ΑΡΧΑΙΑ Β 1-9

ΑΡΥΑΗΑ Β’ ΓΤΜΝΑ΢ΗΟΤ
ΔΝΟΣΖΣΑ 1ε.
Α. ΚΔΗΜΔΝΟ: «Παηξηθή δηθαηνζχλε».
Ἀλὴξ γέλεη Μάξδνο παῖδαο εἶρελ ἑπηά. Σνχησλ ὁ λεψηαηνο θαθὰ πνιιὰ ηνὺο ἄιινπο εἰξγάδεην. Καὶ
ηὰ κὲλ πξ῵ηα ἐπεηξᾶην α὎ηὸλ ὁ παηὴξ ξπζκίδεηλ ιφγῳ∙ ἐπεὶ δὲ ν὎θ ἐπείζεην πξὸο ηνὺο δηθαζηάο ἤγαγε
θαὶ ὅζα α὎ηῶ ἐηεηφικεην ἀθξηβ῵ο θαηεγφξεζε, θαὶ ᾔηεη παξὰ η῵λ δηθαζη῵λ ἀπνθηεῖλαη ηὸλ λεαλίζθνλ.
Οἱ δὲ ἐμεπιάγεζαλ θαὶ ἀκθνηέξνπο ἐπὶ ηὸλ βαζηιέα Ἀξηαμέξμελ ἤγαγνλ. Σὰ α὎ηὰ δὲ ιέγνληνο ηνῦ
Μάξδνπ, βαζηιεὺο ἔθε: «εἶηα ηνικήζεηο ηὸλ πἱὸλ ἀπνζλῄζθνληα ὏πνκεῖλαη;». ὇ δὲ ἔθε «πάλησλ
κάιηζηα· ἐπεὶ θαὶ ὅηαλ η῵λ θπνκέλσλ ζξηδαθηλ῵λ ηὰο ἐθθχζεηο ηὰο πηθξάο ἀθαηξ῵, ν὎δὲλ ἟ κήηεξ
α὎η῵λ ιππεῖηαη, ἀιιὰ ζάιιεη κᾶιινλ θαὶ γιπθίσλ γίλεηαη». Σαῦηα ἀθνχζαο Ἀξηαμέξμεο ἐπῄλεζε κὲλ
ηὸλ ἄλδξα θαὶ η῵λ βαζηιηθ῵λ δηθαζη῵λ ἐπνίεζελ ἕλα, εἰπὼλ ὅηη ὁ πεξὶ η῵λ ἰδίσλ παίδσλ νὓησ δηθαίσο
ἀπνθαηλφκελνο πάλησο θαὶ ἐλ ηνῖο ἀιινηξίνηο ἀθξηβὴο ἔζηαη δηθαζηὴο θαὶ ἀδέθαζηνο, ἀθ῅θε δὲ θαὶ ηὸλ
λεαλίαλ η῅ο ηηκσξίαο, ἀπεηι῵λ α὎ηῶ ζαλάηνπ, ἐὰλ ἀδηθ῵λ θσξαζῆ ἕηεξα.
Αηιηαλφο, Πνηθίιε Ηζηνξία 1. 34. (δηαζθεπή).
ΑΠΟΓΟ΢Ζ ΢ΣΑ ΝΔΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ.
Κάπνηνο άλδξαο, Μάξδνο ζηελ θαηαγσγή ηνπ, είρε επηά παηδηά. Απφ απηά ν πην κηθξφο πξνθαινχζε
ζηνπο άιινπο πνιιά θαθά. Καη αξρηθά πξνζπαζνχζε ν παηέξαο ηνπ λα ηνλ ζπλεηίζεη κε ηνλ ιφγν, επεηδή
φκσο απηφο δελ ππάθνπε, ηνλ έθεξε ζηνπο δηθαζηέο θαη φζα είρε απνηνικήζεη απηφο ηνπο ηα αλέθεξε κε
ζαθείο θαηεγνξίεο θαη δεηνχζε απφ ηνπο δηθαζηέο λα εθηειέζνπλ ην λεαξφ. Απηνί ηα έραζαλ θαη
νδήγεζαλ θαη ηνπο δπν ζην βαζηιηά Αξηαμέξμε. Καη ελψ ν Μάξδνο έιεγε ηα ίδηα, ν βαζηιηάο ηνπ είπε:
«Αιήζεηα, ζα έρεη ην ζάξξνο λα αληέμεηο ην γην ζνπ λεθξφ;». Καη εθείλνο είπε: «Βεβαηφηαηα. Γηαηί, θαη
φηαλ αθαηξψ απφ ηα καξνχιηα πνπ θπηξψλνπλ ηηο πηθξέο παξαθπάδεο, θαζφινπ δε ιππάηαη ε κεηέξα
ηνπο, αιιά αλζίδεη πεξηζζφηεξν θαη γίλεηαη γιπθχηεξε». Ο Αξηαμέξμεο, φηαλ άθνπζε απηά, επαίλεζε ηνλ
άληξα θαη ηνλ έθαλε βαζηιηθφ δηθαζηή, αθνχ είπε φηη απηφο, πνπ δηαηππψλεη ηφζν δίθαηεο θξίζεηο γηα ηα
παηδηά ηνπ νπσζδήπνηε θαη ζηηο μέλεο ππνζέζεηο ζα είλαη αδέθαζηνο θαη ακεξφιεπηνο, θαη ην λεαξφ
απάιιαμε απφ ηελ ηηκσξία, απεηιψληαο ηνλ κε ζάλαην, αλ απνδεηρηεί φηη δηαπξάηηεη άιιεο αδηθίεο.
ΓΗΑΝΝΖ΢ Κ. ΒΟΛΛΑΡΖ΢
1 ΦΗΛΟΛΟΓΟ΢
Έλαο άληξαο, Μάξδνο ζηελ θαηαγσγή, είρε επηά

Ἀλὴξ γέλεη Μάξδνο παῖδαο εἶρελ ἑπηά.
παηδηά.
Σνχησλ ὁ λεψηαηνο θαθὰ πνιιὰ ηνὺο ἄιινπο Απφ απηνχο ν πην λένο πξνθαινχζε πνιιά θαθά
εἰξγάδεην. ζηνπο άιινπο.
Καὶ ηὰ κὲλ πξ῵ηα ἐπεηξᾶην α὎ηὸλ ὁ παηὴξ Καη αξρηθά ν παηέξαο ηνπ πξνζπαζνχζε
ῥπζκίδεηλ ιφγῳ· λα ηνλ ζπλεηίζεη κε ηα ιφγηα·

επεηδή φκσο δελ πεηζφηαλ, ηνλ νδήγεζε κπξνζηά
ἐπεὶ δὲ νὐθ ἐπείζεην, πξὸο ηνὺο δηθαζηὰο ἤγαγε
ζηνπο δηθαζηέο
θαη ηνλ θαηεγφξεζε γηα φζα απηφο είρε
θαὶ ὅζα α὎ηῶ ἐηεηφικεην ἀθξηβ῵ο θαηεγφξεζε,
απνηνικήζεη,
θαὶ ᾔηεη παξὰ η῵λ δηθαζη῵λ ἀπνθηεῖλαη ηὸλ θαη δεηνχζε απφ ηνπο δηθαζηέο λα εθηειέζνπλ ην
λεαλίζθνλ. λέν.
Οἱ δὲ ἐμεπιάγεζαλ Απηνί έκεηλαλ έθπιεθηνη
θαὶ ἀκθνηέξνπο ἐπὶ ηὸλ βαζηιέα Ἀξηαμέξμελ θαη νδήγεζαλ θαη ηνπο δπν ζην βαζηιηά
ἤγαγνλ. Αξηαμέξμε.
Σὰ α὎ηὰ δὲ ιέγνληνο ηνῦ Μάξδνπ, βαζηιεὺο ἔθε: Κη ελψ ν Μάξδνο έιεγε ηα ίδηα, ν βαζηιηάο είπε:
«Δἶηα ηνικήζεηο ηὸλ πἱὸλ ἀπνζλῄζθνληα «Αιήζεηα, ζα έρεηο ην ζάξξνο λα αληέμεηο λα
὏πνκεῖλαη;» πεζαίλεη ν γηνο ζνπ;»
὇ δὲ ἔθε «πάλησλ κάιηζηα· Κη απηφο είπε «βεβαηφηαηα·
ἐπεὶ θαὶ ὅηαλ η῵λ θπνκέλσλ ζξηδαθηλ῵λ ηάο γηαηί θαη φηαλ αθαηξψ ηηο πηθξέο παξαθπάδεο πνπ
ἐθθχζεηο ηὰο πηθξὰο ἀθαηξ῵, θπηξψλνπλ ζηα καξνχιηα,
ν὎δὲλ ἟ κήηεξ α὎η῵λ ιππεῖηαη, ε κεηέξα ηνπο θαζφινπ δε ιππάηαη,
ἀιιὰ ζάιιεη κᾶιινλ θαὶ γιπθίσλ γίλεηαη». αιιά αλζίδεη πεξηζζφηεξν θαη γίλεηαη γιπθχηεξε.»
Σαῦηα ἀθνχζαο Ἀξηαμέξμεο ἐπῄλεζε κὲλ ηὸλ Αθνχ άθνπζε απηά ν Αξηαμέξμεο, επαίλεζε ηνλ
ἄλδξα άληξα
θαὶ η῵λ βαζηιηθ῵λ δηθαζη῵λ ἐπνίεζελ ἕλα, θαη ηνλ έθαλε έλα απφ ηνπο βαζηιηθνχο δηθαζηέο,
εἰπὼλ ὅηη ὁ πεξὶ η῵λ ἰδίσλ παίδσλ ιέγνληαο φηη απηφο πνπ γηα ηα παηδηά ηνπ
νὓησ δηθαίσο ἀπνθαηλφκελνο δηαηππψλεη ηφζν δίθαηεο θξίζεηο

πάλησο θαὶ ἐλ ηνῖο ἀιινηξίνηο ἀθξηβήο ἔζηαη νπσζδήπνηε θαη ζηηο μέλεο ππνζέζεηο ζα είλαη
δηθαζηὴο θαὶ ἀδέθαζηνο, δίθαηνο δηθαζηήο θαη αδέθαζηνο,
ἀθ῅θε δὲ θαὶ ηὸλ λεαλίαλ η῅ο ηηκσξίαο, θαη απάιιαμε απφ ηελ ηηκσξία ην λέν,
ἀπεηι῵λ α὎ηῶ ζαλάηνπ, απεηιψληαο ηνλ κε ζάλαην,
ἐὰλ ἀδηθ῵λ θσξαζῆ ἕηεξα. εάλ απνδεηρζεί φηη δηαπξάηηεη άιιεο αδηθίεο.
ΔΡΩΣΖ΢ΔΗ΢ – ΑΠΑΝΣΖ΢ΔΗ΢.
1. ΢ε πνηεο δηαδνρηθέο ελέξγεηεο πξνρψξεζε ν παηέξαο πξνθεηκέλνπ λα ινγηθέςεη ηνλ αηίζαζν γην
ηνπ;
Αξρηθά πξνζπάζεζε λα ζπλεηίζεη κε ζπκβνπιέο ηνλ πξνθιεηηθφ θαη άδηθν γην ηνπ, αιιά κάηαηα.
Έπεηηα ηνλ νδήγεζε ζηνπο δηθαζηέο, ελψπηνλ ησλ νπνίσλ δηαηχπσζε ηηο ίδηεο θαηεγνξίεο ελαληίνλ ηνπ
θαη δήηεζε απφ απηνχο λα ηνλ εθηειέζνπλ. ΋κσο θαη κπξνζηά ζην βαζηιηά Αξηαμέξμε ηελ ίδηα ζηάζε
ηήξεζε.
2. Πνηα ήηαλ ε αληίδξαζε ηνπ βαζηιηά, φηαλ άθνπζε φηη ν παηέξαο δεηνχζε ηε ζαλάησζε ηνπ γηνπ
ηνπ; Ση ηνπ απάληεζε ν παηέξαο;
Ο Αξηαμέξμεο, φηαλ άθνπζε φηη ν παηέξαο δεηνχζε ηε ζαλάησζε ηνπ γηνπ ηνπ, έλησζε θαηάπιεμε γηα
ηελ παηξηθή ζθιεξφηεηα θαη ηνλ ξψηεζε αλ κπνξνχζε λα ππνθέξεη ην ζάλαηφ ηνπ. Δθείλνο ηνπ απάληεζε
θαηαθαηηθά θαη, γηα λα ζηεξίμεη ηε ζέζε ηνπ, ρξεζηκνπνίεζε έλα παξάδεηγκα απφ ην θπηηθφ θφζκν: φηαλ
θαλείο θφςεη ηηο πηθξέο παξαθπάδεο απφ ηα καξνχιηα πνπ θπηξψλνπλ, ε κεηέξα ηνπο (= ε ξίδα θαη ν
θνξκφο απφ ηα καξνχιηα) δε ληψζεη θακηά ιχπε, αιιά αληίζεηα βγάδεη πεξηζζφηεξα θαη γιπθχηεξα
θχιια.
3. Πψο αληακείθζεθε ν παηέξαο γηα ηελ ακεξνιεςία ηνπ απέλαληη ζην παηδί ηνπ;
Ο βαζηιηάο αληάκεηςε ηνλ παηέξα γηα ηε ζηάζε ηνπ απέλαληη ζην γην ηνπ: ηνλ επαίλεζε θαη ηνλ
ελέηαμε ζην ζψκα ησλ βαζηιηθψλ δηθαζηψλ, γηαηί ζθέθζεθε φηη απηφο, πνπ ήηαλ ηφζν δίθαηνο γηα ην δηθφ
ηνπ παηδί, εμάπαληνο θαη γηα ηηο μέλεο ππνζέζεηο ζα ήηαλ ακεξφιεπηνο θαη αδέθαζηνο θξηηήο.
4. Πνηνο πηζηεχεηε φηη είλαη ν ζηφρνο ηνπ παηέξα, φηαλ πξνηείλεη λα θαηαδηθαζηεί ζε ζάλαην ην
παηδί ηνπ; Πσο θξίλεηε ηελ απζηεξφηεηά ηνπ θα πνηα ζπκπεξάζκαηα κπνξείηε λα βγάιεηε γηα ηελ
πεξζηθή αληίιεςε πεξί ζσθξνληζκνχ θαη πεηζαξρίαο;
Ο παηέξαο είρε απνγνεηεπηεί απφ ηελ θαθή δηαγσγή ηνπ κηθξφηεξνπ γηνπ ηνπ. Πξφηεηλε ινηπφλ ηελ
θαηαδίθε ηνπ ζε ζάλαην, φρη φκσο γηαηί ήηαλ άπνλνο θαη βάξβαξνο ςπρηθά, αιιά γηαηί θνβφηαλ κήπσο ν
απείζαξρνο λένο, αλ έκελε αηηκψξεηνο, επεξεάζεηο δπζκελψο ηε ζπκπεξηθνξά θαη ησλ αδειθψλ ηνπ. Γη’
απηφ δήηεζε ην ζάλαηφ ηνπ σο θάηη ην αλαγθαίν, σο έζραηε ιχζε, γηα λα πξνιάβεη ηα ρεηξφηεξα, γηα ηελ
πξνζηαζία αιιά θαη γηα ηνλ παξαδεηγκαηηζκφ ησλ άιισλ παηδηψλ.
Ήηαλ αθξαία, ππεξβνιηθή θαη απάλζξσπε απφθαζε, γηαηί ζηεξνχζε απφ έλα παηδί ην δηθαίσκα ηεο
δσήο πνπ είλαη ζείν δψξν θαη κάιηζηα κνλαδηθφ θαη αλαληηθαηάζηαην. Να δηφξζσλε ην ραξαθηήξα ηνπ
θάησ απφ ηελ επίδξαζε ηεο παηδείαο, λα ρξεζίκεπε σο παξάδεηγκα πξνο κίκεζε ζηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπ
θαη λα γηλφηαλ έλα ρξήζηκν θνηλσληθφ κέινο. Ο παηέξαο φκσο είδε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ γηνπ ηνπ σο θάηη
ην νξηζηηθφ θαη ακεηάβιεην, πνπ δελ επηδερφηαλ βειηίσζε θαη πνπ κάιηζηα πξνδήισλε κεγαιχηεξα ζην
κέιινλ δεηλά. Έηζη βηάζηεθε ζηελ θξίζε ηνπ θαη έζθαιε ζηελ απφθαζή ηνπ.
Ο πεξζηθφο πνιηηηζκφο ήηαλ εζηθφο θαη νη Πέξζεο είραλ αξρέο πνπ ξχζκηδαλ ηε ζπκπεξηθνξά ησλ
αλζξψπσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνο ηελ πνιηηεία ηνπο. Έηζη θαη απηνί πίζηεπαλ ζηελ έλλνκε ηάμε θαη ζηελ
αλαγθαηφηεηα ηεο πεηζαξρίαο θαη ηεο ηηκσξίαο ηνπ ελφρνπ γηα ζσθξνληζκφ ηνπ ηδίνπ θαη γηα
παξαδεηγκαηηζκφ ησλ νκνίσλ ηνπ. ΋κσο ηα κέζα πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ γηα ην ζθνπφ απηφ, φπσο
θαίλεηαη απφ ην θείκελν, ήηαλ αθξαία θαη πξφζβαιιαλ ηελ αλζξψπηλε αμηνπξέπεηα ή θαη έθηαλαλ ζηε
ζαλάησζε ηνπ ελφρνπ. Απηφ σζηφζν δελ είλαη δηθαηνζχλε θαη αλζξσπηζκφο (ε άθξα δηθαηνζχλε είλαη
άθξα αδηθία). Κακηά έλλνκε θαη εζηθή αξρή δε δηθαηψλεηαη , φηαλ ζηεξεί ην δηθαίσκα ηεο δσήο.
Β. Δπαλάιεςε χιεο εηπκνινγίαο Α’ Γπκλαζίνπ.
1. Να ζρεκαηίζεηε:
α) παξάγσγα επίζεηα ηεο α.ε. απφ ηα ξήκαηα: θεχγσ, λέκνκαη, ςεχδνκαη, ζέβνκαη, πείζσ, κηαίλσ, ζάιισ,
άξρσ, ακχλνκαη, κάρνκαη, ειεέσ – σ, δξάσ – σ.
β) ξεκαηηθά επίζεηα απφ ηα ξήκαηα: ιχσ, γξάθσ, γιχθσ, πιέθσ, γηγλψζθσ, νξάσ –σ, ηηηξψζθσ,
αγαπάσ –σ, επαηλέσ –σ, ζαπκάδσ, ζλήζθσ.
2. Να ζρεκαηίζεηε παξάγσγα επίζεηα ηεο α.ε. απφ ηα παξαθάησ νπζηαζηηθά θαη λα δειψζεηε ηη
ζεκαίλνπλ (πιεζκνλή, απηφλ πνπ αλήθεη ζ’ εθείλν πνπ δειψλεη ε πξσηφηππε ιέμε, χιε, ρξψκα, ηνλ
θαηάιιειν, ρξφλν, κέηξν):
Θάιαζζα, νπξαλφο, αγνξά, αλάγθε, βαζηιεχο, ηέινο, παηήξ, θαξδηά, ηζηνξία, εηξήλε, θεξακεχο, αξγπξφο,
ζίδεξνο, θχαλνο, πνξθχξα, θξηζή, μχινλ, άξνζηο, θαπζηο, κάρε, λφκνο, φξνο, ζθφηνο, άιγνο, παρχο,
ζησπή, ζθξίγνο, πξφηεξνο, χζηεξνο, έηνο, εκέξα, εζπέξα.
3. Να ζρεκαηίζεηε παξάγσγα ξήκαηα ηεο α.ε. απφ ηα νλφκαηα:

Σφικε, λφζνο, φθλνο, βαζηιεχο, γξακκαηεχο, άξπαμ, ειπίο, έξηο, θαζαξφο, κάξηπο, άγγεινο, θεξπμ,
απεηιή, επεξγέηεο, ξίδα, ηακίαο, ηθέηεο, αγνξά, άηηκνο, αγλφο, βαζχο, βαξχο, ζάξξνο, ιακπξφο, ζεξκφο,
δπζρεξήο, πγηήο.
4. Να θαηαηάμεηε ηη επηξξήκαηα ζε θαηεγνξίεο (ηνπηθά, ηξνπηθά, πνζνηηθά, ρξνληθά), κε βάζε ηηο

παξαγσγηθέο θαηαιήμεηο ηνπο:
Άιινζη, Αζήλεζηλ, Μεγαξνη, άλσ, θάησ, έζσ, απηφζε, Μεγαξάδε, νηθφλδε, εθεηζελ, δηθαίσο, ζπνπδαησο,
βαξέσο, άξδελ, κείγδπλ, ηξνράδελ, αξηζηίλδελ, αλαθαλδφλ, αγειεδφλ, ακηζζί, απηνρεηξί, κεγάισο,
λεσζηί, ακαρεί, αζπνλδεί, ελαιιάμ, δηο, ηξηο, επηάθηο, δεθάθηο, νζάθηο.
5. Να γξάςεηε ηη δειψλνπλ ηα νπζηαζηηθά (θαηάζηαζε, ελέξγεηα, πξφζσπν πνπ ελεξγεί,

απνηέιεζκα ελέξγεηαο, εζληθφηεηα, ηφπν, ππνθνξηζκφ, φξγαλν θηι.):
Γξαθεχο, ηξνθφο, εγεκψλ, θπγάο, πνηεηήο, θιεηήξ, πξάθησξ, ιχζηο, παπζηο, γεπζηο, δνθηκαζία, εξγαζία,
ζπζία, γξαθή, ακνηβή, αγνξά, θζνξά, καλία, αγγειία, αξηζηεία, βαζηιεία, ηξφκνο, ηξφπνο, αγεξκφο,
ηξπγεηφο, θνπεηφο, βνχιεπκα, ίδξπκα, κήλπκα, γξακκή ξσγκή, θήκε, ιάζνο, πάζνο, άξνηξνλ, ζεηζηξνλ,
ζθεπηξνλ, μχζηξα, δσζηήξ, θαπηήξ, βαθηεξία, πνηήξηνλ, δξέπαλνλ, ζθαπάλε, γξαθίο, δηθαζηήξηνλ,
εξγαζηήξηνλ, νξρήζηξα, παιαίζηξα, ζέαηξνλ, βάζξνλ, αλζξσπάξηνλ, αβάθηνλ, μηθίδηνλ, ηεηρίδηνλ, ζπξίο,
ιαβίο, λεαλίζθνο, παηδίζθε, ινγχδξηνλ, δαζχιιηνλ, εηδχιιηνλ, ζηξαηεγίνλ, γξαθεηνλ, αξρεηνλ, ηαηξεηνλ.
6. Να γξάςεηε ζηε ζηήιε Β’ ηα ξήκαηα ηεο α.ε. απφ ηα νπνία παξάγνληαη νη ιέμεηο ηεο ζηήιεο Α’
θαη ζηε ζηήιε Γ’ ηη δειψλνπλ νη ιέμεηο απηέο:
Α. Β. Γ.
ανηδφο
εξγάηεο
θάζαξζηο
ζεκαζία
βιέκκα
ζθάικα
θφβεηξνλ
αγρφλε
νξκεηήξηνλ
Γ. Δπαλάιεςε χιεο γξακκαηηθήο – ζχληαμεο Α’ Γπκλαζίνπ.
1. Να ηνλίζεηε ηηο ιέμεηο θαη λα δηθαηνινγήζεηε ηνλ ηφλν πνπ επηιέμαηε:

Δπηθηλδπλνο, βαζηιηζζα, παξεγνξνο, λεθνο, ηνπνο, αγαζνο, ζεθε, θσκε, παηδεπσ, θιαησ, θεπνο, ρσξνο,
θεπγε, πνηεηεο, θσλεο, αγαζαη, αγαζαηο, θνβεξσ, ζηξαηησηνπ, ζηξαηησηαη.
2. Να ζπκπιεξψζεηε ηα θελά ησλ παξαθάησ πξνηάζεσλ κε ηε ζσζηή πηψζε ησλ ιέμεσλ πνπ είλαη
ζηελ παξέλζεζε:
α. ἖γψ ν὎ ηὴλ α὎ηήλ………………….(γλψκε, αηηηαη. ελ.) ἔρσ πεξί ηνχησλ.
β. Με πξνηξερέησ ἞ γι῵ηηα η῅ο …………………(δηάλνηα, γελ. ελ.).
γ. ΢π ………………..(παηδεία, γελ. ελ.) ἐπηζπκεῖο.
δ. Κχλαο ηξέθνκελ, ἴλα ηὰο …………………..(νἰθία, αηηηαη. πιεζ.) θπιάηησζηλ.
ε. Ἄξα ηνῖο……………………(πνιέκηνο, δνη. πιεζ.) ηὴλ πφιηλ παξαδψζνκελ.
ζη. Χ γ῅ξαο, ὠο ἀπερζέο (= κηζεηφ) ηνὶο ………………..(ἄλζξσπνο, δνη. πιεζ.) εἶ.
δ. Οὔηε ἄξρνκελ ……………….(πφιεκνο, γελ. ελ.) νὔηε ηὰο ………………….(ζπνλδή, αηηηαη. πιεζ.)
ιχνκελ.
ε. Ή ιέγε ηη ………………..(ζηγή, γελ. ελ.) θξεῖηηνλ ή …………..(ζηγή, αηηηαη. ελ.) ἔρε.
ζ. Ναῦο (=πινία) νἱ ………………(Κνξίλζηνο, νλνκ. πιεζ.) ἐπιήξνπλ.
η. Φήζνπζηλ κε……………..(ζνθφο, αηηηαη. ελ.) εἶλαη.
ηα. Ο὎θ ἦλ γέλε………………(ζλεηφλ, νλνκαζη. πιεζ.).
ηβ. …………………(΢ηξαηηψηεο, νλνκ. πιεζ.) ἐλεηχγραλνλ…………………(ηάθξνο, δνη. πιεζ.)
πιήξεζηλ ὒδαηνο.
ηγ. Γέδνηθα κε επηιαζψκεζα ηεο νίθαδε ………………..(νδφο, γελ. ελ.).
ηδ. ἖βνπιεχνλην πσο αλ ηὴλ …………………(κάρε, αηηηαη. ελ.) πνηήζαηλην.
ηε. Βνπιεχεηαη κήπνηε ἔζηαη ἐπί ηῶ………………….(ἀδειθφο, δνη. ελ.).
ηζη. Ἀξηαμέξμεο θαηέζηε εἰο ηὴλ …………………………..(βαζηιεία, αηηηαη. ελ.).
ηδ. Οἱ ζενί θνιάδνπζηλ…………………………(θαθφο, αηηηαη. ελ.).
ηε. Σά …………………….(δέλδξνλ, νλνκ. πιεζ.) θαξπνχο θέξνπζηλ.
ηζ. Σηο ἦλ ……………………..(἟ αἰηία, νλνκ. ελ.) ……………………(πφιεκνο, γελ. ελ.).
3. Να ζπκπιεξψζεηε ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο κε ηνλ θαηάιιειν ηχπν ηεο νξηζηηθήο ησλ ξεκάησλ
πνπ είλαη ζηελ παξέλζεζε.
α. Σὸ ὄξνο ηνῦην ν὎θ ……………….(εἰκί, ελεζη.) ὎ςειφλ.
β. Οὔηνη………………..(πείζνκαη, ελεζη.) ηνῖο λφκνηο.
γ. Με ζχ…………………..(αξπάδσ, ελεζη.) ηὰ ἀιιφηξηα.
δ. ὆ Κῦξνο…………………..(ζεξεχσ, παξαη.).
ε. Οί ζηξαηη῵ηαη……………………..(πνξεχνκαη, παξαη.).
ζη. Αἱ λ῅εο…………………..(πιέσ, ανξ.) βνεζνί.
δ. Φίιηππνο…………………..(απμάλνκαη, παξαη.) κέγαο ἐθ κηθξνῦ.
ε. ὇ Κῦξνο………………….(ζπιιέγσ, κέι.) ηὸ ζηξάηεπκα.
ζ. Δ὎ξπκέδσλ θαὶ ΢νθνθι῅ο εἴο Κέξθπξαλ …………………(ζηξαηεχσ, αφξ.).
η. Οὔηνη…………………(παχνκαη, αφξ.) η῅ο ἔξηδνο.
4. Να ζπκπιεξψζεηε ηηο πξνηάζεηο κε ηηο θαηάιιειεο ιέμεηο πνπ δίλνληαη ηελ παξέλζεζε, αθνχ
κπνπλ ζηνλ θαηάιιειν ηχπν.
α. Ἡκεῖο δηψθνκελ ηνὺο ………………….(πνιέκηνο = ερζξφο).
β. Οἱ ……………..(ζεφο) νὒησο εἰζίλ.
γ. ὇ ζεφο ηὸλ ………………(ἀγαζφο) ἐθ ηνῦ ……………….(θίλδπλνο) ζψδεη.
δ. ὇ θπλεγφο ηὴλ ………………..(ἔιαθνο) ἐλ ηῆ ………………(ἀκπεινο) ε὎ξίζθεη.
ε. Σ῵λ ………………(γεσξγφο) ηά ………………(ηέθλνλ) ιέγεη, ἞κεῖο ηνὺο …………….(ἀγξφο)
ζεξαπεχνκελ θαἰ ……………..(θξνπξφο) ηνῦ παηξηθνῦ ……………(νἶθνο) ἔζκελ.
ζη. Οἱ ……………..(λένο) ηνὺο ……………(πνιέκηνο) κεηά η῵λ ……………(ζχκκαρνο) δηψθνπζη.
δ. Οἱ …………………(ἄλζξσπνο) ηνὺο…………..(ζεφο) ἐλ ηνῖο……………(λαφο) ζεξαπεχνπζηλ θαὶ
πνιιά………………..(πξφβαηνλ) α὎ηνῖο ζχνχζηλ.
ε. Οἱ ……………………(πφλνο) η῵λ ……………..(γεσξγφο) πνιιάθηο (=πνιιέο θνξέο) κάηαηνη εἰζίλ.
Οἱ ……………..(ἀγξφο) ν὎ θέξνπζηλ θαξπφλ.
ζ. Οἱ ……………(ιχθνο) ηὰ ………………(πξφβαηνλ) ἀξπάδνπζηλ. Οἱ ……………..(γεσξγφο) ηνὺο
……………….(ιχθνο) δηψθνπζηλ.
η. Ἡ ζησπή ηνῖο…………………(λένο) πνιιάθηο ἐζηί θφζκνο.
ηα. Σὰ ………………..(πνλεξφλ) θέξδε ἞δνλάο κηθξάο ἔρνπζηλ.
ηβ. Οἱ ………………..(Ἀζελαῖνο) ηῶ ἀγλψζηῳ ……………(ζεφο) ζχνπζηλ.
ηγ. Οἱ…………………….(δηδάζθαινο) ιέγνπζηλ ὠο ἐγψ νχθ εἰκί θαιφο.
ηδ. Σνχησλ ἐζηίλ κέλ ηὰ …………………(ηεθκήξηνλ) ὀξᾶλ ηὰ ………………..(ηξφπαηνλ).
ηε. Ο὎δέλα γάξ …………………..(ἄλζξσπνο, αηηηαη. ελ.) δεζπφηελ πξνζθπλεῖηε, ἀιιά ηνὺο
………..(ζεφο).
ηζη. ὖκεῖο ἐζηέ ηνχησλ η῵λ………………(πξφγνλνο).
ηδ. Ἠκεῖο θπιάηηνκελ ηνὺο…………….(ὄξθνο) η῵λ ……………..(ζεφο).
ηε. ἖ληαῦζα ……………..(θ῅πνο, νλνκ. πιεζ.) εἰζί, νἱ ………………….(παξάδεηζνο) θαινχκελνη
πάλησλ……………..(θαιφο) ηε θαὶ ………………(ἀγαζφο) κεζηνί.
ηζ. ἖λ ηαῖο………………..(λ῅ζνο) νἱ ………………..(θάηνηθνο) ηὰο ………………(ἄκπεινο)
ζεξαπεχνπζη θαὶ ηὰο ………………..(ἄκπεινο) βάηνηο πεξηθιείνπζηλ.
θ. Οἱ ………………….(λένο) ιέγνπζη, ἞κεῖο η῵λ ……………..(ἄθξνο) …………….(θξνπξφο) ἐζκέλ
ζχλ ηνῖο …………..(ηφμνλ) θαὶ ……………..(ἀθφληηνλ) θαὶ ἄιινηο …………..(φπινλ).
θα. Σὰ ………………(δέλδξνλ) ἄλεπ ηνῦ …………….(ὄκβξνπ) θαὶ ηνῦ ……………(ἤιηνο) ν὎ θέξεη

θαξπφλ.
θβ. ὇ Κῦξνο ἀπνπέκπεη ηνὺο ………………..(δαζκφο) ηῶ ……………….(ἀδειθφο).
θγ. ἖ληαῦζα εἰζίλ …………………..(παξάδεηζνο) κεγάινη πιήξεηο ἀγξίσλ ……………..(ζεξίνλ).
θδ. Πξναηξεῖζζαη η῵λ …………….(ιφγνο) κὴ ηνῦο ………………..(ἤδηζηνο) ἀιιά ηνὺο …………
(ὠθέιηκνο).
5. Να ζπκπιεξσζνχλ νη πξνηάζεηο κε ηνλ θαηάιιειν ηχπν ησλ ιέμεσλ πνπ δίλνληαη ζηελ
παξέλζεζε.
α. Σ῵λ ……………….(ζεαηήο) νἱ …………….(λένο) θαὶ νἱ ………………….(πξεζβχηεο) ηνὺο
………………..(ληθεηήο) ἐλ ηῶ ……………..(γπκλάζηνλ) ζαπκάδνπζηλ.
β. ΢σθξάηεο ἐδίδαζθε ηὴλ ………………(ζσθξνζχλε) ηὴλ ………………(αἰηία) η῅ο ε὎δαηκνλίαο.
γ. Οὔηνη ζέινπζηλ ηὴλ πφιηλ ἀπφ η῅ο ………………….(ζάιαηηα) εἰο ηὴλ ……………(ζάιαηηα) ηεηρίδεηλ.
δ. ὇ ζηξαηεγφο ιέγεη ηνῖο………………….(ζηξαηηψηεο) ὄηη δεῖ (=πξέπεη) ηὰο …………..(ἄκαμα)
θαηαθαίεηλ.
ε. Αἱ ……………….(νἰθία) πιεζίνλ η῅ο …………………(ζάιαηηα) εἰζίλ.
ζη. Οἱ ………………….(πνιίηεο) πείζνληαη ηῶ ἄξρνληη η῅ο …………………(ρψξα).
δ. Σαῖο………………..(ςπρή) ηαῖο γεκνχζαηο πνλεξ῵λ……………..(ἐπηζπκία) θάξκαθνλ ὁ ιφγνο ἐζηίλ.
ε. Ἠκεῖο θαὶ ὎κεῖο ἐγελφκεζα θαὶ …………………..(ζπγρνξεπηήο) θαὶ …………………. (ζπκθνηηεηήο)
θαὶ ………………….. (ζπζηξαηηψηεο).
ζ. Γεῖ (=πξέπεη) ἀλαγηγλψζθεηλ θαηά ηὸλ ηξφπνλ η῅ο …………………..(κέιηηηα).
η. Χ ………………….. (πνιίηεο), ηη ιέγεηο; Ο὎δείο η῵λ …………………(λεαλίαο) ηαῦηα ζαπκάδεη.
ηα. Ο὎ γηγλψζθεηο, ὦ ………………….(Πέξζεο), ηὰο ὀδνχο η῵λ ………………(ζάιαηηα).
ηβ. Σνῦην ἔξγνλ …………………..(θηζαξηζηήο, γελ. ελ.) θαὶ ν὎ ……………………(παηδνηξίβεο γελ. ελ.)
ἐζηίλ .
ηγ. Ἀλ ληθ῵κελ ὎κᾶο………………….(ἀξεηή, δνη. ελ.), ὦ παὶδεο, ἟ λίθε ν὎ θέξεη αἰζρχλελ ἀιιά , ἟ ἤηηα
…………………(ε὎δαηκνλία, αηηηαη. ελ.).
ηδ. Οἱ ………………..(κῦζνο) ιέγνπζηλ ὄηη Εεχο Ἠξαθιέα θαὶ Σάληαινλ γέλλεζε.
ηε. Σὸλ κέλ δηά ηὴλ ………………(ἀξεηή) ἀζάλαηνλ ἐπνίεζε, ηὸλ δε δηὰ ηὴλ …………….(θαθία) ηαῖο
κεγίζηαηο ………………..(ηηκσξία) ἐθφιαζελ.
ηζη. ὇ Ξέξμεο ἀγείξαο (=αθνχ ζπγθέληξσζε) ηὴλ ἀλαξίζκεηνλ …………………(ζηξαηηά) ἦιζελ ἐπί ηὴλ
἖ιιάδα.
ηδ. Οἱ ἞κέηεξνη πξφγνλνη ἐλίθσλ θαὶ θαηά ηὴλ ……………(γε) θαὶ θαηά ηὴλ …………..(ζάιαηηα).
ηε. Πεξί η῵λ λνζεκάησλ (=αξξψζηηεο) ηνῦ ζψκαηνο, πνιιαί ………………(ζεξαπεία) εὒξεληαη ὎πφ ηνῖο
……………(ἰαηξνῖο).
ηζ. Οἐθ ἐθ ρξεκάησλ ἀξεηή γίγλεηαη, ἀιιά ἐθ η῅ο ……………….(ἀξεηή) ρξήκαηα.
θ. Λέγσ ὄηη πνιιαί θαἰ θαιαί ἐιπίδεο ἞κῖλ εἰζίλ …………….(ζσηεξία, γελ. ελ.).
θα. Οἱ πνιέκηνη ηάο ………………(ζπνλδή) ιχνπζηλ.
θβ. Ο὎ κηκεζφκεζα ηὴλ ……………..(ηέρλε) η῵λ ξεηφξσλ.
θγ. Οὔηνη δηέβαινλ (=ζπθνθάληεζαλ) ηὴλ …………..(ἀξεηή) θαἰ ἐπήλεζαλ ηὴλ ……………(πνλεξία).
θδ. Ο὎ ρξ῅ δηαιχεηλ ηάο …………………(ὀκνινγία).
θε. Μεηεζρήθακελ ὎κῖλ θαὶ η῵λ ……………(ζπζία) θαὶ η῵λ ……………(ἐνξηή).
6. Να γξαθνχλ νη πιάγηεο πηψζεηο εληθνχ θαη πιεζπληηθνχ ζηα αθφινπζα νπζηαζηηθά.

἟ ἐιεπζεξία:
ὁ δεζπφηεο:
ηὸ ἔξγνλ:
἞ ζεξαπεία:
ὁ ἱαηξφο:
἟ ςπρή:
἟ ὎πεξεζία:
ὁ πξεζβχηεξνο:
ὁ ζχκκαρνο:
ὁ πξφγνλνο:
ὁ θξνπξφο:
἟ ὀδφο:
἟ λ῅ζνο:
ηὸ ζεξίνλ:
ηὸ δηθαζηήξηνλ:
ὁ παξαζηάηεο:
἟ θαινθαγαζία:
ηὸ πάηξηνλ:
ὁ ζνθηζηήο:
἟ κέιηηηα:
἟ παηδεία:
7. Να ζπκπιεξσζνχλ ηα θελά.
ΔΝΗΚΟ΢ ΑΡΗΘΜΟ΢ ΠΛΖΘΤΝΣΗΚΟ΢ ΑΡΗΘΜΟ΢
ΓΔΝΗΚΖ ΓΟΣΗΚΖ ΓΔΝΗΚΖ ΑΗΣΗΑΣΗΚΖ
εἰθφλαο
ἐπηηήδεηνλ
ἐξγαζία
ἀιεζεία
ἀγαζ῵λ
ηερληη῵λ
δεζπφηαο
πφλνπο
πνιέκνπ
ἔξγνπ
θηιίαο
χπλῳ
κφρζῳ
ἐπαίλῳ
ηηκ῵λ
εἰζφδσλ
θξηη῵λ
πνηακνχο
ἐξεκίαο
ρψξαο
δψσλ
λφκσλ
πνιίηε
ἱδηση῵λ
ζην῵λ
ρνξεγνῦ
ρνξνῦ
8. Να ζπκπιεξσζνχλ νη πξνηάζεηο κε ηνλ θαηάιιειν ηχπν νξηζηηθήο ηνπ ξ. εἰκί.

α. Σνῦην………………(ελεζη.) ηξφπαηνλ.
β. Ἠκεῖο……………….(ελεζη.) ηνηνχησλ πξνγφλσλ.
γ. Σνῦην ηὸ ἔξγνλ ………………(παξαη.) ἐκφλ (=δηθφ κνπ).
δ. Πνιιαί ζεξαπεῖαη………………(παξαη.).
ε. Πνιιαί ἐιπίδεο ἞κῖλ………………(ελεζη.) ζσηεξίαο.
ζη. Οἱ ζενί ……………….(κέι.) ἐλάληηνη η῵λ ΢παξηηαη῵λ.
δ. ὇ ΢σθξάηεο ………………(ελεζη.) ζνθφο.
ε. Φαλεξφλ ηφδε…………….(παξαη.).
ζ. Οἱ Πέξζαη………….(κέι.) ἐρζξνί η῵λ Ἀζελαῖσλ.
η. ‘Τκεῖο…………….(παξαη.) ἄγγειινη.
ηα. ΢χ……………….(κέι.) ἀλήξ ζνθφο, εἶπελ ἟ Ππζία.
9. Να ζπκπιεξσζνχλ ηα θελά.
ΔΝΔ΢ΣΩΣΑ΢ ΠΑΡΑΣΑΣΗΚΟ΢ ΜΔΛΛΟΝΣΑ΢
α’ ελ. εἰκί
β’ ελ. ἔζεη (ε)
γ’ ελ. ἦλ
α’ πιεζ. ἐζφκεζα
β’ πιεζ. ἐζηέ
γ’ πιεζ. ἦζαλ
10. Να ζπκπιεξψζεηε ηα θελά κε ηνλ θαηάιιειν ηχπν νξηζηηθήο ησλ ξεκάησλ πνπ είλαη ηελ
παξέλζεζε.
α. Οἱ κῦζνη ……………….(ιέγσ, ελεζη.) ὄηη νἱ ζενί ηνὺο θαθνχο …………….(θνιάδσ, ελεζη.)
β. ὇ ζεαηήο ἐλ ηῶ γπκλαζίσ ηὸλ ληθεηήλ ……………(ζαπκάδσ, ελεζη.)
γ. Ἀγαζφο ………….(εἰκί, ελεζη.), ὦ λεαλία, θαὶ ἀγαζά ἔξγα ……………(πξάηησ, ελεζη.)
δ. Ἠ ζχειια ἐλ ηῆ ζαιάηηε θφβνλ ηῶ ἀλζξψπῳ ………….(θέξσ, ελεζη.)
ε. Αἰγχπηηνη νὔηνη…………….(ιέγνκαη, παξαη.) εῖλαη
ζη. ὇ ζηξαηηψηεο …………………(ἐμνπιίδνκαη, παξαη.)
δ. Αἱ πφιεηο……………..(πηζηεχσ, παξαη.) α὎ηφλ
ε. Φηινί δψδεθα…………………(ἀλαβαίλσ, παξαη.) ἐπί ηνῦ ὄξνπο
ζ. ἖γψ………………(πξάηησ, αφξ.) ηνῦην
η. ΢χ………………..(θπιάηησ, αφξ.) ηὴλ πφιηλ
ηα. ὇ παῖο……………..(ἔξγάδνκαη, αφξ.) θαθά ηηλα

ηβ. ὇ Κιεφκβξνηνο ………………..(ζηξαηνπεδεχνκαη, κέι.) ἐλ Λεχθηξνηο η῅ο Θεζπηθ῅ο
ηγ. Γέμηππνο ηαῦηα ………………(πξάηησ, παξαθ.)
ηδ. Ο὎δέλ ἔδεη λῦλ βνπιεχεζζαη ἀιιά ………………..(βνπιεχνκαη, παξαθ.)
ηε. ΢φισλ ηνὺο λφκνπο ………………(γξάθσ, ππεξζπλη.)
ΠΑΡΑΛΛΖΛΟ ΚΔΗΜΔΝΟ.
Πεξζ῵λ ηὴλ ἗ιιάδα ιεειαηνύλησλ Παπζαλίαο ὁ η῵λ Λαθεδαηκνλίσλ ζηξαηεγὸο πεληαθόζηα ρξπζνῦ
ηάιαληα παξὰ Ξέξμνπ ιαβὼλ ἔκειιε πξνδηδόλαη ηὴλ ΢πάξηελ. θσξαζέληνο δὲ ηνύηνπ Ἀγεζίιανο ὁ
παηὴξ κέρξη ηνῦ λανῦ η῅ο Υαιθηνίθνπ ζπλεδίσμελ Ἀζελᾶο θαὶ ηὰο ζύξαο ηνῦ ηεκέλνπο πιίλζῳ θξάμαο
ιηκῶ ἀπέθηεηλελ· ἟ δὲ κήηεξ θαὶ ἄηαθνλ ἔξξηςελ· ὡο Υξύζεξκνο ἐλ δεπηέξῳ Ἱζηνξηθ῵λ.
Πινχηαξρνο, ΢πλαγσγή ἱζηνξη῵λ παξαιιήισλ ἑιιεληθ῵λ θαὶ ῥσκατθ῵λ 308 Β

Δλψ νη Πέξζεο ιεειαηνχζαλ ηελ Διιάδα, ν Παπζαλίαο, ν ζηξαηεγφο ησλ Λαθεδαηκνλίσλ, αθνχ πήξε
απφ ηνλ Ξέξμε πεληαθφζηα ηάιαληα ρξπζνχ, ζθφπεπε λα πξνδψζεη ηε ΢πάξηε. Κη φηαλ απνθαιχθηεθε,
ν παηέξαο ηνπ ηνλ θαηαδίσμε καδί κε άιινπο σο ην λαφ ηεο Υαιθηνίθνπ Αζελάο θαη, αθνχ έθιεηζε κε
πέηξεο ηηο πφξηεο ηνπ λανχ, ηνλ άθεζε λα πεζάλεη απφ πείλα· θαη ε κεηέξα ηνπ θαη άηαθν ηνλ έξημε
καθξηά· φπσο ν Υξχζεξκνο εμηζηνξεί ζην δεχηεξν βηβιίν ησλ Ηζηνξηθψλ.
1. Πσο αληέδξαζαλ νη γνλείο ηνπ Παπζαλία, φηαλ θαηάιαβαλ φηη ν γηνο ηνπο ζα πξφδηδε ηελ πφιε
ηνπ;
Ο παηέξαο ηνπ καδί κε άιινπο ηνλ θαηαδίσμε σο ην λαφ ηεο Αζελάο, έθξαμε κε πέηξεο ηηο πφξηεο ηνπ
λανχ θαη έηζη ν Παπζαλίαο πέζαλε απφ πείλα θαη δίςα.
Ζ κεηέξα ηνπ πάιη ηνλ άθεζε άηαθν.
2. Πνηνο είλαη, θαηά ηε γλψκε ζαο, ν θνηλφο ζεκαηηθφο άμνλαο αλάκεζα ζην παξαπάλσ απφζπαζκα
θαη ην θείκελν ηεο Δλφηεηαο;
Δίλαη ε ζθιεξή ζηάζε ησλ γνλέσλ πξνο ην παηδί ηνπο γηα παξαβάζεηο πνπ αθνξνχλ ηελ νηθνγέλεηα ή
ηελ παηξίδα. Δπηδησθφκελνο ζθνπφο είλαη ν παξαδεηγκαηηζκφο ησλ άιισλ.
ΔΝΟΣΖΣΑ 2ε.
Α. ΚΔΗΜΔΝΟ: «Σν ηέρλαζκα ηνπ Θεκηζηνθιή».
Ἀιι’ ἐπεί η῵λ πνιεκίσλ ὁ ζηφινο ηῆ Ἀηηηθῆ θαηὰ ηὸ Φαιεξηθὸλ πξνζθεξφκελνο ηνὺο πέξημ
ἀπέθξπςελ αἰγηαινχο, πάιηλ ἐπάπηαηλνλ νἱ Πεινπνλλήζηνη πξὸο ηὸλ Ἰζζκφλ. Ἔλζα δὴ ὁ Θεκηζηνθι῅ο
ἐβνπιεχεην θαὶ ζπλεηίζεη ηὴλ πεξὶ ηὸλ ΢ίθηλλνλ πξαγκαηείαλ. Ἦλ δὲ ηῶ κὲλ γέλεη Πέξζεο ὁ ΢ίθηλλνο,
αἰρκάισηνο, εὒλνπο δὲ ηῶ Θεκηζηνθιεῖ θαὶ η῵λ ηέθλσλ α὎ηνῦ παηδαγσγφο. Σνῦηνλ ἐθπέκπεη πξὸο ηὸλ
Ξέξμελ θξχθα, θειεχζαο ιέγεηλ ὅηη Θεκηζηνθι῅ο ὁ η῵λ Ἀζελαίσλ ζηξαηεγὸο αἱξνχκελνο ηὰ βαζηιέσο
ἐμαγγέιιεη πξ῵ηνο α὎ηῶ ηνὺο Ἕιιελαο ἀπνδηδξάζθνληαο, θαὶ δηαθειεχεηαη ἐλ ᾧ ηαξάηηνληαη η῵λ πεδ῵λ
ρσξὶο ὄληεο ἐπηζέζζαη θαὶ δηαθζεῖξαη ηὴλ λαπηηθὴλ δχλακηλ. Σαῦηα δ’ ὁ Ξέξμεο ὡο ἀπ’ ε὎λνίαο
ιειεγκέλα δεμάκελνο, ἥζζε θαὶ ε὎ζὺο ἐμέθεξε πξὸο ηνὺο ἟γεκφλαο η῵λ λε῵λ δηαθνζίαηο λαπζὶλ
ἀλαρζέληαο ἤδε δηαδ῵ζαη ηάο λήζνπο, ὅπσο ἐθθχγνη κεδεὶο η῵λ πνιεκίσλ.
Πινχηαξρνο, Βίνη Παξάιιεινη, Θεκηζηνθιεο 12.2-6 (δηαζθεπή).
Αιιά φηαλ ν ζηφινο ησλ ερζξψλ πιεζηάδνληαο ζηελ Αηηηθή απφ ηελ πιεπξά ηνπ Φαιήξνπ απέθιεηζε
ηηο γχξσ παξαιίεο, νη Πεινπνλλήζηνη θνβηζκέλνη μαλαζθέθηνληαλ λα απνπιεχζνπλ γηα ηνλ Ηζζκφ ηεο
Κνξίλζνπ. Δλψ ινηπφλ έηζη είρε ε θαηάζηαζε, ν Θεκηζηνθιήο ζθεθηφηαλ θαη θαηέζηξσλε ην ζρέδηφ ηνπ
ην ζρεηηθφ κε ηνλ ΢ίθηλλν. Ο ΢ίθηλλνο ήηαλ Πέξζεο ζηελ θαηαγσγή, αηρκάισηνο, θηιηθφο ζηνλ
Θεκηζηνθιή θαη παηδαγσγφο ησλ παηδηψλ ηνπ. Απηφλ ινηπφλ ζηέιλεη θξπθά ζηνλ Ξέξμε, αθνχ ηνλ
πξνέηξεςε λα (ηνπ) πεη φηη ν Θεκηζηνθιήο, ν ζηξαηεγφο ησλ Αζελαίσλ, παίξλνληαο ην κέξνο ηνπ Πέξζε
βαζηιηά ηνπ ζηέιλεη σο πιεξνθνξία φηη νη Έιιελεο πξνζπαζνχλ λα μεθχγνπλ, θαη ηνλ ζπκβνπιεχεη λα
ηνπο επηηεζεί, ελψ βξίζθνληαη ζε ζχγρπζε ρσξίο ην πεδηθφ, θαη λα εμνληψζεη ηε λαπηηθή ηνπο δχλακε. Ο
Ξέξμεο, επεηδή δέρηεθε απηά πηζηεχνληαο φηη είραλ ιερζεί κε θηιηθή δηάζεζε, επραξηζηήζεθε θαη ακέζσο
έδσζε δηαηαγή ζηνπο θπβεξλήηεο ησλ πινίσλ λα πεξηθπθιψζνπλ ηα λεζηά, αθνχ απνπιεχζνπλ κε
δηαθφζηα πινία, γηα λα κελ μεθχγεη θαλείο απφ ηνπο ερζξνχο.
Ἂιι’ ἐπεὶ η῵λ πνιεκίσλ ὁ ζηφινο Αιιά φηαλ ν ζηφινο ησλ ερζξψλ
πιεζηάδνληαο ζηελ Αηηηθή απφ ηελ πιεπξά ηνπ

πξνζθεξφκελνο ηῆ Ἀηηηθῆ θαηὰ ηὸ Φαιεξηθὸλ
Φαιήξνπ
ηνὺο πὲξημ ἀπέθξπςελ αἰγηαινχο, απέθξπςε ηηο γχξσ παξαιίεο
πάιηλ ἐπάπηαηλνλ νἱ Πεινπνλλήζηνη πξὸο ηὸλ νη Πεινπνλλήζηνη θνβηζκέλνη πάιη ζθέθηνληαλ λα

Ἰζζκφλ. απνπιεχζνπλ γηα ηνλ Ηζζκφ.
Δλψ ινηπφλ έηζη είρε ε θαηάζηαζε, ν Θεκηζηνθιήο
Ἔλζα δὴ ὁ Θεκηζηνθι῅ο ἐβνπιεχεην
ζθεθηφηαλ
θαὶ ζπλεηίζεη ηὴλ πεξὶ ηὸλ ΢ίθηλνλ πξαγκαηείαλ. θαη θαηάζηξσλε ην ηέρλαζκα κε ην ΢ίθηλν.
Ἦλ δὲ ηῶ κὲλ γέλεη Πέξζεο ὁ ΢ίθηλνο, Ο ΢ίθηλνο ήηαλ Πέξζεο ζηελ θαηαγσγή,

αἰρκάισηνο, αηρκάισηνο,
εὒλνπο δὲ ηῶ Θεκηζηνθιεῖ θαὶ η῵λ ηέθσλ α὎ηνῦ θηιηθφο ζηνλ Θεκηζηνθιή θαη παηδαγσγφο ησλ
παηδαγσγφο. παηδηψλ ηνπ.
Σνῦηνλ ἐθπέκπεη πξὸο ηὸλ Ξεξμελ θξχθα, Απηφλ ηνλ ζηέιλεη θξπθά πξνο ηνλ Ξέξμε,
θειεχζαο ιέγεηλ ὅηη Θεκηζηνθι῅ο ὁ η῵λ Ἀζελαίσλ αθνχ ηνλ δηέηαμε λα πεη φηη ν Θεκηζηνθιήο, ν
ζηξαηεγὸο ζηξαηεγφο ησλ Αζελαίσλ,
αἱξνχκελνο ηὰ βαζηιέσο παίξλνληαο ην κέξνο ηνπ (Πέξζε) βαζηιηά
ἐμαγγέιιεη πξ῵ηνο α὎ηῶ ζηέιλεη πξψηνο ζ’ απηφλ ηελ πιεξνθνξία
ηνὺο Ἕιιελαο ἀπνδηδξάζθνληαο, φηη νη Έιιελεο πξνζπαζνχλ λα δξαπεηεχζνπλ
θαὶ δηαθειεχεηαη ἐλ ᾧ ηαξάηηνληαη η῵λ πεδ῵λ θαη ζπκβνπιεχεη, ελψ βξίζθνληαη ζε ζχγρπζε
ρσξὶο ὄληεο ρσξίο ην πεδηθφ,
λα ηνπο επηηεζεί θαη λα εμνληψζεη ηε λαπηηθή ηνπο
ἐπηζέζζαη θαὶ δηαθζεῖξαη ηὴλ λαπηηθὴλ δχλακηλ.
δχλακε.
Σαῦηα δ’ ὁ Ξέξμεο ὡο ἀπ’ ε὎λνίαο ιειεγκέλα Δπεηδή ν Ξέξμεο δέρηεθε απηά, πηζηεχνληαο φηη
δεμάκελνο, είραλ ιερζεί κε θηιηθή δηάζεζε,
ἥζζε θαὶ ε὎ζὺο ἐμέθεξε πξὸο ηνὺο ἟γεκφλαο η῵λ επραξηζηήζεθε θαη ακέζσο έδσζε δηαηαγή ζηνπο
λε῵λ θπβεξλήηεο ησλ πινίσλ
δηαθνζίαηο λαπζὶλ ἀλαρζέληαο ἤδε αθνχ απνπιεχζνπλ κε δηαθφζηα θαξάβηα
δηαδ῵ζαη ηάο λήζνπο, λα πεξηθπθιψζνπλ ηα λεζηά,
ὅπσο ἐθθχγνη κεδεὶο η῵λ πνιεκίσλ. γηα λα κε μεθχγεη θαλείο απφ ηνπο ερζξνχο.
1. Γηαηί νη Πεινπνλλήζηνη άξρηζαλ λα μαλαζθέθηνληαη φηη έπξεπε λα αληηκεησπίζνπλ ηνλ πεξζηθφ

ζηφιν ζηνλ Ηζζκφ ηεο Κνξίλζνπ;
Οη Πεινπνλλήζηνη ήζειαλ λα λαπκαρήζνπλ ζηνλ Ηζζκφ ηεο Κνξίλζνπ γηα ηνπο εμήο ιφγνπο:
- Δίδαλ φηη νη Πέξζεο δηέζεηαλ ηζρπξέο λαπηηθέο δπλάκεηο, αξηζκεηηθά πνιχ ππέξηεξεο ηνπ ειιεληθνχ
ζηφινπ, κε ηηο νπνίεο είραλ απνθιείζεη ήδε ηηο παξαιίεο ηεο Αηηηθήο κεηά ηελ θαηάιεςε ηεο Αζήλαο.
Πίζηεςαλ ινηπφλ φηη δελ ήηαλ δπλαηφ νη νιηγάξηζκνη Έιιελεο λα αληηκεησπίζνπλ ληθεθφξα ζηα ζηελά
ηεο ΢αιακίλαο ηφζνπο Πέξζεο, γηαηί ζα ηνπο πεξηθχθισλαλ. Άιισζηε δελ είραλ θαη ηε ζηήξημε ηνπ
πεδηθνχ.
- Αληίζεα έθξηλαλ φηη ε λαπκαρία θνληά ζηνλ Ηζζκφ ζα είρε θαιχηεξε έθβαζε, γηαηί ζα βξίζθνληαλ ζηα
δηθά ηνπο κέξε θαη γηαηί ην ηείρνο πνπ είραλ αλεγείξεη ήδε εθεί ζα θάιππηε ηα λψηα ηνπο.
- Άιισζηε θαη πνιχ πξηλ απφ ηε λαπκαρία ζη ΢αιακίλα ν Δπξπβηάδεο, ν λαχαξρνο ησλ Λαθεδαηκνλίσλ,
θαη ην επηηειείν ηνπ δελ ήηαλ πξφζπκνη λα λαπκαρήζνπλ εθεί θαη πξφηεηλαλ ζχγθξνπζε ζηελ αλνηρηή
ζάιαζζα, επεηδή δελ είραλ εθηηκήζεη θαιά ηα πιενλεθηήκαηα πνπ ηνπο παξείραλ ηα ζηελά ηεο ΢αιακίλαο.
Γη’ απηφ θαη είραλ απνξξίςεη απφ ηελ αξρή ηελ πξφηαζε ηνπ δηνξαηηθνχ Θεκηζηνθιή.
- Ίζσο πάιη παξαζχξζεθαλ απφ ην πλεχκα ηνπ ηνπηθηζκνχ. Μεηά ηελ θαηαζηξνθή κάιηζηα ηεο Αζήλα
θαη ησλ πεξηρψξσλ ηεο πίζηεςαλ φηη δελ είραλ ιφγν λα αγσληζηνχλ εθεί θνληά γηα μέλε θαη
θαηεζηξακκέλε γε, ελψ ζα θηλδχλεπαλ θαη ηα δηθά ηνπο κέξε, αλ δε ηα πξνζηάηεπαλ. Ζ ηζηνξηθή φκσο
εμέιημε ησλ πξαγκάησλ ηνπο δηέςεπζε, ελψ δηθαίσζε ηνλ Θεκηζηνθιή θαη έζσζε ηελ Διιάδα.
2. Πνην κήλπκα κεηέθεξε ν ΢ίθηλλνο ζηνλ Ξέξμε γηα ινγαξηαζκφ ηνπ Θεκηζηνθιή;
Ο ΢ίθηλλνο αλέιαβε λα κεηαθέξεη ζηνλ Ξέξμε έλα ςεχηηθν πξνδνηηθφ κήλπκα ηνπ Θεκηζηνθιή, ηνπ
ζηξαηεγνχ ησλ Αζελαίσλ: ηάρα απηφο παίξλνληαο ην κέξνο ησλ Πεξζψλ ηνπ γλσζηνπνηνχζε πσο νη
Έιιελεο βξίζθνληαλ ζε ζχγρπζε, γηαηί δελ είραλ επαξθείο πεδηθέο δπλάκεηο θαη είραλ παληθνβιεζεί απφ
ηελ ππεξνρή ηνπ πεξζηθνχ ζηφινπ. Γη’ απηφ εηνηκάδνληαλ λα απνρσξήζνπλ. Σνλ ζπκβνχιεπε ινηπφλ,
φζν αθφκα ήηαλ θαηξφο, λα ηνπο απνθιείζεη, λα ηνπο επηηεζεί θαη λα ηνπο εμνληψζεη.
3. Πψο αληέδξαζε ν Ξέξμεο ζε φζα ηνπ δηακήλπζε ν Θεκηζηνθιήο;

Ο Ξέξμεο δελ ακθέβαιε θαζφινπ γηα ηελ εηιηθξίλεηα ησλ πξνζέζεσλ ηνπ Θεκηζηνθιή. Αληίζεηα
πίζηεςε φζα ηνπ δηεκήλπζε απηφο, γηαηί λφκηζε φηη είρε θηιηθέο δηαζέζεηο απέλαληί ηνπ. Ήηαλ αθειήο θαη
κεηξηφηαηνο ζηξαηησηηθφο εγέηεο. Παξαζχξζεθε ινηπφλ απφ ην ηέρλαζκα ηνπ Θεκηζηνθιή θαη κάιηζηα
έλησζε ηθαλνπνίεζε θαη δηέηαμε ακέζσο ζηνπο λαπάξρνπο ηνπ ηνλ απνθιεηζκφ ησλ ειιεληθψλ λαπηηθψλ
δπλάκεσλ.
4. Να αλαθέξεηε απφ ηε κπζνινγία ή ηελ ηζηνξία πεξηπηψζεηο ηερλαζκάησλ πνπ ζπλέβαιαλ

απνθαζηζηηθά ζηελ επηηπρή έθβαζε ελφο ζρεδίνπ.
Οη Αραηνί κε ηε βνήζεηα ηνπ Γνχξεηνπ Ίππνπ κπήθαλ ζηελ Σξνία, επηηέζεθαλ μαθληθά θαη
αλνίγνληαο ηηο πχιεο ηεο πφιεο ηελ θπξίεπζαλ.
Ο ζεφο Κξφλνο, επεηδή νη γνλείο ηνπ (Οπξαλφο – Γαία) ηνλ είραλ πξνεηδνπνηήζεη φηη θάπνην απφ ηα
παηδηά ηνπ ζα ηνλ αλαηξέςεη, θαηαβξφρζηδε φζα απνθηνχζε απφ ηε γπλαίθα ηνπ ηε Ρέα. Απηή φκσο κε
δφιν θαη θίλδπλν ηεο δσήο ηεο ηνλ μεγέιαζε φηαλ γέλλεζε ηνλ Γία: παξέδσζε ην ζεφ ζηνπο Κνπξήηεο
πνπ ηνλ αλέζξεςαλ ζην Ηδαίνλ Άληξνλ (ζπήιαην ζην βνπλφ Ίδε ηεο Κξήηεο) θαη ζηε ζέζε ηνπ έδσζε
ζηνλ Κξφλν κηα πέηξα ηπιηγκέλε ζε ζπάξγαλα γηα λα ηελ θαηαπηεί. Έηζη ν Γίαο, φηαλ κεγάισζε,
αλέηξεςε ηνλ Κξφλν.
Ο Οδπζζέαο κεηακθηεζκέλνο ζε δεηηάλν κε ηε βνήζεηα ηεο ζεάο Αζελάο εμαπάηεζε θαη ζθφησζε
ηνπο κλεζηήξεο.
Ο Οξέζηεο επίζεο ζθφησζε κε δφιν ηε κάλα ηνπ ηελ Κιπηαηκλήζηξα θαη ηνλ εξαζηή ηεο ηνλ
Αίγηζζν, γηαηί είραλ ζθνηψζεη ηνλ παηέξα ηνπ, ηνλ Αγακέκλνλα.
Οη Έιιελεο ζηηο Θεξκνπχιεο κεηά ηελ πξψηε ηνπο επίζεζε θαηά ησλ Πεξζψλ (390 π.Υ.)
πξνζπνηήζεθαλ φηη θνβήζεθαλ, ππνρψξεζαλ ζηα ζηελά θαη έηζη παξέζπξαλ θαη εγθιψβηζαλ κεγάιν
αξηζκφ Πεξζψλ, ηνπο νπνίνπο χζηεξα ζθφησζαλ κε ζπλερείο αληεπηζέζεηο.
Ο Θεκηζηνθιήο κεηά ηε λίθε ησλ Διιήλσλ θαηά ησλ Πεξζψλ ζηηο Πιαηαηέο (479 π.Υ.) άξρηζε λα
νρπξψλεη ηελ Αζήλα. Καη φηαλ νη Λαθεδαηκφληνη αληέδξαζαλ, απηφο σο πξεζβεπηήο ησλ Αζελαίσλ πήγε
ζηνπο ΢παξηηάηεο θαη ηνπο μεγέιαζε θεξδίδνληαο ρξφλν, ελψ νη Αζελαίνη θξαηνχζαλ ζε νκεξία ζηελ
πξεζβεπηηθή απνζηνιή ηεο ΢πάξηεο.
Ο ΢πξαθνχζηνο ζηξαηεγφο Δξκνθξάηεο μεγέιαζε ηνλ Αζελαίν ζηξαηεγφ Νηθία, φηαλ απηφο
εηνηκαδφηαλ λα απνρσξήζεη λχρηα καδί κε ηνπο ζηξαηηψηεο ηνπ κεηά ηε ζπληξηβή ηνπ ζηφινπ ηνπο ζηελ
ηειεπηαία λαπκαρία ησλ ΢πξαθνπζψλ (413 π.Υ.): ηνλ πξνεηδνπνίεζε λα θαζπζηεξήζεη ηε θπγή ηνπο,
γηαηί ηάρα νη ΢πξαθνχζηνη θχιαγαλ ηα πεξάζκαηα. Ο Νηθίαο πείζηεθε θαη κφλν ηξεηο κέξεο κεηά άξρηζε
λα απνρσξεί , αιιά ηφηε ηα είρε απνθιεηζηεί ε δηαθπγή θαη νη Αζελαίνη έπαζαλ παλσιεζξία.
Ο Δπακεηλψλδαο θαη ν Πεινπίδαο καδί κε ιίγνπο Θεβαίνπο άλδξεο κπήθαλ ζηε Θήβα
κεηακθηεζκέλνη ζε γπλαίθεο. Έηζη εχθνια ζθφησζαλ ηνπο Λαθεδαηκνλίνπο εγέηεο πνπ θαηείραλ ηελ πφιε
ηνπο απφ ην 382 π.Υ. θαη ειεπζέξσζαλ ηελ Καδκεία (379 π.Υ.)
Ο Μέγαο Αιέμαλδξνο κε ηε βνήζεηα ζψκαηνο θαηαδξνκέσλ / αλαξξηρεηψλ θαηέιαβε ηελ Πέηξα/
βξάρν ηεο ΢νγδηαλήο.
Οη Ρψζνη απφ θφβν ηάρα κπξνζηά ζην ζηξαηφ ηνπ Ναπνιένληα θαη αξγφηεξα ηνπ Υίηιεξ
ππνρψξεζαλ ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο ηνπο. Έηζη πέηπραλ ηνλ εγθιεηζκφ ησλ εηζβνιέσλ ζε παγεξέο
εθηάζεηο, πξνθάιεζαλ ζ’ απηνχο έιιεηςε εθνδίσλ θαη κε αληεπηζέζεηο ηνπο ζπλέηξηςαλ.
Β. 1. ΛΔΞΗΛΟΓΗΚΟ΢ ΠΗΝΑΚΑ΢.
ην ινγίδηνλ: κηθξφο κχζνο ή δηήγεζε.

Π.ρ. Θα καο κηιήζεη κε ινγίδηνλ.
ινγνπνηφο: ν πεδνγξάθνο, ηδίσο ηζηνξηθφο ρξνλνγξάθνο (αληίζ.: πνηεηήο), ν κπζνγξάθνο, ν ινγνγξάθνο,
απηφο πνπ έρεη σο επάγγεικα ηε ζχληαμε ιφγσλ κε ακνηβή, απηφο πνπ δηαδίδεη θήκεο.
Π.ρ. Ο Αίζσπνο ήηαλ ν πην γλσζηφο ινγνπνηφο.
ακθηιέγσ: θηινληθψ, ακθηζβεηψ, κηιψ κε δπν απφςεηο .
Π.ρ. Οη απφςεηο γηα ην δήηεκα απηφ είλαη ακθηιεγφκελεο.
ε ιέμηο (-ε): νκηιία, ην ιέγεηλ, ιέμε ή θξάζε, ην κηθξφηεξν ζηνηρείν ηνπ ιφγνπ πνπ εθθξάδεη κηαλ
έλλνηα.
Π.ρ. Υξεζηκνπνηεί ζπάληεο ιέμεηο.
ιεθηηθφο: ηθαλφο ή αξκφδηνο ζην ιφγν, απηφο πνπ ζρεηίδεηαη ή γίλεηαη κε ην ιφγν.
Π.ρ. Λεθηηθφ ζθάικα.
ν ιφγνο: νκηιία, ιφγνο, πξφηαζε, ηζρπξηζκφο, δηαβεβαίσζε, εληνιή, παξνηκία, δηθαίσκα ιφγνπ, δηήγεζε,
ηζηνξία, κχζνο, ην ινγηθφ/ζθέςε, ινγηθφ επηρείξεκα, δηθαηνινγία, ινγαξηαζκφο, ινγνδνζία, ζπκκεηξία,
αλαινγία, εθθψλεζε νκηιίαο ζε αθξναηήξην, ππφζρεζε, αηηία – πξφθαζε, αγφξεπζε ζε δηθαζηήξην,
απφθζεγκα, πξνζηαγή – εληνιή, ζρέζε ελφο πνζνχ πξνο άιιν.
Π.ρ. Ο ιφγνο ηνπ ήηαλ θνπξαζηηθφο.
Οη άλζξσπνη ζπλελλννχληαη κε ην ιφγν.
Ο ιφγνο κνπ πεξλά
ην ινγχδξηνλ (-ην): ζχληνκνο ιφγνο.
Π.ρ. Απηφο δελ ήηαλ ιφγνο αιιά ινγχδξηνλ.
ιφγηνο: έκπεηξνο ζηνπο ιφγνπο, εχγισηηνο, κνξθσκέλνο, θαιιηεξγεκέλνο, πξφζσπν κε κεγάιε κφξθσζε
θαη πλεπκαηηθή δξάζε, απηφο πνπ ζρεηίδεηαη κε αλζξψπνπο ησλ γξακκάησλ.
Π.ρ. Λφγηνο ζπγγξαθέαο.
Λφγηνο ηνπ λενειιεληθνχ δηαθσηηζκνχ είλαη θαη ν Αδ. Κνξαήο.
ινγηθφο: απηφο πνπ αλήθεη ή αξκφδεη ζην ιφγν, ν εχγισηηνο, απηφο πνπ αξκφδεη ζηνλ πεδφ ιφγν, ν
ζπλεηφο, ν ζψθξνλαο, (ζπλψλ.: έιινγνο, κεηξεκέλνο, αληίζ.: παξάινγνο, άινγνο), απηφο πνπ
ραξαθηεξίδεηαη απφ ινγηθή, πνπ ελεξγεί ζχκθσλα κε ηε ινγηθή, απηφο πνπ δελ παξνπζηάδεη ππεξβνιή.
Π.ρ. Δίλαη ινγηθφο ζηηο ελέξγεηέο ηνπ.
Ο άλζξσπνο είλαη ινγηθφ φλ.
Γελ είλαη ινγηθφ λα πηζηεχεηο ηέηνηα πξάγκαηα.
ινγίδνκαη: ινγαξηάδσ, ππνινγίδσ, ζεσξψ, λνκίδσ, θξίλσ, ζπκπεξαίλσ, ζθέθηνκαη.
Π.ρ. Λνγίδνκαη ηη ζα γίλεη.
΢ηηο κέξεο καο απηά ηα πξάγκαηα ινγίδνληαη γηα πνιχ ζπνπδαία.
ν ινγηζκφο: ινγαξηαζκφο, ππνινγηζκφο, εθηίκεζε, ζπκπέξαζκα, ην ινγηθφ, ε ζσζηή ζθέςε, ζηνραζκφο,
καζεκαηηθφο φξνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη νξηζκέλε δνκή θαη δηαδηθαζία ζε πξάμεη θαη
ηδηφηεηεο, ηελ νπνία αθνινπζνχκε ζε έλαλ θιάδν ησλ καζεκαηηθψλ.
Π.ρ. Πνπ ηξέρεη ν ινγηζκφο ζνπ;
ην ινγείνλ (-είν): κέξνο ηνπ ζεάηξνπ φπνπ έπαηδαλ νη εζνπνηνί.
ν ξήησξ (-νξαο): απηφο πνπ αγνξεχεη κε ζθνπφ λα πείζεη ηνπο άιινπο γηα ηηο ζέζεηο ηνπ, απηφο πνπ
κηιάεη σξαία θαη πεηζηηθά.
Π.ρ. Ο Γεκνζζέλεο ππήξμε θνξπθαίνο ξήηνξαο.
Δίλαη γελλεκέλνο ξήηνξαο.

ξεηνξηθφο: απηφο πνπ αλήθεη ζην ξήηνξα, έκπεηξνο ζην ιφγν, άμηνο ή θαηάιιεινο λα γίλεη ξήηνξαο,
πνκπψδεο, επηδεηθηηθφο.
Π.ρ. Ρεηνξηθφο ιφγνο.
Πνηνο ακθηβάιιεη γηα ηελ ξεηνξηθή αμία ηνπ Γ. ΢εθέξε;
Ρεηνξηθέο κεγαινζηνκίεο.
ε ξήζηο (-ε): ιφγνο, απφθζεγκα, επηγξακκαηηθφο ιφγνο κε απνθζεγκαηηθφ ραξαθηήξα.
Π.ρ. Ρήζεηο ζνθψλ αλζξψπσλ.
Δπαγγειηθή ξήζε.
ε ξήηξα: γλσκηθφ, πξνθνξηθή ζπκθσλία, φξνο ζε ζπκθσλία, ζε δηαζήθε θηι. πνηληθή ξήηξα: φξνο ζε
ακνηβαία ζπκθσλία πνπ πξνβιέπεη ηελ θαηαβνιή απνδεκίσζεο απφ ηνλ νθεηιέηε ζηνλ δαλεηζηή ζε
πεξίπησζε αζέηεζεο ηεο ζπκθσλίαο.
Π.ρ. Σνπ έζεζε πνηληθή ξήηξα.
ινγνκαρέσ, ινγνκαρσ: θηινληθψ/ δηαπιεθηίδνκαη γηα ηνπο ιφγνπο ή ηηο ιέμεηο, ζπδεηψ ζε έληνλν ηφλν
(ζπλψλ.: ινγνθέξλσ, θαβγαδίδσ).
Π.ρ. ΢πρλά ινγνκαρνχλ γηα πνιηηηθά ζέκαηα.
αληηιέγσ: κηιψ ελαληίνλ θάπνηνπ, ελαληηψλνκαη κε ην ιφγν, δηαθσλψ, δηαηππψλσ δηαθνξεηηθή άπνςε
(ζπλψλ.: δηαθσλψ).
Π.ρ. Δπ’ απηνχ δελ αληηιέγσ.
ε αληηινγία: ε αληίξξεζε, ην πξφζσπν πνπ δηαθσλεί ζπζηεκαηηθά, αθφκε θαη ρσξίο νπζηαζηηθφ ιφγν,
αληίθαζε, ζπδήηεζε, δηαθσλία (αληηζ.: ζπκθσλία).
Π.ρ. Δίλαη πλεχκα αληηινγίαο.
πξνιέγσ: πξνηηκψ, ιέσ θάηη απφ πξηλ, δειψλ δεκφζηα, δηαθεξχζζσ, δηαηάδσ, πξνκαληεχσ, πξνθεηεχσ,
αλαθέξσ πξνεγνπκέλσο.
Π.ρ. Όπσο πξνείπα, ρξεηάδνληαη δξαζηηθά κέηξα.
Πξνιέγεη ην κέιινλ.
ν πξφινγνο: ην εηζαγσγηθφ κέξνο ηνπ ιφγνπ, βηβιίνπ ή ζεαηξηθνχ έξγνπ (αληίζ.: επίινγνο), ην
εηζαγσγηθφ κέξνο αξραίνπ δξάκαηνο (πξηλ απφ ην πξψην ρνξηθφ).
Π.ρ. Ο πξφινγνο ηεο έθζεζεο.
ε πξφξξεζηο (-ε): πξνθεηεία, ε πξνεγνχκελε ζπκβνπιή, πξνθήξπμε, πξφβιεςε ηνπ κέιινληνο.
ν επίινγνο: ζπκπέξαζκα, ην ηειεπηαίν κέξνο ηνπ ιφγνπ ή θεηκέλνπ, πνπ ζπλνςίδεη ηα πξνεγνχκελα
(αληίζ.: πξφινγνο).
Π.ρ. Ο επίινγνο ηεο έθζεζεο ήηαλ αξθεηά ζχληνκνο.
παξάινγνο: απξνζδφθεηνο, αλέιπηζηνο, απηφο πνπ δε ζθέθηεηαη ινγηθά, ν αλφεηνο (αληίζ.: ινγηθφο),
ππεξβνιηθφο, εμσθξεληθφο, (αληίζ.: αδηθαηνιφγεηνο, ζπλψλ.: εχινγνο, δηθαηνινγεκέλνο).
Π.ρ. Παξάινγεο ελέξγεηεο.
Παξάινγεο νηθνλνκηθέο απαηηήζεηο.
αλάινγνο: ν ζχκκεηξνο, ζχκθσλνο (αληίζ.: δπζαλάινγνο), ν αληίζηνηρνο πξνο ηελ αμία ή ηελ πνηφηεηα, ν
νθεηιφκελνο.
Π.ρ. Γελ έρεη ηα αλάινγα πξνζφληα γη’ απηή ηε ζέζε.
θηιφινγνο: απηφο πνπ αγαπά ηνπο ιφγνπο / ηηο νκηιίεο, απηφο πνπ αγαπά ηε θηινζνθηθή ζπδήηεζε, απηφο
πνπ είλαη κνξθσκέλνο, ν εηδηθφο επηζηήκνλαο ηεο θηινινγίαο, πηπρηνχρνο, θαζεγεηήο ησλ θηινινγηθψλ
καζεκάησλ ζηε κέζε εθπαίδεπζε.
Π.ρ. Ο αδειθφο κνπ είλαη θηιφινγνο.
πνιχινγνο: απηφο πνπ ιέεη πνιιά, ν θιχαξνο (αληίζ.: ιηγφινγνο, ιηγνκίιεηνο).

Π.ρ. Πνιχινγνο άλζξσπνο.
ε πνιπινγία: ε θιπαξία.
Π.ρ. Κνπξάζηεθα κε ηελ πνιπινγία ηνπ.
Άζε ηηο πνιπινγίεο!
άξξεηνο: απηφο πνπ δελ έρεη εηπσζεί, αλέθθξαζηνο, απεξίγξαπηνο, αλνκνιφγεηνο, κπζηηθφο (ζπλψλ.:
αλείπσηνο), (καζεκαηηθά) θάζε πξαγκαηηθφο αξηζκφο ν νπνίνο δελ κπνξεί λα γξαθεί ππφ ηε κνξθή
θιάζκαηνο αθεξαίσλ.
Π.ρ. Άξξεηεο επηζπκίεο.
απφξξεηνο: απηφο πνπ δελ πξέπεη λα δεκνζηνπνηεζεί, πνπ πξέπεη λα κείλεη κπζηηθφο, απαγνξεπκέλνο,
απηφο πνπ δελ πξέπεη λα αλαθνηλσζεί / γλσζηνπνηεζεί (ζπλψλ.: κπζηηθφο)
Π.ρ. Άθξσο απφξξεην έγγξαθν.
ε εηπκνινγία: ε αλαδήηεζε ηεο αξρηθήο κνξθήο (δειαδή ηεο πξνέιεπζεο / πξψηεο ξίδαο) θαη ηεο
αξρηθήο ζεκαζίαο θάζε ιέμεο, ε επηζηεκνληθή δηαδηθαζία αλαδήηεζεο ηεο παξαπάλσ πξνέιεπζεο, θαζψο
θαη ν αληίζηνηρνο θιάδνο ηεο Γισζζνινγίαο.
Π.ρ. Πνηα είλαη ε εηπκνινγία ηεο ιέμεο «δεηλφο»;
ακθηιεγφκελνο: απηφο γηα ηνλ νπνίν ππάξρνπλ δχν ή πεξηζζφηεξεο αληηθξνπφκελεο απφςεηο,
ακθηζβεηνχκελνο.
Π.ρ. Ακθηιεγφκελν πξφζσπν.
ε ακθηινγία: ακθηζβήηεζε, αληηινγία.
ε αξραηνινγία: ε ηζηνξηθή έξεπλα θαη εμέηαζε αξραίσλ κχζσλ θαη παξαδφζεσλ, ε επηζηήκε πνπ εξεπλά
θαζεηί ζρεηηθφ κε ηα αξραία κλεκεία, κηθ. απηφο νπ έρεη απαξραησκέλεο αληηιήςεηο, ε επηζηήκε πνπ
κειεηά ηε δσή θαη ηνλ πνιηηηζκφ ησλ αλζξψπσλ ηνπ παξειζφληνο.
Π.ρ. ΢πνπδάδεη αξραηνινγία.
ε κπζνινγία: ε δηήγεζε κπζηθψλ παξαδφζεσλ, κχζνο, δηήγεκα, ηζηνξία, ην ζχλνιν ησλ κπζηθψλ
παξαδφζεσλ ελφο ιανχ, ε επηζηήκε πνπ κειεηά ηνπο κχζνπο.
Π.ρ. Ο θηινινγηθφο θιάδνο πνπ κειεηά ηνπο κχζνπο ιέγεηαη κπζνινγία.
ιεμηθφ: ε αιθαβεηηθή θαηαγξαθή ησλ ιέμεσλ κηαο γιψζζαο κε ή ρσξίο ηελ εμήγεζή ηνπο, ε
ζπζηεκαηηθή ζπγθέληξσζε θαη θαηαγξαθή κε αιθαβεηηθή ζεηξά ησλ ιέμεσλ κηαο γιψζζαο κε ηελ
αληίζηνηρε εξκελεία ηνπο.
Π.ρ. Πξέπεη λα θνηηάμεηο ηελ εξκελεία ηεο ιέμεο ζ’ έλα ιεμηθφ.
Οξζνγξαθηθφ ιεμηθφ.
ηα ιφγηα: ε νκηιία, νη ιέμεηο, φζα ιέεη θαλείο, ην ξεηφ, επεξεάδσ θάπνηνλ αξλεηηθά κηιψληαο γηα
θάπνηνλ άιινλ, κε ζπληνκία, δηαπιεθηηζηήθακε, δε κηιάσ μεθάζαξα.
Π.ρ. ΢ηα ιφγηα ηνπ δηέθξηλα πηθξία.
Πεο ην κε δηθά ζνπ ιφγηα.
Ήξζακε ζηα ιφγηα.
ινγάο: θιχαξνο, πνιπινγάο, απηφο πνπ ππφζρεηαη πνιιά θαη ηίπνηα δελ θάλεη, ςεπηαξάο.
Π.ρ. Με ηνλ αθνχο, είλαη ινγάο.
ινγηνζχλε: ην λα είλαη θάπνηνο ιφγηνο, ε πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα, ην ζχλνιν ησλ ινγίσλ (ζπλψλ.:
ινγηφηεηα).
Π.ρ. Ζ ινγηνζχλε ησλ Φαλαξησηψλ.
ην ξεηφ: απφθζεγκα, γλσκηθφ.
Π.ρ. Έλα αξραίν ξεηφ ιέεη «θείδνπ ρξφλνπ».
ινγνδνηψ: θάλσ απνινγηζκφ γηα ηα πεπξαγκέλα κνπ, απνινγνχκαη ζε αξκφδηα αξρή (γηα ιάζε,
παξαιείςεηο θηι. θαηά ηελ εθηέιεζε έξγνπ), απνινγνχκαη.
Π.ρ. Οη ππεχζπλνη ζα ινγνδνηήζνπλ ελψπηνλ ηεο δηθαηνζχλεο.
ινγνθέξλσ: δηαπιεθηίδνκαη, θηινληθψ.
Π.ρ. ΢πρλά ινγνθέξλεη κε ηε κεηέξα ηεο.
ινγνθξίλσ: αζθψ ινγνθξηζία.
Π.ρ. Πνιινί ινγφθξηλαλ ηελ εθπνκπή ηνπ Υ. παξνπζηαζηή.
ινγάξηζκνο: ν εθζέηεο ζηνλ νπνίν πξέπεη λα πςσζεί έλαο αξηζκφο.
Π.ρ. Ο ινγάξηζκνο ηνπ 16 είλαη ην 4 αθνχ 2 4 = 16.
ινγνηέρλεο: ν δεκηνπξγφο ινγνηερληθψλ έξγσλ, πνηεηήο ή πεδνγξάθνο.
Π.ρ. Τπάξρνπλ δηαθεθξηκέλνη Έιιελεο ινγνηέρλεο πνπ φκσο νη καζεηέο δελ γλσξίδνπλ.
ινγνζεξαπεία: ζεξαπεία δηαηαξαρψλ ηνπ ιφγνπ, κέζνδνο ζεξαπείαο λεπξψζεσλ ε νπνία αμηνπνηεί ηελ
πξνθνξηθή επηθνηλσλία.
Π.ρ. ΢πνπδάδεη ινγνζεξαπεία.
ινγνπαίγλην: ιεθηηθφ παηρλίδη κε ηηο ζεκαζίεο ερεηηθά φκνησλ ιέμεσλ ή θξάζεσλ, παηρλίδη κε
δηθνξνχκελεο ιέμεηο, θαιακπνχξη.
Π.ρ. «Ο Κχξηνο κεζ’ εκψλ» - «Ο Κχξηνο κε ζπκφλ».
ινγηθνθαλήο: απηφο πνπ θαίλεηαη ινγηθφο, ρσξίο λα είλαη.
Π.ρ. Λνγηθνθαλέο επηρείξεκα.
ιεμηθνγξαθία: ε ζχληαμε ιεμηθνχ, ε επηζηήκε ηεο ζχληαμεο ιεμηθψλ.
κνλνιεθηηθφο: απηφο πνπ απνηειείηαη απφ κηα ιέμε / πνπ εθθξάδεηαη κε κηα ιέμε (αληίζ.:
πεξηθξαζηηθφο)
Π.ρ. Μνλνιεθηηθή απάληεζε.
θνληνινγίο: κε ιίγα ιφγηα.
Π.ρ. Κνληνινγίο πεξάζακε ππέξνρα.
κηζζνιφγην: ν πίλαθαο πνπ πεξηέρεη ηνπο κηζζνχο ησλ ππαιιήισλ κηαο ππεξεζίαο ή επηρείξεζεο.
Π.ρ. Μηζζνιφγην δηθαζηηθψλ.
ηηκνιφγην: εκπνξηθφ έγγξαθν φπνπ θαηαγξάθνληαη απφ ηνλ πσιεηή ζηνλ αγνξαζηή ην είδνο θαη ηα
ζηνηρεία ηνπ εκπνξεχκαηνο, έγγξαθν απφδεημεο πσιήζεσο εκπνξεχκαηνο ή παξνρή ππεξεζηψλ, φπνπ
αλαγξάθεηαη θαη ην αληίζηνηρν αληίηηκν.
Π.ρ. Θέιεηε απφδεημε ή ηηκνιφγην;
αεξνινγία: θιπαξία (ζπλψλ.: θελνινγία).
Π.ρ. Απηά πνπ ιεο είλαη αεξνινγίεο.
βηνινγία: ε επηζηήκε πνπ κειεηά ηα θαηλφκελα ηεο νξγαληθήο δσήο.
Π.ρ. Απφ κηθξφο ηνπ άξεζε λα δηαβάδεη βηνινγία.
Α΢ΚΖ΢ΔΗ΢ ΠΡΟ΢ ΑΠΑΝΣΖ΢Ζ.
1. Να βξείηε ηελ πξνέιεπζε θαη ηε ζεκαζία ησλ παξαθάησ ιέμεσλ: ιφγηνο, ινγεηνλ, ξεηφ,
αληίξξεζηο, ινγηνζχλε, ξεηνξηθφο, ινγνπνηφο, αληηινγία.
2. Να εμεγήζεηε ηηο παξαθάησ ιέμεηο θαη λα ηηο εληάμεηε ζε πξνηάζεηο ηεο λ.ε.: ινγχδξην, ξήηξα,
ινγνδνηψ, πνιπινγία.
3. Να αληηθαηαζηήζεηε ηηο ππνγξακκηζκέλεο ιέμεηο ζηηο πξνηάζεηο πνπ αθνινπζνχλ κε ηηο
αληίζηνηρεο ηνπο Λεμηινγηθνχ Πίλαθα.
α. Δίλαη έλαο αδηάληξνπνο ςεπηαξάο.
β. Σν ηειεπηαίν κέξνο ηεο ηξαγσδίαο πεξηέρεη βαζηθέο ηδέεο ηνπ έξγνπ.
γ. Γεκνζηεχηεθε έλα άθξσο κπζηηθφ έγγξαθν ηνπ Τπνπξγείνπ Δμσηεξηθψλ.
δ. Δίλαη εξηζηηθφο ραξαθηήξαο θαη ζπλερψο δηαπιεθηίδεηαη.
4. Να επηιέμεηε απφ ηελ παξέλζεζε ηελ θαηάιιειε ιέμε θαη λα ζπκπιεξψζεηε ηηο πξνηάζεηο.
α. Ο κάληεο………………..(ακθηιέγσ, αληηιέγσ, πξνιέγσ) ηα κειινχκελα.
β. Ζ έθβαζε ηνπ πνιέκνπ ήηαλ ………………………(παξάινγνο, αλάινγνο, πνιχινγνο).
γ. Οη ελέξγεηεο ηνπ ζε φιε ηε δσή ηνπ ππήξμαλ ………………………(κνλνιεθηηθφο, ινγηθφο, ιεθηηθφο).
δ. Ζ επηζηήκε ηεο ………………………(αξραηνινγία, κπζνινγία, εηπκνινγία) θέξλεη ζην θσο κλεκεία
ηνπ παξειζφληνο.
5. Ζ ιέμε «ιφγνο» είλαη πνιπζήκαληε. Να βξείηε ηελ ηδηαίηεξε ζεκαζία ηεο ζηηο παξαθάησ
θξάζεηο:
α. Απηφ ππαγνξεχεη ν νξζφο ιφγνο.
β. Ο ιφγνο ηνπ έρεη πέξαζε.
γ. ΢ηγά ζηγά ήξζακε ζηα ιφγηα.
δ. Θα δψζεηο ιφγν γηα ηηο πξάμεηο ζνπ.
ε. Γηα ηνπ ιφγνπ ην αιεζέο παξνπζηάδσ θαη απνδείμεηο.
6. ΢ε πνηα απφ ηηο ζεκαζίεο ηεο ζηήιεο Β’ αληηζηνηρεί ε ιέμε «ιφγνο» ζηηο αθφινπζεο πξνηάζεηο
ηεο ζηήιεο Α’;
Α. Β.
1. Ο ιφγνο πνπ πξφβαιιε γηα ηελ απνηπρία α. νκηιία.
ηνπ ζηηο εμεηάζεηο ήηαλ ε ειιηπήο πξνεηνηκαζία.
2. Ο άλζξσπνο δηαθέξεη απφ ηα δψα, γηαηί έρεη ην β. εθθψλεζε νκηιίαο ζε αθξναηήξην .
ράξηζκα ηνπ ιφγνπ.
3. Ο ιφγνο ηνπ βνπιεπηή ζηε Βνπιή ήηαλ ζχληνκνο
θαη πεηζηηθφο. γ. ππφζρεζε, δηαβεβαίσζε.
4. Ο ιφγνο ηνπ δηεπζπληή πξνο ηνπο καζεηέο δελ
επέηξεπε θακία αληίξξεζε. δ. δηθαηνινγία, αηηία, πξφθαζε.
5. Έδσζε ην ιφγσ ηνπ φηη ζην κέιινλ ζα είλαη
πην πξνζεθηηθφο. ε. αγφξεπζε ζην δηθαζηήξην
6. Ο ιφγνο ηνπ δηθεγφξνπ γηα ηνλ θαηεγνξνχκελν
πειάηε ηνπ ήηαλ ζπγθηλεηηθφο. ζη. πξνζηαγή, εληνιή.
Β. 2. ΔΣΤΜΟΛΟΓΗΚΑ.
Δηζαγσγή ζηε ζχλζεζε.
΢ηε ζχλζεζε παξαηεξνχκε ηα αθφινπζα:

1. Καζέλα απφ ηα δχν ζπλζεηηθά κέξε κπνξεί λα είλαη θιηηφ ή άθιηην κέξνο ηνπ ιφγνπ.
Π.ρ. α’ ζπλζεηηθφ θιηηφ: ιφγνο + γξάθσ = ινγνγξάθνο
α’ ζπλζεηηθφ άθιηην: ππέξ + κέγεζνο = ππεξκεγέζεο
β’ ζπλζεηηθφ θιηηφ: ζπλ + γξάθσ = ζπγγξάθσ
β’ ζπλζεηηθφ άθιηην: ππέξ + άλσ = ππεξάλσ
2. ΋ηαλ ην α’ ζπλζεηηθφ είλαη φλνκα πξσηφθιηην ή δεπηεξφθιηην, ηφηε ν ραξαθηήξαο ηνπ θαλνληθά
απνβάιιεηαη εκπξφο απφ ην αξρηθφ θσλήελ ηνπ β’ ζπλζεηηθνχ.
Π.ρ. θηζάξα + άδσ = θηζαξσδφο
3. Αλ φκσο ην β’ ζπλζεηηθφ άξρηδε άιινηε απφ F ή ζ, ηφηε ή θπιάγνληαη ηα δχν θσλήεληα ή
ζπλαηξνχληαη ή απνβάιιεηαη ην ηειηθφ θσλήελ ηνπ α’ ζπλζεηηθνχ.
Π.ρ. α) θπιάγνληαη ηα δχν θσλήεληα: αγαζφο + Fέξγνλ = αγαζνεξγφο
β) ζπλαηξνχληαη: θαθφο + Fέξγνλ = θαθνχξγνο
γ) απνβάιιεηαη ην ηειηθφ θσλήελ ηνπ α’ ζπλζεηηθνχ: αηρκή + Fαισηφο = αηρκάισηνο.
4. ΋ηαλ ην αξρηθφ θσλήελ ηνπ β’ ζπλζεηηθνχ είλαη βξαρχρξνλν (α, ε, ν), ηφηε θαλνληθά εθηείλεηαη.
Π.ρ. ζηξαηφο + άγσ = ζηξαηεγφο
5. Γελ εθηείλεηαη φκσο ην αξρηθφ θσλήελ ηνπ β’ ζπλζεηηθνχ, αλ εκπξφο απ’ απηφ ππήξρε άιινηε F ή ζ.
Π.ρ. αηρκή + Fαισηφο= αηρκάισηνο.

1. Να θαηαηάμεηε ηηο παξαθάησ ιέμεηο ηνπ θεηκέλνπ ηεο Δλφηεηαο ζε απιέο θαη ζχλζεηεο:
γέλεη, αηρκάισηνο, εχλνπο, ηέθλσλ, ζηξαηεγφο, βαζηιέσο, εμαγγέιιεη, πεδσλ, δηαθζεηξαη, δχλακηλ,
εμέθεξε, λήζνπο.
2. Να ρξεζηκνπνηήζεηε ηα ζπλζεηηθά πνπ ζαο δίλνληαη θαη λα ζρεκαηίζεηε ζχλζεηεο ιέμεηο ηεο α.ε.
Ύζηεξα λα γξάςεηε ηε ζεκαζία ησλ παξαγφκελσλ ζχλζεησλ ιέμεσλ:
πξνο + άγσ (νπζηαζη. ζει.), επ + πηζηφο (νπζηαζη. ζει.), απφ + ξεηφο (επίζ.) θαηά + θξίλσ (νπζηαζη.
αξζελ.), α (αλ-) + ίζνο (νπζηαζη. ζει.), απφ + βαίλσ (νπζηαζη. ζει.), επί + νπξαλφο (επίζ. αξζελ.).
3. Να ρσξίζεηε ηηο παξαθάησ ιέμεηο ηεο α.ε. απφ ην Λεμηινγηθφ Πίλαθα ζηα ζπλζεηηθά κέξε ηνπο
θαη λα δειψζεηε αλ απηά είλαη ιέμεηο θιηηέο ή άθιηηεο:
ινγνπνηφο, αληηιέγσ, ακθηιεγφκελνο, κπζνιφγνο.
4. Να ζρεκαηίζεηε ζχλζεηεο ιέμεηο κε ηα παξαθάησ ζπλζεηηθά κέξε θαη κε ηελ θάζε ζχλζεηε ιέμε
πνπ πξνθχπηεη λα γξάςεηε κηα πξφηαζε:
ιφγνο + ηέρλε (νπζηαζη. αξζελ.), ιεμηθφ + γξάθσ (νπζηαζη. αξζελ.), ιφγνο + θινπή (νπζηαζη. ζει.),
ιφγνο + θξίλσ (ξήκα), ιφγνο + κάρνκαη (ξήκα).
Γ. ΓΡΑΜΜΑΣΗΚΖ.
Γ’ ΚΛΗ΢Ζ ΟΤ΢ΗΑ΢ΣΗΚΩΝ.
 Αξζεληθά, ζειπθά θαη νπδέηεξα πεξηηηνζχιιαβα

 Σα ηξηηφθιηηα νπζηαζηηθά ιήγνπλ ζηελ νλνκαζηηθή ηνπ εληθνχ ζ' έλα απφ ηα θσλήεληα: α, η, π, σ ή
ζ' έλα απφ ηα ζχκθσλα λ, ξ, ο, (μ, ς). ΢ηε γεληθή ηνπ εληθνχ ιήγνπλ ζε -νο, -σο, -νπο
 Καηαιεθηηθά ιέγνληαη φζα αξζεληθά θαη ζειπθά ζρεκαηίδνπλ ηελ νλνκαζηηθή ηνπ εληθνχ κε ηελ
θαηάιεμε -ο, π.ρ. ἥξσ-ο, ἰρζχ-ο
 Αθαηάιεθηα ιέγνληαη φια ηα νπδέηεξα θαη θάπνηα αξζεληθά θαη ζειπθά πνπ ζρεκαηίδνπλ ηελ
νλνκαζηηθή ηνπ εληθνχ ρσξίο θαηάιεμε, π.ρ. ρηψλ, ἞ρψ
 Μνλφζεκα ιέγνληαη απηά πνπ ζρεκαηίδνπλ φιεο ηηο πηψζεηο απφ έλα κφλν ζέκα, π.ρ. ρηηψλ, ρηηῶλ-
νο
o Σν ζέκα ζηα κνλφζεκα βξίζθεηαη απφ ηε γεληθή ηνπ εληθνχ, αθνχ αθαηξεζεί απφ απηήλ ε θαηάιεμε:
πίλαθ-νο > πηλαθ-, θιεη῅ξ-νο > θιεηεξ-
 Γηπιφζεκα ιέγνληαη απηά πνπ ζρεκαηίδνπλ ηηο πηψζεηο κε δχν ζέκαηα, γηαηί ζε κεξηθέο
πεξηπηψζεηο εθηείλνπλ ην θσλήελ ηεο ηειεπηαίαο ζπιιαβήο ηνπ ζέκαηνο· π.ρ. ἟γεκφλ-νο, ἟γεκψλ
o ΢ηα δηπιφζεκα ην ζέκα πνπ έρεη ζηελ ηειεπηαία ζπιιαβή καθξφρξνλν θσλήελ ιέγεηαη ηζρπξφ
ζέκα, π.ρ. πνηκήλ, ῥήησξ
o ΢ηα δηπιφζεκα ην ζέκα πνπ έρεη ζηελ ηειεπηαία ζπιιαβή βξαρχρξνλν θσλήελ ιέγεηαη αδχλαην
ζέκα
o Σν ηζρπξφ ζέκα ζηα δηπιφζεκα βξίζθεηαη απφ ηελ νλνκαζηηθή ηνπ εληθνχ, π.ρ. ὁ ἡγεκψλ, ὁ πνηκήλ
o Σν αδχλαην ζέκα ζηα δηπιφζεκα βξίζθεηαη απφ ηε γεληθή ηνπ εληθνχ, αθνχ αθαηξεζεί ε θαηάιεμε,
π.ρ. ηνῦ ἟γεκφλ-νο > ἡγεκνλ, ηνῦ πνηκέλνο > πνηκελ-
 Φσλεεληφιεθηα ιέγνληαη φζα έρνπλ ραξαθηήξα θσλήελ, π.ρ. ἥξσ-ο ἥξσν-ο, πφιη-ο πφιε-σο
 ΢πκθσλφιεθηα ιέγνληαη φζα έρνπλ ραξαθηήξα ζχκθσλν, π.ρ. θφξαμ θφξαθ-νο, ζσιήλ ζσι῅λ-νο
θαηαιήμεηο ηεο γ' θιίζεο

Αξζεληθά Θειπθά Οπδέηεξα
νλ. -ο - -
γελ. -νο -σο -νο -σο
Δληθφο δνη. -η -η
αηη. -α λ -
θι. -ο -
νλ. -εο -α
γελ. -σλ -σλ
Πιεζπληηθφο δνη. -ζη(λ) -ζη(λ)
αηη. -αο -ο (-λο) -α
θι. -εο -α
΢πκθσλφιεθηα νπζηαζηηθά γ’ θιίζεο.
1. Αθσλφιεθηα.
α) Οπξαληθφιεθηα θαηαιεθηηθά κνλφζεκα.
ΔΝΗΚΟ΢ ΑΡΗΘΜΟ΢
ΟΝΟΜ: ὁ θφξαμ ἟ πηέξπμ ὁ ὄλπμ

ΓΔΝ: ηνῦ θφξαθνο η῅ο πηέξπγνο ηνῦ ὄλπρνο
ΓΟΣ: ηῶ θφξαθη ηῆ πηέξπγη ηῶ ὄλπρη
ΑΗΣΗΑΣ: ηὸλ θφξαθα ηὴλ πηέξπγα ηὸλ ὄλπρα
ΚΛΖΣ: ὦ θφξαμ ὦ πηέξπμ ὦ ὄλπμ
ΠΛΖΘΤΝΣΗΚΟ΢ ΑΡΗΘΜΟ΢
ΟΝΟΜ: νἱ θφξαθεο αἱ πηέξπγεο νἱ ὄλπρεο

ΓΔΝ: η῵λ θνξάθσλ η῵λ πηεξχγσλ η῵λ ὀλχρσλ
ΓΟΣ: ηνῖο θφξαμη(λ) ηαῖο πηέξπμη(λ) ηνῖο ὄλπμη(λ)
ΑΗΣΗΑΣ: ηνὺο θφξαθαο ηὰο πηέξπγαο ηνὺο ὄλπραο
ΚΛΖΣ: ὦ θφξαθεο ὦ πηέξπγεο ὦ ὄλπρεο
β) Υεηιηθφιεθηα θαηαιεθηηθά κνλφζεκα.
ΟΝΟΜ: ὁ γῦς Ἄξας

ΓΔΝ: ηνῦ γππφο Ἄξαβνο
ΓΟΣ: ηῶ γππί Ἄξαβη
ΑΗΣΗΑΣ: ηὸλ γῦπα Ἄξαβα
ΚΛΖΣ: ὦ γῦς Ἀξας
ΟΝΟΜ: νἱ γῦπεο Ἀξαβεο

ΓΔΝ: η῵λ γππῶλ Ἀξάβσλ
ΓΟΣ: ηνῖο γπςί(λ) Ἄξαςη(λ)
ΑΗΣΗΑΣ: ηνὺο γῦπαο Ἄξαβαο
ΚΛΖΣ: ὦ γῦπεο Ἄξαβεο
γ) Οδνληηθφιεθηα θαηαιεθηηθά κνλφζεκα κε ραξαθηήξα απιφ νδνληηθφ η – δ – ζ.
ΟΝΟΜ: ὁ ηάπεο ἟ παηξίο ὄξληο

ΓΔΝ: ηνῦ ηάπεηνο η῅ο παηξίδνο ὄξληζνο
ΓΟΣ: ηῶ ηάπεηη ηῆ παηξίδη ὄξληζη
ΑΗΣΗΑΣ: ηὸλ ηάπεηα ηὴλ παηξίδα ὄξληλ
ΚΛΖΣ: ὦ ηάπεο ὦ παηξίο ὄξλη
ΟΝΟΜ: νἱ ηάπεηεο αἱ παηξίδεο ὄξληζεο

ΓΔΝ: η῵λ ηαπήησλ η῵λ παηξίδσλ ὀξλίζσλ
ΓΟΣ: ηνῖο ηάπεζη(λ) ηαῖο παηξίζη(λ) ὄξληζη(λ)
ΑΗΣΗΑΣ: ηνὺο ηάπεηαο ηὰο παηξίδαο ὄξληζαο
ΚΛΖΣ: ὦ ηάπεηεο ὦ παηξίδεο ὄξληζεο
δ) Οδνληηθφιεθηα θαηαιεθηηθά κνλφζεκα κε ζέκα ζε –λη (νλ. –αο, γελ. – αληνο, θαη νλ. νπο, γελ. –
νληνο).
ONOM: ὁ ἱκάο γίγαο ὀδνχο

ΓΔΝ: ηνῦ ἱκάληνο γίγαληνο ὀδφληνο
ΓΟΣ: ηῶ ἱκάληη γίγαληη ὀδφληη
ΑΗΣΗΑΣ: ηὸλ ἱκάληα γίγαληα ὀδφληα
ΚΛΖΣ: ὦ ἰκάο γίγαλ ὀδνχο
ΟΝΟΜ: νἱ ἱκάληεο γίγαληεο ὀδφληεο

ΓΔΝ: η῵λ ἰκάλησλ γηγάλησλ ὀδφλησλ
ΓΟΣ: ηνῖο ἱκαζη(λ) γίγαζη(λ) ὀδνῦζη(λ)
ΑΗΣΗΑΣ: ηνὺο ἱκάληαο γίγαληαο ὀδφληαο
ΚΛΖΣ: ὦ ἱκάληεο γίγαληεο ὀδφληεο
ε) Οδνληηθφιεθηα αθαηάιεθηα δηπιφζεκα κε ζέκα ζε – λη (νλ. –σλ, γελ. –νληνο).
ΟΝΟΜ: ὁ γέξσλ παῖο ἡ ηπξαλλίο γπλή

ΓΔΝ: ηνῦ γέξνληνο παηδφο ηῆο ηπξαλλίδνο γπλαηθφο
ΓΟΣ: ηῶ γέξνληη παηδί ηῇ ηπξαλλίδη γπλαηθί
ΑΗΣΗΑΣ: ηὸλ γέξνληα παῖδα ηὴλ ηπξαλλίδα γπλαῖθα
ΚΛΖΣ: ὦ γέξνλ παῖ ὦ ηπξαλλη γῦλαη
ΟΝΟΜ: νἱ γέξνληεο παῖδεο αἱ ηπξαλλίδεο γπλαῖθεο
ΓΔΝ: η῵λ γεξφλησλ παίδσλ ηῶλ ηπξαλλίδσλ γπλαηθῶλ
ΓΟΣ: ηνῖο γέξνπζη(λ) παηζίλ ηαῖο ηπξαλλίζηλ γπλαημί(λ)
ΑΗΣΗΑΣ: ηνὺο γέξνληαο παῖδαο ηὰο ηπξαλλίδαο γπλαῖθαο
ΚΛΖΣ: ὡ γέξνληεο παῖδεο ὦ ηπξαλλίδεο γπλαῖθεο
 Σα βαξχηνλα νδνληηθφιεθηα ζε –ηο (γελ. –ηδνο, -ηηνο, - ηζνο) ζρεκαηίδνπλ ηελ αηηηαηηθή ηνπ εληθνχ
ζε –λ θαη ηελ θιεηηθή ηνπ εληθνχ φκνηα κε ην ζέκα (ρσξίο ην ραξαθηήξα): ηελ ράξηλ, ηελ φξληλ, ηελ έξηλ,
σ ράξη, σ φξλη, σ έξη.
 Σα βαξχηνλα νδνληηθφιεθηα ζε –σλ (γελ. – νληνο) θαη –αο (γελ. – αληνο) ην νμχηνλν ηπξαλλίο (-
ίδνο) θαη ην πεξηζπψκελν παηο (γελ. παηδφο) ζρεκαηίδνπλ ηελ θιεηηθή ηνπ εληθνχ ρσξίο θαηάιεμε.
 ΋ζα ιήγνπλ ζε –ίο (γελ. ηδνο) έρνπλ ην –η βξαρχ εθηφο απφ ηα : αςίο, βαιβίο, θειίο, θλεκίο, θξεπίο,
λεζίο, ζθξαγίο, ρεηξίο, ςεθίο πνπ έρνπλ ην – η καθξφ.
Π.ρ. αςίο – αςηδνο – αςηδη – αςηδα – αςηο // αςηδεο – αςηδσλ – αςηζη – αςηδαο – αςηδεο .
2. Ζκηθσλφιεθηα.
1. Δλξηλφιεθηα (ραξαθη. λ)
α) Μνλφζεκα: θαηαιεθηηθά ζε – ηο (γελ. – ηλνο) θαη αθαηάιεθηα ζε – αλ (γελ. – αλνο), - ελ (γελ.

ελνο) θαη – σλ (γελ. σλνο).
ΔΝΗΚΟ΢ ΑΡΗΘΜΟ΢.
ΟΝΟΜ: ἟ ἀθηίο ὁ Σηηάλ Έιιελ ρεηκψλ

ΓΔΝ: η῅ο αθηῖλνο ηνῦ Σηηᾶλνο Έιιελνο ρεηκῶλνο
ΓΟΣ: ηῆ αθηῖλη ηῶ Σηηᾶλη Έιιελη ρεηκῶλη
ΑΗΣΗΑΣ: ηὴλ αθηῖλα ηὸλ Σηηᾶλα Έιιελα ρεηκῶλα
ΚΛΖΣ: ὦ αθηίο ὦ Σηηάλ Έιιελ ρεηκψλ
ΠΛΖΘΤΝΣΗΚΟ΢ ΑΡΗΘΜΟ΢.
ΟΝΟΜ: αἱ ἀθηῖλεο νἱ Σηηᾶλεο Έιιελεο ρεηκῶλεο

ΓΔΝ: η῵λ ἀθηῖλσλ η῵λ Σηηάλσλ Διιήλσλ ρεηκψλσλ
ΓΟΣ: ηαῖο ἀθηῖζη(λ) ηνῖο Σηηᾶζη(λ) Έιιεζη(λ) ρεηκῶζη(λ)
ΑΗΣΗΑΣ: ηὰο ἀθηῖλαο ηνὺο Σηηᾶλαο Έιιελαο ρεηκῶλαο
ΚΛΖΣ: ὦ ἀθηῖλεο ὦ Σηηᾶλεο Έιιελεο ρεηκῶλεο
β) Γηπιφζεκα: αθαηάιεθηα ζε – ελ (γελ. ελφο), θαη – σλ (γελ. – νλνο).
ΟΝΟΜ: ὁ πνηκήλ ἟γεκψλ γείησλ θίσλ θχσλ
ΓΔΝ: ηνῦ πνηκέλνο ἟γεκφλνο γείηνλνο θίνλνο θπλφο
ΓΟΣ: ηῶ πνηκέλη ἟γεκφλη γείηνλη θίνλη θπλί
ΑΗΣΗΑΣ: ηὸλ πνηκέλα ἟γεκφλα γείηνλα θίνλα θχλα
ΚΛΖΣ: ὦ πνηκήλ ἟γεκψλ γεῖηνλ θῖνλ θχνλ
ΟΝΟΜ: νἱ πνηκέλεο ἟γεκφλεο γείηνλεο θίνλεο θχλεο

ΓΔΝ: η῵λ πνηκέλσλ ἟γεκφλσλ γεηηφλσλ θηφλσλ θπλῶλ
ΓΟΣ: ηνῖο πνηκέζη(λ) ἞γεκφζη(λ) γείηνζη(λ) θίνζη(λ) θπζί(λ)
ΑΗΣΗΑΣ: ηνὺο πνηκέλαο ἟γεκφλαο γείηνλαο θίνλαο θχλαο
ΚΛΖΣ: ὦ πνηκέλεο ἞γεκφλεο γείηνλεο θίνλεο θχλεο
1. Να θαηαηάμεηε ηα παξαθάησ νπζηαζηηθά ηεο γ’ θιίζεο, ζχκθσλα κε ην ραξαθηήξα ηνπο, ζε

αθσλφιεθηα θαη εκηθσλφιεθηα:
ὁ ζψξαμ (ζψξαθνο), ἟ ηξηάο (ηξηάδνο), ὁ ράιπς (ράιπβνο), ἟ αθηίο (ἀθηῖλνο), ὁ ιέβεο (ιέβεηνο), ὁ θιεηήξ
(θιεηήξνο), ὁ βήμ (βερφο), ὁ πνηκήλ (πνηκέλνο), ἞ Πάξλεο (Πάξλεζνο), ὁ Κέθξσς (Κέθξνπνο), ὁ ληπηήξ
(ληπηήξνο), ἟ θάιαγμ (θάιαγγνο).
2. Να γξάςεηε ηηο πιάγηεο πηψζεηο ησλ νπζηαζηηθψλ πνπ αθνινπζνχλ ζηνλ άιιν αξηζκφ:
ηνῦ θχιαθνο, αἱ θάξαγγεο, ηνὺο φλπραο, ηὸλ γῦπα, η῵λ θιεβ῵λ, ὀ ηάπεο, ηὰο ιακπάδαο, ηνῦ φξληζνο, ηνῦ
ζσι῅λνο, ηὸλ ἀζέξα
3. Να ζπκπιεξψζεηε ηηο θαηαιήμεηο θαη λα ηνλίζεηε ηα παξαθάησ ηξηηφθιηηα:

ηὴλ α὎ιαθ___, αἱ αἰγ___, η῵λ ηξηρ___, ηῶ Πεινπ___, η῵λ ραιπβ___, ἟ λενη___, ηῆ ἖ιιαδ___, ηὴλ
Σίξπλζ___, νἱ κελ___, ηνῦ δσζηεξ___, ηνῦ βει___.
4. Να ζπκπιεξψζεηε ηηο πξνηάζεηο κε ηνπο ηχπνπο ησλ νπζηαζηηθψλ ζχκθσλα κε ηελ ππφδεημε:
α. Οὔηνο ἔιαβε ἐθ………………………….(ιάξλαμ, γελ. ελ.) ηὰ θηεξίζκαηα.
β. Σὸλ ……………….(ιέσλ, αηηηαη. ελ.) ἐθ η῵λ…………………….(ὄλπμ, γελ. πιεζ.) γηγλψζθνκελ.
γ. ἖θάιεζε ηὸλ ……………(Ηάζσλ, αηηηαη. ελ.) θαὶ ηνῦο ἀξίζηνπο η῅ο…………….(἖ιιάο, γελ. ελ.).
δ. Κῦξνο δη῅γε ηὸλ …………………..(ρεηκψλ, αηηηαη. ελ.) ἐλ………………….(Βαβπιψλ, δνη. ελ.).
ε. Οἱ…………………(ἀζηήξ, νλνκ. πιεζ.) ὦζπεξ……………………..(ιακπάο, νλνκ. πιεζ.) πνξεχνληαη
δηα ηνῦ ……………..(αἰζήξ, γελ. ελ.).
ζη. Οἰ ἤξσεο πξὸο ηνὺο………………………(γίγαο, αηηηαη. πιεζ.) θαη ………………(δξάθσλ, αηηηαη.
πιεζ.) κάρνληαη.
δ. ἖λ ηνῖο…………………….(ιεηκψλ, δνη. πιεζ.) νἰ ………………..(πνηκήλ, νλνκ. πιεζ.) ηὰ πνίκληα
λέκνπζη.
5. Να ζπκπιεξψζεηε ηα θελά ησλ παξαθάησ πξνηάζεσλ κε ηνλ θαηάιιειν ηχπν ησλ ιέμεσλ πνπ
δίλνληαη ζηε δηπιαλή ζηήιε.
α). Πεξί ςπρ῅ο θαὶ…………………….θαὶ …………………..θαὶ θχιαθαο
ὄιεο η῅ο πφιεσο κάρνληαη. Κξεζίλ
β). Λάζξα (=θξπθά) ἐπηπεζφληεο ηνὺο……………………ηνῦ παίδσλ
θξνπξίνπ ἐθβάιινπζηλ. εἴισηεο
γ). Γεσξγνῦζη ηε γαξ ηνῖο κέλ Λαθεδαηκνλίνηο ……………….. γπλαῖθα
ηνῖο δὲ …………………..νἱ πεξίνηθνη. ρξεκάησλ
δ). Υξ῅ πεξί η῵λ ηνηνχησλ πάληα ἄλδξα θαὶ …………………. παῖδα
θαὶ…………………….ἀεί δηαλνεῖζζαη.
6. Να ζπκπιεξψζεηε ηα θελά ησλ παξαθάησ πξνηάζεσλ κε ηνλ ζσζηφ ηχπν ησλ νπζηαζηηθψλ πνπ
βξίζθνληαη ζε παξέλζεζε:
α). Δἰο δηδαζθάισλ πέκπνληεο πνιχ κᾶιινλ ἐληέιινληαη (= δεηνχλ) ἐπηκειεῖζζαη ε὎θνζκίαο η῵λ
…………….(παῖο) ή …………….(γξάκκα) θαἰ θηζαξίζεσο.
β). Αἰγχπηηνη πξνζέπιεπζαλ ζπλ ………………..(ἀζπίο) πνδήξεζηλ.
γ). Πεξί ΢πξίαο δηεγεζφκεζα, ὄπνπ ζῖηνο πνιχο θαὶ πξφβαηά ἐζηί θαὶ ……………..(θνῖλημ) νἱ
θαξπνθφξνη.
δ). Σνπηνλί γαξ ηνῦ …………….(παῖο) ἟ κήηεξ, ὦ ἄλδξεο δηθαζηαῖ, γέλεη ἦλ ἐγγπηάησ Ἀγλία.
ε). Πξνζεθαιέζαλην ηὴλ …………………..(γπλή) πξφο ἄξρνληα.
ζη). Οἱ δεκαγσγνί παξά ηνῖο δήκνηο εἰζίλ ὦζπεξ νἱ ……………………(θφιαμ) παξά ηνῖο ηπξάλλνηο.
7. Να θιηζνχλ νη παξαθάησ ζπλεθθνξέο ζηνλ εληθφ θαη πιεζπληηθφ αξηζκφ:

἟ θαζαξά γπλή, ἟ κηαξά ηπξαλλίο, ὁ ὡξαῖνο παῖο.
8. Να θιηζνχλ νη παξαθάησ ζπλεθθνξέο θαη ζηνπο δπν αξηζκνχο:

἟ ἰεξά παηξίο, ὀ ὏πέξνρνο ἀδάκαο, ὁ ηεξάζηηνο ιέσλ, ὁ ὀδνχο νὔηνο, ἞ πηέξπμ αὒηε, ηὸ θ῵ο ηνῦην.
9. ΢ηνλ πίλαθα κε ηα παξαθάησ αθσλφιεθηα νπζηαζηηθά ζπκπιεξψζηε ηηο πηψζεηο πνπ

δεηνχληαη (ζηνλ αξηζκφ πνπ βξίζθνληαη):
Πίλαθεο Βήμ Ἀζπίδεο Ἀηζίνπα Ἔξηο
γελ. δνη. γελ. νλνκ. δνη.
δνη. αηηηαη. δνη. γελ. αηηηαη.
αηηηαη. θιεη. αηηηαη. δνη. θιεη.
10. Να κεηαθέξεηε ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο ζηνλ άιιν αξηζκφ.

α). Ἡ γπλή ἤγαγελ ηὴλ θφξελ πξνο ηὸλ παῖδα αὔηεο.
β). Ἡ δχλακηο ηνῦ παηδφο θέξεη ηὴλ λίθελ.
γ). Σὰ πηαίζκαηα η῵λ γπλαηθ῵λ ν὎θ ὀιίγα ἐζηί.
δ). Οὔηνη ἐδίσμαλ ηὰο ὄξληζαο θαὶ ηὰο αῖγαο.
ε). Γηεγήζνκαη ηὰο ἔξηδαο η῵λ θπιάθσλ.
ζη). Χ παῖδεο, ηη πξάηησκελ;
11. Να ζπκπιεξσζνχλ ηα θελά κε ηνπο θαηάιιεινπο ηχπνπο ησλ νπζηαζηηθψλ πνπ δίλνληαη ζηελ
παξέλζεζε.
α). Οἰ …………..(γπς) ηνὺο ……………..(ὄξληο) ἀξπάδνπζη
β). Αἱ πνλεξαί ……………..(ειπίο) θαθνί ζχκβνπινί εηζηλ
γ). Αἱ ……………..(ἀιψπεμ) ιένληα ὠλείδηδνλ (=θνξφτδεπαλ)
δ). Καηαβαίλεη απφ ηνῦ ……………(ἄξκα) θαὶ ιακβάλεη ηὸλ…………………(ζψξαμ)
ε). Οἱ………………(Θξάμ) ν὎θ ἐβνχινλην ηαῖο ………………..(ἀζπίο) Λαθεδαηκνλίνηο δηακάρεζζαη
ζη). Οἱ………………..(ἰέξαμ) ηνὺο κηθξνχο …………………(ὄξληο) ἀξπάδνπζηλ
δ). Αγλνία πνιιάθηο νἱ …………………(παῖο) ἀκαξηάλνπζη
ε). Σ῅ο παξειζνχζεο …………..(λῦμ) Ἰππνθξάηεο ηὴλ ζχξαλ ἔθξνπελ
ζ). Με ζαπκάδεηε ηνῖο ……………….(πξᾶγκα)
η). Γηα ηη ηνὺο κελ ηὰο ………………(ἀζπίο) ἀηηκνῦζη;
ηα). Σαῦηα κελ ἐαπη῵ ηὴλ ………………(ράξηο) πεξηηίζεληαη
ηβ). Ἡ ΢θίγμ ἔρεη ν὎ξάλ ηνῦ …………….(ιέσλ) θαὶ ηὰο ……………..(πηέξπμ) η῅ο ……………(ὄξληο)
ηγ). ἖θείλεο η῅ο ………………..(λχμ) ν὎δείο ἐθνηκήζε

ηδ). Σὴλ ……………..(ράξηο) ἔρνκελ ῶηηλη ζπκβνπιεχεη ἟κηλ ηὰ ἄξηζηα
ηε). Σαξαρή ἐγέλεην ἐλ ηῆ …………………..(἖ιιάο)
ηζη). Γεῖ ηνὺο………………..(παῖο) πείζεζζαη ηνῖο ……………(λφκνο)
ηδ). Χ……………..(παῖο) ιέγε ηὴλ ἀιήζεηαλ
ηε). ἖μ………………(ὄλπμ – φλπρνο, γελ. πιεζ.) ηὸλ ………………..(ιέσλ) γηγλψζθεηο
ηζ). Κνκίδεη………………….(γιαῦμ – γιαπθφο = θνπθνπβάγηα) εἰο Ἀζήλαο
θ). Οὔηνη νἱ ΢παξηηάηαη ………………..(θήξπμ) εἰζίλ
θα). Αἱ ……………..(θιφμ – θινγφο) η῅ο ……………..(λεζίο – λεζίδνο) ἀλάγθαζαλ ηνὺο …………
(παῖο) ιχζεηλ ηηο ἄγθπξεο
θβ). Γπλαηφλ ἦλ, ἀλαβαίλεηλ ἐπη ηὸ κεηέσξνλ η῅ο ……………..(πφιηο)
θγ). Ὦ ἄλζξσπνη, νἴηηλεο πεξί ρξεκάησλ κελ…………(θη῅ζηο) πνηείζζε ζπνπδήλ (=ζπνπδάδεηε)
θδ). Σνηνῦηνο γίγλνπ πεξί ηνὺο ……………..(γνλεχο)
θε). Χ παῖδεο, ηὰ …………….(ζ῵κα) θαὶ η῅λ ςπρήλ γπκλάδεηαη
θζη). Οἰ …………..(ἀιηεχο) ηνὺο ……………..(ἰρζχο) ἀιηεχνπζηλ
θδ). Οἱ θξνπξνί ηὴλ ……………….(πφιηο) ἔζσζαλ
θε). ὇ βαζηιεχο θειεχεη ηνὺο ………………..(Ἔιιελ) ηὰ ὄπια παξαδνῦλαη
θζ). Οὔηνη ὎πφ η῅ο ………………(πφιηο) ἐηξάθεζαλ
θη). Οἱ ……………….(ἄξρσλ) η῅ο ……………….(πφιηο) ἞γάπσλ ηνῦο πνιίηαο
ι). Ὄηε ηνλ ………………..(πέιεθπο) εὔξεο, ἐκνί α὎ηφλ ἀλεθνηλψζσ
ια). Αἱ ………………….(βνχιεζηο) ν὎ κεγάιαη εἰζίλ
ιβ) Σνῦηνη εἰζίλ …………………(εχειπηο)
12. Να ζπκπιεξψζεηε ηνπο ηχπνπο ησλ αθσλφιεθησλ νπζηαζηηθψλ ηεο γ’ θιίζεο.

ὁ ράιπς ὁ θχιαμ ὁ γίγαο ἡ θάιαγμ ἡ ἐιπίο
ηνῦ ηνῦ ηνῦ η῅ο η῅ο
ηῶ ηῶ ηῶ ηῆ ηῆ
ηὸλ ηὸλ ηὸλ ηὴλ ηὴλ
ὦ ὦ ὦ ὦ ὦ
νἱ νἱ νἱ αἱ αἱ
η῵λ η῵λ η῵λ η῵λ η῵λ
ηνῖο ηνῖο ηνῖο ηαῖο ηαῖο
ηνὺο ηνὺο ηνὺο ηὰο ηὰο
ὦ ὦ ὦ ὦ ὦ
13. Να κεηαθέξεηε ηα νπζηαζηηθά ζηελ ίδηα πηψζε ηνπ άιινπ αξηζκνχ.

ηὴλ ράξηηα η῅ο κάζηηγνο
ηνῦ ἄξρνληνο ηνὺο βήραο
ηῶ ρξήκαηη ηῶ γππί
νἱ πίλαθεο η῅ο θιεβφο
ηὴλ πιάθα ηνῦ ιέβεηνο
ηῶ ἀλδξηάληη ηῆ πνηφηεηη
ηὴλ ηαρχηεηα η῵λ ἀγειάδσλ

ηὰο ράξηηαο ηὴλ βιεθαξίδα
νἰ γέισηεο ὦ ἔξηδεο
ΠΑΡΑΛΛΖΛΑ ΚΔΗΜΔΝΑ.
Πξψην παξάιιειν θείκελν.

Σνῦ ζενῦ ρξήζαληνο ηεῖρνο Σξηηνγελεῖ μύιηλνλ δηδνῖ ε὎ξύνπα Εεὺο νἱ κὲλ ἄιινη Ἀζελαῖνη ηεηρίδεηλ
ηὴλ ἀθξόπνιηλ ἞γόξεπνλ, Θεκηζηνθι῅ο δὲ ἐο ηὰο ηξηήξεηο ἐκβαίλεηλ, ὡο ηαύηαο νὒζαο ηὸ μύιηλνλ
ηεῖρνο η῵λ Ἀζελαίσλ. ἐπείζζεζαλ, ἐλέβεζαλ, ἐλαπκάρεζαλ, ἐλίθεζαλ.

΋ηαλ ν ζεφο έδσζε ρξεζκφ θαη ν παληεπφπηεο Γίαο παξείρε ηελ άδεηα γηα μχιηλν ηείρνο ζηελ Αζελά,
άιινη Αζελαίνη πξφηεηλαλ λα πεξηβάιινπλ κε ηείρνο ηελ Αθξφπνιε, ελψ ν Θεκηζηνθιήο (πξφηεηλε) λα
κπνπλ ζηα πινία, επεηδή απηά ήηαλ ην μχιηλν ηείρνο ησλ Αζελαίσλ. Πείζηεθαλ, επηβηβάζηεθαλ,
λαπκάρεζαλ, λίθεζαλ.
Γεχηεξν παξάιιειν θείκελν.

Θεκηζηνθι῅ο ἐλαπιόρεη πεξὶ ΢αιακῖλα· ηνῖο Ἕιιεζηλ ἐδόθεη θεύγεηλ, Θεκηζηνθιεῖ λαπκαρεῖλ ἐλ
ζηελῆ ζαιάζζῃ. ὡο δὲ κέλεηλ ν὎θ ἔπεηζελ, ἦλ α὎ηῶ ΢ίθηλλνο ε὎λνῦρνο παηδαγσγὸο ηνῖλ παίδνηλ,
λύθησξ ηὸλ ΢ίθηλλνλ ηνῦηνλ ὡο βαζηιέα πέκπεη κελύζνληα θαη᾽ εὒλνηαλ δὴ ὅηη ἀπνδηδξάζθεη ηὸ
἗ιιεληθόλ· ἀιιὰ λαπκάρεη. πείζεηαη βαζηιεὺο θαὶ λαπκαρεῖ, θαὶ ηὸ πι῅ζνο η῵λ ηξηήξσλ ζπλέηξηςελ ἟
ζηελὴ ζάιαζζα· νἱ δὲ Ἕιιελεο ἄθνληεο ἐλίθεζαλ ηῆ ζνθίᾳ ηνῦ ζηξαηεγνῦ.
Πνιχαηλνο, ΢ηξαηεγήκαηα, 1.30.2-3

Ο Θεκηζηνθιήο παξακφλεπε θνληά ζηε ΢αιακίλα· θαηλφηαλ θαιφ ζηνπο Έιιελεο λα θεχγνπλ, ζην
Θεκηζηνθιή λα λαπκαρήζεη ζε ζηελή ζάιαζζα. Καζψο δελ ηνπο έπεηζε λα κείλνπλ, είρε απηφο θάπνην
΢ίθηλλν δνχιν παηδαγσγφ ησλ δχν παηδηψλ ηνπ, ηε λχρηα ηνλ ζηέιλεη ζην βαζηιηά γηα λα ηνπ κελχζεη,
ιφγσ ζπκπάζεηαο, φηη νη Έιιελεο δξαπεηεχνπλ· εκπξφο λα λαπκαρήζεηο. Πείζεηαη ν βαζηιηάο θαη
λαπκαρεί θαη ην πιήζνο ησλ πινίσλ ην ζπλέηξηςε ε ζηελή ζάιαζζα· θαη νη Έιιελεο ηνπο λίθεζαλ
ρσξίο ηε ζέιεζή ηνπο εμαηηίαο ηεο ζνθίαο ηνπ ζηξαηεγνχ.
ΑΡΧΑΙΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
1. Πνηεο εξκελείεο δφζεθαλ ζην ρξεζκφ γηα ην «μχιηλν ηείρνο» θαη απφ πνηνπο;
΢ην ρξεζκφ ηνπ Απφιισλα γηα ην «μχιηλν ηείρνο» δφζεθε δηπιή εξκελεία:
α. Οη άιινη Αζελαίνη ζεψξεζαλ φηη έπξεπε λα νρπξψζνπλ ηελ Αθξφπνιε
β. Ο Θεκηζηνθιήο φκσο έθξηλε φηη ην «μχιηλν ηείρνο» ήηαλ ηα πινία θαη γη’ απηφ πξφηεηλε ζηνπο
ζπκπνιίηεο ηνπ λα επηβηβαζηνχλ ζ’ απηά θαη λα λαπκαρήζνπλ.
΋ζνη πηνζέηεζαλ ηελ πξψηε εξκελεία θαη νρχξσζαλ ηελ Αθξφπνιε έζθαιαλ, αθνχ νη Πέξζεο ηελ
θαηέιαβαλ θαη ηελ ππξπφιεζαλ, ελψ ηνπο ππεξαζπηζηέο ηεο ηνπο ζθφησζαλ. Αληίζεηα ε εξκελεία ηνπ
Θεκηζηνθιή ηζηνξηθά δηθαηψζεθε, αθνχ ν ειιεληθφο ζηφινο ζπλέηξηςε ηνλ πεξζηθφ.
2. Να ζπγθξίλεηε ηηο πιεξνθνξίεο ηηο νπνίεο παξέρνπλ ην δεχηεξν παξάιιειν θείκελν θαη ην
θείκελν ηεο Δλφηεηαο. Πνην απφ ηα δχν θείκελα ζεσξείηε πην πεξηεθηηθφ θαη γηαηί;
΢πγθξίλνληαο ηα δχν απνζπάζκαηα δηαπηζηψλνπκε φηη ην θείκελν ηεο Δλφηεηαο δίλεη πεξηζζφηεξα
ζηνηρεία πνπ δελ ππάξρνπλ ζην δεχηεξν παξάιιειν θείκελν. Καη απηά είλαη ηα εμήο:
α. Ο πεξζηθφο ζηφινο πιεζίαζε ηελ Αηηηθή απφ ηελ πιεπξά ηνπ Φαιήξνπ θαη απέθιεηζε ηηο γχξσ
παξαιίεο.
β. Οη Πεινπνλλήζηνη θνβηζκέλνη μαλαζθέθηνληαλ λα απνπιεχζνπλ γηα ηνλ Ηζζκφ ηεο Κνξίλζνπ.
γ. Ο ΢ίθηλλνο ήηαλ Πέξζεο ζηελ θαηαγσγή θαη θίινο ηνπ Θεκηζηνθιή
δ. Οη Έιιελεο βξίζθνληαλ ζε ζχγρπζε ρσξίο ην πεδηθφ
ε. Ο Ξέξμεο πίζηεςε ην κήλπκα ηνπ Θεκηζηνθιή, γηαηί λφκηζε φηη είρε ιερζεί κε θηιηθή δηάζεζε, γη’ απηφ
θαη επραξηζηήζεθε
ζη. Ο Πέξζεο βαζηιηάο δηέηαμε ηνπο λαπάξρνπο ηνπ λα απνπιεχζνπλ ακέζσο κε δηαθφζηα πινία θαη λα
πεξηθπθιψζνπλ ην λεζί ηεο ΢αιακίλαο, γηα λα κε γιηηψζεη θαλέλαο απφ ηνπο Έιιελεο.
Έηζη ην θείκελν ηεο Δλφηεηαο είλαη πην πινχζην σο πξνο ην πεξηερφκελν θαη ην ζθεληθφ ηεο δξάζεο πην
παξαζηαηηθφ.
ΓΙΑΝΝΗΣ Κ. ΒΟΛΛΑΡΗΣ
30 ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
ΔΝΟΣΖΣΑ 3ε.
Α. ΚΔΗΜΔΝΟ: «Σν ρξένο ηνπ ηζηνξηθνχ».
἖λ κὲλ νὔλ ηῶ ινηπῶ βίῳ ηὴλ ηνηαχηελ ἐπηείθεηαλ ἴζσο ν὎θ ἄλ ηηο ἐθβάιινη· θαὶ γὰξ θηιφθηινλ εἶλαη
δεῖ ηὸλ ἀγαζὸλ ἄλδξα θαὶ θηιφπαηξηλ θαὶ ζπκκηζεῖλ ηνῖο θίινηο ηνὺο ἐρζξνὺο θαὶ ζπλαγαπᾶλ ηνὺο
θίινπο· ὅηαλ δὲ ηὸ η῅ο ἱζηνξίαο ἦζνο ἀλαιακβάλῃ ηηο, ἐπηιαζέζζαη ρξὴ πάλησλ η῵λ ηνηνχησλ θαὶ
πνιιάθηο κὲλ ε὎ινγεῖλ θαὶ θνζκεῖλ ηνῖο κεγίζηνηο ἐπαίλνηο ηνὺο ἐρζξνχο, ὅηαλ αἱ πξάμεηο ἀπαηη῵ζη
ηνῦην, πνιιάθηο δ’ ἐιέγρεηλ θαὶ ςέγεηλ ἐπνλεηδίζησο ηνὺο ἀλαγθαηνηάηνπο, ὅηαλ αἱ η῵λ ἐπηηεδεπκάησλ
ἁκαξηίαη ηνῦζ’ ὏πνδεηθλχσζηλ. Ὥζπεξ γὰξ δψνπ η῵λ ὄςεσλ ἀθαηξεζεηζ῵λ ἀρξεηνῦηαη ηὸ ὅινλ, νὓησο
ἐμ ἱζηνξίαο ἀλαηξεζείζεο η῅ο ἀιεζείαο ηὸ θαηαιεηπφκελνλ α὎η῅ο ἀλσθειὲο γίλεηαη δηήγεκα.
Πνιχβηνο, Ηζηνξίαη 1.14.4-7.
΢ηελ θαζεκεξηλή ηνπ δσή ίζσο δε ζα κπνξνχζε θαλείο λα απνβάιεη απηνχ ηνπ είδνπο ηελ εχλνηα (πξνο
γλσζηνχο θαη θίινπο) γηαηί πξάγκαηη ν ρξεζηφο άληξαο πξέπεη λα αγαπά ηνπο θίινπο θαη ηελ παηξίδα ηνπ
θαη λα κηζεί ηνπο ίδηνπο ερζξνχο πνπ κηζνχλ θαη νη θίινη ηνπ θαη λα αγαπά ηνπο θίινπο ηνπο. ΋ηαλ φκσο
επσκίδεηαη ηνλ ραξαθηήξα ηνπ ηζηνξηθνχ, πξέπεη λα μεράζεη φια απηά θαη πνιιέο θνξέο λα επαηλεί θαη λα
ηηκά κε ηνπο κεγαιχηεξνπο επαίλνπο ηνπο ερζξνχο ηνπ, φηαλ νη πξάμεηο ηνπο ην απαηηνχλ απηφ, θαη πνιιέο
θνξέο λα ειέγρεη θαη λα θαηεγνξεί θαηά ηξφπν ληξνπηαζηηθφ ηνπο ζηελνχο ζπγγελείο ηνπ, φηαλ ηα
ζθάικαηα ζηηο πξάμεηο ηνπο ππνδεηθλχνπλ απηφ. Γηαηί, φπσο αθξηβψο, φηαλ έλαο δσληαλφο νξγαληζκφο
ράζεη ηα κάηηα ηνπ, αρξεζηεχεηαη νιφθιεξνο, έηζη, αλ ιείςεη ε αιήζεηα απφ ηελ ηζηνξία, φ,ηη απνκέλεη
απφ απηήλ θαηαληά αλψθειν δηήγεκα.
἖λ κὲλ νὔλ ηῶ ινηπῶ βίῳ Γηα ηνλ ππφινηπν, ινηπφλ, βίν
ηὴλ ηνηαχηελ ἐπηείθεηαλ ἴζσο ν὎θ ἂλ ηηο δε ζα κπνξνχζε θάπνηνο λα απνβάιεη απηνχ ηνπ
ἐθβάιινη· είδνπο ηελ εχλνηα (πξνο γλσζηνχο θαη θίινπο)·
θαὶ γὰξ θηιφθηινλ εἶλαη δεῖ ηὸλ ἀγαζὸλ ἄλδξα γηαηί, πξάγκαηη, ν αγαζφο άληξαο πξέπεη λα αγαπάεη
θαὶ θηιφπαηξηλ ηνπο θίινπο ηνπ θαη ηελ παηξίδα ηνπ
θαη λα κηζεί ηνπο ίδηνπο ερζξνχο πνπ κηζνχλ θαη νη

θαὶ ζπκκηζεῖλ ηνῖο θίινηο ηνὺο ἐρζξνὺο
θίινη ηνπ
θαη λα αγαπά ηνπο ίδηνπο θίινπο (πνπ αγαπνχλ θαη

θαὶ ζπλαγαπᾶλ ηνὺο θίινπο·
νη θίινη ηνπ)·
φηαλ, φκσο, θάπνηνο πηνζεηεί ην ραξαθηήξα ηνπ

ὅηαλ δὲ ηὸ η῅ο ἱζηνξίαο ἦζνο ἀλαιακβάλῃ ηηο,
ηζηνξηθνχ
ἐπηιαζέζζαη ρξή πάλησλ η῵λ ηνηνχησλ πξέπεη λα ηα μεράζεη φια απηά
θαὶ πνιιάθηο κὲλ ε὎ινγεῖλ θαὶ θνζκεῖλ θαη πνιιέο θνξέο πξέπεη λα επαηλεί θαη λα ηηκά
ηνῖο κεγίζηνηο ἐπαίλνηο ηνὺο ἐρζξνχο, κε ηνπο κεγαιχηεξνπο επαίλνπο ηνπο ερζξνχο,
ὅηαλ αἱ πξάμεηο ἀπαηη῵ζη ηνῦην, φηαλ νη πξάμεηο ην απαηηνχλ,
θαη πνιιέο θνξέο ζα ρξεηαζηεί λα θαηαθξίλεη θαη λα

πνιιάθηο δ’ἐιέγρεηλ θαὶ ςέγεηλ ἐπνλεηδίζησο
θαηεγνξεί θαηά ηξφπν πνπ ληξνπηάδεη ηνπο ζηελνχο
ηνὺο ἀλαγθαηνηάηνπο,
ζπγγελείο,
ὅηαλ αἱ η῵λ ἐπηηεδεπκάησλ ἁκαξηίαη ηνῦζ’ φηαλ ηα ζθάικαηα ζηηο πξάμεηο ηνπο απηφ
὏πνδεηθλχσζηλ. ππνδεηθλχνπλ.
΋πσο αθξηβψο, φηαλ έλαο δσληαλφο νξγαληζκφο

Ὥζπεξ γὰξ δῴνπ η῵λ ὄςεσλ ἀθαηξεζεηζ῵λ
ράζεη ηα κάηηα ηνπ
ἀρξεηνῦηαη ηὸ ὅινλ, αρξεζηεχεηαη νιφθιεξνο,
νὓησο ἐμ ἱζηνξίαο ἀλαηξεζείζεο η῅ο ἀιεζείαο έηζη θη απφ ηελ ηζηνξία αλ αθαηξεζεί ε αιήζεηα
ηὸ θαηαιεηπφκελνλ α὎η῅ο φ,ηη απνκέλεη απφ απηήλ
ἀλσθειὲο γίλεηαη δηήγεκα. γίλεηαη αλψθειν (αζήκαλην) δηήγεκα.
1. Πνηεο είλαη νη ππνρξεψζεηο ελφο θίινπ πξνο ηνπο ζπληξφθνπο ηνπ ζχκθσλα κε ηνλ Πνιχβην;
Ο θίινο πξέπεη λα αγαπά ηνπο θίινπ ηνπ (θηιφθηινλ είλαη δεη), φπσο θαη ηνπο θίινπο απηψλ, θαη λα
δείρλεη ζπγθαηαβαηηθφηεηα, επηείθεηα θαη αλνρή πξνο ηα ζθάικαηα θαη ηηο απξέπεηέο ηνπο, λα κελ είλαη
πνιχ απζηεξφο θαη ζθιεξφο ζηηο εθηηκήζεηο θαη ζηηο θξίζεηο ηνπ, αιιά λα ραξαθηεξίδεηαη απφ
θαηαλφεζε, γηαηί ε θηιία είλαη κηα κνξθή αγάπεο πνπ μέξεη λα ζπγρσξεί θαη λα αλέρεηαη. Φπζηθά ρξένο
ηνπ είλαη λα επηζεκαίλεη θαη λα ππνδεηθλχεη κε αγαζή δηάζεζε ηα ιάζε θαη ηηο παξαιείςεηο ηνπο, λα ηνπο
ζπκβνπιεχεη ην νξζφ θαη λα ηνπο απνηξέπεη απφ άιιεο παξφκνηεο πξάμεηο ηνπο ζην κέιινλ. Ζ
αλζξσπηζηηθή δηάζεζε πξέπεη λα είλαη ην κφλν θίλεηξφ ηνπ, αθνχ θαη απηφο πνπ ζθάιιεη είλαη άλζξσπνο,
έρεη αζθαιψο θαη αξεηέο θαη είλαη επηδεηθηηθφο βειηηψζεσλ.
2. Πψο πξέπεη λα αληηκεησπίδεη ν ηζηνξηθφο ηα πξφζσπα γηα ηα νπνία θάλεη ιφγν ζην έξγν ηνπ;
Ο ηζηνξηθφο, πνπ επσκίδεηαη ην ξφιν θαη ηελ επζχλε ηεο θαηαγξαθήο ησλ γεγνλφησλ θαη ηεο
παξνπζίαζε ησλ πξνζψπσλ, ηεο αμηνιφγεζεο ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπο θαη ηεο ζπκβνιήο ηνπο ζην
ηζηνξηθφ γίγλεζζαη, πξέπεη λα ηνπο αληηκεησπίδεη αληηθεηκεληθά θαη ακεξφιεπηα, λα απνζηαζηνπνηείηαη
απφ πξνζσπηθέο ζπκπάζεηεο ή αληηπάζεηεο πξνο ηνπο θίινπο θαη ηνπο ερζξνχο αληίζηνηρα θαη λα κελ
παξαζχξεηαη απφ ζπλαηζζεκαηηζκνχο θαη αλζξψπηλεο αδπλακίεο. Γηαηί θχξηα απνζηνιή ηνπ είλαη ε
αλαδήηεζε θαη έθζεζε κφλν ηεο αιήζεηαο θαη κε ηε βνήζεηα απηήο ε δηδαρή ησλ αλζξψπσλ.
3. Πνηεο ζπλέπεηεο έρεη γηα ηελ πνηφηεηα ηνπ ηζηνξηθνχ έξγνπ ε κε ηήξεζε ησλ πξνυπνζέζεσλ πνπ
εθζέηεη ν Πνιχβηνο;
Ζ αληηθεηκεληθφηεηα θαη ε αλεχξεζε ηεο αιήζεηαο απνηεινχλ βαζηθή αξρή ηεο ηζηνξηνγξαθίαο. ΋ηαλ
ινηπφλ δελ ηεξείηαη απηή, ε ηζηνξία γίλεηαη αλψθειν ή θαη επηθίλδπλν αλάγλσζκα. Γηαηί, φηαλ ε
ππνθεηκεληθφηεηα θαη ην ςέκα ππνθαηαζηήζεη ηελ ακεξνιεςία, ην δήζελ ηζηνξηθφ έξγν παξαζχξεη ηνλ
αλαγλψζηε ζε πιάλε, ηνλ απνπξνζαλαηνιίδεη θαη ηνλ βπζίδεη ζηελ άγλνηα. Σφηε δελ πξνβάιινληαη
αμηφινγα γεγνλφηα, αιιά ππνβαζκίδνληαη ή θαη απνζησπνχληαη, δηαζηξέθεηαη ε ηζηνξηθή αιήζεηα θαη ηα
κελχκαηα πνπ πεξλνχλ δελ δηαπαηδαγσγνχλ θαη δελ θαιιηεξγνχλ ηελ ηζηνξηθή ζπλείδεζε. Αληίζεηα κφλν
ε αιήζεηα είλαη «ην κάηη ηεο ηζηνξίαο», ελψ ε ηζηνξία πνπ βαζίδεηαη ζηελ αλαιήζεηα κνηάδεη κε ηπθιφ θαη
άρξεζην εληειψο δψν.
4. Δίλαη ηα ζχγρξνλα Μέζα Μαδηθήο Δλεκέξσζεο (ν γξαπηφο θαη ειεθηξνληθφο Σχπνο) πεγή
αμηφπηζησλ ηζηνξηθψλ ζηνηρείσλ, πνπ ζα αμηνπνηήζεη ν ηζηνξηθφο ηεο επνρήο καο; πηζηεχεηε φηη
πιεξνχλ ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ ζέηεη ν Πνιχβηνο; Να αλαθέξεηε ζπγθεθξηκέλα παξαδείγκαηα απφ
ηελ εκπεηξία ζαο.
Αζθαιψο ηα ΜΜΔ απνηεινχλ ηζηνξηθή πεγή, γηαηί θαηαγξάθνπλ γεγνλφηα (πνιηηηθά, θνηλσληθά,
νηθνλνκηθά, ζηξαηησηηθά, πνιηηηζηηθά…), απφ ηα νπνία αξγφηεξα ν ηζηνξηνγξάθνο κπνξεί λα αληιήζεη
ζηνηρεία γηα ηε ζπγγξαθή ηεο αληίζηνηρεο ηζηνξηθήο πεξηφδνπ.
Χζηφζν, ηα ζηνηρεία απηά είλαη επεξεαζκέλα απφ ηελ ηδενινγηθή γξακκή ηνπ ζπληάθηε θαη απφ ηε
θφξηηζε θαη ην θιίκα πνπ επηθξαηεί θαηά ηε δηακφξθσζή ηνπο. Γη’ απηφ άιισζηε ε παξνπζίαζε ησλ
γεγνλφησλ είλαη δηακεηξηθά αληίζεηε ζηα δηάθνξα γξαπηά θαη ειεθηξνληθά κέζα ελεκέξσζεο. Δμάιινπ ε
εχξεζε ηεο αιήζεηαο θαη ηδίσο ε πξνβνιή ηεο απαηηεί αληηθεηκεληθφηεηα θαη νπδεηεξφηεηα, έξγν πνιχ
δχζθνιν, γηαηί νη ζπλαηζζεκαηηθέο παξνξκήζεηο θαη νη ζθνπηκφηεηεο δελ αθήλνπλ αλεπεξέαζηε ηελ
θξίζε. Ζ αιήζεηα ζπρλά πιεγψλεη, αθνχ απνθαιχπηεη αδηθίεο θαη απζαηξεζίεο, παξαλνκίεο θαη χπνπηεο
δηαπινθέο, ειέγρεη ηελ εμνπζία θαη ζίγεη ηζρπξά ζπκθέξνληα. Έηζη δχζθνια ηα ΜΜΔ πιεξνχλ ηηο
πξνυπνζέζεηο πνπ αλαθέξεη ν Πνιχβηνο. Γη’ απηφ θαη ν ηζηνξηθφο δέρεηαη κε επηθχιαμε φιεο απηέο ηηο
καξηπξίεο θαη πιεξνθνξίεο, ηηο εμεηάδεη θξηηηθά, ηηο δηαζηαπξψλεη θαη θαηαιήγεη κε επηζηεκνληθφ ηξφπν
ζηα νξηζηηθά ζπκπεξάζκαηά ηνπ.
Έηζη ηα ΜΜΔ:
- απνθεχγνπλ λα παξνπζηάδνπλ ιάζε θαη παξαιείςεηο ηεο ζχγρξνλεο πνιηηηθήο εγεζίαο, φηαλ είλαη
εμαξηεκέλα απφ απηήλ
- απνζησπνχλ απζαηξεζίεο θαη θαηαρξήζεηο ηεο εμνπζίαο
- ζηεξίδνπλ θαη εμππεξεηνχλ ζπκθέξνληα ηζρπξψλ νηθνλνκηθψλ παξαγφλησλ
- εληζρχνπλ θαη δηθαηνινγνχλ εγθιήκαηα πνιέκνπ (Κχπξνο, Γηνπγθνζιαβία, Ηξάθ …)
- παξαβηάδνπλ πξνζσπηθά δεδνκέλα θαη ζίγνπλ ππνιήςεηο
- δελ πξνβάιινπλ φζν θαη φπσο πξέπεη ζνβαξά θνηλσληθά πξνβιήκαηα (αλεξγία, αθξίβεηα, ξαηζηζκφο,
βία θαη εγθιεκαηηθφηεηα, πνξλεία, δνπιεκπφξην, λαξθσηηθά…)
- ηέινο αλαζεκαζηνινγνχλ ηα γεγνλφηα πξνβάιινληαο αζήκαληα θαη απνζησπψληαο νπζηψδε.
Β.1. ΛΔΞΗΛΟΓΗΚΟ΢ ΠΗΝΑΚΑ΢.
ν θνζκεηήο: ιεηηνπξγηθφ αμίσκα, δηεπζπληήο, αμησκαηηθφο ηνπ ζηξαηνχ.

θνζκεηφο: πεξηπνηεκέλνο.
Π.ρ. Σν πξφζσπφ ηνπ είλαη θνζκεηφ.
θαηαθνζκσ: δηεπζεηψ.
επηθνζκσ: πξνζζέησ ζηνιίδηα ζε θάηη.
απνθνζκσ: θαζαξίδσ θαη απνθαζηζηψ ηελ ηάμε αθαηξψληαο ηα πεξηηηά.
ε θφζκεζηο (-ε): δηεπζέηεζε, ηαθηνπνίεζε, ζηνιηζκφο.
Π.ρ. Ζ θφζκεζε ηνπ θηηξίνπ.
ην θφζκεκα: ζηνιίδη πνπ θνξά θαλείο, νηηδήπνηε δηαθνζκεί ή ζηνιίδεη θάηη (ηδίσο ελδπκαζία).
Π.ρ. Υξπζφ θφζκεκα.
Σν λενθιαζηθφ θηίξην απνηεινχζε ην θφζκεκα ηεο πφιεο καο.
θνζκεηηθφο: απηφο πνπ ρξεζηκεχεη γηα δηαθφζκεζε, θαηάιιεινο γηα ζηνιηζκφ / εμσξατζκφ, θνζκεηηθή:
ε ηέρλε ηεο πεξηπνίεζεο ηνπ ζψκαηνο, θνζκεηηθφ επίζεην: επίζεην πνπ απνδίδεη θάπνηα ηδηφηεηα ζε
νπζηαζηηθφ, (επθεκηζηηθά) πβξηζηηθά ιφγηα, ραξαθηεξηζκνί.
Π.ρ. Κνζκεηηθά αξρηηεθηνληθά ζρέδηα.
Σνλ ζηφιηζε κε δηάθνξα θνζκεηηθά επίζεηα.
θφζκηνο: θαιά νξγαλσκέλνο, εππξεπήο, απηφο πνπ είλαη ζχκθσλνο κε ηνπο θαλφλεο θαιή ζπκπεξηθνξάο
(ζπλψλ.: ζεκλφο, εππξεπήο, αληίζ.: άθνζκνο, άζεκλνο, απξεπήο).
Π.ρ. Κφζκηα ακθίεζε.
ε θνζκηφηεο (-ηεηα): ηάμε, εππξέπεηα, ζεκλφηεηα, θξφληκε δηαγσγή ( ζπλψλ.: επθνζκία, επγέλεηα,
αληίζ.: αθνιαζία, αθνζκία, απξέπεηα).
Π.ρ. Σνπο γνεηεχεη φινπο κε ηελ θνζκηφηεηα ηνπ.
θνζκηθφο: απηφο πνπ αλήθεη ή αλαθέξεηαη ζηνλ θφζκν / ζην ζχκπαλ (ζπλψλ.: ζπκπαληηθφο,
δηαζηεκηθφο), ν ζρεηηθφο κε ηελ θνηλσλία, ( ζπλψλ.: εγθφζκηνο, επίγεηνο, πιηθφο), ιατθφο (αληίζ.:
θιεξηθφο), ν θνηλσληθφο, πνπ ζπρλάδεη ζε θέληξα, ζε δεμηψζεηο… (αληίζ.: απφθνζκνο, αθνηλψλεηνο).
Π.ρ. Κνζκηθή θίλεζε.
Κνζκηθέο ζηήιεο πεξηνδηθψλ.
ν θνζκήησξ (- νξαο): αξρεγφο ζηξαηνχ, ν επηθεθαιήο κηαο παλεπηζηεκηαθήο ΢ρνιήο, θαζεγεηήο
αλψηαηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηδξχκαηνο, πνπ αζθεί δηνηθεηηθά θαζήθνληα ζηε ζρνιή ηνπ γηα νξηζκέλνο
δηάζηεκα, ηίηινο κέινο ηνπ πξνεδξείνπ ηεο Βνπιήο.
Π.ρ. Ήηαλ θνζκήηνξαο ηεο Φηινζνθηθήο ζρνιήο πξηλ απφ πέληε ρξφληα.
δηαθνζκσ: ηαθηνπνηψ, ξπζκίδσ, ζηνιίδσ (ζπλψλ.: εμσξαΐδσ, θαιισπίδσ, θνζκψ).
Π.ρ. Ζ αίζνπζα ήηαλ δηαθνζκεκέλε κε γνχζην.
ε θνζκνγνλία: ε δεκηνπξγία ηνπ θφζκνπ, ε γέλεζε ηνπ θφζκνπ, ην ζχλνιν ησλ κχζσλ θαη παξαδφζεσλ
πνπ εξκελεχνπλ ηελ πξνέιεπζε ηνπ θφζκνπ, (κηθ.) αλαδεκηνπξγία, θάζε γεγνλφο πνπ αιιάδεη ξηδηθά ηελ
θαηάζηαζε.
Π.ρ. Ζ θνζκνγνλία ηνπ Ζζηφδνπ.
Ζ άθημε ηνπ λένπ δηεπζπληή έθεξε θνζκνγνλία ζην γξαθείν.
ε θνζκνγξαθία: ε πεξηγξαθή ηνπ θφζκνπ, ζηνηρεηψδεο δηδαζθαιία ηεο αζηξνλνκία ζηα ζρνιεία.
Π.ρ. Γηαβάδεη θνζκνγξαθία.
ν θνζκνθξάησξ (-ηνξαο): πξφζσπν πνπ εμνπζηάδεη κεγάιν κέξνο ηνπ θφζκνπ (ζπλψλ.: θπξίαξρνο,
εμνπζηαζηήο).
Π.ρ. Ο θνζκνθξάηνξαο Μέγαο Αιέμαλδξνο .

ν θνζκνπνιίηεο: ν άλζξσπνο πνπ ζεσξεί ηνλ εαπηφ ηνπ πνιίηε φινπ ηνπ θφζκνπ (ζπλψλ.: δηεζληζηήο,
αληψλ.: εζληθηζηήο, ηνπηθηζηήο), ν άλζξσπνο πνπ έρεη ηαμηδέςεη ζε πνιιά κέξε (ζπλψλ.:
πνιπηαμηδεκέλνο, θνζκνγπξηζκέλνο, αληίζ.: αηαμίδεπηνο) πνπ είλαη εμνηθεησκέλνο κε ηηο ζπλήζεηεο θαη
ηνλ πνιηηηζκφ μέλσλ ιαψλ.
Π.ρ. Όινη ραίξνληαη λα ηνλ αθνχλ γηαηί είλαη θνζκνπνιίηεο.
ε αθνζκία: αθαηαζηαζία, αηαμία (αληίζ.: επθνζκία, ηάμε), απξέπεηα, αζρεκνζχλε, δηαγσγή άηαθηε θαη
αθφιαζηε.
Π.ρ. ΢ηε ζπγθέληξσζε επηθξαηνχζε αθνζκία.
Απηά πνπ έγηλαλ ήηαλ αθνζκίεο.
ν ππφθνζκνο: ην ζχλνιν ησλ πξνζψπσλ πνπ δνπλ ζην πεξηζψξην ηεο θνηλσλίαο, έμσ απφ ηνπο εζηθνχο
λφκνπο (ζπλψλ.: απνβξάζκαηα, θαηαθάζηα).
Π.ρ. Δίλαη άλζξσπνο ηνπ ππνθφζκνπ.
θνζκηθφηεηα: ε ηδηφηεηα ηνπ θνζκηθνχ ηχπνπ, ε αγάπε γηα θνζκηθή δσή (ζπλψλ.: θνηλσληθφηεηα,
ζπλαλαζηξνθή).
Π.ρ. Όινη κηινχλ γηα ηελ θνζκηθφηεηά ηνπ.
θνζκάθεο: ν πνιχο ιαφο θαη ηδίσο νη θησρνί ή νη απιντθνί, ηα κε πξνλνκηνχρα ιατθά ζηξψκαηα (ζπλψλ.:
ιαφο, ιανπηδίθνο, αληίζ.: αξηζηνθξαηία).
Π.ρ. Πνηνο ελδηαθέξεηαη γηα ηα πξνβιήκαηα ηνπ θνζκάθε;
Ο θνζκάθεο πξνζπαζεί λα βξεη δνπιεηά.
θνζκνζεσξία: ε ζεσξία γηα ηνλ θφζκν, ε γεληθή θηινζνθηθή αληίιεςε γηα ηα νληνινγηθά πξνβιήκαηα, ε
θηινζνθηθή αληίιεςε θαη ζηάζε πνπ πηνζεηεί θαλείο απέλαληη ζηα κεγάια ππαξμηαθά πξνβιήκαηα (π.ρ.
ηεο δσήο θαη ηνπ ζαλάηνπ, ηεο εθπιήξσζεο ησλ ζηφρσλ ηνπ, ηνπ λνήκαηνο ηεο δσήο).
Π.ρ. ΢χκθσλα κε ηελ θνζκνζεσξία ηνπ δελ αμίδεη λα ζηελνρσξηφκαζηε γηα ηίπνηα
Τιηζηηθή / ρξηζηηαληθή θνζκνζεσξία.
θνζκνγπξηζκέλνο: απηφο πνπ ηαμίδεςε ζε πνιιά κέξε ηεο γεο (ζπλψλ.: θνζκνπνιίηεο, πνιπηαμηδεκέλνο,
αληίζ.: αηαμίδεπηνο).
Π.ρ. Ήηαλ ρξφληα λαπηηθφο, έηζη εμεγείηαη ην φηη είλαη θνζκνγπξηζκέλνο.
θνζκνπιεκκχξα: ζπγθέληξσζε κεγάινπ πιήζνπο αλζξψπσλ (ζπλψλ.: θνζκνζπξξνή, ιανζχλαμε,
ιανζάιαζζα).
Π.ρ. Ζ θνζκνπιεκκχξα ησλ πξνεθινγηθψλ ζπγθεληξψζεσλ .
θνζκνζσηήξηνο: απηφο πνπ ζψδεη ηνλ θφζκν ή πνπ έγηλε γηα ηε ζσηεξία ηνπ θφζκνπ.
Π.ρ. Ζ Διιεληθή επαλάζηαζε ππήξμε θνζκνζσηήξην γεγνλφο .
θνζκντζηνξηθφο: απηφο πνπ έρεη ηζηνξηθή ζεκαζία γηα φιν ηνλ θφζκν, απηφο πνπ επηδξά ζεκαληηθά ζηελ
ηζηνξία.
Π.ρ. Ζ γέλλεζε ηνπ Υξηζηνχ ήηαλ θνζκντζηνξηθφ γεγνλφο.
Γεγνλφο θνζκντζηνξηθήο ζεκαζίαο .
θνζκνλαχηεο: αζηξνλαχηεο (νλνκαζία ζπλήζσο Ρψζσλ ή παιαηφηεξα ΢νβηεηηθψλ).
Π.ρ. Ο πξψηνο θνζκνλαχηεο πνπ πάηεζε ζηε ΢ειήλε άθεζε ηα ίρλε ηνπ αλζξψπνπ εθεί.
θνζκνθαιφγεξνο: ν άλζξσπνο πνπ δεη κέζα ζηνλ θφζκν, αιιά έρεη απαξλεζεί ηηο εγθφζκηεο απνιαχζεηο,
ρσξίο σζηφζν λα έρεη πάξεη επίζεκα ην κνλαρηθφ ζρήκα / λα γίλεη κνλαρφο.
Π.ρ. Ο θνζκνθαιφγεξνο Αιέμαλδξνο Παπαδηακάληεο .
θνζκεκαηνπψιεο: έκπνξνο πνπ αζρνιείηαη κε ηελ πψιεζε θνζκεκάησλ, ηδηνθηήηεο
θνζκεκαηνπσιείνπ.
Π.ρ. Ο παηέξαο ηνπ είλαη θνζκεκαηνπψιεο .

θνζκεκαηνζήθε: εηδηθή ζήθε γηα θχιαμε θαη κεηαθνξά θνζκεκάησλ (ζπλψλ.: κπηδνπηηέξα).
Π.ρ. Ζ κεηέξα θπιάεη ηα θνζκήκαηά ηεο ζε κηα θηιληηζέληα θνζκεκαηνζήθε.
απφθνζκνο: απηφο πνπ δεη καθξηά απφ ηνλ θφζκν, πνπ απνθεχγεη ηηο ζπλαλαζηξνθέο (ζπλψλ.:
αθνηλψλεηνο, κηζάλζξσπνο, αθχζηθνο, αιιφθνηνο, αληίζ.: θνζκηθφο, θνηλσληθφο).
Π.ρ. Δίλαη άλζξσπνο απφθνζκνο .
καζεηφθνζκνο: ην ζχλνιν ησλ καζεηψλ.
Π.ρ. Ο καζεηφθνζκνο είλαη ραξνχκελνο γηαηί αχξην ζα πάλε εθδξνκή.
θνηηεηφθνζκνο: ην ζχλνιν ησλ θνηηεηψλ, ν θνηηεηηθφο θφζκνο.
Π.ρ. Ο θνηηεηφθνζκνο βξίζθεηαη ζε αλαζηάησζε γηα ην άξζξν 16.
1. Να απνδψζεηε ηε ζεκαζία ησλ παξαθάησ ππνγξακκηζκέλσλ ιέμεσλ ή θξάζεσλ:

α. Ζ ζησπή γηα ηε γπλαίθα είλαη θφζκνο.
β. Ζ ζπκπεξηθνξά ηνπ είλαη θφζκηα θαη γη’ απηφ ηνλ εθηηκνχλ.
γ. Δίλαη θνζκνπνιίηεο θαη κε ηηο αθεγήζεηο ηνπ γνεηεχεη φινπο.
δ. Ο πξψηνο θνζκνλαχηεο πνπ πάηεζε ην πφδη ηνπ ζηε ΢ειήλε άθεζε ηα ίρλε ηνπ αλζξψπνπ ζ’ απηήλ.
ε. Ο θνζκνθαιφγεξνο ηεο ινγνηερλίαο καο είλαη ν Αιέμαλδξνο Παπαδηακάληεο.
2. Να αληηζηνηρίζεηε ηηο ιέμεηο ηεο Α’ ζηήιεο κε ηε ζεκαζία ηνπο πνπ δίλεηαη ζηε Β’ ζηήιε.
Α. Β.
θφζκεζηο ζεκλφηεηα, εππξέπεηα

θνζκηφηεηα ζηνιηζκφο
θνζκνθξάηνξαο ν απιφο ιαφο, ηα ιατθά ζηξψκαηα
θνζκάθεο ν θπξίαξρνο ηνπ θφζκνπ
θνζκνπιεκκχξα αθνηλψλεηνο, κηζάλζξσπνο
απφθνζκνο θνζκνζπξξνή
3. Να γξάςεηε ηα ζπλψλπκα θαη ηα αληψλπκα / αληίζεηα ησλ επφκελσλ ιέμεσλ:

΢πλψλπκα Αληψλπκα
α. θφζκηνο
β. θνζκηφηεηα
γ. θνζκηθφο
δ. θνζκνπνιίηεο
ε. αθνζκία
ζη. απφθνζκνο
4. Να ζρεκαηίζεηε ζχλζεηεο ιέμεηο κε δεχηεξν ζπλζεηηθφ ην θφζκνο.
5. Να ζπκπιεξψζεηε ηα θελά ησλ πξνηάζεσλ κε ηελ θαηάιιειε ιέμε απφ απηέο πνπ δίλνληαη ζην
πιαίζην.
ν θνζκντζηνξηθφο, ν θνζκνζσηήξηνο, ν θνηηεηφθνζκνο, ν ππφθνζκνο, ν θνζκάθεο.
α. …………………..ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ αλεζηθφηεηα θαη ηελ εγθιεκαηηθή δξάζε.

β. Απηέο ηηο θηινζνθηθέο ζεσξίεο δελ ηηο θαηαιαβαίλεη…………………….
γ. …………………….δηδαζθαιία ηνπ Υξηζηνχ άιιαμε ηνλ θφζκν.
δ. Ζ Γαιιηθή Δπαλάζηαζε ππήξμε ……………………γεγνλφο.
ε. ……………………..απνηειεί δχλακε ακθηζβήηεζεο θαη αλαλέσζεο ηνπ θφζκνπ.
6. Πνηεο ζεκαζηνινγηθέο αιιαγέο ππέζηε ζην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ ην ξήκα θνζκῶ θαη ην
νπζηαζηηθφ θφζκνο;
7. Να ζπκπιεξψζεηε ηα θελά κε ιέμεηο απφ ην Λεμηινγηθφ Πίλαθα θαη νκφξξηδέο ηνπο:

Σηο εκέξεο ησλ ενξηψλ επαγγεικαηίεο ………………………αλαλεψλνπλ ηηο βηηξίλεο ησλ θαηαζηεκάησλ,
γηα λα πξνζειθχζνπλ ην θαηαλαισηηθφ θνηλφ. ΋ινο ν …………………πεξηθέξεηαη ζηελ αγνξά θαη
απνιακβάλεη ηελ πινχζηα θαη πξσηφηππε ………… Παξαηεξείηαη κηα πξαγκαηηθή…………………, πνπ
δειεάδεηαη απφ ην θαληαρηεξφ……………… αιιά θαη απφ ηελ πνηθηιία θαη ηελ αθζνλία ησλ
αληηθεηκέλσλ. Δμάιινπ, ην έζηκν ηεο αληαιιαγήο δψξσλ, πνπ επηβάιιεη ην πλεχκα ησλ ενξηψλ, εληζρχεη
αθφκα πεξηζζφηεξν ηελ αγνξαζηηθή ηάζε θαη νδεγεί πνιινχο ζηελ αγνξά αθξηβψλ ……………….. . Οη
…………….. ηξίβνπλ ηα ρέξηα ηνπο απφ ηε κεγάιε θαηαλάισζε. Πεξηδέξαηα, ζθνπιαξίθηα, θαξθίηζεο
εκπινπηίδνπλ ηηο ………………, ηδίσο ησλ γπλαηθψλ.
Πξψην ζπλζεηηθφ ιέμε θιηηή – νπζηαζηηθφ.
 ΋ηαλ ην πξψην ζπλζεηηθφ είλαη νπζηαζηηθφ, θαλνληθά κέλεη ην ζέκα ακεηάβιεην, ηδίσο φηαλ ην
νπζηαζηηθφ είλαη δεπηεξφθιηην.
Π.ρ. αγγειία + θέξσ = αγγειηνθφξνο
ιφγνο + γξάθσ = ινγνγξάθνο
 Πνιιψλ νπζηαζηηθψλ ην ζέκα κεηαζρεκαηίδεηαη:

 Σν ζέκα πνιιψλ πξσηφθιηησλ θαη ηξηηφθιηησλ νπζηαζηηθψλ κεηαζρεκαηίδεηαη θαη ιήγεη ζε –ν απφ
αλαινγία πξνο ηα δεπηεξφθιηηα.
Π.ρ. άκαμα + πήγλπκη = ακαμνπεγφο
χιε + ηέκλσ = πινηφκνο
 Σν ζέκα κεξηθψλ δεπηεξφθιηησλ θαη ηξηηφθιηησλ νπζηαζηηθψλ κεηαζρεκαηίδεηαη θαη ιήγεη ζε –α ή –ε

απφ αλαινγία πξνο ηα πξσηφθιηηα.
Π.ρ. βηβιίνλ + γξάθσ = βηβιηαγξάθνο
έιαθνο + βάιισ = ειαθεβφινο
 ΋ηαλ ην α’ ζπλζεηηθφ είλαη φλνκα δηπιφζεκν ηεο γ’ θιίζεο ζε –ηο (γελ. εσο), παίξλεηαη ην ζέκα πνπ
ιήγεη ζε –η.
Π.ρ. ιέμηο + ζεξσ = ιεμηζήξαο
 ΋ηαλ ην α’ ζπλζεηηθφ είλαη νπδέηεξν ηξηηφθιηην ζε –κα (γελ. –καηνο), ην ζέκα ή κέλεη νιφθιεξν ή
απνβάιιεη ηνπο δχν ηειεπηαίνπο θζφγγνπο –αη-:
Π.ρ. άξκα (γελ. άξκαηνο) + ειάηεο = αξκαηειάηεο
 Μεξηθά νπζηαζηηθά, φηαλ είλαη πξψηα ζπλζεηηθά, παξνπζηάδνληαη κε δηπιφ ή ηξηπιφ ζέκα.
Π.ρ. χδσξ: α) πδαην-: πδαηνεηδήο
β) πδξ(ν)-: πδξαγσγφο
θξέαξ: α) θξεαη(ν)-: θξεαηνξχθηεο
β) θξε-: θξεάληιεο
κέιη: α) κειηην-: κειηηνεηδήο
β) κειη-: κειίγισζζνο
ππξ: α) ππξ-: ππξθφξνο
β) ππξν-: ππξνεηδήο
γ) ππξη-: ππξίθαπζηνο
γε: α) γε-: γεγελήο
β) γεσ-: γεσγξάθνο
1. Να ζρεκαηίζεηε ζχλζεηα νπζηαζηηθά θαη επίζεηα αξζεληθνχ γέλνπο ρξεζηκνπνηψληαο ηα

ζπλζεηηθά πνπ δίλνληαη:
θηζάξα + ἄδσ:
θαθφο + ἔξγνλ:
ιείπσ + ἀλήξ:
ζηξαηφο + ἄξρσ:
ζεξκαί + πχιαη:
ζείσ + ἄρζνο (βάξνο):
θιεξνο + ἔρσ:
βαξχο + ζπκφο:
ξάπησ + ὠδή:
2. Να βξείηε ην α’ θαη β’ ζπλζεηηθφ ησλ παξαθάησ ζχλζεησλ ιέμεσλ:

θπγφπνλνο, ἀμηφπηζηνο, ἀγγειηνθφξνο, θέξεπιηο, ὀμχζπκνο, ἀγνξαλφκνο, ἐρέκπζνο, ἀγαζνεξγφο,
὎ινηφκνο.
3. Να ζρεκαηίζεηε ζχλζεηεο ιέμεηο ζηε λ.ε. κε πξψην ζπλζεηηθφ ηα νπζηαζηηθά ηεο α.ε. πνπ
δίλνληαη θαη ζηε ζπλέρεηα λα ηηο εληάμεηε ζε πξνηάζεηο ηεο λ.ε.:
ζηξαηφο, λαῦο, παῖο, ἀλδξηάο, πφιηο.
4. Να ζπλδπάζεηε ηηο ιέμεηο ηεο Α’ θαη Β’ ζηήιεο θαη λα γξάςεηε ηα ζχλζεηα πνπ παξάγνληαη απφ
απηέο:
Α. Β.
἞λίνλ ἄγσ
ε὎ζχο ἔρσ
ραίξσ ὀπψξα (=θξνχην)
ιφρνο γξακκή
θίινο θαθφλ
κηζ῵ λνῦο
πῦξ θέξσ
ὀμχο ἄλζξσπνο
θζίλσ ζηνξγή
5. Να ζρεκαηίζεηε ζχλζεηα αξζεληθά νπζηαζηηθά θαη επίζεηα ηεο α.ε. ρξεζηκνπνηψληαο ηα

ζπλζεηηθά πνπ δίλνληαη:
ἀγνξά + λφκνο = ιακπάο + θέξσ =
λίθε + θφξνο= πφιηο + ἔρσ =
μχινλ + θφπησ= ηάμηο + ἄξρσ =
ιεψο + θέξσ = θχζηο + ιφγνο =
λαῦο + κάρνκαη = αἶκα + ζηαγήο =
ἄζηπ + γείησλ = ζ῵κα + θχιαμ =
παῖο + ἄγσ = ὒδσξ + ηξέθσ =
ζέιαο + θέξσ = ὒδσξ + πίλσ =
ηέινο + θέξσ = θξέαξ + ηχκπαλνλ =
ἀθηίο + βάιισ = θξέαξ + ὀξχηησ =
ἀλδξηάο + πνη῵ = κέιη + πσι῵ =
ἱρζχο + ηξέθσ = κέιη + ἞δχο =
παὶο + λφκνο = γε + ιφθνο =
ζάλαηνο + θέξσ = γε + κεηξσ =
Γ’ ΚΛΗ΢Ζ ΟΤ΢ΗΑ΢ΣΗΚΩΝ.
΢πκθσλφιεθηα νπζηαζηηθά γ’ θιίζεο.
1. Τγξφιεθηα (ραξαθηήξα ι, ξ)
α). Μνλφζεκα: αθαηάιεθηα ζε –εξ (γελ. –εξνο), -σξ (γελ. –σξνο) θαη νπδέηεξα ζε –αξ (γελ. –αξνο).
ΟΝΟΜ: ὁ θιεηήξ ἰρψξ ΢σηήξ ηὸ λέθηαξ
ΓΔΝ: ηνῦ θιεηῆξνο ἰρῶξνο ΢σηῆξνο ηνῦ λέθηαξνο
ΓΟΣ: ηῶ θιεηῆξη ἰρῶξη ΢σηῆξη ηῶ λέθηαξη
ΑΗΣΗΑΣ: ηὸλ θιεηῆξα ἰρῶξα ΢σηῆξα ηὸ λέθηαξ
ΚΛΖΣ: ὦ θιεηήξ ἰρψξ ΢ῶηεξ ὦ λέθηαξ
ΟΝΟΜ: νἱ θιεηῆξεο ἰρῶξεο ΢σηῆξεο
ΓΔΝ: η῵λ θιεηήξσλ ἰρψξσλ ΢σηήξσλ
ΓΟΣ: ηνῖο θιεηῆξζη(λ) ἰρψξζη(λ) ΢σηῆξζη(λ)
ΑΗΣΗΑΣ: ηνὺο θιεηῆξαο ἰρῶξαο ΢σηῆξαο
ΚΛΖΣ: ὦ θιεηῆξεο ἰρῶξεο ΢σηῆξεο
β). Γηπιφζεκα: αθαηάιεθηα ζε –ήξ (γελ. –έξνο) θαη –σξ (γελ. –νξνο).
ΟΝΟΜ: ὁ ἀζήξ ἀζηήξ ῥήησξ ἡ ρεῖξ
ΓΔΝ: ηνῦ ἀζέξνο ἀζηέξνο ῥήηνξνο ηῆο ρεηξφο
ΓΟΣ: ηῶ ἀζέξη ἀζηέξη ῥήηνξη ηῇ ρεηξί
ΑΗΣΗΑΣ: ηὸλ ἀζέξα ἀζηέξα ῥήηνξα ηὴλ ρεῖξα
ΚΛΖΣ: ὦ ἀζήξ ἀζηήξ ῥεηνξ ὦ ρεῖξ
ΟΝΟΜ: νἱ ἀζέξεο ἀζηέξεο ῥήηνξεο αἱ ρεῖξεο
ΓΔΝ: η῵λ ἀζέξσλ ἀζηέξσλ ῥεηφξσλ ηῶλ ρεηξῖλ
ΓΟΣ: ηνῖο ἀζέξζη(λ) ἀζηξάζη(λ) ῥήηνξζη(λ) ηαῖο ρεξζί(λ)
ΑΗΣΗΑΣ: ηνὺο ἀζέξαο ἀζηέξαο ῥήηνξαο ηὰο ρεῖξαο
ΚΛΖΣ: ὦ ἀζέξεο ἀζηέξεο ῥήηνξεο ὦ ρεῖξεο
γ). ΢πγθνπηφκελα δηπιφζεκα: αθαηάιεθηα ζε –εξ (γελ. –ξνο).
ΟΝΟΜ: ὁ παηήξ ἀλήξ ἟ κήηεξ ζπγάηεξ γαζηήξ Γεκήηεξ
ΓΔΝ: ηνῦ παηξφο ἀλδξφο η῅ο κεηξφο ζπγαηξφο γαζηξφο Γήκεηξνο
ΓΟΣ: ηῶ παηξί ἀλδξί ηῆ κεηξί ζπγαηξί γαζηξί Γήκεηξη
ΑΗΣΗΑΣ: ηὸλ παηέξα ἄλδξα ηὴλ κεηέξα ζπγαηέξα γαζηέξα Γήκεηξα
ΚΛΖΣ: ὦ πάηεξ ἄλεξ ὦ κ῅ηεξ ζχγαηεξ γαζηήξ Γήκεηεξ
ΟΝΟΜ: νἱ παηέξεο ἄλδξεο αἱ κεηέξεο ζπγαηέξεο γαζηέξεο
ΓΔΝ: η῵λ παηέξσλ ἀλδξ῵λ η῵λ κεηέξσλ ζπγαηέξσλ γαζηέξσλ
ΓΟΣ: ηνῖο παηξάζη(λ) ἀλδξάζη(λ) ηαῖο κεηξάζη(λ) ζπγαηξάζη(λ) γαζηξάζη(λ)
ΑΗΣΗΑΣ: ηνὺο παηέξαο ἄλδξαο ηὰο κεηέξαο ζπγαηέξαο γαζηέξαο
ΚΛΖΣ: ὦ παηέξεο ἄλδξεο ὦ κεηέξεο ζπγαηέξεο γαζηέξεο
2. ΢ηγκφιεθηα (ραξαθηήξαο ζ).
α). Αξζεληθά αθαηάιεθηα ζε –εο (γελ. –νπο) ή –θιεο (γελ. θιένπο).
ΟΝΟΜ: ὁ ΢σθξάηεο Πεξηθιῆο
ΓΔΝ: ηνῦ ΢σθξάηνπο Πεξηθιένπο
ΓΟΣ: ηῶ ΢σθξάηεη Πεξηθιεῖ
ΑΗΣΗΑΣ: ηὸλ ΢σθξάηε Πεξηθιέα
ΚΛΖΣ: ὦ ΢ψθξαηεο Πεξίθιεηο
β). Οπδέηεξα αθαηάιεθηα ζε – νο (γελ. –νπο).
ΟΝΟΜ: ηὸ βέινο ἔδαθνο
ΓΔΝ: ηνῦ βέινπο ἐδάθνπο
ΓΟΣ: ηῶ βέιεη ἐδάθεη
ΑΗΣΗΑΣ: ηὸ βέινο ἔδαθνο
ΚΛΖΣ: ὦ βέινο ἔδαθνο
ΟΝΟΜ: ηὰ βέιε ἐδάθε
ΓΔΝ: η῵λ βειῶλ ἐδαθῶλ
ΓΟΣ: ηνῖο βέιεζη(λ) ἐδάθεζη(λ)
ΑΗΣΗΑΣ: ηὰ βέιε ἐδάθε
ΚΛΖΣ: ὦ βέιε ἐδάθε
1. Να γξάςεηε ηε γεληθή θαη θιεηηθή εληθνχ θαη ηελ νλνκαζηηθή θαη δνηηθή πιεζπληηθνχ αξηζκνχ
ησλ παξαθάησ νλνκάησλ θαη λα ηα μερσξίζεηε ζε κνλφζεκα θαη δηπιφζεκα: ῥήησξ, θιεηήξ,
θνζκήησξ, δσζηήξ, ἟γήησξ, ιακπηήξ.
2. Να ζπκπιεξψζεηε ηνπο ηχπνπο πνπ ιείπνπλ ζηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί:

Δληθφο Πιεζπληηθφο
Ολνκ: κήηεξ γαζηήξ κεηέξεο γαζηέξεο
Γελ: γαζηξφο κεηέξσλ γαζηέξσλ
Γνη:
Αηηηαη: κεηέξα
Κιεη: γαζηήξ κεηέξεο
3. Να πξνζζέζεηε ην ζπγθνπηφκελν νπζηαζηηθφ παηήξ ζηνλ θαηάιιειν ηχπν.

Πηζηεχσ εἰο ἔλα Θεφλ…………………… Παληνθξάηνξα. Καὶ εἰο ἔλα Κχξηνλ..., ηὸλ ἐθ ηνῦ
……………γελλεζέληα, ὀκννχζηνλ ηῶ ……………………….. . Καὶ θαζεδφκελνλ ἐθ δεμηψλ ηνῦ
…………. . Καὶ εἰο ηὸ πλεῦκα ηὸ Ἄγηνλ ηὸ ἐθ ηνῦ ………………… ἐθπνξεπφκελνλ ηῶ ζῦλ ……….. θαἰ
πἰῶ ζπλδνμαδφκελνλ…
4. Να απνθαηαζηήζεηε ηα ιεθηηθά ζχλνια (επίζεην + νπζηαζηηθφ) ζηελ νλνκαζηηθή εληθνχ

αξηζκνχ.
α). Μὴ πηζηεχεηε ηνῖο θαθνῖο ἀλδξάζη.
β). Ἀλαζήκαηα πξνζθέξνκελ ηνῖο ζση῅ξζη ζενῖο.
γ). ἖θ κηθξνῦ ζπηλζ῅ξνο ἅπηνκελ πῦξ.
δ). Σνῖο ἀγαζνῖο παηξάζη θάιιηζηνο θφζκνο παῖδέο εἰζηλ.
ε). Οἱ δεηλνί ῥήηνξεο πεξί κηθξ῵λ πξαγκάησλ πνιιά ιέγνπζη.
5. Να θιίλεηε ζηνλ εληθφ αξηζκφ ηα ζηγκφιεθηα αξζεληθά νπζηαζηηθά Γηνγέλεο, Ἡξαθιῆο θαη ην
νπδέηεξν αθαηάιεθην ζθεῦνο ζηνπο δχν αξηζκνχο.
6. Να ζπκπιεξψζεηε ηα θελά κε ηνλ θαηάιιειν ηχπν ησλ ιέμεσλ πνπ βξίζθνληαη ζηελ παξέλζεζε:
α). ……………………(κήηεξ, γελ. ελ) ηε θαὶ ……………….(παηήξ, γελ. ελ) θαὶ η῵λ ἄιισλ πξνγφλσλ
ἀπάλησλ ηηκηψηεξνλ ἐζηηλ ἟ παηξίο.
β). ……………..(ἀλήξ, γελ. πιεζ.) ἐπηθαλ῵λ πᾶζα γ῅ ηάθνο.
γ). Ο὎δείο η῵λ ……………….(ῥήησξ) ἞γφξεπε.
δ). ………………(Γεκήηεξ, γελ. ελ) θαὶ Πεξζεθφλεο η῅ο …………………..(ζπγάηεξ) ιακπξφλ ἱεξφλ ἐλ
἖ιεπζίλη ἦλ.
ε). Οἱ πνιῖηαη ἐδέμαλην ηὸλ …………………(ζσηήξ) α὎η῵λ.
ζη). Πνιιά ………………(ἔζλνο) πνιέκηα α὎ηνῖο ἦλ.
7. Να κεηαθέξεηε ηηο πξνηάζεηο ζηνλ άιιν αξηζκφ:

α). Αἱ κεηέξεο ηξέθνπζη ηὰο ζπγαηέξαο.
β). ὇ παηήξ θξνληίδεη ηνῦ θηήκαηνο.
γ). ὇ ἀγαζφο ἀλήξ κάρεηαη ηῶ βαξβάξῳ.

δ). Σὰ ἔζλε ηαῦηα θίιηα ηνῖο Ἔιιεζηλ ἐζηηλ.
8. Να ζπκπιεξψζεηε ηα θελά ησλ πξνηάζεσλ επηιέγνληαο ηελ θαηάιιειε ιέμε απφ ην πιαίζην:
ἀγψλ – ἀλήξ – ΢σθξάηεο – ἐπηζηήκσλ – ζέξνο .
α). Σαῦηα ν὎λ θηινπνιέκνπ κνη δνθεῖ ……………….ἔξγνλ εἶλαη.

β). Ἀιι, ὦ δαηκφληε ………………., έηε θαὶ λῦλ ἐκνί πείζνπ.
γ). Σνῦ δ’ ἐπηγηγλνκέλνπ …………………νἱ Πεινπνλλήζηνη θαὶ νἱ ζχκκαρνη ἐθζηξάηεπνλ ἐπη Πιάηαηαλ.
δ). ὆ξ῵ κέγα ηὸλ ……………….. ὏κῖλ ἔζεζζαη.
ε). Οἱ …………. η῵λ κὴ ἐπηζηακέλσλ ζαξξαιεψηεξνί εἰζηλ.
9. Να ζπκπιεξψζεηε ηα θελά ησλ παξαθάησ πξνηάζεσλ βάδνληαο ηηο ιέμεηο ησλ παξελζέζεσλ
ζηνλ ζσζηφ ηχπν.
α). Παξαγελφκελνη νἱ …………………(πνηκήλ) ἐμέβαινλ α὎ηάο.
β). ὇ Κχξηνο ἤςαην η῅ο ……………….(ρεῖξ) η῅ο θφξεο.
γ). Δ὎ξέ ζε ……………..(ιηκήλ) η῅ο ζσηεξίαο.
δ). ……………..(ῥήησξ) πνιπθζφγγνπο σο ἱρζχαο ἀθψλνπο ὀξ῵κελ ἐπη ΢νη, Θενηφθε.
ε). Ἄγγεινη κεηά …………….(ἀζηήξ) ὀδνηπνξνῦζη.
ζη). Σίκα ηὸλ …………….(παηήξ) ζνπ θαὶ ηὴλ……………..(κήηεξ) ζνπ.
10. Να ζπκπιεξσζνχλ ηα θελά:

ΟΝΟΜ: ὁ ἞γεκψλ ὁ ιηκήλ ὁ ῥήησξ ἟ κήηεξ
ΓΔΝ:
ΓΟΣ:
ΑΗΣΗΑΣ:
ΚΛΖΣ:
ΟΝΟΜ:
ΓΔΝ:
ΓΟΣ:
ΑΗΣΗΑΣ:
ΚΛΖΣ:
11. Να βξείηε ηελ νλνκαζηηθή θαη ηε γεληθή ησλ παξαθάησ ηχπσλ:

ηῶ ρηη῵λη: ηῶ Ἠξαθιεῖ:
ηνὺο ῥήηνξαο: ηνῖο γείηνζη:
ηνῖο δάζεζη: ηνῖο ιηκέζη:
ηῶ φξεη: ηαῖο ἀθηῖζη:
ηὰο ρεῖξαο: ηὰ ηείρε:
12. Να ζπκπιεξψζεηε ηνπο ηχπνπο πνπ ιείπνπλ:

ὁ ξήησξ ὁ κελ ἡ ἀθηίο ηὸ ἔδαθνο ηὸ ἔηνο
ηνῦ ῥήηνξνο η῅ο ηνῦ ἐδάθνπο
ηῶ ηῆ ἀθηῖλη ηῶ ἔηεη
ηὸλ κ῅λα ηὴλ ηὸ
η῵λ η῵λ η῵λ ἐη῵λ
ηνῖο ῥήηνξζη ηαῖο ἀθηῖζη ηνῖο
ηνὺο ηὰο ηὰ
Γ. 2. ΢ΤΝΣΑΞΖ.
΢χλδεζε πξνηάζεσλ ή φξσλ πξφηαζεο.
 ΢’ έλα ζχλζεην ιφγν νη πξνηάζεηο θαη νη φξνη ηνπο δηαπιέθνληαη κεηαμχ ηνπο κε άθιηηεο ιέμεηο (νη
πεξηζζφηεξεο ζηελ αξρή ήηαλ επηξξήκαηα) πνπ ιέγνληαη ζχλδεζκνη. Απηνί ζπλδένπλ κε νξηζκέλνπο
ηξφπνπο ηα ζπλαπηφκελα κέξε θαη δηαθξίλνληαη ζε παξαηαθηηθνχο θαη ππνηαθηηθνχο, νπφηε θαη ε
ζχλδεζε ραξαθηεξίδεηαη αληίζηνηρα.
 Αζχλδεην ζρήκα: είλαη ν αξρηθφο θαη απιντθφ ηξφπνο ζχλδεζεο φκνησλ πξνηάζεσλ ή φξσλ.
΢χκθσλα κε απηφλ ηα ζπλδεφκελα κέξε δηαδέρνληαη ρσξίο θαλέλα κεηαμχ ηνπο ζχλδεζκν ην έλα ην άιιν
θαη ρσξίδνληαη κε θφκκα. Ζ εζσηεξηθή – ινγηθή ζρέζε ηνπο ππνδειψλεηαη κε ηνλ ηφλν ηεο θσλήο ή κε ηε
ζέζε πνπ παίξλνπλ κέζα ζην ιφγν. Χζηφζν ε ζχλδεζε απηή ρξεζηκνπνηείηαη θαη ζηνλ θαιιηεξγεκέλν
πεδφ ιφγν, γηα λα εθθξαζηεί κε γνξγφηεηα, δσληάληα, παξαζηαηηθφηεηα, πάζνο θαη έληαζε ην πεξηερφκελν
ελφο λνήκαηνο. Σν αζχλδεην ζρήκα κπνξεί λα ζεσξεζεί φηη αλήθεη ζηελ παξάηαμε. ΢ηνλ αληίπνδά ηνπ
βξίζθεηαη ην πνιπζχλδεην ζρήκα κε ζπκπιεθηηθνχο, δηαδεπθηηθνχο ή αληηζεηηθνχο ζπλδέζκνπο.
 Παξαηαθηηθή ζχλδεζε ή παξάηαμε: είλαη ε ζχλδεζε θαηά ηελ νπνία παξαηάζζνπκε ηζνδχλακεο
πξνηάζεηο ή φξνπο, δειαδή ηνπνζεηνχκε ην έλα κέξνο δίπια ζην άιιν, έηζη πνπ ηα ζπλδεφκελα κέξε
δηαηεξνχλ ηελ απηνηέιεηά ηνπο. Παξνπζηάδεη νκνηνκνξθία θαη ηππνπνηεκέλε εθθνξά ζε γξακκηθή
δηαηχπσζε, θαζψο νη πξνηάζεηο βξίζθνληαη ζην ίδην επίπεδν σο ηζφηηκεο. Καηά ηελ παξάηαμε ν ιφγνο
ππεξβαίλεη ηελ ηππηθή ζχλδεζε ηνπ αζχλδεηνπ ζρήκαηνο, ρσξίο σζηφζν λα δειψλεηαη κε ζαθήλεηα ε
λνεκαηηθή ζρέζε ησλ ζπλδεφκελσλ κεξψλ.
Πξφθεηηαη γηα πλεπκαηηθή θαη πνιηηηζηηθή εμέιημε πνπ πξνέθπςε απφ εθθξάζεηο αζχλδεηεο αξρηθά.
Τπνδειψλεη πξψηκν ζηάδην αλάπηπμεο θαη ρακειφ επίπεδν θαιιηέξγεηαο, αλ θαη ζπρλά ρξεζηκνπνηείηαη
θαη ηνλ πξνεγκέλν θαη έληερλν ιφγν γηα επηδηψμεηο αηζζεηηθέο.
Ζ ζχλδεζε απηή δηαθξίλεηαη ζε ζπκπιεθηηθή, δηαδεπθηηθή, αληηζεηηθή, ζπκπεξαζκαηηθή θαη
αηηηνινγηθή. Σέινο πνιινί απφ ηνπο αληίζηνηρνπο παξαηαθηηθνχο ζπλδέζκνπο ζπλδένπλ φρη κφλν
πξνηάζεηο ή φξνπο, αιιά θαη πεξηφδνπο, εκηπεξηφδνπο ή θαη παξαγξάθνπο.
 Τπνηαθηηθή ζχλδεζε ή ππφηαμε: είλαη ε εζσηεξηθή – ινγηθή κνξθή ζχλδεζεο αλφκνησλ

πξνηάζεσλ, θαηά ηε νπνία κηα δεπηεξεχνπζα πξφηαζε ππνηάζζεηαη ζε κηα άιιε, θχξηα ή δεπηεξεχνπζα,
γηα λα ηε ζπκπιεξψζεη ή λα ηελ πξνζδηνξίζεη νλνκαηηθά ή επηξξεκαηηθά. Ο ιεθηηθφο απηφο ηξφπνο

ζχλδεζεο πξνήιζε απφ ηελ παξαηαθηηθή ζχλδεζε θαη θαλεξψλεη ζπλζεηηθή θαη θξηηηθή ζθέςε.
Καηά ηε ζχλδεζε απηήλ νη πξνηάζεηο ηεξαξρνχληαη θαη δελ εθθξάδνληαη γξακκηθά, φπσο ζηελ
παξάηαμε, αιιά παξνπζηάδνπλ κεηαμχ ηνπο ζρέζε εμάξηεζεο. ΢ε αληίζεζε κάιηζηα κε ηελ νκνηνκνξθία
ηεο παξάηαμεο ε ππφηαμε εκθαλίδεη πνηθηιία πξνηάζεσλ. Έηζη δελ ππάξρεη κφλν ε έλλνηα ηεο εμάξηεζεο
αιιά θαη πνηθηιία ζεκαζηψλ, γηαηί ν δεζκφο ηεο ζχλδεζεο είλαη πνηθίινο. Αθφκα ε ππφηαμε επηηξέπεη ηελ
ειεχζεξε ζεηξά ησλ πξνηάζεσλ κέζα ζην ιφγν, ελψ ζηελ παξάηαμε δελ είλαη δπλαηφ λα αληηζηξαθεί ε
ζεηξά ηνπο ρσξίο λα ηξνπνπνηεζεί ε ζεκαζία ηνπ λνήκαηνο.
 ΢χλδεζκνη παξαηαθηηθνί:
1.΢πκπιεθηηθνί: ηέ, θαὶ (θαηαθαηηθνί), νὒηε, κήηε, ν὎δέ, κεδέ (απνθαηηθνί).
2. Αληηζεηηθνί: κέλ, δὲ, κέληνη, ἀιιά, ὅκσο, θαίηνη, κήλ (= φκσο), ἀηάξ (= φκσο), θαὶ κήλ, ἀιιά κήλ.
3. Γηαρσξηζηηθνί (δηαδεπθηηθνί): ἤ, ἤηνη, εἴηε, ἐάληε, ἄληε, ἤληε.
4. ΢πκπεξαζκαηηθνί: νὔλ, ἄξα, δή, γνῦλ, ηνίλπλ, νὒθνπλ, ηνηγάξηνη, ηνηγαξνῦλ, ὥζηε, δ῅ηα.
5. Αηηηνινγηθνί: γάξ, ἐπεί, ὡο.
 ΢χλδεζκνη ππνηαθηηθνί:
1. Δηδηθνί: ὅηη, ὡο.
2. Γηζηαθηηθνί (ελδνηαζηηθνί): κὴ, κὴ ν὎.
3. Αηηηνινγηθνί: ὡο, ὅηη, δηφηη, ἐπεί, ἐπεηδή, ὄηε, ὀπφηε, εἰ.
4. Σειηθνί: ἴλα, ὄπσο, ὡο.
5. ΢πκπεξαζκαηηθνί (απνηειεζκαηηθνί): ὥζηε, ὡο.
6. Παξαρσξεηηθνί (ελδνηηθνί, ελαληησκαηηθνί): εἰ θαὶ, ἀλ θαὶ, θαὶ εἰ, θαὶ ἀλ, ν὎δ’ εἰ, κεδ’ εἰ, ν὎δ’ ἄλ,
κεδ’ ἄλ, ν὎δ’ ἐάλ, κεδ’ ἐάλ, θαίπεξ.
7. Τπνζεηηθνί: εἰ, ἐάλ, ἄλ, ἤλ.
8. Υξνληθνί: ὡο, ἔσο, ὄηε, ὀπφηε, ἐπεί, ἐπεηδή, ὁζάθηο, ἟λίθα, ἄρξη, κέρξη, πξίλ, ἐλ ῶ, ἀθ’ νὔ.
1. ΢ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο λα βξείηε ην είδνο ησλ ζπλδέζκσλ θαη ηνλ ηξφπν ηεο ζχλδεζεο
(παξάηαμε – ππφηαμε).
α). Γνλέαο ηίκα θαὶ θίινπο ε὎εξγέηεη.
β). Βξαδέσο κὲλ γίγλνπ θίινο, γελφκελνο δὲ πεηξ῵ (= λα πξνζπαζείο) δηακέλεηλ
γ). ἖πηηήδεηα (=ηξφθηκα) ἟κῖλ ἔζηηλ, ὤζηε κεδέλ ἀζπκεὶηε (=ζπλεπψο, λα κελ αλεζπρείηε θαζφινπ).
δ). Μεδέλ πεξί Λαθεδαηκνλίσλ ιέγε, ν὎ γάξ ἀλέμνκαη.
ε). Ἀβξνθφκαο ηὰ πινῖα θαηέθαπζε, ἵλα κὴ Κῦξνο δηαβ῅.
2. Να ζπλδέζεηε ηηο πξνηάζεηο πνπ αθνινπζνχλ επηιέγνληαο ηνλ θαηάιιειν ζχλδεζκν απφ ην
παξαθάησ πιαίζην θαη λα ραξαθηεξίζεηε ηνλ ηξφπν / είδνο ηεο ζχλδεζεο:
θἄλ - δηφηη - ἐάλ – ἵηη – ἵλα - Ὅηε
α). Πάληεο γηγλψζθνπζηλ ……………..νἱ ἄλζξσπνη ζλεηνί εἰζί.
β). ……………ε὎ηπρεῖο, κὴ κέγα θξφλεη (=κελ πεξεθαλεχεζαη).
γ). ἖πίηεδέο ζε ν὎θ ἤγεηξνλ ………………..ἤδηζηα δηάγεο (… γηα λα πεξλάο πνιχ επράξηζηα).
δ). Δ὎ιαβνῦ (= λα θπιάγεζαη απφ ) ηὰο δηαβνιάο, ………………..ςεπδεῖο ὦζηλ.

ε). ἖πηπφλσο ε὏ξίζθεην ηὸ ἀιεζέο, ………………..νἱ παξφληεο ν὎ ηα὎ηά ἔιεγνλ πεξί η῵λ α὎η῵λ.
3. Να ζπλδπάζεηε ηηο πξνηάζεηο ηεο ζηήιεο Α’ κε απηέο ηεο ζηήιεο Β’, ψζηε λα πξνθχςεη νκαιή
ξνή ηνπ ιφγνπ θαη απνδεθηφ λφεκα.
Α’ Β’
α. Δἰ κὴ ηνὺο λφκνπο ηεξνῦκελ, 1. ἵλα κὴ ὎π’ α὎η῵λ θνιαζζ῅ο.
β. ἖ιππήζεζαλ, 2. ιέιπηαη πάληα.
γ. Κφιαδε ηὰ πάζε, 3. ν὎ πξάηηεηο ηἀ ἄξηζηα.
δ. Ο὎ρ νὓησο ἀλφεηφο εἰκη, 4. ὅηη ηνηνῦηνλ ἄλδξα ἞γλφεζαλ.
ε. Ἀλ θαὶ ζσθξνλ῅ο, 5. θάλ επηπρ῅.
ζη. ἖πεί ἤθνπζαλ ηὰ γεγελεκέλα, 6. ὥζηε ζνη πηζηεχεηλ.
δ. Ἀλήξ πνλεξφο δπζηπρεῖ, 7. ἐθεςίζαλην βνεζεῖλ.
4. Να ρσξίζεηε ηηο παξαθάησ πεξηφδνπο ζε πξνηάζεηο, λα ππνγξακκίζεηε ηα ξήκαηα θαη λα βάιεηε

ζε θχθινπο ηα εηζαγσγηθά ζηνηρεία ησλ δεπηεξεπνπζψλ πξνηάζεσλ:
α). ὇ παηήξ κνπ ἐκέ ἞γάπα, ὥζπεξ θαὶ ὏κεῖο ηνὺο ἟κεηέξνπο παῖδαο ἀγαπᾶηε.
β). Ἡξαθι῅ο ἞πφξεη πνηέξαλ η῵λ ὀδ῵λ ηξάπεηαη (=πνηνλ απφ ηνπο δπν δξφκνπο λα πάξεη).
γ).Δἰ εἰζί βσκνί, εἰζί θαὶ ζενί.
δ). Μαθάξηφο ἐζηηλ, ὄζηηο ν὎ζίαλ (=πεξηνπζία) θαὶ λνῦλ ἔρεη.
ε). ἖θνβνῦλην κὴ ἟ πφιηο ζπκθνξαῖο πεξηπίπηε.
ζη). Οἱ πξέζβεηο, ἐπεί εἶπνλ ηαῦηα, ἀπ῅ιζνλ.
δ). Οἱ Λαθεδαηκφληνη ιέγνπζη ὄηη Ἀζελαῖνη ηὰο ζπνλδάο ἔιπζαλ.
5. Πνηνη απφ ηνπο ζπλδέζκνπο πνπ βξίζθνληαη ζην πιαίζην είλαη παξαηαθηηθνί θαη πνηνη
ππνηαθηηθνί;
γαξ, κεδέ, δηφηη, ἵλα, θαὶ, ὄηε, ἀιιά, ἐπεί, εἶηε, ὠο, εἰ θαὶ, νὔηε, κέλ, ή, εάλ, ὅηη, δὲ, ὄπσο
6. Να αλαγλσξίζεηε ην είδνο ηεο ζχλδεζεο ζηηο παξαθάησ πξνηάζεηο (θαηά παξάηαμε ή θαζ’
ππφηαμε) δειψλνληαο θαη ην είδνο ησλ πξνηάζεσλ (θχξηεο ή δεπηεξεχνπζεο).
α). Ἠκεῖο ληθήζνκελ ηνχο πνιεκίνπο, εἰ πνιχλ ζηξαηφλ ἔρνκελ.
β). ὆ κὲλ ζηξαηεγφο θειεχεη, ὁ δὲ ζηξαηηψηεο πείζεηαη.
γ). ἖πεί ἔθιηλε ηὴλ θεθαιήλ, παξέδσθε ηὸ πλεῦκα.
δ). Πεηζφκεζα ηνῖο λφκνηο θαὶ ἐκκέλνκελ (=κέλνπκε ζηαζεξνί) ηνῖο ὄξθνηο.
ε). Μὴ θξίλεο, ἵλα κὴ θξηζ῅ο.
ζη). Οὔηε παξαδψζσ ηὴλ παηξίδα ηνῖο πνιεκίνηο νὔηε ἐγθαηαιείςσ ηὸλ ἀγ῵λα.
δ). Φαιῖλνο ἐγέιαζε θαὶ εἶπε.
ε). Ἠγεῖην κέλ Υεηξίζνθνο, ὠπηζζνθπιάθεη δὲ Ξελνθ῵λ.
ζ). Ἡ γ῅ πάληα θχεη ηε θαὶ ηξέθεη.
η). ὆ξᾶο, ὠ Ἱππία, ὄηη ἐγψ ἀιεζ῅ ιέγσ.

Ὅηαλ γάξ ηηο ηὸ η῅ο ἱζηνξίαο ἦζνο ἀλαιακβάλῃ, ἐπηιαζέζζαη ρξὴ ε὎λνίαο θαὶ κίζνπο θαὶ πνιιάθηο
θνζκεῖλ ηνὺο ἐρζξνὺο ηνῖο κεγίζηνηο ἐπαίλνηο, ὅηαλ αἱ πξάμεηο ἀπαηη῵ζη ηνῦην, πνιιάθηο δὲ ἐιέγρεηλ
ηνὺο ἀλαγθαηνηάηνπο, ὅηαλ αἱ η῵λ ἐπηηεδεπκάησλ ἁκαξηίαη ηνῦζ´ ὏πνδεηθλύσζη. Γηόπεξ νὒηε η῵λ θίισλ
θαζάπηεζζαη νὒηε ηνὺο ἐρζξνὺο ἐπαηλεῖλ ὀθλεηένλ.
Άλλα Κνκλελή, Αιεμηάο, Πξφινγνο 2.3

΋λησο, φηαλ θαλείο αλαιακβάλεη ην έξγν ηνπ ηζηνξηνγξάθνπ, νθείιεη λα μεράζεη ηελ αγάπε θαη ην
κίζνο: ζπρλά πξέπεη λα ζηνιίδεη ηνπο ερζξνχο ηνπ κε ηνπο κεγαιχηεξνπο επαίλνπο, φηαλ ηα γεγνλφηα ην
επηβάιινπλ, θη επίζεο λα ειέγρεη ηνπο πην αγαπεηνχο, φηαλ απηφ ππνδεηθλχνπλ νη ιαλζαζκέλεο πξάμεηο
ηνπο. Γη' απηφ αθξηβψο δελ πξέπεη λα δηζηάδεη νχηε ηνπο θίινπο λα θαηεγνξεί νχηε θαη ηνπο ερζξνχο λα
εγθσκηάδεη.

Πξέπεηλ ηε ἟γεῖην ῥεηνξηθῆ κὲλ δεηλόηεηα, πνηεηηθῆ δὲ κπζνπνηΐαλ, μπγγξαθῆ δὲ ἀιήζεηαλ. Σαῦηά ηνη
ν὎δέ ηνπ η῵λ νἱ ἐο ἄγαλ ἐπηηεδείσλ ηὰ κνρζεξὰ ἀπεθξύςαην, ἀιιὰ ηὰ πᾶζη μπλελερζέληα ἕθαζηα
ἀθξηβνινγνύκελνο μπλεγξάςαην, εἴηε εὔ εἴηε πε ἄιιῃ α὎ηνῖο εἰξγάζζαη μπλέβε.
Πξνθφπηνο, ὖπέξ η῵λ πνιέκσλ ιφγνη 1.1.4-5
Καη πηζηεχεη φηη, φπσο ε επζηξνθία είλαη απαξαίηεηε ζηε ξεηνξηθή θαη ε κπζνπιαζία ζηελ πνίεζε, έηζη
αθξηβψο απαηηείηαη θαη ε αιήζεηα γηα ηελ ηζηνξηθή ζπγγξαθή. Γη' απηφ, κε βάζε απηή ηελ αξρή, δελ
απέθξπςε ηα ζθάικαηα θαη ηηο απνηπρίεο αθφκα θαη ησλ πην νηθείσλ ηνπ, αιιά έγξαςε ηα πάληα κε
θάζε αθξίβεηα, φπσο πξάγκαηη έγηλαλ, είηε θαιά είηε θαθά
Σξίην παξάιιειν θείκελν.

Σνηνῦηνο νὔλ κνη ὁ ζπγγξαθεὺο ἔζησ, ἄθνβνο, ἀδέθαζηνο, ἐιεύζεξνο, παξξεζίαο θαὶ ἀιεζείαο θίινο,
ὡο ὁ θσκηθόο θεζη, ηὰ ζῦθα ζῦθα, ηὴλ ζθάθελ δὲ ζθάθελ ὀλνκάζσλ, ν὎ κίζεη ν὎δὲ θηιίᾳ ηη λέκσλ ν὎δὲ
θεηδόκελνο ἠ ἐιε῵λ ἠ αἰζρπλόκελνο ἠ δπζσπνύκελνο, ἴζνο δηθαζηήο, εὒλνπο ἅπαζηλ ἄρξη ηνῦ κὴ ζαηέξῳ
ἀπνλεῖκαη πιεῖνλ ηνῦ δένληνο, μέλνο ἐλ ηνῖο βηβιίνηο θαὶ ἄπνιηο, α὎ηόλνκνο, ἀβαζίιεπηνο, ν὎ ηί ηῶδε ἠ
ηῶδε δόμεη ινγηδόκελνο, ἀιιὰ ηί πέπξαθηαη ιέγσλ.
Λνπθηαλφο, Π῵ο δεῖ ἱζηνξίαλ ζπγγξάθεηλ 41

Σέηνηνο ινηπφλ, θαηά ηε γλψκε κνπ, λα είλαη ν ζπγγξαθέαο, δει. άθνβνο, ακεξφιεπηνο, ειεχζεξνο, θίινο
ηεο ειεπζεξίαο ηνπ ιφγνπ θαη ηεο αιήζεηαο, φπσο ν θσκηθφο ππνζηεξίδεη ιέγνληαο «ηα ζχθα ζχθα θαη ηε
ζθάθε ζθάθε», ρσξίο λα ρεηξίδεηαη θάηη νχηε εμαηηίαο ηνπ κίζνπο νχηε εμαηηίαο ηεο θηιίαο ηνπ, ρσξίο λα
ιππάηαη ή λα ληψζεη ζπκπφληα, ρσξίο λα ληξέπεηαη θαη ρσξίο λα δεηιηάδεη, δίθαηνο δηθαζηήο, επλντθφο ζε
φινπο κέρξη ην ζεκείν λα κελ παξαρσξεί ζε άιινλ θάηη πεξηζζφηεξν απφ φζν πξέπεη, μέλνο θαη ρσξίο
παηξίδα ζηα βηβιία ηνπ, απηφλνκνο, ρσξίο λα ππνζηεξίδεη ηελ εμνπζία θαη ρσξίο λα ζθέθηεηαη ηη
εληχπσζε ζα ζρεκαηίζεη ν έλαο ή ν άιινο αιιά ιέγνληαο ηη έρεη γίλεη.
1. Πνην είλαη ην ρξένο ηνπ ηζηνξηθνχ ζχκθσλα κε ηελ Άλλα Κνκλελή θαη ηνλ Πξνθφπην;
΢χκθσλα κε ηελ Άλλα Κνκλελή ν ηζηνξηθφο νθείιεη:
- λα θαηαπλίγεη ηα ζπλαηζζήκαηά νπ θαη λα κε δείρλεη αγάπε ή κίζνο γηα α πξφζσπα πνπ εμηζηνξεί
- λα επαηλεί ηνπο ερζξνχο ηνπ, φηαλ ην επηβάιινπλ ηα γεγνλφηα
- λα επηθξίλεη ηνπο πην αγαπεηνχο ηνπ, φηαλ νη πξάμεηο ηνπο είλαη ιαλζαζκέλεο.
Καηά ηνλ Πξνθφπην πάιη, ν ηζηνξηθφο πξέπεη:
- λα επηδηψθεη κφλν ηελ αιήζεηα ζηε ζπγγξαθή ηνπ έξγνπ ηνπ, πνπ απνηειεί βαζηθή αξρή ηεο
ηζηνξηνγξαθίαο
- λα κελ απνθξχπηεη ηα ζθάικαηα θαη ηηο απνηπρίεο αθφκα θαη ησλ πην νηθείσλ ηνπ
- αιιά λα γξάθεη ηα πάληα κε θάζε αθξίβεηα, φπσο πξάγκαηη έγηλαλ, είηε θαιά είηε θαθά είλαη απηά.
2. Πνηεο αξεηέο πξέπεη λα δηαζέηεη ν ηζηνξηθφο ζχκθσλα κε ηνλ Λνπθηαλφ;

Καηά ηνλ Λνπθηαλφ, ν ηζηνξηθφο πξέπεη:
- λα είλαη άθνβνο, ακεξφιεπηνο, θίινο ηεο ειεπζεξίαο ηνπ ιφγνπ θαη ηεο αιήζεηαο
- λα ιέεη «ηα ζχθα ζχθα θαη ηε ζθάθε ζθάθε» (δειαδή λα ιέεη ηα πξάγκαηα κε ην φλνκά ηνπο, ρσξίο
πξνζπνηήζεηο θαη ππεθθπγέο)
- λα κελ επεξεάδεηαη απφ ην κίζνο ή ηε θηιία ηνπ γηα ηα πξφζσπα πνπ εμηζηνξεί
- λα κελ παξαζχξεηαη απφ ηε ιχπε, ηνλ νίθην ή ηελ ληξνπή
- λα είλαη δίθαηνο δηθαζηήο, θηιηθφο πξνο φινπο θαη λα παξαρσξεί ζηνλ θαζέλα φ,ηη ηνπ πξέπεη
- λα κε δείρλεη ζε πνηα παηξίδα αλήθεη, αιιά λα είλαη απηφλνκνο θαη αλεπεξέαζηνο απφ ηελ πνιηηηθή
εμνπζία
- λα κε ζθέθηεηαη πνηα εληχπσζε γη’ απηφλ ζα ζρεκαηίζεη ν αλαγλψζηεο
- θαη απιψο λα παξαζέηεη ηα γεγνλφηα.
3. Πνηα θνηλά ζεκεία παξνπζηάδνπλ νη απφςεηο πνπ δηαηππψλνληαη ζηα παξάιιεια θείκελα θαη ζην
θείκελν ηεο Δλφηεηαο;
Σα παξάιιεια θείκελα θαη ην θείκελν ηεο Δλφηεηαο έρνπλ πνιιά θνηλά ζεκεία, θαζψο θνηλφο λνεκαηηθφο
ηνπο άμνλαο είλαη ην ρξένο θαη ε επζχλε ηνπ ηζηνξηθνχ θαηά ηε ζπγγξαθή ησλ ηζηνξηθψλ γεγνλφησλ.
Έηζη φια ηα θείκελα ηνλίδνπλ φηη ν ηζηνξηθφο νθείιεη λα είλαη αληηθεηκεληθφο θαη ακεξφιεπηνο,
αλεπεξέαζηνο απφ ηηο ζπλαηζζεκαηηθέο ηνπ θαηαζηάζεηο θαη πξνηηκήζεηο, ειεχζεξνο ζηελ θξίζε ηνπ απφ
θηιηθέο ή ζπγγεληθέο ζρέζεηο, επηθξηηηθφο ζε ιαλζαζκέλεο ελέξγεηεο ησλ θίισλ ηνπ, αιιά θαη
εγθσκηαζηηθφο ηνπο ερζξνχο ηνπ, φηαλ ην αμίδνπλ. Άξα κνλαδηθφ ηνπ θξηηήξην πξέπεη λα είλαη ε
αλαδήηεζε θαη ε θαηαγξαθή θαη κφλν ηεο αιήζεηαο.
ΔΝΟΣΖΣΑ 4ε.
Α. ΚΔΗΜΔΝΟ: «Οη ΢ειελίηεο».
Καιὸο δὲ παξὰ ΢ειελίηαηο λνκίδεηαη, ἠλ πνχ ηηο θαιαθξὸο ἦ. Καὶ κὴλ θαὶ γέλεηα θχνπζηλ κηθξὸλ ὏πὲξ
ηὰ γφλαηα. Καὶ ὄλπραο ἐλ ηνῖο πνζίλ ν὎θ ἔρνπζηλ, ἀιιὰ πάληεο εἰζὶλ κνλνδάθηπινη. Καὶ ἐπεηδὰλ ἠ
πνλ῵ζηλ ἠ γπκλάδσληαη, γάιαθηη πᾶλ ηὸ ζ῵κα ἱδξνῦζηλ, ὥζηε θαὶ ηπξνὺο ἀπ’α὎ηνῦ πήγλπληαη. Σνὺο δὲ
ὀθζαικνὺο πεξηαηξεηνὺο ἔρνπζη θαὶ πνιινὶ ηνὺο ζθεηέξνπο ἀπνιέζαληεο παξ’ ἄιισλ ρξεζάκελνη ὁξ῵ζηλ.
Σηλὲο δὲ θαὶ πνιινὺο ἀπνζέηνπο ἔρνπζηλ, νἱ πινχζηνη. Κάηνπηξνλ δὲ κέγηζηνλ θεῖηαη ὏πὲξ θξέαηνο ν὎
πάλπ βαζένο. Ἂλ κὲλ νὔλ εἰο ηὸ θξέαξ θαηαβῆ ηηο, ἀθνχεη πάλησλ η῵λ ἐλ ηῆ γῆ ιεγνκέλσλ, ἐὰλ δὲ εἰο ηὸ
θάηνπηξνλ ἀπνβιέςῃ, πάζαο κὲλ πφιεηο, πάληα δὲ ἔζλε ὁξᾷ. Σφηε θαὶ ηνὺο νἰθείνπο ἐγὼ ἐζεαζάκελ θαί
πᾶζαλ ηὴλ παηξίδα, εἰ δὲ θἀθεῖλνη ἐκὲ ἑψξσλ, ν὎θέηη ἔρσ εἰπεῖλ. Ὅζηηο δὲ ηαῦηα κὴ πηζηεχεη νὓησο ἔρεηλ,
ἂλ πνηε θαὶ α὎ηὸο ἐθείζε ἀθίθεηαη, εἲζεηαη ὡο ἀιεζ῅ ιέγσ.
Λνπθηαλφο, Ἀιεζήο Ἰζηνξία 1.23-26 (δηαζθεπή).
΋κνξθνο θαηά ηε γλψκε ησλ ΢ειεληηψλ ζεσξείηαη φπνηνο ηπρφλ είλαη θαιαθξφο. Καη κάιηζηα
αθήλνπλ λα θπηξψζνπλ θαη ηα γέληα ηνπο πνπ θηάλνπλ ιίγν πάλσ απφ ηα γφλαηά ηνπο. Καη δελ έρνπλ
λχρηα ζηα πφδηα, θαη φινη ηνπο είλαη κνλνδάρηπινη. Καη φηαλ θνπηάδνπλ ή γπκλάδνληαη, ηδξψλνπλ
παξάγνληαο γάια ζε φιν ηνπο ην ζψκα, κε απνηέιεζκα λα «πήδνπλ» ηπξηά απφ απηφ. Σα κάηηα ηνπο πάιη
κπνξνχλ λα αθαηξεζνχλ / είλαη πξφζζεηα θαη πνιινί, αλ ράζνπλ ηα δηθά ηνπο, βιέπνπλ ρξεζηκνπνηψληαο
απηά πνπ παίξλνπλ απφ άιινπο. Μεξηθνί κάιηζηα, δει. νη πινχζηνη, έρνπλ θαη πνιιά απνζεθεπκέλα γηα
ψξα αλάγθεο. Έλαο θαζξέπηεο πνιχ κεγάινο βξίζθεηαη πάλσ απφ έλα πεγάδη φρη πνιχ βαζχ. Αλ ινηπφλ
θαηέβεη θάπνηνο ζην πεγάδη, αθνχεη φια φζα ιέγνληαη ζηε γε, θη, αλ θνηηάμεη πξνζεθηηθά ζηνλ θαζξέπηε,
βιέπεη φιεο ηηο πφιεηο θαη φια ηα έζλε. Σφηε εγψ είδα θαη ηνπο ζπγγελείο κνπ θαη φιε ηελ παηξίδα, αλ
φκσο θαη εθείλνη κε έβιεπαλ δελ κπνξψ θαζφινπ λα ην πσ. Καη φπνηνο δελ πηζηεχεη φηη έηζη έρνπλ απηά,
αλ θάπνηε θηάζεη εθεί, ζα θαηαιάβεη φηη ιέσ ηελ αιήζεηα.
Καιὸο δὲ παξὰ ΢ειελίηαηο λνκίδεηαη, ΋κνξθνο θαηά ηε γλψκε ησλ ΢ειεληηψλ ζεσξείηαη,
ἠλ πνχ ηηο θαιαθξὸο ἦ. απηφο πνπ είλαη θαιαθξφο.
Καὶ κὴλ θαὶ γέλεηα θχνπζηλ κηθξὸλ ὏πὲξ ηὰ Καη κάιηζηα θαη γέληα αθήλνπλ λα θπηξψζνπλ ιίγν
γφλαηα. πάλσ απφ ηα γφλαηα.
Καὶ ὄλπραο ἐλ ηνῖο πνζίλ ν὎θ ἔρνπζηλ, Καη λχρηα ζηα πφδηα δελ έρνπλ,
ἀιιὰ πάληεο εἰζὶλ κνλνδάθηπινη. αιιά φινη είλαη κνλνδάθηπινη.
Καὶ ἐπεηδὰλ ἠ πνλ῵ζηλ ἠ γπκλάδσληαη, Καη φηαλ θνπηάδνπλ ή γπκλάδνληαη,
γάιαθηη πᾶλ ηὸ ζ῵κα ἱδξνῦζηλ, ηδξψλνπλ παξάγνληαο γάια ζ’ φιν ηνπο ην ζψκα,
ὥζηε θαὶ ηπξνὺο ἀπ’α὎ηνῦ πήγλπληαη. ψζηε απ’ απηφ παξαζθεπάδνπλ ηπξί.
Σνὺο δὲ ὀθζαικνὺο πεξηαηξεηνὺο ἔρνπζη Καη ηα κάηηα έρνπλ πξφζζεηα
θαὶ πνιινὶ ηνὺο ζθεηέξνπο ἀπνιέζαληεο θαη πνιινί αλ ράζνπλ ηα δηθά ηνπο
βιέπνπλ ρξεζηκνπνηψληαο απηά πνπ παίξλνπλ απφ

παξ’ ἄιισλ ρξεζάκελνη ὁξ῵ζηλ.
ηνπο άιινπο.
Σηλὲο δὲ θαὶ πνιινὺο ἀπνζέηνπο ἔρνπζηλ, νἱ Κάπνηνη, νη πινχζηνη, έρνπλ πνιιά απνζεθεπκέλα, γηα
πινχζηνη. ψξα αλάγθεο.
Κάηνπηξνλ δὲ κέγηζηνλ θεῖηαη ὏πὲξ θξέαηνο ν὎ Καη έλαο πνιχ κεγάινο θαζξέθηεο βξίζθεηαη πάλσ
πάλπ βαζένο. απφ έλα φρη πνιχ βαζχ πεγάδη.
Ἂλ κὲλ νὔλ εἰο ηὸ θξέαξ θαηαβῆ ηηο, Κη αλ θάπνηνο θαηεβεί ζην πεγάδη,
ἀθνχεη πάλησλ η῵λ ἐλ ηῆ γῆ ιεγνκέλσλ, αθνχεη φια φζα ιέγνληαη ζηε γε,
ἐὰλ δὲ εἰο ηὸ θάηνπηξνλ ἀπνβιέςῃ, θη αλ θνηηάμεη πξνζεθηηθά πξνο ηνλ θαζξέθηε,
πάζαο κὲλ πφιεηο, πάληα δὲ ἔζλε ὁξᾷ. βιέπεη φιεο ηηο πφιεηο θαη φια ηα έζλε.
Σφηε θαὶ ηνὺο νἰθείνπο ἐγὼ ἐζεαζάκελ Σφηε είδα θη εγψ ηνπο ζπγγελείο κνπ
θαί πᾶζαλ ηὴλ παηξίδα, θαη φιε ηελ παηξίδα,
εἰ δὲ θἀθεῖλνη ἐκὲ ἑψξσλ, αλ φκσο θη εθείλνη κ’ έβιεπαλ,
ν὎θέηη ἔρσ εἰπεῖλ. δελ κπνξψ θαζφινπ λα ην πσ.
Ὅζηηο δὲ ηαῦηα κὴ πηζηεχεη νὓησο ἔρεηλ, ΋πνηνο δελ πηζηεχεη φηη απηά έηζη είλαη
ἂλ πνηε θαὶ α὎ηὸο ἐθείζε ἀθίθεηαη, αλ θάπνηε θη απηφο θηάζεη εθεί,
εἲζεηαη ὡο ἀιεζ῅ ιέγσ. ζα θαηαιάβεη φηη ιέσ αιήζεηα.
1. Πνηα εμσηεξηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ΢ειεληηψλ ζαο εληππσζίαζαλ πεξηζζφηεξν;

- Ζ θαιάθξα γηα ηνπο ΢ειελίηεο είλαη θξηηήξην νκνξθηάο.
- Δίλαη κνλνδάθηπινη θαη ρσξίο λχρηα.
- Αληί γηα ηδξψηα παξάγνπλ γάια ζην ζψκα ηνπο θαη κε απηφ «πήδνπλ» ηπξί.
- Έρνπλ πξφζζεηα κάηηα θαη, φηαλ ράζνπλ ηα δηθά ηνπο, βιέπνπλ ρξεζηκνπνηψληαο απηά πνπ παίξλνπλ
απφ άιινπο.
2. Πψο ιεηηνπξγεί ην θάηνπηξνλ θαη πνηα δπλαηφηεηα δίλεη ζηνπο ΢ειελίηεο;

- Σν θάηνπηξν / ν θαζξέπηεο, πνπ βξίζθεηαη πάλσ απφ έλα πεγάδη, ιεηηνπξγεί γηα ηνπο ΢ειελίηεο σο κέζν
«επηθνηλσλίαο» κε ηε γε.
- Απηφ ηνπο δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα αθνχλ φζα ιέγνληαη ζηε γε, αιιά θαη λα βιέπνπλ φιεο ηηο πφιεηο θαη
φια ηα έζλε. Έηζη έρνπλ κηα ζαθή θαη νηθνπκεληθή αληίιεςε γηα φζα ζπκβαίλνπλ ζηε γε.
3. ΢ε πνην βαζκφ αληαπνθξίλεηαη ζηνλ ηίηιν Αιεζήο Ηζηνξία ην απφζπαζκα πνπ δηαβάζαηε; Γηαηί,
θαηά ηε γλψκε ζαο, νλφκαζε έηζη ην έξγν ηνπ ν Λνπθηαλφο; Πψο εξκελεχεηε ηελ ηειεπηαία πεξίνδν
ηνπ θεηκέλνπ;
Σν απφζπαζκα απηφ πεξηέρεη θάπνηα ζηνηρεία αιεζνθάλεηαο, θαζψο παξνπζηάδεη ηνπο ΢ειελίηεο κε
ραξαθηεξηζηηθά αλζξψπηλα. Έηζη απηνχ, θαη’ αλαινγία πξνο ην αλζξψπηλν ζψκα, είλαη θαιαθξνί, έρνπλ
γέληα, πφδηα, γφλαηα θαη δάρηπια, θνπηάδνπλ θαη γπκλάδνληαη ζσκαηηθά, μέξνπλ λα «πήδνπλ’ ηπξί, έρνπλ
αηζζήζεηο θαη πεξηέξγεηα, αθνχλ θαη βιέπνπλ θαη γεληθά επηθνηλσλνχλ κε ηε γε. ΋κσο ηα ζηνηρεία απηά
ζηελ πξαγκαηηθφηεηα απηναλαηξνχληαη, γηαηί δηαθξίλνληαη απφ ηελ ππεξβνιή θαη ηελ έληνλε
κπζνπιαζηηθή δηάζεζε ηνπ ζπγγξαθέα.
Ο Λνπθηαλφο νλφκαζε έηζη ην έξγν ηνπ ζαηηξηθά, γηαηί κε απηφλ ηνλ ηξφπν ππνλφκεπε ηελ «αιήζεηα»
παιαηψλ πνηεηψλ, ηζηνξηθψλ θαη θηινζφθσλ, πνπ έγξαθαλ θαληαζηηθέο ηζηνξίεο ζαλ αιεζηλέο θαη πνπ
πίζηεπαλ φηη ν θφζκνο δελ θαηαιάβαηλε ην ςέκα θαη ηελ απάηε ηνπο. Πξφζεζή ηνπ ινηπφλ ήηαλ λα
ζαηηξίζεη φινπο απηνχο, πνπ πεξηέγξαθαλ πξάγκαηα απίζαλα θαη κπζηθά θαη κάιηζηα πξνζπαζνχζαλ λα
πείζνπλ φηη ήηαλ αιεζηλά. Έηζη απνκπζνπνηνχζε ην έξγν ηνπο, ην απνγχκλσλε απφ θάζε ππεξβνιή θαη
αζηεηφηεηα θαη, αθαηξψληαο ηα θαληαζηηθά θαη αλππφζηαηα ζηνηρεία, απνθάιππηε ηελ αιήζεηα. Άιισζηε
ε Αιεζήο Ηζηνξία, θαηά δήισζή ηνπ, είλαη θαληαζηηθή θαη ρηνπκνξηζηηθή αθήγεζε, δηαθσκψδεζε ηεο
επνρήο ηνπ θαη δελ πεξηέρεη αιήζεηεο.
΢ηελ ηειεπηαία πεξίνδν ηνπ θεηκέλνπ (΋ζηηο δε …ιέγσ) είλαη εκθαλήο ε εηξσλεία ηνπ Λνπθηαλνχ.
Γηαηί ν επηζθέπηεο ηεο ΢ειήλεο δε ζα βξεη ΢ειελίηεο, πνπ κάιηζηα ζα έρνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ ηνπο
απνδίδεη ν ζπγγξαθέαο. Έηζη ζα θαηαιάβεη φηη δελ πεξηγξάθεη αιεζηλέο θαηαζηάζεηο, αιιά αθεγείηαη κηα
θαληαζηηθή ηζηνξία.
4. Αλ έρεηε δηαβάζεη ην Μηθξφ Πξίγθηπα, ην Απφ ηε Γε ζηε ΢ειήλε, ηελ Αιίθε ζηε ρψξα ησλ
ζαπκάησλ ή θάπνην παξφκνην βηβιίν ζχγρξνλεο κπζηζηνξίαο, λα επηιέμεηε θάπνηα απνζπάζκαηα
πνπ δίλνπλ πεξηγξαθέο πιαλεηψλ θαη πεξίεξγσλ φλησλ θαη λα ηα παξνπζηάζεηε ζηελ ηάμε.
Ο Μηθξφο Πξίγθηπαο: ΢ην δεχηεξν πιαλήηε θαηνηθνχζε έλα καηαηφδνμνο: - Αρ, αρ! Κάπνηνο
ζαπκαζηήο κε επηζθέπηεηαη, θψλαμε απφ καθξηά ν καηαηφδνμνο, κφιηο είδε ην κηθξφ πξίγθηπα. Γηαηί γηα
ηνπο καηαηφδνμνπο φινη νη άιινη άλζξσπνη είλαη ζαπκαζηέο.
- Καιεκέξα, είπε ν κηθξφο πξίγθηπαο. Σν θαπέιν ζαο είλαη πνιχ πεξίεξγν.
- Σν έρσ γηα λα ραηξεηάσ, απάληεζε ν καηαηφδνμνο. Γηα λα ραηξεηάσ, φηαλ κε ρεηξνθξνηνχλ. Γπζηπρψο
δελ πεξλάεη ςπρή απφ εδψ.
- Α, λαη; είπε ν κηθξφο πξίγθηπαο, πνπ δελ θαηάιαβε ηίπνηα.
- Υηχπα ηα ρέξηα ζνπ ην έλα κε ην άιιν, πξφηεηλε ινηπφλ ν καηαηφδνμνο. Ο κηθξφο πξίγθηπαο ρηχπεζε ηα
ρέξηα ηνπ ην έλα κε ην άιιν. Ο καηαηφδνμνο ραηξέηεζε ζεκλά αλαζεθψλνληαο ην θαπέιν. «Απηφ είλαη πην
δηαζθεδαζηηθφ απφ ηελ επίζθεςε ηνπ βαζηιηά» ζθέθηεθε ν κηθξφο πξίγθηπαο. Καη μαλάξρηζε λα ρηππάεη
ηα ρέξηα ηνπ. Ο καηαηφδνμνο μαλαραηξέηεζε αλαζεθψλνληαο ην θαπέιν. Μεηά απφ πέληε ιεπηά ν κηθξφο
πξίγθηπαο θνπξάζηεθε απφ ηε κνλνηνλία ηνπ παηρληδηνχ:
- Καη γηα λα πέζεη ην θαπέιν, ξψηεζε, ηη πξέπεη λα θάλσ; ΋κσο ν καηαηφδνμνο δελ ηνλ άθνπζε. Οη
καηαηφδνμνη αθνχλε κνλάρα ηα εγθψκηα.
- Γηα πεο κνπ, κε ζαπκάδεηο ζη’ αιήζεηα πνιχ; ξψηεζε ην κηθξφ πξίγθηπα.
- Ση πάεη λα πεη «ζαπκάδσ»;
-Θαπκάδσ ζεκαίλεη φηη αλαγλσξίδεηο πσο είκαη ν πην φκνξθνο, ν πην θαινληπκέλνο, ν πην πινχζηνο, θη ν
πην έμππλνο άλζξσπνο ηνπ πιαλήηε.
-΢ηνλ πιαλήηε ζνπ φκσο είζαη κφλνο.
- Κάλε κνπ ηε ράξε, ζαχκαδέ κε παξ’ φια απηά.
- ΢ε ζαπκάδσ, είπε ν κηθξφο πξίγθηπαο αλαζεθψλνληαο ιίγν ηνπο ψκνπο, εζέλα φκσο γηαηί απηφ ζε
λνηάδεη ηφζν πνιχ; Κη ν κηθξφο πξίγθηπαο έθπγε. «Οη κεγάινη είλαη ηειηθά πνιχ πεξίεξγνη» ζθέθηεθε
απιψο ζπλερίδνληαο ην ηαμίδη ηνπ.
΢ΥΟΛΗΑ΢ΜΟ΢:
΢ην καγηθφ απηφ παξακχζη έλαο πηιφηνο, απνηξαβεγκέλνο απφ ηνπο αλζξψπνπο, ζε κηα απφ ηηο πηήζεηο
ηνπ πξαγκαηνπνηεί αλαγθαζηηθή πξνζγείσζε ζηελ έξεκν ηεο ΢αράξαο, φπνπ ζπλαληάεη ην κηθξφ
πξίγθηπα, έλα ρξπζαθέλην παηδί, θεξκέλν απφ έλαλ άγλσζην πιαλήηε, κεγάιν φζν έλα ζπίηη. Ο κηθξφο
πξίγθηπαο, πνπ ηαμηδεχεη δηαξθψο, αθεγείηαη ζηνλ πηιφην ηηο εληππψζεηο ηνπο ρσξίο δηδαθηηθφ ηφλν θαη
κεινδξακαηηζκνχο, παξνπζηάδνληαο δηάθνξνπο αλζξψπηλνπο ραξαθηήξεο. Οη πεξηγξαθέο ηνπ γηα ηελ
ππεξνςία, ηε κηδέξηα, ηε δίςα γηα εμνπζία θαη ρξήκαηα είλαη έλα «κάζεκα δσήο» γηα φινπο.
΢ην απφζπαζκα πνπ παξαζέηνπκε ν ζπγγξαθέαο ζθηαγξαθεί κε εηξσληθφ θαη ζαξθαζηηθφ ηξφπν ην
καηαηφδνμν θαη κνλαρηθφ θάηνηθν ηνπ πιαλήηε πνπ επηζθέθηεθε ν κηθξφο πξίγθηπαο. Απφ ηελ ππνζεηηθή
θαη ζθελνζεηεκέλε ζπλνκηιία ηνπο απνθαιχπηεη ηελ θελνδνμία θαη αλνεζία ηνπ αλζξψπνπ, πνπ
απηνζαπκάδεηαη θαη ζεσξεί ηνλ εαπηφ ηνπ απνιχησο ηέιεην θαη ηδαληθφ, θέληξν ηνπ θφζκνπ.
Απφ ηε Γε ζηε ΢ειήλε: Σν 1835 ε εθεκεξίδα Νηνπ Γηνξθ – Ακέξηθαλ ζε άξζξν ηεο έγξαςε φηη
επηζηήκνλαο κε πνιχ δπλαηφ ηειεζθφπην είδε θαζαξά πάλσ ζηε ζειήλε ηα εμήο: ζπήιαηα φπνπ δνχζαλ
ηππνπφηακνη, πξάζηλα βνπλά κε ξεκαηηέο, φπνπ έιακπε ζρεδφλ παληνχ ην ρξπζάθη, λεθξνηαθεία απφ
ειέθαληεο, φπνπ ηα ειεθαληφδνληα ήηαλ ζε ζσξνχο, ιεπθνχο αηγάγξνπο λα πεξηθέξνληαη θαη θαηνίθνπο
πνπ είραλ θηεξά απφ κεκβξάλε ζαλ ηεο λπρηεξίδαο θαη πνπ πεξπαηνχζαλ ζρεδφλ πεδψληαο…
Καη άιινη επηζηήκνλεο πίζηεπαλ φηη εθηφο απφ ηε Γε ππάξρνπλ θαη άιινη θφζκνη θαηνηθήζηκνη, γηαηί ε
Θεία Πξφλνηα δελ ππάξρεη κνλάρα ζηε Γε αιιά θαη ζε άιινπο νπξάληνπο θφζκνπο… Οη θάηνηθνί ηνπο
πξέπεη λα είλαη αλψηεξα πιάζκαηα θαη νη ζνθνί ηνπο θαη νη θαιιηηέρλεο ηνπο ππέξηεξνη απφ ηνπο δηθνχο
καο. ΢ηηο θνηιάδεο ηεο ΢ειήλεο ππάξρεη αηκφζθαηξα θαη λεξφ. Δπίζεο ζπγθξίλνληαη ηα φληα πνπ
ππάξρνπλ ζε άιια νπξάληα ζψκαηα κε ηνπο αλζξψπνπο ηεο Γεο θαη απνδεηθλχεηαη ε ππεξνρή ησλ
πξψησλ.
Αλέθαζελ ήηαλ έληνλε ε πξνζπάζεηα ηνπ αλζξψπνπ λα εμεξεπλήζεη ην ζχκπαλ γηα λα έρεη πεηζηηθή
απάληεζε ζην εξψηεκα αλ είλαη ν κνλαδηθφο θάηνηθνο ηνπ ΢χκπαληνο. ΢ην απφζπαζκα απηφ
πεξηγξάθεηαη ν θφζκνο ηεο ΢ειήλεο, άςπρνο θαη έκςπρνο, δψα θαη άλζξσπνη κε πεξίεξγε εκθάληζε.
Ζ Αιίθε ζηε ρψξα ησλ ζαπκάησλ: Ζ Αιίθε ζ’ έλα φκνξθν ιηβάδη θπλεγάεη έλα άζπξν θνπλέιη πνπ
θνξάεη γπαιηά θη έλα θνκςφ γηιέθν. Ακέζσο ην παίξλεη ζην θαηφπη, αιιά μαθληθά αηζζάλεηαη λα
γθξεκίδεηαη ζην θελφ ζαλ λα ηεο έρνπλ θάλεη κάγηα. Μπξνζηά ζηα κάηηα ηεο παξνπζηάδεηαη έλαο
ζαπκαζηφο θφζκνο, γεκάηνο γιπθά θαη ινπινχδηα. Ζ Αιίθε απιψλεη ην ρέξη ηεο ζ’ έλα θνπηί κε κπηζθφηα
πνπ γξάθεη «θάε κε». Σξψεη ακέζσο έλα θαη μαθληθά αξρίδεη λα ςειψλεη… λα ςειψλεη… Όζηεξα πίλεη
απφ έλα κπνπθαιάθη πνπ γξάθεη πάλσ «Πηεο κε» θαη γίλεηαη κηθξνχια, ηφζε δα. Μα ηη παξάμελε ρψξα
είλαη απηή; Ζ Αιίθε κπεξδεκέλε βάδεη ηα θιάκαηα… Κνηηάδεη γχξσ ηεο κε πεξηέξγεηα. Ση παξάμελα δψα
ζπλαληάεη θαλείο ζ’ απηά ηα κέξε! Αιιφθνηα φληα θαζηζκέλα πάλσ ζηα καληηάξηα κε ηελ πίπα ζην
ζηφκα…
Καη ην απφζπαζκα απηφ απφ ηνλ παξακπζέλην θφζκν ηεο Αιίθεο καο πεξηγξάθεη έλαλ παξάμελν θφζκν
κε αιιφθνηα φληα, ζηα νπνία επελεξγνχλ καγηθέο δπλάκεηο κεηακφξθσζεο. ΋ια απηά είλαη απνηέιεζκα
ηεο επελέξγεηαο ηνπ ππνζπλεηδήηνπ, πνπ απειεπζεξψλεηαη απφ ηε ινγηθή θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ νλείξνπ
ηεο.
θαιιίθνκνο: απηή πνπ έρεη σξαία καιιηά.

Π.ρ. Καιιίθνκνο θφξε.
θαιιίπαηο: απηφο πνπ έρεη φκνξθα παηδηά.
Π.ρ. Καιιίπαηο παηήξ.
θαιιίληθνο: απηφο πνπ λίθεζε θαη δνμάζηεθε, απηφο πνπ ζηνιίδεη ή εμπςψλεη ηε λίθε.
Π.ρ. Όινη γλσξίδνπλ ηνλ θαιιίληθν ΢πχξν Λνχε.
θαιιηζηέθαλνο: απηή πνπ θέξεη θαιφ ζηεθάλη (γηα ηε Γήκεηξα θαη ηελ Ήξα), θαιιηζηέθαλνο ειαία: ε
αγξηειηά ζηελ Οιπκπία απφ ηελ νπνία έπαηξλαλ θισλάξηα γηα ηα ζηεθάληα ησλ ληθεηψλ.
Π.ρ. ΢ηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο ηα ζηεθάληα πξνέξρνληαλ απφ ηελ θαιιηζηέθαλν ειαία.
Καιιηζζέλεο: ηζηνξηνγξάθνο απφ ηελ ΋ιπλζν, αληςηφο ηνπ Αξηζηνηέιε, ζχγρξνλνο ηνπ Μ. Αιεμάλδξνπ.
Π.ρ. Πνηα έξγα ηνπ Καιιηζζέλε γλσξίδεηαη;
θαιιηπάξενο: απηφο πνπ έρεη σξαία κάγνπια.
Π.ρ. Γελ κπνξψ λα πηζηέςσ φηη είλαη άξξσζηνο θαζψο είλαη θαιιηπάξενο.
ην θάιινο: ε εμσηεξηθή νκνξθηά (αληίζ.: αζρήκηα), πιεζ. ηα θάιιε: ηα ζέιγεηξα, ηδίσο ηεο γπλαίθαο
(ζπλψλ.: νη ράξεο).
Π.ρ. Σν αξραίν θάιινο ηεο ςπρήο.
Σεο αξέζεη λα επηδεηθλχεη ηα θάιιε ηεο.
ε θαιινλή: ην θάιινο, ε νκνξθηά, πνιχ φκνξθε γπλαίθα (ζπλψλ.: σξαηφηεηα, θνχθια, αληίζ.: αζρήκηα).
Π.ρ. Γπλαίθα απεξίγξαπηεο θαιινλήο.
Οη θπζηθέο θαιινλέο ηνπ λεζηνχ.
ην θαιιηζηεηνλ (-είν): δηαγσληζκφο νκνξθηάο, βξαβείν θαιινλήο, (πιεζ.) βξαβείν αλδξείαο.
Π.ρ. Πνιιά λέα θνξίηζηα παίξλνπλ θάζε ρξφλν κέξνο ζηα θαιιηζηεία.
θαινήζεο: αγαζφο, ελάξεηνο, ρξεζηφο, απηφο πνπ έρεη θαιά ήζε, (γηα λφζν) πνπ έρεη θαιή εμέιημε,
ηάζηκε, πνπ είλαη αθίλδπλε, κε ζαλαηεθφξνο (αληίζ.: θαθνήζεο.)
Π.ρ. Ο φγθνο απηφο είλαη θαινήζεο.
ε θαινθαγαζία: ν ραξαθηήξαο θαη ε δηαγσγή ηνπ ελάξεηνπ αλζξψπνπ, θαινζχλε, ρξεζηφηεηα (αληίζ.:
θαθία, πνλεξηά).
Π.ρ. Δίλαη θαινθάγαζνο άλζξσπνο θαη πνηέ δελ ζα ζε πιεγψζεη.
ε θαινθαηξία: ε θαιή θαηάζηαζε ησλ πξαγκάησλ, θαιφο θαηξφο (ζπλήζσο κε δέζηε θαη ήιην), (αληίζ.:
θαθνθαηξία).
Π.ρ. Φέηνο ην Φιεβάξεο είρακε θαινθαηξία.
θαιιηεπήο: απηφο πνπ κηιάεη ή γξάθεη σξαία, κε γιαθπξφ χθνο, επθξάδεο.
Π.ρ. Ο ξήηνξαο απηφο είλαη θαιιηεπήο.
ε θαιιηέπεηα: ε γιαθπξφηεηα ηνπ ιφγνπ, ράξεο, θνκςφηεηα (ζπλψλ: θαιιηινγία, θνκςνέπεηα),
θξνληηζκέλνο ιφγνο, επθξάδεηα.
Π.ρ. Απηφο δηαθξίλεηαη γηα ηελ θαιιηέπεηά ηνπ.
θαιισπίδσ: νκνξθαίλσ ηελ φςε (θπξίσο αλζξψπνπ), θάλσ θάπνηνλ ή θάηη λα έρεη σξαία φςε,
νκνξθαίλσ, εμσξαΐδσ, θνζκψ, ζηνιίδσ, επηξεπίδσ, ππεξεθαλεχνκαη, θακαξψλσ, πξνζπνηνχκαη φηη
απνδνθηκάδσ ή δε ζέισ θάηη.
Π.ρ. Όιε ηελ κέξα θαιισπίδεηαη κπξνζηά ζηνλ θαζξέθηε.
Καιισπίζηεθε θαη βγήθε βφιηα.
θαιιίθσλνο: απηφο πνπ έρεη σξαία θσλή (αληίζ.: θαθφθσλνο, παξάθσλνο), απηφο πνπ έρεη θαιή θσλή
(ζπλψλ.: εχθσλνο).
Π.ρ. Οη ζχγρξνλνη ηξαγνπδηζηέο δελ είλαη φινη θαιιίθσλνη.
ε θαιιηθσλία: ε θαιή/σξαία θσλή (αληίζ.: θαθνθσλία).
Π.ρ. Γηα λα ηξαγνπδήζεηο πξέπεη λα δηαζέηεηο θαιιηθσλία.
θαιιηγξαθσ: γξάθσ σξαία γξάκκαηα, είκαη θαιιηγξάθνο, (επί χθνπο) γξάθσ γιαθπξά ή κε γιαθπξφ
ηξφπν, γξάθσ θάηη κε σξαία θαη αξκνληθή γξαθή.
Π.ρ. Αλ δηαβάζεηο ηα ρεηξφγξαθά ηνπ ζα δηαπηζηψζεηο φηη φια είλαη θαιιηγξαθεκέλα
Καιιηξφε: (φλνκα γπλαηθψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ην πγξφ ζηνηρείν) κηα απφ ηηο Χθεαλίδεο, θφξεο ηνπ
Χθεαλνχ, πεξίθεκε θξήλε ζηελ Αζήλα, γλσζηή θαη σο Δλλεάθξνπλνο, απφ ηελ νπνία πδξεπφηαλ ε πφιε
Π.ρ. Ζ θφξε ηνπ Αρειψνπ νλνκαδφηαλ Καιιηξφε
ε θαιιηγξαθία: ην σξαίν γξάςηκν, ν θαιφο γξαθηθφο ραξαθηήξαο (αληίζ.: θαθνγξαθία), ην
θαιφ/γιαθπξφ χθνο, ην λα γξάθεη θάλεη κε σξαία γξάκκαηα (πνπ ζπλήζσο έρνπλ ζπγθεθξηκέλν ηξφπν
ζρεδηαζκνχ)
Π.ρ. Ο παηέξαο κνπ ζην δεκνηηθφ ζρνιείν δηδαζθφηαλ θαη θαιιηγξαθία
ε θαιιηηερλία: ε θνκςφηεηα, ε ηειεηφηεηα ηεο ηέρλεο, θνκςνηερλία, ην ζχλνιν ησλ θαιψλ/εηθαζηηθψλ
ηερλψλ (δσγξαθηθή, γιππηηθή, αξρηηεθηνληθή, κνπζηθή, ρνξφο), ην έξγν ηνπ θαιιηηέρλε, ε θαιαίζζεηε
εξγαζία.
Π.ρ. Ζ αλζνθνκία γηα κέλα είλαη θαιιηηερλία.
Έγξαςε ηζηνξία ηεο θαιιηηερλίαο.
Αθνζηψζεθε ζηελ θαιιηηερλία.
θαιιηεξγσ: θάλσ θάηη κε θαιφ ηξφπν, δνπιεχσ ηε γε γηα λα απνδψζεη θαξπνχο ή γηα λα αλαπηπρζνχλ ηα
θπηά, (κηθ.) επηδίδνκαη ζε θάηη κε δήιν κε ζθνπφ λα βειηηψζσ ηελ απφδνζε, ηελ θαιχηεξε αλάπηπμε ησλ
δπλαηνηήησλ ηνπ, αλαπηχζζσ, (ηαηξ.) πξνθαιψ πνιιαπιαζηαζκφ κηθξνβίσλ.
Π.ρ. Καιιηεξγψ παηάηεο.
Καιιηεξγψ ηα γξάκκαηα θαη ηηο επηζηήκεο.

θαινζχλε: ε δηάζεζε ηνπ θαινχ αλζξψπνπ, ε αγαζφηεηα (αληίζ.: θαθία),επεξγεζία, αγαζνεξγία,
πξνηέξεκα, θαινθαηξία.
Π.ρ. Με ηελ θαινζχλε ηνπ έγηλε αγαπεηφο ζε φινπο.
Κάλεη θαινζχλεο.
Θα είραηε ηελ θαινζχλε λα κνπ πείηε ηη ψξα είλαη;
θαινζπλάηνο: (γηα πξφζσπν) πξάνο, γαιήληνο, ήπηνο,(ζπλψλ.: θαιφθαξδνο, θαιφςπρνο, αληίζ.:
θαθφςπρνο, κνρζεξφο, θαθφηξνπνο, δχζηξνπνο), (γηα ηνλ θαηξφ) καιαθφο.
Π.ρ. Όινη ηνλ αγαπνχλ γηαηί είλαη θαινζπλάηνο.
θαιιπληηθφο: θπζηθφ ή ρεκηθφ παξαζθεχαζκα γηα θαιισπηζκφ ηνπ δέξκαηνο (ζπλψλ.: θαιισπηζηηθφο).
Π.ρ. Καιιπληηθή θξέκα πξνζψπνπ.
Ζ νπζία απηή είλαη θαιιπληηθή.
θαινδέρνκαη: ππνδέρνκαη κε θηινθξνζχλε/κε θηιηθή δηάζεζε, κε επγέλεηα θαη πεξηπνίεζε, απνδέρνκαη
πξφζπκα, επηθπιάζζσ ζεξκή ππνδνρή (ζε θάπνηνλ), πιεξνθνξνχκαη θάηη κε επλντθή δηάζεζε.
Π.ρ. Αλ θαη κφιηο είρε επηζηξέςεη απφ ην λνζνθνκείν, φηαλ πήγακε λα ηνλ επηζθεθηνχκε καο
θαινδέρηεθε.
θαινζξεκκέλνο: ν θαιά ζξεκκέλνο, ν παρχο, ν εχζαξθνο.
Π.ρ. Σα ειιελφπνπια ζχκθσλα κε ηνπο επηζηήκνλεο είλαη ηα πην θαινζξεκκέλα παηδηά ηνπ
πιαλήηε.
θαινινγηθφο: ν ζρεηηθφο κε ηελ θαινινγία / κε ηελ επηζηήκε ηνπ σξαίνπ θαη ηελ αηζζεηηθή, θαινινγηθά
ζηνηρεία: ηα εθθξαζηηθά ζηνηρεία πνπ θνζκνχλ ηε γιψζζα ελφο θεηκέλνπ (θνζκεηηθά επίζεηα, κεηαθνξέο,
θιπ.)
Π.ρ. Να βξείηε ηα θαινινγηθά ζηνηρεία ηνπ πνηήκαηνο.
θαινκαζαίλσ: καζαίλσ θάπνηνλ ή θάηη θαιά, ζπλεζίδσ θάπνηνλ ή ζπλεζίδσ ν ίδηνο ζηελ
θαινπέξαζε/ζηηο θαιέο ζπλήζεηεο, θαινζπλεζίδσ (αληίζ.: θαθνκαζαίλσ, ζθιεξαγσγψ)
Π.ρ. Μελ ηνπ θαινκαζαίλεηο ηελ ηέρλε, γηαηί ζα ζε μεπεξάζεη.
Απηφο είλαη θαινκαζεκέλνο άλζξσπνο.
Σνλ θαιφκαζεο λα κελ ηνπ ραιάο ραηίξη.
Σνλ είραλ θαινκάζεη νη γνλείο ηνπ.
θαινπηάλσ: πηάλσ γεξά, (κηθ.) θνιαθεχσ/πεξηπνηνχκαη θάπνηνλ γηα λα πεηχρσ θάηη, κε θαιά ιφγηα
πξνζπαζψ λα εμεπκελίζσ θάπνηνλ (αληίζ.: απνπαίξλσ).
Π.ρ. Με θαινπηάλεη γηα λα ηνπ δψζσ δαλεηθά.
θαιφπηζηνο: (γηα πξφζσπν) πνπ αληηκεησπίδεη (θάπνηνλ/θάηη) ρσξίο πξνθαηαιήςεηο,(ζπλψλ.:
θαινπξναίξεηνο, αληίζ.: θαθφπηζηνο), πνπ γίλεηαη ρσξίο πζηεξνβνπιία (αληίζ.: θαθνπξναίξεηνο), επζχο,
ηίκηνο.
Π.ρ. Ο θαιφπηζηνο άλζξσπνο δε ιέεη άιια θαη θάλεη άιια.
Καιφπηζηνο θξηηήο.
θαινπξναίξεηνο: πνπ έρεη θαιή πξναίξεζε/δηάζεζε, ν θηιηθφο (αληίζ.: θαθνπξναίξεηνο), απηφο πνπ
ραξαθηεξίδεηαη απφ αγαζέο πξνζέζεηο.
Π.ρ. Καινπξναίξεην ζρφιην.
Γελ είλαη φινη νη άλζξσπνη θαινπξναίξεηνη.
θαιφηπρνο: απηφο πνπ έρεη θαιή ηχρε (ζπλψλ.: θαινξίδηθνο, θαιφκνηξνο, αληίζ.: θαθφηπρνο,
θαθνξίδηθνο, δχζηπρνο, δχζκνηξνο).
Π.ρ. Καιφηπρνη νη λεθξνί πνπ ιεζκνλάλε ηελ πίθξηα ηεο δσήο (Μαβίιεο).
θαινηάμηδνο: (γηα πινίν) πνπ θάλεη θαιφ ηαμίδη, πνπ δελ θιπδσλίδεηαη εχθνια απφ ηε θνπζθνζαιαζζηά
(αληίζ.: θαθνηάμηδνο), σο επρή γηα θαηλνχξην κεηαθνξηθφ κέζν.
Π.ρ. Έρεη πνιιά θαινηάμηδα θαξάβηα.
θαινξίδηθνο: πνπ έρεη ή θέξλεη θαιή ηχρε (ζπλψλ.: γνπξιήο ή γνπξιίδηθνο, θαιφηπρνο, αληίζ.:
θαθνξίδηθνο, γξνπζνχδεο ή γξνπζνχδηθνο).
Π.ρ. Καινξίδηθν ην ζπίηη!
θαινπέξαζε: άλεηε θαη επράξηζηε δσή, ρσξίο ζηεξήζεηο (ζπλψλ.: θαινδσία, επδσία, αληίζ.: κηδέξηα,
θαθνπέξαζε), ην λα πεξλάεη θαλείο θαιά.
Π.ρ. Δίλαη θαηαθφθθηλνο απφ ηελ θαινπέξαζε.
Ζ θηψρεηα ζέιεη θαινπέξαζε.
θαιιηκάξκαξνο: ρηηζκέλνο κε σξαία κάξκαξα.
Π.ρ. Σν Καιιηκάξκαξν ζηάδην ηεο Αζήλαο , φπνπ έγηλα νη πξψηνη Οιπκπηαθνί Αγψλεο ην
1896.
1. Να δηεπθξηλίζεηε ην λφεκα ησλ παξαθάησ θξάζεσλ ηεο λ.ε.:

α. Σα πάρε κνπ ηα θάιιε κνπ.
β. Ο θαιφο θαιφ δελ έρεη
γ. Σέινο θαιφ, φια θαιά.
δ. Παίξλσ θάπνηνλ κε θαιφ κάηη.
ε. Ζ θαιή κέξα απφ ην πξσί θαίλεηαη.
ζη. Σα θαιά θαη ζπκθέξνληα (Σαηο ςπραηο εκσλ – Η. Υξπζφζηνκνο).
2. ΢ηηο πξνηάζεηο πνπ αθνινπζνχλ λα αληηθαηαζηήζεηε ηηο ππνγξακκηζκέλεο ιέμεηο ή θξάζεηο κε

άιιεο ζπλψλπκέο ηνπο απφ ην Λεμηινγηθφ Πίλαθα.
α. ΢ην δηαγσληζκφ ηεο νκνξθηάο πήξαλ κέξνο ηα σξαηφηεξα θνξίηζηα ηεο Δπξψπεο.
β. Ζ σξαία Διέλε ήηαλ ην πξφηππν ηεο γπλαηθείαο νκνξθηάο.
γ. Ζ γιψζζα ηνπ Αι. Παπαδηακάληε δηαθξίλεηαη γηα ηελ πνηεηηθφηεηα θαη ηελ θνκςφηεηα ηνπ χθνπο.
δ. Οη ππνθξηηέο ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ δηέζεηαλ θαη σξαία θσλή.
ε. Οη καζεηέο ηνπ δεκνηηθνχ ζρνιείνπ αζθνχληαη ζην σξαίν γξάςηκν.
ζη. Δίλαη πξάνο θαη γη’ απηφ δεκηνπξγεί εχθνια θηιίεο.
3. Να επηιέμεηε απφ ην πιαίζην ηε ζσζηή ιέμε θαη λα ζπκπιεξψζεηε ηα θελά:
Σν θαιιπληηθφ, ε θαινθαγαζία, θαινπηάλεη, ε θαινθαηξία, θαινκαζαίλεη, θαινηάμηδν
α. …………………ήηαλ ζηφρνο ηεο αγσγήο ησλ παηδηψλ ζηνπο πξνγφλνπο καο.

β. Σνλ ………………ην γην ηεο θαη γη’ απηφ δχζθνια αχξην ζα κπνξέζεη λα αληηκεησπίζεη κφλνο ηνπ ηηο
δπζθνιίεο ηεο δσήο.
γ. …………………….επλνεί ηε ζπγθνκηδή ησλ θαξπψλ ηεο γεο.
δ. Σν πινίν απηφ είλαη ………………………..θαη αληέρεη ζηηο θνπξηνχλεο.
ε. Σνλ……………………, γηα λα ηνπ θάλεη ηε ράξε.
ζη. ……………………..ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ πεξηπνίεζε θαη ηνλ θαιισπηζκφ ηνπ ζψκαηνο.
4. Να γξάςεηε ηα ζπλψλπκα θαη ηα αληψλπκα/αληίζεηα ησλ παξαθάησ ιέμεσλ:

΢πλψλπκα Αληψλπκα
θάιινο
θαιιίκνξθνο
θαινπξναίξεηνο
θαιφηπρνο
θαινπέξαζε
θαιφπηζηνο
θαινθαγαζία
5. Να ζπκπιεξψζεηε ηηο πξνηάζεηο κε ηνλ θαηάιιειν παξέλζεην ηχπν.

α. Δίλαη…………………….(θαινινγηθφο, θαινήζεο, θαιφπηζηνο) ζπδεηεηήο θαη ζέβεηαη αθφκα θαη ηηο
αληίζεηεο απφςεηο ησλ ζπλνκηιεηψλ ηνπ.
β. Ζ………………(θαιιηεπήο, θαιιίθνκε, θαιιηκάξκαξνο) θφξε πξφζθεξε άλζε ζηε κεηέξα ηεο
γ. Ζ αλζνθνκία γηα κέλα είλαη……………………(θαιιηηερλία, θαιιηθσλία, θαιιηγξαθία).
δ. ………………..(θαινπξναίξεηνο, θαινζξεκκέλνο, θαιφηπρνο) πνπ ‘λαη ηα βνπλά, πνηέ ηνπο δελ
πεζαίλνπλ (δεκνηηθφ ηξαγνχδη).
ε. Σα παηρλίδηα απηά…………………(θαιισπίδσ, θαιιηγξαθψ, θαιιηεξγψ) ζηα παηδηά πνιεκηθά
έλζηηθηα.
Πξψην ζπλζεηηθφ ιέμε θιηηή – επίζεην.
΋ηαλ ην α’ ζπλζεηηθφ είλαη επίζεην, θαλνληθά ην ζχλζεην ζρεκαηίδεηαη απφ ην ζέκα ηνπ αξζεληθνχ,
αθφκε θαη αλ ην β’ ζπλζεηηθφ ή ε φιε ζχλζεηε ιέμε είλαη γέλνπο ζειπθνχ ή νπδεηέξνπ.
Π.ρ. άθξα + πφιηο = αθξφπνιηο
 ΋ηαλ ην α’ ζπλζεηηθφ είλαη επίζεην δηπιφζεκν ηεο γ’ θιίζεο ζε – πο (γελ. –ενο), ην ζχλζεην
ζρεκαηίδεηαη απφ ην ζέκα πνπ ιήγεη ζε –π.
Π.ρ. βαξχο + άιγεηνο = βαξπάιγεηνο
Απφ ηα θιηηά απφιπηα αξηζκεηηθά επίζεηα ηα ηέζζεξα πξψηα, δει. ηα εηο, δχν, ηξεηο, ηέζζαξεο, σο
πξψηα ζπλζεηηθά, γίλνληαη: κνλ(ν)- , δη-, ηξη-, ηεηξα-, ελψ ηα ινηπά θξαηνχλ ην ζέκα ηνπο.
Π.ρ. εηο + ρεηξ = κνλφρεηξ
δπν + νβνιφο = δηψβνινλ
Σα άθιηηα απφιπηα αξηζκεηηθά επίζεηα, σο πξψηα ζπλζεηηθά, ε κέλνπλ ακεηάβιεηα (θαη παζαίλνπλ
κφλν ηηο θαλνληθέ θζνγγηθέ παζήζεηο) ή κεηαζρεκαηίδνληαη θαη ιήγνπλ ζε –α (θαηά ην επηά, ελλέα, δέθα,
ηξηάθνληα θηι.
Π.ρ. πέληε + ηάιαληνλ = πεληεηάιαληνο πέληε + νβνιφο = πεληψβνινλ
1. Να ζρεκαηίζεηε επίζεηα ηεο α.ε. κε ηα ζπλζεηηθά κέξε πνπ δίλνληαη:

κεγάινο + πφιηο (ηνπσλχκην)= κνλφο + ὀθζαικφο =
ἄμηνο + πηζηφο = δχν + πέιεθπο =
δαζχο + καιιφο (=καιιί)= ηξεῖο + ἔηνο =
἞δχο + θσλή = ηέζζαξεο + πάρνο =
κνλφο + δάθηπιφο = πέληε + ἞κέξα =
ηαρχο + πηεξφλ = ἐμ + κ῅λ =
ζεξκαί + πχιαη (ηνπσλχκην)= ηέζζαξεο + π῅ρπο =
ρίιηα + ηάιαληα= ἐμ + ἔηνο =
βαξχο + ζπκφο = ὀθη῵ + πνῦο =
βξαδχο + πνῦο = εἴθνζη + π῅ρπο =
ε὎ζχο + γξακκή= πέληε + δξαρκή =
ὀμχο + ζπκφο =
2. Με ηηο ιέμεηο πνπ ζαο δίλνληαη λα ζρεκαηίζεηε ζχλζεηα επίζεηα ηεο α.ε. ή ηεο λ.ε. θαη λα
δηαθξίλεηε κε ελσηηθφ ηα ζπλζεηηθά κέξε:
κνλφο + δπγφο
ἀξραῖνο + πξέπσ
ηαρχο + πινῦο
ὀμχο + δέξθνκαη (=βιέπσ)
γελλαῖνο + θξνλ῵
἞δχο + πνηφλ
3. Να αληηζηνηρίζεηε ηηο ιέμεηο ηεο ζηήιεο Α’ κε απηέο ηεο ζηήιεο Β’ θαη λα γξάςεηε ιέμεηο ηεο
επηινγήο ζαο ζηε λ.ε.:
Α. Β.
α. κφλνο γσλία
β. δχν δάθηπινο
γ. ηξεηο πχιε
δ. ηέηηαξεο ζπγαηέξα
ε. πέληε θζφγγνο
ζη. έμ δξαρκή
δ. επηά πνῦο
1. Γ’ ΚΛΗ΢Ζ ΔΠΗΘΔΣΩΝ
Φσλεεληφιεθηα ζε –χο , - εῖα, - χ.
 ΢ηα ηξηηφθιηηα θσλεεληφιεθηα επίζεηα ζε –χο , - εῖα, - χ ην αξζεληθφ θαη ην νπδέηεξν θιίλνληαη
θαηά ηε γ’ θιίζε, ελψ ην ζειπθφ θαηά ηελ α’ θιίζε (ε θαηάιεμε –εῖα έρεη ην –α, βξαρχρξνλν) ησλ
νπζηαζηηθψλ.
 Δίλαη ηξηγελή θαη ηξηθαηάιεθηα δηπιφζεκα (π.ρ. βαζχ-/ βαζέ-). Ζ θιίζε ηνπο είλαη φκνηα κε ηα
αληίζηνηρα νπζηαζηηθά : π.ρ. πέιεθπο, άζηπ. Δμαηξείηαη ε γεληθή εληθνχ ζην αξζεληθφ θαη ζην νπδέηεξν
γέλνο θαη νη φκνηεο πηψζεηο ζηνλ πιεζπληηθφ ηνπ νπδεηέξνπ πνπ παξακέλνπλ αζπλαίξεηεο.
 ΋ια ηα επίζεηα απηήο ηεο θαηεγνξίαο είλαη νμχηνλα εθηφο απφ ηα: ζειπο – ζήιεηα – ζειπ, θαη
ήκηζπο – εκίζεηα – ήκηζπ.
 Σν επίζεην ήκηζπο ζπλαηξεί ζπρλά ζην νπδέηεξν ηελ θαηάιεμε – εα ζε –ε.
 Σα ζειπθά θσλεεληφιεθηα επίζεηα ζε –εηα παίξλνπλ πεξηζπσκέλε ζηελ νλνκαζηηθή, αηηηαηηθή
θαη θιεηηθή νηπ εληθνχ αξηζκνχ, θαζψο ην – α ηεο θαηάιεμεο είλαη βξαρχρξνλν.
ΟΝΟΜ: ὁ βαζχο ἟ βαζεῖα ηὸ βαζχ
ΓΔΝ: ηνῦ βαζένο η῅ο βαζεῖαο ηνῦ βαζένο
ΓΟΣ: ηῶ βαζεῖ ηῆ βαζεία ηῶ βαζεῖ
ΑΗΣΗΑΣ: ηὸλ βαζχλ ηὴλ βαζεῖαλ ηὸ βαζχ
ΚΛΖΣ: ὦ βαζχ ὦ βαζεῖα ὦ βαζχ
ΟΝΟΜ: νἱ βαζεῖο αἱ βαζεῖαη ηὰ βαζέα
ΓΔΝ: η῵λ βαζέσλ η῵λ βαζεη῵λ η῵λ βαζέσλ
ΓΟΣ: ηνῖο βαζέζη ηαῖο βαζείαηο ηνῖο βαζέζη
ΑΗΣΗΑΣ: ηνὺο βαζεῖο ηὰο βαζείαο ηὰ βαζέα
ΚΛΖΣ: ὦ βαζεῖο ὦ βαζεῖαη ὦ βαζέα
ΟΝΟΜ: ὁ ἥκηζπο ἟ ἟κίζεηα ηὸ ἥκηζπ
ΓΔΝ: ηνῦ ἟κίζενο η῅ο ἟κηζείαο ηνῦ ἟κίζενο
ΓΟΣ: ηῶ ἟κίζεη ηῆ ἟κηζεία ηῶ ἟κίζεη
ΑΗΣΗΑΣ: ηὸλ ἥκηζπλ ηὴλ ἟κίζεηαλ ηὸ ἥκηζπ
ΚΛΖΣ: ὦ ἥκηζπ ὦ ἟κίζεηα ὦ ἥκηζπ
ΟΝΟΜ: νἱ ἟κίζεηο αἱ ἟κίζεηαη ηὰ ἟κίζεα (-ε)
ΓΔΝ: η῵λ ἟κηζέσλ η῵λ ἟κηζεῖσλ η῵λ ἟κηζέσλ
ΓΟΣ: ηνῖο ἟κίζεζη ηαῖο ἟κηζείαηο ηνῖο ἟κίζεζη
ΑΗΣΗΑΣ: ηνὺο ἟κίζεηο ηὰο ἟κηζείαο ηὰ ἟κίζεα (-ε)
ΚΛΖΣ: ὦ ἟κίζεηο ὦ ἟κίζεηαη ὦ ἟κίζεα (-ε)
ΟΝΟΜ: ὁ ζ῅ιπο ἟ ζήιεηα ηὸ ζ῅ιπ
ΓΔΝ: ηνῦ ζήιενο η῅ο ζειείαο ηνῦ ζήιενο
ΓΟΣ: ηῶ ζήιεη ηῆ ζειεία ηῶ ζήιεη
ΑΗΣΗΑΣ: ηὸλ ζ῅ιπλ ηὴλ ζήιεηαλ ηὸ ζ῅ιπ
ΚΛΖΣ: ὦ ζ῅ιπο ὦ ζήιεηα ὦ ζ῅ιπ
ΟΝΟΜ: νἱ ζήιεηο αἱ ζήιεηαη ηὰ ζήιεα
ΓΔΝ: η῵λ ζειέσλ η῵λ ζειεη῵λ η῵λ ζειέσλ
ΓΟΣ: ηνῖο ζήιεζη ηαῖο ζειείαηο ηνῖο ζήιεζη
ΑΗΣΗΑΣ: ηνὺο ζήιεηο ηὰο ζειείαο ηὰ ζήιεα
ΚΛΖΣ: ὦ ζήιεηο ὦ ζήιεηαη ὦ ζήιεα
΢ΤΜΠΛΖΡΩΜΑΣΗΚΔ΢ Α΢ΚΖ΢ΔΗ΢.
1. Να γξάςεηε ηνπο ηχπνπο ησλ επηζέησλ πνπ δεηνχληαη ζηελ παξέλζεζε.

Βξαδχο – βξαδεῖα – βξαδχ (δνη. ελ. θαη πιεζ. αξζελ.)=
Γαζχο – δαζεῖα – δαζχ (γελ. ελ. θαη πιεζ. ζει.)=
Θξαζχο – ζξαζεῖα – ζξαζχ ( αηηηαη. ελ. θαη πιεζ. νπδ.) =
Δ὎ζχο – ε὎ζεῖα – ε὎ζχ (γελ. ελ θαη πιεζ. αξζελ.)=
Παρχο – παρεῖα – παρχ (δνη. ελ. θαη πιεζ. ζει.)=
Βαζχο – βαζεῖα – βαζχ (γελ. ελ. θαη πιεζ. νπδ.)=
2. Να κεηαθέξεηε ηηο θξάζεηο ζηελ πηψζε πνπ δεηείηαη ζηελ παξέλζεζε:

Βαζχ θξέαξ …………………………………………(δνη. ελ.)
Βξαρεῖα ηέξςηο………………………………………(γελ. πιεζ.)
Σαρχ ηέινο……………………………………………(γελ. ελ.)
Πιαηχο αἰγηαιφο……………………………………...(δνη. πιεζ.)
Δ὎ξχο πνηακφο………………………………………(αηηηαη. πιεζ.)
Βαξεῖα λφζνο…………………………………………(δνη. ελ.)
3. Να ηνπνζεηήζεηε ζηα θελά ησλ πξνηάζεσλ ηελ θαηάιιειε ιέμε αληιψληαο ηελ απφ ηελ
παξέλζεζε.
α. Αἱ ζπιιαβαί εἰζί καθξαί θαη …………………..(ὀμχο, ἞δχο, βξαρχο).
β. Ἡ Ἰλδία πνηακνχο…………………(ε὎ξχο, δαζχο, ηξαρχο) ἔρεη.
γ. ὇ ὆δπζζεχο νῖλνλ…………………(἞δχο, δξηκχο, βξαδχο) ἐλ ἀζθῶ ἔθεξε.
δ. Έηεκε (= έθνβε) ηὸ δέλδξνλ ηῶ ………………..(ε὎ζχο, ὀμχο, παρχο) πειέθεη.
ε. ἖λ ηαῖο …………………..(βαζχο, παρχο, επζχο) ζαιάζζαηο ἱρζχεο εἰζίλ.
ζη. Αἱ ηάθξνη …………………..(ὀμχο, ηξαρχο, βαζχο) ἦζαλ .
4. Να κεηαηξέςεηε ηηο πξνηάζεηο κεηαθέξνληαο ηνπο φξνπο ζηνλ άιιν αξηζκφ:

α. Γιπθχο ἐζηίλ ὁ ιφγνο ηνῦ ξήηνξνο.
β. Δ὎ξχ έζηί ηνῦην ηὸ πεδίνλ.
γ. Αἱ ὀξκαί η῵λ ζξαζέσλ ἀλζξψπσλ βξαρεῖαη εἰζίλ.

δ. Οἱ νπιῖηαη ὀμέα μίθε θέξνπζηλ.
ε. Βάδηδε, ὦ άλζξσπε, ηὴλ ε὎ζεῖαλ ὀδφλ.
5. Να ζπκπιεξψζεηε ηα θελά ησλ πξνηάζεσλ κε ηνλ θαηάιιειν ηχπν απφ ην πιαίζην.
Ομεῖο – ηαρεῖο, πιαηεηῖα, γιπθέα, ηξαρέα, βαξεία, βξαρεῖ, βαζένο, ηξαρχ, βαζέα.
α. ὇ ιηκφο πνηεῖ ἄπαληα ηα ζηηία………………..

β. ὇ ζνθφο βέιε ἔρεη ηνὺο …………………θαὶ ………………… ιφγνπο.
γ. Αὒηε ε ζάιαζζα κεγάιε θαὶ ……………….. ἐζηίλ.
δ. Ο Κχθισς ἀπέθιεηζε ιίζῳ ηὸ ζηφκηνλ ηνῦ ………………….ζπειαίνπ.
ε. Μαλζάλνπζη ηὴλ ηέρλε ἐλ…………………….ρξφλῳ.
ζη. Σῆ ……………….λφζῳ ν Πεξηθιήο ἂπέζαλε.
δ. Οἱ Μχξηνη δηέβεζαλ ………………ὄξε.
ε. Σὸ ἔδαθνο………………….ἐζηί.
ζ. ἖λ ηνῖο ξχαμη ηὰ ὒδαηα ν὎θ εἰζί………………..
6. Να πξνζζέζεηε ηνπο ηχπνπο ησλ ηξηηφθιηησλ επηζέησλ θαη νπζηαζηηθψλ:

἟ ὀμεῖα βνχιεζηο ὀ βξαρχο βίνο ηὸ βαζχ ζπήιαηνλ
η῅ο ηνῦ ηνῦ
ηῆ ηῶ ηῶ
ηὴλ ηὸλ ηὸ
αἱ νἱ ηὰ
η῵λ η῵λ η῵λ
ηαῖο ηνῖο ηνῖο
7. Να μαλαγξάςεηε ηηο πξνηάζεηο:

α) ζηνλ εληθφ
α. Έζηε ηαρεῖο εἰο ηὸ ἀθνῦζαη, βξαδεῖο εἰο ηὸ ιαι῅ζαη.
β. Λαθεδαηκφληνη ηὰ ἞δέα θαιά λνκίδνπζη.
γ. ἖λ ηνῖο βαζέζη πνηακνῖο νἱ ἀιηείο ἱρζῦο ἀιηεχνπζηλ.
β) ζηνλ πιεζπληηθφ
α. Βαζεῖα θαη θαίξηνο ἟ πιεγή ἐγέλεην.
β. Σὸ βαζχ θξέαξ ἄθζνλνλ ὒδσξ παξέρεη.
γ. ἖πνίεζε ηνῦην βξαρένο θέξδνπο ἔλεθα.
8. Να βάιεηε ζε θχθιν ην γξάκκα πνπ αληηζηνηρεί ζηε ζσζηή απάληεζε.

α. Σν ζειπθφ ηνπ επηζέηνπ ήκηζπο είλαη: α. εκηζεία β. εκίζεηα γ. εκηζεηα.
β. Ζ γεληθή εληθνχ ηνπ επηζέηνπ ζξαζχο είλαη: α. ζξαζέσο β. ζξάζεσο γ. ζξαζένο.
γ. Ζ αηηηαηηθή πιεζπληηθνχ ηνπ επηζέηνπ γιπθχο είλαη: α. γιπθχο β. γιπθεῖο γ. γιπθχαο.
9. Να ηαηξηάμεηε θάζε επίζεην κε ην νπζηαζηηθφ πνπ αθνινπζεί, ψζηε λα ζρεκαηηζηνχλ δεπγάξηα

πνπ ζα ζπκθσλνχλ ζε γέλνο, αξηζκφ θαη πηψζε.
βαζχο πνηακνῦ ………………………………………...
βαξχο πειέθεη ………………………………………...
βξαδχο γπλαῖθα ………………………………………...
γιπθχο θαξπφλ ………………………………………...
δαζχο ηξηρ῵λ …………………………………………
ε὎ζχο ὀδνῖο …………………………………………
ε὎ξχο πνηακ῵λ …………………………………………
἞δχο ἐπ῵λ …………………………………………
ζξαζχο ῥήηνξζη …………………………………………
ὀμχο δπλάκεη …………………………………………
ζ῅ιπο ὄξληζη …………………………………………
἞δῦο ἐιπίδνο …………………………………………
παρχο ἤρε …………………………………………
ηαρχο παηζί …………………………………………
ηξαρχο ρψξαηο …………………………………………
3. Ζ ΤΠΟΣΑΚΣΗΚΖ.
 Ζ Τπνηαθηηθή εθθξάδεη γεληθά θάηη ην επηζπκεηφ ή πξνζδνθψκελν θαη δέρεηαη άξλεζε κε.
Υξεζηκνπνηείηαη θπξίσο ζηηο δεπηεξεχνπζεο πξνηάζεηο αιιά θαη ζηηο θχξηεο.
 ΋ηαλ απαληά ζηηο θχξηεο πξνηάζεηο, δειψλεη:

- πξνηξνπή (πξνηξεπηηθή ππνηαθηηθή). Π.ρ. Αθνχζσκελ ηνπ αλδξφο (=Δκπξφο/αο αθνχζνπκε ηνλ
άλζξσπν). ΢ΤΝΖΘΩ΢ ζπλνδεχεηαη απφ ηα: άγε δε, ίζη, θέξε.
- απνηξνπή – απαγφξεπζε (απνηξεπηηθή – απαγνξεπηηθή ππνηαθηηθή). Π.ρ. Μεδελί ζπκθνξάλ
νλεηδίζεο (=Καλέλα λα κελ εηξσλεπηείο γηα ηε ζπκθνξά ηνπ).
- απνξία (απνξεκαηηθή ππνηαθηηθή). Π.ρ. Απνιχζσ ηνλ Ηεζνχλ ή ζηαπξψζσ απηφλ; (=Να
ειεπζεξψζσ ηνλ Ηεζνχ ή λα ηνλ ζηαπξψζσ;).
 Σε ζεκαζία ηεο επηηείλνπλ ζπρλά ηα : βνχιεη, βνχιεζζε, ζέιεηο, ζέιεηε.
 Ζ ππνηαθηηθή απαληά θαη ζε δεπηεξεχνπζεο πξνηάζεηο:

- ηειηθέο
- ελδνηαζηηθέο
- πιάγηεο εξσηεκαηηθέο απνξεκαηηθέο
- ππνζεηηθέο
- ρξνληθνυπνζεηηθέο θαη αλαθνξηθνυπνζεηηθέο
- ελαληησκαηηθέο θαη παξαρσξεηηθέο
Καηαιήμεηο ππνηαθηηθήο βαξχηνλσλ ξεκάησλ Φσλεεληφιεθηα – Αθσλφιεθηα.
ΔΝΔΡΓΖΣΗΚΖ ΦΩΝΖ
ΔΝΔ΢ΣΩΣΑ΢
ιχσ πξάηησ γξάθσ
ιχῃο πξάηηῃο γξάθῃο
ιχῃ πξάηηῃ γξάθῆ
ιχσκελ πξάηησκελ γξάθσκελ
ιχεηε πξάηηεηε γξάθεηε
ιχσζη(λ) πξάηησζη(λ) γξάθσζη(λ)
ΑΟΡΗ΢ΣΟ΢
ιχζσ πξάμσ γξάςσ
ιχζῃο πξάμῃο γξάςῃο
ιχζῃ πξάμῃ γξάςῃ
ιχζσκελ πξάμσκελ γξάςσκελ
ιχζεηε πξάμεηε γξάςεηε
ιχζσζη(λ) πξάμσζη(λ) γξάςσζη(λ)
1. Να ζπζρεηίζεηε ηνπο ππνγξακκηζκέλνπο ηχπνπο ππνηαθηηθήο ηεο ζηήιεο Α’ κε ηηο ζεκαζίεο

ηνπο ζηε ζηήιε Β’.
Α. Β.
α. Θέιεηο κείλσκελ α὎ηνῦ θαὶ ἐπαθνχζσκελ ζξήλσλ; 1. πξνηξνπή
β. ἖άλ δεηῆο θαι῵ο, ε὎ξήζεηο. 2. απνηξνπή/απαγφξεπζε
γ. Ἀιι’ ἄγε ἀθνχζσκελ ηνῦ ἀλδξφο. 3. απνξία
δ. Ήλ ἐγγχο ἔιζε ζάλαηνο, ν὎δείο βνχιεηαη ζλήζθεηλ. 4. πξνζδνθία
ε. Σὰ πινῖα θαηέθαπζελ, ἴλα κὴ Κῦξνο δηαβῆ. 5. επαλάιεςε ζην παξφλ – κέιινλ
ζη. Φξνληίδνκελ ὄπσο ἐιάρηζηα ηξαχκαηα ιάβσκελ.
δ. Με ηνίλπλ (=ινηπφλ), ὦ βνπιή, απνιέζεηέ κε ἀδίθσο.
2. Να ραξαθηεξίζεηε ην είδνο ηεο ππνηαθηηθήο ησλ παξαθάησ πξνηάζεσλ.

α. ΋,ηη ἀλ ζπκβῆ ηιήζνκαη.
β. ἖πεηδάλ ὁ πφιεκνο παξέιζε, ἀπνδψζνκελ ὎κῖλ ηαῦηα.
γ. Δάλ θαὶ κε βνχισληαη, πξάηηεηλ ηὰ δίθαηα.
δ. Βνχιεζζε ζπλέδξηνλ θαηαζθεπάζσκελ;
ε. Ἄγσκελ, ὦ λένη, εἰο ηὸ ζηάδηνλ.
ζη. Πέκςσκελ α὎ηφλ εἰο ηὸ γπκλαζηήξηνλ ή εἰο ηὸ δηδαζθαιεῖνλ;
δ. Σξφπαηνλ ἐλ ηῆ θνξπθῆ ἐζηίλ, ἴλα κλήκελ ἞κῖλ παξέρε η῅ο η῵λ πξνγφλσλ ἀξεη῅ο.
ε. Ίζη ἀλαβιέςσκελ εἰο ηὸ ὎πέξ ηνῦ πνηακνῦ ἄθξνλ.
ζ. Ἄγε δε λῦλ ἞κεῖο ηὰ δίθαηα δηαζθεςψκεζα.
η. Οξκψκεζα ν὎λ θαὶ ἞κεῖο ἐπί ηνῦο πνιεκίνπο θαὶ πεηξψκεζα ηνχηνπο ληθᾶλ.
ηα. Φνβεῖηαη κε ηὰ ἔζραηα πάζε (= κήπσο πάζεη ηα ρεηξφηεξα).
ηβ. Ση ζε θαιέζσκελ, ὦ Κεραξηησκέλε;
3. Να ηνπνζεηήζεηε ηα ξήκαηα ζην θαηάιιειν πξφζσπν θαη ρξφλν ηεο ππνηαθηηθήο πνπ δεηείηαη:
α. ἖άλ ζειήζεο ……………………..(ελεζη.), πνηήζεηο ηνῦην.
β. Θαξξνῦληεο ν὎λ θξνληίδσκελ………………..(αφξ.) η῵λ ζε῵λ.
γ. ἖πεηδάλ πνλ῵ζηλ……………………(αφξ.), γάιαθηη πᾶλ ηὸ ζ῵κα ἰδξνῦζηλ.
δ. Κχλαο ηξέθνκελ, ἴλα ηὰ νἰθίαο θπιάμσκελ……………………(ελεζη.) ἀπφ η῵λ θιεπη῵λ.
ε. Νῦλ θνβνῦκαη κε ὎κεῖο θνιάδεηε …………………..(αφξ.) ἞κᾶο.
ζη. Ήλ ηηο ηξέςε …………………(ελεζη.) ηάο γλψκαο α὎η῵λ, ἔζνληαη ἀλδξεῖνη.
4. ΢ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο λα βάιεηε ην ξήκα πνπ βξίζθεηαη ζηελ παξέλζεζε ζε ππνηαθηηθή ηνπ
ρξφλνπ πνπ δεηείηαη.
α. Ἦλ ηνῦο ἄλδξαο……………………(θνλεχσ, αφξ.), κεγίζηελ δίθελ δψζεηε (= ζα ηηκσξεζείηε
ζθιεξά).
β. Δπίηεδέο ζε νὔθ ἤγεηξνλ (=δελ ζε μχπλεζα), ἴλα ηνῦ ὒπλνπ ……………..(απνιαχσ, αφξ.).
γ. ἖άλ ηὰ ρξήκαηα ………………..(δεκεχσ, αφξ.), θαι῵ο πνηήζεηε.
δ. Ήλ ηηο ηνχησλ ηη…………………….(παξαβαίλσ, ελεζη.), δεκίαλ α὎ηνῖο ἐπέζεζαλ (=ηνπο επηβάιινπλ
ζπλήζσο ηηκσξία).
ε. Ὄηαλ ………………..(ζπεχδσ, ελεζη.) ηηο α὎ηφο, ρσ (θαη ν) ζεφο ζπλάπηεηαη (=βνεζάεη).
ζη. Ἠκεῖο ……………….(ιέγσ, ελεζη.) ή ζηγ῵κελ;

δ. ……………………(ἀθνχσ, αφξ.) ηνῦ ἀλδξφο.
ε. Ίζη, ὎κεῖο …………………..(εμεηάδσ, αφξ.) ηὰ ἔξγα.
ζ. Βνχινληαη ……………………(θαίσ, αφξ.) ηὰ πάληα.
η. Γέδνηθα (=θνβήζεθα) κε ηη ……………………(πάζρσ, ελεζη.).
ηα. Με ηνῦην ζχ ………………….(πξάηησ, αφξ.)
ηβ. ἖άλ ………………..(ἔρσ, ελεζη.) θίινπο, ἔμνκελ (=ζα έρνπκε) πάληα.
5. Να ζπκπιεξψζεηε ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο επηιέγνληαο ηελ θαηάιιειε ππνηαθηηθή απφ ηε

δηπιαλή ζηήιε.
α. Γχκλαδε ζαπηφλ πφλνηο ἐθνπζίνηο, ὄπσο ἀλ……………θαὶ ηνὺο ἀθνπζίνπο Πείζσκαη
὎πνκέλεηλ. Λχζεηε
β. Σνῖο παηζί ζπκβνπιεχνπζηλ, ἴλα ὆κήξνπ πνίεζηλ ……………………. ΢πνπδάδσζηλ
γ. Πξφζπκνί εἰζηλ, ίλα πᾶζαλ θπιαθήλ……………… Φπιάμσληαη
δ. Ἀκαξηήζεηαη, ἀλ ………………ηνῦην πξᾶμαη. Βνχιεληαη
ε. ἖γψ ηνηνπηφο εἶκη, ὤζηε παξαπηίθα ………………. ηῶ ιφγῳ. Γχλε
ζη. ἖πίνξθνη ἔζεζζε, ήλ ηὰο ζπνλδάο ……………….
6. ΢ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο λα βάιεηε ην ξήκα πνπ βξίζθεηαη ζηελ παξέλζεζε ζε ππνηαθηηθή ηνπ
ρξφλνπ πνπ δεηείηαη.
α. ἖άλ ηνὺο πνλεξνχο ………………………….(θνιάδσ, ελεζη.) , δίθαηνη νἱ ἄιινη γίγλνληαη.
β. Ὄηαλ ηνῖο πνιίηαηο πνλεξάλ παηδείαλ ……………….(παξέρσ, α’ πιεζ. ελεζη.), εἰθφο ἐζηίλ α὎ηνχο
θαθνχο γίγλεζζα.
γ. Ἔα ηνίλπλ, ῶ Κξίησλ, θαὶ ………………(πξάηησ, α’πιεζ. ελεζη.) ηαχηε.
δ. Ὄηαλ ηνὺο ἀγξνχο …………………….(ζεξαπεχσ, α’ πιεζ. αφξ.), νὔηνη πνιχλ θαξπφλ θέξνπζηλ.
ε. Ἡ πφιηο ἞κ῵λ ἔλδνμνο ἐζηί, ἐάλ ηνῦο λφκνπο…………………..(θπιάηησ, αφξ.).
Καὶ ἕηεξα δὲ ἀπαγγέιιεη ἰδεῖλ ὅκνηα, θαὶ ἀλζξψπνπο δὲ ἰδεῖλ θαὶ ἕηεξά ηηλα ηεξαηεχεηαη, ἃ κεδεὶο κήηε
ἰδεῖλ ἔθε κήηε ἀθνῦζαη, ἀιιὰ κεδὲ θαληαζίαηο ἀλεηππψζαην. Καὶ ηὸ πάλησλ ἀπηζηφηαηνλ, ὅηη
πνξεπφκελνη πξὸο Βνξξᾶλ ἐπὶ ζειήλελ, ὡο ἐπί ηηλα γ῅λ θαζαξσηάηελ, πιεζίνλ ἐγέλνλην, ἐθεῖ ηε
γελφκελνη ἴδνηελ ἃ εἰθὸο ἦλ ἰδεῖλ ηὸλ ηνηαχηελ ὏πεξβνιὴλ πιαζκάησλ πξναλαπιάζαληα.
Φψηηνο, Βηβιηνζήθε 166. 111a.
Αθεγείηαη φηη είδε θαη άιια φκνηα πξάγκαηα θαη (δηεγείηαη) φηη είδε αλζξψπνπο θαη θάπνηα άιια
ηεξαηψδε, πνπ είπε φηη θαλείο νχηε ηα είδε νχηε ηα άθνπζε, αιιά νχηε θαη κε ηε θαληαζία ηνπ ηα
ζρεδίαζε. Καη ην πην απίζηεπην απφ φια ήηαλ (ην εμήο), φηη δειαδή, θαζψο θαηεπζπλφηαλ πξνο Βνξξά γηα
ηε ζειήλε, ζαλ λα βξηζθφηαλ ζε θάπνην πνιχ θαζαξφ/γλσζηφ κέξνο ηεο γεο, ηελ πιεζίαζαλ θαη φηη, φηαλ
βξέζεθαλ εθεί, είδαλ ηάρα φζα ήηαλ εχινγν λα δεη απηφο πνπ έπιαζε κε ηε θαληαζία ηνπ ηέηνηα
εμσθξεληθά πιάζκαηα.
Ἰδφληεο ὦλ πξ῵ηα ηὴλ ζειελαίελ ν὎θ ἐο πάκπαλ ὁκνίελ θαηλνκέλελ, ἀιιὰ πνιπεηδέα ηε γηγλνκέλελ θαὶ
ἐλ ἄιινηε ἄιιῃ κνξθῆ ηξεπνκέλελ, ἐδφθεελ α὎ηένηζηλ ηὸ ρξ῅κα ζσχκαηνο θαὶ ἀπνξίεο ἄμηνλ. Ἔλζελ δὲ
δεηένληεο εὕξνλ ηνπηέσλ ηὴλ αἰηίελ, ὅηη ν὎θ ἴδηνλ ηῆ ζειελαίῃ ηὸ θέγγνο, ἀιιά νἱ παξ’ ἟ειίνπ ἔξρεηαη.
Λνπθηαλφο, Πεξὶ η῅ο ἀζηξνινγίεο 3.
Αθνχ είδαλ απφ απηά πξψηα πξψηα φηη ε ζειήλε δελ είρε ζπλέρεηα ηελ ίδηα κνξθή, αιιά φηη απνθηνχζε
πνηθίια ζρήκαηα/βξηζθφηαλ ζε πνηθίιεο θάζεηο θαη φηη κεξηθέο θνξέο παξνπζηαδφηαλ κε άιιε κνξθή,
θαηλφηαλ ζε απηνχο ην πξάγκα αμηνζαχκαζην θαη αμηνπεξίεξγν. Έηζη αλαδεηψληαο βξήθαλ ηελ αηηία
απηνχ, φηη δειαδή ε ιακπξφηεηα δελ είλαη ηεο ΢ειήλεο (ην θσο δελ πεγάδεη απφ ηε ΢ειήλε), αιιά
έξρεηαη ζε απηήλ απφ ηνλ Ήιην.
1. Πσο αληηκεησπίδεη ν Φψηηνο ηα ιεγφκελα ηνπ Αλησλίνπ Γηνγέλε; Με πνηνλ απφ ηνπο δχν ζα
ζπκθσλνχζε ν Λνπθηαλφο, θαηά ηελ άπνςή ζαο;
Ο Φψηηνο, θαζψο παξαζέηεη ηα ιεγφκελα ηνπ Αλησλίνπ Γηνγέλε, ηα αληηκεησπίδεη κε ζθεπηηθηζκφ θαη
ηα ζεσξεί ηεξαηψδε θαη απίζηεπηα. Υαξαθηεξηζηηθέο κάιηζηα είλαη νη θξάζεηο ηνπ: «ηεξαηεχεηαη», «ην
πάλησλ απηζηφηαηνλ». Άιισζηε θξίλεη φηη ηα φζα αλαθέξεη ν ζπγγξαθέαο ππεξβαίλνπλ αθφκα θαη ηελ πην
ηνικεξή θαληαζία (βι. ά κεδείο… κεδέ θαληαζίαηο αλεηππψζαην – ηνλ ηνηαχηελ ππεξβνιήλ πιαζκάησλ
πξναλαπιάζαληα). Δμάιινπ ε επθηηθή ηνπ πιαγίνπ ιφγνπ (βι. ίδνηελ) δειψλεη απφ κφλε ηεο ηελ
ππνθεηκεληθφηεηα ησλ ιεγνκέλσλ θαη ηε δσεξή επηθχιαμε θαη ακθηζβήηεζή ηνπο εθ κέξνπο ηνπ Φσηίνπ.
Ο Λνπθηαλφο θαίλεηαη πσο ζα ζπκθσλνχζε κε ηνλ Αληψλην Γηνγέλε, θαζψο θαη νη δπν επηζεκαίλνπλ
φηη ζπκβαίλνπλ ζρεηηθά κε ηε ΢ειήλε αμηνζαχκαζηα θαη αμηνπεξίεξγα πξάγκαηα. Χζηφζν, ελψ ν
Γηνγέλεο δελ εμεγεί θαη δελ ηεθκεξηψλεη ηελ αιήζεηα ησλ ιεγνκέλσλ ηνπ, ν Λνπθηαλφο δίλεη ηελ
επηζηεκνληθή εμήγεζε ησλ πνηθίισλ θάζεσλ ηεο ΢ειήλεο (ην θέγγνο νπθ ίδηφλ εζηη ηε ζειήλε, αιιά
έξρεηαη απηή παξ’ ειίνπ).
2. Ο Λνπθηαλφο είλαη ν ζπγγξαθέαο ηφζν ηνπ δεχηεξνπ απνζπάζκαηνο φζν θαη ηνπ θεηκέλνπ ηεο
Δλφηεηαο. Ωζηφζν, παξαηεξνχκε δηαθνξεηηθή πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο ζηα δχν θείκελα. Ση είλαη
απηφ πνπ δηαθνξνπνηεί ηα δχν θείκελα, θαηά ηε γλψκε ζαο;
΢ην θείκελν ηεο Δλφηεηαο έρνπκε κηα θαληαζηηθή δηήγεζε γηα ηνπο «΢ειελίηεο». Πεξηγξάθεη κε
γιαθπξφ θαη απνιαπζηηθφ ηξφπν ηελ εκθάληζε θαη ηηο ηδηαίηεξεο ηθαλφηεηεο ησλ θαηνίθσλ ηεο ΢ειήλεο
κε θαλεξή πεξηπαηθηηθή δηάζεζε θαη πξφζεζε λα ζαηηξίζεη παιηνχ πνηεηέο, ηζηνξηθνχο θαη θηινζφθνπο,
πνπ πεξηέγξαθαλ απίζαλα θαη κπζηθά πξάγκαηα σο αιεζηλά.
Αληίζεηα ζην δεχηεξν απφζπαζκα ν Λνπθηαλφο απνκαθξχλεηαη απφ ην ρψξν ηεο κπζνπιαζίαο θαη ηεο
δηαθσκψδεζεο θαη κεηαηίζεηαη ζην πεδίν ηεο αζηξνινγίαο, φπνπ κε ζνβαξφ χθνο αλαθέξεηαη ζηηο
πνηθίιεο θάζεηο ηεο ΢ειήλεο θαη δίλεη ζ’ απηέο ηελ επηζηεκνληθή εμήγεζε ηεο επνρήο ηνπ. Έηζη πηζηεχεη
θαη απηφο φηη ε ΢ειήλε είλαη εηεξφθσην ζψκα πνπ αληιεί ηε ιακπξφηεηά ηνπ απφ ηνλ Ήιην. Οη πνηθίιεο
θάζεηο ζηε νθείινληαη ζηελ πεξηνδηθή παξεκβνιή ηεο Γεο αλάκεζα ζ’ απηήλ θαη ζηνλ Ήιην.
΢ΖΜΔΗΩ΢Ζ:
Καη ν Θαιήο ν Μηιήζηνο (640π.Υ.) πίζηεπε φηη ε ΢ειήλε δελ είρε δηθφ ηεο θσο αιιά φηη θσηηδφηαλ απφ
ηνλ Ήιην, ελψ ν Αξίζηαξρνο ν ΢άκηνο θαη ν Κνπέξληθνο εμήγεζαλ ηηο θάζεηο ηεο ΢ειήλεο.
ΔΝΟΣΖΣΑ 5ε.
Α. ΚΔΗΜΔΝΟ: «Ζ ειεεκνζχλε βαζίιηζζα ησλ αξεηψλ».
Ἀγαπεηνί, κὴ γηλψκεζα η῵λ ἀιφγσλ ζεξησδέζηεξνη. ἖θείλνηο πάληα θνηλὰ θαὶ ν὎δὲλ ηνῦ ἄιινπ πιένλ
ἔρεη· ζὺ δὲ ἄλζξσπνο ὤλ, ζεξίνπ γίλῃ ραιεπψηεξνο, κπξίσλ πελήησλ ηξνθὰο κηᾷ θαηαθιείσλ νἰθίᾳ.
Καίηνη γε ν὎ρ ἟ θχζηο ἟κῖλ κφλε θνηλή, ἀιιὰ θαὶ ἕηεξα πιείνλα· ν὎ξαλὸο θνηλὸο θαὶ ἥιηνο θαὶ ζειήλε θαὶ
ἀζηέξεο θαὶ ἀὴξ θαὶ ζάιαζζα θαὶ γ῅ θαὶ δσὴ θαὶ ηειεπηὴ θαὶ γ῅ξαο θαὶ λφζνο θαὶ ὏γεία θαὶ ρξεία ηξνθ῅ο
θαὶ ἐλδπκάησλ. Π῵ο νὔλ ν὎θ ἄηνπνλ ηνὺο ἐλ ηνζνχηνηο θνηλσλνῦληαο ἀιιήινηο ἐλ ηνῖο ρξήκαζηλ νὓησο
εἶλαη πιενλέθηαο, θαὶ ηὴλ α὎ηὴλ κὴ δηαηεξεῖλ ἰζνλνκίαλ; ὇ γὰξ ζάλαηνο η῅ο κὲλ ἀπνιαχζεσο ἀπάγεη,
πξὸο δὲ ηὰο ε὎ζχλαο ἄγεη. Ἵλ’ νὔλ κὴ ηνῦην γέλεηαη, πνιιῆ ρξεζψκεζα ηῆ ἐιεεκνζχλῃ. Αὒηε γάξ ἐζηηλ ἟
βαζίιηζζα η῵λ ἀξεη῵λ, ἥ θαὶ ἑμαηξήζεηαη ἟κᾶο η῅ο ηηκσξίαο. Σὰ πεξηηηὰ δὴ πνηήζσκελ ρξήζηκα, ηὸλ
πνιὺλ πξνέκελνη πινῦηνλ, θαὶ ἐλ ηῆ ἟κέξᾳ η῅ο θξίζεσο, θἄλ κπξία ὧκελ πεπιεκκειεθφηεο, ὁ Θεὸο
κεηαδψζεη ζπγγλψκεο ἟κῖλ.
Ἰσάλλεο Υξπζφζηνκνο, Δἰο ηὸ ῥεηὸλ ηνῦ Πξνθήηνπ Γαπΐδ, PG 55, 517518 (δηαζθεπὴ)

Αγαπεηνί κνπ, λα κε γηλφκαζηε αγξηφηεξνη απφ ηα δψα. ΢ε εθείλα ηα πάληα είλαη θνηλά θαη θαλέλα δελ
έρεη πεξηζζφηεξα απφ ηα άιια. Δζχ φκσο, αλ θαη είζαη άλζξσπνο, γίλεζαη ζθιεξφηεξνο απφ ζεξίν
θιείλνληαο εξκεηηθά ζε έλα ζπίηη φζα ηξφθηκα ζα αξθνχζαλ γηα λα ζξέςνπλ ακέηξεηνπο θησρνχο. Καη
βέβαηα δελ είλαη κφλν ε θχζε καο θνηλή, αιιά θαη άιια πεξηζζφηεξα, θνηλφο είλαη ν νπξαλφο θαη ν ήιηνο
θαη ε ζειήλε θαη νη αζηέξεο θαη ν αέξαο θαη ε ζάιαζζα θαη ε γε θαη ε δσή θαη ν ζάλαηνο θαη ηα γεξαηεηά
θαη ε αξξψζηηα θαη ε πγεία θαη ε αλάγθε γηα ηξνθή θαη ελδχκαηα. Πσο ινηπφλ δελ είλαη παξάινγν απηνί
πνπ κνηξάδνληαη κεηαμχ ηνπο ηφζα πνιιά λα είλαη ηφζν πνιχ πιενλέθηεο ζηα ρξήκαηα θαη λα κελ ηεξνχλ
ηελ ίδηα ηζνλνκία; Γηαηί ν ζάλαηνο καο απνκαθξχλεη απφ ηελ απφιαπζε θαη καο νδεγεί ζηελ ινγνδνζία.
Γηα λα κε γίλεη ινηπφλ απηφ, αο ρξεζηκνπνηήζνπκε/ εθαξκφζνπκε πνιιή ειεεκνζχλε. Γηαηί απηή είλαη ε
βαζίιηζζα ησλ αξεηψλ, πνπ ζα καο απαιιάμεη απφ ηελ ηηκσξία. Σα πεξηζζεπνχκελα ινηπφλ αο ηα
θάλνπκε ρξήζηκα, αθνχ παξακεξίζνπκε ηνλ πνιχ πινχην, θαη έηζη ηελ εκέξα ηεο θξίζεσο, αθφκα θαη αλ
έρνπκε δηαπξάμεη κχξηα παξαπηψκαηα, ν Θεφο ζα καο ζπγρσξήζεη.
Ἀγαπεηνί, κὴ γηλψκεζα η῵λ ἀιφγσλ

Αγαπεηνί, αο κε γίλνπκε αγξηφηεξνη απφ ηα δψα.
ζεξησδέζηεξνη.
἖θείλνηο πάληα θνηλὰ θαὶ ν὎δὲλ ηνῦ ἄιινπ ΢’ εθείλα φια είλαη θνηλά θαη θαλέλα δελ έρεη
πιένλ ἔρεη· πεξηζζφηεξα απφ ηα άιια·
εζχ φκσο αλ θαη είζαη άλζξσπνο, γίλεζαη πην
ζὺ δὲ ἄλζξσπνο ὤλ, ζεξίνπ γίλῃ ραιεπψηεξνο,
άζπιαρλνο απφ ηα ζεξία,
θιείλνληαο εξκεηηθά ζε έλα ζπίηη φζα ηξφθηκα
κπξίσλ πελήησλ ηξνθὰο κηᾷ θαηαθιείσλ νἰθίᾳ. ζα αξθνχζαλ γηα λα ζξέςνπλ ακέηξεηνπο
θησρνχο.
Καίηνη γε ν὎ρ ἟ θχζηο ἟κῖλ κφλε θνηλή, Καη βέβαηα, δελ είλαη κφλν ε θχζε καο θνηλή,
ἀιιὰ θαὶ ἕηεξα πιείνλα· αιιά θαη άιια πεξηζζφηεξα·
θνηλφο είλαη ν νπξαλφο θαη ν ήιηνο θαη ε ζειήλε

ν὎ξαλὸο θνηλὸο θαὶ ἥιηνο θαὶ ζειήλε θαὶ
θαη ηα αζηέξηα θαη ν αέξαο θαη ε ζάιαζζα θαη ε
ἀζηέξεο θαὶ ἀὴξ θαὶ ζάιαζζα θαὶ γ῅ θαὶ δσὴ
γε θαη ε δσή θαη ν ζάλαηνο θαη ηα γεξαηεηά θαη
θαὶ ηειεπηὴ θαὶ γ῅ξαο θαὶ λφζνο θαὶ ὏γεία θαὶ
νη αξξψζηηεο θαη ε πγεία θαη ε αλάγθε ηξνθήο
ρξεία ηξνθ῅ο θαὶ ἐλδπκάησλ.
θαη ξνχρσλ.
Π῵ο νὔλ ν὎θ ἄηνπνλ Πψο ινηπφλ δελ είλαη παξάινγν
ηνὺο ἐλ ηνζνχηνηο θνηλσλνῦληαο ἀιιήινηο απηνί πνπ κνηξάδνληαη ηφζα πνιιά κεηαμχ ηνπο
ἐλ ηνῖο ρξήκαζηλ νὓησο εἶλαη πιενλέθηαο, ζηα ρξήκαηα λα είλαη ηφζν πιενλέθηεο,
θαὶ ηὴλ α὎ηὴλ κὴ δηαηεξεῖλ ἰζνλνκίαλ; θαη λα κε δηαηεξνχλ ηελ ίδηα ηζνλνκία;
὇ γὰξ ζάλαηνο η῅ο κὲλ ἀπνιαχζεσο ἀπάγεη, Γηαηί ν ζάλαηνο απνκαθξχλεη απφ ηελ απφιαπζε
πξὸο δὲ ηὰο ε὎ζχλαο ἄγεη. θαη νδεγεί ζηελ ηηκσξία.
Ἵλ’ νὔλ κὴ ηνῦην γέλεηαη, Γηα λα κε γίλεη θάηη ηέηνην,
πνιιῆ ρξεζψκεζα ηῆ ἐιεεκνζχλῃ. αο εθαξκφζνπκε ηελ ειεεκνζχλε.
Αὒηε γάξ ἐζηηλ ἟ βαζίιηζζα η῵λ ἀξεη῵λ, Γηαηί απηή είλαη ε βαζίιηζζα ησλ αξεηψλ,
ἥ θαὶ ἑμαηξήζεηαη ἟κᾶο η῅ο ηηκσξίαο. ε νπνία ζα καο απαιιάμεη απφ ηελ ηηκσξία.
Σὰ πεξηηηὰ δὴ πνηήζσκελ ρξήζηκα, Αο θάλνπκε ηα πεξηηηά ρξήζηκα,
ηὸλ πνιὺλ πξνέκελνη πινῦηνλ, αθνχ παξακεξίζνπκε ηνλ πνιχ πινχην,
θαὶ ἐλ ηῆ ἟κέξᾳ η῅ο θξίζεσο, θαη ηελ εκέξα ηεο θξίζεσο,
αθφκε θη αλ έρνπκε δηαπξάμεη πνιιά

θἄλ κπξία ὧκελ πεπιεκκειεθφηεο,
παξαπηψκαηα
ὁ Θεὸο κεηαδψζεη ζπγγλψκεο ἟κῖλ. ν Θεφο ζα καο ζπγρσξήζεη.
1. Πνηεο είλαη νη δηαθνξέο ηνπ αλζξψπνπ απφ ηα δψα ζχκθσλα κε ηνλ Ησάλλε ηνλ Υξπζφζηνκν;
Ο Άγηνο ηεο Υξηζηηαληθήο Δθθιεζίαο θαη’ αξράο επηζεκαίλεη σο νπζηψδε δηαθνξά ην γεγνλφο φηη ν
άλζξσπνο είλαη έιινγν φλ, ζε αληίζεζε κε ηα δψα πνπ είλαη φληα άινγα. Αληηπαξαβάιινληαο σζηφζν ηε
ζπκπεξηθνξά ησλ δψσλ κε εθείλελ ησλ αλζξψπσλ, απνδεηθλχεη πσο δελ πξπηαλεχεη πάληα ζ’ απηνχο ε
ινγηθή θαη φηη ν άλζξσπνο ελεξγεί πνιιέο θνξέο κε ηξφπν αιαδνληθφηεξν θαη βηαηφηεξν αθφκα θαη απφ ηα
πην άγξηα ζεξία. Έηζη παξαθηλεκέλνο απφ ηε ιαρηάξα λα απνθηήζεη πινχην θαη θπξηεπκέλνο απφ ηελ
ηάζε λα ζπζζσξεχεη πιεζψξα αγαζψλ, ηα νπνία ζα κπνξνχζαλ λα ζξέςνπλ ακέηξεηνπο θησρνχο, δείρλεη
απιεζηία/ πιενλεμία θαη αζπιαρλία, πνπ είλαη άιιεο ζεκαληηθέο δηαθνξέο ζε ζρέζε κε ηα δψα, θαζψο ζ’
απηά ηα πάληα είλαη θνηλά θαη θαλέλα δελ έρεη πεξηζζφηεξα απφ ηα άιια. Σέινο επηζεκαίλεη ηελ αληίθαζε
πνπ παξαηεξείηαη ζηνπο αλζξψπνπο, νη νπνίνη, ελψ κνηξάδνληαη ηφζα πνιιά κεηαμχ ηνπο, δελ έρνπλ ηε
δηάζεζε γηα ηζνλνκία, φπσο ζπκβαίλεη ζηα δψα κε ηελ θνηλφηεηα ησλ αγαζψλ.
2. Πνηα θνηλά ζηνηρεία ελψλνπλ θαη εμνκνηψλνπλ ηνπο αλζξψπνπο κεηαμχ ηνπο ζχκθσλα κε ην
θείκελν; Δίλαη απηά κφλν ζεηηθά ή θαη αξλεηηθά;
Σα ζηνηρεία πνπ ελψλνπλ θαη εμνκνηψλνπλ ηνπο αλζξψπνπο κεηαμχ ηνπο είλαη πνιιά, αλζξψπηλα θαη
εμσαλζξψπηλα. ΢ηα πξψηα εληάζζνληαη ε θνηλή αλζξψπηλε θχζε, ε δσή, ν ζάλαηνο, ηα γεξαηεηά, ε
αξξψζηηα θαη ε πγεία, θαη ε αλάγθε γηα ηξνθή θαη ελδχκαηα. ΢ηα δεχηεξα πάιη αλήθνπλ ηα θπζηθά
ζηνηρεία, δειαδή ν νπξαλφο, ν ήιηνο, ε ζειήλε, ηα αζηέξηα, ν αέξαο, ε ζάιαζζα, θαη ε γε. Σα αλζξψπηλα
δηαθξίλνληαη ζε ζεηηθά, φπσο είλαη ε δσή θαη ε πγεία, θαη ζε αξλεηηθά φπσο είλαη ν ζάλαηνο, ηα γεξαηεηά
θαη ε αξξψζηηα. Αληίζεηα ηα εμσαλζξψπηλα (νπξαλφο, ήιηνο…) απνηεινχλ ην πεξηβάιινλ ηεο δσή θαη
ιεηηνπξγνχλ επεξγεηηθά. Χζηφζν ε αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα θαη απιεζηία έρεη ππνβαζκίζεη ηελ
πνηφηεηα ηνπ πεξηβάιινληνο, γεγνλφο πνπ αληαλαθιά αξλεηηθά ζηελ ίδηα ηελ πνηφηεηα ηεο δσήο ηνπ.
3. Πνηα ηχρε πεξηκέλεη ηνλ άλζξσπν πνπ ε ιακβάλεη ππφςε ηνπ ηνπο αλήκπνξνπο ζπλαλζξψπνπο
ηνπ, ζχκθσλα κε ην θείκελν; Πνην κέζν έρεη ζηε δηάζεζή ηνπ ν άλζξσπνο, πξνθεηκέλνπ λα απνθχγεη
ηε κεηά ζάλαηνλ ηηκσξία;
Κνηλή κνίξα θαη αλαπφηξεπην γηα φινπο ηνπο αλζξψπνπο γεγνλφο είλαη ν ζάλαηνο. Απηφο θιείλεη ην
ρνξφ ησλ απνιαχζεσλ θαη αλνίγεη, θαηά ηελ εκέξα ηεο θξίζεσο, ηε δνθηκαζία ηεο ινγνδνζίαο θαη ηεο
ηηκσξίαο γηα φζνπο δελ αμηνπνίεζαλ θαηά ηξφπν δίθαην θαη ελάξεην ηα ζετθά θνηλά δψξα θαη δε θάλεθαλ
επζπιαρληθνί θαη γελλαηφδσξνη πξνο ηνπο αλήκπνξνπο ζπλαλζξψπνπο ηνπο.
Απνηξεπηηθφο κέζν ηεο κεηά ζάλαηνλ ηηκσξίαο ηνπ αλζξψπνπ είλαη κφλν ε ειεεκνζχλε θαηά ηε
δηάξθεηα ηεο επίγεηαο δσήο ηνπ. Ο άλζξσπνο πνπ επηδεηθλχεη ηελ θνξπθαία απηή ρξηζηηαληθή αξεηή πξνο
ηνπο δπζηπρείο αδειθνχο ηνπ, κνηξάδνληάο ηνπο ηα πεξηζζεπνχκελα αγαζά θαη παξακεξίδνληαο ηα
πινχηε, ζα απαιιαγεί απφ ηελ ηηκσξία, αθφκα θαη αλ έρεη δηαπξάμεη κχξηα παξαπηψκαηα, θαζψο ν
πνιπεχζπιαρλνο Θεφο ζα ηνπ δψζεη ζπγρψξεζε θαηά ηελ εκέξα ηεο θξίζεσο θαη ζα ηνλ θάλεη θνηλσλφ
ηεο νπξάληαο βαζηιείαο.
4. Με πνηεο άιιεο ρξηζηηαληθέο αξεηέο ζπλδέεηαη ε ειεεκνζχλε;

Ζ ειεεκνζχλε σο θνξπθαία ρξηζηηαληθή αξεηή ζπκππθλψλεη ηελ αγάπε, ηελ θαινζχλε θαη ην ζεβαζκφ
γηα ηνλ πιεζίνλ. Ζ εθδήισζε ηεο ειεεκνζχλεο έρεη πνιιέο κνξθέο, θπξίσο φκσο θαλεξψλεηαη κε ηε
δηάζεζε γηα θαηαλφεζε, ζπκπαξάζηαζε θαη βνήζεηα πξνο ηνπο άιινπο, κε ηελ πιηθή θαη εζηθή ζηήξημή
ηνπο ζηηο δχζθνιεο ζηηγκέο ηεο δσήο ηνπο, κε ηε δίθαηε θαη θηιάλζξσπε ζπκπεξηθνξά πξνο ηνπο άιινπο
θαη γεληθά κε ην ρξηζηηαληθφ ήζνο.
ἀγσγαῖνο: απηφο πνπ ρξεζηκεχεη γηα λα νδεγεί θάπνηνλ.

ὁ ἀγσγεχο: απηφο πνπ έιθεη ή ζχξεη θάηη, ηκάληαο, ραιηλάξη, (δηθαλ. φξνο) ν θαηήγνξνο.
ὀ ἀγσλνδίθεο: ν θξηηήο ηνπ αγψλα.
ὁ ἀγσλνζέηεο: απηφο πνπ νξίδεη θαη ζπγθξνηεί αγψλα, ν θξηηήο ησλ αγψλσλ.
θνξηεγφο: απηφο πνπ κεηαθέξεη θνξηία.
Π.ρ. Φνξηεγφ πινίν.
ὀ ἀγψλ (-ψλαο): ζπλέιεπζε, επίπνλε πξνζπάζεηα γηα ηελ επίηεπμε θάπνηνπ ζθνπνχ, ν πφιεκνο γηα εζληθφ
ζθνπφ, ν δηαγσληζκφο ζε ζπγθεθξηκέλν άζιεκα, (ζηνλ πιεζ.) δηαγσληζκφ.
Π.ρ. Γίλσ αγψλα γηα ηελ επηβίσζε κνπ.
΢ην Μαθεδνληθφ Αγψλα θνξπθαία κνξθή ππήξμε ν Παχινο Μειάο.
Δπηδφζεθε ζε αγψλα δξφκνπ γηα λα πξνιάβεη ηηο πξνζεζκίεο.
ὁ ἀγσγφο: νδεγφο, ζσιήλαο, πιηθφ πνπ επηηξέπεη ηε δηάδνζε ελέξγεηαο κέζσ απηνχ.
Π.ρ. Ο αγσγφο ηνπ λεξνχ έζπαζε κε ην ρηφλη.
Σν μχιν είλαη θαθφο αγσγφο ηεο ζεξκφηεηαο.
ἀγψγηκνο: εχθνινο ζηε κεηαθνξά, απηφο πνπ ηνλ ραξαθηεξίδεη ε αγσγηκφηεηα, απηφο πνπ κπνξεί λα
κεηαδίδεη ειεθηξηζκφ ή ζεξκφηεηα, απηφο ζηνλ νπνίν κπνξεί λα αζθεζεί πνηληθή δίσμε.
Π.ρ. Αγψγηκα ζψκαηα.
Ο ζίδεξνο έρεη κεγάιε ειεθηξηθή αγσγηκφηεηα.
ἡ ἀγσγή: κεηαθνξά, αλαηξνθή (ζπλψλ.: δηαπαηδαγψγεζε), θαζνδήγεζε, κφξθσζε, ην ζχλνιν ησλ
κέζσλ ζεξαπείαο, πξνζθπγή ζην δηθαζηήξην, (ζηε Φπζηθή) είλαη ε δηάδνζε, ε κεηαθνξά, (ζηελ Ηαηξηθή)
ζχζηεκα ή κέζνδνο γηα ηε ζεξαπεία αξξψζηηαο.
Π.ρ. Γελ έρεη αγσγή απφ ην ζπίηη ηνπ.
Ζ αγσγή ηνπ πνιίηε είλαη ζρνιηθφ κάζεκα πνπ αλαθέξεηαη ζηε ιεηηνπξγία ηνπ
δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο.
ἀγσλίδνκαη: κάρνκαη, ζπλαγσλίδνκαη γηα ην βξαβείν, ζπδεηψ κε εξηζηηθή δηάζεζε/θηιηληθψ, (δηθάλ.
φξνο) ππεξαζπίδσ, θαηαβάιισ επίπνλε θαη ζπζηεκαηηθή πξνζπάζεηα γηα ηελ επίηεπμε ζθνπνχ (ζπλψλ.:
παιεχσ, κνρζψ).
Π.ρ. ΢ηε δσή κνπ έρσ κάζεη λα αγσλίδνκαη.
Αγσλίζηεθε θαηά ηεο δηθηαηνξίαο.
ἡ ἀγσλία: ςπρηθή θαηάζηαζε πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ αλεζπρία θαη αλαζθάιεηα ιφγσ θηλδχλνπ ή
δπζθνιίαο, ζπλαγσληζκφο, ςπρηθή αβεβαηφηεηα.
Π.ρ. Πεξλψ κεγάιε αγσλία.
Έρσ κεγάιε αγσλία λα δσ ηη δψξν κνπ πήξαλ.
ηὸ ἀγψληζκα: άζιεκα, νηηδήπνηε θαηαθηάηαη κε επίπνλε πξνζπάζεηα, πάιε, άκηιια, ζπκπινθή, αγψλα,
θαηφξζσκα.
Π.ρ. Σν αγψληζκα ηεο ζθπξνβνιίαο.
Ζ θηινινγία είλαη δχζθνιν αγψληζκα.
ἡ ἀγέιε: θνπάδη δψσλ, ζχλνιν νκνεηδψλ δψσλ πνπ δνπλ καδί, πιήζνο αλζξψπσλ ρσξίο θακηά
πξσηνβνπιία (ζπλψλ.: κπνπινχθη).
Π.ρ. Οη ηάξαλδνη δνπλ ζε αγέιεο.
Αγέιε ςεθνθφξσλ.
ἡ ἀγειάο (-άδα): απηή πνπ αλήθεη ζε αγέιε, κεγαιφζσκν ζειπθφ κεξπθαζηηθφ πνπ εθηξέθεηαη γηα ηελ
παξαγσγή γάιαθηνο.
Π.ρ. Πεξίνδνο ηζρλψλ αγειάδσλ.
ἀγειαῖνο: απηφο πνπ δεη ζε αγέιε, απηφο πνπ δεη ζε θνπάδη, (κηθ.) απηφο πνπ ζπκπεξηθέξεηαη ζαλ φρινο.
Π.ρ. Αγειαία ζπκπεξηθνξά.
ηὸ ἄγεκα: κηθξή νκάδα ζηξαηησηψλ επηθνξηηζκέλε κε εηδηθή απνζηνιή, ηκήκα ζηξαηνχ, κηθξή επίιεθηε
ζηξαηησηηθή νκάδα.
Π.ρ. Σν άγεκα επηβηβάζηεθε ζε κηα αθηή.
ὁ ἀληαγσληζηήο: αληίπαινο ζε αγψλα επηθξάηεζεο (ζπλψλ.: αληίδεινο, αληίκαρνο).
Π.ρ. ΢ηελ αλακέηξεζε απηή ζα έρεη ηθαλνχο αληαγσληζηέο.
δηάγσ: κεηαθέξσ ζην απέλαληη κέξνο, δηαβηψλσ, δσ, πεξλψ ηε δσή κνπ κε ζπγθεθξηκέλν ηξφπν.
Π.ρ. Γηάγσ ηξπθειφ βίν.
εἰζάγσ: νδεγψ, θέξλσ κέζα, νδεγψ, βάδσ, ηνπνζεηψ κέζα, θέξλσ εκπνξεχκαηα απφ μέλε ρψξα (αληίζ.:
εμάγσ), νδεγψ ζηελ θαηάθηεζε θάπνηαο γλψζεο ή ηέρλεο (ζπλψλ.: κπψ, καζαίλσ, δηδάζθσ), θαζηεξψλσ
θάηη, εθαξκφδσ, θάλσ θάηη λα γίλεη θάπνηνο δεθηφο ζε θάπνην ίδξπκα.
Π.ρ. Δηζάγεη λέεο εθπαηδεπηηθέο κεζφδνπο.
Δηζήγαγε ηνλ αζζελή ζην ρεηξνπξγείν.
Δηζάγεη ηνπο θνηηεηέο ζηελ ηέρλε ηνπ ιφγνπ.
Δηζήρζε ζηελ Ηαηξηθή.
εἰζαθηένο: απηφο πνπ πξέπεη λα εηζαρζεί, απηφο πνπ γίλεηαη δεθηφο ζε κηα ζρνιή.
Π.ρ. Οη εηζαθηένη θέηνο είλαη πεξηζζφηεξνη απφ πέξπζη.
ἐμάγσ: νδεγψ έμσ, θέξλσ ζηνλ θφζκν, θάλσ εμαγσγή (αληίζ.: εηζάγσ), εμσζψ, αθππλίδσ, βγάδσ θάηη
απφ έλα ζχλνιν, θαηαιήγσ ζε ζπκπέξαζκα.
Π.ρ. Δμάγσ γεσξγηθά πξντφληα.
Απφ ηε ζπδήηεζε εμήρζεζαλ ρξήζηκα ζπκπεξάζκαηα.
θαηάγσ: νδεγψ πξνο ηα θάησ, επαλαθέξσ εμφξηζην ζηελ παηξίδα ηνπ, επηηπγράλσ.
Π.ρ. Καηάγσ λίθε.
μελαγῶ: είκαη μελαγφο, δει. αξρεγφο κηζζνθφξσλ, νδεγψ μέλνπο θαη ηνπο δείρλσ ηα αμηνζέαηα.
Π.ρ. Ξελαγψ ηνπο ηνπξίζηεο ζην κνπζείν.
παξάγσ: νδεγψ πιεζίνλ ή έμσ, πέξα, παξαπιαλψ, εμαπαηψ, παξαζχξσ θάπνηνλ πξνο ηε γλψκε κνπ,
ζηξεβιψλσ, παξακνξθψλσ, παξνπζηάδσ, εηζάγσ, δεκηνπξγψ, θαηαζθεπάδσ πξντφλ, (γηα ηε γε) δίλσ σο
θαξπφ.
Π.ρ. Δξγνζηάζην πνπ παξάγεη πθάζκαηα.
Ο ηφπνο καο παξάγεη πνιχ ιάδη.
Οη παικηθέο θηλήζεηο παξάγνπλ ήρν.
ζπλάγσ: ζπγθεληξψλσ, ζπγθαιψ, ζπκθηιηψλσ, ζπκπεξαίλσ.
Π.ρ. ΢πλάγεη ηα πιήζε.
ἡ ζχλαμηο (-ε):ε ζπγθέληξσζε, ζπλάζξνηζε, είζπξαμε ρξεκάησλ, ζπλάληεζε ησλ πηζηψλ ζην λαφ γηα
ηέιεζε ιεηηνπξγίαο.
Π.ρ. ΢ε θάζε ζχλαμε βγάδεη θήξπγκα.
ὁ θπλεγφο: απηφο πνπ νδεγεί θπλεγεηηθά ζθπιηά, (κηθ) πξφζσπν πνπ επηδηψθεη θάηη κε επηκνλή.
Π.ρ. Κπλεγφο ηνπ πινχηνπ.
ὁ κπζηαγσγφο: απηφο πνπ εηζάγεη ή κπεί ζε κπζηήξηα ή κπζηεξηαθέο ζξεζθεπηηθέο ηειεηέο, απηφο πνπ
πξσηνζηαηεί ζηε δηδαζθαιία θαη δηάδνζε επηζηήκεο ή ηέρλεο, επγελνχο ηδέαο ή πςεινχ ηδαληθνχ, ν
δάζθαινο.
ὁ ινραγφο: ν αξρεγφο ηνπ ιφρνπ, θαηψηεξνο αμησκαηηθφο ηνπ ζηξαηνχ μεξάο.
Π.ρ. Μεηά απφ ρξφληα ζπλάληεζε ηνλ ινραγφ ηνπ.
ὁ μελαγφο: νδεγφο ησλ μέλσλ, απηφο πνπ νδεγεί ηνπο μέλνπο.
Π.ρ. Γηα ρξφληα εξγαδφηαλ σο μελαγφο.
ὁ ὁδεγφο: απηφο πνπ δείρλεη ην δξφκν, ν δάζθαινο, απηφο πνπ νδεγεί φρεκα, βηβιίν κε ρξήζηκεο
πιεξνθνξίεο.
Π.ρ. Απηφο ππήξμε ν νδεγφο καο ζηνλ αγψλα καο.
Οδεγφο Η.Υ. απηνθηλήηνπ.
Γηα λα θηάζεηο ζηελ θνξπθή ηνπ βνπλνχ ρξεηάδεζαη νδεγφ.
Πνιπζέιηδνο νδεγφο αγνξψλ.
παηδαγσγφο: απηφο πνπ αλαηξέθεη θαη εθπαηδεχεη παηδηά, δνχινο πνπ ζπλφδεπε ηα παηδηά ζην ζρνιείν,
δάζθαινο, θαζνδεγεηήο.
Π.ρ. Ο Όκεξνο ππήξμε παηδαγσγφο φισλ ησλ Διιήλσλ ηεο αξραηφηεηαο.
Οη λεπηαγσγνί, νη δάζθαινη, νη θαζεγεηέο ζηα ζρνιεία θαη ζηα παλεπηζηήκηα είλαη
παηδαγσγνί.
ὑδξαγσγφο: αγσγφο πνπ κεηαθέξεη λεξφ, πδξνθφξνο.
ηὸ ὑδξαγσγεῖνλ (-είν): δεμακελή φπνπ ζπγθεληξψλεηαη λεξφ θαη δηνρεηεχεηαη κε αγσγνχο ζε δίθηπα
χδξεπζεο.
Π.ρ. Ζ Αζήλα γηα ρξφληα πδξεπφηαλ απφ ην Αδξηάλεην πδξαγσγείν.
ἀγσγηκφηεηα: ε ηδηφηεηα ηνπ πιηθνχ λα επηηξέπεη κέζσ απηνχ ηε κεηάδνζε ελέξγεηαο (ειεθηξηθήο,
ζεξκηθήο…).
Π.ρ. Ζ αγσγηκφηεηα ηνπ ζηδήξνπ.
ἀγσγηάηεο: πξφζσπν πνπ θάλεη κεηαθνξέο κε δψν ή άκαμα, απηφο πνπ κεηαθέξεη κε δψα ή άκαμα
πξφζσπα ή πξάγκαηα κε ακνηβή.
Π.ρ. Σν αγψγη μππλάεη ηνλ αγσγηάηε.
ἀγψ(γ)η: ην θνξηίν πνπ κεηαθέξεηαη απφ δψν ή φρεκα κε ακνηβή, ε ακνηβή γηα ηε κεηαθνξά θνξηίνπ.
ζπλαμάξη: αθήγεζε κε αληηθείκελν ηα καξηχξηα ή ηνπο κάξηπξεο ηεο πίζηεο θαη γεληθά βίνπο αγίσλ,
ηεξαξρψλ ή ηζηνξηθέο αθεγήζεηο γηα ζξεζθεπηηθέο ενξηέο, ην βηβιίν πνπ πεξηέρεη βίνπ αγίσλ.
ηὸ θνξηεγφ: φρεκα γηα ηε κεηαθνξά θνξηίσλ.
Π.ρ. Γνπιεχεη ζε θνξηεγφ πινίν.
ἐπηβαηεγφο: απηφο πνπ κεηαθέξεη επηβάηεο.
Π.ρ. Σν πινίν απηφ είλαη φρη κφλν θνξηεγφ αιιά θαη επηβαηεγφ θαζψο κεηαθέξεη θαη επηβάηεο.
πινεγφο: πξφζσπν κε εηδηθέο γλψζεηο γηα δηέιεπζε πινίσλ απφ δχζθνια πεξάζκαηα, ζηελά (ζπλψλ.:
πηιφηνο).
Π.ρ. Ζ αδηαθνξία ηνπ πινεγνχ έξημε ην πινίν ζηελ μέξα.
παξζελαγσγείν: εθπαηδεπηήξην φπνπ θνηηνχζαλ κφλν θνξίηζηα.
νρεκαηαγσγφ: ην πινίν πνπ κεηαθέξεη νρήκαηα.
Π.ρ. Σν θεξηκπφνπη είλαη θαη νρεκαηαγσγφ.
λεπηαγσγφο: παηδαγσγφο πνπ έρεη εηδηθεπηεί ζηελ εθπαίδεπζε παηδηψλ πξνζρνιηθήο ειηθίαο.
Π.ρ. Θα ήζεια φηαλ κεγαιψζσ λα γίλσ λεπηαγσγφο.
1. Να αληηζηνηρίζεηε ηηο ιέμεηο ηεο ζηήιεο Α’ κε ηε ζεκαζία ηνπο, φπσο παξαηίζεηαη ζηε ζηήιε
Β’.
Α. Β.
1. ἀγσγεχο α. ν θξηηήο ησλ αγψλσλ
2. ἀγσλνζέηεο β. νδεγφο
3. ἀγσγφο γ. απηφο πνπ έιθεη ή ζχξεη θάηη
4. ἀγειαηνο δ. απηφο πνπ κπεί θάπνηνλ ζε κπζηήξηα
5. θπλεγφο ε. απηφο πνπ αλήθεη ζε αγέιε
6. κπζηαγσγφο ζη. απηφο πνπ νδεγεί θπλεγεηηθά ζθπιηά
7. δηαγσγή δ. ζπγθέληξσζε
8. ζχλαμε ε. ζπκπεξηθνξά
9. ἀγέιε ζ. εηδηθή ζηξαηησηηθή νκάδα
10. μελαγφο η. θνπάδη
11. ἄγεκα ηα. απηφο πνπ δείρλεη ηα αμηνζέαηα
2. Να αληηθαηαζηήζεηε ηηο ππνγξακκηζκέλεο ιέμηο ησλ παξαθάησ πξνηάζεσλ κε ζπλψλπκέο ηνπο

απφ ην Λεμηινγηθφ Πίλαθα.
α. Οη εμεηάζεηο πξνθαινχλ ζηνπο καζεηέο κεγάιε ςπρηθή αβεβαηφηεηα.
β. Οη αθεγήζεηο βίσλ αγίσλ ελδπλακψλνπλ ηε ζξεζθεπηηθή ζπλείδεζε ησλ πηζηψλ.
γ. Ο αξηζκφο απηψλ πνπ πξέπεη λα εηζαρζνχλ ζηα παλεπηζηήκηα θαζνξίδεηαη απφ ηελ πνιηηεία.
δ. Σα πινία γηα ηε δηέιεπζε ησλ Γαξδαλειίσλ ρξεηάδνληαη πξφζσπν πνπ δηαζέηεη εηδηθέο γλψζεηο
πινήγεζεο.
ε. ΢ην εθπαηδεπηήξην ηνπ Βφινπ, φπνπ θνηηνχζαλ κφλν θνξίηζηα, δίδαμε ν κεγάινο παηδαγσγφο
Αιέμαλδξνο Γεικνχδνο.
3. Να ζπκπιεξψζεηε ηα θελά ζηηο θξάζεηο πνπ αθνινπζνχλ επηιέγνληαο ηελ θαηάιιειε ιέμε απφ
ην πιαίζην.
Γηάγνπλ , εμάγνπλ, εηζάγνπλ, εηζαγσγέο, παξάγνπλ, ζπλάγνπλ, ζπλαμάξη, αγσγφο, μελαγφ, άγεκα.
α. Οη πεξηνρέο πνπ ……………….. πνιιά αγξνηηθά πξντφληα έρνπλ απηάξθεηα αγαζψλ.
β. Οη ερζξνί …………………… ηζρπξέο δπλάκεηο ζην πεδίν ηεο κάρεο.
γ. Οη ρψξεο πνπ …………………….. πνιεκηθά φπια ζε άιιεο δελ ππεξεηνχλ ηελ εηξήλε.
δ. Οη έληηκνη άλζξσπνη ………………… βίν ελάξεην.
ε. Πνιιά θξάηε ηεο Δπξψπεο ……………….. θπζηθφ αέξην απφ ηε Ρσζία.
ζη. ΢ηα …………………….. δηαβάδνπκε γηα ηε δσή θαη ηα ζαχκαηα ησλ αγίσλ.
δ. Ο Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο επηζεψξεζε ην ηηκεηηθφ………………………
ε. Σα κέηαιια είλαη θαινί ……………………ηνπ ειεθηξηζκνχ.
ζ. Κάζε ρψξα επηδηψθεη λα κεηψλεη ηηο ……………………..θαη λα απμάλεη ηηο ………………….. ηεο, αλ
ζέιεη λα έρεη ηζρπξή νηθνλνκία.
η. Μάζακε πνιιά θαηά ηελ επίζθεςή καο ζηνλ αξραηνινγηθφ ρψξν ησλ Γειθψλ ράξε ζηνλ εμαηξεηηθφ
……………………. καο.
4. Να απνδψζεηε ηε ζεκαζία ησλ ππνγξακκηζκέλσλ ιέμεσλ/ θξάζεσλ:

α. Πήξε ηελ άγνπζα γηα ηνλ Άδε.
β. Ο αζζελήο αθνινπζεί πηζηά ηε ζεξαπεπηηθή αγσγή.
γ. Ζ πνιηηηθή αγσγή ππέβαιε έλζηαζε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δίθεο.
δ. Σν αγψ(γ)η μππλάεη ηνλ αγσγηάηε.
ε. Δίλαη αλαγθαίν ην ζρνιηθφ κάζεκα ηεο αγσγήο ηνπ πνιίηε.
5. Με βάζε ηε ιέμε αγσγφο (α.ε. νδεγφο) λα γξάςεηε ζχλζεηα νπζηαζηηθά θαη λα ζρεκαηίζεηε ηξεηο
πξνηάζεηο ηεο επηινγήο ζαο.
6. Να ζπκπιεξψζεηε ηε ζηήιε Β’ γξάθνληαο απέλαληη απφ θάζε ιέμε κηα ζπλψλπκή ηεο πνπ λα
παξάγεηαη απφ ην ξ. άγσ.
Α. Β.
ζπγθέληξσζε = …………………………………….
θαθναλαζξεκκέλνο = …………………………………….
θνπάδη = …………………………………….
πξνζπάζεηα = …………………………………….
Πξψην ζπλζεηηθφ ιέμε θιηηή – ξήκα.
 ΋ηαλ ην α’ ζπλζεηηθφ είλαη ξήκα, ην ζχλζεην ζρεκαηίδεηαη απφ ην ξεκαηηθφ ζέκα ή απφ ην ρξνληθφ
(θαλνληθά ηνπ ελεξγεη. ανξίζηνπ ή ηνπ κέιινληα). Σν ζέκα απηφ θαηά ηε ζχλζεζε:
- κέλεη ακεηάβιεην, αλ ην β’ ζπλζεηηθφ αξρίδεη απφ θσλήελ.
Π.ρ. έρσ + έγγπνλ = ερέγγπνλ
- κεηαζρεκαηίδεηαη θαη παίξλεη ην θσλήελ ε ή η ή ν ζην ηέινο, αλ ην β’ ζπλζεηηθφ αξρίδεη απφ
ζχκθσλν.
Π.ρ. ζηξέθσ + δίθε = ζηξεςφδηθνο
 ΋ηαλ ην α’ ζπλζεηηθφ είλαη ξήκα ζπλεξεκέλν ζε – έσ, ηφηε εκπξφο απφ θσλήελ ν ραξαθηήξαο ηνπ
ζέκαηφο ηνπ απνβάιιεηαη, ελψ εκπξφο απφ ζχκθσλν, ζηε ζέζε ηνπ ραξαθηήξα ε, ην ζέκα παίξλεη ην
θσλήελ ν.
Π.ρ. θηιέσ – θηιψ + άλζξσπνο = θηιάλζξσπνο
θηιέσ – θηιψ + ηηκή = θηιφηηκνο

1.Να ζρεκαηίζεηε ζχλζεηα επίζεηα ή νπζηαζηηθά ηεο α.ε. κε ηα ζπλζεηηθά πνπ δίλνληαη.
α. ῥάπησ + ὠδή =
β. κέλσ + αἰρκή =
γ. θιέπησ (ζ. κέιι. θιες-) + ὓδσξ =
δ. θέξσ + νἶθνο =
ε. ραίξσ + θαθφο =
ζη. ῥήγλπκη (ζ. κέιι. ξεμ-) + θέιεπζνο (νδφο) =
2. Να αλαιχζεηε ηηο παξαθάησ ζχλζεηεο ιέμεηο ζηα ζπλζεηηθά ηνπο κέξε θαη λα δείμεηε ηελ αιιαγή
ηνπ ζέκαηνο ηνπ ξήκαηνο (σο α’ ζπλζεηηθνχ), φπνπ ζπκβαίλεη:
θπγνπφιεκνο: ῥίςαζπηο:
ἀιεμίθαθνο: θξπςίλνπο:
κλεζίθαθνο: κηζάλζξσπνο:
ἐρέθξσλ: κηζνηχξαλλνο:
ιηπνηάθηεο: ζεηζάρζεηα:
ἀξρέθαθνο: ῥαςσδφο:
θζηλφπσξνλ:
3. Με βάζε ηε ζεκαζία πνπ δίλεηαη λα βξείηε ηελ αληίζηνηρε ζχλζεηε ιέμε θαη ηα ζπλζεηηθά ηεο
κέξε:
α. Μία απφ ηηο ελλέα Μνχζεο πνπ έηεξπε κε ην ρνξφ.
β. Ο κεραληθφο πνπ ζρεδηάδεη θαη επηβιέπεη ηελ θαηαζθεπή νηθνδνκεκάησλ.
γ. Απηφο πνπ ρξεζηκεχεη σο πξφηππν/ππφδεηγκα, ν πξσηφηππνο.
δ. Απηφο πνπ πξνθπιάζζεη ηνπο άληξεο (νλνκαζηφο Μαθεδφλαο ζηξαηειάηεο).
Γ. 1. ΓΡΑΜΜΑΣΗΚΖ.
1. Τπνηαθηηθή ελεζηψηα ηνπ ξ. εἰκί θαη παξαθεηκέλνπ ησλ βαξχηνλσλ ξεκάησλ ε.θ.
Τπνηαθηηθή ελεζηψηα ηνπ ξ. εἰκί.

ὦ
ᾖο
ᾖ
ὦκελ
ἦηε
ὦζηλ
Καηαιήμεηο ππνηαθηηθήο βαξχηνλσλ ξεκάησλ Φσλεεληφιεθησλ – Αθσλφιεθησλ.
Παξαθείκελνο (κνλνιεθηηθά)
Φσλεεληφιεθηα / νδνληηθφιεθηα. Οπξαληθφιεθηα Υεηιηθφιεθηα

-θσ -xσ -θσ
-θῃο -xῃο -θῃο
-θῃ -xῃ -θῃ
-θσκελ -xσκελ -θσκελ
-θεηε -xεηε -θεηε
-θσζη(λ) -xσζη(λ) -θσζη(λ)
Παξαθείκελνο (πεξηθξαζηηθά)
-θψο – θπῖα – θφο ὦ -ρψο –ρπῖα –ρφο ὦ -θψο –θπῖα –θνο ὦ
ᾖο ᾖο ᾖο
ᾖ ᾖ ᾖ
-θνηεο –θπῖαη –θνηα ὦκελ -ρνηεο –ρπῖαη –ρνηα ὦκελ -θνηεο –θπῖαη –θνηα ὦκελ
ἦηε ἦηε ἦηε
ὦζηλ ὦζηλ ὦζηλ
2. Αιιεινπαζεηηθή αλησλπκία.
Πιεζπληηθφο αξηζκφο
αξζεληθφ ζειπθφ νπδέηεξν
Γεληθή ἀιιήισλ ἀιιήισλ ἀιιήισλ
Γνηηθή ἀιιήινηο ἀιιήιαηο ἀιιήινηο
Αηηηαηηθή ἀιιήινπο ἀιιήιαο ἄιιεια
1. Να επηιέμεηε ηνλ θαηάιιειν ηχπν ηεο ππνηαθηηθήο ελεζηψηα ηνπ ξ. εηκί, ψζηε λα νινθιεξσζεί
ην λφεκα ησλ πξνηάζεσλ.
α. Νηθήζεηο, ἀλ δπλαηφο ……………………..
β. Εήζεηε βίνλ θξάηηζηνλ, ῅λ …………………….. ἀγαζνί.
γ. ἖λ ηῆ ζηήιε ἐπηγξαθή γέγξαπηαη, ἴλα ἟κῖλ ὎πφκλεζηο ………………….η῵λ γεγνλφησλ.
δ. Ὄηαλ ηπθινί …………………., ν὎ρ ὀξ῵κελ ηὸλ θφζκνλ.
ε. ΢σζεζφκεζα, ἐάλ γέθπξαη …………………….
ζη. Δ὎ιαβνῦ (= λα θνβάζαη) ηὰο δηαβνιάο, θὰλ ςεπδεῖο …………………
δ. ἖άλ ζπ ………………. θηινκαζήο, ἔζεη πνιπκαζήο.
ε. ἖άλ πηζηνί ……………….ηνῖο ζενῖο, καθάξηνη ἔζηε.
ζ. Ἀλ …………πνλεξά ἞ θχζηο, πνιιάθηο θαῦια βνχιεηαη.
η. Δἰ κε εἴρνκελ θσο, ὄκνηνη ηνῖο ηπθινῖο ἄλ ……………….
2. Να κεηαθέξεηε ηελ ππνηαθηηθή ελεζηψηα ή ανξίζηνπ ζηνλ πεξηθξαζηηθφ παξαθείκελν,

ζχκθσλα κε ην ππνθείκελν ηνπ ξήκαηνο.
α. Ἄλ θαηά ηνὺο λφκνπο δηθάδεηε, ἄλδξεο δίθαηνη ἐζηέ.
β. Ὄηαλ ἐζειήζεο, πνηήζεηο ηνῦην.
γ. Ἄγσκελ (= αο βαδίζνπκε), ῶ λένη, εἰο ηὴλ ἐπί ηνῦ πνηακνῦ γέθπξαλ.
δ. Κφπηεηε ἄλζε ἐθ η῵λ ἀγξ῵λ, ἵλα ζηέθαλνλ θαηαζθεπάδεηε.
ε. Φνβνῦκαη κὴ νἱ ἐρζξνί ἐθ’ ἟κᾶο βαδίζσζη.
ζη. Ἔζηε ππφδεηγκα αξεηεο, ίλα θπιάμεηε ηελ ηεο παηξίδνο δφμαλ.
3. Να αληηζηνηρίζεηε ηα ξήκαηα ηεο ζηήιεο Α’ κε ηε γξακκαηηθή αλαγλψξηζε ηνπο ζηε ζηήιε Β’.
Α. Β.
λνκίζεο γ’ ελ. ππνη. παξαθεηκέλνπ
πεπαηδεπθψο ῆ α’ ελ. ππνη. παξαθεηκέλνπ
δηψμσκελ β’ πιεζ. ππνη. ανξίζηνπ
βεβιαθφηεο ῶζηλ β’ πιεζ. ππνη. ανξίζηνπ
πέκςεηε α’ πιεζ. ππνη. ανξίζηνπ
κεκελεθψο ῶ γ’ πιεζ. ππνη. παξαθεηκέλνπ
4. Να ζπκπιεξψζεηε ηηο πξνηάζεηο κε ηνλ θαηάιιειν ηχπν ηνπ ξήκαηνο πνπ δεηείηαη ζηελ
παξέλζεζε.
α. Δάλ πκεηο ηελ εκεηέξαλ ρψξαλ …………………….(βιάπησ, ππνη. ανξ.), αδηθήζεηε.
β. Ίλα κε …………………….(θηλδπλεχσ, ππνη. ελεζη.) ε παηξίο, ιέγσ ηαπηα.
γ. Πνιεκεηηε γελλαησο, ίλα αμίσο ηεο πφιεσο έξγα ……………………(πξάηησ, ππνη. ελεζη.)
δ. Δάλ ηα ρξήκαηα ………………….(δεκεχσ, ππνη. ανξ.), θαισο πνηήζνπζη.
ε. Ίζη (=αο) …………………….(εμεηάδσ, ππνη. ανξ.) εκεηο ηα έξγα ησλ ζεσλ.
ζη. Οξαηε φπσο κε αίζρηνλ ……………………(πξάηησ, α’ πιεζ. παξαθ.).
δ. Ο ζηξαηφο επη ζθαο ……………….(ρσξσ, γ’ ελ. παξαθ.).
ε. ΋ξα ζπ κε πεξί ηνηο θηιηάηνηο …………………(θηλδπλεχσ, παξαθ.).
ζ. Οίηηλεο αλ ……………………(βνπιεχσ, παξαθ.) θαιψο, ληθήζνπζη.
5. Να ζπκπιεξψζεηε ηνπο δεηνχκελνπο ηχπνπο ζηα παξαθάησ ξήκαηα.

γ’ ελ. ππνη. ελεζη. ………………………
εἰκί γ’ πιεζ. ππνη. ελεζη. …………………..
β’ πιεζ. ππνη. ελεζη. ……………………
β’ ελ. ππνη. ανξ. ……………………….

ζεξαπεχσ
β’ πιεζ. ππνη. παξαθ. (αξζελ.) ………..
α’ πιεζ. ππνη. ανξ.

θειεχσ
β’ πιεζ. ππνη. παξαθ. (ζει.)……………
β’ πιεζ. ππνη. ελεζη. ……………………

γξάθσ
α’ πιεζ. ππνη. παξαθ. (αξζελ.)…………
6. Να ζπκπιεξψζεηε ηα θελά ηνπ πίλαθα.
Τπνηαθηηθή Δλεζηψηα Τπνηαθηηθή Ανξίζηνπ Τπνηαθηηθή Παξαθεηκέλνπ

ἀγνξεχεο
βαζηιεχζῃ
βεβνπιεπθψο ῆ
ἱθεηεχσκελ
δεδησθπῖαη ῶζηλ
βιάςσζη
ζηξαηεχεηε
7. Nα μαλαγξάςεηε ηελ αθφινπζε πξφηαζε κεηαθέξνληαο ηηο αλησλπκίεο ζηα δπν άιια γέλε:
Οὔηνη ἟δίθνπλ ἀιιήινπο.
8. Να ζπκπιεξψζεηε ηα θελά ησλ θξάζεσλ κε ην ζσζηφ ηχπν ηεο αλησλπκίαο.

α. Πινχζηνη θαη πέλεηεο κεη’ ………………(ἀιιήισλ, γελ. πιεζ. αξζελ.) ρνξεχζαηε.
β. Πνιχλ ρξφλνλ ἀληηθαζεκέλσλ ……………….(ἀιιήισλ, δνη. πιεζ. αξζελ.) εἴινλην θνηλ῅ δηαιιαθηήλ
΢φισλα.
γ. Ἀγαπᾶηε ………………….(ἀιιήισλ, αηηηαη. πιεζ. αξζελ.).
δ. Λακπξπλζ῵κελ ηῆ παλεγχξεη θαὶ ………………….(ἀιιήισλ, αηηηαη. πιεζ. αξζελ.) πεξηπηπμψκεζα.
ε. Ο Υξηζηφο ηνῖο ἀλζξψπνηο ἔλα λφκνλ ἔζεθε, θηιεῖλ …………………..(ἀιιήισλ, αηηηαη. πιεζ. αξζελ.).
ζη. Δα὎ηνχο θαὶ ………………….( ἀιιήισλ, αηηηαη. πιεζ. αξζελ.) θαὶ πᾶζαλ ηὴλ δσήλ ἟κ῵λ Υξηζηῶ ηῶ
Θεῶ παξαζψκεζα.
Γ2. Απξφζσπε ζχληαμε.
 Σα ξήκαηα, αλάινγα κε ην ππνθείκελν πνπ δέρνληαη, δηαθξίλνληαη ζε πξνζσπηθά θαη απξφζσπα.

 Πξνζσπηθά ζεσξνχληαη ηα ξήκαηα ηα νπνία παίξλνπλ σο ππνθείκελν κηα αλησλπκία ή έλα φλνκα, πνπ
θαλεξψλεη πξφζσπν ή πξάγκα.
 Απξφζσπα ιέγνληαη ηα ξήκαηα ηα νπνία δέρνληαη σο ππνθείκελν έλα απαξέκθαην ή κηα
δεπηεξεχνπζα νλνκαηηθή πξφηαζε (ζπλήζσο εηδηθή, ελδνηαζηηθή ή πιάγηα εξσηεκαηηθή).
Σα ξήκαηα απηά βξίζθνληαη ζε γ’ εληθφ πξφζσπν.
 Σα ζπλεζέζηεξα απξφζσπα ξήκαηα είλαη:

Απφ απηά κεξηθά ηα ζπλαληάκε κφλν σο απξφζσπα:
ρξή [(= πξέπεη, είλαη αλαγθαίν, ρξεηάδεηαη, είλαη δπλαηφ - πηζαλφ) πξη. ἐρξῆλ θαη ρξῆλ, κει. ρξήζεη,
αφξ. ἔρξεζε], δεῖ (= πξέπεη, είλαη αλάγθε, αξκφδεη), κέιιεη (= πξφθεηηαη, είλαη πηζαλφ, είλαη νξηζκέλν),
ἔμεζηη (= είλαη δπλαηφ, επηηξέπεηαη, κπνξεί)
ελψ ηα πεξηζζφηεξα πξνέξρνληαη απφ πξνζσπηθά ξήκαηα, ελεξγεηηθά ή παζεηηθά:
ἀγγέιιεηαη, ἀξθεῖ (= είλαη αξθεηφ), δνθεῖ (= θαίλεηαη θαιφ, απνθαζίδεηαη), ἔζηη - ἔλεζηη - πάξεζηη (=
είλαη δπλαηφ), ἐγρσξεῖ (= επηηξέπεηαη), ἐλδέρεηαη, ιέγεηαη, λνκίδεηαη, ὁκνινγεῖηαη, πξέπεη, πξνζήθεη
(= αξκφδεη, ηαηξηάδεη), ζπκβαίλεη, ζπκθέξεη, θαίλεηαη
 Δθηφο απφ ηα απξφζσπα ξήκαηα, ππάξρνπλ θαη νη ιεγφκελεο απξφζσπεο εθθξάζεηο, πνπ
ζρεκαηίδνληαη κε ηνπο εμήο ηξφπνπο:
α) κε αθεξεκέλα νπζηαζηηθά + ἐζηί. Οη ζπλεζέζηεξεο είλαη:
- θαηξφο ἐζηί = είλαη επθαηξία λα…
- ὥξα ἐζηί = είλαη θαηξφο λα …
- ἀλάγθε ἐζηί = είλαη αλάγθε λα …
- θίλδπλφο ἐζηη = ππάξρεη θίλδπλνο λα…
β) κε νπδέηεξα επίζεηα + ἐζηη. Οη ζπλεζέζηεξεο είλαη:

- ραιεπφλ ἐζηί = είλαη δχζθνιν
- ῥάδηφλ ἐζηί = είλαη εχθνιν
- δειφλ ἐζηη = είλαη θαλεξφ
- εὶθφο ἐζηη = είλαη θπζηθφ
- δένλ ἐζηί = πξέπεη λα
- ἄμηνλ ἐζηί = αμίδεη λα
- δπλαηφλ ἐζηί = είλαη δπλαηφ
γ) κε ηξνπηθά επηξξήκαηα + ἔρεη. Οη ζπλεζέζηεξεο είλαη:

- θαι῵ο ἔρεη = είλαη θαιφ
- ἀλαγθαῖσο ἔρεη = είλαη αλάγθε λα
 ΢ηηο απξφζσπεο εθθξάζεηο, πνιχ ζπρλά ην ξήκα εζηί παξαιείπεηαη.

 Σα απξφζσπα ξήκαηα θαη νη απξφζσπεο εθθξάζεηο ζπλνδεχνληαη ζπλήζσο απφ κηα δνηηθή πξνζψπνπ
ή αλησλπκίαο, πνπ ιέγεηαη δνηηθή πξνζσπηθή. Ζ δνηηθή απηή θαλεξψλεη ην πξφζσπν ζην νπνίν
αλαθέξεηαη ην ξήκα.
 ΢ηελ απξφζσπε ζχληαμε έρνπκε πάληνηε εηεξνπξνζσπία. Δπνκέλσο, ην ππνθείκελν ηνπ

απαξεκθάηνπ βξίζθεηαη ζε πηψζε αηηηαηηθή θαη ζηε κεηάθξαζε γίλεηαη νλνκαζηηθή.
Π.ρ. Γεῖ ὎κᾶο πείζεζζαη ηνῖο ἄξρνπζη.
Απξφζσπν Τπνθείκελν Τπνθείκελν Αληηθείκελν
ξήκα απαξεκθάηνπ ξήκαηνο απαξεκθάηνπ.
 Πνιιά απξφζσπα ξήκαηα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαη σο πξνζσπηθά.
Π.ρ. Απξφζσπν: Γνθεῖ κνη, ῶ βαζηιεῦ, ἀγαζφλ εῖλαη θαηαζηξαηνπεδεῦζαη ἐπὶ ηνῦ
πνηακνῦ ηῆ ὄρζε.
Πξνζσπηθφ: Σνῦο γὰξ πνιεκίνπο ν὎ δνθῶ ηνικήζεηλ πιεζίνλ ἞κ῵λ α὎ιηζζ῅λαη.
 Μπνξνχκε, ινηπφλ, λα πνχκε φηη ην απξφζσπν ξήκα ζηα αξραία ειιεληθά έρεη σο ππνθείκελν:
α) άλαξζξν απαξέκθαην
 ὁ λνκνζέηεο ἀπέδεημελ νὑο ρξὴ δεκεγνξεῖλ θαὶ νὑο ν὎ δεῖ ιέγεηλ ἐλ ηῶ δήκῳ
(= ν λνκνζέηεο φξηζε πνηνη κπνξνχλ λα κηινχλ θαη πνηνη δελ πξέπεη λα κηινχλ ζην δήκν)
Σα απξφζσπα ξήκαηα είλαη ην ρξὴ θαη ην δεῖ·
ην ππνθείκελν ηνπ ρξὴ είλαη ην απαξέκθαην δεκεγνξεῖλ
ην ππνθείκελν ηνπ δεῖ είλαη ην απαξέκθαην ιέγεηλ.
 ὏κᾶο πξνζήθεη θαὶ ἀκείλνλαο θαὶ πξνζπκνηέξνπο εἶλαη. ἀιιὰ κὴλ θαὶ ζαξξαιεσηέξνπο λῦλ
πξέπεη εἶλαη πξὸο ηνὺο πνιεκίνπο.
(= ηαηξηάδεη λα είζηε πνιχ γελλαηφηεξνη θαη πξνζπκφηεξνη. Μα ηνχηε ηε θνξά πξέπεη λα έρεηε
θαη κεγαιχηεξε ηφικε απέλαληη ζηνπο ερζξνχο.)
Σα απξφζσπα ξήκαηα είλαη ην πξνζήθεη θαη ην πξέπεη·
ην ππνθείκελν ηνπ πξνζήθεη είλαη ην απαξέκθαην εἶλαη
ην ππνθείκελν ηνπ πξέπεη είλαη ην απαξέκθαην εἶλαη
 Ἀλάγθε ἐζηὶ κάρεζζαη
(= είλαη αλαγθαίν λα πνιεκήζνπκε)
Ζ απξφζσπε έθθξαζε ἀλάγθε ἐζηὶ έρεη σο ππνθείκελν ην απαξέκθαην κάρεζζαη
 Ἀξηζηνθξαηίαλ κὲλ νὔλ θαιῶο ἔρεη θαιεῖλ
(= είλαη ζσζηφ λα νλνκάζνπκε αξηζηνθξαηία)
Ζ απξφζσπε έθθξαζε θαιῶο ἔρεη έρεη σο ππνθείκελν ην απαξέκθαην θαιεῖλ
β) δεπηεξεχνπζα πξφηαζε (εηδηθή, πιάγηα εξσηεκαηηθή ή ελδνηαζηηθή)

 Ἀγγέιιεηαη ὅηη βαζηιεὺο ἀθίθεην
(= αλαγγέιιεηαη φηη έθηαζε ν βαζηιηάο)
Σν απξφζσπν ξήκα ἀγγέιιεηαη έρεη σο ππνθείκελν ηελ εηδηθή πξφηαζε ὅηη βαζηιεὺο ἀθίθεην
 θαιῶο ἔρεη ὅηη ζὺ κὲλ θηινζνθεῖο
(= είλαη θαιφ φηη θηινζνθείο)
Ζ απξφζσπε έθθξαζε θαιῶο ἔρεη έρεη σο ππνθείκελν ηελ εηδηθή πξφηαζε ὅηη ζὺ κὲλ θηινζνθεῖο
 Ἄδειφλ ἐζηη εἰ βνπιήζνληαη θίινη εἶλαη
(= είλαη άγλσζην αλ ζέινπλ λα είλαη θίινη)
Ζ απξφζσπε έθθξαζε Ἄδειφλ ἐζηη έρεη σο ππνθείκελν ηελ πιάγηα εξσηεκαηηθή πξφηαζε εἰ
βνπιήζνληαη θίινη εἶλαη
 Γένο ἐζηὶ κὴ παξαθξνπζζῆηε ὑπὸ ηνχησλ
Ζ απξφζσπε έθθξαζε Γένο ἐζηὶ έρεη σο ππνθείκελν ηελ έλδνηαζηηθή πξφηαζε κὴ παξαθξνπζζῆηε ὑπὸ
ηνχησλ
1. ΢ηηο πξνηάζεηο πνπ αθνινπζνχλ λα ππνγξακκίζεηε ηα απξφζσπα ξήκαηα θαη ηηο απξφζσπεο
εθθξάζεηο.
α. Ο὎ ξάδηφλ ἐζηηλ ἟κῖλ πνη῅ζαη ηαῦηα (= δελ είλαη εχθνιν ζ’ εκάο λα θάλνπκε απηά).
β. Πξνζήθεη ἅπαζηλ πείζεζζαη ηνῖο λφκνηο (= αξκφδεη ζε φινπο λα ππαθνχλε ζηνπο λφκνπο).
γ. Ἀλαγθαηφλ ἐζηη ζνη θεχγεηλ ἀραξηζηίαλ (= είλαη αλαγθαίν λα απνθεχγεηο ηελ αραξηζηία).
δ. Ο὎ ρξὴ ὏κᾶο η῵λ δηδαζθαιηθσλ ιφγσλ ἀκειεῖλ (= δελ πξέπεη λα αδηαθνξείηε γηα ηα ιφγηα ησλ
δαζθάισλ ζαο).
ε. Καιφλ ἐζηηλ ἟κῖλ θαὶ ηὰο μεληθάο ἀξεηάο κηκεῖζζαη (= είλαη σξαίν λα κηκνχκαζηε θαη ηηο αξεηέο ησλ
μέλσλ).
ζη. Υξὴ κεηαδηδφλαη ηνῦ βάξνπο ηνῖο θίινηο.
δ. Ἔδεη ιαβεῖλ ηφηε ηὰ ἐλέρπξα.
ε. ἖δφθεη ἤμεηλ (= λα έξζνπκε) βαζηιέα.
ζ. Γίθαηνλ ἐζηίλ κεκλ῅ζζαη ζενῦ.
η. Ὥξα ἀζηί ἀπηέλαη.
ηα. Γεῖ ρξεκάησλ.
ηβ. Γ῅ινλ ἐζηίλ ὄηη θηλδπλεχνπζηλ νἱ ἐπηηήδεηνη.
ηγ. Ἔμεζηη ηῶ πνιεκάξρσ ιαβεῖλ.
2. Να βξείηε ηε δνηηθή πξνζσπηθή θαη ην ππνθείκελν ησλ απαξεκθάησλ.

α. Σνῖο ἀγαζνῖο ν὎ πξέπεη ιέγεηλ ςεπδ῅ (=ζηνπο ελάξεηνπο δελ αξκφδεη λα ιέλε ςέκαηα).
β. Ἀμηφλ ἐζηίλ ἟κῖλ ἐπαηλέζαη ηὴλ ἀξεηήλ η῵λ πξνγφλσλ (= αμίδεη λα επαηλέζνπκε ηελ αξεηή ησλ
πξνγφλσλ).
γ. Καιφλ ἐζηη ηνῖο ε὎δαίκνζη ηνὺο δπζηπρεῖο ἐιεεῖλ (= είλαη σξαίν νη επηπρηζκέλνη λα ζπκπνλνχλ ηνπο
δπζηπρείο).
δ. Πξνζήθεη ηνῖο πνιίηαηο πξνζχκσο πείζεζζαη ηῶ ἄξρνληη (= αξκφδεη νη πνιίηεο λα ππαθνχλε πξφζπκα
ζηνλ άξρνληα).
ε. Υαιεπφλ ἐζηη πᾶζηλ ἐαπηφλ γλ῵λαη (= είλαη δχζθνιν ζε φινπο λα γλσξίζνπλ ηνλ εαπηφ ηνπο).
ζη. Σνῖο θαχινηο ἔμεζηη ηὰ ηπρφληα πνηεῖλ (= νη θαχινη είλαη δπλαηφ λα θάλνπλ φ,ηη ηχρεη).
δ. Ἔδνμε κνη ηὸλ ζηφινλ πάγθαινλ εῖλαη.
ε. Καη ζνί κὲλ ἀθκή ἐζηί θηινζνθεῖλ.
ζ. Ράδηνλ ἐζηί ηνῦην θαηακαζεῖλ.
η. ὆κνίσο αἰζρξφλ ἐζηί κεδέλα θίινλ ἔρεηλ.
ηα. Λέγεηαη Κῦξνλ εἰζβάιιεηλ εἰο ηὴλ Κηιηθίαλ.
ηβ. Σνῖο θαχινηο ἐλδέρεηαη ηὰ ηπρφληα πξάηηεηλ.
ηγ. Φνβεξψηαηνλ ἦλ ηνῖο πνιεκίνηο ὀξᾶλ.
ηδ.Ἔδνμε κνη εἰο ιφγνπο ἐιζεῖλ.
ηε. ἖ιπίο ἐζηη ζσζ῅λαη ἞κᾶο.
ηζη. Υξὴ ηνὺο ἖γεζηαίνπο βνεζ῅ζαη ἟κᾶο.
3. Να ππνγξακκίζεηε ην ππνθείκελν ησλ απξφζσπσλ ξεκάησλ θαη εθθξάζεσλ.

α. Γ῅ιφλ ἐζηη ὄηη θηλδπλεχνπζηλ νἱ θίινη (= είλαη θαλεξφ φηη ζα θηλδπλεχζνπλ νη θίινη).
β. Υξὴ ηνὺο εὔ πξάηηνληαο η῅ο εἰξήλεο ἐπηζπκεῖλ (= πξέπεη νη επηπρηζκέλνη λα επηζπκνχλ ηελ εηξήλε).
γ. Λέγεηαη Κῦξνλ θηινκαζέζηαηνλ εἶλαη (= ιέλε φηη ν Κχξνο είλαη πνιχ θηινκαζήο).
δ. Φνβεξφλ ἐζηη κὴ ζηεξεζ῵ζη η῅ο ἀξρ῅ο (= ππάξρεη θφβνο κήπσο ράζνπλ ηελ εμνπζία).
ε. Φαλεξφλ ἐζηη ηίο ηνχησλ αἴηηνο ἐγέλεην (= είλαη θαλεξφ πνηνο ππήξμε ν αίηηνο απηψλ).
4. Να βξείηε ην ππνθείκελν ηνπ απαξεκθάηνπ, ην είδνο ηνπ απαξεκθάηνπ θαη λα δεισζεί πνπ
ππάξρεη ηαπηνπξνζσπία ή εηεξνπξνζσπία.
α. Φεζί κε ηνὺο ζηξαηεγνχο ἀπνθηεῖλαη.
β. Μαθξφλ ἐζηί ζε γξάθεηλ θαζ’ έλ ἔθαζηνλ.
γ. Ο὎δείο η῵λ πνιηη῵λ ἤζειελ ἀπεηζεῖλ.
δ. Οἱ Πέξζαη ἐλφκηδνλ ηνὺο ἀραξίζηνπο ἀδίθνπο εἶλαη.
ε. ὆κνινγεῖηαη ηὴλ πφιηλ ἀξραηνηάηελ εἶλαη.
ζη. Γεῖ γξάκκαηα καζεῖλ.
δ. Ἔμεζηηλ ὏κῖλ ε὎εξγέηαο θαλ῅λαη η῵λ Λαθεδαηκνλίσλ.
ε. ἖δένλην (= παξαθαινχζαλ) Κῦξνλ πξνζπκφηαηνλ γελέζζαη.
ζ. Οἰκαί ζε πνιι῵λ ἀθεθνέλαη.
η. Οἱ ἄξηζηνη ἄλδξεο παξαθειεχνληαη ηνῖο πνιίηαηο ὀκνλνεῖλ.
5. Να κεηαηξέςεηε ηελ απξφζσπε ζχληαμε ζε πξνζσπηθή.

α. ὇κνινγεῖηαη ηὴλ πφιηλ ἟κ῵λ ἀξραηνηάηελ εἶλαη (= φινη παξαδέρνληαη φηη ε πφιε καο είλαη
αξραηφηαηε).
β. ἖λνκίδεην ἰζφζενλ εἶλαη ηὸλ Ἀρηιιέα δηὰ ηὴλ ἀξεηήλ (= λνκηδφηαλ φηη ν Αρηιιέαο ήηαλ ηζφζενο ιφγσ
ηεο αξεηήο ηνπ).
γ. Γίθαηφλ ἐζηη ἀπνινγήζαζζαί κε πξὸο ηαῦηα ( = είλαη δίθαην λ’ απνινγεζψ ζ’ απηέο ηηο θαηεγνξίεο).
὇ Υξηζηὸο πινχζηνο ὤλ ἐπηψρεπζε, ἵλα θαὶ ἟κεῖο ηνὺο πησρνὺο ὡο ἀδειθνὺο ηνῦ ἟κεηέξνπ
Γεκηνπξγνχ θαὶ θξηηνῦ ἐιεήζσκελ. Καὶ ηί η῅ο θηινπησρίαο ηὸ θέξδνο; ἖λ ἟κέξᾷ πνλεξᾷ ῥχζεηαη α὎ηὸλ
ὁ Κχξηνο. Γεινῖ δὲ ηὴλ η῅ο θξίζεσο ὀδχλαο ηνῖο ἁκαξησινῖο θαὶ πφλνπο ἐπηθέξνπζαλ. Ῥχζεηαη θ῵ο
ηνὺο θηινπηψρνπο ὁ Κχξηνο. Υξεσζηεῖ γὰξ α὎ηνῖο θηιαλζξσπίαλ, ὡο α὎ηὸο ηὴλ ἐιεεκνζχλελ παξ’
α὎ηνῖο δαλεηζάκελνο· θαὶ δηὰ κὲλ ηνῦ ΢νινκψληνο εἰπὼλ· ὇ ἐιε῵λ πησρὸλ δαλείδεη Θεφλ.
Ἀζαλάζηνο ὁ Μέγαο, 27.196.29-38
Ο Υξηζηφο, ελψ ήηαλ πινχζηνο, έγηλε θησρφο, γηα λα ειεήζνπκε θαη εκείο ηνπο θησρνχο σο αδεξθνχο ηνπ
Γεκηνπξγνχ θαη θξηηή καο. θαη πνην είλαη ην θέξδνο απφ ηελ αγάπε καο γηα ηνπο θησρνχο; ΢ε κηα
δχζθνιε πεξίζηαζε ζα ιπηξψζεη απηφλ ν θχξηνο. Γειψλεη φηη ε εκέξα ηεο θξίζεσο θέξλεη νδχλεο θαη
πφλνπο γηα ηνπο ακαξησινχο. Ο Κχξηνο ζα ειεπζεξψζεη σο θσο απηνχο πνπ ειενχλ ηνπο θησρνχο. Γηαηί
ηνπο ρξσζηάεη θηιαλζξσπία, αθνχ απηφο ν ίδηνο δαλείζηεθε ηελ ειεεκνζχλε απφ απηνχο θαη είπε δηα
ζηφκαηνο ΢νινκψληνο: ΋πνηνο ειεεί θησρφ δαλείδεη ζην Θεφ.
1. Πνην είλαη ην φθεινο απφ ηελ ειεεκνζχλε, ζχκθσλα κε ην παξαπάλσ απφζπαζκα;

Οη θησρνί άλζξσπνη είλαη αδεξθνί ηνπ Γεκηνπξγνχ θαη θξηηή Θενχ. ΢πλεπψο φπνηνη δείρλνπλ
θηιάλζξσπε θαη ειεήκνλα δηάζεζε πξνο απηνχο, ηελ εκέξα ηεο θξίζεσο ν Θεφο ζα ηνπο αληακείςεη
αλάινγα: ζα ηνπο ιπηξψζεη απφ ηηο ακαξηίεο θαη ζα ηνπο νδεγήζεη ζηε ζσηεξία, γηαηί ηνπο ρξσζηάεη ηε
θηιαλζξσπία πνπ πξνζέθεξαλ ζηνπο θησρνχο, θαζψο ζεσξεί φηη είλαη ζαλ λα ηε δαλείζηεθε απφ απηνχο.
Έηζη φπνηνο επζπιαρλίδεηαη θαη βνεζάεη ηνπο θησρνχο είλαη ζαλ λα δαλείδεη ην Θεφ κε ηελ αγαζνεξγία
ηνπ.
2. Πψο αληηιακβάλεζηε ηελ πλεπκαηηθή θαη θνηλσληθή δηάζηαζε ηεο ειεεκνζχλεο κε ηε βνήζεηα
ησλ απνζπαζκάησλ ηνπ Μεγάινπ Αζαλαζίνπ θαη ηνπ Ησάλλνπ ηνπ Υξπζνζηφκνπ;
Ζ έλλνηα ηεο ειεεκνζχλεο έρεη δηπιφ ραξαθηήξα: πλεπκαηηθφ θαη θνηλσληθφ. Ζ πξψηε δηάζηαζή ηεο,
δειαδή ε πλεπκαηηθή, επηηξέπεη ζηνλ άλζξσπν λα αλαπηχμεη ηε ζρέζε ηνπ θαη ηελ επηθνηλσλία ηνπ κε ην
Θεφ. Γηαηί ν ίδηνο ν Κχξηνο κε ην παξάδεηγκά ηνπ (πινχζηνο σλ επηψρεπζε) καο έδεημε ην δξφκν κε ην
ζσηήξην κέζν/ φξγαλν ηεο ειεεκνζχλεο, ε νπνία νδεγεί ζηε ιχηξσζε (εμαηξήζεηαη εκαο ηεο ηηκσξίαο)
θαηά ηελ εκέξα ηεο θξίζεσο θαη ζηε ζετθή ζπγρψξεζε, αθφκα θη αλ έρνπκε πεξηπέζεη ζε ακέηξεηα
παξαπηψκαηα.
Ζ δεχηεξε πάιη δηάζηαζε ηεο ειεεκνζχλεο, δειαδή ε θνηλσληθή, δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηνλ άλζξσπν
λα κεηψζεη ηελ απφζηαζε θαη ηε δηαθνξά ηνπ απν ην ζπλάλζξσπφ ηνπ ζηνρεχνληαο ζηελ ηζνλνκία. Ζ
αλάγθε λα είκαζηε ειεήκνλεο πξνο ηνπο ζπλαλζξψπνπο καο απνξξέεη απφ ηε βαζχηεξε νπζία ηεο
αλζξσπηάο καο. γηαηί πξάγκαηη ε ειεεκνζχλε θαλεξψλεη επαηζζεζία, θηιεχζπιαρλε δηάζεζε θαη
αγαζφηεηα ςπρήο. Δίλαη ην κέζν πνπ ιπηξψλεη ηελ άλζξσπν απφ ηε ζεξηψδε θαη εγσθεληξηθή
ζπκπεξηθνξά ηνπ, ηνλίδεη ηε δχλακε ηνπ «Λφγνπ» (ηεο ινγηθήο θαη ηεο θηιάλζξσπεο ζπκπεξηθνξάο),
απνθαιχπηεη ηελ πίζηε ηνπ ζηελ αμία ηνπ αλζξψπνπ, θαηαπνιεκά ηελ αδηθία θαη δίλεη θνπξάγην ζε θάζε
αλίζρπξν πνπ έρεη αλάγθε ηε βνήζεηά καο.
3. Πνηα κνξθή ζα έπαηξλαλ νη αλζξψπηλεο θνηλσλίεο, θαηά ηε γλψκε ζαο, λα ηα κέιε ηνπο
ραξαθηεξίδνληαλ απφ ηελ αξεηή ηεο ειεεκνζχλεο;
α. Ζ ειεεκνζχλε, σο θνξπθαία ρξηζηηαληθή αξεηή (ε βαζίιηζζα ησλ αξεησλ) δειψλεη ηελ αγάπε, ηελ
θαινζχλε θαη ην ζεβαζκφ πξνο ην ζπλάλζξσπφ καο. Δθθξάδεη κηα πνιχκνξθε ζπκπαξάζηαζε θαη
θξνληίδα γηα ηνλ άιινλ. Δηδηθφηεξα ε εθαξκνγή ηεο ζα κπνξνχζε λα αλαθνπθίζεη ηα αλήκπνξα θαη
αδχλακα κέιε ηεο θνηλσλίαο, λα βειηηψζεη θάπσο ηνπο φξνπο ηεο πιηθήο δσήο ηνπο, λα ζπκβάιεη ζηελ
επίηεπμε ηεο ηζφηεηαο θαη ηεο θνηλσληθήο δηθαηνζχλεο.
Ζ νξγάλσζε ηεο ζχγρξνλεο δσήο κε βάζε ηελ αξεηή απηή ζα έπαηξλε άιιε κνξθή, θαζψο ζα
αλαζέξκαηλε ηηο αλζξψπηλεο ζρέζεηο θαη ζα εμχςσλε ην επίπεδν ηεο ζπιινγηθήο δσήο. Δπίζεο ζα
πξφβαιιε κηα αλψηεξε βαζκίδα πνιηηηζκνχ θαη κηα θνηλσλία θηιαιιειίαο θαη αιιειεγγχεο, θαζψο ζα
δέζπνδε ε αμία ηνπ αλζξσπηζκνχ πνπ επηβάιιεη ηελ πίζηε ζηελ ηδέα θαη ζηε κνλαδηθφηεηα ηνπ
αλζξψπνπ.
β. Χζηφζν ε εκπέδσζε ηεο εζηθήο απηήο αξρήο ππνδειψλεη κηα ζηάζε δσήο πνπ πξνέξρεηαη απφ κέζα
καο σο εζσηεξηθή επηηαγή, απφ ηελ ηζηνξία θαη ηε δσληαλή καο παξάδνζε, απφ ηελ αηνκηθή θαη
ζπιινγηθή καο θνπιηνχξα, απφ κηα βαζηά αίζζεζε αληδηνηεινχο πξνζθνξάο θαη αιηξνπτζκνχ πξνο ηνλ
άιιν.
΢ε κηα ζχγρξνλε φκσο αληαγσληζηηθή θαη θαηαλαισηηθή θνηλσλία, φπνπ επηθξαηεί ην αηνκηθηζηηθφ
πλεχκα θαη ε ηάζε γηα πξνζσπηθή πξνβνιή, απηά δελ κπνξνχλ λα ηζρχζνπλ. ΢ην δεδνκέλν θνηλσληθφ
πιαίζην (κε θχξηα γλσξίζκαηα ηελ εθκεηάιιεπζε, ηελ θνηλσληθή αληζφηεηα θαη ηελ αδηθία, ηελ
εμαζιίσζε ή ηνλ πξνθιεηηθφ πινχην, ηελ ηάζε ηεο ζπζζψξεπζεο αγαζψλ θαη ηελ αλάδεημε ησλ
πξνζσπηθψλ ζπκθεξφλησλ ζε βάξνο ηνπ ζπλφινπ, ηε βαξβαξφηεηα ησλ ηζρπξψλ ζ’ έλα
παγθνζκηνπνηεκέλν πεξηβάιινλ) ε αξεηή ηεο ειεεκνζχλεο είλαη αλεθάξκνζηε θαη κέλεη ζην επίπεδν κηαο
ηδεαηήο ελ Θεψ θνηλσλίαο. Έηζη ε αγάπε απηή πεξηνξίδεηαη ζε κηα πξνζσπηθή ζηάζε θαη αλάηαζε, δελ
κπνξεί λα γίλεη θαζνιηθφ βίσκα ζε θνηλσλίεο γεκάηεο αληηθάζεηο θαη ζπγθξνχζεηο, δελ κπνξεί λα
απνηειέζεη αμία γηα ηελ αλακφξθσζε ησλ θνηλσληψλ. Σν ρξηζηηαληθφ αλζξσπηζκφ ινηπφλ ηνλ
αληηζηξαηεχνληαη νη αληηθεηκεληθνί θνηλσληθνί φξνη. Σα σξαία ζπλζήκαηα γηα ηζφηεηα θαη αδειθφηεηα
κέλνπλ γξάκκα θελφ, θαζψο ηελ ηζφηεηα ηελ ππνλνκεχεη ε νηθνλνκηθή αληζφηεηα, θαη ε αδειθφηεηα δελ
κπνξεί λα αλζίζεη αλάκεζα ζε θαηαπηεδφκελνπο θαη θαηαπηεζηέο, ζε πινχζηνπο θαη θησρνχο.
γ. Απνκέλεη κνλάρα σο εθηθηή πνιηηηθή θαη θνηλσληθή πξαγκάησζε έλα ηζρπξφ θξάηνο δηθαίνπ, έλα
θξάηνο πξφλνηαο πνπ κπνξεί κε ηηο θνηλσληθέο ηνπ πνιηηηθέο λα παξεκβαίλεη γηα λα κεηξηάδεη θαη λα
ζπλζέηεη ηηο αληηζέζεηο θαη θπξίσο λα αλαπηχμεη έλα επξχ δίθηπν θνηλσληθήο πξνζηαζίαο, γηα λα
ζπλδξάκεη ηνπο αδχλακνπο θαη αζζελέζηεξνπο, γηα λα πεξηνξίδεη ηηο απζαηξεζίεο θαη ηηο θαηαρξήζεηο ησλ
ηζρπξψλ, γηα λα αλαραηηίδεη ηε βνπιηκία γηα άθξαην πινπηηζκφ θαη εθκεηάιιεπζε Μφλν έηζη κπνξεί λα
εμαζθαιηζηεί ε θνηλσληθή ζπλνρή θαη ε επζηάζεηα ηνπ ζπιινγηθνχ βίνπ.
ΔΝΟΣΖΣΑ 6ε .
Α. ΚΔΗΜΔΝΟ: «Ζ επζχλε γηα ηελ παηδεία ησλ λέσλ».
΢Ω. ἀιι᾽ ὅκσο ζχ κε θῄο, ὦ Μέιεηε, ηνηαῦηα ἐπηηεδεχνληα ηνὺο λένπο δηαθζείξεηλ; θαίηνη ἐπηζηάκεζα
κὲλ δήπνπ ηίλεο εἰζὶ λέσλ δηαθζνξαί: ζὺ δὲ εἰπὲ εἴ ηηλα νἶζζα ὏π᾽ ἐκνῦ γεγελεκέλνλ ἠ ἐμ ε὎ζεβνῦο
ἀλφζηνλ ἠ ἐθ ζψθξνλνο ὏βξηζηὴλ ἠ ἐμ ε὎δηαίηνπ πνιπδάπαλνλ ἠ [ὡο] ἐθ κεηξηνπφηνπ νἰλφθιπγα ἠ ἐθ
θηινπφλνπ καιαθὸλ ἠ ἄιιεο πνλεξᾶο ἟δνλ῅ο ἟ηηεκέλνλ.
ΜΔΛ. ἀιιὰ λαὶ κὰ Γί᾽, ἐθείλνπο νἶδα νὑο ζὺ πέπεηθαο ζνὶ πείζεζζαη κᾶιινλ ἠ ηνῖο γνλεῦζη.
΢Ω. ὁκνινγ῵, πεξί γε παηδείαο: ηνῦην γὰξ ἴζαζηλ ἐκνὶ κεκειεθφο. πεξὶ δὲ ὏γηείαο ηνῖο ἰαηξνῖο κᾶιινλ νἱ
ἄλζξσπνη πείζνληαη ἠ ηνῖο γνλεῦζη: θαὶ ἐλ ηαῖο ἐθθιεζίαηο γε πάληεο δήπνπ νἱ Ἀζελαῖνη ηνῖο θξνληκψηαηα
ιέγνπζη πείζνληαη κᾶιινλ ἠ ηνῖο πξνζήθνπζηλ. ν὎ γὰξ δὴ θαὶ ζηξαηεγνὺο αἱξεῖζζε θαὶ πξὸ παηέξσλ θαὶ
πξὸ ἀδειθ῵λ, θαὶ λαὶ κὰ Γία γε ὏κεῖο πξὸ ὏κ῵λ α὎η῵λ, νὑο ἂλ ἟γ῅ζζε πεξὶ η῵λ πνιεκηθ῵λ
θξνληκσηάηνπο εἶλαη; νὓησ γάξ, θάλαη ηὸλ Μέιεηνλ, ὦ ΢ψθξαηεο, θαὶ ζπκθέξεη θαὶ λνκίδεηαη. ν὎θνῦλ,
ζαπκαζηὸλ θαὶ ηνῦηφ ζνη δνθεῖ εἶλαη, ἐκὲ ηνχηνπ ἕλεθα ζαλάηνπ ὏πὸ ζνῦ δηψθεζζαη, ὅηη πεξὶ ηνῦ
κεγίζηνπ ἀγαζνῦ ἀλζξψπνηο πεξὶ παηδείαο, βέιηηζηνο εἶλαη ὏πφ ηηλσλ πξνθξίλνκαη;
Ξελνθ῵λ, Ἀπνινγία ΢σθξάηνπο 19-21 (δηαζθεπή).

΢Ω. Αιιά φκσο εζχ, Μέιεηε, ππνζηεξίδεηο φηη εγψ δηαθζείξσ ηνπο λένπο αζρνινχκελνο κε ηέηνηα; Καη
φκσο μέξνπκε θαιά βέβαηα πνηνη δηαθζείξνπλ ηνπο λένπο θαη ζπ πεο κνπ αλ γλσξίδεηο φηη θάπνηνο έρεη
γίλεη εμαηηίαο κνπ είηε αλφζηνο απφ επζεβήο είηε αιαδφλαο απφ ζπλεηφο.
ΜΔΛ. Αιιά λαη, κα ηνλ Γία, μέξσ εθείλνπο πνπ εζχ έρεηο πείζεη λα ππαθνχνπλ πεξηζζφηεξν ζε ζέλα
παξά ζηνπο γνλείο (ηνπο).
΢Ω. (Σν) νκνινγψ, φζνλ αθνξά ηνπιάρηζηνλ ηελ παηδεία γηαηί γλσξίδνπλ φηη γη’ απηφ λνηάδνκαη. ΢ρεηηθά
πάιη κε ηελ πγεία νη άλζξσπνη ππαθνχνπλ πεξηζζφηεξν ζηνπο γηαηξνχο παξά ζηνπο γνλείο ηνπο θαη ζηηο
ζπλειεχζεηο ηνπ ιανχ, βέβαηα, φινη αζθαιψο νη Αζελαίνη ππαθνχνπλ πεξηζζφηεξν ζε απηνχο πνπ ιέλε ηα
πην θξφληκα ιφγηα παξά ζηνπο ζπγγελείο ηνπο. Δμάιινπ δελ εθιέγεηε γηα ζηξαηεγνχο φπνηνπο
ελδερνκέλσο ζεσξείηε φηη είλαη πνιχ ζπλεηνί φζνλ αθνξά ηα πνιεκηθά δεηήκαηα; ΢νπ θαίλεηαη ινηπφλ φηη
είλαη πεξίεξγν θαη απηφ, δειαδή εγψ λα αληηκεησπίδσ απφ ζέλα θαηεγνξία πνπ επηζχξεη ηελ πνηλή ηνπ
ζαλάηνπ εμαηηίαο απηνχ (ηνπ γεγνλφηνο) επεηδή δειαδή ζεσξνχκαη απφ θάπνηνπο φηη είκαη πάξα πνιχ
θαιφο ζρεηηθά κε ην κεγαιχηεξν γηα ηνπο αλζξψπνπο αγαζφ, δειαδή ηελ παηδεία;
΢Χ: Ἀιι’ ὅκσο ζχ κὲ θῄο, ὦ Μέιεηε, ΢Χ: Αιιά εζχ φκσο ηζρπξίδεζαη, σ Μέιεηε,
ηνηαῦηα ἐπηηεδεχνληα ηνὺο λένπο δηαθζείξεηλ; φηη αζρνινχκελνο κε ηέηνηα δηαθζείξσ ηνπο λένπο;
Καίηνη ἐπηζηάκεζα κὴλ δήπνπ Αθφκε θη αλ γλσξίδνπκε βέβαηα,
ηίλεο εἰζὶ λέσλ δηαθζνξαί· πνηεο είλαη νη δηαθζνξέο ησλ λέσλ·
θαη ζπ πεο αλ μέξεηο φηη θάπνηνο έρεη γίλεη εμαηηίαο

ζχ δὲ εἰπὲ εἴ ηηλα νἶζζα ὏π’ ἐκνῦ γεγελεκέλνλ
κνπ
είηε απφ επζεβήο αλφζηνο είηε απφ ζπλεηφο
ἠ ἐμ ε὎ζεβνῦο ἀλφζηνλ ἠ ἐθ ζψθξνλνο ὏βξηζηήλ.
αιαδφλαο.
ΜΔΛ. Ἀιιὰ λαί, κὰ Γί’ ἐθείλνπο νἶδα ΜΔΛ: Καη βέβαηα, κα ην Γία, μέξσ εθείλνπο
νὑο ζὺ πέπεηθαο ζνὶ πείζεζζαη κᾶιινλ ἠ ηνῖο νη νπνίνη ππαθνχλ ζε εζέλα πεξηζζφηεξν παξά
γνλεῦζη. ζηνπο γνλείο ηνπο.
΢Χ: Σν νκνινγψ, φζνλ αθνξά ηνπιάρηζηνλ ηελ
΢Χ. ὇κνινγ῵, πεξί γε παηδείαο·
παηδεία·
ηνῦην γὰξ ἴζαζηλ ἐκνὶ κεκειεθφο. γηαηί ην γλσξίδνπλ φηη γη’ απηφ λνηάδνκαη.
Πεξὶ δὲ ὏γηείαο ηνῖο ἰαηξνῖο κᾶιινλ νἱ ἄλζξσπνη Οη άλζξσπνη γηα ηελ πγεία πεξηζζφηεξν ηνπο
πείζνληαη ἠ ηνῖο γνλεῦζηλ· ηαηξνχο ππαθνχλ παξά ηνπο γνλείο·
θαὶ ἐλ ηαῖο ἐθθιεζίαηο γε πάληεο δήπνπ νἱ θαη ζηηο ζπλειεχζεηο ηνπ ιανχ, βέβαηα φινη νη
Ἀζελαῖνη Αζελαίνη
ηνῖο θξνληκψηαηα ιέγνπζη πείζνληαη κᾶιινλ ἠ ηνῖο ππαθνχλ ζε απηνχο πνπ ιέλε ηα πην ζπλεηά παξά
πξνζήθνπζηλ. ζηνπο ζπγγελείο ηνπο.
Ο὎ γὰξ δὴ θαὶ ζηξαηεγνὺο αἱξεῖζζαη, Καη ζηξαηεγνχο δελ εθιέγεηε
νὓο ἂλ ἟γ῅ζζε πεξὶ η῵λ πνιεκηθ῵λ θξνληκσηάηνπο φπνηνπο ελδερνκέλσο ζεσξείηε φηη είλαη νη πην
εἶλαη; ζπλεηνί ζηα ζηξαηησηηθά;
Λνηπφλ, δε ζνπ θαίλεηαη φηη είλαη θαη ηνχην
Ο὎θνῦλ ζαπκαζηὸλ θαὶ ηνῦηφ ζνη δνθεῖ εἶλαη,
πεξίεξγν
φηη εμαηηίαο απηνχ εθ κέξνπο ζνπ λα αληηκεησπίδσ
ἐκὲ ηνχηνπ ἕλεθα ζαλάηνπ ὏πφ ζνῦ δηψθεζζαη,
θαηεγνξία πνπ επηζχξεη ηελ πνηλή ηνπ ζαλάηνπ,
ὅηη πεξὶ ηνῦ κεγίζηνπ ἀγαζνῦ ἀλζξψπνηο, πεξὶ επεηδή δειαδή γηα ην κεγαιχηεξν αγαζφ ζηνπο
παηδείαο, αλζξψπνπο, γηα ηελ παηδεία,
βέιηηζηνο εἶλαη ὏πὸ ηηλσλ πξνθξίλνκαη; ζεσξνχκαη απφ κεξηθνχο φηη είκαη ν θαιχηεξνο;
1. Πνηα είλαη ε θαηεγνξία πνπ δηαηππψλεη ν Μέιεηνο εηο βάξνο ηνπ ΢σθξάηε; Πνην απνδεηθηηθφ
ζηνηρείν ηνλ θαιεί λα πξνζθνκίζεη ν ΢σθξάηεο; Πσο εμεηδηθεχεηαη ε θαηεγνξία ζηελ απάληεζε πνπ
δίλεη ν Μέιεηνο;
Ο Μέιεηνο θαηεγνξεί ηνλ ΢σθξάηε φηη δηαθζείξεη ηνπο λένπο κε φζα ηνπο δηδάζθεη. Ο ΢σθξάηεο ηνλ
θαιεί λα πξνζθνκίζεη απνδεηθηηθά ζηνηρεία ηεο θαηεγνξίαο ηνπ, δειαδή αλ γλσξίδεη θάπνηνλ καζεηή ηνπ
πνπ έγηλε εμαηηίαο ηνπ απφ επζεβήο αλφζηνο ή απφ ζπλεηφο αιαδφλαο. Ο Μέιεηνο ζηελ απάληεζή ηνπ
εηδηθεχεη ηελ θαηεγνξίαο: Δίλαη έλνρνο ν ΢σθξάηεο, γηαηί πείζεη ηνπο καζεηέο ηνπ λα εκπηζηεχνληαη
πεξηζζφηεξν απηφλ παξά ηνπο γνλείο ηνπο. Καη απηφ, θαηά ηελ θξίζε ηνπ, είλαη κνξθή δηαθζνξάο ησλ
λέσλ.
2. Απνδέρεηαη ή φρη ν ΢σθξάηεο ηε ζέζε ηνπ θαηεγφξνπ ηνπ φηη νη λένη αθνινπζνχλ πεξηζζφηεξν
ηνλ δάζθαιφ ηνπο παξά ηνπο γνλείο ηνπο; Πψο αηηηνινγεί ν ΢σθξάηεο ηεο ζπκπεξηθνξά ησλ
καζεηψλ ηνπ;
Ο ΢σθξάηεο απνδέρεηαη ηελ πξνεγνχκελε εηδηθεπκέλε θαηεγνξία ηνπ Μέιεηνπ, αιιά κφλν φζνλ
αθνξά ηελ παηδεία ηνπο. Γηαηί γλσξίδνπλ νη καζεηέο ηνπ χζηεξα απφ ζθέςε φηη γη’ απηφ ην δήηεκα
λνηάδεηαη πνιχ, φηη είλαη εηδηθφο θαη φηη είλαη ν θαιχηεξνο δάζθαινο ζε ζέκαηα παηδείαο. Ξέξνπλ αθφκε
φηη απηφο δελ είλαη απιψο ν δάζθαινο ηνπο θαη δελ ηνπο δηδάζθεη κφλν, αιιά θαη ηνπο θαζνδεγεί, ψζηε λα
«θαηαλνήζνπλ θαιχηεξα ηνλ εαπηφ ηνπο, λα απνθηήζνπλ γλψζεηο θαη άπνςε γηα ηα πξάγκαηα θαη λα
θαηεπζπλζνχλ ζηελ αξεηή». Γη’ απηφ ηνλ αλαγλσξίδνπλ σο αξκνδηφηεξν απφ θάζε άιινλ, ηνλ
εκπηζηεχνληαη θαη ηνλ ππαθνχνπλ.
3. Γηαηί, θαηά ηε γλψκε ηνπ ΢σθξάηε, ε θαηεγνξία εηο βάξνο ηνπ είλαη παξάινγε;
Καηά ηνλ ΢σθξάηεο, είλαη αμηνπεξίεξγε ε βαξχηαηε απηή ε εηο βάξνο ηνπ θαηεγνξία (=δηαθζείξεη ηνπο
λένπο), πνπ επηζχξεη ηελ πνηλή ηνπ ζαλάηνπ. Καη αηηηνινγεί ηε ζέζε ηνπ σο εμήο: Οη άλζξσπνη γηα
δεηήκαηα πνπ ηνπο απαζρνινχλ ππαθνχνπλ ζε απηνχο πνπ ζεσξνχλ αξκνδηφηεξνπο απ’ φινπο, ζηνπο
εηδηθνχο θαη ηνπο επηζηήκνλεο. Έηζη, ζε ζέκαηα πγείαο εκπηζηεχνληαη ηνπο γηαηξνχο, ζε δεηήκαηα πνπ
απαζρνινχλ ηελ εθθιεζία ηνπ δήκνπ ζπκκνξθψλνληαη κε ηηο ππνδείμεηο ησλ ζπλεηψλ πνιηηηθψλ ξεηφξσλ
θαη γηα ηνλ πφιεκν εθιέγνπλ γηα ζηξαηεγνχο ηνπο πην ηθαλνχο θαη ζπλεηνχο. Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη κε
απηφλ φζνλ αθνξά ηελ παηδεία. Οη καζεηέο ηνπ πην πνιχ εκπηζηεχνληαη απηφλ παξά ηνπο γνλείο ηνπο,
γηαηί θξίλνπλ φηη είλαη ν θαηαιιειφηεξνο δάζθαινο θαη «θαζεγεηήο»/θαζνδεγεηήο ηνπο. Καη αθνχ ζηηο
πξνεγνχκελεο πεξηπηψζεηο θαλείο δελ κπνξεί λα θαηαθξίλεη ηνπο γηαηξνχο, ηνπο ξήηνξεο θαη ηνπο
ζηξαηεγνχο, είλαη αδηαλφεην λα θαηαδηθαζηεί απηφο.
4. ΢ε έλα θείκελν 100-120 ιέμεσλ λα απνδψζεηε ηελ επηρεηξεκαηνινγία ηνπ ΢σθξάηε.

Ο ΢σθξάηεο αλαζθεπάδνληαο ηελ θαηεγνξία ηνπ Μέιεηνπ φηη κε ηε δηδαζθαιία ηνπ δηαθζείξεη ηνπο
λένπο απαληά φηη θαλέλαο καζεηήο ηνπο δελ έγηλε εμαηηίαο ηνπ απφ επζεβήο αλφζηνο ή απφ ζπλεηφο
αιαδφλαο. Αθφκα φηη νη λένη ηνλ εκπηζηεχνληαη ζε ζέκαηα παηδείαο, γηαηί ηνλ θξίλνπλ αξκνδηφηεξν απφ
θάζε άιινλ. Άιισζηε, ην ίδην ζπκβαίλεη θαη ζε ζέκαηα πγείαο, απνθάζεσλ ηεο εθθιεζίαο ηνπ δήκνπ θαη
εθινγήο ζηξαηεγψλ, δειαδή νη άλζξσπνη ππαθνχνπλ ζηνπο εηδηθνχο θαη απηνχο ηηκνχλ. Καη θαηαιήγεη
ιέγνληαο φηη ζα ήηαλ άμην απνξίαο αλ θαηαδηθαδφηαλ γηαηί είλαη ν θαιχηεξνο δάζθαινο ηεο παηδείαο.
πεηζψ: ε ζεά.
ηὸ πίζησκα: ε εγγχεζε, ην ερέγγπν, ε βεβαίσζε.
πηζηηθφο: πηζηφο, αμηφπηζηνο, γλήζηνο.
Π.ρ. Πηζηηθά επηρεηξήκαηα.
ἡ πεηζαλάγθε: ε βία κε ην πξφζρεκα ηεο πεηζνχο ή ηεο παξάθιεζεο.
Π.ρ. Γηα λα ηνπ αιιάμεη ηε γλψκε ηνπ επηβιήζεθε κε πεηζαλάγθε.
ἀπεηζῶ: είλαη αλππάθνπνο, (ζπλψλ.: απεηζαξρψ, αληψλ.: εππείζεηα, ππαθνή).
Π.ρ. Σα παηδηά δελ πξέπεη λα απεηζνχλ ζηνπο γνλείο ηνπο.
ἀλαπείζσ: πείζσ θάπνηνλ θαη ηνλ πξνζειθχσ πξνο ην κέξνο κνπ, παξαθηλψ θάπνηνλ λα θάλεη θάηη,
εμαπαηψ θάπνηνλ.
παξαπείζσ: πξνζειθχσ θάπνηνλ κε ηελ πεηζψ, πείζσ θάπνηνλ εληειψο, εμαπαηψ θάπνηνλ.
εχπεηζηνο: απηφο πνπ πεηζεηαη εχθνια, επθνιφπηζηνο, απιντθφο, αθειήο.
Π.ρ. Μελ είζαη ηφζν εχπεηζηνο.
ἡ πεηζψ: ε ηθαλφηεηα λα πείζεη θαλείο, ε πεηζηηθφηεηα, ε ελδφκπρε πεπνίζεζε, ην κέζν πεηζνχο, ην
ινγηθφ επηρείξεκα, ε εππείζεηα, ε ππαθνή.
Π.ρ. Ζ πεηζψ ηνπ επηρεηξεκαηνο θάπνηνπ.
πεηζηηθφο: απηφο πνπ είλαη ηθαλφο λα πείζεη.
Π.ρ. Πεηζηηθή εμήγεζε.
ηὸ πεῖζκα: (α.ε) ε επηβεβαίσζε, (λ.ε.) ε έληνλε επηκνλή, ε επηκνλή ζε νξηζκέλε γλψκε ή ζπκπεξηθνξά
(ζπλψλ.: ηζρπξνγλσκνζχκε, γηλάηη αληψλ.: ππνρσξεηηθφηεηα).
Π.ρ. Γηεθδηθψ κε πείζκα ηε λίθε.
Σν ‘βαιε πείζκα λα κε θάλεη λα αιιάμσ θφκκα.
πηζηεχσ: έρσ εκπηζηνζχλε/ πεπνίζεζε, δέρνκαη θάηη σο αιεζηλφ, πηζηεχσ φηη, εκπηζηεχνκαη θάπνηνλ,
δέρνκαη φηη έλα νλ έρεη ζετθή ππφζηαζε θαη δείρλσ ζξεζθεπηηθή πίζηε ζε απηφ, ζεσξψ θάηη πνιχ
ζεκαληηθφο, απνδέρνκαη ηελ αμία ηνπ, έρσ ηε γλψκε, λνκίδσ, εθηηκψ.
Π.ρ. Γελ ζε πηζηεχσ φ,ηη θη αλ κνπ πεηο.
Πηζηεχσ ζε ζέλα, μέξσ φηη δε ζα κε δηαςεχζεηο.
Οη αξραίνη πίζηεπαλ ζηνπο Θενχο ηνπ Οιχκπνπ.
Πηζηεχεη ζην δηάινγν.
ἡ πίζηηο (-ε): ε εκπηζηνζχλε, ε πεπνίζεζε, ε βεβαηφηεηα, ε δηαβεβαίσζε, εκκνλή ζε αξρέο ή δφγκαηα, ην
κέζν πεηζνχο, ην επηρείξεκα, αιήζεηα ρσξίο εκπεηξηθφ έιεγρν, ε απνθπγή ηεο κνηρείαο.
Π.ρ. Με δίλεη πίζηε ζηα ιφγηα ηνπ.
Πίζηε ζην Θεφ.
Οξθίζηεθε πίζηε ζην θαζεζηψο.
΢πδπγηθή πίζηε.
πηζηφο: απηφο πνπ αλήθεη ζε κηα ζξεζθεία, απηφο πνπ πηζηεχεη ζε νξηζκέλε ζξεζθεία, (γηα ζχδπγν) πνπ
δελ δηαπξάηηεη κνηρεία, ζηαζεξφο, αθιφλεηνο ζε θάηη, αθνζησκέλνο ζε θάπνηνλ, αθξηβήο.
Π.ρ. Οη πηζηνί ηνπ ρξηζηηαληζκνχ.
Οη πηζηνί καδεχηεθαλ ζηελ εθθιεζία απφ λσξίο.
Μέλεη πηζηφο ζηηο αξρέο ηνπ.
Πηζηή αληηγξαθή.
πηζηῶ: πηζηψλσ, δίλσ θάηη ζε θάπνηνλ κε πίζησζε, θαηαρσξίδσ ζε ινγηζηηθφ βηβιίν πνζφ ζε πίζησζε
θάπνηνπ.
Π.ρ. Πίζησζέ ηνλ κε δπν δνρεία ηπξί.
Μελ μεράζεηο λα πηζηψζεηο ην ινγαξηαζκφ ηνπ πειάηε.
ἡ πηζηφηεο (-εηα): ε αθξίβεηα ηεο απφδνζεο ελφο πξάγκαηνο (αληψλ.: αλαθξίβεηα), ε ηδηφηεηα ηνπ
πηζηνχ, ε πίζηε, ε ηηκηφηεηα, ε εηιηθξίλεηα, ε ζηαζεξφηεηα.
Π.ρ. Γελ ακθηζβεηείηαη ε πηζηφηεηα ηνπ εγγξάθνπ.
Ζ πηζηφηεηα ηεο κεηάθξαζεο.
ἡ πίζησζηο: (α.ε.) ε (επη)βεβαίσζε, (λ.ε.) ε παξνρή ρξεκάησλ σο δαλείνπ ή αγαζψλ κε απφδνζε ηνπ
αληηηίκνπ ηνπο ζην κέιινλ, παξνρή εκπνξεχκαηνο πνπ ζα πιεξσζεί αξγφηεξα, εγγξαθή ρξένπο, εγγξαθή
πνζνχ ζε θξαηηθφ πξνυπνινγηζκφ, δηαζέζηκν πνζφ.
Π.ρ. Μεηψλνληαη νη πηζηψζεηο γηα θνηλσληθέο δαπάλεο.
ὁ πηζησηήο: (α.ε.) ν εγγπεηήο, (λ.ε.) απηφο πνπ δαλείδεη ρξήκαηα, απηφο πνπ δίλεη ρξήκαηα ή
εκπνξεχκαηα κε πίζησζε, απηφο πνπ πηζηψλεη.
Π.ρ. Οη πηζησηέο καο πεξηκέλνπλ λα ηνπο εμνθιήζνπκε ηα ρξέε.
πηζησηηθφο: ζρεηηθφο κε ηελ πίζησζε, απηφο πνπ αλήθεη ή αλαθέξεηαη ζηελ πίζησζε.
Π.ρ. Οη ηξάπεδεο είλαη πηζησηηθά ηδξχκαηα.
Πηζησηηθή θάξηα.
πηζαλφο: (α.ε.) απηφο πνπ κπνξεί λα πείζεη, απηφο πνπ εμαπαηά, εχπηζηνο, εππεηζήο, ππάθνπνο, (λ.ε.)
επινγνθαλήο (αληψλ.: απίζαλνο), εθείλνο πνπ είλαη δπλαηφ λα γίλεη ή λα κε γίλεη, ν αλακελφκελνο
ζχκθσλα κε ηα δεδνκέλα, ν ελδερφκελνο.
Π.ρ. Δίλαη πηζαλή ε επηηπρία.
Δίλαη πνιχ πηζαλή κηα ηέηνηα εθδνρή.
ἡ πηζαλφηεο (-εηα): (α.ε.) ε πεηζηηθφηεηα, (λ.ε.) ε πηζαλφηεηα λα ζπκβεί θάηη, ην ελδερφκελν.
Π.ρ. Τπάξρνπλ κεγάιεο πηζαλφηεηεο θέξδνπο.
Έρεη πνιιέο πηζαλφηεηεο λα πεηχρεη.
Καηά πάζα πηζαλφηεηα νδεγνχκαζηε ζε εθινγέο.
ἡ πεπνίζεζηο (-ε): (α.ε.) ε εκπηζηνζχλε, (λ.ε.) ε ζηαζεξή θαη αθιφλεηε βεβαηφηεηα (αληψλ.:
αβεβαηφηεηα), (πιεζ.) ην ζχλνιν ησλ αξρψλ ζηηο νπνίεο πηζηεχεη θαλείο κε ζηαζεξφηεηα, βέβαηε –
ζίγνπξε γλψκε.
Π.ρ. Μηιψ κε ηελ πεπνίζεζε φηη εθθξάδσ ηε γλψκε φισλ.
Γελ κπνξψ λα πξάμσ θάηη αληίζεην ζηηο πεπνηζήζεηο κνπ.
Θξεζθεπηηθέο πεπνηζήζεηο.
πεηζαξρῶ: πείζνκαη, ππαθνχσ ζηηο αξρέο ε ηνπο αλψηεξνπο κνπ (αληψλ.: απεηζαξρψ, απεηζψ, ζπλψλ.:
εππεηζψ), ζπκκνξθψλνκαη ζε θαλφλεο.
Π.ρ. Πεηζαξρψ ζηηο απνθάζεηο ηνπ ζπλδηθαιηζηηθνχ κνπ θνξέα.
Πεηζαξρψ ζε κηα δεδνκέλε θαηάζηαζε.
ἡ πεηζαξρία: ε ππαθνή ζηνπο λφκνπο ή ζε θαλφλεο (αληψλ.: απεηζαξρία, αλππαθνή), ε ππνηαγή – ε
ππαθνή ζε δηαηαγέο αλσηέξσλ.
Π.ρ. ΢ηξαηησηηθή πεηζαξρία.
Ζ πεηζαξρία ζην ζηξαηφ είλαη θαλφλαο απαξάβαηνο.
πεηζήληνο: ππάθνπνο, (αληψλ.: απεηζήο, αηίζαζνο), απηφο πνπ εθηειεί ηπθιά ηηο εληνιέο άιινπ, απηφο
πνπ πεηζαξρεί απφιπηα, ρσξίο αληηξξήζεηο, πεηζαξρηθφο.
Π.ρ. Σνλ έρνπλ κεηαηξέςεη ζε πεηζήλην φξγαλφ ηνπο.
Έγηλε πεηζήλην φξγαλν ηνπ πξντζηακέλνπ ηνπ.

πηζηνπνηῶ: βεβαηψλσ θάηη σο αιεζηλφ ή ςεχηηθν, εθδίδσ σο δεκφζηα αξρή έγγξαθν πηζηνπνηεηηθφ.
Π.ρ. Ο ηαηξνδηθαζηή πηζηνπνίεζε ηα αίηηα ζαλάηνπ ηνπ ζχκαηνο.
πηζαλνινγῶ: (α.ε.) θέξσ πηζαλά επηρεηξήκαηα γηα λα πείζσ, (λ.ε.) ζεσξψ θάηη ελδερφκελν, πηζαλφ
(ζπλψλ.: εηθάδσ).
Π.ρ. Πηζαλνινγείηαη λέα αχμεζε ηεο ηηκήο ησλ εηδψλ πνιπηειείαο.
Πηζαλνινγείηαη φηη ζα έρνπκε εθινγέο ην θζηλφπσξν.
ἐκπηζηεχσ (λ.ε.) εκπηζηεχνκαη: δείρλσ εκπηζηνζχλε ζε θάπνηνλ, αλαζέησ θάηη ζε έκπηζην πξφζσπν,
εθκπζηεξεχνκαη θάηη ζε έκπηζην πξφζσπν.
Π.ρ. Δκπηζηεχνκαη πάληα ην έλζηηθηφ κνπ.
Δκπηζηεχηεθα ηελ αγσγή ησλ παηδηψλ κνπ ζε εμαηξεηηθφ δάζθαιν.
Σνπ εκπηζηεχηεθα ην κπζηηθφ κνπ.
κεηαπείζσ: αιιάδσ ηε γλψκε θάπνηνπ.
Π.ρ. Σνλ κεηάπεηζε λα κείλεη ζην ζπίηη ηνπ.
θαηαπείζσ: πείζσ θάπνηνλ εληειψο.
δηαπηζηεχσ: (α.ε.) έρσ εκπηζηνζχλε ζε θάπνηνλ, (λ.ε.) δηνξίδσ δηπισκαηηθφ αληηπξφζσπν ζε μέλν
θξάηνο.
ἀμηφπηζηνο: απηφο πνπ αμίδεη λα ηνλ εκπηζηεχεηαη θαλείο (ζπλψλ.: έκπηζηνο, αληψλ.: αλαμηφπηζηνο).
Π.ρ. Δίλαη ζπγγξαθέαο αμηφπηζηνο.
εχπηζηνο: πξφζσπν πνπ πηζηεχεη εχθνια ή πεηζαξρεί, επθνιφπηζηνο, αθειήο (αληψλ.: δχζπηζηνο).
Π.ρ. Μελ είζαη ηφζν εχπηζηνο.
ε απείζεηα: ε αλππαθνή ( ζπλψλ.: απεηζαξρία, αληψλ.: ππνηαγή).
Π.ρ. Ζ απείζεηά ηνπ ήηαλ βαξηά.
απεηζήο: απείζαξρνο, αλππάθνπνο.
πεηζηήξην: απηφ πνπ ζπληειεί ζηε βεβαίσζε εγθιήκαηνο ή απνδεηθλχεη ηελ ελνρή ηε ηελ αζσφηεηα
θαηεγνξνπκέλνπ (ζπλψλ.: ηεθκήξην, απφδεημε, απνδεηθηηθφ ζηνηρείν).
Π.ρ. Σα πεηζηήξηα ηνπ εγθιήκαηνο.
Αξραία πεηζηήξηα ηεο παξνπζίαο ηνπ αλζξψπνπ ζηε Γε.
πεηζηηθφηεηα: ην λα είλαη θάπνηνο / θάηη πεηζηηθφο, ε ηθαλφηεηα θάπνηνπ λα πείζεη.
Π.ρ. Ζ πεηζηηθφηεηα ησλ επηρεηξεκάησλ ηνπ.
πηζηεπηφο: απηφο ηνλ νπνίν είλαη δπλαηφλ λα πηζηέςεη θαλείο, απηφο πνπ πείζεη, ν αμηφπηζηνο, απηφο πνπ
κπνξεί θαλείο λα ηνλ πηζηέςεη (ζπλψλ.: αμηφπηζηνο, θεξέγγπνο, αληψλ.: απίζηεπηνο).
Π.ρ. Γελ γίλνληαη πηζηεπηά ηέηνηα πξάγκαηα.
πεηζκψλσ: πξνθαιψ ζε θάπνηνλ πείζκα, γίλνκαη ηζρπξνγλψκσλ, (ζπλψλ.: κνπιαξψλσ, αληψλ.:
ππνρσξψ, ελδίδσ), επηκέλσ κε πείζκα ζε θάηη απφ αληίδξαζε.
Π.ρ. Πείζκσζαλ ηνλ άλζξσπν θαη δελ ηνπο κηιάεη.
Πείζκσζε θαη δελ ιέεη λα θάεη ηίπνηε.
Πξφζεμε κελ ηνλ πεηζκψζεηο κε απηά πνπ ιεο.
πεηζκαηάξεο: απηφο πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ πείζκα (ζπλψλ.: πεηζκαηψδεο, ηζρπξνγλψκσλ,
αδηάιιαθηνο, μεξνθέθαινο, αγχξηζην θεθάιη, αληψλ.: δηαιιαθηηθφο, ππνρσξεηηθφο, ελδνηηθφο,
ζπγθαηαβαηηθφο, βνιηθφο).
Π.ρ. Πεηζκαηάξεο άλζξσπνο.
πεηζαλαγθάδσ: εμαλαγθάδσ θάπνηνλ λα πεηζζεί ζε θάηη ρξεζηκνπνηψληαο ςπρνινγηθή βία, πείζσ
θάπνηνλ λα ζπκθσλήζεη καδί κνπ ρξεζηκνπνηψληαο ζσκαηηθή ή ςπρνινγηθή βία (ζπλψλ.: εμαλαγθάδσ).
εκπηζηνζχλε: απφιπηε πίζηε ζε θάπνηνλ γηα ηελ εληηκφηεηα, ηελ ηθαλφηεηα, ηελ αμία … (αληψλ.:
ακθηζβήηεζε, ακθηβνιία, αβεβαηφηεηα, ζθεπηηθηζκφο, δπζπηζηία).
Π.ρ. Δίλαη πξφζσπν θνηλήο εκπηζηνζχλεο.
απείζαξρνο: αλππάθνπνο (αληψλ.: πεηζαξρεκέλνο, ππάθνπνο).
Π.ρ. ΢ην ζηξαηφ ήηαλ απεηζάξρεηνο θαη είρε αξθεηέο ηηκσξίεο.
δηαπηζηεπηήξην: ην επίζεκν θπβεξλεηηθφ έγγξαθν κε ην νπνίν δειψλεηαη ν δηνξηζκφο ηνπ δηπισκαηηθνχ
αληηπξνζψπνπ ζε κηα άιιε ρψξα.
1. Να ζπκπιεξψζεηε ηα θελά ησλ πξνηάζεσλ κε ηελ θαηάιιειε ιέμε απφ ην Λεμηινγηθφ Πίλαθα.
α. Ο Γεκνζζέλεο δηέζεηε κεγάιε ………………….θαη επέβαιιε ζπρλά ηελ άπνςή ηνπ ζηελ εθθιεζία
ηνπ δήκνπ.
β. Οη δχν νκάδεο δηεθδίθεζαλ κε ………………………θαη θαλαηηζκφ ηε λίθε.
γ. Ζ Πελειφπε δηαθξηλφηαλ γηα ηελ αθνζίσζή ηεο θαη ηε ζπδπγηθή ηεο ……………………… πξνο ηνλ
Οδπζζέα.
δ. Σνλ αλεζχρεζε ηδηαίηεξα ε απψιεηα ηεο ……………………….. ηνπ θάξηαο.
ε. Έρεη ιίγεο …………………………… λα δήζεη κεηά ην ζνβαξφ απηνθηλεηηζηηθφ δπζηχρεκα.
2. Να επηιέμεηε ηνλ θαηάιιειν ηχπν αν ηελ παξέλζεζε θαη λα ζπκπιεξψζεηε ηηο πξνηάζεηο.
α. Δίλαη αθειήο θαη ……………………(πηζηφο, αμηφπηζηνο, εχπηζηνο) ζε φζα ηνπ ιέλε.
β. Σνλ έρνπλ κεηαηξέςεη ζε ………………….(πηζηηθφο, πεηζηηθφο, πεηζήληνο, πηζηεπηφο) φξγαλφ ηνπο.
γ. Δίλαη ζηαζεξφο ζηηο αξρέο ηνπ θαη δελ ελεξγεί αληίζεηα ζηηο ………………………(πηζαλφηεηεο,
πηζηψζεηο, πεπνηζήζεηο) ηνπ.
δ. Σν αξραηφηεξν …………………..(πεηζηήξην, πείζκα, δηαπηζηεπηήξην) ηεο παξνπζίαο ηνπ αλζξψπνπ
ζηε Γε ιέγεηαη φηη βξέζεθε ζηελ Αθξηθή.
ε. Ζ ………………………(πεηζαλάγθε, πεηζαξρία, απείζεηα) πξνο ηνπο αλσηέξνπο επηζχξεη θπξψζεηο.
3. Να δηεπθξηλίζεηε ην πεξηερφκελν ησλ παξαθάησ θξάζεσλ:

α. επί πηζηψζεη
β. αδηάζεηζην πεηζηήξην
γ. πηζηφηεηα ήρνπ
δ. ζηδεξά πεηζαξρία.
4. Να ππνγξακκίζεηε ηε ζσζηή απάληεζε.

ν εμαλαγθαζκφο κε ηε ρξήζε βίαο (ζσκαηηθήο ή
ςπρνινγηθήο,
α. Πεηζαλαγθαζκφο είλαη
ε ππαθνή/ ζπκκφξθσζε κε ηελ πεηζψ.
πείζσ θάπνηνλ εληειψο,

β. Καηαπείζσ ζεκαίλεη
αιιάδσ ηε γλψκε θάπνηνπ.
απηφο πνπ δελ πείζεηαη εχθνια,

γ. Δχπηζηνο είλαη
απηφο πνπ πείζεηαη εχθνια.
απηφο πνπ αιιάδεη ηηο απφςεηο ηνπ,

δ. Πηζηφο είλαη
απηφο πνπ παξακέλεη ζηαζεξφο ζηηο ζέζεηο ηνπ.
5. Να βξείηε ηα ζπλψλπκα θαη ηα αληψλπκα ησλ παξαθάησ ιέμεσλ (φπνπ ππάξρνπλ): απεηζψ,
πίζηε, πηζηφηεηα, πηζαλφο, εχπηζηνο, πηζηεπηφο, πεηζκαηάξεο.
Πξψην ζπλζεηηθφ ιέμε άθιηηε
(επίξξεκα, πξφζεζε, αρψξηζην κφξην).
 Σα επηξξήκαηα σο πξψηα ζπλζεηηθά:

α) παξακέλνπλ ακεηάβιεηα (ή παζαίλνπλ κφλν ηηο θαλνληθέο θζνγγηθέο κεηαβνιέο)
π.ρ. άγρη + γηαιφο = αγρίαινο
β) κεηαζρεκαηίδνληαη εκπξφο απφ ζχκθσλν θαη ιήγνπλ ζε ε ή η ή ν (απφ αλαινγία πξνο ηα θιηηά)
π.ρ. άγρη + κάρε = αγρέκαρνο.
 Οη θχξηεο πξνζέζεηο σο πξψηα ζπλζεηηθά ή κέλνπλ ακεηάβιεηεο ή παζαίλνπλ ηηο θαλνληθέο

θζνγγηθέο παζήζεηο (έθζιηςε, ζπλαίξεζε, ηξνπή ή απνβνιή ζπκθψλσλ) θαη
α) φηαλ ην β’ ζπλζεηηθφ είλαη ξήκα έρνπλ θαλνληθά επηξξεκαηηθή ζεκαζία
π.ρ. αλά + άγσ = αλάγσ
β) φηαλ ην β’ ζπλζεηηθφ είλαη φλνκα, άιινηε έρνπλ επηξξεκαηηθή ζεκαζία θαη άιινηε έρνπλ απιή
πξνζεηηθή ζεκαζία
π.ρ. ακθί + ζάιαζζα = ακθηζάιαζζνο
ελ + δφμα = έλδνμνο.
 Σα αρψξηζηα κφξηα δε ιέγνληαη πνηέ κφλα ηνπο παξά ζπλεζίδνληαη κφλν ζηε ζχλζεζε σο πξψηα
ζπλζεηηθά θαη έρνπλ επηξξεκαηηθή ζεκαζία.
 ΢πλεζηζκέλα αρψξηζηα κφξηα ηεο αξραίαο είλαη ηα αθφινπζα:

α) Σν ζηεξεηηθφ α- , πνπ ζεκαίλεη ζηέξεζε ή άξλεζε εθείλνπ πνπ δειψλεη ην β’ ζπλζεηηθφ. Σν
ζηεξεηηθφ α- εκπξφο απφ θσλήελ ζπλήζσο γίλεηαη αλ – ή κέλεη α -, αλ ην β’ ζπλζεηηθφ άξρηδε άιινηε απφ
ην F ή ζ.
π.ρ. α + άμηνο = αλάμηνο
α + ζππλνο = άππλνο
β) Σν επηηαηηθφ α -, πνπ επηηείλεη ηελ έλλνηα ηνπ β’ ζπλζεηηθνχ.
π.ρ. α + ηείλσ = αηελήο (πνιχ ηελησκέλνο)
γ) Σα αζξνηζηηθφ α -, πνπ ζεκαίλεη άζξνηζε ή έρεη ηελ έλλνηα ηνπ «καδί». Απηφ αξρηθά είρε δαζεία
αιιά, ε δαζεία απνζησπήζεθε πξψηα ζηηο ιέμεη πνπ είραλ δαζχπλνν ζχκθσλν θαη αξγφηεξα απφ
αλαινγία θαη ζε άιιεο ιέμεηο.
π.ρ. α + παο = άπαο
δ) Σν ζηεξεηηθφ λε -, πνπ ζεκαίλεη φ,ηη θαη ην ζηεξεηηθφ α-(=δελ, έιιεηςε) αιιά είλαη ζπάλην.
π.ρ. λε + πνηλή = λήπνηλνο
ε) Σα επηηαηηθά αξη -, εξη-, δα-, πνπ ζεκαίλνπλ φ,ηη θαη ην επηηαηηθφ α- (= πνιχ).
π.ρ. αξί + δειφσ/σ = αξίδεινο (πνιχ θαλεξφο)
ζη) Σν δπζ-, πνπ έρεη ηελ έλλνηα ηνπ θαθφ, ή ηνπ δχζθνινο (αληίζεην ηνπ επ).
π.ρ. Γπζ + κνξθή = δχζκνξθνο (πνπ έρεη θαθή κνξθή)
δ) Σν εκη – (απφ ην νπνίν ην επίζεην ήκηζπο = κηζφο).
π.ρ. εκί + ζαλήο = εκηζαλήο
1. Να ρσξίζεηε ηηο παξαθάησ ζχλζεηεο ιέμεηο ηνπ θεηκέλνπ ζηα ζπλζεηηθά ηνπο κέξε θαη λα
πξνζδηνξίζεηε ηη κέξνο ηνπ ιφγνπ (επίξξεκα, πξφζεζε, αρψξηζην κφξην) είλαη ην πξψην ζπλζεηηθφ
ηνπο:
Γηαθζείξσ, πθίζηακαη, επζεβήο, αλφζηνλ, πξνζήθσ, πξνθξίλσ.
2. Να αληηζηνηρίζεηε ηα κέξε ηεο Α’ ζηήιεο κε απηά ηεο Β’ , ψζηε λα πξνθχςεη κηα ζχλζεηε ιέμε.
Α. Β.
ἀ(λ): αρψξηζην ζηεξεηηθφ κφξην ἔξπσ
ἄγρη: επίξξεκα ἄγσ
λή: αρψξηζην ζηεξεηηθφ κφξην αὶηία
θαηά: πξφζεζε ὒπλνο
἞κί: αρψξηζην κφξην καλζάλσ
ρακαί: επίξξεκα λνῦο
ἐθ: πξφζεζε ὀξ῵
ἀ: αρψξηζην επηηαθηηθφ κφξην ἄλεκνο
3. Να βξείηε ηα ζπλζεηηθά κέξε ησλ ιέμεσλ πνπ αθνινπζνχλ θαη ηε ζεκαζία ηνπο θαη λα ηηο
εληάμεηε ζε θξάζεηο ηεο λ.ε.: Οςηκαζήο, αραλήο, παιηγγελεζία, άδεινο.
4. Να ρσξίζεηε ηηο ζχλζεηεο ιέμεηο ζηα ζπλζεηηθά ηνπο κέξε θαη λα δειψζεηε ηη κέξνο ηνπ ιφγνπ
είλαη ην πξψην ζπλζεηηθφ ηνπο.
Α’ ζπλζεηηθφ Β’ ζπλζεηηθφ Μέξνο ιφγνπ.
αγρίλνπο
εηζάγσ
άπινο
ππφδηθνο
άλαλδξνο
εμάγσ
αραλήο
αλίθαλνο
λεπελζήο
θαηέξρνκαη
άθαξπνο
αεηζαιήο
δχζιπηνο
αξίδεινο
θαησθεξήο
θαζνξσ
άγλσζηνο
ρακαίδεινο
δηζκχξηνη
επγελήο
λελεκία
παιηλσδία
παιίξξνηα
παξάινγνο
ηξηζκχξηνη
εκίζενο
αείκλεζηνο
εχειπηο
αξηδήισηνο
ππφζηεγνο
επηπρήο
νςηκαζήο
εξίηηκνο
νπηζζφδξνκνο
δηρφβνπινο
νκνγάζηξηνο
ζχληξνθνο
νκφγισηηνο
νκνεζλήο
δάπινπηνο
έιινγνο
1. ΔΠΗΘΔΣΑ Γ’ ΚΛΗ΢Ζ΢.
 ΢ηγκφιεθηα ηξηγελή δηθαηάιεθηα ζε –εο, -εο. (ν, ε αιεζήο, ην αιεζέο, // ν, ε ζπλήζεο, ην
ζχλεζεο).
Σξηγελή θαη δηθαηάιεθηα ζε -εο, -εο, -εο
ὁ ἡ ἀιεζὴο πιήξεο ζπλήζεο ε὎ψδεο

ηνῦ ηῆο ἀιεζνῦο πιήξνπο ζπλήζνπο ε὎ψδνπο
ηῷ ηῇ ἀιεζεῖ πιήξεη ζπλήζεη ε὎ψδεη
ηὸλ ηὴλ ἀιεζ῅ πιήξε ζπλήζε ε὎ψδε
ὦ ὦ ἀιεζὲο πι῅ξεο ζχλεζεο ε὎῵δεο
νἱ αἱ ἀιεζεῖο πιήξεηο ζπλήζεηο ε὎ψδεηο
ηῶλ ηῶλ ἀιεζ῵λ πιήξσλ ζπλήζσλ ε὎ψδσλ
ηνῖο ηαῖο ἀιεζέζη πιήξεζη ζπλήζεζη ε὎ψδεζη
ηνὺο ηὰο ἀιεζεῖο πιήξεηο ζπλήζεηο ε὎ψδεηο
ὦ ὦ ἀιεζεῖο πιήξεηο ζπλήζεηο ε὎ψδεηο
ηὸ ἀιεζὲο πι῅ξεο ζχλεζεο ε὎῵δεο

ηνῦ ἀιεζνῦο πιήξνπο ζπλήζνπο ε὎ψδνπο
ηῷ ἀιεζεῖ πιήξεη ζπλήζεη ε὎ψδεη
ηὸ ἀιεζὲο πι῅ξεο ζχλεζεο ε὎῵δεο
ὦ ἀιεζὲο πι῅ξεο ζχλεζεο ε὎῵δεο
ηὰ ἀιεζ῅ πιήξε ζπλήζε ε὎ψδε
ηῶλ ἀιεζ῵λ πιήξσλ ζπλήζσλ ε὎ψδσλ
ηνῖο ἀιεζέζη πιήξεζη ζπλήζεζη ε὎ψδεζη
ηὰ ἀιεζ῅ πιήξε ζπλήζε ε὎ψδε
ὦ ἀιεζ῅ πιήξε ζπλήζε ε὎ψδε
Παξαηήξεζε:
Απφ ηα βαξχηνλα ππεξδηζχιιαβα επίζεηα απηήο ηεο θαηεγνξίαο εμαηξνχληαη θαη δελ αλεβάδνπλ ηνλ ηφλν
ζηελ θιεηηθή εληθνχ ηνπ αξζεληθνχ θαη ζειπθνχ γέλνπο θαη ζηελ νλνκαζηηθή, αηηηαηηθή θαη θιεηηθή
εληθνχ ηνπ νπδεηέξνπ γέλνπο απηά πνπ ιήγνπλ ζε –ψδεο, - ψιεο, - ήξεο, π.ρ. ν, ε επψδεο, ην επσδεο, ν, ε
εμψιεο, ην εμσιεο.
 Δλξηλφιεθηα ηξηγελή δηθαηάιεθηα ζε –σλ, -νλ (ν , ε επδαίκσλ, ην εχδαηκνλ, // ν, ε κλήκσλ, ην

κλεκνλ).
Σξηγελή θαη δηθαηάιεθηα ζε -σλ, -σλ, -νλ

ὁ ἡ ε὎δαίκσλ ζψθξσλ ηὸ εὔδαηκνλ ζ῵θξνλ
ηνῦ ηῆο ε὎δαίκνλνο ζψθξνλνο ηνῦ ε὎δαίκνλνο ζψθξνλνο
ηῷ ηῇ ε὎δαίκνλη ζψθξνλη ηῷ ε὎δαίκνλη ζψθξνλη
ηὸλ ηὴλ ε὎δαίκνλα ζψθξνλα ηὸ εὔδαηκνλ ζ῵θξνλ
ὦ ὦ εὔδαηκνλ ζ῵θξνλ ὦ εὔδαηκνλ ζ῵θξνλ
νἱ αἱ ε὎δαίκνλεο ζψθξνλεο ηὰ ε὎δαίκνλα ζψθξνλα
ηῶλ ηῶλ ε὎δαηκφλσλ ζσθξφλσλ ηῶλ ε὎δαηκφλσλ ζσθξφλσλ
ηνῖο ηαῖο ε὎δαίκνζη ζψθξνζη ηνῖο ε὎δαίκνζη ζψθξνζη
ηνὺο ηὰο ε὎δαίκνλαο ζψθξνλαο ηὰ ε὎δαίκνλα ζψθξνλα
ὦ ὦ ε὎δαίκνλεο ζψθξνλεο ὦ ε὎δαίκνλα ζψθξνλα
Παξαηήξεζε:
Σα πεξηζζφηεξα ζχλζεηα επίζεηα ηεο θαηεγνξίαο απηήο αλεβάδνπλ ηνλ ηφλν ζηελ θιεηηθή εληθνχ ηνπ
αξζεληθνχ θαη ζειπθνχ γέλνπο θαη ζηελ νλνκαζηηθή θαη αηηηαηηθή ηνπ νπδεηέξνπ, πνηέ φκσο πην πάλσ
απφ ηελ ηειεπηαία ζπιιαβή ηνπ α’ ζπλζεηηθνχ, π.ρ. ν, ε, κεγαινπξάγκσλ, ην κεγαιφπξαγκνλ, αιιά ν, ε
κεγαιφθξσλ, ην κεγαιφθξσλ.
1. Να ζπκπιεξσζνχλ νη ηχπνη.
ζψθξσλ ἀλήξ ε὎ήζεο λένο ἀιεζήο ἀξεηή ζχλεζεο πξᾶγκα ε὎δαίκσλ ρψξα
………….ἀλδξφο ……....λένπ …………ἀξεηεο …………..πξάγκαηνο …………...ρψξαο
………….ἀλδξί ………..λένλ …….......ἀξεηελ ..………...πξάγκαηη …………..ρψξαλ
………….ἄλδξα ………..λένη ...……….ἀξεηαί ……….…..πξάγκαηα …………..ρσξσλ
………….ἀλδξ῵λ ……….λέσλ …………ἀξεηάο …………...πξαγκάησλ ………….ρψξαηο
2. Να κεηαηξέςεηε ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο ζηνλ άιινλ αξηζκφ.

α. Οὔηφο ἐζηηλ ἀθαλνῦο παηξφο.
β. ἖άλ ἦο θηινκαζήο, ἔζεη πνιπκαζήο.
γ. Ἀιεζήο ἐζηηλ ὁ ιφγνο νὔηνο.
δ. Οἱ πινχζηνη ν὎θ ἀεί ε὎δαίκνλεο εἰζη.
ε. Μεγαιφθξνλαο εἶλαη ιέγνπζη ηνὺο ζεκλνχο ἄλδξαο.
ζη. Θνξχβνπ πιήξεο ἟ πφιηο ἐζηίλ.
δ. Οἰ λένη εὒπηζηνη θαὶ ε὎δαίκνλεο εἰζίλ.

ε. Σὸ ἞κέηεξνλ ἔξγνλ ἐκθαλέο ἐζηίλ.
ζ. Φνβνχκεζα κὴ ηαῦηα ν὎θ ἀιεζ῅ ἐζηίλ.
3. Να ζπκπιεξψζεηε ηηο πξνηάζεηο ζχκθσλα κε ηελ ππφδεημε ηεο παξέλζεζεο.

α. ΢ηέξγνκελ ηὸλ ……………………….(ἀιεζήο, αηη. ελ.) ιφγνλ, ηνῖο δὲ …………………(ςεπδήο, δνη.
πιεζ.) νὒπνηε πηζηεχνκελ.
β. Φχιαηηε ηὸ κέλ ζ῵κα …………………..(὏γηήο, αηη. ελ.), ηὴλ δὲ ςπρήλ ………………(ε὎ζεβήο, αηη.
ελ.).
γ. Πεξηθι῅ο ἦλ γέλνπο ……………………….(ε὎θιεήο, γελ. ελ.).
δ. Οἱ ΢σθξάηνπο ιφγνη ἦζαλ …………………(πιήξεο, νλνκ. πιεζ.) ἀπιφηεηνο.
ε. Οἱ …………………(ἐγθξαηήο, νλνκ. πιεζ.) εἰζη ἀγαζνί πνιῖηαη.
ζη. Οἱ πινχζηνη ν὎θ ἀεί ………………………….(ε὎δαίκσλ, νλνκ. πιεζ. ) εἰζη.
4. Να ηνπνζεηήζεηε ζηελ θαηάιιειε πηψζε, γέλνο θαη αξηζκφ ηα επίζεηα πνπ βξίζθνληαη ζε
παξέλζεζε.
α. Δηἶρε ηξάπεδαλ _____________ _______________ ἐδεζκάησλ (πιήξεο, πνιπηειήο).
β. Ννῦο ___________ ἐλ ζψκαηη ____________ (὏γηήο).
γ. Ἀλζξψπσλ _____________ ηνῦην ἔξγνλ εἶλαη λνκίδνκελ (ἄθξσλ).
δ. ___________ ἄλζε ἐλ η῵ ιεηκψλη ζπλειέγνκελ (πνιπεηδήο).
ε. ἖λ παξαδείζῳ θήπῳ ἐζκέλ ___________ _____________ ἀλζέσλ (πιήξεο, ε὎ψδεο).
ζη. Οἱ δπλαηνί ἐιππνῦλην θαιά θηήκαηα _________________(πνιπηειήο) θαηαζθεπαῖο ἀπνισιεθφηεο
δ. Σνῦην ηὸ πξᾶγκα _______________ (ἀιεζήο) ἐζηη
ε. Οἱ ηξηάθνληα ἦζαλ _________________(πξνπεηήο) ἐπη ηὸ πνιινχο απνθηείλεηλ
ζ. Ἀεί ______________ (ε὎ήζεο) ἐζηέ
η. Υξ῅ βνεζεῖλ ηνῖο ______________ (ἀζζελήο)
ηα. Οἱ λένη ν὎θ εἰζί _______________ (θαθνήζεο) ἀιιά _____________ (ζπκψδεο)
ηβ. ἐλεδχζεζαλ _______________ (πνδήξεο) ρηη῵λαο
ηγ. Ὼ _________________ (επγελήο) ἄλεξ, ἄθνπζνλ
ηδ. Σὰ _______________ (επηκειήο) ηέθλα ε὎ινγία ἐζηί
ηε. Ὦ _________________ (απηάξθεο) πφιη, ὠο ἀπφιεη ζήκεξνλ!
ηζη. Ο὎θ ἦλ α὎ηῶ _____________ ηέθλα (ἄξξελ).
ηδ. Οὔηνη δίθαηνη θαἰ ________________ (ζψθξσλ) ἐθαίλνλην εἶλαη.
ηε. Φαζί ηνχηνπο ________________ (πνιππξάγκσλ) εἶλαη.
ηζ. ἖λ ηῆ ΢πάξηῃ ὀκνίσο ηνῖο _________ θαὶ αἱ παξζέλνη ἀγπκλάδνλην (ἄξξελ).
5. Να ηαηξηάμεηε θάζε επίζεην κε ην νπζηαζηηθφ πνπ αθνινπζεί, ψζηε λα ζρεκαηηζηνχλ δεπγάξηα

πνπ ζα ζπκθσλνχλ ζε γέλνο, αξηζκφ θαη πηψζε.
ζψθξσλ αλδξφο
επδαίκσλ γχλαη
άθξσλ ξεζη
κεγαιφθξσλ βαζηιέα
ακειήο άλζξσπνη
αζζελήο ζψκαηα
επζεβήο αλδξάζη
επψδεο άλζε
6. Να αλαγλσξίζεηε πνηνη απφ ηνπο παξαθάησ ηχπνπο είλαη ζσζηνί θαη πνηνη ιαλζαζκέλνη. Σνπο
ιαλζαζκέλνπο λα ηνπο δηνξζψζεηε.
΢ Λ
ὦ ε὎δαίκσλ
ηνῦ ε὎γλψκνλα
η῵λ ἀθξψλσλ
ηὰ ἀιεζή
ηνὺο θηινκαζείο
ηὸ ἀζθαιεῖ
ηὸλ κεγαινπξάγκνλα
7. Να αληηθαηαζηήζεηε ζηηο παξαθάησ θξάζεηο ην επίζεην κε ην αληψλπκφ ηνπ, ψζηε λα

απνθαηαζηήζεηε ην λφεκά ηνπο.
α. Σὸλ πνιίηελ δεῖ ιέγεηλ ηὰ ςεχδε.
β. Υξή ηνὺο ἀζεβεῖο ἐπαηλεῖλ.
γ. Σῶ ἄθξνλη ἀλδξί πξνζήθεη ε὎ηπρεῖλ.
δ. Οἱ παῖδεο εἰζη ἀγλψκνλεο ηνῖο γνλεῦζη.
2. ΔΡΩΣΖΜΑΣΗΚΖ ΑΝΣΩΝΤΜΗΑ.
Δληθφο αξηζκφο
Ολνκαζηηθή ηίο ηίο ηί
Γεληθή ηίλνο ή ηνῦ ηίλνο ή ηνῦ ηίλνο ή ηνῦ
Γνηηθή ηίλη ή ηῷ ηίλη ή ηῷ ηίλη ή ηῷ
Αηηηαηηθή ηίλα ηίλα ηί
Κιεηηθή - - -
Ολνκαζηηθή ηίλεο ηίλεο ηίλα
Γεληθή ηίλσλ ηίλσλ ηίλσλ
Γνηηθή ηίζη(λ) ηίζη(λ) ηίζη(λ)
Αηηηαηηθή ηίλαο ηίλαο ηίλα
3. ΑΟΡΗ΢ΣΖ ΑΝΣΩΝΤΜΗΑ.
Δληθφο αξηζκφο
Ολνκαζηηθή ηὶο ηὶο ηὶ
Γεληθή ηηλὸο ή ηνπ ηηλὸο ή ηνπ ηηλὸο ή ηνπ

Γνηηθή ηηλὶ ή ηῳ ηηλὶ ή ηῳ ηηλὶ ή ηῳ
Αηηηαηηθή ηηλὰ ηηλὰ ηὶ
Ολνκαζηηθή ηηλὲο ηηλὲο ηηλὰ ή ἄηηα
Γεληθή ηηλῶλ ηηλῶλ ηηλῶλ
Γνηηθή ηηζὶ(λ) ηηζὶ(λ) ηηζὶ(λ)
Αηηηαηηθή ηηλὰο ηηλὰο ηηλὰ ή ἄηηα
1. ΢ηηο πξνηάζεηο πνπ αθνινπζνχλ λα βξείηε ην είδνο ηεο αλησλπκίαο (εξσηεκαηηθήο ή αφξηζηεο).
α. Ἡξψηεζελ ηίλη δηαθέξνπζηλ νἱ πεπαηδεπκέλνη η῵λ ἀπαηδεχησλ.
β. Ἄιινη ηηλέο ἔκειινλ πεξί ἐκνῦ δηαγλψζεζζαη (=… λα εθδψζνπλ δηθαζηηθή απφθαζε…).
γ. Σίλη ἄλ ἀξέζθνη πφιηο ἄλεπ λφκσλ;
δ. ὇ ζνθηζηήο ἐζηηλ ἔκπνξφο ηηο πεξὶ ηὰ η῅ο ςπρ῅ο καζήκαηα.
ε. Πξνζέιαβε ἱππέαο ηηλάο θαὶ πνιινχο πειηαζηάο.
ζη. Σί πξάηηεηο, ὦ θίιε; Γηὰ ηη νὓησ ηξέρεηο;
2. Να ζρεκαηίζεηε ην ζσζηφ ηχπν ησλ αλησλπκηψλ ζχκθσλα κε ηελ ππφδεημε θαη λα

πξνζδηνξίζεηε ην είδνο ηεο.
α. ………………… (ηηο, νλνκ. πιεζ.) εἰζίλ αἴηηνη η῵λ γεγελεκέλσλ θαθ῵λ;
β. …………………(ηηο, αηη. πιεζ.) ἐλζξψπσλ ἐιχπεζε ἟ εἰξήλε;
γ. Δἴ ………………….. (ηηο) ε὎ζεβήο θαὶ θηιφζεφο ἐζηηλ, ἀπνιαπέησ η῅ο ιακπξάο παλεγχξεσο.
δ. Οἱ Ἔιιελεο ἀπέθηεηλαλ (= ζθφησζαλ) η῵λ πνιεκίσλ ……………………(ηηο, αηη. πιεζ.).
ε. Δ὎ξήζεηε βξέθνο ……………….(ηηο, αηη. ελ.) θείκελνλ ἐλ θάηλε.
ζη. Δἶπνλ ὄηη ἐπί …………………(ηηο, δνη. ελ.) ιφγῳ ἤθνηελ.
δ. Ζὒξηζθνλ φλ ἔλ ……………..(ηηο, αηη. πιεζ.) η῵λ ἀδπλάησλ εἰπεῖλ ἀμίσο η῵λ ηεηειεπηεθφησλ.
ε. Ο὎θ ἐζέισ ……………….(ηηο, αηη. ελ.) αἰζρξφλ πξάηηεηλ.
ζ. Ἔιεγνλ …………..(ηηο, γελ. πιεζ.) η῵λ ξεηφξσλ κάηαηνλ εἶλαη ηὸλ πφιεκνλ.
η. Γηαηαξάηηνπζηλ α὎ηφλ ιφγνπο …………………(ηηο, αηη. πιεζ.) ἀπνκλεκνλεχνληεο.

ηα. ὇ Γᾶηηο ἐλ ……………….. (ηηο, δνη. ελ.) βξάρεη ρξφλῳ εἶιε ἖ξεηξίαο.
3. Να πξνζζέζεηε ηελ εξσηεκαηηθή αλησλπκία ζην θαηάιιειν γέλνο θαη ζηελ θαηάιιειε πηψζε.
α. ………………; Σ῅ο κεηξφο ε. ………………; Γξαῖαη
β. ………………; Ἀζελαῖνη ζη. ………………; Πνιιά
γ. ………………; Αἱ ζπγαηέξεο δ. ………………; Καιαί
δ. ………………; Σνῖο ὏ηνῖο ε. ………………; Σνὺο ζηξαηηψηαο
4. Να πξνζζέζεηε ηνπο θαηάιιεινπο ηχπνπο ηεο αφξηζηεο αλησλπκίαο.

α. ἄλζξσπνο ………………... ζη. ἐθ ……….. ιφγνπ
β. γπλή ………………………. δ. ἦλ δε …………ἀλήξ
γ. πνιηη῵λ …………………… ε. ἞κέξαο ………………….
δ. ἀλζξψπνπ ……………….. ζ. νἱ κὲλ ………… νἱ δ’ ἄιινη
ε. ζηξαηῶ ……………………. η. θαὶ ἄιια ……………………
5. Να κεηαθέξεηε ζηα αξραία ειιεληθά ηηο παξαθάησ πεξηφδνπο.

α. Πνηνο ζέιεη λα κάζεη ηελ αιήζεηα;
β. Κάπνηνο είλαη δίθαηνο θαη πξάηηεη ζσζηά.
γ. Πνηφλ λα ζηείινπκε; (Πέκπσ = ζηέιλσ)
6. Να βξείηε ηε κνξθή ηεο απξφζσπεο ζχληαμεο (απξφζσπν ξήκα ή απξφζσπε έθθξαζε) πνπ
ρξεζηκνπνηείηαη ζηηο παξαθάησ πξνηάζεηο.
α. Γεῖ ζθνπεῖλ θαὶ πξάηηεηλ ἀεί ηὰ δίθαηα.
β. Ο὎ ζέκηο ἐζηί (=δελ είλαη ζεκηηφ/δίθαην) ςεχδεζζαη.
γ. Ο὎θ ἔρεη θαι῵ο ἀκειεῖλ η῵λ ζε῵λ.
δ. ἖ρξ῅λ (= έπξεπε) ηὸλ ΢σθξάηε ηὰ πνιηηηθά δηδάζθεηλ.
ε. Ο὎ρ νἶφλ η’ ἐζηί (= δελ είλαη δπλαηφ) δ῅λ ἄλεπ ηξνθ῅ο.
ζη. Υξ῅ ηνὺο εὐγελεῖο γελλαηψο θέξεηλ ηὰο ζπκθνξάο.
δ. Λέγεηαη Κῦξνλ θηινκαζέζηαηνλ εἶλαη.
ε. ὆ξζ῵ο ἔρεη ηνῖο πνιεκίνηο κάρεζζαη.
ζ. Υαιεπφλ ἐζηί ἐαπηφλ γλ῵λαη.
η. Πξνζήθεη ηνῖο πνιίηαηο πξνζχκσο πείζεζζαη ηῶ ἄξρνληη.
7. Να γξάςεηε ην ππνθείκελν ησλ απαξεκθάησλ ζηηο αθφινπζεο πξνηάζεηο.

α. Ῥάδηφλ ἐζηηλ (= είλαη εχθνιν) ὏κῖλ ηνῦην καζεῖλ.
β. Ἀξθεῖ κνη κέλεηλ νἴθνη (= ζηελ παηξίδα).
γ. Γίθαηφλ ἐζηη ηνὺο ἀγαζνχο ἄξρεηλ ηνῦ δήκνπ.
δ. Ἔμεζηηλ ἟κῖλ ε὎δαίκνζη γελέζζαη.
ε. Αλάγθε ἐζηί κνρζείλ ηνὺο ἐζέινληαο ε὎ηπρεῖλ.
ζη. Θαξζεῖλ ρξ῅ ηὸλ ἀγαζφλ ἄλδξα.
δ. Ἔιεγνλ ν὎θ εἶλαη α὎ηφλνκνη.
ε. Ννκίδεηαη ηνῦηνλ ἐθ ζε῵λ γεγνλέλαη.
ζ. Γεῖ ηὸλ ἄλδξα ηειείαλ ἔρεηλ ηὴλ ἀξεηήλ.
η. Ο὎θ ἤζειε παξαιαβεῖλ ηνὺο ζεξάπνληαο.
8. ΢ηηο επφκελεο πξνηάζεηο λα ππνγξακκίζεηε ηε δνηηθή πξνζσπηθή.

α. Σνῖο ἰδηψηαηο ἔμεζηη (=είλαη δπλαηφ)ηὰο δαπάλαο ζπληέκλεηλ.
β. Λππεξφλ ἐζηη παηζίλ ὀξθαλνῖο γεγελ῅ζζαη παηξφο.
γ. Ἔδνμε ηῆ πφιεη (=απνθάζηζε ε πφιε) ηνὺο λεθξνχο δεκνζία ζάπηεηλ.
δ. Πάηξηφλ ἐζηη ( =είλαη παηξνπαξάδνην) ηνῖο α὎ηφρζνζη ἞γεῖζζαη η῵λ μέλσλ.
ε. Σῶ ε὎ηπρνῦληη δίθαηφλ ἐζηη κεκλ῅ζζαη ηνῦ ζενῦ.
ζη. Ἄμηνλ ἐζηί πᾶζηλ ἀλζξψπνηο κεκλ῅ζζαη η῅ο ἀξεη῅ο η῵λ πξνγφλσλ.
δ. Ἔδνμελ α὎ηῶ βξνλη῅ο γελνκέλεο ζθεπηφο πεζεῖλ εἰο νἰθίαλ.
ε. Ἔμεζηηλ α὎ηῶ ήδε εἰζηέλαη εἰο ηὴλ ἀγνξάλ.
ζ. ἖κνί κελ ἀξθεῖ ηνῦηνλ ἐλ δφκνηο κέλεηλ.
η. Ἔδνμε κνη ὁ ζηφινο πάγθαινλ εἶλαη.
9. ΢ηελ πξφηαζε «Σνπηφ κνη ζεηφηαηνλ θαίλεηαη γελέζζαη» έρνπκε:

α. ηαπηνπξνζσπία.
β. εηεξνπξνζσπία.
Να δηθαηνινγήζεηε ηελ επηινγή ζαο.
ΛΑ. ΢νθὸο γάξ ηνη ζὺ εἶ, ὦ Νηθία. ἀιι’ ὅκσο ἐγὼ Λπζηκάρῳ ηῶδε θαὶ Μειεζίᾳ ζπκβνπιεύσ ζὲ κὲλ
θαὶ ἐκὲ πεξὶ η῅ο παηδείαο η῵λ λεαλίζθσλ ραίξεηλ ἐᾶλ, ΢σθξάηε δὲ ηνπηνλί, ὅπεξ ἐμ ἀξρ῅ο ἔιεγνλ, κὴ
ἀθηέλαη· εἰ δὲ θαὶ ἐκνὶ ἐλ ἟ιηθίᾳ ἦζαλ νἱ παῖδεο, ηα὎ηὰ ἂλ ηαῦη’ ἐπνίνπλ.
ΝΗ. Σαῦηα κὲλ θἀγὼ ζπγρσξ῵· ἐάλπεξ ἐζέιῃ ΢σθξάηεο η῵λ κεηξαθίσλ ἐπηκειεῖζζαη, κεδέλα ἄιινλ
δεηεῖλ.
Πιάησλ, Λάρεο 200 c.
ΛΑ: Δζχ βέβαηα, Νηθία, είζαη ζνθφο. Αιιά φκσο εγψ ζπκβνπιεχσ ηνλ Λπζίκαρν απηφλ εδψ θαη ηνλ
Μειεζία λα αθήζνπλ θαηά κέξνο θαη εζέλα θαη εκέλα ζρεηηθά κε ηελ παηδεία ησλ λέσλ, λα κελ αθήζνπλ
φκσο απηφλ εδψ ηνλ ΢σθξάηε, φπσο απφ ηελ αξρή ππνζηήξηδα κάιηζηα, αλ θαη ηα δηθά κνπ παηδηά ήηαλ
ζε ειηθία καζεηείαο, απηά ηα ίδηα ζα έθαλα.
ΝΗ: Καη εγψ ζπκθσλψ κε απηά αλ βέβαηα ζέιεη ν ΢σθξάηεο λα θξνληίζεη γηα ηελ παηδεία ησλ λέσλ, λα κε
δεηήζνπκε θαλέλαλ άιιν.
1. Γηαηί ν Λάρεο θαη ν Νηθίαο ζεσξνχλ φηη ν ΢σθξάηεο είλαη ν πιένλ θαηάιιεινο γηα ηελ
εθπαίδεπζε ησλ λέσλ;
Πξνθαλψο, ν Λάρεο θαη ν Νηθίαο βιέπνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπ ζπκπνιίηε ηνπο ΢σθξάηε γηα ηνπο λένπο,
ηελ αγσλία θαη ηε ζπλερή κέξηκλά ηνπ γηα ηελ πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα θαη ηελ αγσγή ηεο ςπρήο ησλ
καζεηψλ ηνπ. Άιισζηε, μέξνπλ φηη ν ΢σθξάηεο ζηε ζπλείδεζε ησλ Αζελαίσλ είλαη θαηαμησκέλνο
δάζθαινο θαη θαζνδεγεηήο ησλ εθήβσλ. Γη’ απηφ έρνπλ ηελ πεπνίζεζε φηη ν ΢σθξάηεο είλαη ν κφλνο
εηδήκσλ ζηα ζέκαηα ηεο εθπαίδεπζεο ησλ λέσλ.
2. Πνηνο, θαηά ηε γλψκε ζαο, είλαη νη θνηλφο ζεκαηηθφο άμνλαο αλάκεζα ζην παξάιιειν θείκελν
θαη ζην θείκελν ηεο Δλφηεηαο;
Καη ζηα δχν θείκελα θνηλφο ζεκαηηθφο άμνλαο είλαη ε παηδεία ησλ λέσλ θαη ε επζχλε ησλ δαζθάισλ
πνπ αλαιακβάλνπλ ην ξφιν απηφλ. Φπζηθά, νη γνλείο πνπ λνηάδνληαη γηα ηα παηδηά ηνπο αλεζπρνχλ θαη
επηδεηνχλ ηνλ θαιχηεξν παηδαγσγφ. Καη ηέηνηνλ αλαγλσξίδνπλ ηνλ ΢σθξάηε.
Α. ΚΔΗΜΔΝΟ: «Έλαο ζηνξγηθφο εγέηεο».
Ἅπαληεο ἐπηζηάκεζα ὅηη Ἀγεζίιανο, ὅπνπ ᾢεην ηὴλ παηξίδα ηη ὠθειήζεηλ, ν὎ πφλσλ ὏θίεην, ν὎
θηλδχλσλ ἀθίζηαην, ν὎ ρξεκάησλ ἐθείδεην, ν὎ ζ῵κα, ν὎ γ῅ξαο πξν὎θαζίδεην, ἀιιὰ θαὶ βαζηιέσο ἀγαζνῦ
ηνῦην ἔξγνλ ἐλφκηδε, ηὸ ηνὺο ἀξρνκέλνπο ὡο πιεῖζηα ἀγαζὰ πνηεῖλ. ἖λ ηνῖο κεγίζηνηο δέ ὠθειήκαζη η῅ο
παηξίδνο θαὶ ηφδε ἐγὼ ηίζεκη α὎ηνῦ, ὅηη δπλαηψηαηνο ὤλ ἐλ ηῆ πφιεη θαλεξὸο ἦλ κάιηζηα ηνῖο λφκνηο
ιαηξεχσλ. Σίο γὰξ ἄλ ἞ζέιεζελ ἀπεηζεῖλ ὁξ῵λ ηὸλ βαζηιέα πεηζφκελνλ; […] Ὅο θαὶ πξὸο ηνὺο δηαθφξνπο
ἐλ ηῆ πφιεη ὥζπεξ παηὴξ πξὸο παῖδαο πξνζεθέξεην. ἖ινηδνξεῖην κὲλ γὰξ ἐπὶ ηνῖο ἁκαξηήκαζηλ, ἐηίκα δ’
εἴ ηη θαιὸλ πξάηηνηελ, παξίζηαην δ’ εἴ ηηο ζπκθνξὰ ζπκβαίλνη, ἐρζξὸλ κὲλ ν὎δέλα ἟γνχκελνο πνιίηελ,
ἐπαηλεῖλ δὲ πάληαο ἐζέισλ, ζῴδεζζαη δὲ πάληαο θέξδνο λνκίδσλ, δεκίαλ δὲ ηηζεὶο εἰ θαί ὁ κηθξνῦ ἄμηνο
ἀπφινηην.
Ξελνθ῵λ, Ἀγεζίιανο 7.13

΋ινη καο γλσξίδνπκε (θαιά) φηη ν Αγεζίιανο, φπνπ λφκηδε φηη ζα σθειήζεη θάπσο ηελ παηξίδα ηνπ,
δελ έπαπε λα κνρζεί, δελ απέθεπγε ηνπο θηλδχλνπο, δε ιππφηαλ ηα ρξήκαηα, δελ πξφβαιιε σο δηθαηνινγία
ην ζψκα νχηε ηα γεξαηεηά ηνπ, αιιά ζεσξνχζε θαη θαζήθνλ ρξεζηνχ βαζηιηά απηφ, δειαδή λα θάλεη φζν
ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξα θαιά ζηνπο ππεθφνπο ηνπ. Καη αλάκεζα ζηηο πην κεγάιεο σθέιεηέο ηνπ πξνο ηελ
παηξίδα ηνπ θαη απηφ εδψ ζπγθαηαιέγσ, φηη δειαδή, ελψ ήηαλ ν πην ηζρπξφο ζηελ πφιε, θαλεξά θξφληηδε
λα ππαθνχεη πάξα πνιχ ζηνπο λφκνπο. Γηαηί πνηνο ζα ήζειε λα κελ ππαθνχεη (ζε απηνχο), φηαλ έβιεπε ην
βαζηιηά ηνπ λα πεηζαξρεί; Απηφο αθφκα θαη ζηνπο αληηπάινπο ηνπ κέζα ζηελ πφιε ζπκπεξηθεξφηαλ φπσο
αθξηβψο (ζπκπεξηθέξεηαη) ν παηέξαο ζηα παηδηά ηνπ. Σνπο θαθνινγνχζε δειαδή γηα ηα ζθάικαηά ηνπο,
ηνπο ηηκνχζε φκσο θάζε θνξά πνπ έθαλαλ θάηη θαιφ θαη ηνπο παξαζηεθφηαλ φπνηε ηνπο ζπλέβαηλε
θάπνηα ζπκθνξά, γηαηί δε ζεσξνχζε θαλέλαλ πνιίηε ερζξφ, γηαηί ήζειε λα επαηλεί φινπο, γηαηί λφκηδε
θέξδνο λα δηαζψδεη φινπο θαη γηαηί ζεσξνχζε δεκηά αλ θάπνηνο, έζησ θαη αλάμηνο, ραλφηαλ.
Ἅπαληεο ἐπηζηάκεζα ὅηη Ἀγεζίιανο, ΋ινη γλσξίδνπκε φηη ν Αγεζίιανο,
φπνπ πίζηεπε φηη ζα σθεινχζε ζε θάηη ηελ

ὅπνπ ᾤεην ηὴλ παηξίδα ηη ὠθειήζεηλ,
παηξίδα,
δελ έπαπε λα κνρζεί, νχηε απέθεπγε ηνπο
ν὎ πφλσλ ὏θίεην, ν὎ θηλδχλσλ ἀθίζηαην,
θηλδχλνπο,
ν὎ ρξεκάησλ ἐθείδεην, ν὎ ζ῵κα, ν὎ γ῅ξαο δε ιππφηαλ ηα ρξήκαηα, νχηε πξφβαιιε σο
πξν὎θαζίδεην, δηθαηνινγία ην ζψκα ή ηα γεξαηεηά,
ἀιιὰ θαὶ βαζηιέσο ἀγαζνῦ ηνῦην ἔξγνλ
αιιά πίζηεπε φηη θαζήθνλ ηνπ θαινχ βαζηιηά είλαη
ἐλφκηδε,
λα θάλεη φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξα θαιά ζηνπο
ηὸ ηνὺο ἀξρνκέλνπο ὡο πιεῖζηα ἀγαζὰ πνηεῖλ.
ππεθφνπο ηνπ.
἖λ ηνῖο κεγίζηνηο δὲ ὠθειήκαζη η῅ο παηξίδνο ΢ηηο κεγαιχηεξεο σθέιεηεο ηεο παηξίδαο
θαὶ ηφδε ἐγὼ ηίζεκη α὎ηνῦ, θη απηφ εδψ ηνπ ζπγθαηαιέγσ
ὅηη δπλαηψηαηνο ὤλ ἐλ ηῆ πφιεη φηη, ελψ ήηαλ ν πην δπλαηφο ζηελ πφιε,
ππεξεηνχζε θαλεξά ζε κεγάιν βαζκφ ηνπο

θαλεξὸο ἦλ κάιηζηα ηνῖο λφκνηο ιαηξεχσλ.
λφκνπο.
Σὶο γὰξ ἂλ ἞ζέιεζελ ἀπεηζεῖλ Γηαηί πνηνο ζα ήζειε λα κελ ππαθνχεη
ὀξ῵λ ηὸλ βαζηιέα πεηζφκελνλ; […] φηαλ έβιεπε ην βαζηιηά λα ππαθνχεη; [...]
Απηφο θαη ηνπο πνιηηηθνχο ηνπ αληηπάινπο ζηελ

Ὃο θαὶ πξὸο ηνὺο δηαθφξνπο ἐλ ηῆ πφιεη
πφιε
ηνπο ζπκπεξηθεξφηαλ ζαλ παηέξαο πξνο ηα παηδηά
ὥζπεξ παηὴξ πξὸο παῖδαο πξνζεθέξεην.
ηνπ.
἖ινηδνξεῖην κὲλ γὰξ ἐπὶ ηνῖο ἁκαξηήκαζηλ, Καθνινγνχζε βέβαηα φζνπο έθαλαλ αδηθίεο,
ἐηίκα δ’ εἴ ηη θαιὸλ πξάηηνηελ, ηνπο ηηκνχζε φκσο αλ έθαλαλ θάηη θαιφ,
παξαζηεθφηαλ, αλ παξνπζηαδφηαλ θάπνηα

παξίζηαην δ’ εἴ ηηο ζπκθνξὰ ζπκβαίλνη,
ζπκθνξά,
ἐρζξὸλ κὲλ ν὎δέλα ἟γνχκελνο πνιίηελ, επεηδή δε ζεσξνχζε θαλέλα πνιίηε ερζξφ,
ἐπαηλεῖλ δὲ πάληαο ἐζέισλ, αιιά επεηδή ήζειε λα ηνπο επαηλεί φινπο,
ζῴδεζζαη δὲ πάληαο θέξδνο λνκίδσλ, ζεσξψληαο θέξδνο ην λα ζψδνληαη φινη
δεκίαλ δὲ ηηζεὶο εἰ θαὶ ὁ κηθξνῦ ἄμηνο θαη ζεσξψληαο ην δεκηά αλ θάπνηνο, έζησ θαη
ἀπφινηην. αλάμηνο, ραλφηαλ.
Ξελνθ῵λ, Ἀγεζίιανο 7.13
1. Ση ζεσξνχζε θαζήθνλ ηνπ ζσζηνχ πνιηηηθνχ ν Αγεζίιανο ζχκθσλα κε ηνλ Ξελνθψληα;

Ο Αγεζίιανο ζεσξνχζε θαζήθνλ ηνπ ζσζηνχ πνιηηηθνχ εγέηε ηελ αγαζνπνηφ θαη επεξγεηηθή δηάζεζε
πξνο ηνπο ζπκπνιίηεο ηνπ, ηε θηιαλζξσπία θαη ηνλ αιηξνπτζκφ. Σελ αξρή απηή ηελ ηήξεζε ζε φιε ηνπ ηε
δσή θαη πνηέ δελ ελδηαθέξζεθε γηα ηνλ εαπηφ ηνπ θαη γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ πξνζσπηθψλ ηνπ
θηινδνμηψλ. Γλψκνλαο ζηε δσή ηνπ ήηαλ κφλν ε εμππεξέηεζε ηνπ δεκφζηνπ ζπκθέξνληνο.
2. Πψο ζπκπεξηθεξφηαλ ν Αγεζίιανο ζηνπο ζπκπνιίηεο ηνπ; Ση είδνπο ζρέζε επηδίσθε λα

δεκηνπξγήζεη καδί ηνπο;
Ο Αγεζίιανο ζπκπεξηθεξφηαλ πξνο ηνπο ζπκπνιίηεο ηνπ, αθφκα θαη πξνο ηνπο πνιηηηθνχο ηνπ
αληηπάινπο, φπσο ζπκπεξηθέξεηαη έλαο παηέξαο πξνο ηα παηδηά ηνπ. Ήηαλ δίθαηνο θαη αληηθεηκεληθφο,
φηαλ αμηνινγνχζε ηηο πξάμεηο ηνπο, θαη αλάινγα ηνπο θαθνινγνχζε φηαλ έζθαιιαλ, ελψ ηνπο ηηκνχζε
φηαλ ελεξγνχζαλ ζσζηά. Σνπο ζπκπαξαζηεθφηαλ ζηηο ζπκθνξέο ηνπο, θαλέλα δε ζεσξνχζε ερζξφ ηνπ θαη
φινπο ήζειε λα ηνπο επαηλεί θαη λα ηνπο ζψδεη, ελψ ζεσξνχζε δεκία αλ θαλείο, έζησ θαη αζήκαληνο,
ραλφηαλ. Ήηαλ ινηπφλ θχζε αγαζή, θαινπξναίξεηε, ελάξεηε θαη δίθαηε.
Δπηδίσθε λα δεκηνπξγήζεη κε ηνπο ζπκπνιίηεο ηνπ ζρέζεηο ζπλεξγαζίαο θαη ζχκπλνηαο,
αιιεινζεβαζκνχ θαη αιιεινεθηίκεζεο, εηιηθξίλεηαο θαη θηιίαο. Γη’ απηφ θαη πεξηέβαιιε φινπο κε ηελ
ίδηα θαηαλφεζε θαη αγάπε, δελ έζεηε θξαγκνχο ζηελ επηθνηλσλία καδί ηνπο εθκεηαιιεπφκελνο ηε ζέζε
θαη ην αμίσκά ηνπ θαη επηδίσθε ηε βειηίσζε ηεο ζέζεο ηνπο.
3. Θα κπνξνχζε ν Αγεζίιανο λα ραξαθηεξηζηεί, εθηφο απφ εγέηεο, θαη «παηδαγσγφο»; Πνηα

ζηνηρεία ηνπ θεηκέλνπ κπνξνχλ λα ζηεξίμνπλ απηφλ ηνλ ραξαθηεξηζκφ;
Οη αξεηέο πνπ, θαηά ηνλ Ξελνθψληα, θνζκνχζαλ ηνλ Αγεζίιαν δηθαηνινγεκέλα ηνλ θαζηζηνχζαλ
πξφηππν ζσζηήο ζπκπεξηθνξάο, παξάδεηγκα γηα κίκεζε θαη παηδαγσγφ ηνπ ιανχ. Δηδηθφηεξα, ε
εξγαηηθφηεηα, ε αληηκεηψπηζε ησλ θηλδχλσλ, ε αθηινρξεκαηία θαη ε θηιάλζξσπε πξνο φινπο δηάζεζή ηνπ
αζθαιψο ζα ελέπλεαλ θαη ηνπο ζπκπνιίηεο ηνπ. Κπξίσο φκσο ε απφιπηε ππαθνή ζηνπο λφκνπο ηεο πφιεο
ηνπ, ε παηξηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ αθφκα θαη πξνο ηνπο αληηπάινπο ηνπ, ε αληηθεηκεληθφηεηά ηνπ απέλαληη
ζηηο πξάμεηο ησλ πνιηηψλ ηνπ θαη ε θαινπξναίξεηε θαη επεξγεηηθή ηνπ δηάζεζε πξνο ηνπο άιινπο ζα
δηακφξθσλαλ αλάινγα θαη ην ήζνο απηψλ θαη ζα ηνπο θαζνδεγνχζαλ ζην δξφκν ηνπ δηθαίνπ θαη ηεο
αξεηήο.
Β1. ΛΔΞΗΛΟΓΗΚΟ΢ ΠΗΝΑΚΑ΢.
ὁ πξαθηήξ: απηφο πνπ θάλεη θάηη.

Π.ρ. Ο Όκεξνο έιεγε φηη ν ηδαληθφο ήξσαο ήηαλ ν «κχζσλ ηε ξεηήξ, έξγσλ ηε πξαθηήξ».
πξαγκαηψδεο: θνπηψδεο, επίπνλνο.
ἀληηπξάηησ: ελαληηψλνκαη, αληελεξγψ.
ε εππξαμία: ε θαιή ζπκπεξηθνξά, ε θαιή δηαγσγή, ε επεκεξία, ε επηπρία (αληψλ.: δπζπξαγία,
δπζπξαμία).
ἀπξαθηῶ: αδξαλψ.
Π.ρ. Δμαθνινπζεί λα απξαθηεί παξά ηα πξνβιήκαηα πνπ ρξνλίδνπλ.
ἀπξάγκσλ: ν θηιήζπρνο άλζξσπνο, ν αδηάθνξνο γηα ηα δεκφζηα πξάγκαηα, απηφο πνπ δελ αλακεηγλχεηαη
ζε μέλεο ππνζέζεηο (ζπλψλ.: άπξαγνο, ξάζπκνο, αληψλ.: πνιππξάγκσλ).
θνηλνπξαγῶ: θάλσ θάηη απφ θνηλνχ κε θάπνηνλ.
ἡ θνηλνπξαγία: ε ζχκπξαμε, ε ζπλσκνζία (ζπλψλ.: θνηλνπξαμία).
Π.ρ. Κνηλνπξαγία θαπλνθαιιηεξγεηψλ.
πνιππξαγκνλῶ: αζρνινχκαη κε πνιιά πξάγκαηα, εμεηάδσ θάηη ζε βάζνο, αλακεηγλχνκαη ζε μέλεο
ππνζέζεηο.
Π.ρ. Όπνηνο πνιππξαγκνλεί απνζπάηαη απφ ην θχξην έξγν ηνπ.
ἡ πξᾶμηο (-ε): φ,ηη θάλεη θαλείο, ε εκπνξηθή πξάμε/ ε επηρείξεζε, ε εκπνξηθή ζπλαιιαγή, ε
αγνξαπσιεζία, ε άζθεζε, ε εθαξκνγή, ε πείξα, ε πξαθηηθή ηθαλφηεηα πνπ απνθηήζεθε κε ηελ άζθεζε, ε
απφθαζε λνκνζεηηθνχ, εθηειεζηηθνχ – δηνηθεηηθνχ ή δηθαζηηθνχ αλψηαηνπ νξγάλνπ, ε θαηαρψξηζε ζε
εηδηθφ βηβιίν, θαζεκηά απφ ηηο ζθεληθά απηνηειείο ελφηεηεο ζεαηξηθνχ έξγνπ, θαζεκηά απφ ηηο ηέζζεξηο
καζεκαηηθέο δηαδηθαζίεο γηα ηελ παξαγσγή ελφο αξηζκνχ απφ άιινπο.
Π.ρ. Πεξλψ απφ ηελ ζεσξία ζηελ πξάμε.
Ζ ηειηθή πξάμε ηνπ Διζίλθη γηα ηελ Αζθάιεηα θαη ΢πλεξγαζία ζηελ Δπξψπε.
Έξγν κε ηξεηο πξάμεηο.
ηὸ πξᾶγκα: θάζε πιηθφ ζψκα, ην εκπφξεπκα, ε ππφζεζε, φ,ηη είλαη αλαγθαίν ή ζπκθέξνλ, ε δηαγσγή, ε
ζπκπεξηθνξά, ε ελφριεζε, ην γεγνλφο, ε γεληθή θαηάζηαζε, ηα πξνζσπηθά αληηθείκελα θάπνηνπ.
Π.ρ. Σν πξάγκα είλαη αθφκα ζην ηεισλείν.
Ση πξάγκαηα είλαη απηά πνπ θάλεηε;
Θα πάξεηο καδί ζνπ κφλν ηα απνιχησο απαξαίηεηα πξάγκαηα.
Πεξηκέλακε φηη ν ερζξφο ζα ππνρσξνχζε, πξάγκα πνπ ηειηθψο δε ζπλέβε.
πξαγκαηεχνκαη: (α.ε) αζρνινχκαη πξνζεθηηθά κε θάηη, (λ.ε) εμεηάδσ ζε βάζνο, αλαπηχζζσ θάπνην ζέκα
κειεηψληαο ην ζε βάζνο.
Π.ρ. Ζ έξεπλα πξαγκαηεχεηαη ην ζέκα ηεο παξάλνκεο κεηαλάζηεπζεο.
Πξαγκαηεχνκαη ην ζέκα ηεο αγξνηηθήο νηθνλνκίαο ζηα πιαίζηα ηεο Κνηλήο Αγνξάο.
πξαγκαηηθφο: ν θαηάιιεινο γηα θάπνηα αζρνιία ή ελέξγεηα, ελεξγεηηθφο, δξαζηήξηνο, έκπεηξνο, ηθαλφο,
θξφληκνο, απηφο πνπ αλαθέξεηαη ζηα πξάγκαηα, αληηθεηκεληθφο, (αληψλ.: θαηλνκεληθφο, θαληαζηηθφο,
ςεπδήο), απηφο πνπ ππάξρεη ή ππήξμε ζηελ πξαγκαηηθφηεηα (θαη φρη ζηε θαληαζία), νπζηαζηηθφο,
ζνβαξφο, αιεζηλφο, γλήζηνο.
Π.ρ. Πξαγκαηηθή θηιία.
Απηή ε ηζηνξία είλαη πξαγκαηηθή.
Ο πξαγκαηηθφο κηζζφο είλαη πνιχ κηθξφηεξνο κε ηηο θξαηήζεηο.
Δίλαη θαηξφο λα θάλσ κηα πξαγκαηηθή ζρέζε.
ὁ πξαγκαηεπηήο: έκπνξνο, εκπνξηθφο αληηπξφζσπνο.

Π.ρ. Σελ παιηά επνρή ππήξραλ πξαγκαηεπηάδεο πθαζκάησλ.
ἡ πξαγκαηεία: ε πξσηφηππε, εθηελήο θαη ζε βάζνο επηζηεκνληθή εξγαζία γηα έλα ζέκα, ε επηκειήο
ζπνπδή, ε κειέηε, ε επίπνλε εξγαζία, ε θηινζνθηθή ελαζρφιεζε, ε επηρείξεζε, ην ζχγγξακκα, ε κειέηε.
Π.ρ. Γελ έρεη νινθιεξψζεη αθφκα ηελ πξαγκαηεία ηνπ.
ηὰ πεπξαγκέλα: απηά πνπ έρνπλ γίλεη, πξάμεηο ή απνθάζεηο ζπκβνπιίνπ.
Π.ρ. Καλείο δελ κπνξεί λα αιιάμεη ηα πεπξαγκέλα.
ηὸ πξαθηνξείνλ (-εην): (α.ε.)ην γξαθείν θαη ην αμίσκα ηνπ θνξνεηζπξάθηνξα, θπιαθή γηα νθεηιέηεο
δεκφζησλ ρξεκάησλ, (λ.ε.) επαγγεικαηηθφ γξαθείν εμππεξέηεζεο, επηρείξεζε πνπ αλαιακβάλεη ηελ
δηεθπεξαίσζε ππνζέζεσλ.
Π.ρ. Πξαθηνξείν εθεκεξίδσλ.
ὁ πξάθησξ: (α.ε.) απηφο πνπ θάλεη ή πεηπραίλεη θάηη, ν ζπιιέθηεο θφξσλ, (λ.ε.) πξφζσπν πνπ θέξλεη ζε
πέξαο ππνζέζεηο άιισλ κε ακνηβή (ζπλψλ.: αηδέληεο), πιεξσκέλν φξγαλν κπζηηθήο ππεξεζίαο πνπ δξα
ζε μέλε ρψξα (ζπλψλ.: θαηάζθνπνο).
Π.ρ. Σνπξηζηηθφο πξάθηνξαο.
Μπζηηθφο πξάθηνξαο.
πξαθηηθφο: απηφο πνπ αλαθέξεηαη ζηελ πξάμε, ν ηθαλφο γηα πξάμε (αληψλ.: ζεσξεηηθφο), ελεξγεηηθφο,
δξαζηήξηνο, απνηειεζκαηηθφο, απηφο πνπ εθαξκφδεη ζηελ επαγγεικαηηθή ηνπ δξαζηεξηφηεηα ηελ πείξα
ηνπ θαη φρη ζεσξεηηθά απνθηεκέλεο γλψζεηο, εκπεηξηθφο.
Π.ρ. Πξαθηηθή εθαξκνγή θαλφλσλ.
Πξαθηηθή πξνζέγγηζε ελφο δεηήκαηνο.
Πξαθηηθφο γηαηξφο.
δηαπξάηησ: επηηειψ, θαηνξζψλσ, ηειεηψλσ θάηη, θαηαζηξέθσ, εθηειψ θάηη θαθφ.
Π.ρ. Δίλαη άγλσζην πνηνο δηέπξαμε ην έγθιεκα.
Γηαπξάηησ αδίθεκα.
ἡ δηάπξαμηο (-ε): ε νινθιήξσζε κηαο εξγαζίαο, ε εθηέιεζε θαθήο πξάμεο.
Π.ρ. Γηάπξαμε θφλνπ.
εἰζπξάηησ: παίξλσ νθεηιέο ή θφξνπο (αληψλ.: θαηαβάιισ), ιακβάλσ ρξήκαηα, γίλνκαη απνδέθηεο,
καδεχσ ρξήκαηα πνπ νθείινληαη.
Π.ρ. Δηζπξάηησ κεγάια πνζά απφ ελνίθηα.
Δηζέπξαμε ην ρεηξνθξφηεκα/ ηελ απνδνθηκαζία ηνπ θνηλνχ.
ἡ εἴζπξαμηο (-ε): ε είζπξαμε νθεηιψλ ή θφξσλ (αληψλ.: θαηαβνιή), ε ιήςε νθεηινκέλσλ ρξεκάησλ, ηα
ρξεκαηηθά πνζά πνπ εηζπξάρηεθαλ.
Π.ρ. Δίζπξαμε δφζεο δαλείνπ.
Οη εηζπξάμεηο ηεο ζπλαπιίαο.
Απφςε ην ζέαηξν είρε πνιιέο εηζπξάμεηο.
ζπκπξάηησ: ζπλεξγάδνκαη κε θάπνηνο γηα θάηη, ζπκβνεζψ, (αληψλ.: αληηπξάηησ), ζπκκεηέρσ ζε θνηλή
πξνζπάζεηα.
Π.ρ. Καηά ηελ Καηνρή ζπλέπξαμε κε ηνλ ερζξφ.
Σα θφκκαηα … έρνπλ θαζήθνλ λα ζπκπξάμνπλ ζηηο εθινγέο.
ἡ ζχκπξαμηο (-ε): ε ζπλεξγαζία, ην λα ζπκπξάηηεη θάπνηνο κε άιινλ.
Π.ρ. Ζ ζχκπξαμε δχν θνκκάησλ ζηηο εθινγέο.
ἡ δπζπξαγία: (α.ε.) ε θαθή ηχρε, (λ.ε.) ε έιιεηςε άλεζεο ζην βηνηηθφ επίπεδν (αληψλ.: εππξαγία), ε
δχζθνιε θαηάζηαζε ιφγσ νηθνλνκηθψλ πξνβιεκάησλ.
Π.ρ. Δμαηηίαο ησλ άζρεκσλ νηθνλνκηθψλ ηνπ, ηνλ ραξαθηεξίδεη κηα δπζπξαγία.
ἡ ἀπξαμία: ε αδξάλεηα, ε αξγία, ε αλάπαπζε, ε έιιεηςε δξαζηεξηφηεηαο.
Π.ρ. Πεξηέξρνκαη ζε απξαμία.
ἄπξαθηνο: (ελεξγ.) πνπ δελ πέηπρε ηίπνηε, (παζεη.) πνπ δελ εθηειέζηεθε.
Π.ρ. Ο δηακεζνιαβεηήο γχξηζε άπξαθηνο.
πνιππξάγκσλ: απηφο πνπ αζρνιείηαη κε πνιιά πξάγκαηα, ν πνιπάζρνινο, απηφο πνπ αλακεηγλχεηαη ζε
μέλεο ππνζέζεηο, ν πεξίεξγνο.
Π.ρ. Ο πνιππξάγκνλαο δχζθνια λα επηηχρεη ην ζηφρν ηνπ.
πνιππξαγκνζχλε: ε αζρνιία κε πνιιά πξάγκαηα, ε αλάκεημε ζε μέλεο ππνζέζεηο.
Π.ρ. Ζ πνιππξαγκνζχλε ζνπ ζε απνζπά απφ ην θχξην έξγν ζνπ.
εἰζπξάθησξ (-νξαο): απηφο πνπ εηζπξάηηεη ρξήκαηα, (παιαηφηεξα ζηα κέζα καδηθήο κεηαθνξάο)
πξφζσπν πνπ εμέδηδε εηζηηήξηα.
Π.ρ. Ο θχξηνο Π. εξγαδφηαλ σο εηζπξάθηνξαο ζηα αζηηθά ιεσθνξεία.
ἔκπξαθηνο: δξαζηήξηνο, ελεξγεηηθφο, απηφο πνπ εθδειψλεηαη ή βεβαηψλεηαη κε πξάμεηο (αληψλ.:
ζεσξεηηθφο).
Π.ρ. Έκπξαθηε θηιαλζξσπία.
Σεο έδεημε ηελ αγάπε ηνπ έκπξαθηα.
δηαπξαγκαηεχνκαη: ζπδεηψ ή εμεηάδσ θάηη κε πξνζνρή, αλαπηχζζσ έλα ζέκα πξνθνξηθά ή γξαπηά,
βξίζθνκαη ζε ζπλελλνήζεηο γηα έλα δήηεκα.
Π.ρ. Γηαπξαγκαηεχνκαη ηνπο φξνπο ζπκθσλίαο γηα ηελ απειεπζέξσζε ησλ νκήξσλ.
Σν βηβιίν δηαπξαγκαηεχεηαη ηε ζχγθξνπζε ησλ γελεψλ.
Γηαπξαγκαηεχνκαη ηελ αγνξά ελφο νηθνπέδνπ.
πξαγκαηηθφηεηα: ην ζχλνιν ησλ ππαξθηψλ δεδνκέλσλ, ε ππάξρνπζα θαηάζηαζε, ν αληηθεηκεληθφο
θφζκνο, ε αληηθεηκεληθή χπαξμε.
Π.ρ. Έκαζε επηηέινπο λα βιέπεη ηελ πξαγκαηηθφηεηα φπσο είλαη.
Οη ζηφρνη ηνπ έγηλαλ πξαγκαηηθφηεηα.
Οη πξνηάζεηο ζνπ είλαη εθηφο πξαγκαηηθφηεηαο.
πξάγκαηη: θαηά ηξφπνπ πνπ αληαπνθξίλεηαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, πξαγκαηηθά, αιεζηλά (ζπλψλ.:
φλησο).
Π.ρ. Δίλαη πξάγκαηη ηφζν θαιφο φζν ιέλε;
πξαγκάησζε: ε πξαγκαηνπνίεζε, ε πινπνίεζε.
Π.ρ. Μεηά απφ επίπνλε πξνζπάζεηα νδεγεζήθακε ζηελ πξαγκάησζε ησλ ζρεδίσλ καο.
πξαγκάηεπζε: ε αλαιπηηθή έξεπλα θαη αλάπηπμε ελφο ζέκαηνο.
πξακαηεπηήο: ν γπξνιφγνο, πιαλφδηνο έκπνξνο.
Π.ρ. Βάδεη θαη ε κπισλνχ ηνλ άληξα ηεο κε ηνπο πξακαηεπηάδεο.
πξακάηεηα: ην εκπφξεπκα πξακαηεπηή.
Π.ρ. Ο γπξνιφγνο δηαιαινχζε ηελ πξακάηεηά ηνπ.
πξαγκαηνγλψκνλαο: πξφζσπν κε εηδηθέο επηζηεκνληθέο ή ηερληθέο γλψζεηο πνπ θαιείηαη λα
γλσκνδνηήζεη γηα έλα ζέκα, ηξίην πξφζσπν κε εηδηθέο γλψζεηο επηζηήκεο ή ηέρλεο, ην νπνίν δηνξίδεηαη
απφ ην δηθαζηήξην γηα λα βνεζήζεη ζηελ εθηίκεζε ηνπ πξαγκαηηθνχ θαη απνδεηθηηθνχ πιηθνχ.
Π.ρ. Σν δηθαζηήξην φξηζε πξαγκαηνγλψκνλα.
Έθζεζε πξαγκαηνγλσκφλσλ γηα ηελ πνξεία ηεο νηθνλνκίαο.
πξαγκαηνπνηψ: πινπνηψ θάηη, εθαξκφδσ ζηελ πξάμε, θάλσ θάηη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, επηηειψ,
θαηνξζψλσ, πεηπραίλσ, κεηαβάιισ ζρέδην ή ζθέςε ζε πξαγκαηηθφηεηα.
Π.ρ. Γνπιεχνληαο ζθιεξά πξνζπαζεί λα πξαγκαηνπνηήζεη ηα ζρέδηά ηνπ.

Ο πνιηηηζηηθφο ζχιινγνο πξαγκαηνπνηεί ζεκαληηθφ έξγν.
πξαγκαηνπνίεζε: ε επίηεπμε, ε πινπνίεζε ζθέςεσλ ή ζρεδίνπ, ην λα γίλεηαη θάηη πξαγκαηηθφηεηα,
δηελέξγεηα.
Π.ρ. Γελ ειπίδσ ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ νλείξσλ κνπ.
Ζ πξαγκαηνπνίεζε ηεο εθδήισζεο πξνγξακκαηίδεηαη γηα ηνλ άιιν κήλα.
δηαπξαγκάηεπζε: ε δηεμαγσγή ζπλνκηιηψλ γηα ηελ εμεχξεζε ιχζεο ζε ζπγθεθξηκέλν ζέκα, ε ζπκκεηνρή
κεηνρήο ζε ζπλεδξίαζε ηνπ Υξεκαηηζηεξίνπ, ε ζπλελλφεζε ησλ ελδηαθεξνκέλσλ γηα έλα δήηεκα κε
ζθνπφ ηελ επίηεπμε ζπκθσλίαο.
Π.ρ. Άξρηζαλ νη δηαπξαγκαηεχζεηο γηα ηελ επίιπζε ηνπ Κππξηαθνχ δεηήκαηνο.
Γηεμάγνληαη δηαπξαγκαηεχζεηο.
θνηλνπξαμία: ε έλσζε αηφκσλ ή επηρεηξήζεσλ νπ αλαπηχζζνπλ θνηλή δξαζηεξηφηεηα.
Π.ρ. Κνηλνπξαμία θαπλνθαιιηεξγεηψλ.
πξαμηθφπεκα: αηθληδηαζηηθή θαη δφιηα ελέξγεηα, δπλακηθή πνιηηηθή ή ζηξαηησηηθή ελέξγεηα γηα ηελ
θαηάιπζε ηνπ ζπληάγκαηνο θαη ηελ αλαηξνπή ηεο λφκηκα εθιεγκέλεο θπβέξλεζεο, ε αηθλίδηα πνιηηηθή
ελέξγεηα γηα ηελ παξάλνκε αλαηξνπή θπβέξλεζεο ή πνιηηεχκαηνο θαη γηα ηελ εγθαζίδξπζε
απνιπηαξρηθψλ θαζεζηψησλ, ζπλήζσο κε ρξήζε ζηξαηησηηθψλ κέζσλ.
Π.ρ. ΢ηξαηησηηθφ πξαμηθφπεκα.
ερζξνπξαμίεο: ερζξηθέο πξάμεηο, έλνπιεο ζπξξάμεηο αληηπάισλ.
Π.ρ. ΢εκεηψζεθαλ ερζξνπξαμίεο κεηαμχ ησλ δπν θξαηψλ.
1. Να ζπκπιεξψζεηε ηα θελά ησλ παξαθάησ πξνηάζεσλ κε ηελ θαηάιιειε ιέμε απφ ηελ
παξέλζεζε.
α. ΢πλειήθζε σο χπνπηνο γηα ηε ………………………(είζπξαμε, ζχκπξαμε, δηάπξαμε) θφλνπ.
β. Δμαηηίαο ηεο νηθνλνκηθήο ηνπ …………………….(απξαμία, δπζπξαγία, εππξαμία) δνθίκαζε πνιιέο
ζηεξήζεηο ζηε δσή ηνπ.
γ. Ο θήξπθαο ησλ Αζελαίσλ γχξηζε ……………..(άπξαθηνο, πξαθηηθφο, έκπξαθηνο), αθνχ νη αληίπαινη
δελ απνδέρηεθαλ ηνπο φξνπο γηα ηε ζχλαςε εηξήλεο.
δ. Ο …………………… (πξαγκαηηζηήο, πξακαηεπηήο, πξαγκαηεπηήο) επέδεημε ζηνπο πειάηεο ηεο
εηαηξείαο ηνπο λένπο ηχπνπο ησλ απηνθηλήησλ.
ε. Οη ζπζηεκαηηθέο πξνζπάζεηέο ηνπ ζπληέιεζαλ ζηελ …………………….( δηαπξαγκάηεπζε,
πξαγκάηεπζε, πξαγκάησζε) ησλ ζρεδίσλ ηνπ.
2. Να αληηζηνηρίζεηε ηηο ιέμεηο ηεο Α’ ζηήιεο κε ηε ζεκαζία πνπ δίλεηαη ζηε Β’ ζηήιε.
Α. Β.
α. πνιππξαγκνλσ 1. βξίζθνκαη ζε ζπλελλφεζε κε θάπνηνλ γηα έλα
β. δηαπξαγκαηεχνκαη δήηεκα
γ. εηζπξάθησξ 2. αζρνινχκαη κε πνιιά
δ. ε απξαμία 3. ν έκπνξνο, εκπνξηθφο αληηπξφζσπνο
ε. ε πξακάηεηα 4. ην εκπφξεπκα ηνπ πξακαηεπηή
ζη. ν πξαγκαηεπηήο 5. ε αδξάλεηα
6. ν ζπιιέθηεο νθεηιψλ ή θφξσλ
3. ΢ηηο πξνηάζεηο πνπ αθνινπζνχλ λα αληηθαηαζηήζεηε ηηο ππνγξακκηζκέλεο ιέμεηο κε ηηο

αληίζηνηρεο ηνπ Λεμηινγηθνχ Πίλαθα.
α. Κάζε άλζξσπνο θξίλεηαη κε βάζε απηά πνπ έρεη θάλεη.
β. Ζ θαηάιπζε ηνπ δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο αλέζηεηιε ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζπληάγκαηνο.
γ. Οη αθιφλεηεο απνδείμεηο επηβεβαίσζαλ αιεζηλά ηελ αζσφηεηά ηνπ.
δ. Οη έλνπιεο ζπξξάμεηο δε ζπκβάιινπλ ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ.
ε. Ζ αδξάλεηά ηνπ ηνλ νδήγεζε ζε νηθνλνκηθή θαηαζηξνθή.
4. Να αληηζηνηρίζεηε ηηο ιέμεηο ηεο Α’ ζηήιεο κε ηε ζεκαζία πνπ δίλεηαη ζηε Β’ ζηήιε.
Α. Β’
1. εππξαμία α. ε θαιή ζπκπεξηθνξά
β. ε δπζηπρία
γ. ε πξάμε
2. ζχκπξαμε α. απξαμία
β. ζπλεξγαζία
γ. πξαγκαηεία
3. πνιππξαγκνζχλε α. πξαγκάησζε
β. πξαγκαηνπνίεζε
γ. ε ελαζρφιεζε κε πνιιά
5. Με βάζε ην λφεκα ησλ θξάζεσλ, λα ζεκεηψζεηε αληίζηνηρα ην ζσζηφ (΢) ή ιάζνο(Λ).

α. Ο γπξνιφγνο πεξηδηαβαίλεη ηα ρσξηά, γηα λα πνπιήζεη ηελ πξακάηεηά ηνπ.
β. Με ηε δπζπξαγία ηνπ αγφξαδε φια ηα αγαζά ηνπ θφζκνπ.
γ. Ζ θνηλνπξαμία ειαηνπαξαγσγψλ ηεο Κξήηεο πξνσζεί απνηειεζκαηηθά ηα πξντφληα ηεο.
δ. Σν πξφζσπν πνπ δηαζέηεη εηδηθή επηζηεκνληθή θαηάξηηζε ή πείξα ζ’ έλαλ ηνκέα θαη θαιείηαη λα
γλσκνδνηήζεη γηα ζέκα ζρεηηθφ κε ηελ εηδηθφηεηά ηνπ νλνκάδεηαη πξαγκαηνγλψκνλαο.
Γεχηεξν ζπλζεηηθφ ιέμε θιηηή – νπζηαζηηθφ.
 ΋ηαλ ην β’ ζπλζεηηθφ είλαη νπζηαζηηθφ, ε ζχλζεηε ιέμε κπνξεί λα είλαη ή νπζηαζηηθφ θαη απηή ( π.ρ.
ειιελν – ηακίαο) ή επίζεην (π.ρ. πνιπ – κήραλνο).
 ΋ηαλ ην β’ ζπλζεηηθφ είλαη νπζηαζηηθφ θαη ε ζχλζεηε ιέμε είλαη θαη απηή νπζηαζηηθφ, ηφηε ην β’
ζπλζεηηθφ ζπλήζσο κέλεη ακεηάβιεην.
Π.ρ. Ἔιιελ + ηακίαο = ἖ιιελνηακίαο
πξ῵ηνο + ἀγσληζηήο = πξσηαγσληζηήο.
 ΋ηαλ ην β’ ζπλζεηηθφ είλαη νπζηαζηηθφ θαη ε ζχλζεηε ιέμε είλαη επίζεην, ηφηε ην β’ ζπλζεηηθφ:
α) κέλεη ακεηάβιεην, αλ ε ζχλζεηε ιέμε παίξλεη κνξθή επηζέηνπο (δηθαηάιεθηνπ ή κνλνθαηάιεθηνπ).
Π.ρ. ἀ + ζάλαηνο = ἀζάλαηνο
καθξχο + ρεῖξ = καθξφρεηξ.
β) κεηαζρεκαηίδεηαη θαηά ηα δεπηεξφθιηηα επίζεηα ζε –νο ή –ηνο ή θαηά ηα ηξηηφθιηηα ζε –εο , -σλ.
Π.ρ. ἐπί + εκέξα = ἐθήκεξνο
ἐπί + ζάιαηηα = ἐπηζαιάηηηνο
ἀ + βάζνο = ἄβαζήο
ε὎ + γλψκε = ε὎γλψκσλ.
1. Να ζρεκαηίζεηε ζχλζεηα νπζηαζηηθά ηεο α.ε. κε ηα ζπλζεηηθά πνπ δίλνληαη.

α. ἟κί + ὄλνο ε. ηξάγνο + ἔιαθνο
β. πξ῵ηνο + ἀγσληζηήο ζη. ἀ (ζηεξ. κφξην) + θφιαζηο
γ. ἄθξα + πφιηο δ. ε὎ζχο + θξίζηο.
δ. κῦζνο + ἱζηνξία
2. Να ζρεκαηίζεηε ζχλζεηα επίζεηα ηεο α.ε. κε ηα ζπλζεηηθά πνπ δίλνληαη, πξνζέρνληαο ην

κεηαζρεκαηηζκφ ηνπ β’ ζπλζεηηθνχ.
α. ἀ (ζηεξ. κφξην) + ζάλαηνο ζη. ἐπί + ἟κέξα
β. ε὎ (επίξξ.)+ δαίκσλ δ. ἐλ + θπιή
γ. πᾶλ + δ῅κνο ε. ἴζνο + βάξνο
δ. πνιχ + πφξνο ζ. εὔ + γλψκε
ε. ἟κί + ιεπθφο
3. Να αλαιχζεηε εηπκνινγηθά ηηο παξαθάησ ιέμεηο.

ζχκκαρνο ἰζνπιαηήο
ἄλαλδξνο ἄθαξπνο
ὁκνπάηξηνο ὏πνρζφληνο
ρακαηιέσλ δπζρεξήο
4. Να επηιέμεηε απφ ην πιαίζην ην θαηάιιειν α’ ζπλζεηηθφ θαη κε ην β’ ζπλζεηηθφ λα ζρεκαηίζεηε

ζχλζεηεο ιέμεηο.
ἀ- ἐπί- ῥίπησ θίινο πνιχ παξά
λφκνο θίλδπλνο
εἴδνο θέξδνο
δφμα θσλή
5. Να ζρεκαηίζεηε ζχλζεηα νπζηαζηηθά ηεο α.ε. κε ηα ζπλζεηηθά πνπ δίλνληαη.

ἄξκα + άκαμα ἀκθί + ζέαηξνλ
θαηά + δίθε ἱεξφλ + κάληηο
἟κί + ζεφο ἄθξνλ + πφιηο
6. Να ζρεκαηίζεηε ζχλζεηα επίζεηα ηεο α.ε. κε ηα ζπλζεηηθά πνπ δίλνληαη, πξνζέρνληαο ην

κεηαζρεκαηηζκφ ηνπ β’ ζπλζεηηθνχ.
ἀ (ζηεξ. κφξην) + θαξπφο ξίπησ + ἀζπίο
εὔ + δαίκσλ ἀ (ζηεξ. κφξην) + παῖο
εὔ + ζπκφο ἀλά + ἀξρή
πᾶλ + δ῅κνο ἐλ + θπιή
ἐπί + ν὎ξαλφο εὔ + ηέινο
὏πφ + ρζψλ ά (ζηεξ. κφξην) + θη῅κα
πᾶλ + λχμ ἀ (ζηεξ. κφξην) + πξᾶγκα
ἀ (ζηεξ. κφξην) + βάξνο ἀ (ζηεξ. κφξην) + κλ῅κε
ἴζνο + βάξνο
1. ΔΤΚΣΗΚΖ ΔΝΔΡΓΖΣΗΚΖ΢ ΦΩΝΖ΢ ΒΑΡΤΣΟΝΩΝ ΡΖΜΑΣΩΝ.

Παξαδείγκαηα θιίζεο βαξχηνλσλ ξεκάησλ ζηελ επθηηθή.
ΔΝΔ΢ΣΩΣΑ΢. ΜΔΛΛΟΝΣΑ΢. ΑΟΡΗ΢ΣΟ΢.

ιχνηκη ιχζνηκη ιχζαηκη
ιχνηο ιχζνηο ιχζαηο, ιχζεηαο
ιχνη ιχζνη ιχζαη, ιχζεηε(λ)
ιχνηκελ ιχζνηκελ ιχζαηκελ
ιχνηηε ιχζνηηε ιχζαηηε
ιχνηελ ιχζνηελ ιχζαηελ, ιχζεηαλ
Καηαιήμεηο επθηηθήο βαξχηνλσλ ξεκάησλ Φσλεεληφιεθηα – Αθσλφιεθηα.
ΔΝΔ΢ΣΩΣΑ΢
- νηκη
- νηο
- νη
- νηκελ
- νηηε
- νηελ
ΜΔΛΛΟΝΣΑ΢
- ζνηκη - μνηκη - ςνηκη
- ζνηο - μνηο - ςνηο
- ζνη - μνη - ςνη
- ζνηκελ - μνηκελ - ςνηκελ
- ζνηηε - μνηηε - ςνηηε
- ζνηελ - μνηελ - ςνηελ
ΑΟΡΗ΢ΣΟ΢
- ζαηκη - μαηκη - ςαηκη
- ζαηο, -ζεηαο - μαηο - ςαηο
- ζαη, -ζεηε(λ) - μαη - ςαη
- ζαηκελ - μαηκελ - ςαηκελ
- ζαηηε - μαηηε - ςαηηε
- ζαηελ, -ζεηαλ - μαηελ - ςαηελ.
 Ζ επθηηθή, φπσο θαλεξψλεη ην φλνκά ηεο, ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο γηα λα εθθξάζεη επρή θαη απαληάηαη
ηφζν ζε θχξηεο, φζν θαη ζε δεπηεξεχνπζεο πξνηάζεηο.
 Πην αλαιπηηθά, ε επθηηθή δειψλεη:
α. επρή, πνπ κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί (επρεηηθή επθηηθή).
Π.ρ. – Χ παη, γέλνην (=καθάξη λα γίλεηο) επηπρήο.
β. ην δπλαηφ ζην παξφλ θαη ζην κέιινλ (δπλεηηθή επθηηθή). Ζ επθηηθή απηή ζπλνδεχεηαη πάληα απφ
ην δπλεηηθφ κφξην αλ θαη κεηαθξάδεηαη κε: «κπνξεί λα …», «ζα» + παξαηαηηθφο.
Π.ρ. – Οπθ αλ ιάβνηο παξα ηνπ κε έρνληνο. (Γελ κπνξείο λα πάξεηο απφ απηφλ πνπ δελ έρεη).
γ. αθήγεζε ζε πιάγην ιφγν (επθηηθή ηνπ πιαγίνπ ιφγνπ). Ζ επθηηθή απηή ρξεζηκνπνηείηαη ζε
δεπηεξεχνπζεο πξνηάζεηο πνπ εμαξηψληαη απφ ξήκα ηζηνξηθνχ ρξφλνπ, αληί νξηζηηθήο ή ππνηαθηηθήο, γηα
λα δεισζνχλ γεγνλφηα ηνπ παξειζφληνο.
Π.ρ. – Κιέαλδξνλ εηπελ φηη Γέμηππνλ νπθ επαηλνίε (= … φηη δελ επαηλεί ην Γέμηππν).
δ. κηα πξάμε πνπ επαλαιακβάλεηαη δηαξθψο ζην παξειζφλ (επαλαιεπηηθή επθηηθή) ζε
δεπηεξεχνπζεο πξνηάζεηο.
Π.ρ. – Οπφηε δε ηηο αζζελήζεηελ, επεζθφπεη ν Κπξνο. (= Κάζε θνξά πνπ θάπνηνο αξξψζηαηλε, ν
Κχξνο ηνλ επηζθεπηφηαλ).
1. Να ηνλίζεηε θαη λα αλαγλσξίζεηε γξακκαηηθά ηνπο ξεκαηηθνχο ηχπνπο ηεο επθηηθήο: λνκηδνη,
εζειεζνηο, πξαηηνηελ, ζπκβαηλνη, επαηλεζαηηε, ζσζαηελ/ζσζεηαλ.
2. Να ζπκπιεξψζεηε ηνπο ηχπνπο ηεο επθηηθήο ζηα παξαθάησ ξήκαηα δηαηεξψληαο ην ρξφλν ηνπο.
α’ ελ. β’ ελ.
α. θέξεη β’ πιεζ. β. ἐθχιαμε α’ πιεζ.
γ’ ελ. γ’ πιεζ.
β’ ελ. γ’ ελ.
γ. θειεχζεηο β’ πιεζ. δ. ἔζξεςαο γ’ πιεζ.
α’ ελ. β’ πιεζ.
3. Να ζπκπιεξψζεηε ηνπο ηχπνπο ηεο επθηηθήο ησλ ρξφλσλ πνπ ιείπνπλ (ελεζη. κέιι. ανξ.)
δηαηεξψληαο ην πξφζσπν ηνπ ηχπνπ πνπ δίλεηαη.
α. ιχνηο =
β. γξάςνη =
γ. θφςαηηε =
δ. ζεξαπεχζεηαο =
ε. παηδεχνηελ =
4. Να ζπκπιεξψζεηε ηηο πξνηάζεηο κε ηνλ θαηάιιειν ηχπν απφ ην πιαίζην.
ζηξαηεχνηελ θπιάηηνηελ καλζάλνηηε ἔρνηελ πνηήζνη ὁκνινγήζαηηε
α. Δἴζε νἰ ζηξαηη῵ηαη ………………………..ηὰ ηείρε.

β. Ἔιεγνλ ὄηη ν὎θ ………………………..ηὰ ἐπηηήδεηα.
γ. ……………………..ἄλ ἐμ ἀγαζ῵λ πνηεη῵λ παξαδείγκαηα ἀξεη῅ο.
δ. Γηγλψζθσ ὅηη πάληεο αλ ……………………….ηνῦην.
ε. Ἀπεθξίλαην ὅηη ……………………… πεξί α὎η῵λ ἀγαζφλ ηη.
ζη. Ο὎θ ἐθνβεῖην κὴ ηηλεο ………………….ἐπί ηὴλ ρψξαλ.
5. Να ζπκπιεξψζεηε ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο κε ηνπο θαηάιιεινπο ηχπνπο ηεο επθηηθήο ησλ
ξεκάησλ πνπ είλαη ζε παξέλζεζε.
α. Οἱ δὲ ζηξαηη῵ηαη ἔιεγνλ ὅηη ἀδηθψηαηα …………………….(πάζρσ, ελεζη.).
β. Ὄ,ηη …………………..ν὎δέ ηνχηνηο εἶπε (πξάηησ, κέιι.).
γ. ὇ ἄγγεινο εἶπελ ὁηη νἱ Ἀζελαῖνη …………………ηὴλ Πχινλ (ηεηρίδσ, αφξ.).
δ. Οἱ Λαθεδαηκφληνη ἀπεθξίλαλην ὠο ……………………πξέζβεηο (πέκπσ, κέιι.).
ε. Δἴζε νἱ ζηξαηη῵ηαη ε὎ …………………..ηὰο πχιαο (θπιάηησ, ελεζη.).
ζη. ἖μήγγειφλ ηηλεο ὠο δηαβαηλφλησλ ηὴλ γέθπξαλ …………………. ἐπηζήζεζζαη (=λα επηηεζνχλ) νἰ
πνιέκηνη (κέιισ, ελεζη.).
δ. Γηεξψησλ α὎ηνχο, ἴλα ηη θαὶ ………………….(καλζάλσ, ελεζη. α’ πξφζσπν).
ε. Ἔιεγνλ ὄηη ν὎θ ………………ηὰ ἐπηηήδεηα (ἔρσ, ελεζη. γ’ πιεζ.).
ζ. Μεηά δε ηαῦηα η῵λ βαξβάξσλ ηηλέο ἱππέσλ ῶηηλη (=φπνηνλ) ………………. Ἔιιεζη ή δνχισ ή
ειεπζέξσ, πάληαο ἀπέθηεηλαλ ( ἐληπγράλσ, γ’ πιεζ. ελεζη.).
η. …………………὎κᾶο νἱ ζενί ἐπί πᾶλ ἔξγνλ (ἄγσ, ελεζη.).
ηα. Δἰ ηαῦηα ὎κεῖο …………….(πξάηησ, ανξ.), ηὰ ἔζραηα παζεῖλ ……………..(θηλδπλεχσ, ανξ.).
6. Να κεηαθέξεηε ηα παξαθάησ ξήκαηα ζηελ επθηηθή δηαηεξψληαο ην ρξφλν, ηνλ αξηζκφ θαη ην
πξφζσπν ζηα νπνία βξίζθνληαη.
ζπλέπξαμαο =
ζεξεχζνκελ =
καλζάλεη =
θαηεδίσμαλ =
ἐπίζηεπζε =
7. Να αληηζηνηρίζεηε ηηο δπν ζηήιεο αλάινγα κε ην ηη θαλεξψλεη ε επθηηθή ζε θαζεκηά απφ ηηο
παξαθάησ πξνηάζεηο.
Α. Β.
α. ὆πφηεο θίλδπλνο εἴε, ἔζπνλ. 1. επρή
β. Ἔιεγνλ ὁηη ν὎ δηθαίσο ιακβάλνηκη ηὸ ἀξγχξηνλ 2. επαλάιεςε ζην παξειζφλ
γ. Δἴζε ἄγνηελ ἞κᾶο νἱ ζενί ἀζθαι῵ο ἐπί η῅ο ζηξαηείαλ 3. θάηη πνπ κπνξεί λα γίλεη
δ. Ἴζσο ἄλ ἐζέινηκη ὎κᾶο ἄξρεηλ 4. θάηη πνπ αλήθεη ζην παξειζφλ.
8. Ζ επθηηθή ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα εθθξάζεη κηα επρή ζηηο θχξηεο πξνηάζεηο ή θαη γηα λα αθεγεζεί
θάηη πνπ αλήθεη ζην παξειζφλ ζηηο δεπηεξεχνπζεο πξνηάζεηο. Γειψζηε ηη θαλεξψλεη ε επθηηθή ζηηο
παξαθάησ πξνηάζεηο.
α. Κῦξνο ἔιεγελ ὄηη ἟ ὀδφο ἔζνηην πξνο βαζηιέα κέγαλ.
β. Δἴζε γίγλνηην ηνῦην.
γ. Δἶπελ ὄηη βνχινηην κέλεηλ.
δ. Δἴζε παηδεπζνίκεζα ὎πφ η῵λ ζε῵λ.
ε.Πνξεπνίκεζα ἐλ εἰξήλε.
9. Να αλαγλσξίζεηε ην είδνο ηεο επθηηθήο ζηα επφκελα παξαδείγκαηα.

α. Οἱ ζηξαηη῵ηαη ἔιεγνλ ὄηη ἀδίθσο πάζρνηελ.
β. Ὦ παῖ, εἴζε εἴεο παηξφο ε὎ηπρέζηεξνο.
γ. Σνὺο αἰζρξ῵ο πινπηνῦληαο ν὎θ ἄλ ε὎δαηκνλίζαηκελ (=δε ζα ηνπο θαινηπρίδακε).
δ. Οἱ ζηξαηη῵ηαη ἐρφξεπνλ, ὁπφηε νἰ πνιέκηνη α὎ηνχο ὄςεζζαη κέιινηελ (=… επξφθεηην λα ηνπο δνπλ).
ε. Ἴζσο ἐλλνεῖηε π῵ο ἄλ ηνῦην πξάμαηηε.
2. Αλαθνξηθή αλησλπκία ὅο, ἥ, ὅ. (= ν νπνίνο, ε νπνία, ην νπνίν).
Δληθφο αξηζκφο.
Αξζεληθφ Θειπθφ Οπδέηεξν
Ολνκ: ὅο ἥ ὅ
Γελ: νὕ ἧο νὕ
Γνη: ᾧ ᾗ ᾧ
Αηη: ὅλ ἥλ ὅ
Κιεη: --- --- ---
Πιεζπληηθφο αξηζκφο.
Ολνκ: νἵ αἵ ἅ
Γελ: ὧλ ὧλ ὧλ
Γνη: νἷο αἷο νἷο
Αηη: νὓο ἅο ἅ
Κιεη: --- --- ---
3. Αλαθνξηθή αλησλπκία ὅζηηο, ἥηηο, ὅ,ηη.

Ολνκ: ὅζηηο ἥηηο ὅ,ηη
Γελ: νὕηηλνο, ὅηνπ ἧζηηλνο νὕηηλνο, ὅηνπ
Γνη: ᾧηηλη, ὅηῳ ᾗηηλη ᾧηηλη, ὅηῳ
Αηη: ὅληηλα ἥληηλα ὅ,ηη
Ολνκ: νἵηηλεο αἵηηλεο ἅηηλα, ἅηηα
Γελ: ὧληηλσλ ὧληηλσλ ὧληηλσλ
Γνη: νἷζηηζη(λ) αἶζηηζη(λ) νἷζηηζη(λ)
Αηη: νὓζηηλαο ἅζηηλαο ἅηηλα, ἅηηα.
4. Αλαθνξηθή αλησλπκία ὅζπεξ, ἥπεξ, ὅπεξ.

Ολνκ: ὅζπεξ ἥπεξ ὅπεξ
Γελ: νὕπεξ ἧζπεξ νὕπεξ
Γνη: ᾧπεξ ἧπεξ ᾧπεξ
Αηη: ὅλπεξ ἥλπεξ ὅπεξ
Ολνκ: νἵπεξ αἵπεξ ἅπεξ
Γελ: ὧλπεξ ὧλπεξ ὧλπεξ
Γνη: νἷζπεξ αἷζπεξ νἷζπεξ
Αηη: νὓζπεξ ἅζπεξ ἅπεξ
1. Να ζπκπιεξψζεηε ηνλ θαηάιιειν ηχπν ηεο αλαθνξηθήο αλησλπκίαο ὅο, ἥ, ὅ ζηηο αθφινπζεο
πξνηάζεηο.
α. ἖ζηη δίθεο ὀθζαικφο ……………….ηὰ πάληα ὀξᾶ (=βιέπεη).
β. Σὸ ρσξίνλ ἔλ ……………….. ἐζηξαηνπεηδεχνλην, ἐι῵δεο ἦλ.
γ. Σὸ ηείρηζκα η῵λ ΢πξαθνζίσλ, …………….ἦλ α὎ηφζη (=εθεί), αἰξνῦζη (=θπξηεχνπλ).
δ. …………….νἱ ζενί θηινῦζηλ (=αγαπνχλ), ἀπνζλήζθεη (νῦηνο) λένο.
ε. ΢ηξαηεγνχο αἰξεῖζζε, ……………..ἄλ ἞γ῅ζζε θξνληκσηάηνπο εἶλαη.
ζη. Γίθαηφλ ἐζηηλ ἐπαηλεῖζζαη ηὴλ ρψξαλ, ………………ζενί ἐπήλεζαλ.
2. Να ηνπνζεηήζεηε ηνλ θαηάιιειν ηχπν ησλ αλησλπκηψλ φζπεξ, ήπεξ, φπεξ θαη φζηηο, ήηηο, φ,ηη ζηηο
επφκελεο πξνηάζεηο.
α. Γεκνζζέλεο ἐλφκηζε πείζεζζαη (=λα πάζεη) ……………….(ὅζπεξ, αηη. πιεζ. νπδ.) Νηθίαο ἔπαζε.
β. Μαθάξηνί εἰζί ……………………(ὅζηηο, νλνκ.πιεζ. αξζελ.) ν὎ζίαλ (=πεξηνπζία) θαὶ λνῦλ ἔρνπζη.
γ. Ο὎θ έζηηλ πφιηο αηείρηζηνο ……………………(ὅζηηο, νλνκ. ελ. ζει.) ἀλδξάζη ἀζηεθάλσηαη.
δ. ΢πκβνπιεχεη ἞κῖλ ………………….(ὅζηηο, αηη. ελ. νπδ.) λνκίδεη ἄξηζηνλ εἶλαη.
ε. Φίινπο λνκίδνπζηλ …………………(ὅζπεξ, αηη. πιεζ. αξζελ.) γείηνλαο ἔρνπζη.
ζη. Ἐπνηήζαην ζηξαηείαλ ἐπί Σξνίαλ, ……………….(ὅζπεξ, νλνκ. ελ. ζει.) ἐθηήζαην ηφηε κεγίζηελ
δχλακηλ.
3. ΢πκπιεξψζηε ηα θελά κε ην ζσζηφ ηχπν ησλ αλαθνξηθψλ αλησλπκηψλ πνπ δίλνληαη ζηηο
παξελζέζεηο.
α. Ἀξηαῖνο, …………………἞κεῖο ἞ζέινκελ βαζηιέα θαζηζηάλαη, ἞κ῵ο θαθ῵ο πνηεῖλ πεηξᾶηαη (ὅο, αξζελ.
αηη. ελ.).
β. ΢πλεζθεχαζε ηὰ ρξήκαηα ………………εἶρε θαὶ ψρεην (ὅο, νπδ. αηη. πιεζ.).
γ. Ο὎θ αἰζρχλεη ηὰ ηείρε η῅ο παηξίδνο ……………….ηὴλ θπιαθήλ ἔξεκνλ θαηέιηπεο; (ὅο, νπδ. γελ. πιεζ.).
δ. ἖πνίεζαλ ἐθθιεζίαλ ἐλ …………….ἀληέιεγνλ Κνξίλζηνη θαὶ Θεβαῖνη, κὴ ζπέλδεζζαη Ἀζελαίνηο (ὅο,
ζει. δνη. ελ.).
ε. Ἀπήγγειινλ νἱ πξέζβεηο ἐθ’ ……………….νἱ Λαθεδαηκφληνη πνηνῖλην ηὴλ εἰξήλελ (ὅο, δνη. πιεζ.).
ζη. ἖λζπκεζεῖηε ηὸλ ηφπνλ η῅ο ρψξαο πξφο …………………πνιεκεῖηε (ὄο, ζει. αηη. ελ.).
δ. Γξάθνκελ λφκνλ ἄιινλ ἀληί ηνῦδε, …………………ν὎θ ἐπηηήδεηνλ εἶλαη θακἐλ (ὅο, αηη. ελ.).
ε. Γηακαξηάλσ η῅ο δφμεο ………………..ηπγράλσ ἔρσλ πεξὶ ζνπ (ὅο, ζει. γελ. ελ.).
ζ. Πξνζήθεη ἞γεῖζζαη ηνχηνπο ε὎δαηκνλεζηάηνπο, …………………. ὎πέξ κεγίζησλ ἐθηλδχλεπζαλ (ὅζηηο,
νλνκ. πιεζ.).
η. Ἡ πφιηο ἔπαζελ …………….ὀιίγῳ πξφηεξνλ ὎κῖλ δηεγεζάκελ (ὅζπεξ, νπδ. αηη. ελ.).
ηα.἖γψ δε ν὎θ νἶδα ……………..ή ὎κᾶο (=εθηφο απφ ζαο, παξά κφλνλ εζαο) ἐβνπιήζελ ἀλ πεξίἐεκνῦ
δηθαζηάο γελέζζαη (ὅζηηο, αηη. πιεζ.).
ηβ. Ἀπνδέρνκαη …………………ζχ δνθηκάδεηο (ὅζπεξ, νπδ. αηη. πιεζ.).
ηγ. Ο὎ γὰξ νἶδα ὎πέξ …………………ζπνπδάδεη ηηο κᾶιινλ ή πεξὶ ὎ηένο α὎ηνῦ (ὅζηηο, γελ. ελ.).
ηδ. ἖πηθπξσζάησ, ………………..ηαῦηα δνθεῖ θαι῵ο ἔρεηλ (ὅζηηο, δνη. ελ.).
4. Πξνζζέζηε ηνπο θαηάιιεινπο ηχπνπο.

γελ. ελ.
ὅο, ὅζπεξ αηη. ελ.
γελ. πιεζ.
δνη. πιεζ.
γελ. ελ.
ἥ, ἥπεξ δνη. ελ.
γελ. πιεζ.
αηη. πιεζ.
γελ. ελ.
ν, ὅπεξ αηη. ελ.
γελ. πιεζ.
5. Να πξνζζέζεηε ηνπο θαηάιιεινπο ηχπνπο ηεο αλαθνξηθήο αλησλπκίαο φζηηο, ήηηο, φηη κε βάζε ην
νπζηαζηηθφ.
ἀλζξψπνπ…………………….. παηξίδνο………………………
γπλαῖθεο……………………….. ἐιπίδεο………………………..
ζηξαηηψηαηο…………………… πνιίηεο………………………..
ἄλδξαο………………………… πνιεκίνπο…………………….
ηέθλα…………………………… ἞κέξα………………………
ρψξαηο…………………………
6. Να πξνζζέζεηε ηνπο θαηάιιεινπο ηχπνπο ηεο αλαθνξηθήο αλησλπκίαο φζηηο ήηηο, φηη.
α. Πνιινί ηξαρεῖο εἰζίλ, …………….λένη ἄξρνπζηλ.
β. Δἰπέ κνη………………..ἐζηί ηὸ ἐκπνδίδνλ ὎κῖλ.
γ. Ἱδξχζαλην βσκφλ……………….λῦλ ἔμσ η῅ο πφιεψο ἐζηη.
δ. Ο὎ γηγλψζθνκελ ………………ηξφπσ ηαῦηα ἐγέλεην.
ε. Μαθάξηνο ἐζηη ……………….ν὎ζίαλ θαὶ λνῦλ ἔρεη.
ζη. Λέγσ ζνη πᾶλ ………………βνχιεη γηγλψζθεηλ.
δ. Οὔηνο ἐζηηλ ……………..ηνῦο ζηξαηεγνχο ἀπέθηεηλε.

ε. ………………ζέιεη ὀπίζσ κνπ ἔιζεηλ, ἀξάησ (=αο ζεθψζεη) ηνλ ζηαπξφλ α὎ηνῦ θαὶ ἀθνινπζείησ κνη.
7. ΢ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο ζπκπιεξψζηε ην ζσζηφ ηχπν ηεο αλαθνξηθήο αλησλπκίαο φζηηο,
φζπεξ.
α. Καἰ ηνῖο ζεζκνῖο ηνῖο ἰδξπκέλνηο πείζνκαη θαὶ ……………..(ὅζηηο) ἀλ ἄιινπο ηὸ πι῅ζνο ἱδξχζεηαη
ὀκνθξφλσο.
β. Γήισζνλ πξφο ἐκέ πξφο ……………..(ὅζηηο) ρξήδεηο θνκηζζ῅λαη.
γ. ἖γθσκηάδεηο η἞λ ηέρλελ α὎ηνῦ,………………..(ὅζηηο, ζει.) δε ἐζηίλ ν὎θ ἀπεθξίλσ.
δ……………..(ὅζηηο) α὎ηφλ θηιεῖ, κεη’ ἐκνῦ καρέζζσ.
ε. Δἰπέ θαὶ Μελεμέλσ, ……………….(ὅζπεξ, νπδ. πιεζ.) θαὶ ἐκνί ιέγεηο.

Ἦλ δέ ηηο Ἀπνιινθάλεο Κπδηθελφο, ὃο θαὶ Φαξλαβάδῳ ἐηχγραλελ ἐθ παιαηνῦ μέλνο ὢλ θαὶ
Ἀγεζηιάῳ θαη' ἐθεῖλνλ ηὸλ ρξφλνλ ἐμελψζε. Οὕηνο νὔλ εἶπε πξὸο ηὸλ Ἀγεζίιανλ ὡο νἴνηην ζπλαγαγεῖλ
α὎ηῶ ἂλ εἰο ιφγνπο πεξὶ θηιίαο Φαξλάβαδνλ. Ὡο δ' ἤθνπζελ α὎ηνῦ, ζπνλδὰο ιαβὼλ θαὶ δεμηὰλ παξ῅λ
ἄγσλ ηὸλ Φαξλάβαδνλ εἰο ζπγθείκελνλ ρσξίνλ, ἔλζα δὴ Ἀγεζίιανο θαὶ νἱ πεξὶ α὎ηὸλ ηξηάθνληα ρακαὶ
ἐλ πφᾳ ηηλὶ θαηαθείκελνη ἀλέκελνλ· ὁ δὲ Φαξλάβαδνο ἧθελ ἔρσλ ζηνιὴλ πνιινῦ ρξπζνῦ ἀμίαλ.
ὖπνηηζέλησλ δὲ α὎ηῶ η῵λ ζεξαπφλησλ ῥαπηά, ἐθ' ὧλ θαζίδνπζηλ νἱ Πέξζαη καιαθ῵ο, ᾐζρχλζε
ἐληξπθ῅ζαη, ὁξ῵λ ηνῦ Ἀγεζηιάνπ ηὴλ θαπιφηεηα· θαηεθιίζε νὔλ θαὶ α὎ηὸο ὥζπεξ εἶρε ρακαί. Καὶ
πξ῵ηα κὲλ ἀιιήινπο ραίξεηλ πξνζεῖπαλ, ἔπεηηα ηὴλ δεμηὰλ πξνηείλαληνο ηνῦ Φαξλαβάδνπ ἀληηπξνχηεηλε
θαὶ ὁ Ἀγεζίιανο. Μεηὰ δὲ ηνῦην ἤξμαην ιφγνπ ὁ Φαξλάβαδνο· θαὶ γὰξ ἦλ πξεζβχηεξνο
Ξελνθῶλ, Ἑιιεληθά 4.1.29-31
Τπήξρε θάπνηνο Απνιινθάλεο απφ ηελ Κχδηθν, ν νπνίνο θαη κε ηνλ Φαξλάβαδν ηχραηλε απφ παιηά λα
είλαη θίινο απφ θηινμελία θαη κε ηνλ Αγεζίιαν εθείλε ηελ επνρή έγηλε θίινο. Απηφο ινηπφλ είπε ζηνλ
Αγεζίιαν φηη ζα κπνξνχζε λα θέξεη ηνλ Φαξλάβαδν ζε απηφλ γηα ζπλνκηιίεο κε ζθνπφ ηε ζχλαςε
θηιίαο/ζπκκαρίαο. ΋ηαλ ν Αγεζίιανο ηνλ άθνπζε, (ν Απνιινθάλεο), αθνχ έθαλαλ ζπκθσλία θαη
ρεηξαςία, εκθαλίζηεθε νδεγψληαο ηνλ Φαξλάβαδν ζην ζπκθσλεκέλν ηφπν, φπνπ ν Αγεζίιανο θαη νη
ηξηάληα ζηξαηηψηεο πνπ ήηαλ καδί ηνπ πεξίκελαλ θαζηζκέλνη θάησ ζην ρνξηάξη ν Φαξλάβαδνο είρε έξζεη
θνξψληαο ελδπκαζία κεγάιεο αμίαο. Αθνχ ηνπ ηνπνζέηεζαλ θάησ νη ππεξέηεο ηνπ θεληεηά καμηιάξηα,
πάλσ ζηα νπνία θάζνληαη νη Πέξζεο καιαθά, ληξάπεθε γηα ηνλ ηξπθειφ ηξφπν δσήο ηνπ, γηαηί έβιεπε ηελ
έιιεηςε πνιπηέιεηαο ηνπ Αγεζηιάνπ θάζεζε ινηπφλ θαη ν ίδηνο θάησ έηζη φπσο ήηαλ. Καη πξψηα πξψηα
αληάιιαμαλ κεηαμχ ηνπο ραηξεηηζκφ, έπεηηα, θαζψο ν Φαξλάβαδνο πξφηεηλε ην δεμί ηνπ ρέξη, πξφηεηλε θαη
ν Αγεζίιανο ην δηθφ ηνπ. Όζηεξα απφ απηφ άξρηζε ην ιφγν ν Φαξλάβαδνο γηαηί ήηαλ κεγαιχηεξνο ζηελ
ειηθία.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
122
1. Με βάζε ην παξαπάλσ απφζπαζκα, πψο ζα ραξαθηεξίδαηε ηνλ Αγεζίιαν; Με πνηα κέζνδν ν

Ξελνθψλ δίλεη έκθαζε ζε απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ;
Ο Αγεζίιανο πηζηεχεη ζηηο ζπκθσλίεο θαη ηηο ηεξεί. Δίλαη απιφο ζαλ ηνπο ζπλνδνχο ζηξαηηψηεο ηνπ,
θαηαδεθηηθφο θαη θηιηθφο καδί ηνπο, παξά ην αμίσκά ηνπ. Έηζη, δελ ηνπο θξαηάεη ζε απφζηαζε, αιιά ηνπο
βιέπεη θίινπο θαη ηζφηηκνπο κε ηνλ εαπηφ ηνπ. Απνθεχγεη ηελ πνιπηέιεηα θαη ηελ επίδεημε θαη δίλεη
πξψηνο απηφο ην παξάδεηγκα γηα κίκεζε θαη ζηνπο Πέξζεο. Σέινο, ζέβεηαη ην κεγαιχηεξν ζηελ ειηθία
θαη ηνπ παξαρσξεί ην δηθαίσκα λα κηιήζεη πξψηνο.
Ο Ξελνθψλ δίλεη έκθαζε ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Αγεζηιάνπ κε ηελ κέζνδν ηεο αληίζεζεο, θαζψο
αληηπαξαβάιιεη/ ζπγθξίλεη ην ιηηφ θαη δσξηθφ ηξφπν δσήο ηνπ Αγεζηιάνπ θαη ησλ ζηξαηησηψλ ηνπ κε ηελ
ηξπθειφηεηα θαη ηε δνπινπξέπεηα ησλ Πεξζψλ. Έηζη, ν Αγεζίιανο είλαη ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ απιφο
ζηξαηηψηεο θαη ρσξίο ηδηαίηεξα εμσηεξηθά ραξαθηεξηζηηθά, έλα κε ηνπο ζπλνδνχο ηνπ, θαη φινη θάζνληαη
ζην ρνξηάξη. Αληίζεηα, ν Φαξλάβαδνο δηαθξίλεηαη γηα ηελ πνιπηειή ελδπκαζία ηνπ, θξαηάεη ζε απφζηαζε
ηνπο αθνινχζνπο ηνπ θαη ζπλεζίδεη λα θάζεηαη ζε θεληεηά καμηιάξηα, απφδεημε ηεο πνιπηέιεηάο ηνπ.
Δπηπξφζζεηα, ν ηζηνξηθφο πξνβάιιεη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Αγεζηιάνπ, θαζψο θαη ν Φαξλάβαδνο
αζπάδεηαη απφ ληξνπή παξά ηε ζέιεζή ηνπ ηελ απιφηεηα ηνπ ζπαξηηαηηθνχ ηξφπνπ δσήο.
2. Πνηνο, θαηά ηε γλψκε ζαο, είλαη ν θνηλφο ζεκαηηθφο άμνλαο αλάκεζα ζην παξαπάλσ απφζπαζκα
θαη ην θείκελν ηεο Δλφηεηαο;
Κνηλφο ζεκαηηθφο άμνλαο θαη ζηα δχν θείκελα είλαη ε ζθηαγξάθεζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Αγεζηιάνπ. Έηζη, ζην πξψην θείκελν ν Ξελνθψλ παξαζέηεη ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηνπ Αγεζηιάνπ
σο πνιίηε θαη βαζηιηά απέλαληη ζηελ παηξίδα, ηνπο λφκνπο, ηνπο πνιίηεο, αθφκα θαη ηνπο ερζξνχο ηνπ.
΢ην δεχηεξν, πάιη, πξνβάιιεη ηνλ απιφ θαη ιηηφ ηξφπν ηεο δσήο θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ σο βαζηιηά θαη
ζηξαηεγνχ απέλαληη ζηνπο ζηξαηηψηεο ηνπ, ηνπο θίινπο ηνπ αιιά θαη ην ζαηξάπε Φαξλάβαδν.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
123
ΔΝΟΣΖΣΑ 8ε
Α. ΚΔΗΜΔΝΟ: «Ζ γέλεζε ηεο ζξεζθείαο θαη ηεο δηθαηνζχλεο.»
Ἦλ ρξφλνο ὅη’ ἦλ ἄηαθηνο ἀλζξψπσλ βίνο

θαί ζεξηψδεο ἰζρχνο ζ’ ὏πεξέηεο,
ὅη’ ν὎δέλ ἆζινλ νὒηε ηνῖο ἐζζινῖζηλ ἦλ
νὒη’ αὔ θφιαζκα ηνῖο θαθνῖο ἐγίγλεην.
θἄπεηηά κνη δνθνῦζηλ ἅλζξσπνη λφκνπο 5
ζέζζαη θνιαζηάο, ἵλα δίθε ηχξαλλνο ἦ
ηήλ ζ’ ὓβξηλ δνχιελ ἔρῃ·
ἐδεκηνῦην δ’ εἴ ηηο ἐμακαξηάλνη.
Ἔπεηη’ ἐπεηδή ηἀκθαλ῅ κέλ νἱ λφκνη ἀπεῖξγνλ α὎ηνχο ἔξγα κή πξάζζεηλ βίᾳ,
ιάζξᾳ δ’ ἔπξαζζνλ, 10
ηεληθαῦηά κνη δνθεῖ
ππθλφο ηηο θαί ζνθφο γλψκελ ἀλήξ
ζε῵λ δένο ζλεηνῖζηλ ἐμεπξεῖλ,
ὅπσο εἴε ηη δεῖκα ηνῖο θαθνῖζη,
θἄλ ιάζξᾳ πξάζζσζηλ ἤ ιέγσζηλ ἤ θξνλ῵ζί ηη. 15
἖ληεῦζελ νὔλ ηφ ζεῖνλ εἰζεγήζαην,
ὡο ἔζηη δαίκσλ ἀθζίηῳ ζάιισλ βίῳ
λφῳ η’ ἀθνχσλ θαί βιέπσλ, θξνλ῵λ ηε
θαί πξνζέρσλ ηε ηαῦηα θαί θχζηλ ζείαλ θνξ῵λ,
ὅο πᾶλ κέλ ηφ ιερζέλ ἐλ βξνηνῖο ἀθνχζεηαη, 20
ηφ δξψκελνλ δέ πᾶλ ἰδεῖλ δπλήζεηαη.
Κξηηίαο, ΢ίζπθνο απ. 19, ζη. 1-21.
Τπήξρε κηα επνρή πνπ έιεηπε ν λφκνο απφ ηε δσή ησλ αλζξψπσλ
θαη ήηαλ (ε δσή) γεκάηε ζεξησδία θαη ππεξέηεο ηεο δχλακεο,
ηφηε πνπ νχηε γηα ηνπο ελάξεηνπο ππήξρε θαλέλα βξαβείν
νχηε πάιη ζηνπο θαθνχο επηβαιιφηαλ θακηά ηηκσξία.
Έπεηηα έρσ ηελ εληχπσζε φηη νη άλζξσπνη
ζέζπηζαλ λφκνπο ηηκσξνχο,
γηα λα θπβεξλά ε δηθαηνζχλε
θαη γηα λα έρεη δνχιε ηελ αδηθία
θαη ηηκσξνχληαλ φπνηνο θάζε θνξά αδηθνχζε.
Όζηεξα, θαζψο νη λφκνη εκπφδηδαλ απηνχο
λα δηαπξάηηνπλ βίαηα θαλεξέο αδηθίεο,
αιιά θξπθά ηηο έθαλαλ,
ηφηε λνκίδσ φηη έλα άλζξσπνο
πνιχ επθπήο θαη ζνθφο
επηλφεζε ην δένο ησλ ζεψλ γηα ηνπο ζλεηνχο,
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
124
γηα λα ππάξρεη θάπνηνο θφβνο γηα ηνπο θαθνχο,

αθφκα θαη αλ θάλνπλ ή ιέλε ή ζθέθηνληαη θάηη θαθφ θξπθά.
Απφ ηφηε εηζεγήζεθε ην ζείν,
φηη δειαδή ππάξρεη ζεφο πνπ δεη αηψληα,
πνπ αθνχεη θαη βιέπεη κε ην λνπ ηνπ
θαη ζθέθηεηαη θαη επηηεξεί απηά
θαη είλαη πεξηβεβιεκέλνο κε ηε ζεία θχζε,
ν νπνίνο ζα αθνχεη θαζεηί πνπ ιέγεηαη αλάκεζα ζηνπο ζλεηνχο
θαη πνπ ζα κπνξεί λα δεη θαζεηί πνπ γίλεηαη.
Τπήξρε κηα επνρή πνπ έιεηπε ν λφκνο απφ ηε δσή

Ἦλ ρξφλνο ὅη’ ἦλ ἄηαθηνο ἀλζξψπσλ βίνο
ησλ αλζξψπσλ
θαί ζεξηψδεο ἰζρχνο ζ’ ὏πεξέηεο, θαη ηαίξηαδε ζε ζεξία θαη ήηαλ ππεξέηεο ηεο
δχλακεο,
φηαλ θαλέλα έπαζιν δελ ππήξρε νχηε αλάκεζα

ὅη’ ν὎δέλ ἆζινλ νὒηε ηνῖο ἐζζινῖζηλ ἦλ
ζηνπο ελάξεηνπο
νὒη’ αὔ θφιαζκα ηνῖο θαθνῖο ἐγίγλεην. νχηε πάιη ππήξρε ηηκσξία γηα ηνπο θαθνχο.
Κη έπεηηα έρσ ηελ εληχπσζε φηη νη άλζξσπνη
θἄπεηηά κνη δνθνῦζηλ ἅλζξσπνη λφκνπο
λφκνπο
ζέζπηζαλ σο ηηκσξνχο, γηα λα εμνπζηάδεη ε
ζέζζαη θνιαζηάο, ἵλα δίθε ηχξαλλνο ἦ
δηθαηνζχλε
ηήλ ζ’ ὓβξηλ δνχιελ ἔρῃ· θαη λα έρεη ηελ αιαδνλεία σο δνχιε·
ἐδεκηνῦην δ’ εἴ ηηο ἐμακαξηάλνη. ηηκσξνχληαλ δε φπνηνο αδηθνχζε.
Ἔπεηη’ ἐπεηδή ηἀκθαλ῅ κέλ νἱ λφκνη ἀπεῖξγνλ Έπεηηα επεηδή νη λφκνη ηνπο εκπφδηδαλ λα
α὎ηνχο ἔξγα κή πξάζζεηλ βίᾳ, δηαπξάηηνπλ θαλεξέο αδηθίεο
ιάζξᾳ δ’ ἔπξαζζνλ, ηηο έθαλαλ φκσο ζηα θξπθά,
ηεληθαῦηά κνη δνθεῖ ηφηε κνπ θαίλεηαη
ππθλφο ηηο θαί ζνθφο γλψκελ ἀλήξ φηη θάπνηνο επθπήο θαη ζνθφο
ζε῵λ δένο ζλεηνῖζηλ ἐμεπξεῖλ, επηλφεζε γηα ηνπο ζλεηνχο ην θφβν ησλ ζεψλ,
ὅπσο εἴε ηη δεῖκα ηνῖο θαθνῖζη, γηα λα ππάξρεη θάπνηνο θφβνο γηα ηνπο θαθνχο,
αθφκα θη αλ θξπθά θάλνπλ ή ιέλε ή ζθέθηνληαη
θἄλ ιάζξᾳ πξάζζσζηλ ἤ ιέγσζηλ ἤ θξνλ῵ζί ηη.
θάηη.
἖ληεῦζελ νὔλ ηφ ζεῖνλ εἰζεγήζαην, Απφ ηφηε δίδαμε ην ζείν,
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
125
ὡο ἔζηη δαίκσλ ἀθζίηῳ ζάιισλ βίῳ φηη, δειαδή, ππάξρεη ζεφο πνπ δεη αηψληα
λφῳ η’ ἀθνχσλ θαί βιέπσλ, θξνλ῵λ ηε θαη πνπ αθνχεη θαη βιέπεη κε ην λνπ θαη ζθέθηεηαη
θαη επηηεξεί απηά θαη είλαη πεξηβεβιεκέλνο κε ηε

θαί πξνζέρσλ ηε ηαῦηα θαί θχζηλ ζείαλ θνξ῵λ,
ζεία θχζε,
ν νπνίνο θαζεηί πνπ ιέγεηαη κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ

ὅο πᾶλ κέλ ηφ ιερζέλ ἐλ βξνηνῖο ἀθνχζεηαη,
ζα ην αθνχζεη,
ηφ δξψκελνλ δέ πᾶλ ἰδεῖλ δπλήζεηαη. θαη θαζεηί πνπ γίλεηαη κπνξεί λα ην δεη.
1. Πνηα θαηάζηαζε επηθξαηνχζε, φηαλ ν άλζξσπνο έθαλε ηα πξψηα βήκαηά ηνπ πάλσ ζηε Γε; Πψο
ζπληέιεζε ε εκθάληζε ηνπ λφκνπ ζηε βειηίσζε απηήο ηεο θαηάζηαζεο;
Καηά ηελ εκθάληζε ηνπ αλζξψπνπ ζηε Γε δελ ππήξραλ νχηε λφκνη νχηε θνηλσληθή νξγάλσζε. Οη
άλζξσπνη θαηεπζχλνληαλ απφ ηα έλζηηθηά ηνπο θαη επηθξαηνχζε ε αλαξρία, ε ζεξησδία θαη ε ζέιεζε ηνπ
ηζρπξφηεξνπ. Οη ελάξεηνη δελ ακείβνληαλ θαη νη θαθνί δελ ηηκσξνχληαλ. Ζ θαηάζηαζε ινηπφλ ήηαλ
πξσηφγνλε θαη ρανηηθή θαη ε εηξεληθή ζπκβίσζε αδχλαηε.
Γη’ απηφ νη άλζξσπνη (θπξίσο νη αδχλακνη πνπ ήηαλ νη πεξηζζφηεξνη θαη νη ρξεζηνί) αλαγθάζηεθαλ λα
ζεζπίζνπλ λφκνπο πνπ ηηκσξνχζαλ ηελ αιαδνλεία, γηαηί νδεγνχζε ζηελ αδηθία, αιιά θαη λα
εγθαζηδξχζνπλ ηελ έλλνκε ηάμε θαη ηε δηθαηνζχλε σο ξπζκηζηηθνχο παξάγνληεο ηεο θνηλσληθήο ηνπο
δσήο. Έηζη, πεξηνξίζηεθαλ νη άλνκεο πξάμεηο, ηνπιάρηζηνλ νη θαλεξέο, γηαηί νη άλζξσπνη ππάθνπζαλ
ζηνπο λφκνπο, αιιά κφλν φηαλ ππήξρε θίλδπλνο λα γίλνπλ αληηιεπηνί θαη λα ηηκσξεζνχλ γηα ηελ
παξάβαζε πνπ είραλ δηαπξάμεη.
2. Γηαηί ραξαθηεξίδεη ν Κξηηίαο ζνθφ ηνλ άλζξσπν πνπ επηλφεζε ηε ζξεζθεία;

Ο Κξηηίαο ραξαθηεξίδεη βαζπζηφραζην θαη ζνθφ ηνλ άλζξσπν πνπ πξψηνο είρε ηελ έκπλεπζε λα
επηλνήζεη ηε ζξεζθεία, επεηδή κε ηελ επηλφεζή ηνπ απηή ζπληέιεζε ζηελ επηθξάηεζε ηνπ λφκνπ. Πην
ζπγθεθξηκέλα, παξνπζίαζε ηνπο ζενχο αζάλαηνπο, απζηεξνχο θξηηέο αθφκα θαη ησλ θξπθψλ πξάμεσλ πνπ
μεθεχγνπλ απφ ηε καηηά ησλ επίγεησλ αξρφλησλ, ηθαλνχο λα αθνχλ ηα πάληα, παληεπφπηεο θαη
παληνδχλακνπο. Έηζη, νη άλζξσπνη πηα έλησζαλ δένο απέλαληί ηνπο θαη απηφ ηνπο ζπγθξαηνχζε ζην
δξφκν ηνπ λφκνπ θαη ηεο αξεηήο. Ζ ζξεζθεία ινηπφλ ήηαλ «ειεγθηηθφο ζεζκφο» ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ
πνιηηψλ θαη κέζν πεηζνχο ζηνπο λφκνπο.
3. Γηα πνηνπο ιφγνπο, θαηά ηε γλψκε ζαο, ε πίζηε ζηνπο ζείνπο θαη άγξαθνπο λφκνπο άξρηζε λα
θζίλεη ζηαδηαθά; Πνηνη παξάγνληεο ζπληέιεζαλ ζε απηή ηελ εμέιημε;
Θείνη λφκνη είλαη νη ζετθέο εληνιέο πνπ επηβάιιεη ε ζξεζθεία ζε αληηδηαζηνιή πξνο ηνπο λφκνπο ηεο
θνηλσλίαο ή ηεο πνιηηείαο. Οη ζείνη λφκνη πεξηέρνληαη ζηα ηεξά θείκελα. Άγξαθνη πάιη λφκνη είλαη απηνί
πνπ είλαη ραξαγκέλνη ζηηο θαξδηέο ησλ αλζξψπσλ, πεγάδνπλ απφ ηε θχζε θαη ηε ζπλείδεζή ηνπο θαη
αληινχλ ην θχξνο απφ ην έζηκν/ηνπο εζηκηθνχο θαλφλεο δσήο.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
126
Χζηφζν, θαη νη δχν απηέο θαηεγνξίεο λφκσλ δελ επηβάιινληαη θαηαλαγθαζηηθά νχηε ε παξάβαζή ηνπο
επηζχξεη ηηκσξία, φπσο ζπκβαίλεη κε ην γξαπηφ δίθαην. Σνπο ζηεξίδεη κφλν ε αγαζή πξναίξεζε, ην ήζνο
θαη ε αξεηή ηνπ αλζξψπνπ. Έηζη, ζε επνρή θξίζεο ησλ αμηψλ, φηαλ νη άλζξσπνη ράλνπλ ηελ αλζξσπηά
ηνπο θαη γίλνληαη εγσηζηέο, άπιεζηνη θαη ζεξηψδεηο, φηαλ απνθηνχλ ειαζηηθή θαη ζπκβηβαζηηθή
ζπλείδεζε απέλαληη ζην θαθφ, φηαλ βιέπνπλ κε αλαιγεζία ηνλ πφλν θαη ηε δπζηπρία ηνπ άιινπ, γηαηί δελ
έρνπλ επαηζζεζίεο, ηφηε είλαη θπζηθφ λα κελ πηζηεχνπλ ζηνπο ζείνπο θαη άγξαθνπο λφκνπο.
4. Ο Κξηηίαο πεξηγξάθεη έλα ζεφ πνπ επηλνήζεθε απφ έλαλ ζνθφ άλζξσπν, κε ζθνπφ λα επνπηεχεη
ηα αλζξψπηλα θαη λα πξνιακβάλεη ηελ αδηθία κε ην θφβν πνπ εκπλέεη ζηνπο αλζξψπνπο. Να
ζπγθξίλεηε ηα ραξαθηεξηζηηθά απηνχ ηνπ ζενχ κε εθείλα ηνπ ρξηζηηαληθνχ Θενχ.
Καη ν ρξηζηηαληθφο Θεφο έρεη ηα ίδηα αθξηβψο ραξαθηεξηζηηθά κε ην ζεφ πνπ επηλφεζε εθείλνο ν
άγλσζηνο, επθπήο θαη ζνθφο άλζξσπνο ηεο αξραηφηεηαο. Έηζη, θαη ν δηθφο καο Θεφο δεκηνπξγεί ζηηο
ςπρέο καο δένο απέλαληί ηνπ θαη καο απνηξέπεη απφ ηελ αιαδνλεία θαη ηελ αδηθία πξνο ην ζπλάλζξσπφ
καο, είλαη παληνγλψζηεο, αθνχ μέξεη θαη ηηο κχρηεο ζθέςεηο καο, αζάλαηνο θαη αηψληνο. Δπνπηεχεη ηα
αλζξψπηλα, είλαη Θεφο λνήκσλ πνπ λνηάδεηαη γηα ηνλ θφζκν θαη αγαπά ηα πιάζκαηά ηνπ, γηαηί είλαη
θαηεμνρήλ Θεφο ηεο Αγάπεο. Γη’ απηφ μέξεη λα ζπγρσξάεη ηηο ακαξηίεο καο θαη λα δίλεη επθαηξίεο γηα ηελ
επαλφξζσζή ηνπο. ΢πλεπψο, ν κνλνζετζκφο εθείλνπ ηνπ άγλσζηνπ ζνθνχ έρεη πνιιά θνηλά γλσξίζκαηα
κε ην δηθφ καο ρξηζηηαληθφ Θεφ. Χζηφζν, ν Θεφο καο ππεξβαίλεη ζηελ αγαζφηεηά ηνπο ηνλ επηλνεκέλν
αξραίν ζεφ.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
127
ἀζιεχσ: αγσλίδνκαη γηα θάπνην έπαζιν.

ηὸ ἆζινλ: βξαβείν αγψλα, [πιεζ.] αγψλαο, (ζπλψλ.: αξηζηείν, έπαζιν).
ἡ ἀζινζεζία: ην αμίσκα ηνπ αζινζέηε, δειαδή ηνπ θξηηή ησλ αγψλσλ
ἀζιῶ: αζινχκαη, είκαη αζιεηήο, αγσλίδνκαη ζε αγψλα κε ζθνπφ ην έπαζιν/ην βξαβείν ηεο λίθεο,
κάρνκαη.
ἡ ἄζιεζηο (-ε): ν αγψλαο, ε άκηιια ηδίσο κεηαμχ αζιεηψλ, ε δνθηκαζία, ν κφρζνο, επίπνλε πξνζπάζεηα
(ζσκαηηθή ή ςπρηθή).
Π.ρ. Ζ άζιεζε είλαη σθέιηκε φηαλ γίλεηαη κε κέηξν.
ὁ ἀζιεηήο: απηφο πνπ αζιείηαη ηδίσο κε ζθνπφ ην έπαζιν, ν εμαζθεκέλνο ζε θάηη, ν δεηλφο αγσληζηήο,
απηφο πνπ παίξλεη κέξνο ζε αγψλεο γηα λα δείμεη ηε ζσκαηηθή ηνπ δχλακε ή ηελ επηδεμηφηεηά ηνπ.
Π.ρ. Πνιινί αζιεηέο θάλνπλ ρξήζε αλαβνιηθψλ νπζηψλ.
ἀζιεηηθφο: απηφο πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ αζιεηή ή ηνλ αζιεηηζκφ, απηφο πνπ έρεη ηε ζσκαηηθή δηάπιαζε
αζιεηή.
Π.ρ. Αζιεηηθά παπνχηζηα.
Ηδξχζεθε ζηελ πφιε καο λένο αζιεηηθφο ζχιινγνο.
ηὸ ἄζιεκα: αγψληζκα, θάζε ζσκαηηθφ αγψληζκα πνπ δηεμάγεηαη κε θαλφλεο θαη απνζθνπεί ζηελ επίηεπμε
φζν ην δπλαηφ θαιχηεξσλ επηδφζεσλ ή απιψο ζηε ζσκαηηθή εθγχκλαζε, ν αγψλαο, ε άκηιια, ε κάρε, ην
αγψληζκα πνπ απαηηεί ηελ θαηαβνιή ζσκαηηθψλ δπλάκεσλ ή δεμηνηήησλ γηα ηελ θαηάθηεζε επάζινπ.
Π.ρ. Με πνην άζιεκα αζρνιείζαη;
Οκαδηθφ άζιεκα.
ἄζιηνο: απηφο πνπ θεξδίδεη ην έπαζιν ζε αγψλα ή πνπ αγσλίδεηαη γη’ απηφ, (κηθ.) ηαιαίπσξνο, δπζηπρήο,
αμηνιχπεηνο, (εζηθή έλλνηα) θαχινο, ειεεηλφο, θαθνήζεο, άζιηνο, απηφο πνπ βξίζθεηαη ζε εμαηξεηηθά
θαθή θαηάζηαζε θαη πξνθαιεί ιχπεζε, νίθην (ζπλψλ.: αρξείνο, εμαζιησκέλνο).
Π.ρ. Ζ δσή πνπ πεξλνχζε ήηαλ άζιηα.
Ο θαηξφο ζήκεξα είλαη άζιηνο.
ἡ ἀζιηφηεο (-ηεηα): ε εμαηξεηηθά θαθή θαηάζηαζε ζηελ νπνία βξίζθεηαη θάπνηνο/ θάηη, ε νπνία πξνθαιεί
ιχπεζε, νίθην, εζηθά απαξάδεθηε ελέξγεηα, θαθνήζεηα, ε δπζηπρία, ε θαθνκνηξηά, (πιεζ.) νη ειεεηλέο
πξάμεηο.
Π.ρ. Εεη ζε κεγάιε αζιηφηεηα.
Ο πιεζσξηζκφο είλαη έλα απφ ηνπο παξάγνληεο νηθνλνκηθήο αζιηφηεηαο.
Ενπλ πάκθησρνη κέζα ζηελ αζιηφηεηα.
Όζα γξάθεη είλαη αζιηφηεηεο.
ὁ ἀζινζέηεο: πξφζσπν πνπ νξίδεη ηα έπαζια αγψλσλ, ν θξηηήο ησλ αζιεηψλ ζηνπο αγψλεο, απηφο πνπ
νξίδεη θαη απνλέκεη ην βξαβείν.
ἀζινθφξνο: απηφο πνπ παίξλεη ην βξαβείν, ν ληθεηήο, απηφο πνπ παξέρεη ην βξαβείν κεηά ηνλ αγψλα.
Π.ρ. Αζινθφξνο άγηνο.
ηὸ πέληαζινλ (-ν): ζχλζεην αγψληζκα ηεο θιαζηθήο αξραηφηεηαο πνπ πεξηιάκβαλε άικα, δξφκν
ηαρχηεηαο, αθνληηζκφ, δηζθνβνιία θαη πάιε.
ηὸ δέθαζινλ (-ν): ζχλζεην αγψληζκα πνπ πεξηιακβάλεη δέθα δηαθνξεηηθά αζιήκαηα δξφκνπ, αικάησλ
θαη ξίςεσλ.
θίιαζινο: απηφο πνπ αγαπά ηνλ αζιεηηζκφ, απηφο πνπ ζπκβαδίδεη κε ηηο αξρέο θαη ηα ηδεψδε ηνπ
αζιεηηζκνχ, ν νπαδφο αζιεηηθήο νκάδαο.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
128
Π.ρ. Τπάξρεη ηεξάζηηα δηαθνξά αλάκεζα ζε έλα θίιαζιν θαη ζε έλαλ νπαδφ.
ηὸ ἔπαζινλ: ην βξαβείν πνπ απνλέκεηαη ζε ληθεηή αγψλα.
Π.ρ. Σν έπαζιν ήηαλ έλα ζπκβνιηθφ πνζφ.
αζιεηηζκφο: ζπζηεκαηηθή ελαζρφιεζε θαη επίδνζε ζε αζιεηηθά αγσλίζκαηα, ε φιε νξγάλσζε ηεο
άζιεζεο, ζχλνιν ζσκαηηθψλ αζθήζεσλ κε ηηο νπνίεο επηδηψθεηαη ε βειηίσζε ηεο θπζηθή θαηαζηάζεσο
ηνπ αλζξψπνπ.
Π.ρ. ΢ηε ρψξα καο ν αζιεηηζκφο ζεκεηψλεη ζεκαληηθή πξφνδν.
αζινπαηδίεο: αζιεηηθφ παηρλίδη (ζπλήζσο νκαδηθφ) γηα ζσκαηηθή άζθεζε θαη ςπραγσγία (ζπλψλ.:
ζπνξ).
Π.ρ. Σν κπάζθεη είλαη αζινπαηδηά.
ἀζιεηίαηξνο: γηαηξφο εηδηθεπκέλνο ζηελ αζιεηηαηξηθή, δειαδή ζε ζέκαηα πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηελ πγεία
ησλ αζιεηψλ.
αζιεηηθνγξάθνο: δεκνζηνγξάθνο πνπ θαιχπηεη ηα αζιεηηθά γεγνλφηα ζηα ΜΜΔ.
ζπλαζιεηήο: αζιεηήο ηεο ίδηαο νκάδαο ζε θνηλφ αγψληζκα κε άιινπο.
Π.ρ. Κάπνηε ππήξμακε ζπλαζιεηέο κε ηνλ Υ.
πξσηαζιεηήο: ν πξψηνο ζηελ επίδνζε αζιεηήο, ν ληθεηήο ζε πξσηάζιεκα.
Π.ρ. Όζνη αζρνινχληαη ζήκεξα κε ηνλ αζιεηηζκφ ζέινπλ λα γίλνπλ πξσηαζιεηέο.
πξσηαζιεηηζκφο: ε ελαζρφιεζε κε ηνλ αζιεηηζκφ πνπ έρεη πςεινχο ζηφρνπο, πνπ ζηνρεχεη ζε πςειέο
επηδφζεηο θαη ζηελ θαηάθηεζε πξσηαζιεκάησλ θαη φρη ζηελ πξνζσπηθή επραξίζηεζε.
Π.ρ. Έθαλε πξσηαζιεηηζκφ ζηελ πάιε.
αληηαζιεηηθφο: απηφο πνπ είλαη αληίζεηνο κε ην πλεχκα ηνπ αζιεηηζκνχ.
Π.ρ. ΢ε πνιιά αγσλίζκαηα νη αζιεηέο επηδίδνληαη ζε αληηαζιεηηθή ζπκπεξηθνξά.

1. Να ζπκπιεξψζεηε ηηο πξνηάζεηο κε ηελ θαηάιιειε ιέμε ηνπ Λεμηινγηθνχ Πίλαθα.
α. Ο…………………δηθαζηήο ηηκψξεζε θάπνηνπο …………………γηα……………ζπκπεξηθνξά.
β. Ο ………………….δηαπίζησζε φηη ν αθνληηζηήο δελ ήηαλ ζε ζέζε λα αγσληζηεί.
γ. Οη αζιεηέο, φηαλ αγσλίδνληαη γηα ………………………., έρνπλ πςειέο επηδφζεηο.
δ. Οη Έιιελεο ……………………..ηεο εζληθήο νκάδαο πνδνζθαίξνπ είλαη πεξήθαλνη γηα ηηο επηηπρίεο
ηεο.
ε. ΢ηελ θιαζηθή Διιάδα ην …………………….ήηαλ ζχλζεην αγψληζκα.
2. Να αληηθαηαζηήζεηε ηηο ππνγξακκηζκέλεο ιέμεηο ή θξάζεηο κε ηηο ζπλψλπκέο ηνπο απφ ην

Λεμηινγηθφ Πίλαθα.
α. Οη αζιεηέο αγσλίδνληαη γηα ην βξαβείν ηνπ αγψλα.
β. Ήηαλ δπζηπρηζκέλνο θαη ηαιαίπσξνο άλζξσπνο, γηαηί πέξαζε πνιιά βάζαλα ζηε δσή ηνπ.
γ. Ο ληθεηήο πεξηέθεξε ην έπαζιφ ηνπ ζην ζηάδην ησλ αγψλσλ επεπθεκνχκελνο απφ ηνπο ζεαηέο.
δ. Ο δεκνζηνγξάθνο πνπ θάιππηε ην αζιεηηθφ γεγνλφο ήηαλ κεξνιεπηηθφο θαη πξνθιεηηθφο.
ε. Αλ θαη ήηαλ πξψηνο ζηελ επίδνζε αζιεηήο, μερψξηδε γηα ηε ζεκλφηεηά ηνπ.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
129
3. Να ζπλδπάζεηε ηηο ιέμεηο ηεο ζηήιεο Α’ κε απηέο ηεο ζηήιεο Β’, ψζηε λα πξνθχςνπλ απνδεθηά
νλνκαηηθά ζχλνια.
Α. Β.
άζιεζε πξσηνθαλήο
αζιηφηεηα επίπνλνο
αζιεηηθφο βαξχηηκνο
έπαζιν παξάζηεκα
αζιεηηζκφο λνζεξφο
πξσηαζιεηηζκφο θιαζηθφο.
4. Να ζπκπιεξψζεηε ηα ηεηξαγσλίδηα απαληψληαο ζηα εξσηήκαηα κε ηε βνήζεηα ηνπ Λεμηινγηθνχ

Πίλαθα. Ζ ιέμε πνπ ζρεκαηίδεηαη ζηελ έγρξσκε ζηήιε δειψλεη αζιεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο γηα
ζσκαηηθή άζθεζε θαη ςπραγσγία.
1. Έηζη νλνκάδεηαη ν πξψηνο ζηελ επίδνζε ησλ αγψλσλ.

2. Γε ζπκκνξθψλεηαη κε ηνπο θαλφλεο θαη ην πλεχκα ηνπ αζιεηηζκνχ.
3. Αγσλίδεηαη κε ζθνπφ ην έπαζιν.
4. Απηφο πνπ παίξλεη ην έπαζιν.
5. α. Δίκαη αζιεηήο, αζινχκαη (α.ε.), β. ζχλζεην αγψληζκα ηεο θιαζηθήο αξραηφηεηαο.
6. Αζιεηήο ηεο ίδηαο νκάδαο.
7. Δηδηθεπκέλνο γηαηξφο ησλ αζιεηψλ.
8. Πην ζχλζεην απφ ην πέληαζιν αγψληζκα (έλαξζξα).
9. α. Ζ άκηιια κεηαμχ αζιεηψλ (α.ε.), β. ν ηαιαίπσξνο (θιεηηθή).
10. α. Σν αμίσκα ηνπ θξηηή ησλ αγψλσλ, β. έηζη θαιείηαη ην βξαβείν λίθεο ζηνπο αγψλεο (α.ε.)
11. α. Ο θαχινο, ν αλήζηθνο (α.ε.) ,β. θαη έηζη νλνκάδεηαη ην αγψλαο, ε άκηιια, ε κάρε.
Γεχηεξν ζπλζεηηθφ ιέμε θιηηή – επίζεην.
 Σν επίζεην σο β’ ζπλζεηηθφ κέλεη ακεηάβιεην (γηαηί θαη ε ζχλζεηε ιέμε είλαη θαη απηή επίζεην κε
ηελ ίδηα θαηάιεμε).
1. Να γξάςεηε ζχλζεηεο ιέμεηο ηεο α.ε. ρξεζηκνπνηψληαο σο β’ ζπλζεηηθφ ην επίζεηα : άμηνο, πηζηφο,
ηαθηφο.
2. Με ηα ζπλζεηηθά πνπ δίλνληαη λα ζρεκαηίζεηε ζχλζεηα επίζεηα ηεο α.ε.:

἟κί + ιεπθφο ἀ + ζπλήζεο
ἀ(λ) + ἀιεχζεξνο θίινο + πησρφο
πᾶλ + ζνθφο πξφο + βαηφο
εὔ + δ῅ινο θαηά + κεκπηφο (= άμηνο κνκθήο)
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
130
3. Να ζπλδπάζεηε ηα πξψηα ζπλζεηηθά ηεο ζηήιεο Α’ κε φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξα επίζεηα απν
ηε ζηήιε Β’, ψζηε λα πξνθχςνπλ ζχλζεηα επίζεηα ηεο α.ε. ΢ηε ζπλέρεηα λα ζεκεηψζεηε ζηε ζηήιε
Γ’ ηηο ζχλζεηεο ιέμεηο πνπ πξνθχπηνπλ.
Α. Β. Γ.
ἀ- γλσζηφο
εὔ- δ῅ινο
δηα- δεηφο
θαηά- ζεξκφο
ἀ- βαηφο
δχζ- βαηφο
ἄμηνο ζαπκαζηφο
ἀ(λ) ἴζνο
πᾶλ θαιφο
ἀ(λ) ὀκαιφο
πᾶλ ζνθφο
Γ. 1. ΓΡΑΜΜΑΣΗΚΖ.
1.Δπθηηθήο ελεζηψηα ηνπ ξ. εἰκί θαη παξαθεηκέλνπ ησλ βαξχηνλσλ ξεκάησλ ε.θ.
 Δπθηηθή ελεζηψηα θαη κέιινληα ηνπ ξ. εἰκί.
Δλεζηψηαο Μέιινληαο.
εἴελ ἐζνίκελ
εἴεο ἔζνην
εἴε ἔζνηην
εἴεκελ – εἶκελ ἐζνίκεζα
εἴεηε – εἶηε ἐζνηζζε
εἴεζαλ – εἶελ ἔζνηλην.
 Παξάδεηγκα θιίζεο βαξχηνλσλ ξεκάησλ ζηελ επθηηθή.
Παξαθείκελνο.
ιειχθνηκη ιειπθψο, -θπῖα, - θφο εἴελ
ιειχθνηο εἴεο
ιειχθνη εἴε
ιειχθνηκελ ιειπθφηεο, -θπῖαη, -θφηα εἴεκελ/ εἶκελ
ιειχθνηηε εἴεηε/ εἶηε
ιειχθνηελ εἴεζαλ/ εἶελ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
131
 Καηαιήμεηο επθηηθήο βαξχηνλσλ ξεκάησλ Φσλεεληφιεθηα – Αθσλφιεθηα.
Παξαθείκελνο
Μνλνιεθηηθά.
-θνηκη -ρνηκη -θνηκη
-θνηο -ρνηο -θνηο
-θνη -ρνη -θνη
-θνηκελ -ρνηκελ -θνηκελ
-θνηηε -ρνηηε -θνηηε
-θνηελ -ρνηελ -θνηελ
Πεξηθξαζηηθά.
θψο, -θπῖα, - θφο εἴελ -ρψο, -ρπῖα, -ρφο εἴελ -θψο, -θπῖα, -θφο εἴελ
εἴεο εἴεο εἴεο
εἴε εἴε εἴε
θφηεο, -θπῖαη, -θφηα εἴεκελ/εἶκελ -ρνηεο, -ρπῑαη, -ρφηα εἴεκελ/εἶκελ -θνηεο, -θπῖαη, -θφηα εἴεκελ/εἶκελ
εἴεηε/ εἶηε εἴεηε/ εἶηε εἴεηε/εἶηε
εἴεζαλ/ εἶελ εἴεζαλ/ εἶελ εἴεζαλ/ εἶελ
1. Να ζπκπιεξψζεηε ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο κε ηνπο θαηάιιεινπο ηχπνπο ηεο επθηηθήο ελεζηψηα
ηνπ ξ. εηκί.
α. ……………………ηὸ ὄλνκα Κπξίνπ ε὎ινγεκέλνλ.
β. Ἀιέμαλδξνο ἤξεην (=ξψηεζε) ηίλεο αἱ γπλαῖθεο ……………………
γ. Γελλαίσο ἄλ κάρεζζε, ὦ ἄλδξεο, πνιιαί ἐιπίδεο ζσηεξίαο ὏κῖλ ἄλ……………….
δ. Μὴ κνη, ὧ ἄλδξεο, ……………….θίινη γιψζζῃ κφλνλ ἀιιά θαη ἔξγῳ.
ε. ὆πφηε ἐγψ ……………….ἐλ θηλδχλῳ, ηνχο ζενχο παξεθάινπλ.
2. Να ζπκπιεξψζεηε ηνπο παξαθάησ ηχπνπο ηεο επθηηθήο παξαθεηκέλνπ.

὏κεῖο - αξζελ. (ζηξαηεχσ)…………………
Οὔηνο (θειεχσ)………………………………
Αὔηαη (βιάπησ)………………………………
΢χ – αξζελ.(πίπησ)………………………….
3. Να κεηαθέξεηε ηνπο ξεκαηηθνχο ηχπνπο ζην δεηνχκελν πξφζσπν φισλ ησλ ρξφλσλ ηεο
επθηηθήο.
ιχσ θηλδπλεχσ
἟κεῖο (αξζελ.) παηδεχσ νὔηνη πηζηεχσ
θεξχηησ ηάηησ
4. Να γξάςεηε ην β’ ελ. θαη β’ πιεζ. πξφζσπν (ζην αξζελ. ζει. θαη νπδ.) ηεο επθηηθήο
παξαθεηκέλνπ ησλ παξαθάησ ξεκάησλ: ζεξαπεχσ, ἐπηςεθίδσ, γξάθσ.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
132
5. Να ζπκπιεξψζεηε ηηο θξάζεη επηιέγνληαο ηελ θαηάιιειε επθηηθή παξαθεηκέλνπ απφ ην

πιαίζην.
Δἰξεθψο εἴε, ὡκηιεθψο εἴεο, πεπνλζφηεο εἴεηε, πεθεπγψο εἴε, ἐκπεπησθφηεο εἶελ.
α. ἖θνβνῦλην κὴ ηαῖο ζπκθνξαῖο ………………………

β. Ἠπφξνπλ ηὶ πνηε ὁ ζεφο………………………………
γ. Δἰ …………………..ηαχηε ηῆ ρψξᾳ, γηγλψζθνηο ἄλ ηὴλ ἀηξαπφλ.
δ. Ἔιεγνλ ὄηη Ἀξηαῖνο………………………………ἐλ ηῶ ζηαζκῶ.
ε. ὖκεῖο ἐιέγεηε ά……………………………….
6. Να κεηαθέξεηε ζηελ επθηηθή παξαθεηκέλνπ (νλνκ. πιεζ. θαη ζηα ηξία γέλε) ηνπο ηχπνπο ηνπ
θεηκέλνπ ηεο Δλφηεηαο: εμακαξηάλνη, έπξαζζνλ, εμεπξεηλ, αθνχσλ.
7. Να ζπκπιεξψζεηε ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο κε ηνπο θαηάιιεινπο ηχπνπο ηεο επθηηθήο ησλ
ξεκάησλ πνπ είλαη ζε παξέλζεζε.
α. Καὶ νἱ κελ ζηξαηεγνί ἐππλζάλνλην πεξί ηνῦ ΢εχζνπ πφηεξα πνιέκηνο ……………ή θίινο (εἰκί, ελεζη.).
β. ὇ κέληνη Ἀγεζίιανο ἔιεγελ ὄηη, εἱ κελ βιαβεξά ηῆ Λαθεδαίκνλη…………………..
δίθαηνο…………………….. δεκηνῦζζαη (=λα ηηκσξεζεί) (πξάηησ, πξθ. – εἰκί, ελεζη.).
γ. Κῦξνο ἔιεγελ ὄηη ἞ ὀδφο ………………….πξφο βαζηιέα κέγαλ εἰ Βαβπι῵λα (εἰκί, κέιι.).
δ. Με κνη ἀλήξ ……………….γιψζοῃ θίινο, ἀιιά θαὶ έξγῳ (εἰκί, ελεζη.).
ε. Καὶ ὀ Ξελνθ῵λ ἐιζψλ ἔιεγε ηῶ ΢εχζε ὄηη πιεζίνλ …………………νἱ πνιέκηνη (εἰκί, ελεζη.).
ζη. Ἔιεγνλ ὄηη νἱ πνιέκηνη ηὰο ζπνλδάο …………………………….(ιχσ, πξθ.)
2. Γ’ θιίζε επηζέησλ.
Αθσλφιεθηα ηξηθαηάιεθηα ζε –αο, -αζα , -αλ.
ὁ πᾶο, ἡ πᾶζα, ηὸ πᾶλ

ὁ πᾶο (< πάλη-ο) ἡ πᾶζα ηὸ πᾶλ (< πάλη-)
ηνῦ παληφο ηῆο πάζεο ηνῦ παληφο
ηῷ παληί ηῇ πάζῃ ηῷ παληί
ηὸλ πάληα ηὴλ πᾶζαλ ηὸ πᾶλ (< πάλη-)
ὦ πᾶο (< πάλη-ο) ὦ πᾶζα ὦ πᾶλ (< πάλη-)
νἱ πάληεο αἱ πᾶζαη ηὰ πάληα

ηῶλ πάλησλ ηῶλ παζῶλ ηῶλ πάλησλ
ηνῖο πᾶζη (< πάλη-ζη) ηαῖο πάζαηο ηνῖο πᾶζη (< πάλη-ζη)
ηνὺο πάληαο ηὰο πάζαο ηὰ πάληα
ὦ πάληεο ὦ πᾶζαη ὦ πάληα
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
133
ὁ κέιαο, ἡ κέιαηλα, ηὸ κέιαλ

ὁ κέιαο ἡ κέιαηλα ηὸ κέιαλ
ηνῦ κέιαλνο ηῆο κειαίλεο ηνῦ κέιαλνο
ηῷ κέιαλη ηῇ κειαίλῃ ηῷ κέιαλη
ηὸλ κέιαλα ηὴλ κέιαηλαλ ηὸ κέιαλ
ὦ κέιαλ ὦ κέιαηλα ὦ κέιαλ
νἱ κέιαλεο αἱ κέιαηλαη ηὰ κέιαλα

ηῶλ κειάλσλ ηῶλ κειαηλῶλ ηῶλ κειάλσλ
ηνῖο κέιαζη ηαῖο κειαίλαηο ηνῖο κέιαζη
ηνὺο κέιαλαο ηὰο κειαίλαο ηὰ κέιαλα
ὦ κέιαλεο ὦ κέιελαη ὦ κέιαλα
1. Να ζπκπιεξψζεηε ηηο θξάζεηο κε ηνλ θαηάιιειν ηχπν ηνπ επηζέηνπ παο, παζα, παλ.
α. Φεῦγε ηνὺο θφιαθαο ………………..θαὶ ηὰο ἀπάηαο……………………..
β. ……………………νἰ ἄλζξσπνη ζλεηνί εἰζη.
γ. ……………………..὏κῖλ ηὴλ ἀιήζεηαλ, ὦ ἄλδξεο δηθαζηαί, ἐξ῵.
δ. ἖γεγέλεην α὎ηνῖο………………………ηνπλαληίνλ ηνχηνπ ὁ ἤιπηδνλ.
ε. ……………………..αἱ ἐπηζπκίαη η῅ο ςπρ῅ο ν὎θ εἰο ἀγαζφλ ἄγνπζη.
ζη. Σαχηελ ηὴλ ἐπηζηνιήλ ………………………….὏κᾶο ἀλαγλ῵λαη ρξή.
δ. Σὰ ηνηαῦηα ἔξγα ν὎ πξφο ………………..αλδξφο γίγλεηαη.
ε. Ἔδεημελ α὎ηῶ …………………..ηνὺο θφξνπο ηνὺο ἐθ η῵λ πφιεσλ.
ζ. Λέμσ ὏κῖλ …………….ηὴλ ἀιήζεηαλ πεξί ………………..(γελ.πιεζ. νπδ.).
η. Οὔηνη βνχινληαη ηνῦην …………………..ηξφπῳ δει῵ζαη.
ηα. Ἀλδξ῵λ ἐπηθαλ῵λ …………………γε ηάθνο.
ηβ. Ἀξρή ἤκηζπ ηνῦ………………….
ηγ. Λεσλίδαο θαἰ …………………….νἱ κεη’ α὎ηνῦ ἐλ Θεξκνπχιαηο ἀπέζαλνλ.
ηδ. ………………..νἱ Ἔιιελεο εἶρνλ θξάλε ραιθά θαὶ ρηη῵λαο θηληθνχο.
2. Να ζπκπιεξψζεηε ηνπο ηχπνπο ησλ επηζέησλ θαη νπζηαζηηθψλ.

Πᾶο βξνηφο πᾶζα δχλακηο πᾶλ πξᾶγκα
βξνηνῦ δπλάκεσο πξάγκαηνο
βξνηφλ δπλάκεη πξάγκαηα
βξνη῵λ δπλάκεσλ πξάγκαζη
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
134
Γ.2. ΢ΤΝΣΑΞΖ.
Σν άκεζν θαη έκκεζν αληηθείκελν.
Ζ δνκή κηαο πξφηαζεο απνζαθελίδεηαη, φηαλ δηαζπάηαη ζηα ζπζηαηηθά ηεο κέξε, δειαδή ζην νλνκαηηθφ
ζχλνιν (Ο΢) θαη ην ξεκαηηθφ ζχλνιν (Ρ΢). Σν πξψην ιέγεηαη ππνθείκελν θαη απνηειεί ην ζέκα ηεο
πξφηαζεο, ελψ ην δεχηεξν ιεηηνπξγεί σο θαηεγφξεκα θαη είλαη ηα ζρφιηα πνπ γίλνληαη γηα ην
ππνθείκελν.
Σν Ρ΢ είλαη νπζηαζηηθφ ζηνηρείν ζηελ νξγάλσζε ηνπ ιφγνπ θαη κηα απφ ηηο κνξθέο ηνπ, φηαλ ν ιφγνο
έρεη πιεξφηεηα, είλαη : ξήκα (κεηαβαηηθφ) + αληηθείκελν. Σν αληηθείκελν είλαη ην άκεζν θαη αλαγθαίν
ζπκπιήξσκα ηνπ Ρ΢. Δίλαη δειαδή ν φξνο πνπ «βξίζθεηαη απέλαληη» απφ ην Ο΢ – ππνθείκελν θαη δέρεηαη
ηελ επίδξαζή ηνπ.
Σα ελεξγεηηθά κεηαβαηηθά ξήκαηα εηδηθά έρνπλ απαξαίηεην πξνζδηνξηζκφ ην αληηθείκελν, δειαδή

έλα φλνκα (ζπλήζσο νπζηαζηηθφ) ζε πιάγηα πηψζε, πνπ θαλεξψλεη ην πξφζσπν ή ην πξάγκα ζην νπνίν
κεηαβαίλεη ε ελέξγεηα ηνπ ππνθεηκέλνπ ηνπ ξήκαηνο.
Απφ ηα κεηαβαηηθά ξήκαηα άιια δέρνληαη έλα αληηθείκελν θαη ιέγνληαη κνλφπησηα θαη άιια δχν
(άκεζν θαη έκκεζν) θαη ιέγνληαη δίπησηα. Άκεζν αληηθείκελν (ζπλήζσο ζε αηηηαηηθή) είλαη απηφ πνπ
άκεζα ζπκπιεξψλεη ην λφεκα ηνπ ξήκαηνο θαη ζην νπνίν θαηεμνρήλ κεηαβαίλεη ε δξάζε ηνπ
ππνθεηκέλνπ. Έκκεζν (ζπλήζσο ζε δνηηθή) είλαη απηφ πνπ έκκεζα ζπκπιεξψλεη ην λφεκα ηνπ ξήκαηνο
θαη θαλεξψλεη ην πξφζσπν ή ην πξάγκα πνπ γηα ράξε ηνπ δηεμάγεηαη ε δξάζε ηνπ ππνθεηκέλνπ.
Μνλφπησηα θαη δίπησηα ξήκαηα.

Σα ξήκαηα δηαθξίλνληαη ζε κνλφπησηα θαη δίπησηα.
Σα κνλφπησηα δέρνληαη έλα αληηθείκελν ζε :
α. Γεληθή.
΋ζα δειψλνπλ: κλήκε ή ιήζε
θξνληίδα, επηκέιεηα, θεηδψ θαη ηα αληίζεηα
απφιαπζε, επηζπκία, ζπκκεηνρή, πιεζκνλή, ζηέξεζε, απαιιαγή ,
απνκάθξπλζε
απφπεηξα, επηηπρία ή απνηπρία
εμνπζία
δηαθνξά
αίζζεζε
έλαξμε, ιήμε
ζχλζεηα κε: απφ, εθ, θαηά, πξν, ππέξ.
β. Γνηηθή.
΋ζα δειψλνπλ: θηιηθή ή ερζξηθή δηάζεζε
εππείζεηα, αθνινπζία, πξνζέγγηζε, επηθνηλσλία
πξέπεη ή ηαηξηάδεη
νκνηφηεηα, ηζφηεηα, ζπκθσλία
ζχλζεηα κε: ελ, ζχλ, ππφ, επί, παξά, πεξί, πξνο, νκνπ.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
135
γ. Αηηηαηηθή.
΋ζα δειψλνπλ: ελέξγεηα πνπ κεηαβαίλεη ζε θάηη πνπ ππάξρεη πξηλ απφ ηελ ελέξγεηα ηνπ
ξήκαηνο
δεκηνπξγία θάπνηνπ πξάγκαηνο πνπ δελ ππήξρε πξηλ
ην αληηθείκελν εθθξάδεη ην ίδην ην πεξηερφκελν ηνπ ξήκαηνο.
Σα δίπησηα, πνπ ην λφεκα ηνπο ζπκπιεξψλεηαη κε δχν αληηθείκελα (άκεζν θαη έκκεζν),
ζπληάζζνληαη κε:
α. δχν αηηηαηηθέο
β. αηηηαηηθή + γεληθή
γ. αηηηαηηθή + δνηηθή
δ. γεληθή + δνηηθή
Απφ ηα δχν αληηθείκελα ζε αηηηαηηθή άκεζν είλαη ζπλήζσο απηφ πνπ δείρλεη πξφζσπν. ΋ηαλ πάιη ην
ξήκα ζπληάζζεηαη κε αηηηαηηθή θαη γεληθή ή αηηηαηηθή θαη δνηηθή, άκεζν είλαη απηφ πνπ βξίζθεηαη ζε
αηηηαηηθή, ηελ θαηεμνρήλ πηψζε ηνπ αληηθεηκέλνπ, θαη εθθξάδεη θάηη ην άςπρν(πξάγκα). Σέινο, φηαλ ηα
αληηθείκελα βξίζθνληαη ζε γεληθή θαη δνηηθή, άκεζν είλαη απηφ πνπ βξίζθεηαη ζε γεληθή. Πάλησο
αζθαιήο ηξφπνο γηα ηε δηάθξηζε ηνπ άκεζνπ αληηθεηκέλνπ είλαη ε κεηαηξνπή ηεο ελεξγεηηθήο ζχληαμεο
ζε παζεηηθή, νπφηε ην άκεζν αληηθείκελν γίλεηαη ππνθείκελν, ελψ δηαηεξείηαη ην έκκεζν.
 Απαξέκθαην ή δεπηεξεχνπζα νλνκαηηθή πξφηαζε πνπ έρεη ζέζε αληηθεηκέλνπ αληηζηνηρεί ζηελ
αηηηαηηθή πηψζε νπζηαζηηθνχ πνπ δειψλεη πξάγκα.
 ΢ε νξηζκέλα δίπησηα ξήκαηα πνπ ζπληάζζνληαη κε δχν αηηηαηηθέο, φπσο ηα ξήκαηα θαισ, νλνκάδσ,
λνκίδσ, πνησλ, πξνζαγνξεχσ, αηξνπκαη (=εθιέγσ), ε κία αηηηαηηθή ρξεζηκνπνηείηαη σο θαηεγνξνχκελν
ηεο άιιεο (θαηεγνξνχκελν ηνπ αληηθεηκέλνπ).
1. ΢ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο λα βξείηε ην αληηθείκελν ησλ ξεκάησλ.

α. Ἡ ηνῦ ζενῦ θξφλεζηο πάλησλ ἐπηκειεῖηαη.
β. Ἀλζξψπνπ ςπρή ηνῦ ζείνπ κεηέρεη.
γ. Οἱ θαηαθξνλνῦληεο η῵λ λφκσλ δνπιεχνπζη ηνῖο πνιεκίνηο.
δ. ΢ηέξγε κελ ηὰ παξφληα, δήηεη δε ηὰ βέιηηζηα.
ε. ἖λ ἀξρῆ ὁ Θεφο ἐπνίεζε ηὴλ γελ.
2. Να ππνγξακκίζεηε ηα αληηθείκελα ησλ δίπησησλ ξεκάησλ ζηηο αθφινπζεο πξνηάζεηο θαη λα

επηζεκάλεηε πνηα είλαη άκεζα θαη πνηα έκκεζα.
α. Οἱ Κνξίλζηνη ρξήκαηα ἤηεζαλ ηνὺο Θεβαίνπο.
β. Ο὎θ ἀπνθξχςσ ζε ηὴλ ἐκήλ ν὎ζίαλ.
γ. Σὰο πφιεηο ἐθέλσζαλ η῵λ ἀγαζ῵λ ἀλδξ῵λ.
δ. Σὴλ πφιηλ ηνῦ δένπο ἀπήιιαμαλ.
ε. Πξνκεζεχο ἔδσθε ηνῖο ἀλζξψπνηο ηὸ πῦξ.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
136
ζη. ὇ ἄξρσλ παξήλεζε ηαῦηα ηνῖο πνιίηαηο.

δ. ἖θνηλψλεζνλ ηνῖο ζπκκάρνηο η῅ο δφμεο.
ε. ὆ιηγαξρία η῵λ κέλ θηλδχλσλ ηνῖο πνιινῖο κεηαδίδσζη, ηὰ δε ὠθέιηκα κφλε ἔρεη.
3. ΢ηα παξαδείγκαηα πνπ αθνινπζνχλ λα βξείηε ην άκεζν αληηθείκελν. Πνηα κνξθή έρεη απηφ;
α. Κῦξνο ὏πέζρεην ἀλδξί ἐθάζησ δψζεηλ δ῵ξα πνιιά.
β. Ἡ πφιηο ηνὺο παῖδαο ἀλαγθάδεη ηνὺο λφκνπο καλζάλεηλ.
γ. Γένκαη ὏κ῵λ, ὦ ἄλδξεο δηθαζηαί, θαηαθεςίζαζζαη Ἀγνξάηνπ.
δ. Βαζηιεχο ἤθνπζελ α὎ηνῦ ὄηη νἱ Ἔιιελεο ληθ῵ελ.
ε. Κιέαξρνο ν὎δέ ηνχηνηο εἶπελ ὄ,ηη πνηήζνη.
4. Να κεηαθξάζεηε ηηο πξνηάζεηο θαη λα ζπγθξίλεηε ηε ζχληαμή ηνπο κε απηήλ ηεο λ.ε.
α. Οἱ γεσξγνί ηνὺο ἀγξνχο ζεξαπεχνπζη.
β. Ἡ κσξία δίδσζηλ ἀλζξψπνηο θαθά.
γ. Σὰ ἔξγα ν὎ ζπκθσλεῖ ηνῖο ιφγνηο.
δ. Οἱ ζενί ν὎θ ἀκεινῦζη η῵λ ἀλφζηα πνηνχλησλ.
5. Να κεηαγξάςεηε ηηο παξαθάησ θξάζεηο ζηελ λ.ε.
α. Ο ζπκφο βιάπηεη ηνλ άλδξα.
β. Έρνπκε πεηχρεη (ηπγράλσ + γελ.) ηε λίθε θαη ηε ζσηεξία.
γ. Να ππαθνχο ζηνπο λφκνπο (πείζνκαη + δνη.).
ηηλά
δ. Γηδάζθεη ζηνπο λένπο ηελ αξεηή (δηδάζθσ )
ηηλφο
ηηλί
ε. Ο άξρνληαο ζπκβνχιεςε απηά ηνπο πνιίηεο (ζπκβνπιεχσ )
ηη
6. Να μερσξίζεηε ζε θαηεγνξίεο ηα ξήκαηα, ηα αληηθείκελά ηνπο θαη ηα θαηεγνξνχκελα ησλ

αληηθεηκέλσλ ζηηο παξαθάησ πξνηάζεηο.
α. Ο὎ρί δνῦινλ εα὎ηφλ ἐθάιεη ὀ ὖπάηηνο.
β. Θεζπηάο θαὶ Πιαηαηάο ἀλαζηάηνπο πεπνηήθαζηλ (=ηηο θαηέζηξεςαλ ηειείσο).
γ. Σαχηελ ηὴλ ὓβξηλ ἄπαληεο ἄλζξσπνη δεηλνηάηελ ἞γνῦληαη.
δ. Ὄζελ νἱ κχεο ἐπηιεμάκελνη ηηλαο εα὎η῵λ ζηξαηεγνχο ἐρεηξνηφλεζαλ.
ε. Ἰδίαο λφκηδε η῵λ θίισλ ηὰο ζπκθνξάο.
ζη. Λαθεδαηκφληνη ἀπέδεημαλ ηνῦηνλ ζηξαηεγφλ πάλησλ.
7. Να ραξαθηεξίζεηε ηα ξήκαηα ησλ παξαθάησ πξνηάζεσλ θαη λα βξείηε ηα αληηθείκελά ηνπο.

α. ἖θέιεπζελ ὁ θ῅ξπμ ηνὺο ἔλδεθα.
β. ἖πεκεινῦλην η῅ο πφιεσο.
γ. Πξνζέρσ ηνῖο ιφγνηο θαὶ ἐκκέλῳ ηνῖο ὄξθνηο.
δ. Ἀπνζηεξεῖ ἞κᾶο ηὸλ κηζζφλ.
ε. Δἶιθε ηὸλ ἄλδξα η῅ο δψλεο.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
137
8. Να ππνγξακκίζεηε ηα νλφκαηα πνπ ιεηηνπξγνχλ σο αληηθείκελα ζηηο παξαθάησ πεξηπηψζεηο θαη

λα πξνζδηνξίζεηε ηελ πηψζε ζηελ νπνία βξίζθνληαη.
α. Λαθεδαηκνλίσλ ἐθαηεγφξνπλ, ὄηη ηὴλ Καδκείαλ θαηέιαβνλ.
β. Γίδσζη α὎η῵ ηὴλ ρψξαλ δηὰ ηε ηὴλ ε὎εξγεζίαλ ηαχηελ.
γ. ἖πί δε η῵λ ἄιισλ πνιινῖο ἀλ ηηο παξαδείγκαζη ρξήζαηην.
δ. Σ῵λ καξηχξσλ ἀθεθφαηε, ῶ ἄλδξεο Ἀζελαῖνη.
ε. Κφηπο ηῶ δσξεζακέσλ ηη ἀληεδσξήζαην ιένληα.
ζη. ΢π ν὎λ η῵λ ηε εἰξεκέλσλ κέκλεζν θαὶ ἐθεῖλν ἐλζχκνπ.
9. Να ππνγξακκίζεηε ηα αληηθείκελα θαη λα δειψζεηε ζε πνηα θαηεγνξία αλήθεη ην θάζε ξήκα.

α. Κπξνο επεκειεηην ησλ βαξβάξσλ.
β. Οη θαπινη θνιαθεχνπζηλ έλεθα κηζζνπ.
γ. Άλζξσπνο ππεξέρεη ησλ άιισλ δψσλ.
δ. Οη Ζιεηνη εθψιπνλ ηνπο Λαθεδαηκνλίνπο ηνπ αγσλνο.
ε. Δλίθεζαλ Παίνλαο θαη Ηιιπξηνχο.
ζη. Δθέλσζελ αλδξσλ ηελ πφιηλ.
δ. Οη πνιέκηνη αδξαλνπζη.
10. Να βξείηε ηα άκεζα θαη ηα έκκεζα αληηθείκελα ησλ δίπησησλ ξεκάησλ ζηηο πξνηάζεηο πνπ
αθνινπζνχλ.
α. ὇ γέξσλ κχζνπο ηνῖο παηζίλ ιέγεη.
β. Μὴ θξχςεο κε ηνῦην.
γ. Φνίληθεο ἄλδξεο ηνὺο Αἰγππηίνπο ηὴλ λαππεγίαλ ἐδίδαμαλ.
δ. Κῦξνο ἔδσθελ α὎ηῶ κπξίνπο δαξεηθνχο.
ε. ἖πιήξσζελ ηὴλ ὏δξίαλ ὓδαηνο.
11. Να ππνγξακκίζεηε ηα αληηθείκελα ησλ ξεκάησλ ζηηο πξνηάζεηο πνπ αθνινπζνχλ.

α. ἖πνίεζαλ ηὰο γπλαῖθαο ρήξαο θαὶ ἀπέιηπνλ ηνὺο παῖδαο ὀξθαλνχο.
β. Κξίλνπζη α὎ηφλ θηινκαζέζηαηνλ.
γ. Πάληεο ἐμέιεμαλ Κιέαξρνλ ζηξαηεγφλ.
δ. ἖λφκηδνλ ηνῦηνλ ε὎εξγέηελ η῅ο ἖ιιάδνο.
ε. Σηκφζενλ α὎ηψλ ζηξαηεγφλ ἐρεηξνηφλεζαλ.
ζη. Ἀμηνῦκελ θαζηζηάλαη ηνὺο βαξβάξνπο νἰθέηαο.
12. Να βξείηε ηα θαηεγνξνχκελα ζηηο παξαθάησ πξνηάζεηο.

α. Οὔηνη λνκνζέηαη θαινῦληαη. δ. Ἀιθηβηάδεο ῃξέζε ζηξαηεγφο.
β. Ο὎δείο ζνθφο ἐγέλνην. ε. Φίιηππνο ἐγέλεην ηειηθνῦηνο.
γ. Οὔηνο ἐθξίζε ἄξηζηνο ἖ιιήλσλ. ζη. ὇ ἀλήξ ὠλνκάδεην ζνθηζηήο.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
138
἖πεηδὴ δὲ ὁ ἄλζξσπνο ζείαο κεηέζρε κνίξαο, πξ῵ηνλ κὲλ δηὰ ηὴλ ηνῦ ζενῦ ζπγγέλεηαλ δῲσλ κφλνλ ζενὺο
ἐλφκηζελ, θαὶ ἐπερείξεη βσκνχο ηε ἱδξχεζζαη θαὶ ἀγάικαηα ζε῵λ· ἔπεηηα θσλὴλ θαὶ ὀλφκαηα ηαρὺ
δηεξζξψζαην ηῆ ηέρλῃ, θαὶ νἰθήζεηο θαὶ ἐζζ῅ηαο θαὶ ὏πνδέζεηο θαὶ ζηξσκλὰο θαὶ ηὰο ἐθ γ῅ο ηξνθὰο
εὓξεην. Οὓησ δὴ παξεζθεπαζκέλνη θαη’ ἀξρὰο ἄλζξσπνη ᾤθνπλ ζπνξάδελ, πφιεηο δὲ ν὎θ ἦζαλ·
ἀπψιιπλην νὔλ ὏πὸ η῵λ ζεξίσλ δηὰ ηὸ παληαρῆ α὎η῵λ ἀζζελέζηεξνη εἶλαη, θαὶ ἟ δεκηνπξγηθὴ ηέρλε
α὎ηνῖο πξὸο κὲλ ηξνθὴλ ἱθαλὴ βνεζὸο ἦλ, πξὸο δὲ ηὸλ η῵λ ζεξίσλ πφιεκνλ ἐλδεήο· πνιηηηθὴλ γὰξ ηέρλελ
νὒπσ εἶρνλ, ἧο κέξνο πνιεκηθή, ἐδήηνπλ δὴ ἁζξνίδεζζαη θαὶ ζῲδεζζαη θηίδνληεο πφιεηο· ὅη’ νὔλ
ἁζξνηζζεῖελ, ᾐδίθνπλ ἀιιήινπο ἅηε ν὎θ ἔρνληεο ηὴλ πνιηηηθὴλ ηέρλελ, ὥζηε πάιηλ ζθεδαλλχκελνη
δηεθζείξνλην. Εεὺο νὔλ δείζαο πεξὶ ηῶ γέλεη ἟κ῵λ κὴ ἀπφινηην πᾶλ, ἗ξκ῅λ πέκπεη ἄγνληα εἰο ἀλζξψπνπο
αἰδ῵ ηε θαὶ δίθελ, ἵλ’ εἶελ πφιεσλ θφζκνη ηε θαὶ δεζκνὶ θηιίαο ζπλαγσγνί.
Πιάησλ, Πξσηαγφξαο 322 a – c.

Δπεηδή ν άλζξσπνο κεηείρε ζηε ζετθή θχζε, πξψηα πξψηα εμαηηίαο ηεο ζπγγέλεηάο ηνπ κε ην ζείν κφλν
απηφο απφ ηα πιάζκαηα πίζηεςε ζηνπο ζενχο θαη πξνζπάζεζε λα θάλεη βσκνχο θαη αγάικαηα ζεψλ.
Έπεηηα εθήπξε γξήγνξα έλαξζξν ιφγν θαη ιέμεηο θαη επηλφεζε θαηνηθίεο θαη ξνχρα θαη ππνδήκαηα θαη
ζηξσζίδηα θαη ηξνθέο απφ ηε γε. Έηζη ινηπφλ εθνδηαζκέλνη νη άλζξσπνη θαηνηθνχζαλ ζηελ αξρή
δηαζθνξπηζκέλνη, ελψ πφιεηο δελ ππήξραλ. Αθαλίδνληαλ ινηπφλ απφ ηα ζεξία, επεηδή απφ θάζε άπνςε
ήηαλ πην αδχλακνη απφ απηά, θαη νη ηερληθέο γλψζεηο ηνπο ήηαλ ζεκαληηθή βνήζεηα ζ’ απηνχο γηα ηελ
εμαζθάιηζε βέβαηα ηεο ηξνθήο, φκσο αλεπαξθείο γηα ηνλ πφιεκν κε ηα ζεξία, γηαηί δελ θαηείραλ αθφκε
ηελ πνιηηηθή ηέρλε, ηεο νπνίαο κέξνο είλαη ε πνιεκηθή ηέρλε. Δπηδεηνχζαλ ινηπφλ λα ζπγθεληξψλνληαη
θαη λα εμαζθαιίδνπλ ηε ζσηεξία ηνπο ρηίδνληαο πφιεηο. ΋πνηε ινηπφλ ζπλαζξνίδνληαλ, αδηθνχζαλ ν έλαο
ηνλ άιιν, επεηδή πξάγκαηη δελ θαηείραλ ηελ πνιηηηθή ηέρλε, θαη έηζη δηαζθνξπίδνληαλ πάιη θαη
αθαλίδνληαλ. Ο Γίαο ηφηε, επεηδή θνβήζεθε γηα ην γέλνο καο κήπσο αθαληζηεί νιφθιεξν, ζηέιλεη ηνλ
Δξκή λα θέξεη ζηνπο αλζξψπνπο ηελ αηδψ θαη ηε δηθαηνζχλε, γηα λα είλαη κέζα πεηζαξρία γηα ηηο πφιεηο
θαη ζπλεθηηθνί δεζκνί θηιίαο γηα ηνπο αλζξψπνπο.
1. Πνηα ήηαλ ε ζρέζε αλζξψπνπ θαη ζενχ θαη γηα πνην ιφγν δεκηνπξγήζεθαλ νη πφιεηο ζχκθσλα κε
ην παξαπάλσ απφζπαζκα;
Καηά ην κχζν ηνπ Πξσηαγφξα, νη ζενί έπιαζαλ ην αλζξψπηλν γέλνο. Έπεηηα, κε ηε θσηηά θαη ηελ
έληερλε ζνθία ηεο Αζελάο, πνπ έθιεςε θαη δψξηζε ν Πξνκεζέαο ζηνπο αλζξψπνπο, πήξαλ απηνί κεξίδην
απφ ηε ζετθή θχζε, γηαηί ηα δψξα απηά ήηαλ πξνλφκην κφλν ησλ ζεψλ. Έηζη ν άλζξσπνο απέθηεζε
εθιεθηηθή ζπγγέλεηα κε ηνπο ζενχο, πίζηεςε ζ’ απηνχο θαη ηνπο ιάηξεςε ηδξχνληαο βσκνχο θαη
δεκηνπξγψληαο αγάικαηα ζεψλ. Απνηέιεζκα φισλ απηψλ ήηαλ ε αλάπηπμε ηνπ ζξεζθεπηηθνχ
ζπλαηζζήκαηνο θαη ε ζχζηαζε ηεο ζξεζθείαο.
Οη άλζξσπνη θαηείραλ, βέβαηα, ηηο ηερληθέο γλψζεηο γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο ηξνθήο ηνπο, αιιά απηέο
ήηαλ αλεπαξθείο ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ ζεξίσλ. Δπεηδή ινηπφλ αθαλίδνληαλ απφ απηά, ζπγθεληξψλνληαο
θαη έρηηδαλ πφιεηο επηδηψθνληαο ηε ζσηεξία ηνπο. Αιιά θαη ηφηε ν έλαο αδηθνχζε ηνλ άιιν, γηαηί δελ
θαηείραλ ηελ πνιηηηθή ηέρλε, πνπ ήηαλ αλαγθαία γηα ηε ζπγθξφηεζε θαη νξγάλσζε κηαο πνιηηείαο. Γη’
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
139
απηφ θαη ν Γίαο ηνπο έδσζε ηελ «αηδψ θαη ηε δίθε», κε ηα νπνία ξχζκηζαλ ηελ θνηλσληθή θαη πνιηηηθή
ηνπο ζπκπεξηθνξά.
2. Να ζπγθξίλεηε ηηο ζέζεηο ηνπ Κξηηία γηα ηε γέλεζε ηνπ λφκνπ απφ ην θείκελν ηεο Δλφηεηαο κε
ηηο αληίζηνηρεο απφςεηο ηνπ Πξσηαγφξα ζην παξάιιειν θείκελν.
Καηά ηνλ Κξηηία, ε ζέζπηζε ησλ λφκσλ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ρσξίο απηνχο ε αλζξψπηλε δσή ήηαλ
απεηζάξρεηε θα αζχδνηε, ζεξηψδεο θαη άδηθε, νη αγαζνί δελ επηβξαβεχνληαλ γηα ηελ αξεηή ηνπο θαη νη
θαθνί δελ ηηκσξνχληαλ γηα ηηο παξεθηξνπέο ηνπο. Δπηθξαηνχζε ινηπφλ ρανηηθή θαηάζηαζε, αηαμία θαη
ζχγρπζε. Έηζη, επηλνήζεθαλ νη λφκνη, γηα λα επηθξαηεί ε δηθαηνζχλε θαη γηα λα ειέγρεηαη ε αιαδνλεία
πνπ πξνθαινχζε ε αδηθία.
Καηά ηνλ Πξσηαγφξα, νη άλζξσπνη, επεηδή δελ είραλ ηελ πνιηηηθή ηέρλε, ηελ ηέρλε δειαδή γηα ηελ
νξγάλσζε ηεο πνιηηείαο, δνχζαλ ζπνξαδηθά θαη αθαλίδνληαλ απφ ηα ζεξία, εθφζνλ δε δηέζεηαλ θαη ηελ
πνιεκηθή ηέρλε. Γηα λα ζσζνχλ ινηπφλ, ζπγθεληξψλνληαλ πνιινί καδί θαη έρηηδαλ πφιεηο. ΋κσο θαη ηφηε
αδηθνχζε ν έλαο ηνλ άιιν, γηαηί αθφκε δελ θαηείραλ ηελ πνιηηηθή ηέρλε, θαη έηζη πάιη δηαζθνξπίδνληαλ
θαη ράλνληαλ απφ ηα ζεξία. Γη’ απηφ ινηπφλ ν Γίαο ηνπο έζηεηιε ηελ «αηδψ θαη ηε δίθε», δειαδή ην
ζεβαζκφ ζηνπο άγξαθνπο θαη ζηνπο γξαπηνχο λφκνπο, θαη έηζη ε δσή ηνπο απέθηεζε ηάμε θαη επξπζκία.
Γηαπηζηψλνπκε φηη θαη νη δχν ζνθηζηέο απνδίδνπλ ηε γέλεζε ηνπ λφκνπ ζηελ αδπλακία ησλ αλζξψπσλ
λα επηβηψζνπλ καθξηά απφ ην θνηλσληθφ θαη πνιηηηθφ ζχλνιν ρσξίο ηε ζέζπηζε ηεο έλλνκεο ηάμεο θαη ηελ
ππαθνή ζε απηή. Χζηφζν, ε δηαθνξά ηνπο έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη, θαηά ηνλ Κξηηία, κφλνη ηνπο νη
άλζξσπνη επηλφεζαλ ηνπο λφκνπο, ελψ, θαηά ηνλ Πξσηαγφξα, νη λφκνη ήηαλ δψξν ηνπ Γία.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
140
Α. ΚΔΗΜΔΝΟ: «Ζ Καιιηπάηεηξα».
Καηὰ δὲ ηὴλ ἐο ὆ιπκπίαλ ὁδὸλ ἔζηηλ ὄξνο πέηξαηο ὏ςειαῖο ἀπφηνκνλ, Σππαῖνλ θαινχκελνλ. Καηὰ
ηνχηνπ ηὰο γπλαῖθαο Ἠιείνηο ἐζηὶλ ὠζεῖλ λφκνο, ἤλ θσξαζ῵ζηλ ἐο ηὸλ ἀγ῵λα ἐιζνῦζαη ηὸλ ὆ιπκπηθὸλ ἤ
θαὶ ὅισο ἐλ ηαῖο ἀπεηξεκέλαηο ζθίζηλ ἟κέξαηο δηαβᾶζαη ηὸλ Ἀιθεηφλ. Ο὎ κὴλ ν὎δὲ ἁι῵λαη ιέγνπζηλ
ν὎δεκίαλ, ὅηη κὴ Καιιηπάηεηξαλ κφλελ, ἥ ὏πφ ηηλσλ θαὶ Φεξελίθε θαιεῖηαη. Αὓηε πξναπνζαλφληνο α὎ηῆ
ηνῦ ἀλδξφο, ἐμεηθάζαζα α὏ηὴλ ηὰ πάληα ἀλδξὶ γπκλαζηῆ, ἤγαγελ ἐο ὆ιπκπίαλ ηὸλ πἱὸλ καρνχκελνλ·
ληθ῵ληνο δὲ ηνῦ Πεηζηξφδνπ, ηὸ ἔξπκα ἐλ ᾧ ηνὺο γπκλαζηὰο ἔρνπζηλ ἀπεηιεκκέλνπο, ηνῦην ὏πεξπεδ῵ζα
἟ Καιιηπάηεηξα ἐγπκλψζε. Φσξαζείζεο δὲ ὅηη εἴε γπλή, ηαχηελ ἀθηᾶζηλ ἀδήκηνλ θαὶ ηῶ παηξί θαὶ
ἀδειθνῖο α὎η῅ο θαὶ ηῶ παηδί αἰδ῵ λέκνληεο - ὏π῅ξρνλ δὴ ἅπαζηλ α὎ηνῖο ὆ιπκπηθαὶ λῖθαη - ἐπνίεζαλ δὲ
λφκνλ ἐο ηὸ ἔπεηηα ἐπὶ ηνῖο γπκλαζηαῖο γπκλνὺο ζθᾶο ἐο ηὸλ ἀγ῵λα ἐζέξρεζζαη.
Παπζαλίαο, Διιάδνο Πεξηήγεζηο 5.6.7.-8 (δηαζθεπή).
΢ην δξφκν γηα ηελ Οιπκπία ππάξρεη απφθξεκλν βνπλφ κε πςεινχο βξάρνπο, πνπ νλνκάδεηαη Σππαίν.
Οη Ζιείνη έρνπλ λφκν ζε απηφ λα πεηνχλ ηηο γπλαίθεο, αλ ζπιιεθζνχλ επ’ απηνθψξσ λα έρνπλ έξζεη γηα
ηνπο Οιπκπηαθνχο αγψλεο ή αθφκα θαη ηνλ Αιθεηφ (πνηακφ) λα έρνπλ πεξάζεη γεληθά θαηά ηηο
απαγνξεπκέλεο γη’ απηέο εκέξεο. Χζηφζν, νχηε θαη ιέλε φηη πηάζηεθε θακηά παξά κφλν ε Καιιηπάηεηξα,
πνπ απφ κεξηθνχο νλνκάδεηαη θαη Φεξελίθε. Απηή, επεηδή είρε πεζάλεη λσξίηεξα ν ζχδπγφο ηεο, αθνχ
κεηακθηέζηεθε πιήξσο ζε άλδξα γπκλαζηή, έθεξε ζαλ γπκλαζηήο ηνλ γην ηεο ζηελ Οιπκπία γηα λα
αγσληζηεί. Καη ελψ ληθνχζε ν Πεηζίξνδνο, ε Καιιηπάηεηξα απνγπκλψζεθε, θαζψο πεδνχζε πάλσ απφ ην
θξάρηε, κε ηνλ νπνίν έρνπλ ηνπο γπκλαζηέο πεξηνξηζκέλνπο. ΋ηαλ απνθαιχθζεθε φηη ήηαλ γπλαίθα, ηελ
αθήλνπλ αηηκψξεηε απνδίδνληαο (έηζη) ζεβαζκφ ζηνλ παηέξα ηεο θαη ζηα αδέξθηα θαη ζην παηδί ηεο –
φινη απηνί βέβαηα είραλ Οιπκπηαθέο λίθεο -, ζέζπηζαλ φκσο λφκν γηα ηνπο γπκλαζηέο ζην εμήο λα
κπαίλνπλ γπκλνί γηα ηελ παξαθνινχζεζε ησλ αγψλσλ.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
141
Καηὰ δὲ ηὴλ ἐο ὆ιπκπίαλ ὁδφλ ΢ηελ νδφ πνπ νδεγεί ζηελ Οιπκπία
ἔζηηλ ὄξνο πέηξαηο ὏ςειαῖο ἀπφηνκνλ, Σππαῖνλ ππάξρεη έλα απφθξεκλν βνπλφ κε ςεινχο βξάρνπο,
θαινχκελνλ. πνπ νλνκάδεηαη Σππαίν.
Καηὰ ηνχηνπ ηὰο γπλαῖθαο Ἠιείνηο ἐζηὶλ ὠζεῖλ Τπάξρεη λφκνο ζηνπο Ζιείνπο ζ' απηφ λα πεηνχλ ηηο
λφκνο, γπλαίθεο
ἤλ θσξαζ῵ζηλ ἐο ηὸλ ἀγ῵λα ἐιζνῦζαη ηὸλ αλ απνθαιπθζνχλ λα έρνπλ έξζεη ζην ρψξν ηεο
὆ιπκπηθὸλ Οιπκπίαο
ή θαη γεληθά θαηά ηηο απαγνξεπκέλεο γη’ απηέο
ἠ θαὶ ὅισο ἐλ ηαῖο ἀπεηξεκέλαηο ζθίζηλ ἟κέξαηο
κέξεο.
δηαβᾶζαη ηὸλ Ἀιθεηφλ. λα έρνπλ πεξάζεη ηνλ Αιθεηφ.
Ο὎ κὴλ ν὎δὲ ἁι῵λαη ιέγνπζηλ ν὎δεκίαλ, Οχηε θαη ιέλε φηη πηάζηεθε θακηά
ὅηη κὴ Καιιηπάηεηξαλ κφλελ, παξά κφλν ε Καιιηπάηεηξα,
ἥ ὏πὸ ηηλσλ θαὶ Φεξελίθε θαιεῖηαη. ε νπνία απφ κεξηθνχο νλνκάδεηαη θαη Φεξελίθε.
Αὓηε πξναπνζαλφληνο α὎ηῆ ηνῦ ἀλδξφο, Απηή, επεηδή είρε πεζάλεη λσξίηεξα ν ζχδπγφο ηεο,
ἐμεηθάζαζα α὏ηὴλ ηὰ πάληα ἀλδξὶ γπκλαζηῆ, αθνχ κεηακθηέζηεθε εληειψο ζε άληξα γπκλαζηή
ἤγαγελ ἐο ὆ιπκπίαλ ηὸλ πἱὸλ καρνχκελνλ· έθεξε ζηελ Οιπκπία ην γην ηεο γηα λα αγσληζηεί·
ληθ῵ληνο δὲ ηνῦ Πεηζηξφδνπ, κφιηο, ινηπφλ, λίθεζε ν Πεηζηξφδεο,
ηὸ ἔξπκα ἐλ ᾧ ηνὺο γπκλαζηὰο ἔρνπζηλ ην θξάθηε κε ηνλ νπνίν έρνπλ ηνπο γπκλαζηέο
ἀπεηιεκκέλνπο, πεξηνξηζκέλνπο
ηνῦην ὏πεξπεδ῵ζα ἟ Καιιηπάηεηξα ἐγπκλψζε. θαζψο ηνλ πεδνχζε ε Καιιηπάηεηξα έκεηλε γπκλή.
Φσξαζείζεο δὲ ὅηη εἴε γπλή, Αλ θαη απνθαιχθζεθε φηη ήηαλ γπλαίθα,
ηαχηελ ἀθηᾶζηλ ἀδήκηνλ ηελ άθεζαλ αηηκψξεηε,
θαὶ ηῶ παηξί θαὶ ἀδειθνῖο α὎η῅ο θαὶ ηῶ παηδί θαη ζηνλ παηέξα ηεο θαη ζηα αδέιθηα ηεο θαη ζην
αἰδ῵ λέκνληεο γην ηεο απνδίδνληαο ζεβαζκφ
-γηαηί είραλ ληθήζεη φινη ζηνπο Οιπκπηαθνχο
–὏π῅ξρνλ δὴ ἅπαζηλ α὎ηνῖο ὆ιπκπηθαὶ λῖθαη-
Αγψλεο-
ἐπνίεζαλ δὲ λφκνλ ἐο ηὸ ἔπεηηα ἐπὶ ηνῖο ζεζκνζέηεζαλ φκσο λφκν γηα ηνπο γπκλαζηέο ζην
γπκλαζηηθνῖο εμήο
γπκλνὺο ζθᾶο ἐο ηὸλ ἀγ῵λα ἐζέξρεζζαη. λα κπαίλνπλ γπκλνί ζηνπο αγψλεο.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
142
1. Πνηνο λφκνο ίζρπε ζηνπο Ζιείνπο γηα φπνηα έγγακε γπλαίθα δηέβαηλε ηνλ Αιθεηφ θαηά ηνλ ρξφλν
ηέιεζεο ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ;
Οη Ζιείνη θαηά ηε δηάξθεηα ησλ Οιπκπηαθψλ αγψλσλ εθαξκφδνληαο λφκν πνπ είραλ ζεζπίζεη
απαγφξεπζαλ ζηηο γπλαίθεο, θαη ηδίσο ζηηο έγγακεο, λα πεξάζνπλ ηνλ Αιθεηφ πνηακφ θαη πνιχ
πεξηζζφηεξν λα κπνπλ ζην ζηάδην θαη λα παξαθνινπζήζνπλ ηνπο Οιπκπηαθνχο αγψλεο. ΋πνηα γπλαίθα
παξαβίαδε ην άβαην ηεο Οιπκπίαο θαηά ηηο απαγνξεπκέλεο εκέξεο θαη ζπιιακβαλφηαλ επ’ απηνθψξσ ηελ
πεηνχζαλ ζηηο απφθξεκλεο ραξάδξεο ηνπ Σππαίνπ φξνπο. Χζηφζν, ν λφκνο απηφο πνηέ δελ εθαξκφζηεθε,
θαζψο ε κνλαδηθή παξαβάηηζζα ήηαλ ε Καιιηπάηεηξα απφ ηε Ρφδν (396 π.Υ.), πνπ φκσο θαη απηή δελ
ηηκσξήζεθε απφ ζεβαζκφ πξνο ηνπο νιπκπηνλίθεο ζπγγελείο ηεο (παηέξα, ζχδπγν, ηξία αδέιθηα θαη ην γην
ηεο).
2. Πνηνο λφκνο ςεθίζηεθε απφ ηνπο Διιαλνδίθεο κεηά απφ φζα ζπλέβεζαλ κε ηελ Καιιηπάηεηξα;
Οη Διιαλνδίθεο (νη θξηηέο ησλ Οιπκπηαθψλ αγψλσλ), αλψηαηε αξρή ησλ Ζιείσλ, κεηά ηελ παξάβαζε
ηνπ λφκνπ απφ ηε Ρνδίηηζζα Καιιηπάηεηξα απέθπγαλ λα ηελ ηηκσξήζνπλ, γηαηί ζεβάζηεθαλ ηνπο
νιπκπηνλίθεο ζπγγελείο ηεο (ηαχηελ αθηαζηλ … Οιπκπηθαί ληθαη). ΋κσο, γηα λα κελ μαλαζπκβεί άιιν
παξφκνην πεξηζηαηηθφ, ζέζπηζαλ ηνλ εμήο λφκν: Να κπαίλνπλ ζην ζηάδην γηα ηνπο αγψλεο γπκλνί φρη
κφλνλ νη αζιεηέο αιιά θαη νη γπκλαζηέο ηνπο, ψζηε λα θαίλεηαη ην θχιν ηνπο. Έηζη, ν λένο απηφο λφκνο
ελίζρπζε ηνλ αξρηθφ.
3. Έρεηε ππφςε ζαο ζχγρξνλεο κνξθέο θνηλσληθψλ ή άιισλ δηαθξίζεσλ εηο βάξνο ησλ γπλαηθψλ
ζηε ρψξα καο ή ηνλ ππφινηπν θφζκν;
Πνηνη παξάγνληεο ζεσξείηε φηη ζπκβάιινπλ ζηελ χπαξμε θαη ζηε δηαηήξεζή ηνπο;
Καη ζήκεξα αθφκε γίλνληαη δηαθξίζεηο εηο βάξνο ησλ γπλαηθψλ, αλ θαη είλαη πεξηνξηζκέλεο.
- Έηζη, γηα νξηζκέλεο ζηξαηησηηθέο ζρνιέο ε πνζφζησζε ηζρχεη κφλν γηα ηηο γπλαίθεο.
- ΢ε θιεηζηέο αγξνηηθέο θνηλσλίεο ε γπλαίθα δελ έρεη ηηο ειεπζεξίεο πνπ έρεη ην «ηζρπξφ» θχιν, γηαηί
άγξαθνη θνηλσληθνί θαλφλεο ηελ πεξηνξίδνπλ (ελδπκαζία, δηαζθέδαζε, σξάξην θπθινθνξίαο…).
- Οξηζκέλα επαγγέικαηα, βαξηά θαη επηθίλδπλα, πνπ απαηηνχλ ζσκαηηθή ξψκε θαη ηδηαίηεξεο αληνρέο
ζεσξνχληαη αληξηθφ πξνλφκην (π.ρ. νδεγφο θνξηεγψλ, ζθαπηηθψλ κεραλεκάησλ…).
- Οη ακνηβέο ηεο εξγαδφκελε γπλαίθαο ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα θάπνηε πζηεξνχλ ζε ζρέζε κε απηέο ησλ
αληξψλ παξά ην λφκν.
- Απνθιείνληαη νη γπλαίθεο απφ ην αμίσκα ηεο ηέξεηαο, ελψ νη ηεξείο είλαη κφλν άληξεο.
- Σν Άγηνλ ΋ξνο, φπσο θαη ην άγην βήκα, είλαη άβαην γηα ηηο γπλαίθεο.
- ΢ε κνπζνπικαληθέο ρψξεο, ε ελδπκαζία θαη ε ζπκπεξηθνξά ησλ γπλαηθψλ γεληθά είλαη απζηεξά
θαζνξηζκέλε, φρη φκσο θαη ησλ αληξψλ, αιιά θαη πεξηπηψζεηο θινπήο θαη κνηρείαο ηηκσξνχληαη
παξαδεηγκαηηθά.
Αζθαιψο, ππάξρνπλ ζνβαξνί ιφγνη πνπ επηβάιινπλ απηέο ηηο δηαθξίζεηο εηο βάξνο ησλ γπλαηθψλ.
- Ζ καθξά παξάδνζε, ην θαηεζηεκέλν θαη νη άγξαθνη θνηλσληθνί θαλφλεο έρνπλ βαζηέο ξίδεο θαη δελ
αιιάδνπλ εχθνια. Γεκηνπξγνχλ θαη επηβάιινπλ πεξηνξηζκνχο θαη εμαηξέζεηο γηα ηε γπλαίθα πνπ θαη
ζήκεξα ζεσξείηαη «αδχλακν» θχιν.
- Σα νηθνλνκηθά ζπκθέξνληα είλαη αλειέεηα γηα ηνπο αδχλακνπο θαη πιήηηνπλ ηδίσο ηε γπλαίθα.
- Σα ζξεζθεπηηθά δφγκαηα θαη πηζηεχσ, ξηδσκέλα θαη απηά ζηελ παξάδνζε θαη ην θπξίαξρν
αλδξνθξαηηθφ πλεχκα, δελ επλννχλ ην γπλαηθείν θχιν παξά ηελ πνιηηηζκηθή πξφνδν.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
143
ηὸ θέξηνλ (πβ. θέξεηξνλ): ην θέξεηξν, μχιηλν θηβψηην κε ην νπνίν κεηαθέξεηαη ν λεθξφο γηα
εληαθηαζκφ.
θφξηκνο: γφληκνο.
Π.ρ. Σν ρσξάθη είλαη θφξηκν.
ἡ θεξλή: πξνίθα, (πιεζ.) ηα λπθηθά δψξα.
Π.ρ. Σελ παιηά επνρή ππήξρε ην πξνηθνζχκθσλν ζην νπνίν αλαθεξφηαλ ε θεξλή ηεο λχθεο.
ὁ θεξένηθνο: απηφο πνπ κεηαθέξεη ην ζπίηη ηνπ καδί ηνπ, ην ζαιηγθάξη, ε ρειψλα.
Π.ρ. Οη ηζηγγάλνη είλαη θεξένηθνη.
θαλεθφξνο: απηφο πνπ θνπβαιάεη θάληζηξν/θαιάζη.
Π.ρ. Οη θαλεθφξνη παξζέλνη ζηελ Αζήλα έθεξαλ πάλσ ζην θεθάιη ηνπο θάληζηξν ζηηο ηεξέο
πνκπέο πξνο ηηκήλ ηεο Γήκεηξαο, ηνπ Γηνλχζνπ θαη ηεο Αζελάο.
θνξνηειήο: απηφο πνπ ππφθεηηαη ζε θνξνινγία.
Π.ρ. Οη θνξνηειείο πιήηηνπλ ηελ νηθνλνκία ηεο ρψξαο.
ὁ δίθξνο: θάζηζκα ρσξίο πιάηε, αξραίν πνιεκηθφ άξκα πνπ έθεξλε ηνλ ελίνρν θαη ηνλ πνιεκηζηή.
Π.ρ. Ο Έθηνξαο εκθαλίζηεθε ζην πεδίν ηεο κάρεο πάλσ ζε έλα δίθξν.
δῳνθφξνο/δσθφξνο: απηφο πνπ παξέρεη δσή, δσνδφηεο, απηφο πνπ θέξεη/αλαπαξηζηά δψα, ε δσνθφξνο:
ην ηκήκα αλάκεζα ζην επηζηχιην θαη ην γείζν.
Π.ρ. ΢ηε δσνθφξν ηνπ Παξζελψλα ππάξρεη πνκπή ησλ Παλαζελαίσλ.
θεξηφο: (α.ε.) ππνθεξηφο, (λ.ε.)απηφο πνπ έρεη κεηαθεξζεί απφ έλα κέξνο ζε άιιν, απηφο πνπ εηζάγεηαη
απφ μέλε ρψξα, ν επείζαθηνο.
Π.ρ. Φεξηά πιηθά.
Φεξηά πξντφληα.
θνξῶ: (α.ε.) κεηαθέξσ, παξαζχξσ, θέξσ αγγειία/είδεζε, (α.ε. – λ.ε.) θνξψ πάλσ κνπ ξνχρν ή θέξσ
θφζκεκα, ληχλνκαη, (αληψλ.: βγάδσ), είλαη ηεο κφδαο.
Π.ρ. Γε θνξνχζε γξαβάηα.
Ο ζηξαηεγφο θνξνχζε ηα παξάζεκά ηνπ.
Απηφ ην καγηφ θνξηέηαη πνιχ θέηνο.
ἡ θνξά: (α.ε.) ε κεηαθνξά,(λ.ε.) ε θαηεχζπλζε, ε πνξεία, γξήγνξε/νξκεηηθή θίλεζε, ε θαηεχζπλζε ηεο
θίλεζε, ε δηεχζπλζε ηνπ πξάγκαηνο, ε εμέιημε, ε πξνζδηνξηζκέλε ρξνληθά πεξίπησζε, ε ρξνληθή ζηηγκή.
Π.ρ. Ζ θνξά ησλ δεηθηψλ ηνπ ξνινγηνχ.
Πεγαίλνπκε ζχκθσλα κε ηε θνξά ησλ πξαγκάησλ.
Γελ ζα κπνξέζσ λα έξζσ ηψξα γηα θαθέ, κηαλ άιιε θνξά.
ηὸ θέξεηξνλ (-ν): ην θηβψηην (ε θάζα) κε ην νπνίν κεηαθέξεηαη ν λεθξφο γηα εληαθηαζκφ.
Π.ρ. ΢ηελ αξραία Διιάδα γηα φζνπο λεθξνχο δελ έβξηζθαλ γηα εληαθηαζκφ έζαβαλ έλα άδεην
θέξεηξν.
ὁ θνξεχο (-εαο): απηφο πνπ βαζηάεη ή θέξεη θάηη, απηφο πνπ κεηαδίδεη θάηη, δηνηθεηηθφ φξγαλν γηα ηελ
πινπνίεζε ζηφρσλ, γηα θαηαξηηζκφ θαη εθαξκνγή πξνγξακκάησλ.
Π.ρ. Ο άλζξσπνο σο θνξέαο πνιηηηζκνχ.
Δίλαη θνξέαο ηνπ Έηηδ.
Αζθαιηζηηθφο θνξέαο.
ηὸ θνξεηνλ (-ν): πξφρεηξν θνξεηφ θξεβάηη γηα ηε κεηαθνξά αξξψζησλ, ηξαπκαηηψλ (ή λεθξψλ).
Π.ρ. Σνλ κεηέθεξαλ κε ην θνξείν.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
144
ὁ θφξνο: ε ππνρξεσηηθή εηζθνξά ζε ρξήκα ζην θξάηνο, (κηθ.) θφξνο αίκαηνο, θφξνο ηηκήο, εηζθνξά ζε
ρξήκαηα ή ζε είδνο πνπ πιεξψλεη ν πνιίηεο γηα ην θξάηνο ή γηα δηάθνξα λνκηθά πξφζσπα (ζπλψλ.:
θνξνινγία, δαζκφο).
Π.ρ. Έκκεζνη θφξνη.
Φφξνο κεηαβηβάζεσο αθηλήησλ.
Απνηίλσ θφξν ηηκήο ζηνπο λεθξνχο ηεο κάρεο.
ηὸ θφξεκα/θφξεκα: (α.ε.) απηφ πνπ θνπβαιάεη θάπνηνο, ην θνξηίν, ην θφζκεκα, ην ζηνιίδη, (α.ε.- λ.ε.)
ξνχρν, φ,ηη θνξάεη θαλείο, ην ξνχρν θαη κάιηζηα ην εμσηεξηθφ ησλ γπλαηθψλ πνπ θαιχπηεη ηνλ άλσ θνξκφ
σο νξηζκέλν ζεκείν ησλ πνδηψλ.
Π.ρ. Φφξεκα ρνξνχ.
Έιησζα ηα παπνχηζηα κνπ απφ ην πνιχ θφξεκα.
ὀ θφξηνο: (α.ε.) ην θνξηίν, (κηθ.) βαξχ θνξηίν, ελφριεζε, θνξηίν πνπ επηβαξχλεη θάπνηνλ, πξνθαιψληαο
θνχξαζε ή ελφριεζε.
Π.ρ. Απμεκέλνο θφξηνο εξγαζίαο.
΢ηνκαρηθφο θφξηνο ιφγσ δπζπεςίαο.
ηὸ θνξηίνλ (-ν): θφξησκα, θνξηίν, βάξνο, (κηθ.) θαζεηί ην δπζβάζηαρην, νηηδήπνηε θνξηψλεηαη θάπνπ,
(θπζηθή) ην ειεθηξηθφ θνξηίν.
Π.ρ. Αλέιαβε ην βαξχ θνξηίν ηεο θεδεκνλίαο ηνπ αληςηνχ ηνπ.
Ζ αλάιεςε νηθνγελεηαθψλ επζπλψλ είλαη δπζβάζηαρην θνξηίν γηα κεξηθνχο.
θνξηηθφο: (α.ε.) θαηάιιεινο γηα ηε κεηαθνξά θνξηίσλ, (α.ε. – λ.ε.) ελνριεηηθφο, επίκνλνο, αγξνίθνο,
ρπδαίνο, απηφο πνπ επηκέλεη ελνριεηηθά, επηβαξπληηθφο, βαξεηφο.
Π.ρ. Φνξηηθφο ηχπνο.
Φνξηηθφο πειάηεο.
θεξέγγπνο: (α.ε.) απηφο πνπ παξέρεη εγγπήζεηο, αμηφπηζηνο, αζθαιήο, (ζπλψλ.: ερέγγπνο, αληψλ.:
αθεξέγγπνο, αλαμηφπηζηνο).
Π.ρ. Φεξέγγπνο νθεηιέηεο.
Μελ βαζίδεζαη ζε απηφλ, δελ είλαη θεξέγγπνο.
θνξνινγῶ: επηβάιισ ή εηζπξάηησ θφξνπο, (ζπλψλ.: δαζκνινγψ, ραξαηζψλσ).
Π.ρ. Σν θξάηνο θνξνινγεί ηνπο κηζζσηνχο, ηα πνηά θαη ηα ηζηγάξα.
ἐπηθέξσ: (α.ε.) επηβάιισ, δηεμάγσ, πξνθαιψ, πξνζζέησ, απμάλσ, (λ.ε.) νδεγψ ζε νξηζκέλν απνηέιεζκα,
θέξλσ σο απνηέιεζκα, πξνμελψ, πξνθαιψ, κεηαβάιισ, αιινηψλσ, κεηαξξπζκίδσ.
Π.ρ. Οη ρακεινί κηζζνί επέθεξαλ ηηο απεξγίεο.
Ζ Βνπιή επέθεξε ηξνπνπνηήζεηο ζην λνκνζρέδην.
πεξηθέξσ: θέξσ θάηη νιφγπξα, πεξηζηξέθσ, πεγαίλσ θάηη/θάπνηνλ απφ έλα κέξνο ζε άιιν, θηλνχκαη
γχξσ απφ ζηαζεξφ άμνλα, θηλνχκαη ζην ρψξν ρσξίο ζηαζεξφ ζθνπφ, πεξηπιαλψκαη.
Π.ρ. Πεξηέθεξαλ ηνπο αηρκαιψηνπο απφ γεηηνληά ζε γεηηνληά.
Πεξηθέξεη ηε κηδέξηα ηνπ απφ θαλάιη ζε θαλάιη.
Ζ ΢ειήλε πεξηθέξεηαη γχξσ απφ ηε Γε.
ἀλαθέξσ: (α.ε.) θέξσ θάηη επάλσ, αλαπέκπσ, εθπέκπσ, ζεθψλσ, ππνκέλσ, (α.ε. – λ.ε.) αλαγγέιισ,
αλαθέξσ, θάλσ κλεία (ζπλψλ.: κλεκνλεχσ, αληψλ.: απνζησπψ, παξαζησπψ), αλαθνηλψλσ.
Π.ρ. Γελ πξέπεη λα αλαθέξεηο πνπζελά ηεο ζπλνκηιία καο.
Ο ππνπξγφο αλαθέξζεθε ζηα πξνβιήκαηα ηεο παηδείαο.
Ζ εθπνκπή αλαθέξεηαη ζην ζέκα ησλ λαξθσηηθψλ.
ἀλσθεξήο: αλεθνξηθφο (αληψλ.: θαησθεξήο), απηφο πνπ έρεη θιίζε πξνο ηα πάλσ.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
145
Π.ρ. Αλσθεξήο δξφκνο.

θαηαθεξήο/θαησθεξήο: θαηεθνξηθφο (αληψλ.: αλσθεξήο), απηφο πνπ έρεη θιίζε πξνο ηα θάησ.
Π.ρ. Καησθεξήο δξφκνο.
πνιχθεξλνο: απηή πνπ έρεη κεγάιε πξνίθα θαη είλαη πεξηδήηεηε λχθε.
ὁ ἀκθνξεχο (-εαο): κεγάιε πήιηλν αγγείν κε ιαηκφ θαη δχν ιαβέο.
Π.ρ. ΢ηνπο ακθνξείο έβαδαλ ιάδη ή θξαζί.
ἡ δηαθνξά: δηάθξηζε, αλνκνηφηεηα, ππεξνρή, αζπκθσλία, δηέλεμε, έιιεηςε νκνηφηεηαο, δηαθσλία,
ππφινηπν.
Π.ρ. Πνηνο ζα πιεξψζεη ηε δηαθνξά;
Αηζζεηή ε δηαθνξά ηνπ λένπ πξντφληνο απφ ηα ήδε ππάξρνληα.
Έρνπλ θηεκαηηθέο δηαθνξέο.
ἡ ἐθθνξά: ε απνκάθξπλζε πξνο ηα έμσ, ε κεηαθνξά λεθξνχ, (κηθ.) ε δηαηχπσζε, έθθξαζε.
Π.ρ. Διεχζεξε εθθνξά ηνπ ιφγνπ.
ὁ ἀγγειηνθφξνο: απηφο πνπ θέξεη αγγειία/είδεζε.
Π.ρ. Ο Δξκήο ήηαλ αγγειηνθφξνο ησλ ζεψλ.
ἡ ιεσθφξνο: (α.ε.) απηφο πνπ θέξεη ην ιαφ, θαξδχο δξφκνο ηαρείαο θπθινθνξίαο νρεκάησλ πνπ ζπλδέεη
ην θέληξν πφιεσο κε ηα πξνάζηηα ηεο ή ηα πεξίρσξα κεηαμχ ηνπο.
Π.ρ. Γεκηνπξγήζεθε κπνηηιηάξηζκα ζηε ιεσθφξν.
δνξπθφξνο: απηφο πνπ θέξεη δφξπ, ν νπιηζκέλνο ζσκαηνθχιαθαο, (κηθ.) απηφο πνπ αθνινπζεί άιινλ
δνπιηθά, νπξάλην ζψκα πνπ πεξηζηξέθεηαη γχξσ απφ πιαλήηε, ζπζθεπή πνπ εθηνμεχεηαη απφ ηε Γε θαη
ζηξέθεηαη γχξσ απφ απηήλ.
Π.ρ. Σειεθσληθή κεηάδνζε κέζσ δνξπθφξνπ.
Ζ ΢ειήλε είλαη δνξπθφξνο ηεο Γεο.
Ο Φφβνο θαη ν Γείκνο είλαη δνξπθφξνη ηνπ Άξε.
θαξπνθφξνο: απηφο πνπ θέξεη θαξπφ, γφληκνο, θαξπεξφο, (κηθ.) επηθεξδήο, απνηειεζκαηηθφο (αληψλ.:
άθαξπνο, άγνλνο).
Π.ρ. Σα ρσξάθηα απηά είλαη θαξπνθφξα.
ζενθφξνο: απηφο πνπ θαηέρεηαη απφ ζεφ, ν ζεφπλεπζηνο.
Π.ρ. Άγηνο Ηγλάηηνο ν ζενθφξνο.
ςεθνθφξνο: θάζε πνιίηεο πνπ έρεη θαη αζθεί ην δηθαίσκα ςήθνπ (ζπλψλ.: εθινγέαο).
Π.ρ. Οη καζεηέο δελ είλαη ςεθνθφξνη ζηηο βνπιεπηηθέο εθινγέο.
παξάθνξνο: απηφο πνπ παξαθέξεηαη, απηφο πνπ ζθάιιεη, ν παξάθξνλαο, ν παξάινγνο, (ζπλψλ.:
επέμαπηνο, νξκεηηθφο), (γηα πξάμεηο θαη ζπλαηζζήκαηα) ζθνδξφο, νξκεηηθφο, αθξάηεηνο.
Π.ρ. Παξάθνξνο έξσηαο.
κηζζνθνξηθφο: απηφο πνπ αλήθεη ζε κηζζνθφξν, απηφο πνπ απνηειείηαη απν κηζζνθφξνπο, ζηξαηηψηεο
κηζζσηφο ζε ζηξαηφ μέλεο ρψξαο.
Π.ρ. Μηζζνθνξηθά ζηξαηεχκαηα.
δηελεθήο: αδηάθνπνο, δηαξθήο, ζπλερήο, (αληψλ.: ζηηγκηαίνο).
θεξέθσλν: κέζν πνπ κεηαθέξεη ηε θσλή, (κηθ.) άλζξσπνο πνπ εθθξάδεη φρη ηηο δηθέο ηνπ αιιά απφςεηο
άιινπ, αλδξείθειν.
Π.ρ. Δίλαη θεξέθσλν ηνπ αξρεγνχ.
Ο αλίζρπξνο βαζηιηάο ζηελ Αίγππην ήηαλ θεξέθσλν ηνπ ηεξαηείνπ.
θέξειπηο: απηφο πνπ δεκηνπξγεί δηθαηνινγεκέλεο ειπίδεο γηα ην κέιινλ θαη ηελ εμέιημή ηνπ,
ειπηδνθφξνο.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
146
Π.ρ. Φέξειπηο λένο.

Φέξειπηο πξσηνβνπιία.
θνξνδηαθπγή: ε απάηε εηο βάξνο ηνπ θξάηνπο πνπ ζπλίζηαηαη ζηελ απφθξπςε ηνπ πξαγκαηηθνχ
θνξνινγεηένπ εηζνδήκαηνο, κε ζηφρν ηελ απνθπγή θαηαβνιήο θφξσλ, ε απφθξπςε ηεο θνξνινγεηέαο
χιεο γηα απνθπγή ησλ λφκηκσλ θνξνινγηθψλ ππνρξεψζεσλ.
Π.ρ. Μέηξα γηα ηελ πάηαμε ηεο θνξνδηαθπγήο.
θνξνηερληθφο: απηφο πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ θαηαβνιή θαη είζπξαμε ησλ θφξσλ, επαγγεικαηίαο εηδηθφο
ζηα δηάθνξα ηερληθά ζέκαηα ζρεηηθά κε ηε θνξνινγία, δεκφζηνο ππάιιεινο αξκφδηνο γηα θνξνινγηθά
ζέκαηα (γηα βεβαίσζε ησλ θφξσλ θαη ηνλ έιεγρν ησλ θνξνινγηθψλ δειψζεσλ).
Π.ρ. Φνξνηερληθφ γξαθείν.
θνξνθπγάο: πξφζσπν πνπ θνξνδηαθεχγεη, απηφο πνπ δελ πιεξψλεη ηνπο νθεηιφκελνπο ζηελ πνιηηεία
θφξνπο.
Π.ρ. Σν θξάηνο επηβάιιεη πνηλέο ζηνπο θνξνθπγάδεο.
δηαθνξεηηθφο: απηφο πνπ δηαθέξεη απν άιινλ, αλφκνηνο, αιιηψηηθνο (αληψλ.: ίδηνο, φκνηνο).
Π.ρ. Αλ θαη αδέιθηα είλαη δηαθνξεηηθνί ραξαθηήξεο.
αζζελνθφξν: φρεκα γηα ηε κεηαθνξά αζζελψλ.
Π.ρ. Σνλ κεηέθεξαλ ζην λνζνθνκείν κε αζζελνθφξν.
Ήξζε ην αζζελνθφξν λα πάξεη ηνλ άξξσζην.
βαζκνθφξνο: απηφο πνπ έρεη βαζκφ, θάπνην αμίσκα ηδίσο ζην ζηξαηφ.
Π.ρ. ΢ην ζηξαηφ ήηαλ βαζκνθφξνο.
ειπηδνθφξνο: απηφο πνπ θέξλεη/εκπλέεη ειπίδεο (ζπλψλ.: θέξειπηο, ελζαξξπληηθφο, αληψλ.:
απειπηζηηθφο).
Π.ρ. Διπηδνθφξν κήλπκα.
ιαρεηνθφξνο: πνπ δίλεη ην δηθαίσκα ζπκκεηνρήο ζε θιήξσζε ιαρείνπ.
Π.ρ. Λαρεηνθφξεο νκνινγίεο.
Λαρεηνθφξνο αγνξά.
αλππφθνξνο: απηφο πνπ δελ κπνξεί θαλείο λα ηνλ ππνθέξεη, λα ηνλ αλερηεί, (ζπλψλ.: αθφξεηνο,
αβάζηαρηνο, αλππφθεξηνο, αληψλ.: ππνθεξηφο).
Π.ρ. Αλππφθνξνο ζφξπβνο.
Σηο ηειεπηαίεο κέξεο ε δέζηε έρεη γίλεη αλππφθνξε.
νπινθνξία: ην λα θέξεη θαλείο φπιν.
Π.ρ. Έρεη άδεηα νπινθνξίαο.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
147
1. Να αλαιχζεηε ηηο παξαθάησ ιέμεηο ηεο α.ε. ζηα ζπλζεηηθά ηνπο κέξε θαη λα γξάςεηε ηη κέξνο
ηνπ ιφγνπ είλαη ην α’ ζπλζεηηθφ ηνπο.
θεξένηθνο …………………….. θνξνηειήο…………………….
θαλεθφξνο……………………. θέξειπηο………………………
αλσθεξήο…………………….. αγγειηνθφξνο…………………
πνιχθεξλνο………………….. παξάθνξνο……………………
2. Υξεζηκνπνηψληαο σο α’ ζπλζεηηθφ ηα παξαθάησ νλφκαηα θαη σο β’ ζπλζεηηθφ ην ξ. θέξσ λα

ζρεκαηίζεηε επίζεηα ηεο λ.ε.
ηξφπαην…………………… αζπίδα……………………
ειπίδα…………………….. φπιν………………………
θαλφλη…………………….. ξνκθαία…………………..
ἕσο (απγή)………………. ξφπαιν……………………
φζηξαθν…………………. ζηεθάλε…………………..
3. Να ζπκπιεξψζεηε ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο επηιέγνληαο ηελ θαηάιιειε ιέμε απν ην Λεμηινγηθφ
Πίλαθα ηνπ βηβιίνπ ζαο.
α. Ζ ………………………χιε ηνπ πνηακνχ κε ηηο πξνζρψζεηο ζηηο εθβνιέο ηνπ κεηακφξθσζε ην ηνπίν.
β. Ζ ……………………….ηνπ βέινπο άιιαμε εμαηηίαο ηνπ ηζρπξνχ αλέκνπ.
γ. Σελ…………………….ηνπ λεθξνχ ηε ζπλφδεςε πιήζνο θφζκνπ.
δ. Γελ ήηαλ απηφβνπινο άλζξσπνο, αιιά ……………………….ησλ ηζρπξψλ θίισλ ηνπ.
ε. Ο ζχγρξνλνο άλζξσπνο δε κέλεη πνιχ ζην ζπίηη ηνπ, είλαη αλέζηηνο θαη ………………………
4. Να ζπκπιεξψζεηε ηα θελά ησλ πξνηάζεσλ κε ηελ θαηάιιειε ιέμε απφ ηελ παξέλζεζε.
α. O …………………απηφο, ηειεπηαίν επίηεπγκα ηεο πςειήο ηερλνινγίαο, καο κεηέδσζε ζεκαληηθέο
πιεξνθνξίεο γηα ην πιαλεηηθφ καο ζχζηεκα (δσνθφξνο, ζενθφξνο, δνξπθφξνο).
β. Ήηαλ ξηδηθή ε ………………….ησλ απφςεψλ ηνπο, γεγνλφο πνπ πξνδίθαδε ηελ απνηπρία ησλ
ζπλνκηιηψλ (θνξά, δηαθνξά, εθθνξά).
γ. Σνλ ζεσξνχζαλ καληαθφ, γηαηί ε ζπκπεξηθνξά ηνπ ήηαλ ………………….(παξάθνξνο, θνξηηθφο,
αλππφθνξνο).
δ. Ζ ζπκθσλία ησλ εγεηψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θιηκαηνινγηθψλ αιιαγψλ
ππήξμε …………………….(βαζκνθφξνο, ειπηδνθφξνο, θαξπνθφξνο).
ε. Δμαηηίαο ηνπ ραξαθηήξα ηνπ έραζε γηα πάληα ηε λέα πνπ ιάηξεπε……………………..(εθθνξά,
παξάθνξα, δηάθνξα).
ζη. Δπεηδή δελ κπφξεζε λα ζπγθξαηήζεη ηα λεχξα ηνπ , άξρηζε λα ………………………..θαη απηφ έθαλε
άζρεκε εληχπσζε ζηνπο παξεπξηζθνκέλνπο (πεξηθέξνκαη, παξαθέξνκαη, αλαθέξνκαη).
δ. Ο θάζε άλζξσπνο είλαη θαη πξέπεη λα ιεηηνπξγεί ζαλ κηα ………………….πξνζσπηθφηεηα (αλσθεξήο,
αλππφθνξνο, δηαθνξεηηθφο).
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
148
5. Να αληηζηνηρίζεηε ηηο ιέμεηο ηεο Α’ ζηήιεο κε απηέο ηεο Β’ ζηήιεο.

Α. Β.
θεξλή θνξηίν, βάξνο
θφξηνο δσνδφηεο
δίθξνο αλδξείθειν
δηελεθήο ελνριεηηθφο
θνξηηθφο ζπλερήο
θεξέθσλν πνιεκηθφ άξκα
δῳνθφξνο πξνίθα
6. Να ζπκπιεξψζεηε ηα θελά ησλ πξνηάζεσλ κε ηελ θαηάιιειε ιέμε απφ ην πιαίζην, ψζηε λα
νινθιεξσζεί ην λφεκα ηεο πξφηαζεο.
Καξπνθφξνο, κηζζνθνξηθφο, θνξνθπγάο, ακθνξέαο, θέξειπηο.
α. Ο…………………….., πνπ έθεξε ζην θσο ε αξραηνινγηθή ζθαπάλε ζηελ πεξηνρή ηεο Θεζζαινλίθεο,
είλαη κνλαδηθφ έξγν ηεο θιαζηθήο ηέρλεο.
β. Σν Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ δεκνζίεπζε ηα νλφκαηα κεγάισλ………………………
γ. Ο ………………………ζεζζαιηθφο θάκπνο θηλδπλεχεη απφ ιεηςπδξία.
δ. Ο……………………….λένο δεκηνπξγεί ζηνπο δηθνχο ηνπ κεγάιεο πξνζδνθίεο γηα ηελ εμέιημή ηνπ.
ε. Ο Κχξνο θάιεζε ην ………………………….ζηξάηεπκα γηα βνήζεηά ηνπ.
7. Να ζρεκαηίζεηε δχν πξνηάζεηο γηα θάζε κηα απφ ηηο παξαθάησ ιέμεηο ρξεζηκνπνηψληαο ηελ
θάζε κηα θπξηνιεθηηθά θαη κεηαθνξηθά.
Φεξέθσλν: α)……………………………………………………………………………………………….
β)……………………………………………………………………………………………….
Γνξπθφξνο: α)……………………………………………………………………………………………
β)……………………………………………………………………………………………….
Β.2. ΔΣΤΜΟΛΟΓΗΚΑ.
Γεχηεξν ζπλζεηηθφ ιέμε θιηηή – ξήκα.
 ΋ηαλ ην β’ ζπλζεηηθφ είλαη ξήκα, ε ζχλζεηε ιέμε κπνξεί λα είλαη πάιη ξήκα, κπνξεί φκσο λα είλαη θαη
φλνκα νπζηαζηηθφ ή επίζεην.
Π.ρ. πξν + ιέγσ = πξνιέγσ.
 ΋ηαλ ε ζχλζεηε ιέμε είλαη ξήκα:

α) Σν ξήκα σο β’ ζπλζεηηθφ κέλεη ακεηάβιεην, κφλν αλ ην α’ ζπλζεηηθφ είλαη πξφζεζε.
Π.ρ. ἀληί + γξάθσ = αληηγξάθσ.
β) Αλ α’ ζπλζεηηθφ είλαη άιιν κέξνο ηνπ ιφγνπ εθηφο απφ πξφζεζε, ηφηε ζπλήζσο δελ ζρεκαηίδεηαη
ζχλζεην ξήκα, αιιά παξαζχλζεην ζε – εσ, απφ ζπγγεληθφ ζχλζεην φλνκα πνπ θαλεξψλεη ην πξφζσπν
πνπ ελεξγεί.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
149
Π.ρ. Πξφζσπν πνπ ελεξγεί: ζχλζεην φλ. θαιιηγξάθνο (απφ ην θαιφο + γξάθσ) παξαζχλζ. Ρ.
θαιιηγξαθσ.
 ΋ηαλ κε ξήκα σο β’ ζπλζεηηθφ ζρεκαηίδεηαη φλνκα (νπζηαζηηθφ ή επίζεην), ε ζχλζεηε ιέμε (γηα λα
έρεη κνξθή νλφκαηνο) παίξλεη ηηο θαηαιήμεηο –ο , - εο (γελ. –νπ), -νο, -εο (γελ. –νπο) –ηεο, -ησξ.
Π.ρ. ὄξληο + ζεξάσ = νξληζνζήξαο
θψκε + ἄξρσ = θσκάξρεο
θαιφο + γξάθσ = θαιιηγξάθνο
ε὎ + καλζάλσ = επκαζήο
ἔξγν + δίδσκη = εξγνδφηεο
πᾶλ + δακάδσ = παλδακάησξ.
1. Να ρξεζηκνπνηήζεηε ηα ξήκαηα πνπ ζαο δίλνληαη σο β’ ζπλζεηηθφ θαη λα δεκηνπξγήζεηε

ζχλζεηα νλφκαηα/νπζηαζηηθά ηεο α.ε.
παξά ὁ……………………….
ἐπί ὁ……………………….
πξφ + ιέγσ ὁ……………………….
δηά ὁ……………………….
κφλνο ὁ……………………….
2. Να γξάςεηε ηα παξαζχλζεηα ξήκαηα ηεο α.ε. ζε –εσ, ηα νπνία πξνέξρνληαη απφ ηα παξαθάησ
ζχλζεηα νλφκαηα (νπζηαζηηθά ή επίζεηα) πνπ δειψλνπλ ην πξφζσπν πνπ ελεξγεί.
Πξφζσπν πνπ ελεξγεί. Παξαζχλζεηα ξήκαηα
δελδξνηφκνο ………………………..
θαιιηγξάθνο ………………………..
νἰθνδφκνο ………………………..
μηθνκάρνο ………………………..
θηιφζνθνο ………………………..
3. Να βξείηε ηε ζχλζεηε ιέμε (νπζηαζηηθφ ή επίζεην) απφ ηελ νπνία παξάγνληαη ηα παξαθάησ
παξαζχλζεηα ξήκαηα.
ε὎εξγεη῵ ……………………….. ἱππνηξνθ῵ ………………………..
ε὎δαηκνλ῵ ……………………….. δσξνδνθ῵ ………………………..
κνλνκαρ῵ ……………………….. πιενλεθη῵ ………………………..
4. Να ζπλδπάζεηε ηηο ιέμεηο ηεο ζηήιεο Α’ κε απηέο ηεο ζηήιεο Β’, ψζηε λα πξνθχςεη ζχλζεηε
ιέμε (νπζηαζηηθφ ή επίζεην).
Α. Β.
θαθφο ιέγσ
ιεία ἐιαχλσ
ζχλ γξαθή
θ῵ο θέξσ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
150
λαῦο πήγλπκη
πῦξ θιέγσ.
5. Υξεζηκνπνηψληαο σο β’ ζπλζεηηθφ ηα παξαθάησ ξήκαηα, λα ζρεκαηίζεηε ζχλζεηα ξήκαηα.

Όπνπ ρξεηάδεηαη, λα δνζεί ην παξαζχλζεην ξήκα ζε –έσ, θαη ζε παξέλζεζε ην εηπκνινγηθά ζπγγελέο
νπζηαζηηθφ ή επίζεην πνπ δειψλεη ην πξφζσπν πνπ ελεξγεί, απφ ην νπνίν πξνέξρεηαη ην ξήκα.
πεξί + γξάθσ ἀ + γηγλψζθσ
ἀλα + ηξέθσ ἞κί + ζλήζθσ
ἀλ + ἴζηεκη λῦμ + θχιαμ
δσή + γξάθσ ζρνιή + ἄξρσ
λαῦο + κάρνκαη εὔ + πείζνκαη
ἀ + ζέβσ αἴκα + ζηάδσ
ὀιχκπηνο + ληθ῵ ἀξρή + ἞γνῦκαη
γ῅ + κεηξ῵ λφκνο + ηίζεκη
ηέινο + ὠλνῦκαη ζάιαηηα + θξαη῵
Γ. ΢ΤΝΣΑΞΖ.
1. ΔΠΗΡΡΖΜΑΣΗΚΔ΢ ΜΔΣΟΥΔ΢.
 Ζ επηξξεκαηηθή κεηνρή είλαη ζπλεπηπγκέλνο ηχπνο κηαο δεπηεξεχνπζαο επηξξεκαηηθήο πξφηαζεο.

Δίλαη πάληνηε άλαξζξε θαη εθθξάδεη δηάθνξεο ζρέζεηο.
α. Υξφλν: ΢πγθαιέζαο ηνὺο ζηξαηεγνχο ἔιεμε ηνηάδε (= Αθνχ ζπγθάιεζε…)
β. Αηηία: Σὸ δίθαηνλ ἔρνληεο ζχκκαρνλ ἐλίθσλ (= Δπεηδή είραλ…)
γ. ΢θνπφ: Οἱ Πέξζαη ἦιζνλ ηὴλ ἖ιιάδα ὏πνηάμνληεο (= γηα λα ππνηάμνπλ…)
δ. Τπφζεζε: Γίθαηα δξάζαο ζπκκάρνπο ἕμεηο ζενχο (= αλ θάλεηο…)
ε. Δλαληίσζε: ὆ιίγνη ὄληεο ἐλίθεζαλ (= αλ θαη ήηαλ…)
ζη. Σξφπν: Οἱ ξήηνξεο ἔπεηζνλ ιέγνληεο (= κηιψληαο, κε ιφγηα…)
 Ζ επηξξεκαηηθή κεηνρή δηαθξίλεηαη ζε ζπλεκκέλε θαη απφιπηε.

α. ΢πλεκκέλε είλαη ε κεηνρή ηεο νπνίαο ην ππνθείκελν έρεη θαη άιιν ζπληαθηηθφ ξφιν ζηελ πξφηαζε
(π.ρ. είλαη θαη ππνθείκελν ή αληηθείκελν ηνπ ξήκαηνο)
β. Απφιπηε είλαη ε κεηνρή πνπ ζπλήζσο βξίζθεηαη ζε γεληθή θαη ην ππνθείκελφ ηεο δελ έρεη άιιε
ζπληαθηηθή ζέζε ζηελ πξφηαζε.
 Σν ππνθείκελν ηεο κεηνρήο ζπκθσλεί πάληνηε κε απηή ζην γέλνο, ηελ πηψζε θαη ηνλ αξηζκφ.
 Ζ απφιπηε κεηνρή βξίζθεηαη ζε πηψζε γεληθή (γεληθή απφιπηε), φηαλ αλήθεη ζε πξνζσπηθφ ξήκα,
θαη ζε πηψζε αηηηαηηθή (αηηηαηηθή απφιπηε), ζπλήζσο φηαλ αλήθεη ζε απξφζσπν ξήκα.
 Μηα επηξξεκαηηθή κεηνρή ζε γεληθή πηψζε δελ είλαη πάληνηε (γεληθή) απφιπηε. Δίλαη πηζαλφ λα
ζπλάπηεηαη κε άιινλ φξν ηεο πξφηαζεο πνπ βξίζθεηαη ζε γεληθή πηψζε.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
151
2. ΚΑΣΖΓΟΡΖΜΑΣΗΚΖ ΜΔΣΟΥΖ.
 Ζ θαηεγνξεκαηηθή κεηνρή ιεηηνπξγεί σο θαηεγνξνχκελν ή θαηεγνξεκαηηθφο πξνζδηνξηζκφ. Δίλαη

πάληνηε άλαξζξε, δέρεηαη θαλνληθά άξλεζε νπ, αλαθέξεηαη ζην ππνθείκελν ή ην αληηθείκελν ηνπ
ξήκαηνο (άξα είλαη ζπλεκκέλε) θαη κεηαθξάδεηαη κε ηα φηη, λα, πνπ (θπξίσο έπεηηα απφ ξήκαηα ςπρηθνχ
πάζνπο).
 Ρήκαηα πνπ ζπληάζζνληαη κε θαηεγνξεκαηηθή κεηνρή.

- ζπλδεηηθά: εἰκί, γίγλνκαη, ὏πάξρσ, ηπγράλσ, θαίλνκαη, ιαλζάλσ,
- έλαξμεο, ιήμεο: ἄξρσ, ἄξρνκαη, παχσ, παχνκαη, ιήγσ, δηαιείπσ,
- θαξηεξίαο, αλνρήο, θφπνπ, θνξεζκνχ: θαξηεξ῵, πεξηνξ῵, ἀλέρνκαη, θάκλσ, ὏πνκέλσ, ἀξθ῵,
- επεξγεζίαο, αδηθίαο, λίθεο, ήηηαο: ἀδηθ῵, εὔ πνη῵, ληθ῵, ἞ηη῵καη,
- ςπρηθνχ πάζνπο: ραίξσ, ἥδνκαη, ἀγαλαθη῵, ἄρζνκαη, αἰζρχλνκαη, ραιεπ῵ο θέξσ, αἰδνῦκαη,
- αίζζεζεο, γλψζεο, κάζεζεο, κλήκεο: αἰζζάλνκαη, ὀξ῵, ἀθνχσ, ε὎ξίζθσ, γηγλψζθσ, καλζάλσ,
κέκλεκαη, ἐλζπκνῦκαη,
- δείμεο, δήισζεο, αγγειίαο, ειέγρνπ: δείθλπκη, δει῵, ἀγγέισ, ἐιέγρσ.
1. ΢ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο λα αλαγλσξίζεηε ην είδνο ησλ επηξξεκαηηθψλ κεηνρψλ.

α. Ἦιζνλ ὀιίγα ἔρνληεο ρξήκαηα.
β. Ἀζελαῖνη παξεζθεπάδνλην πνξεπζφκελνη εἰο Κφξηλζνλ.
γ. Ξελνθ῵λ ζπγθαιέζαο ηνὺο ζηξαηεγνχο ἔιεμε ηνηάδε.
δ. Ἠξαθι῅ο κεη’ ὀιίγσλ ζηξαηεχζαο, ὅκσο Σξνία εἷιε (=θπξίεπζε).
ε. Ἀξηζηείδεο δίθαηνο ὤλ ἐηηκᾶην ὏πφ ηνῦ πιήζνπο.
ζη. Σνῦηνλ θνιάζαληεο, ὦ ἄλδξεο δηθαζηαί, ηνὺο ἀπεηζάξρνπο λνκηκσηέξνπο πνηήζεηε.
2. Πνηεο απφ ηηο επηξξεκαηηθέο κεηνρέο ζηα επφκελα παξαδείγκαηα είλαη ζπλεκκέλεο ή απφιπηεο;
α. Θενῦ ζέινληνο πάληα γίγλεηαη.
β. Οἱ πξφγνλνη ἟κ῵λ ὀιίγνη ὄληεο ἐλίθεζαλ.
γ. Πάληα ηαῦηα ἐπξάρζε θειεπφλησλ η῵λ ζηξαηεγ῵λ.
δ. Σαῦηα εἶπνλ λνκίζαο ζε ἁκαξηάλεηλ.
ε. ΢ηξαηεπζακέλσλ η῵λ Πεξζ῵λ ἐπί ηὴλ Ἀηηηθήλ νἱ Ἀζελαῖνη ἐλίθεζαλ.
ζη. Ἔπιενλ ἐπί ηὴλ ἖πίδακλνλ πνιεκήζνληεο Κεξθπξαίνηο.
3. Να ππνγξακκίζεηε ηηο θαηεγνξεκαηηθέο κεηνρέο θαη λα δειψζεηε ηελ θαηεγνξία ηνπ ξήκαηνο
απ’ φπνπ εμαξηψληαη.
α. Σηζζαθέξλεο ἐλ ΢άξδεζηλ ἔηπρελ ὤλ.
β. Παχζαζζε ἀκαξηάλνληεο εἰο ηὴλ παηξίδα.
γ. Ο὎ρ ἟ηηεζφκεζα ὏κ῵λ εὔ πνηνῦληεο.
δ. Μέκλεκαη (= ζπκάκαη) ηνηαῦηα ἀθνχζαο ζνπ.
ε. Οἶδα (=γλσξίδσ) ηνὺο ζενχο ἀζαλάηνπο ὄληαο.
ζη. Ο὎θ αἰζρχλεηαη ιέγσλ ηαῦηα.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
152
4. ΢ηηο θξάζεηο πνπ αθνινπζνχλ λα βξείηε αλ ε θαηεγνξεκαηηθή κεηνρή αλαθέξεηαη ζην

ππνθείκελν ή ην αληηθείκελν ηνπ ξήκαηνο.
α. Ξελνθ῵λ ῃζζάλεην ηνὺο ζηξαηηψηαο ραιεπ῵ο θέξνληαο.
β. Λαθεδαηκφληνη θαίλνληαη ἐπηβνπιεχνληεο ἟κῖλ.
γ. Οἱ Βπδάληηνη εἶδνλ ηὸ ζηξάηεπκα βία εἰζπῖπηνλ.
δ. Ἥδνκαη (= επραξηζηηέκαη) ἀθνχσλ ζνπ θξνλίκνπο ιφγνπο.
ε. Ρᾳδίσο δείμσ ζε πξνδφηελ ὄληα.
ζη. Οὔηνο ἦξμελ ἀδηθ῵λ ἟κᾶο.
5. Να ζπκπιεξψζεηε ηηο πξνηάζεηο κε ηελ επηξξεκαηηθή ή κε ηελ θαηεγνξεκαηηθή κεηνρή ηνπ

ξήκαηνο πνπ δίλεηαη ζηελ παξέλζεζε (πξνζνρή ζηελ πηψζε ηεο κεηνρήο).
α. Οἱ Ἔιιελεο ἔκαζνλ Κῦξνλ ……………………………….(ζλήζθσ, παξαθ.)
β. ΢σθξάηεο…………………………ρξεζηφηαηνο, ὄκσο θψλεηνλ ἔπηε (εἰκί, ελεζη.).
γ. Οἰ πξφγνλνη ἟κ῵λ ηὸ δίθαηνλ ………………….(ἔρσ, ελεζη.) ζχκκαρνλ ἐλίθσλ καρφκελνη.
δ. Οὔηνη παξεζθεπάδνλην ὡο …………………………(ἀθνινπζ῵, κέιι.).
ε. Σηζζαθέξλεο ἐπηδεηθλχεη ηνῦηνλ ………………………(ςεχδνκαη, ελεζη.).
ζη. Ἦθε (= έρεη έιζεη) παξά βαζηιέσο………………………(θέξσ, ελεζη.) ρξήκαηα πνιιά.
6. Να απνδψζεηε ζηελ α.ε. ηηο πξνηάζεηο ηεο λ.ε.

α. Ο Κχξνο, αθνχ ζπγθέληξσζε ην ζηξάηεπκα, πνξεπφηαλ γηα ηε Μίιεην.
β. Ο Αγεζίιανο απέπιεπζε, αλ θαη δελ ην ήζειε.
7. Να ηξέςεηε ηελ πξψηε πξφηαζε ζε γεληθή απφιπηε ελψλνληαο έηζη ηηο δχν πξνηάζεηο ζε κία.
α. Ἡκέξα ἐγέλεην. ὇ θεξπμ ἀπ῅ιζελ.
β. Οἱ ἄλδξεο ἔηνηκνη ἦζαλ. Ἡ ζπζία ἐγέλεην.
γ. Ο὎δείο ἐθψιπε. Κῦξνο ἀλέβε ἐπί ηὸ ὄξνο.
8. ΢ηα επφκελα παξαδείγκαηα λα βξείηε ηηο θαηεγνξεκαηηθέο κεηνρέο, ην ξήκα απφ ην νπνίν
εμαξηψληαη θαζψο θαη ηνλ φξν ζηνλ νπνίν αλαθέξνληαη (ππνθείκελν ή αληηθείκελν).
α. Υεηξίζνθνο ἐηχγραλελ ἀπψλ ἐλ θψκε ηηλί.
β. Ἤθνπζα α὎ηνῦ δηαιεγνκέλνπ.
γ. Υαίξνζηλ νἱ ζχκκαρνη ληθ῵ληεο ηνὺο πνιεκίνπο.
δ. Ο὎δέλα νἶδα πξάμαληα ηαῦηα.
ε. Αἰζρχλνκαη καλζάλσλ ηνηαῦηα.
ζη. Ο὎ηφο ἐζηη ἀδηθ῵λ.
δ. Σξηήξεηο ἤθνπε πεξηπιενχζαο ἀπ’ Ησλίαο εἰο Κηιηθίαλ.
ε. Ἠγγέιζε Φίιηππνο ηὸ ηεῖρνο πνιηνξθ῵λ.
ζ. Φαλήζεηαη ηαπζ’ ὢκνινγεθψο.
η. Φαίλνληαη ἟κ῵λ νἱ πξφγνλνη η῵λ ἄιισλ ἀπάλησλ δηελεγθφληεο (=λα δηαθέξνπλ/ππεξέρνπλ).
ηα. Ἀκχληαλ ἞ζζαλφκεζα ἀπνρσξνῦληα ἐθ ηα῵λ πφιεσλ.
ηβ. ὆ξ῵ ηνὺο πιείνπο α὎η῵λ παληάπαζηλ (= εληειψο) ἀπφξνπο γηγλνκέλνπο.
ηγ. ὆ξ῵ ν὎δέλα η῵λ ἀλζξψπσλ ἀλακάξηεηνλ ὄληα.
ηδ. Λέγνπζη ηὸλ θαιφλ θαγαζφλ ἄλδξα ε὎δαίκνλα ὄληα.
ηε. Φαίλεζζε κᾶιινλ ηνῖο θνιαθεχνπζη πηζηεχνπζη ή ηνῖο ἄιινηο πνιίηαηο.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
153
ηζη. ὇ κέλ ν὎λ πξεζβχηεξνο παξψλ ἐηχγραλελ.

ηδ. Ἄξμνκαη ιέγσλ.
9. Να βξείηε ην είδνο ησλ επηξξεκαηηθψλ κεηνρψλ θαη ην ππνθείκελφ ηνπο ζηα παξαθάησ
παξαδείγκαηα.
α. Λαθεδαηκφληνη ἀληέρνπζη πεξί η῵λ ηεηρ῵λ βνπιφκελνη ἐμαλδξαπνδίζαζζαη ηὴλ πφιηλ.
β. Ὠο δε Θεξακέλεο εἶπψλ ηαῦηα ἐπαχζαην ιέγσλ, ὀ Κξηηίαο ἐμ῅ιζε.
γ. ἖γψ γὰξ πξ῵ηνλ κελ, ν὎ζίαο κνη ν὎ πνιι῅ο θαηαιεηθζείζεο, δχν κελ ἀδειθάο ἐμέδσθα(=πάληξεςα).
δ. Φνβνπκέλσλ ἀπάλησλ, πξνζειζψλ ἀγψ ηὸλ ηαμίαξρνλ ἐθέιεπνλ ηὴλ ἟κεηέξαλ ηάμηλ πέκπεηλ.
ε. Ο὎ δπλάκελνη ηνχησλ ηπρεῖλ ἐζηξάηεπζαλ ἐπ’ α὎ηνχο.
ζη. Πνιινχο θηλδχλνπο ὎πέξ ὏κ῵λ θεθηλδπλεπθψο, λπλί δένκαη κὴ ζηεξεζ῅λαη η῵λ ἐκαπηνῡ.
δ. Ο὎ λνκνζεηήζνληεο πεξί α὎η῵λ ἤθεηε.
ε. Δἴπνλην (=αθνινπζνχζαλ) ἔρνληεο ηὰ ὎πνδχγηα.
ζ. Σαῦηα πνηνῦληεο ηὰ δίθαηα ςεθηεῖζζε.
η. ἖μειζψλ ὀ ζπξσξφο εἶπε.
ηα. Ο὎θ ἐψλησλ Καδκείσλ ζάπηεηλ ηνὺο λεθξνχο, Ἀζελαῖνη ἐδένλην α὎η῵λ δνῦλαη η῵λ λεθξ῵λ ἀλαίξεζηλ.
ηβ. Ἰάζσλ ε὎ζχο ηξηήξεηο ἐπιήξνπ ὠο βνεζήζσλ θαηά ζάιαηηαλ.
ηγ. Οἱ θφιαθεο πηζηεπζέληεο ηνὺο πηζηεχζαληαο ἀδηθνῦζηλ.
ηδ. ὆ιίγνη ὄληεο πνιινχο ἐλίθεζαλ.
ηε. Οἱ Θξᾶθεο πξνζζέληεο θαὶ πξνζειαχλνληεο ἞θφληηδνλ.
ηζη. Ἀλήξ ηηο ἱδψλ ἞κᾶο ἔθε.
ηδ. ὇ Νηθίαο ηαῦηα θνβνχκελνο ἔζηεηιελ ἐπηζηνιήλ.
ηε. Ο὎ρ ἤθεηε ηνὺο ἀδηθνῦληαο ἐιεήζνληεο.
ηζ. ἖γψ ἀθεξεκέλνο ἀδηθεῖζζαη νἰήζνκαη.
θ. Νεληθεθέλαη θάζθνληεο ν὎δέλ πιένλ ἔρνληεο ἐθάλεζαλ ή πξὶλ ηὴλ κάρελ γελέζζαη.
θα. Μεηά ηαῦηα ἀλαζηάληεο εἰο ηὴλ α὎ιήλ πεξη῅κελ.
θβ. Οἱ ΢πξαθφζηνη παξεθειεχνλην θξαπγῆ ν὎θ ὀιίγε ρξψκελνη.
θγ. ΟἹ ἞κέηεξνη πξφγνλνη ἐκάρνλην πεξί ηνῦ δηθαίνπ κηα γλψκε ρξψκελνη.
θδ. Αἰζζφκελνη ηὸλ Ἰζκελίαλ εἰξγκέλνλ ἐλ ηῆ Καδκεία, ηφηε δε ἀπ῅ιζνλ εἰο ηὰο Ἀζήλαο.
θε. Ο὎ δίθαηφλ κνη δνθεῖο ἐπηρεηξεῖλ πξᾶγκα, ζαπηφλ πξνδνῦλαη, ἐμφλ ζσζ῅λαη.
θζη. Σνὺο θίινπο εὔ πνηνῦληεο, θαὶ ηνὺο ἐρζξνχο δπλαηνί ἔζεζζε θνιάδεηλ.
θδ. Οὔηνο ἤθεη ἀκθηζβεηήζσλ.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
154

Φεξελίθε ηὸλ πἱὸλ ἦγελ ἐο ὆ιύκπηα ἀζιεῖλ. Κσιπόλησλ δὲ α὎ηὴλ η῵λ ἗ιιαλνδηθ῵λ ηὸλ ἀγ῵λα
ζεάζαζζαη, παξειζνῦζα ἐδηθαηνινγήζαην παηέξα κὲλ ὆ιπκπηνλίθελ ἔρεηλ θαὶ ηξεῖο ἀδειθνὺο θαὶ α὎ηὴ
παῖδα ὆ιπκπίσλ ἀγσληζηήλ· θαὶ ἐμελίθεζε ηὸλ δ῅κνλ θαὶ ηὸλ εἴξγνληα λόκνλ η῅ο ζέαο ηὰο γπλαῖθαο,
θαὶ ἐζεάζαην ὆ιύκπηα.
Αἰιηαλφο, Πνηθίιε Ηζηνξία 10.1

Ζ Φεξελίθε έθεξλε ην γην ηεο, γηα λα αγσληζηεί ζηνπο Οιπκπηαθνχο αγψλεο. Δπεηδή φκσο ηελ εκπφδηδαλ
νη Διιαλνδίθεο λα δεη ηνπο αγψλεο, αθνχ παξνπζηάζηεθε ελψπηνλ ησλ αξρψλ, ππεξαζπίζηεθε ηνλ εαπηφ
ηεο ιέγνληαο φηη είρε παηέξα Οιπκπηνλίθε θαη ηξεηο αδεξθνχο (Οιπκπηνλίθεο) θαη ε ίδηα γην αγσληζηή
ζηνπο Οιπκπηαθνχο αγψλεο θαη ππεξλίθεζε ηνπο δεκνθξαηηθνχο άξρνληεο θαη ηνλ λφκν πνπ απέθιεηε ηηο
γπλαίθεο απφ ηε ζέα (ησλ αγψλσλ) θαη έηζη είδε ηνπο Οιπκπηαθνχο αγψλεο.

- Αξρφληηζζα Ρνδίηηζζα, πψο κπήθεο;
Γπλαίθεο δηψρλεη κηα ζπλήζεηα αξραία
εδψζε. – Έρσ έλα αλίςη, ηνλ Δπθιέα,
ηξία αδέξθηα, γην, παηέξα Οιπκπηνλίθεο·
λα κε αθήζεηε πξέπεη, Διιαλνδίθεο,

θαη εγψ λα θακαξψζσ κεο ζηα σξαία
θνξκηά, πνπ γηα ην αγξίιη ηνπ Ζξαθιέα
παιεχνπλ, ζηακαζηέο ςπρέο αληξίθηεο.
Με ηεο άιιεο γπλαίθεο δελ είκαη φκνηα·

ζηνλ αηψλα ην ζφη κνπ ζα θαληάδεη
κε ηεο αληξεηάο ηα ακάξαληα πξνλφκηα.
Με κάιακα γξακκέλνο ην δνμάδεη

ζε αζηξαθηεξφ θαηεβαηφ καξκάξνπ
χκλνο ρξπζφο ηνπ αζάλαηνπ Πηλδάξνπ».
Λνξέληδνο Μαβίιεο, Καιιηπάηεηξα.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
155
1. Πνηα ζηνηρεία γηα ηε ζεκαζία πνπ απέδηδαλ νη αξραίνη Έιιελεο ζηνλ αζιεηηζκφ, θαη ηδηαίηεξα
ζηνπο Οιπκπηαθνχο Αγψλεο, πξνθχπηνπλ απφ ην απφζπαζκα απφ ηνλ Αηιηαλφ, ην πνίεκα ηνπ Λ.
Μαβίιε θαη ην θείκελν ηεο Δλφηεηαο;
Ήηαλ ηδηαίηεξα ηηκεηηθή ε ζπκκεηνρή ησλ αζιεηψλ ζηνπο Οιπκπηαθνχο αγψλεο θαη θάπνηε πνιιά
κέιε ηνπ ίδηνπ γελεαινγηθνχ δέληξνπ δηαθξίζεθαλ ζηα Οιχκπηα, φπσο ζπλέβε κε ηνλ Γηαγφξα θαη ηνπο
απνγφλνπο ηνπ.
Άιισζηε, ν αζιεηηζκφο ζπληεινχζε ζηελ αξκνληθή αλάπηπμε ηνπ ζψκαηνο θαη ηεο ςπρήο θαη ζηε
δηακφξθσζε ηνπ θαινχ θαη αγαζνχ πνιίηε, πνπ ήηαλ ηδαληθφ ηεο θιαζηθή αξραηφηεηαο.
Σν θίλεηξν ηεο ζπκκεηνρήο ησλ αζιεηψλ ζηνπο αγψλεο δελ ήηαλ νηθνλνκηθφ αιιά εζηθφ, ήηαλ
δειαδή νη αγψλεο φρη «ρξεκαηηηαη» αιιά «ζηεθαληηαη», δειαδή ην βξαβείν ήηαλ έλα ζηεθάλη αγξηειηάο,
γεγνλφο πνπ πξνζέδηδε ηδηαίηεξε αμία ζηε λίθε.
Ζ ζηεθαλσκέλε λίθε ήηαλ ακάξαληε θαη αηψληα θαη ράξηδε ζηνπο αζιεηέο ηελ πζηεξνθεκία (ηε δφμα
κεηά ην ζάλαηφ ηνπο).Λπξηθνί πνηεηέο κεγάιεο πλνήο, φπσο ν Πίλδαξνο, ζπλέζεηαλ ιακπξνχο χκλνπο γηα
ηνπο ληθεηέο ησλ παλειιελίσλ αγψλσλ.
Ο ιαφο θαη νη Διιαλνδίθεο αλαγλψξηδαλ ηε ζπνπδαηφηεηα πνπ είραλ νη Οιπκπηαθέο λίθεο. Γη’ απηφ
άιισζηε θαη ε Καιιηπάηεηξα, αλ θαη παξαβίαζε ην λφκν, δελ ηηκσξήζεθε απφ ζεβαζκφ ζηηο Οιπκπηαθέο
λίθεο ηνπ παηέξα ηεο θαη ηεο γεληάο ηεο.
2. Με βάζε ηα παξαπάλσ παξάιιεια θείκελα, ην θείκελν ηεο Δλφηεηαο θαη ηηο γλψζεηο ζαο απφ
ηελ Ηζηνξία, λα αλαθέξεηε πεξηνξηζκνχο πνπ είρε λα αληηκεησπίζεη κηα γπλαίθα ζηελ Διιάδα ηεο
θιαζηθήο επνρήο.
Ζ ζέζε ηεο γπλαίθαο ζηελ θιαζηθή Αζήλα ήηαλ ππνβαζκηζκέλε ζπγθξηηηθά κε εθείλε ηνπ άληξα:
- Ζ γπλαίθα ήηαλ απζηεξά πεξηνξηζκέλε ζην ζπίηη ηεο θαη πεξλνχζε φιε ζρεδφλ ηε κέξα ηεο ζην
γπλαηθσλίηε κε ζπληξνθηά ηηο δνχιεο ηεο.
- Σεο απαγνξεπφηαλ λα βγαίλεη έμσ, θαη κάιηζηα κφλε ηεο, παξά κφλν γηα λα ζπκκεηάζρεη ζε νξηζκέλεο
ζξεζθεπηηθέο θπξίσο ηειεηέο, αιιά θαη ηφηε ζπλνδεπφηαλ απφ έκπηζηεο ππεξέηξηέο ηεο.
- Γελ κπνξνχζε λα αλαπηχμεη θνηλσληθέο ζρέζεηο, λα έρεη γλσζηνχο θαη θίινπο έμσ απφ ην νηθνγελεηαθφ
ηεο πεξηβάιινλ.
- Ενχζε πάληα ζηε ζθηά ηνπ άληξα ηεο θαη ε παξνπζία ηεο ήηαλ ζπλήζσο δηαθξηηηθή θαη ζησπειή.
- Γελ είρε ην δηθαίσκα λα εξγαζηεί θαη λα αζθήζεη επάγγεικα. Ζ κφλε ηεο αξκνδηφηεηα ήηαλ ε
δηαρείξηζε ησλ νηθνλνκηθψλ ηνπ ζπηηηνχ θαη ελ κέξεη ε αλαηξνθή θαη ε αγσγή ησλ παηδηψλ.
- Γελ ηεο επηηξεπφηαλ λα γπκλάδεηαη, αιιά νχηε θαη λα κνξθψλεηαη. Γη’ απηφ θαη δελ είρε ζπκκεηνρή θαη
πξνθνξά ζε θαιιηηερληθέο θαη πλεπκαηηθέο εθδειψζεηο.
- Αθφκα θαη ηηο ηξαγσδίεο ηηο παξαθνινπζνχζε απφ εηδηθφ ρψξν ηνπ ζεάηξνπ, ληπκέλε πάληα ζεκλά θαη
ζπλνδεπφκελε απφ ζνβαξέο δνχιεο.
- Πνηέ δε ζπκκεηείρε ζηελ εθθιεζία ηνπ δήκνπ, ηα δηθαζηήξηα, ζε δηνηθεηηθέο ζέζεηο, ή ζην ζηξαηφ.
- Γελ είρε ην δηθαίσκα ςήθνπ ζηηο απνθάζεηο ησλ πνιηηψλ.
Άξα, δελ είρε πνιηηηθά δηθαηψκαηα, ηνπ εθιέγεηλ θαη εθιέγεζζαη.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
156

ΑΡΧΑΙΑ Β 1-9

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΑΡΧΑΙΑ Β 1-9

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΑΡΥΑΗΑ Β’ ΓΤΜΝΑ΢ΗΟΤ

Α. ΚΔΗΜΔΝΟ: «Παηξηθή δηθαηνζχλε».

ΑΠΟΓΟ΢Ζ ΢ΣΑ ΝΔΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ.

Έλαο άληξαο, Μάξδνο ζηελ θαηαγσγή, είρε επηά

ῥπζκίδεηλ ιφγῳ· λα ηνλ ζπλεηίζεη κε ηα ιφγηα·

νὓησ δηθαίσο ἀπνθαηλφκελνο δηαηππψλεη ηφζν δίθαηεο θξίζεηο

ἀπεηι῵λ α὎ηῶ ζαλάηνπ, απεηιψληαο ηνλ κε ζάλαην,

Β. Δπαλάιεςε χιεο εηπκνινγίαο Α’ Γπκλαζίνπ.

3. Να ζρεκαηίζεηε παξάγσγα ξήκαηα ηεο α.ε. απφ ηα νλφκαηα:

4. Να θαηαηάμεηε ηη επηξξήκαηα ζε θαηεγνξίεο (ηνπηθά, ηξνπηθά, πνζνηηθά, ρξνληθά), κε βάζε ηηο

5. Να γξάςεηε ηη δειψλνπλ ηα νπζηαζηηθά (θαηάζηαζε, ελέξγεηα, πξφζσπν πνπ ελεξγεί,

Γ. Δπαλάιεςε χιεο γξακκαηηθήο – ζχληαμεο Α’ Γπκλαζίνπ.

1. Να ηνλίζεηε ηηο ιέμεηο θαη λα δηθαηνινγήζεηε ηνλ ηφλν πνπ επηιέμαηε:

θα. Σὰ ………………(δέλδξνλ) ἄλεπ ηνῦ …………….(ὄκβξνπ) θαὶ ηνῦ ……………(ἤιηνο) ν὎ θέξεη

6. Να γξαθνχλ νη πιάγηεο πηψζεηο εληθνχ θαη πιεζπληηθνχ ζηα αθφινπζα νπζηαζηηθά.

8. Να ζπκπιεξσζνχλ νη πξνηάζεηο κε ηνλ θαηάιιειν ηχπν νξηζηηθήο ηνπ ξ. εἰκί.

ηα. ὇ παῖο……………..(ἔξγάδνκαη, αφξ.) θαθά ηηλα

ΑΠΟΓΟ΢Ζ ΢ΣΑ ΝΔΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ.

Α. ΚΔΗΜΔΝΟ: «Σν ηέρλαζκα ηνπ Θεκηζηνθιή».

ΑΠΟΓΟ΢Ζ ΢ΣΑ ΝΔΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ.

πιεζηάδνληαο ζηελ Αηηηθή απφ ηελ πιεπξά ηνπ

ηνὺο πὲξημ ἀπέθξπςελ αἰγηαινχο, απέθξπςε ηηο γχξσ παξαιίεο

πάιηλ ἐπάπηαηλνλ νἱ Πεινπνλλήζηνη πξὸο ηὸλ νη Πεινπνλλήζηνη θνβηζκέλνη πάιη ζθέθηνληαλ λα

Ἦλ δὲ ηῶ κὲλ γέλεη Πέξζεο ὁ ΢ίθηλνο, Ο ΢ίθηλνο ήηαλ Πέξζεο ζηελ θαηαγσγή,

αἱξνχκελνο ηὰ βαζηιέσο παίξλνληαο ην κέξνο ηνπ (Πέξζε) βαζηιηά

ἐμαγγέιιεη πξ῵ηνο α὎ηῶ ζηέιλεη πξψηνο ζ’ απηφλ ηελ πιεξνθνξία

ηνὺο Ἕιιελαο ἀπνδηδξάζθνληαο, φηη νη Έιιελεο πξνζπαζνχλ λα δξαπεηεχζνπλ

δηαθνζίαηο λαπζὶλ ἀλαρζέληαο ἤδε αθνχ απνπιεχζνπλ κε δηαθφζηα θαξάβηα

δηαδ῵ζαη ηάο λήζνπο, λα πεξηθπθιψζνπλ ηα λεζηά,

1. Γηαηί νη Πεινπνλλήζηνη άξρηζαλ λα μαλαζθέθηνληαη φηη έπξεπε λα αληηκεησπίζνπλ ηνλ πεξζηθφ

3. Πψο αληέδξαζε ν Ξέξμεο ζε φζα ηνπ δηακήλπζε ν Θεκηζηνθιήο;

4. Να αλαθέξεηε απφ ηε κπζνινγία ή ηελ ηζηνξία πεξηπηψζεηο ηερλαζκάησλ πνπ ζπλέβαιαλ

ην ινγίδηνλ: κηθξφο κχζνο ή δηήγεζε.

Δίλαη γελλεκέλνο ξήηνξαο.

πνιχινγνο: απηφο πνπ ιέεη πνιιά, ν θιχαξνο (αληίζ.: ιηγφινγνο, ιηγνκίιεηνο).

Α΢ΚΖ΢ΔΗ΢ ΠΡΟ΢ ΑΠΑΝΣΖ΢Ζ.

΢ηε ζχλζεζε παξαηεξνχκε ηα αθφινπζα:

Α΢ΚΖ΢ΔΗ΢ ΠΡΟ΢ ΑΠΑΝΣΖ΢Ζ.

 Αξζεληθά, ζειπθά θαη νπδέηεξα πεξηηηνζχιιαβα

θαηαιήμεηο ηεο γ' θιίζεο

΢πκθσλφιεθηα νπζηαζηηθά γ’ θιίζεο.

α) Οπξαληθφιεθηα θαηαιεθηηθά κνλφζεκα.

ΟΝΟΜ: ὁ θφξαμ ἟ πηέξπμ ὁ ὄλπμ

ΟΝΟΜ: νἱ θφξαθεο αἱ πηέξπγεο νἱ ὄλπρεο

β) Υεηιηθφιεθηα θαηαιεθηηθά κνλφζεκα.

ΟΝΟΜ: ὁ γῦς Ἄξας

ΟΝΟΜ: νἱ γῦπεο Ἀξαβεο

γ) Οδνληηθφιεθηα θαηαιεθηηθά κνλφζεκα κε ραξαθηήξα απιφ νδνληηθφ η – δ – ζ.

ΟΝΟΜ: ὁ ηάπεο ἟ παηξίο ὄξληο

ΟΝΟΜ: νἱ ηάπεηεο αἱ παηξίδεο ὄξληζεο

ONOM: ὁ ἱκάο γίγαο ὀδνχο

ΟΝΟΜ: νἱ ἱκάληεο γίγαληεο ὀδφληεο

ε) Οδνληηθφιεθηα αθαηάιεθηα δηπιφζεκα κε ζέκα ζε – λη (νλ. –σλ, γελ. –νληνο).

ΟΝΟΜ: ὁ γέξσλ παῖο ἡ ηπξαλλίο γπλή

α) Μνλφζεκα: θαηαιεθηηθά ζε – ηο (γελ. – ηλνο) θαη αθαηάιεθηα ζε – αλ (γελ. – αλνο), - ελ (γελ.

ΟΝΟΜ: ἟ ἀθηίο ὁ Σηηάλ Έιιελ ρεηκψλ

ΟΝΟΜ: αἱ ἀθηῖλεο νἱ Σηηᾶλεο Έιιελεο ρεηκῶλεο

β) Γηπιφζεκα: αθαηάιεθηα ζε – ελ (γελ. ελφο), θαη – σλ (γελ. – νλνο).

ΟΝΟΜ: νἱ πνηκέλεο ἟γεκφλεο γείηνλεο θίνλεο θχλεο

Α΢ΚΖ΢ΔΗ΢ ΠΡΟ΢ ΑΠΑΝΣΖ΢Ζ.

1. Να θαηαηάμεηε ηα παξαθάησ νπζηαζηηθά ηεο γ’ θιίζεο, ζχκθσλα κε ην ραξαθηήξα ηνπο, ζε

3. Να ζπκπιεξψζεηε ηηο θαηαιήμεηο θαη λα ηνλίζεηε ηα παξαθάησ ηξηηφθιηηα:

7. Να θιηζνχλ νη παξαθάησ ζπλεθθνξέο ζηνλ εληθφ θαη πιεζπληηθφ αξηζκφ:

8. Να θιηζνχλ νη παξαθάησ ζπλεθθνξέο θαη ζηνπο δπν αξηζκνχο: