét cde goe khong c6 diém trong chung. Ching t6 rang t6n tai mot géc 1én hon hoae bang 90°, Gidi. (h.72) C6 4 géc khong c6 diém trong chung 1A xAz, zAy, YAU TAX. Gia str khong cé géc ndo Ién hon hoic bang 90°. Ta c6 tng cua 4 géc st nh6 hon 90°.4 = 360°. Diéu nay vo li vi tong 4 gée nay bang 360°. Hinh 72 Vay digu gia sir la sai, Nhu vay, tén tai mot géc 1én hon hoac bang 90°. “116Vi du 2. Chimg t6 rang hai tia phn gic cia hai géc d6i dinh 1a hai tia doi nhau. Giai Xét hai gée déi dinh AOB, COD va OM, ON lin luot 1a tia phan gide cla hai g6c AOB, COD (h.73). Gia str hai tia OM, ON khong doi nhau B => MON # 180°, do d6 MOC + NOC ¢ 180°. Ma MOC + MOB = 180° (ké bit) nen NOC + MOB. Mat khic AOB = COD (doi dinh), Pe NOC = +eop (ON Ia tia phan gide cita g6c COD). MOB = — AOB (OM latia phan giic ciia g6¢ AOB), nén NOC = MOB. (2) (1) va (2) mau thuan, nhu va Vay OM, ON [8 hai tia doi nhau. digu gia str trén 1a sai. Vi du 3. Cho hinh 74, chimg to ring néu A + B # 180° thi C+D + 180°. Gidi Gia si C+ B = 180°. Ma C, D 1a hai g6c trong cing phia, do dé AD // BC. Lai cé A, B la hai géc trong cing phia nen A +B = 180°, mau thudn véi gid thiet. Minh 74 Vay dicu gid sir tren 1a sai. Nhu vay C + D # 180°. 117Vi du 4. Qua diém A ngoai dutng thing d vé 2012 duimg thing doi mot phan bit. Chimg minh rang it nhat c6 2011 dudng thang cat dudng thing d. Giai Gia si 2012 dudmg thing da vé qua A, c6 chtfa dén 2010 dudng thing cat d. Do vay it nhat con hai dung thang khong cat dudng thing d. Nghia 1a, ¢6 hai dudng thang phan biét qua A va song song v6i d. Diéu nay tradi véi tien dé O-clit. Vay didgu gid sirtrén 12 sai. Nhu vay, c6 it nhat 2011 dudmg thang cat dudng thang d. Vi du 5. Cho géc xOy khadc ge bet, vé Oz la tia phan gitic ca goe xOy. Goi A la diém trén tia Ox (A khic 0). Qua A vé dudny thang d vuong gc vGi tia Ox. Ching minh rang Oz va d eit nhau. G i. (h.75) Gia sit Oz vad Khong cat nhau, suy ra Oz //d. ‘a c6 d 1 Ox (gid thiét) va Oz //d = Oz 1 Ox ok oO A x => xOz = 90°. Hinh 78 Do vay xOy = 180°, mau thudin véi gid thidt la xOy khie géc bet. Vay digu gia sirtren 1A sai. Do d6 Oz vad cat nhau, c. BAL TAP 1.68. Cho hai g6c doi dinh. Ve mot tia phan gidc cla mot trong hai gée d6. Chimg minh rang tia doi cua Ua nay 1a tia phan gidc ca géc con lai. 1.69. Cho hinh 76 c6 Ai # By. Ching minh rang G, * Di. Hinh 76 1181.70. Cho hinh 77, biét BAE = 20° , AEC = 60°, ECD = 45°. Ching minh rang hai dudng thang AB va CD cat nhau. 1.71. Cho hinh 78, biét xOy = 80°, BAx = 35°, Dcy = 50°. Chimg 16 rang hai dudng thang AB va. CD cat nhau. Hinh 78 1.72. Cho hinh 79, biét XAB = 125°, ABC = 100°, BCy = 130°. Chimg minh ring hai dudng thing Ax va Cy cat nhau. A 130° Hinh 79 1.73. Chimg t6 ring hai dudng thing vudng géc véi hai canh ctia mot géc khée g6c bet thi cat nhau. 1.74, Chimg minh rang tng ba géc cita mot tam gide bang 180°. 119Chuong II TAM GIAC Ghaeyén dé 1-66 By GOC CUA MOT TAM GIAC A. KIEN THUC CAN NHO 1. Tong ba géc cia mot tam gidc Dinh li : Téng ba goe cla mot tam gidc bing 180°, 2. Ap dung vao tam giac vuong Dinh nghia : Tam gide vudng la tam gid c6 ~ mot géc vudng. Dinh li : Trong mot tam giée vudng, hai g6c h si nhon phu nhau. Hinh 80 3. Géc ngoai cia mot tam gic A Dinh nghia : Géc ngodi cia mot tam gide 1A g6c ké bit véi mot gée cita tam gide dd, i © ACx la gée ngoai tai dinh C B c & Hinh 81 Dinh li : Méi g6c ngoai cia mot tam gide ding téng ctta hai géc trong khong ké véi nd. Nhén Géc ngoai cia mot tam gide 1én hon méi géc trong khéng ké véi nd. ACx > A: ACK > B (h8h. B. MOT SO Vi DU 1u 1. Cho tam giéc ABC ¢6 A = 70°, B= 30°. Tia phan AB tai D. Tinh ACB, ADC. 120Gidi (h.82) AABC c6 A +B + ACB = 180° (dinh Ii tong s6 do ba géc cita mot tam gidic) Ma A = 70°, B= 30° (gid thiét), ‘ do d6 70° + 30° + ACB = 180° = ACB = 80°. b Tacé ACD = LAB = 40° — — — Hinh 82 Mat khic AADC c6 ADC + DAC + ACD = 180°. Dod6 = ADC + 70° + 40° = 180° = ADC+ 110° = 180” => ADC= 180° 110° => ADC=70°. Nhan xét : ~ ‘Trong mot tam gide, néu bigt tng s6 do cua hai g6e thi ta tim duoc $6 do géc cdn lai vi téng ba g6c cua mot tam gidée bing 180° = Ciing c6 thé tinh duge so do gée ADC bing céich ADC = DBC + DCB (ADC la géc ngoai cia tam giée DBC). Vi du 2. Cho tam gide ABC 06 A phan gide cia g6¢ ACB 61. Tinh so do Gidi (b.83) 70°, tia phan gide be BIC. 1 géc ABC cat tia AABC c6 A + ABC + ACB = 180°. Ma A = 70° (gia thie), do dé 70° + ABC + ACB = 180° => ABC + ACB= 110°. Mat khéc ise = SBC Hinh 83 (BI 12 tia phan 3 wie g6e ABC) va 6B = ACB (Cr Aa sia phan géc ACB)ABC | ACB An we 2 2 dod6 IBC +1CB 55°. AIBC cé BIC + IBC + ICB = 180° => BIC + 55° = 180° => BIC= 125°, Nhdn xét : Trong tam gis do cita hai g6e B va C. Mat khée BI, CI lin luot 1a tia phan gide cia vi ACB nén tinh due téng s6 do hai g6e IBC va ICB. Tir dé chiing ta tinh duge s6 do etia goe BIC. ABC, néu da biét so do géc A thi cé duoc tong so Vi du 3. Cho tam gic ABC vuong tai A. Ve AH 1 BC tai H. V@ Ax [i tia doi ctl tia AC. Ching minh rang + a) BAH =C ; b) XAH va B bi nhau. Giai (b.84) a) AHAB vudng tai Hnén BAH +B =90°. (1) ‘ AABC vung tai A nén C+ B = 90°. Q) . Tir(1) va (2) c6 BAH = b) AHAC vuong tai H nen HAC + @ = 90". 8 E c AABC vung tai A nén B+ € = 90°. Hinh 84 Do vay HAC = B, ma xAH + HAC = 180° (ké bi). Vay XAH va B bi nhaw Nhdn xét : Trong mot tam gide vudng, tng hai gée nhon bing 90° va lun y rang néua+x=bvaaty=bthixey. Vi du 4. Cho tam gide ABC. D la diém tren canh BC. E la diém trén doan thing AD. So sinh: ADC va BED, ADB va ACB. 122Gidi (h.85) A Tacé ADC 1a géc ngoai cita tam gidéc BDE => ADC > BED. vi ADB 1 g6e ngoti eit tam aie ACD d \ . = ADB > ACD hay ADB > ACB. Hinh 85 Vi du 5. Cho hinh 86, trong dé BAE + AEC + ECD = 360°. Chimg minh ring AB // CD (giai bang cach van dung tdng ba géc cla tam gidc). Gidi Noi A véi C(h.87). é AAEC c6 EAC + AEC + ACE = 180°, Ma BAE + AEC + ECD = 360° (gid thiét) nén BAC + EAC + AEC + ACE + ACD = 360° Suy ra BAC + 180° + ACD = 360° ; 7 => BAC + ACD = 180°. J BAC va ACD 18 hai géc trong cing phia, do vay Minh 87 AB//CD. Nhan xét : Bai toan ten chiing ta da bidt cach gidi bing cach vé them yéu t6 phu (vé tia Ex song song v6i AB, tia Ex nam trong g6c AEC). Chie hin cde ban thay rang gidi bai ton nay bing cach van dung dinh li “Téng ba géc cla mot tam gide bing 180°" c6 dugc Idi giai dep. c. BAL TAP 2.1, Cho tam gide ABC c6 A=B=C.Tinh A, B.C. 2.2. Cho tam giée ABC ¢6 A: B:C 3:4. Tinh A, B.C 2.3. a) Cho tam giée ABC vudng tai A. 118 giao diém cia g6c dinh B va C. Tinh s6 do géc BIC. b) Cho tam gic ABC c6 A =o (0° < & < 180°). 1 1a giao diém cita cae tia ¢ tia phan gikic ¢ phan gi: hai g6c dinh B va C. Tinh s6 do g6c BIC theo a. Tim a, bict BIC =2BAC. 1232.4. Cho tam gic ABC vudng tai A. Trén ntta mat phing bd BC 6 chita A vé cite tia Bx va Cy cig vudng géc vi BC. Tinh xBA + yCA. 2.5. Cho tam giste ABC vudng tai A. Vé AH vudng gée véi BC tai H. Tia phan gide cua géc BAH cat BH 6 D. Chtmg minh ring : a) ABH = HAC : b) ADC = DAC. 2.6. Cho hinh 88, cdc dudmg thing BC. DE, MN cat nbau tai A. Tinh ong B+D+N+C+E+M. M Hinh 88 2.7. Cho tam gide ABC. Trén tia di a tia AB lay diém E, trén tia doi cia tia AC lay diém D. Goi M 1a giao diém cua hai tia phan gidic cia hai g6e ACB, AED. BC A Chimg minh rang EMC — gée 6 dinh A, B. E 5 C, D. E cia hinh sao 5 canh (hinh 89). (Dé thi chon hoc sinh gidi Todn lop 7. Quéan 6, TP. Hé Chi Minh. 1999 = 2000) B < Hinh 89 2.9. Cho diém M 6 trong tam giic ABC. Chimg minh ring BMC > BAC. 2.10. Gée xAy & hinh 90 ¢6 dinh A 6 ngoai ta gidy. Hay néu cach xée dinh s6 do gdc xAy. Hink 90 124Ghuyén dé 2 ni ta¥9 GlAC BANG NHAU. CAC TRUONG HOP BANG NHAU CUA TAM GIAC A. KIEN THUC CAN NHO 1, HAI TAM GIAC BANG NHAU 1. Dinh nghia Hai tam gide bang nhau 1a hai tam gide ¢6 cde anh tong tmg bang nhau, ese g6e twang img bang nhau. Bi cc B Minh 91 Cho hai tam gidée bang nhau ABC va A'B'C' (h.91). Khi dé: Hai dinh A va A’ (B va BY, C va C) goi la hai dinh tong img. Hai g6c A va A’ (B va BY, C va C) goi lA hai gée avong ting Hai canh AB va AB (AC va A'C, BC va BC) goi a hai canh inong tng 2. Ki hiéu Dé kf hi¢u su bang nhau cia tam gic ABC va tam gic A'B'C ta viet : AABC = AA'BC. Khi ki hi¢u su bang nhau cita hai tam g tig duge viét theo cing thit tu. cade chit cdi chi tén cdc dinh tuong BC =B'C'’, AC=A'C’”, AB=A‘B' AABC=AA'BC >). 0 7 8 ROR A=A‘'.B=B', C#C’. Liat ¥ ; Néu AABC = ADEF, ADEF APQR thi AABC = APQR.Il, TRUGNG HOP BANG NHAU THU NHAT CUA TAM GIAC CANH - CANH - CANH (C.C.C) 1. Vé tam giae biét ba canh Bai todn : Vé tam gidc ABC, biét AB = 3 em, AC = 4 cm, BC = 5 cm. Gidi (b.92) A ~ Vé doan thing BC = 5 cm. = Trén cing mot nua mat phang bs BC, 3 4 vé cung tron tam B ban kinh 3 em va cung tron tam C ban kinh 4 cm. Hai cung tron nay cat nhau tai A. —_ ~ Vé cic doan thing AB, AC. ta duoc tam gide ABC cin dung 2. Trudng hop bang nhau canh - canh - canh (¢.c.c) Tinh chat Neéu ba canh cla tam gide nay bang ba canh cua tam gide kia thi hai tam gide d6 bang nhau. W 7B Minh 93 Neu AABC va AA'B'C’ co AB = A'B': AC = A'C : BC = BC thi AABC = AA'BC (e.c.c). q lil. TRUGNG HOP BANG NHAU THU HAI CUA TAM GIAC CANH - GOC - CANH (C.G.C) 1. Vé tam gidc biét hai canh va géc xen giita Bai todn » Vé tam gide ABC, biét AB = 3 em, BC = 4 cm, B= 60°. > XBy = 60" (h.94),— Trén tia Bx lay diém A sao cho BA = 3 cm. y , A, — Trén tia By ly diém C sao cho BC = 4 cm. - — Vé doan thing AC, ta duge tam gic ABC. B 5 2. Trung hop bang nhau canh - gée — canh (c.g.c) Hinh 94 ° Néu hai canh va géc xen gidta cia tam gide nay bang hai canh va gée xen gitta ciia tam gidc kia thi hai tam gidc dé bang nhau. Hinh 95 AABC vi AA'BC c6 AB = A'B, B= B',BC=BC AABC = AABC 3. He qua Néu hai canh géc vudng c c y lain luot anh g6c vudng ci bing hai c ciha kia thi hai tam gidc n gic A BOA B vudng dé bang nhau. inh 96 IV. TRUGNG HOP BANG NHAU THU BA CUA TAM GIAC GOC - CANH - GOC (G.C.G) 1. Vé tam gide biét mot canh va hai géc ke Bai todn : Ve 1am gide ABC. biét BC = dem, B= 60°, C= 50°. 127Gidi Vé doan thing BC = 4 em (h.97). mat phing bd BC, vé hai Trén cing mot n tia Bx va Cy sao cho CBx = 60°, BCy = 50°. Hai tia trén cat nhau tai A, ta duge tam gide ABC. dom Hinh 97 2. Truéng hop bang nhau gée — canh - géc (g.c.g) éu mot canh va hai géc ké ctia tam gide nay bing mot canh va hai g6c ke cla tam gic kia thi hai tam gidc dé bang nhau. AABC va AA'BC' c6 B = B’. GT an BC=BC.C=C' KL | AABC = AA'BC. B c B (ey Hinh 98 3. Hé qua Heé qua } : Néu mot canh g6c vudng va mot g6c nhon ké canh aly coa tam yudng nay bing mot canh gdc vudng va mot gdc nhon ké canh ay cua tam gidc vuong kia thi hai tam gide vudng d6 bang nhau. Hé qué 2: Néu canh huyén va mot géc nhon cia tam gidc vudng nay bing canh huyén va mot géc nhon cua tam gidc vudng kia thi hai tam gidc vudng dé bang nhau. B. MOT SO Vi DU Vi du 1. Cho ADEF = AMNP, D = 80°, P= 40°, EF = 5 cm. Tinh F, M, NP. Gidi Tir ADEF = AMNP (gia thiet) = D=M.F =P,EF=NpP. Ma D =80°, = 40°, EF = 5 cm (gid thiét). Vay F = 40°, M =80°.NP=Scm. 128Nhdn xét : Néu hai tam g M thi cdc canh tuong img bang nhau, cic g6e luong ting bang nhau. Vi du 2. Cho hinh 99. N R Chimg minh rang MNR = SNR. Gidi Xét AMNR va ASNR cé MN = SN (gia thiét), : MR = SR (gia thiét), NR Ia canh chung, do d6 Hinh 99 AMNR = ASNR (c.c.c). Suy ra MNR = SNR (cap g6c tuong img). Nhdn xét : Trong bai toan trén, ching ta da chimg minh hai tam gide bang nhau theo trudng hop canh — canh - canh. Tir dé suy ra cdc cap géc tong tmg bing nhau. Vi du 3. Cho hinh 100. Chimg minh ring AB // CD. Gidi Xét AABD va ACDB, theo gia thiét ta c6 AB = CD (gia thiét), AD = BC (gia thict), BD 1a canh chung, do d6 AABD = ACDB (c.c.c). eo c Vay ABD = CDB (hai géc tuong tmg). Hinh 100 Ma ABD va CDB 1a hai géc so le trong. Do dé AB// CD. Nhan xét : Chimg minh hai tam gidc bang nhau theo trung hgp canh - canh - canh. Tit dé gitip suy ra hai géc so le trong bang nhau dé c6 due hai dudmg thing song song. Ching ta con c6 ADB = CBD, ADB va CBD so le trong. Do d6 AD // BC. Vi du 4. Cho tam giéc ABC cé AB = AC. Tia phan giéc ctia géc BAC cit BC 6 D. Chimg minh rang AD 14 dudng trung truc cla doan thang BC. Gidi. (h.101) Xét AABD va AACD c6é : AB = AC (gia thiét), AD 1a canh chung, BAD = CAD (AD Iatia phan gidc cia géc BAC). Aco. ee 7.19 129