Główni producenci energii elektrycznej na świecie

Wprowadzenie
Przeczytaj
Grafika interaktywna
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Główni producenci energii elektrycznej na świecie

Źródło: dostępny w internecie: h ps://pixabay.com/pl/photos/%C5%BCar%C3%B3wki-%C5%9Bwiat%C5%82a-lampa-

pomys%C5%82-3958844/, domena publiczna.

Które kraje produkują najwięcej energii elektrycznej? Na pewno te najbardziej rozwinięte,

ponieważ prąd potrzebny jest w gospodarstwach domowych, a także niemal we wszystkich
gałęziach gospodarki narodowej. W produkcji energii elektrycznej przodują również kraje
dynamicznie rozwijające się, z dużą liczbą ludności - np. Chiny i Indie. Kiedy jednak
spojrzymy na rankingi głównych producentów energii elektrycznej z różnych źródeł
energii, zauważymy, że znacznie różnią się one między sobą. Na tę sytuację ma wpływ
szereg uwarunkowań. Znając je, można domyślić się, które kraje dominują w produkcji
energii z określonych jej źródeł, a także wywnioskować, które źródła energii dominują
w strukturze jej produkcji w określonych krajach. Jakie to uwarunkowania? Zapoznaj się
z niniejszym e‐materiałem.

Twoje cele

Wymienisz i scharakteryzujesz główne rodzaje elektrowni.

Wymienisz głównych producentów energii elektrycznej na świecie oraz wyjaśnisz
przyczyny ich wysokiej pozycji w rankingu produkcji energii elektrycznej.
Opiszesz strukturę produkcji energii elektrycznej według źródeł energii głównych
producentów energii elektrycznej na świecie.
Porównasz rankingi głównych producentów energii elektrycznej z poszczególnych
źródeł energii oraz wyjaśnisz przyczyny tego zróżnicowania.
Porównasz strukturę produkcji energii elektrycznej w wybranych państwach
i regionach na świecie oraz wyjaśnisz przyczyny tego zróżnicowania.
Dostrzeżesz zależności między poziomem rozwoju społeczno‐gospodarczego
a wielkością produkcji energii elektrycznej na jednego mieszkańca.
Przeczytaj

Energetyka to dział gospodarki oraz przemysłu zajmujący się pozyskiwaniem,

przetwarzaniem, gromadzeniem i przesyłaniem oraz użytkowaniem różnych form i źródeł
energii. Niniejszy temat dotyczy energii elektrycznej, która jest jednym z rodzajów energii
wtórnych. Odgrywa ona bardzo ważną rolę we wszystkich sektorach gospodarki. Ponadto
z łatwością można przekształcić ją na energię cieplną, mechaniczną, światło i dźwięk.

Energetyka dzieli się na wytwarzanie i dostarczanie energii w dwóch rodzajach:

energia elektryczna - produkcja przy pomocy turbin i prądnic oraz przesył energii
przewodami do odbiorcy,
energia cieplna - przesył ciepła za pomocą nośnika, np. pary wodnej pod dużym
ciśnieniem, wody lub innej cieczy.

Typy elektrowni

Obiektami przemysłowymi, w których produkuje się energię elektryczną, są elektrownie.

Najczęściej dzieli się je na konwencjonalne (tradycyjne) oraz alternatywne.

Do elektrowni konwencjonalnych zalicza się:

elektrownie cieplne,
elektrownie jądrowe (atomowe),
niektóre rodzaje elektrowni wodnych (hydroelektrowni): przepływowe, zaporowe,
szczytowo‐pompowe.

Do elektrowni alternatywnych zalicza się:

niektóre rodzaje elektrowni wodnych (hydroelektrowni): pływowe i maremotoryczne,

elektrownie wiatrowe,
elektrownie słoneczne,
elektrownie geotermiczne,
elektrownie wykorzystujące biomasę.

Elektrownie cieplne

W elektrowniach cieplnych energię elektryczną uzyskuje się poprzez spalanie surowców

energetycznych (węgla kamiennego i brunatnego, gazu ziemnego i ropy naftowej oraz
produktów pochodzących z przetworzenia tych surowców, np. mazutu). W wyniku
spalania tych surowców energia pierwotna, która jest w nich zgromadzona, zamieniana jest
w ciepło ogrzewające wodę (w kotle nad paleniskiem lub przepływającą rurami przez
palenisko). Wytworzona para wodna wprawia w ruch turbinę prądotwórczą, a sprzężony
z nimi generator produkuje prąd elektryczny. Skroplona para woda ogrzewa wodę
chłodzącą (pochodzącą np. z rzeki) lub oddaje ciepło w chłodnicach kominowych.
Powstałe ciepło (gorąca woda) może służyć także do ogrzewania domów. Wówczas zakład
ten jest elektrociepłownią. Elektrownie i elektrociepłownie zlokalizowane są zwykle:

w pobliżu miejsc występowania surowców (dotyczy węgla brunatnego, którego

transport na dalsze odległości nie jest opłacalny),
w bliskiej odległości głównych szlaków komunikacyjnych (np. żeglugowych, kolejowych
i rurociągowych) w przypadku łatwości i opłacalności transportu danego surowca,
bliskość zasobów wody do chłodzenia (np. położenie nad rzeką lub jeziorem).

Elektrownie opalane węglem kamiennym dominują w Republice Południowej Afryki, Polsce,

Chinach, Indiach i Stanach Zjednoczonych. Elektrownie bazujące na ropie naftowej są
charakterystyczne dla państw Bliskiego Wschodu, np. Arabii Saudyjskiej, gdzie pokrywają
100% zapotrzebowania na energię. Elektrownie opalane węglem brunatnym powszechne są
we wschodnich Niemczech oraz w Polsce.

Polecenie 1

Na podstawie schematu opisz zasadę działania elektrowni cieplnych opalanych węglem.

Zaprojektuj ciąg przyczynowo-skutkowy. Zwróć uwagę na rolę zasobów wodnych.

Zasada działania elektrowni cieplnej opalanej węglem

Źródło: Bębas K., i in., Planeta Nowa 7. Książka nauczyciela, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2018.
 
Elektrownia Taichung na Tajwanie jest największą elektrownią cieplną opalaną węglem
kamiennym na świecie (5824 MW)
Źródło: domena publiczna.

Elektrownie jądrowe (atomowe)

Są to elektrownie, których zasada działania jest podobna jak w przypadku elektrowni

cieplnych, z tym, że ciepło nie jest wydzielane w wyniku spalania surowców, lecz na skutek
reakcji łańcuchowej, która polega na rozszczepieniu jąder pierwiastków
promieniotwórczych (głównie uranu, plutonu i toru) w reaktorze jądrowym. Wytworzona
energia ogrzewa wodę, a powstała para wodna napędza turbiny prądotwórcze. Sprzężony
z nimi generator wytwarza energię elektryczną. Elektrownie jądrowe są zlokalizowane
zwykle w pobliżu dużych zasobów wodnych potrzebnych do chłodzenia rdzeni reaktorów
(np. przy rzece lub jeziorze).

Elektrownie jądrowe występują powszechnie w USA, Francji, Japonii, Rosji, Korei

Południowej i Kanadzie. Biorąc pod uwagę udział elektrowni jądrowych w produkcji
energii w wybranych krajach, należy podkreślić dominację tych elektrowni we Francji, na
Litwie, w Belgii oraz na Ukrainie.
 
Elektrownia jądrowa Ca enom we Francji. Elektrownie tego typu - przy bezawaryjnej
pracy - nie są szkodliwe dla środowiska. Wydobywające się z kominów obłoki to para
wodna.

Elektrownie wodne konwencjonalne

Hydroelektrownie produkują energię elektryczną dzięki naturalnej sile przepływu lub
spadku wody. Wśród konwencjonalnych typów hydroelektrowni wyróżnia się przede
wszystkim: elektrownie przepływowe, zaporowe i szczytowo‐pompowe.

Elektrownie przepływowe wykorzystują naturalny przepływ rzek. Energia potencjalna

i kinetyczna wody, przepływając przez turbinę, jest zamieniana na energię
mechaniczną. Turbina zaś sprzężona jest z prądnicą wytwarzającą energię elektryczną.
Elektrownie te zlokalizowane są na rzekach nizinnych charakteryzujących się dużym
przepływem lub rzekach górskich odznaczających się dużym spadkiem. Pracują one
w sposób ciągły, zatem nie jest możliwa regulacja mocy wytwarzanej energii.
Elektrownie przepływowe znajdują się we Francji, Kanadzie, Rosji i Chinach.


Przykładowa turbina w elektrowni przepływowej
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Elektrownie zaporowe mają zdolność regulacji mocy wytwarzanej energii, ponieważ

posiadają sztuczny zbiornik wodny odgrodzony od rzeki tamą. W okresach małego
zapotrzebowania na energię elektryczną gromadzą one wodę w zbiorniku,
a w okresach dużego zapotrzebowania uwalniają ją, wprawiając w ruch turbiny. Te zaś
sprzężone są z generatorem, który wytwarza energię elektryczną. Elektrownie
zaporowe są rozlokowane na całym świecie.
Zapora Hoovera na rzece Kolorado
Źródło: domena publiczna.

Elektrownie szczytowo‐pompowe posiadają połączone ze sobą dwa zbiorniki wodne

położone na różnych wysokościach (zbiornik górny i zbiornik dolny). W okresie małego
zapotrzebowania na energię elektryczną (np. nocą) woda z dolnego zbiornika
pompowana jest do górnego zbiornika (pobierając z sieci energię, która wówczas jest
tania). Z kolei w okresie dużego zapotrzebowania na energię (w tzw. godzinach
szczytu, np. w ciągu dnia) wykorzystuje się spadek wody spływającej z górnego
zbiornika do dolnego, która napędza turbinę prądotwórczą. Praca tej elektrowni, mimo
że musi ona pobrać prąd sieci podczas pompowania wody z dolnego zbiornika do
górnego, jest opłacalna, gdyż energia elektryczna jest skupowana w okresie, kiedy jest
najtańsza (najczęściej nocą), a sprzedawana w okresie najwyższego zapotrzebowania,
zatem w wyższej cenie. Podobnie jak w przypadku elektrowni zaporowych, omawiany
typ elektrowni rozlokowany jest na całym świecie, natomiast w Polsce występuje
w Żarnowcu, Żydowie i Porąbka‐Żarze.
 

Uproszczona zasada działania elektrowni szczytowo-pompowej.

Źródło: h ps://www.usgs.gov/media/images/water-can-be-reused-produce-hydroelectric-power.

Elektrownie wodne niekonwencjonalne

Należą do nich elektrownie pływowe, maremotoryczne i maretermiczne.

Elektrownie pływowe wykorzystują zjawisko pływów (przypływów i odpływów).

Lokalizowane są one najczęściej w obrębie wąskiej zatoki, która w wyniku odcięcia
zaporą stanowi zbiornik, do którego woda wpływa (podczas przypływów) i wypływa
(podczas odpływów), poruszając turbiny prądotwórcze. Elektrownie pływowe
występują na terenie Wielkiej Brytanii, Rosji, Kanady i Chin.
 

Uproszczona zasada działania elektrowni pływowych

Źródło: h ps://www.viessmann.edu.pl/wp-
content/uploads/T_8_SEO__Energetyka_wodna___21_12_2016.pdf.

Elektrownie maremotoryczne wykorzystują fale lub prądy morskie. Produkują one

energię elektryczną w wyniku uderzania o zakotwiczoną boję lub inne obiekty, które
sprzężone są z generatorami, ale też na skutek uderzania o brzeg bądź konstrukcję
statku. Tego typu eksperymentalne konstrukcje funkcjonują obecnie w Norwegii oraz
u wybrzeży Szkocji. Omawiany typ elektrowni występuje m.in. w Rosji i USA.
Elektrownie maretermiczne (oceanotermiczne) wytwarzają prąd, wykorzystując
zjawisko różnicy temperatury między zimnymi wodami głębinowymi a ciepłymi
wodami powierzchniowymi akwenu. Najlepsze do tego warunki panują w okolicach
równika, gdzie powierzchniowe warstwy wody osiągają temperaturę do 30°C,
a kilkaset metrów niżej woda ma zaledwie kilka stopni Celsjusza. Elektrownia taka
działa np. w Zatoce Gwinejskiej w pobliżu Wybrzeża Kości Słoniowej.
Elektrownie wiatrowe

Są to elektrownie, które wykorzystują energię wiatru. Powietrze wprawia w ruch śmigła

sprzężone z generatorem prądotwórczym. Lokalizacja elektrowni wiatrowych uzależniona
jest głównie od występowania częstych i silnych wiatrów. Takie warunki występują przede
wszystkim na obszarach nadmorskich oraz w górach. Minimalna prędkość wiatru, przy
której korzystna jest budowa elektrowni wiatrowych, wynosi 4 m/s. Dodatkowym
czynnikiem, który sprzyja lokalizacji elektrowni wiatrowych, jest możliwość tworzenia ich
na obszarach o stosunkowo niewielkiej gęstości zaludnienia, na których mogą być
wykorzystywane przez pojedyncze gospodarstwa. Obecnie energetykę wiatrową na
największą skalę wykorzystuje się w Niemczech, Stanach Zjednoczonych, Danii i Hiszpanii.
Farma wiatrowa Gansu w Chinach jest największą farmą wiatrową na świecie (8 GW).
Źródło: dostępny w internecie:
h ps://en.wikipedia.org/wiki/Gansu_Wind_Farm#/media/File:Guazhou.champs_%C3%A9oliennes.jpg, licencja: CC BY 3.0.

Elektrownie słoneczne (heliotermiczne)

W tego typu elektrowniach energia promieniowania słonecznego jest przetwarzana na

energię elektryczną oraz cieplną. Wykorzystanie energii słonecznej uzależnione jest od
liczby dni słonecznych, zachmurzenia oraz kąta padania promieni słonecznych. Najlepsze
warunki na wykorzystanie tego źródła energii panują na obszarach międzyzwrotnikowych
oraz na zboczach gór skierowanych w kierunku padających promieni słonecznych.
Największe elektrownie słoneczne działają obecnie w Kalifornii (na pustyni Mojave), we
Francji, Włoszech oraz w Niemczech. Wykorzystywanie energii słonecznej odbywa się
poprzez:

bezpośrednią zamianę energii promieniowania słonecznego na energię elektryczną

(baterie słoneczne składające się z szeregu fotoogniw) - metoda helioelektryczna,
nagrzanie wody, która powoduje poruszanie się turbin, parując - metoda
heliotermiczna.


 Elektrownia Ivanpah w Kalifornii w USA jest największą elektrownią słoneczną
heliotermiczną na świecie (392 MW).
Źródło: dostępny w internecie:
h ps://cs.wikipedia.org/wiki/Sol%C3%A1rn%C3%AD_elektr%C3%A1rna_Ivanpah#/media/Soubor:Ivanp
licencja: CC BY-SA 4.0.

Elektrownie geotermiczne

Wykorzystują one ciepło z wnętrza Ziemi (gorącą wodę, suche i gorące skały lub gorącą
magmę). Ilość ciepła uzależniona jest od głębokości zalegania i temperatury znajdujących
się w głębi Ziemi wód. Energia ta wykorzystywana jest głównie do ogrzewania. Można ją
pozyskać przy temperaturze niższej niż 100°C. Natomiast temperatura wód powyżej 100°C
(a najlepiej powyżej 120°C) pozwala na wykorzystanie ich do produkcji energii elektrycznej.
Najbardziej korzystne warunki geotermiczne panują w rejonach o zwiększonej aktywności
sejsmicznej, np. w Kalifornii (USA), Włoszech, Nowej Zelandii, Islandii i Japonii. Dobrze jest,
gdy gorąca woda zalega stosunkowo płytko lub wydostaje się na powierzchnię w postaci
gejzerów. Oprócz pozyskiwania energii z wód termalnych stosuje się również technologię
polegającą na wtłaczaniu wody pod powierzchnię, tak aby ogrzała się ona od skał
o podwyższonej temperaturze.
The Geysers w USA w Kalifornii jest największą elektrownią geotermiczną na świecie (1818 MW).
Źródło: dostępny w internecie: h ps://en.wikipedia.org/wiki/The_Geysers#/media/File:Sonoma_Plant_at_The_Geysers_4778.png,
domena publiczna.

Elektrownie wykorzystujące biomasę

Biomasa to masa materii organicznej zawarta w organizmach żywych. Wykorzystanie

energii tam zawartej obejmuje:

spalanie drewna opałowego, odpadów drzewnych czy słomy,

spalanie śmieci komunalnych,
wytwarzanie oleju opałowego z roślin oleistych (np. z rzepaku),
fermentację alkoholową dowolnego materiału organicznego (aby wytworzyć alkohol
etylowy do paliw silnikowych),
fermentację odpadów rolnych i spożywczych w celu wytworzenia biogazu, a następnie
spalanie go w specjalnych paleniskach.

Energia biomasy jest powszechnie wykorzystywana np. w Kanadzie, Stanach

Zjednoczonych i Danii.

Także w Polsce powstaje coraz więcej instalacji wykorzystujących ten rodzaj energii.
Czynniki wpływające na strukturę produkcji energii
elektrycznej

Udział poszczególnych typów elektrowni w produkcji energii elektrycznej państw zależy

od:

bazy surowcowej,
możliwości importu surowców energetycznych w przypadku braku lub
nieopłacalności ich wydobycia,
warunków środowiska przyrodniczego,
poziomu rozwoju społeczno‐gospodarczego,
świadomości ekologicznej,
norm międzynarodowych wynikających z przynależności do określonych organizacji.

Słownik
elektrociepłownia

zakład energetyczny wytwarzający energię elektryczną i ciepło (sjp.pwn.pl)

energia wtórna

energia elektryczna, cieplna lub mechaniczna, przetworzona z energii pierwotnej, czyli

w źródłach odnawialnych i nieodnawialnych
fotoogniwo

przyrząd półprzewodnikowy przetwarzający energię promieniowania

elektromagnetycznego na energię prądu stałego (sjp.pwn.pl)

generator prądu/prądnica

maszyna elektryczna przetwarzająca energię mechaniczną ruchu obrotowego na energię

elektryczną prądu stałego lub zmiennego (sjp.pwn.pl)

reakcja łańcuchowa

reakcja chemiczna lub jądrowa przebiegająca z dużą szybkością jako zespół

następujących po sobie przemian, w których produkt reakcji poprzedniej jest substratem
reakcji następnych (sjp.pwn.pl)

sprawność energetyczna

stosunek ilości wytworzonej energii wtórnej (np. elektrycznej) do energii pierwotnej

wykorzystanych surowców

turbina

silnik przetwarzający energię kinetyczną gazu, pary lub cieczy przepływających między
łopatkami wirnika na energię mechaniczną (sjp.pwn.pl)
Grafika interaktywna

Zapoznaj się z grafikami interaktywnymi, a następnie wykonaj polecenia.

Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, h ps://crea vecommons.org/licenses/by-sa/3.0/

Opracowanie własne na podstawie roczników BP: h ps://www.bp.com/en/global/corporate/energy-
economics/sta s cal-review-of-world-energy.html, IEA: h ps://www.iea.org/data-and-sta s cs?
country=WORLD&fuel=Energy%20supply&indicator=Total%20primary%20energy%20supply%20(TPES)


oraz Mizerski W., Żukowski J., *Tablice geograficzne*, Wyd. Adamantan, Warszawa 2014. Sta s cal
Review of World Energy 2019. h p://wdi.worldbank.org/table/3.7#
h ps://data.worldbank.org/indicator/EG.USE.ELEC.KH.PC?loca ons=1W&most_recent_value_desc=true
h ps://www.bp.com/content/dam/bp/business-sites/en/global/corporate/pdfs/energy-
economics/sta s cal-review/bp-stats-review-2019-full-report.pdf
h ps://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_electricity_produc on, h ps://www.iea.org/data-and-
sta s cs?
country=WORLD&fuel=Energy%20supply&indicator=Total%20primary%20energy%20supply%20(TPES)
Polecenie 1

Wymień państwa produkujące najwięcej energii elektrycznej. Wyjaśnij przyczyny bardzo

dużej produkcji.

Polecenie 2

Sformułuj zależność między wielkością produkcji energii elektrycznej na jednego mieszkańca

a poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego.

Polecenie 3

Wymień państwa produkujące najwięcej energii elektrycznej z poszczególnych źródeł

energii/typów elektrowni. Wyjaśnij przyczyny bardzo dużej produkcji w tych państwach.
Polecenie 4

Zaprojektuj tabelę, w której przedstawisz prawidłowości dotyczące dominujących

(ewentualnie znaczącego udziału) źródeł energii w strukturze jej produkcji w różnych
państwach świata. Uzupełnij ją.

Produkcja energii

Polecenie 5

Wyjaśnij przyczyny zróżnicowania struktury produkcji energii elektrycznej według źródeł

w poszczególnych regionach świata (np. na Bliskim Wschodzie, w Ameryce Łacińskiej itd.).
Zapisz je w formie mapy myśli na tablicy.
Polecenie 6

Jak według ciebie zmieni się czołówka największych producentów energii elektrycznej na
świecie w najbliższych latach?
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Uporządkuj podane źródła energii według rosnącego udziału w strukturze produkcji energii
elektrycznej na świecie.

ropa na owa 

węgiel 

gaz ziemny 

pierwiastki promieniotwórcze 

woda 

Ćwiczenie 2 輸

Spośród podanych państw zaznacz te, które znajdują się w pierwszej dziesiątce największych
producentów energii elektrycznej.

 Indie

 Polska

 Peru

 Mongolia

 Kanada
Ćwiczenie 3 醙

Połącz w pary źródła energii z głównymi producentami energii elektrycznej z tych źródeł.

woda USA, Rosja, Japonia, Iran

pierwiastki promieniotwórcze Chiny, USA, Indie, Japonia

węgiel Japonia, Arabia Saudyjska, USA, Kuwejt

gaz ziemny Chiny, Brazylia, Kanada, USA

źródła odnawialne (oprócz wody) USA, Francja, Rosja, Korea Południowa

ropa na owa USA, Chiny, Niemcy, Japonia

Ćwiczenie 4 醙

Połącz w pary państwa z odpowiadającą im strukturą produkcji energii elektrycznej.

Arabii Saudyjska 3

Słowacja 4

Islandia 2

Indonezja 5

Norwegia 1
Ćwiczenie 5 醙

Przeanalizuj poniższą tabelę i wykresy. Następnie odpowiedz, dlaczego w Namibii i Nigrze,

mimo dużego wydobycia uranu, udział energii elektrycznej produkowanej w elektrowniach
atomowych wynosi 0%.

Państwa Produkcja uranu w tys. ton w 2018 r.

Namibia 5,5 (4. miejsce na świecie)

Niger 2,9 (5. miejsce na świecie)

Źródło:
h ps://www.world-nuclear.org/informa on-library/nuclear-fuel-cycle/mining-of-uranium/world-uranium-mining-produc on.aspx

Źródło: h ps://www.iea.org/data-and-sta s cs?


country=WORLD&fuel=Energy%20supply&indicator=Total%20primary%20energy%20supply%20(TPES)%20by%20source
Ćwiczenie 6 醙

Przeanalizuj poniższą mapę. Następnie wymień dwa regiony na świecie o najmniejszym

dostępnie do energii elektrycznej. Wyjaśnij przyczyny tego zjawiska.

Ćwiczenie 7 醙

Ćwiczenie 8 醙

Wyjaśnij, dlaczego w ostatnich latach w wielu państwach europejskich obserwuje się spadek
produkcji energii elektrycznej?
Ćwiczenie 9 難
Korzystając z różnych źródeł informacji geograficznej, dopisz nazwy państw i rzek, na których
zlokalizowane są poniższe hydroelektrownie.

Hydroelektrownie Państwa Rzeki

Zambia, Zimbabwe,
Kariba
Mozambik

Guri

Zapora Hoovera

Krasnojarska

Xiaowan
Dla nauczyciela

SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Kamil Kaliński

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Główni producenci energii elektrycznej na świecie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum i technikum, zakres podstawowy, klasa II

PODSTAWA PROGRAMOWA

XI. Przemysł: czynniki lokalizacji, przemysł tradycyjny i zaawansowanych technologii,

deindustrializacja i reindustrializacja, struktura produkcji energii i bilans energetyczny,
zmiany wykorzystania poszczególnych źródeł energii, dylematy rozwoju energetyki
jądrowej.

Uczeń:

5) ocenia stan i zmiany bilansu energetycznego świata i Polski, przedstawia skutki

rosnącego zapotrzebowania na energię, jego wpływ na środowisko geograficzne oraz
uzasadnia konieczność podejmowania działań na rzecz ograniczania tempa wzrostu
zużycia energii.

Kształtowane kompetencje kluczowe

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,
kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne

Uczeń:

wskazuje główne rodzaje elektrowni i głównych producentów energii elektrycznej,

opisuje strukturę produkcji energii elektrycznej według źródeł energii głównych
producentów energii elektrycznej na świecie,
porównuje rankingi głównych producentów energii elektrycznej z poszczególnych
źródeł energii oraz wyjaśnia przyczyny tego zróżnicowania,
 porównuje strukturę produkcji energii elektrycznej w wybranych państwach
i regionach na świecie oraz wyjaśnia przyczyny tego zróżnicowania.
dostrzega zależność między poziomem rozwoju społeczno‐gospodarczego a wielkością
produkcji energii elektrycznej na jednego mieszkańca.

Strategie: konektywizm

Metody nauczania: dyskusja, praca z e‐materiałem, metoda JIGSAW

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: e‐materiał, komputer, projektor multimedialny (lub/i tablety

z dostępem do internetu), zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze

Energetyka na świecie: wysokienapiecie.pl/tag/energetyka‐na‐swiecie [dostęp

online: 18.10.2020].
Raporty BP: bp.com/pl_pl/poland/home/centrum_prasowe/reports.html [dostęp
online: 18.10.2020].
IEA: iea.org [dostęp online: 18.10.2020].
Energia na świecie: ourworldindata.org/energy [dostęp online: 18.10.2020].

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

Czynności organizacyjne (powitanie, sprawdzenie stanu klasy, sprawdzenie obecności).

Sprawdzenie zadania domowego.
Dialog z uczniami mający na celu usystematyzowanie podstawowych wiadomości na
temat źródeł energii.
Przedstawienie celów lekcji.

Faza realizacyjna

Nauczyciel inicjuje dyskusję klasową na temat rodzajów elektrowni i mechanizmów ich

funkcjonowania. W tym celu posługuje się wyświetlonym na ekranie fragmentem bloku
Przeczytaj niniejszego e‐materiału.
Następnie nauczyciel dzieli uczniów na pięć grup. Każda z grup siada w wyznaczonym
przez nauczyciela miejscu w klasie i dostaje od nauczyciela zagadnienie do
opracowania. Jeżeli lekcja nie odbywa się w pracowni komputerowej, wówczas
uczniowie powinni mieć do dyspozycji tablety lub smartfony, na których będą mogli
zapoznać się z multimedium bazowym niniejszego e‐materiału. Zagadnienia dla grup
(po jednym dla każdej):
 Główni producenci energii elektrycznej na świecie oraz struktura produkcji
energii elektrycznej według źródeł w tych krajach. Produkcja energii
elektrycznej na jednego mieszkańca (polecenie 1 i 2 do grafiki interaktywnej).
Główni producenci energii elektrycznej z elektrowni cieplnych (ogółem oraz
w wyniku spalania węgla, ropy naftowej i gazu ziemnego) (polecenie 3 do
grafiki interaktywnejo).
Główni producenci energii elektrycznej z elektrowni wodnych
konwencjonalnych (polecenie 3 do grafiki interaktywnej).
Główni producenci energii elektrycznej z elektrowni wodnych jądrowych
(polecenie 3 do grafiki interaktywnej).
Główni producenci energii elektrycznej z elektrowni alternatywnych
(polecenie 3 do grafiki interaktywnej).

Uwaga! Ważne jest, żeby liczebność grup była taka sama lub większa niż liczba grup.
W ten sposób możliwy będzie do wykonania kolejny etap pracy w grupach.
W przypadku klas o mniejszej liczbie uczniów problem ten można rozwiązać poprzez
przydzielenie jednej z grup dwóch krótszych zagadnień do przygotowania (np.
dotyczących elektrowni jądrowych i wodnych łącznie).
Po zakończonej pracy nauczyciel tworzy nowe grupy w taki sposób, żeby w nowej
grupie znalazła się przynajmniej jedna osoba z każdej z pierwotnych grup. Nowe grupy
siadają w wyznaczonym przez nauczyciela miejscu.
Zadaniem uczniów w nowo utworzonych grupach jest przekazanie swojej wiedzy, czyli
tego, co ustalili w poprzednich grupach, swoim kolegom i koleżankom. Ich zadaniem
jest tak naprawdę nauczyć pozostałych członków swojej nowej grupy danego
fragmentu materiału.
Po zakończonym zadaniu uczniowie wracają do pierwotnych zespołów i wymieniają się
zdobytymi informacjami.
W następnej kolejności nauczyciel rozpoczyna dyskusję nad zdobytymi w grupie
informacjami.
Następnie uczniowie wykonują wspólnie na tablicy polecenie 4 i 5 do multimedium
bazowego.
Nauczyciel wyświetla na tablicy zadania z bloku ćwiczeń interaktywnych. Wskazani
uczniowie podchodzą do tablicy i rozwiązują je.

Faza podsumowująca

Nauczyciel zadaje pytania podsumowujące, na które odpowiadają chętni uczniowie.

Nauczyciel nagradza aktywnych uczniów, ocenia pracę w grupach i przypomina cele
zajęć.
Pożegnanie i zaproszenie na kolejną lekcję.

Praca domowa
 Praca pisemna - polecenie 6 do multimedium bazowego.
Opcjonalnie można także prosić o zapoznanie się z kolejnym tematem lekcji (w
przypadku blended‐learning).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Multimedium bazowe może posłużyć zarówno w trakcie lekcji (w fazie realizacyjnej

i podsumowującej), jak i przed lekcją (do strategii odwróconej klasy) oraz po lekcji (w celu
utrwalenia wiadomości). Może także znaleźć swoje zastosowanie na lekcji powtórzeniowej,
a także na innych lekcjach z zakresu przemysłu energetycznego na świecie i w Polsce.