Grupa

Imię i nazwisko Grupa Data

laboratoryjna/kierunek
Igor Kaczmarek
EiT 12.03.2023
Eryk Łabęcki

Numer ćwiczenia Tytuł Ocena

Wyznaczanie ogniskowych soczewek ze wzoru

302
soczewkowego oraz metodą Bessela

1. Wstęp teoretyczny:

Soczewka to przeźroczysty obiekt oddzielony dwiema powierzchniami sferycznymi. Oś, która

łączy środki krzywizn to oś optyczna soczewki. Soczewki mogą być skupiające lub rozpraszające,
w zależności od doboru odpowiednich promieni krzywizn. Ogniskowa to odległość ogniska od
środka soczewki. Położenie obrazu zależy od tego, gdzie znajduje się przedmiot i ogniskowa
soczewki. Określa to równanie soczewkowe:

p - odległość przedmiotu od soczewki

o - odległość obrazu od soczewki
f - ogniskowa soczewki

Ogniskowa składająca się dwóch soczewek o ogniskowych f1 oraz f2 i wzajemnej odległości d

wyraża wzór:

Metoda znajdowania ogniskowych korzystając ze wzoru soczewkowego:

Metoda Bessela - przy stałej odległości l przedmiotu od ekranu obraz powstaje o oraz o’ = p od
soczewki

o + p = l - odległość przedmiotu od ekranu

o - p = e - odległość między dwoma soczewkami

str. 1
2. Przebieg ćwiczenia:

1. Badane soczewki umieszczać w uchwycie.

2. Zanotować położenie świecącego przedmiotu na skali przymocowanej do ławy
optycznej (xp)
3. Ustawić na ławie optycznej ekran. Zanotować jego położenie (xe).
4. Znaleźć takie położenia soczewek (dwa), aby obraz na ekranie był wyraźny. Zanotować
je (x1, x2).
5. Kilkukrotnie zmieniać położenie ekranu i ponownie znaleźć wyraźne obrazy przedmiotu.
6. Pomiary wykonać dla każdej soczewki skupiającej oraz dla układów soczewek (każdej
soczewki rozpraszającej z soczewką skupiającą). Zanotować odległość pomiędzy
soczewkami w uchwycie.

3. Wyniki pomiarów:

o - odległość obrazu (ekranu) od soczewki

p - odległość przedmiotu (lampy) od soczewki
l - odległość przedmiotu od obrazu (ekranu)

Lp. Soczewka A Soczewka B

o (cm) p (cm) l (cm) o (cm) p (cm) l (cm)
1. 88,8 11,2 100 82,5 17,5 100
2. 11,2 88,8 100 17,5 82,5 100
Tabela 1

Lp. Soczewka C
o (cm) p (cm) l (cm)
1. 71,5 28,5 100
2. 28,5 71,5 100
Tabela 2

o - odległość obrazu (ekranu) od soczewki

p - odległość przedmiotu (lampy) od soczewki
l - odległość przedmiotu od obrazu (ekranu)
d - odległość między soczewkami

Lp. Soczewka A + 1 Soczewka A + 2

o (cm) p (cm) l (cm) d (cm) o (cm) p (cm) l (cm) d (cm)
1. 63 37 100 2 82,5 14,2 100 2
2. 29 71 100 2 17,5 85,8 100 2
Tabela 3

Lp. Soczewka A + 3
o (cm) p (cm) l (cm) d (cm)
1. 85 15 100 2
2. 12,3 87,7 100 2
Tabela 4

str. 2
 Lp. Soczewka B + 1 Soczewka B + 2
o (cm) p (cm) l (cm) d (cm) o (cm) p (cm) l (cm) d (cm)
1. 31,4 78,6 100 10 68 32 100 10
2. 49 51 100 10 15 85 100 10
Tabela 5

Lp. Soczewka B + 3
o (cm) p (cm) l (cm) d (cm)
1. 14 86 100 10
2. 71,8 28,2 100 10
Tabela 6

Soczewka C + 1 oraz soczewka C + 2 - brak ostrości obrazu

Lp. Soczewka C + 3
o (cm) p (cm) l (cm) d (cm)
1. 42 58 100 10
Tabela 7

Niepewności: Δo = Δp = Δl = Δd = 0,2 (cm)

4. Obliczenia:

Obliczenia ogniskowej ze wzoru soczewkowego dla soczewki A

Przykład wyliczenia:

f = (88,8 * 11,2) / (88,8 + 11,2) = 994,56 / 100 = 9,95

Lp. f (cm)
1. 9,95
2. 9,95
Tabela 8

Wartość średnia: 9,95 (cm)

Obliczenia ogniskowej metodą Bessela dla soczewki A

Przykład wyliczenia:

f = [1002 - (88,8 - 11,2)2] / (4 * 100) = (10000 - 6021,76) / 400 = 9,95

Lp. f (cm)
1. 9,95
2. 9,95
Tabela 9

Wartość średnia: 9,95 (cm)

str. 3
Obliczenia ogniskowej ze wzoru soczewkowego dla soczewki B

Lp. f (cm)
1. 14,28
2. 14,28
Tabela 10

Wartość średnia: 14,28 (cm)

Obliczenia ogniskowej metodą Bessela dla soczewki B

Lp. f (cm)
1. 14,28
2. 14,28
Tabela 11

Wartość średnia: 14,28 (cm)

Obliczenia ogniskowej ze wzoru soczewkowego dla soczewki C

Lp. f (cm)
1. 20,07
2. 20,07
Tabela 12

Wartość średnia: 20,07 (cm)

Obliczenia ogniskowej metodą Bessela dla soczewki C

Lp. f (cm)
1. 20,12
2. 20,12
Tabela 13

Wartość średnia: 20,12 (cm)

Obliczenia ogniskowej metodą Bessela dla soczewki A + 1

Lp. f (cm)
1. 16,93
2. 17,28
Tabela 14

Wartość średnia: 17,12 (cm)

str. 4
Obliczenia ogniskowej metodą Bessela dla soczewki B + 2

Lp. f (cm)
1. 20,00
2. 20,09
Tabela 15

Wartość średnia: 20,05 (cm)

Wzór na określenie soczewki rozpraszającej:

Wyznaczanie f1:

f1 = -13,78 (cm)

Rodzaj układu Średnia f (cm) Średnia f1 (cm) Δf (cm) Δf1 (cm)

Układ A + 1 17,12 -13,78 0,06 0,08
Układ B + 2 20,05 -36,36 0,02 1,6
Tabela 16

5. Analiza błędu:

Błędy mogą pojawić się przez m.in. zaokrąglenia wartości, złe soczewek podczas pomiaru czy
niewłaściwie wpisane dane.

6. Wnioski:

Wyniki oraz niepewności otrzymane poprzez wyznaczenie ogniskowej zarówno ze wzoru

soczewkowego jak i ze wzoru Bessela są do siebie bardzo zbliżone. Metoda Bessela może być
stosowana przy wyznaczaniu ogniskowych soczewek grubych, ponieważ przy jej użyciu nie jest
wymagana znajomość dokładnego położenia płaszczyzn soczewki. Ujemne wyniki ogniskowych
soczewek wskazują nam, że badane soczewki są soczewkami rozpraszającymi.

str. 5