MASZYNY ENERGETYCZNE- SEM II

Maszyna- zespół sprzężonych części lub elementów składowych, z których przynajmniej jeden jest ruchomy wraz z
odpowiednimi elementami nieruchomymi, obudowami, sterowania, zasialnia, połączonych wspólnie w celu określonego
zastosowania.

Postaci energii: mechaniczna, elektryczna

Energię mechaniczną uzyskuje się przez przekształcenie (konwersję) pierwotnej energii (czerpanej z przyrody) w zespole
maszyn i urządzeń energetycznych.

Konwersja energii to zamienianie jednej jej postaci na inną:

*Energia paliw

Ciepło

Energia mechaniczna

Energia elektryczna

-Energetyka cieplna (węglowa, gazowa)

-Energetyka jądrowa

*Energia wody, wiatru

Energia mechaniczna

Energia elektryczna

*Energia słoneczna

Ciepło

Energia mechaniczna
Energia elektryczna

*Energia słoneczna

Energia elektryczna

Generacja wodoru

Ogniwa paliwowe

Energia elektryczna

Wpływ energetyki węglowej na środowisko:

Spalanie paliw kopalnych powoduje emisję do atmosfery szkodliwych dla środowiska substancji:
 Tlenki siarki
 Tlenki azotu
 Pyły
 CO2

1
 Energia konwencjonalna, jądrowa, odnawialna:
 Energia konwencjonalna –według prognozy na 2010 około 94% energii elektrycznej w Polsce zostanie
wytworzone w wyniku spalania paliw kopalnych
 Energia jądrowa
 Energia odnawialna
 Wodna
 Wiatrowa
 Słoneczna
 Geotermalna
 Biomasa- spalanie biomasy np. drewna

Schemat prostej siłowni kondensacyjnej- bloku energetycznego:

Parametry czynnika obiegowego (pary wodnej) bloku 200 kw:

p0= 12MPa to= 535°C pk= 4-7 kPa

K- kocioł
T- turbina
S- skraplacz
P- pompa

Woda dostarczona do kotła przekształca się w parę proces ten jest przeprowadzany pod dużym ciśnieniem.

Para nasycona- para przegrzana.

Na wylocie z kotła mamy wysoką temperaturę i wysokie ciśnienie. Para kierowana jest do turbiny, para przepływa przez
turbinę i rozpręża się, na wylocie turbiny jest bardzo niskie ciśnienie.

W skraplaczu zmieniany jest stan skupienia z gazowego na ciekły. Czynnikiem chłodzącym jest woda pochodząca z rzeki,
jeziora lub chłodni kominowej.

W turbinie wytwarzana jest energia mechaniczna w generatorze uzyskujemy energię elektryczną. Woda po skropleniu
przepompowywana jest do kotła za pomocą pompy.

2
Turbiny parowe:

Schemat zespołu turbiny gazowej:

G- generator
S- sprężarka/ kompresor
KS- komora spalania
T- turbina

Zastosowanie np. lotnictwo

W sprężarce podnoszone jest ciśnienie powietrza i następnie przekazywane jest do komory spalania, do której
dostarczane jest paliwo. Gazy powstałe w spalaniu napędzają turbinę. Do sprężarek gazowych dostarczane jest
szlachetniejsze paliwo, które jest droższe.

RODZAJE MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH

Piece oraz komory spalania

Kotły- wytwarzają czynnik energetyczny w postaci gorącej pary lub pary wodnej kosztem energii chemicznej paliw. Przy
wykorzystaniu tej energii lub energii elektrycznej w piecach powstają określone produkty.

Komory spalań- dostarczają gorących spalin.

Piec- służy do wytwarzania określonych produktów (element wytwórczy)

Turbiny:
 Wodne
 Parowe
 Gazowe(spalinowe)
 Wiatrowe

Turbiny wytwarzają pracę mechaniczną, wykorzystując energię doprowadzanego płynu.

Pompy- urządzenia służące do zwiększenia ciśnienia cieczy.

Sprężarki (wentylatory)- służy do zwiększenia ciśnienia par i gazów. Jeżeli czynnikiem sprężonym jest powietrze lub
spaliny, a przyrost ciśnienia jest niewielki to wówczas sprężarki noszą nazwę wentylatorów.

3
Silniki spalinowo tłokowe- silniki te wytwarzają pracę mechaniczną kosztem energii chemicznej paliw ciekłych lub
gazowych poprzez realizację złożonych procesów chemicznych (spalanie) oraz fizycznych (przemiany gazowe). Mają
największe sprawności

Wymienniki ciepła- w urządzeniach tych ciepło przekazywane od czynnika o temperaturze wyższej do czynnika o
temperaturze niższej. (np. kaloryfer- woda wyższa temp.)

Często urządzenia energetyczne mogą działać tylko przy wsparciu urządzeń pomocniczych tworząc układy urządzeń
energetycznych jak np.
 Układ kotłowy
 Układ silnika spalinowego- tłokowego

Zespoły maszyn i urządzeń energetycznych:

 Siłownia parowa
 Elektrociepłownia parowa
 Zespół turbiny gazowej
 Urządzenia chłodnicze oraz pompy grzejne
 Zespoły klimatyzacyjne

POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI Z FIZYKI

Wykres równowagi fazowej:

4
Ciśnienie:
 Otoczenia Po Po= 1 bar
 Normalne Pn Pn= 1013 bar
 Nasycenia PS Ps= f(ts) – jest to ciśnienie, w którym następuje przemiana fazowa w temp. ts.

H2O parametry nasycenia

PUNKT Ts Ps
Potrójny 0,01oC 611 Pa
Normalny 100 oC 1013 hPa
Krytyczny 374 oC 22,1 MPa
W skraplaczu 30- 40 oC 4-7 kPa

W punkcie potrójnym mogą istnieć w stanie równowagi faza stała (lód), ciecz i para. W przypadku H 2O jest to wzorzec
temperatury.
Temperatura krytyczna jest to najwyższa temperatura występowania cieczy i jednocześnie najwyższa temperatura, w
której zachodzi parowanie.
Po= 1 bar= 10^5 Pa= 1000 hPa= 100 kPa= 0,01 MPa
Pn= 1013 hPA= 101,3 kPa= 0,1013 MPa= 1,013 bar= 1 Atm
(atmosfera fizyczna- ciśnienie słupa rtęci o wys. 760 mm)

WAŻNIEJSZE SYMBOLE

Kocioł
turbina pompa sprężarka

Generator prądu skraplacz (kondensator) inne wymienniki ciepła

Sprzęgło- służy do połączenia w sposób trwały lub rozłączny wałów dwóch różnych urządzeń.

5
ELEKTROWNIE WĘGLOWE

Elektrownia węglowa składa się z siłowni parowej oraz z części elektrycznej. Granice między obiema tymi częściami
stanowi sprzęgło łączące wał turbiny z wałami generatora. Siłownia parowa jest silnikiem cieplnym, który ciepło
uzyskane ze spalenia paliwa zamienia częściowo na pracę mechaniczną, a częściowo odprowadza do otoczenia (zgodnie
z II zasadą termodynamiki silnik cieplny musi współpracować z dwoma źródłami ciepła oddając część ciepła jednemu z
nich.)

Zasada działania elektrowni węglowej- do kotła doprowadzony jest P kg na sekundę paliwa o energii chemicznej, czyli
wartości opałowej MJ/kg. W wyniku spalania paliwa następuje podgrzanie wody, jej odparowanie, a następnie
przegrzanie pary. Powstała para o wysokich parametrach płynie do turbiny gdzie rozpędza się wykonując pracę. Para o
bardzo niskich parametrach zawierająca trochę kropel wody płynie do skraplacza gdzie skrapla się oddając ciepło wodzie
chłodzącej z chłodni kominowej, rzeki, jeziora lub morza.
Powstałe skropliny przez pompę zwracane są do kotła.

Nel- moc elektryczna elektrowni węglowej.

Sprawność EW:

η EW = Nel / PWd = Nel / E chem pal

E chem pal- strumień energii chemicznej doprowadzonej do kotła.

Wd- energia na 1 kg

η EW = 35% w Polsce
η EW = 40% Opole
η EW = 46% UE

Metoda działania elektrowni węglowej jest zasadniczo prosta:

Energia elektryczna wytwarzana jest przez duże prądnice zwane generatorami.

Generator napędzany jest przez turbinę parową. Parę natomiast wytwarza się w kotłach. Wytworzona w kotle para
znajduje się pod wysokim ciśnieniem.
W kotle spala się węgiel ale także olej opałowy lub gaz.

Wysokociśnieniowa para trafia do turbiny parowej i napędza jej łopatki.

Następnie odprowadzana jest rurami do chłodnicy kominowej, w której skrapla się i w postaci wody wraca do kotła.
6
Dzięki temu kontroluje się i oszczędza zużycie wody i paliwa. Wewnątrz generatora napędzany turbiną wał wprawia
elektromagnes w ruch obrotowy.
Ten elektromagnes zasilany jest przez niewielką prądnice i wytwarza silne pole magnetyczne.

Podczas obrotu elektromagnesu linie sił pola magnetycznego przecinają nawinięte wokół elektromagnesu uzwojenie i
wzbudzają w nim prąd.

Prąd ten kierowany jest do transformatorów, które podwyższają jego napięcie

i przesyłany dalej przewodami wysokiego napięcia.

Zasada działania elektrowni cieplnej

Bilans energii w EW

Ciepło oddawane w skraplaczu można użytecznie wykorzystać aby tak się stało, należy jednak zastosować tzw. turbinę
przeciwprężną tzn. turbinę w której para wylotowa ma podwyższone parametry- podwyższoną temperaturę i ciśnienie

7
ELEKTROCIEPŁOWNIA Z TURBINĄ PRZECIWPRĘŻNĄ

Ciepło oddawane w skraplaczu można użytecznie wykorzystać. Aby tak się stało należy jednak zastosować tzw turbinę
przeciwprężną tzn turbinę której para wylotowa ma podwyższone parametry (podwyższona temp i ciśnienie). W
elektrociepłowni tej zamiast skraplacza występuje wymiennik grzejny do którego doprowadzana jest woda grzejna. Aby
ogrzać tę wodę do odpowiedniej temperatury do wymiennika należy doprowadzać parę wylotową z turbiny o
odpowiednio podwyższonych parametrach. Para ta w wymienniku grzejnym oddaje strumień ciepła grzejnego Q9.

Elektrociepłownia z turbiną przeciwprężną umożliwia wykorzystanie paliwa z bardzo dużą sprawnością bliską sprawności
kotła.
Elektrociepłownia z turbiną przeciwprężną ma jednak dwie bardzo poważne wady i dlatego stosowana jest stosunkowo
rzadko głównie w warunkach przemysłowych.

ELEKTROCIEPŁOWNIA Z TURBINĄ PRZECIWPRĘŻNĄ

Zalety:
Wysoka sprawność
η Ec = (Nel + Qg) / E chem pal

Nel- moc elektryczna [MV] Qg- moc grzejna E chem pal- moc energii chem paliwa

E chem pal = PWd

Dość prosta budowa

Wady:

Układ może pracować tylko przy odpowiednim zapotrzebowaniu na moc grzejną, w praktyce tego typu
układy stosuje się głównie w dużych zakładach przemysłowych o ruchu ciągłym np. chemicznych
Para wylotowa z turbiny jest wtedy kierowana często do reaktorów chemicznych.
W warunkach także EC służą w dużych aglomeracjach do wytwarzania ciepłej wody użytkowej (CWU)

Obniżenie mocy turbiny, w której para rozpręża się tylko częściowo.

Przykład bilansu energii EC z turbiną przeciwprężną

8
η Ec= 85%

W takim układzie podstawowym produktem jest ciepło grzejne lub para wylotowa z turbiny, elektryczność jest zaś
produktem ubocznym (dodatkowym).

ELEKTROCIEPŁOWNIA Z TURBINĄ KONDENSACYJNĄ UPUSTOWĄ (EC TKU)

Drugi typowy wariant EC

Schemat EC z TKU
Tego typu turbina ma przynajmniej jeden upust, w którym odprowadza się na zewnątrz część pary do pewnego stopnia
wykorzystanej. Para upustowa służy do wytworzenia ciepła grzejnego . Pozostała ilość pary natomiast rozpręża się dalej i
płynie do skraplacza.

Zawór ZR jest otwarty, przy braku zaś takiego zapotrzebowania zamknięty.

Pompa skroplin spręża wodę do ciśnień jak w upuście, a pompa wody zasilającej spręża wodę do ciśnienia jak w kotle.
Podstawową zaletą takiego układu jest ciepło grzejne. Gdy zapotrzebowanie to jest duże układ ma dużą sprawność.
Wadą jest złożona postać układu oraz mała sprawność przy niskim lub zerowym Qg.

9
η Ec= Nel + Qg / Pwd = 70% w praktyce η Ec = 35% (lato) – 80% (zima)

EC z TP lub TKU są to duże układy skojarzone, a więc układy produkujące jednocześnie ciepło i elektryczność.

Układy skojarzone o mniejszej mocy cieplnej nazywane są często układami kogeneracyjnymi, mogą działać na bazie
turbiny gazowej lub silnika spalinowego tłokowego.

UKŁAD KOGENERACYJNY Z TURBINĄ GAZOWĄ

( w układzie tym spaliny, wyloty z turbiny gazowej służą do podgrzania wody grzejnej.)

Sprawność

10
η Ec= Nel + Qg / E chem pal =< 90%

Bilans energii

Straty wynikają głównie z podwyższonej temperatury spalin odprowadzanych do otoczenia.

„Mały” układ kogeneracyjny z silnikiem spalinowym, tłokowym (SST).

„Źródła” ciepła grzejnego
 Spaliny wylotowe np. o temp 400C
 Ciecz chłodząca SST
 Olej (duże SST)

Tu ηkogen =< 94%

W tym Nel do 40% E chem pal
Straty 6-10% E chem pal
Reszta Qg

W warunkach polskich układy kogeneracyjne z SST mają uzasadnienie w oczyszczalniach ścieków, gdzie spalają się
biogazy oraz w kopalniach gdzie spalany jest gaz z odmetanowania złóż.

ELEKTROWNIE JĄDROWE Z REAKTORAMI WODNYMI

Na świecie działa obecnie blisko 440 energetycznych reaktorów jądrowych z czego 60% stanowią reaktory wodne
ciśnieniowe oraz ok. 25% reaktory wodne wrzące. Bloki z takimi reaktorami pracują jak bloki węglowe, jedynie kocioł
jest zastąpiony przez jądrowy system wytwarzania fal.

UKŁAD Z REAKTOREM WODNYM CIŚNIENIOWYM PWR

W układzie tym jądrowy system wytwarzania pary składa się z reaktora R, wytwornicy pary WP oraz pompy cyrkulacyjnej
PC. Reaktor wytwarza wodę przy bardzo wysokiej temperaturze przy dużym ciśnieniu . Woda reaktorowa ogrzewa w
wytwornicy wodę obiegu turbinowego o niższej temperaturze, która odparowuje. Powstała para nasycona płynie do
turbiny. Jądrowy system wytwarzania pary znajduje się w szczelnym, bardzo wytrzymałym budynku (obudowa
bezpieczeństwa- containment)

11
p.A- woda (ciecz) temp 340°C
p.B- para woda nasycona np. 280°C

UKŁAD Z REAKTOREM WRZĄCYM WODNYM BWR

W układzie tym para nasycona produkowana jest bezpośrednio w reaktorze. Układ ma więc prostszą budowę, brak
kosztownych WP i PC, jednak do turbiny dopływa para o pewnej promieniotwórczości.

W obu przypadkach wzór na sprawność wygląda:

η = Nel / Qr

Qr- moc cieplna

η Ec=< 35%

12
W reaktorach jądrowych wykorzystuje się 4-5% paliwa.

Mimo niezbyt dużej sprawności elektrownie jądrowe mogą być opłacalne z uwagi na niskie koszty paliwowe. Koszty te w
elektrowniach jądrowych wynoszą poniżej 20% podczas gdy w elektrowniach węglowych dochodzą do 50%. Nie mogą
przekraczać 70%.

Elektrownie 1000MW (moc elektryczna) praca 1 rok- 8760h

Pełna moc zużycia paliwa:

 EW 2,5-3 mln t węgla kamiennego (2 do 4 razy więcej w przypadku węgla brunatnego), odpady rzędu 300tys ton
popiołu (+spaliny)
 EJ 25-30 ton UO2, odpady brutto 25-30 ton, rzeczywiste odpady- 1 tona

Rzeczywiste problemy:
 Składowanie zużytego paliwa
 Moc powyłączeniowa (w reaktorze po wyłączeniu wydziela się jeszcze pewna ilość ciepła w wyniku rozkładów
promieniotwórczych, brak odpowiedniego wychłodzenia reaktora spowodował w roku 1974 całkowite
zniszczenie jego wnętrza bez skażenia środowiska.
 Możliwość wydostania Siudo otoczenia silnie promieniotwórczych substancji (Czarnobyl w 1986 gdzie po
zniszczeniu reaktora wydostała się do otoczenia znacząca ilość substancji silnie promieniotwórczych) Reaktorów
tego typu już się nie buduje, ale 13 wciąż działa w Rosji.
 Cieplne skażenie środowiska wynikające z mniejszej sprawności bloków jednocześnie przy większej mocy

Kotły:
Kotły służą do wytwarzania gorącej wody lub pary wodnej poprzez spalanie paliw stałych, ciekłych i gazowych.

a) Podział kotłów z uwagi na produkty:

 Wodne- wytwarzanie gorącej wody
 Parowe- wytwarzające na ogół parę przegrzaną tzn. parę o temperaturze wyższej o temperatury
nasycenia (wrzenia)

b) Podział kotłów węglowych ze względu na postać paleniska:

 Pyłowe
 Fluidalne
 Rusztowe

c) Podział kotłów ze względu na paliwo:

 Węglowe
 Olejowe
 Gazowe
 Wielopaliwowe

Elementy kotła:
 Palenisko
 Powierzchnie ogrzewalne
 Urządzenia dodatkowe (aparatura kontrolna, pomiarowa, regulacyjna itd.)

Sprawność kotła:

Quż- użyteczna moc cieplna pobrana przez H 2O

Echem.pal- strumień energii chemicznej paliwa
W przypadku spalania węgla:
13
P- strumień węgla w kg/s
Wd- wartość opałowa

Wartość opałowa- ilość ciepła, która wydzieli się po spaleniu 1kg paliwa w sposób idealny i po ochłodzeniu spalin do
temperatury początkowej paliwa i powietrza bez wykroplenia …………………….paliwa

Wartość opałowa stosowana jest w Europie. W USA natomiast wykorzystuje się ciepło spalania W g

Ciepło spalania- jest to ilość ciepła otrzymywana w analogiczny sposób o całkiem innej technologii wykraplania wilgoci

Z uwagi na wykraplanie wilgoci:

Wg>Wd
Przykładowe wartości Wd
Rodzaj paliwa Wd [kJ/kg]
Czysty pierwiastek C 34
Paliwo ……… 29,4
Węgiel handlowy ~25
Dobry śląski węgiel ~21
Węgli ej socjalistyczny 12
Węgiel brunatny 5-9

Kocioł węglowy:

Kocioł wodny:

mw- strumień wody

∆tw- przyrost temperatury wody
Cw= 4,2 kJ/(kg*K)

Rodzaje powierzchni ogrzewalnych w kotle:

 Podgrzewacz wody POWO- element ten znajduje się w każdym kotle
 Odparownik- znajdujący się w kotłach parowych
 Podgrzewacz pary PR- znajdujący się w kotłach produkujących parę przegrzaną
 Podgrzewacz powietrza PORO- instalowany w większych kotłach

Urządzenia pomocnicze w zespołach kotłowych:

 Wentylator dmuchu (powietrza)
 Wentylator ciągu (spalin)
 Młyny z wentylatorami młynowymi (kotły pyłowe)
 Regeneracyjny podgrzewacz powietrza- wstępne podgrzewanie powietrza przed kotłem
 Instalacje do oczyszczania spalin (elektrofiltry, instalacje odsiarczania)

Przykładowy uproszczony schemat kotła parowego dwuciągowego:

14
 Powietrze do spalania podgrzewane jest w rurach POPO prostopadłych do płaszczyzny……. Po czym płynie ono
głównie do palników. Do palników doprowadzane jest też z młynów mieszanka pyłowo-powietrzna.

Woda zasilająca- po podgrzewaniu w POWO płynie do walczaka czyli dużego zbiornika walcowatego u góry kotła. Z
walczaka woda spływa ………………….. rurami opadowymi do kolektorów zbiorczych. Z kolektorów tych
rozprowadzana jest do opłonek tzn. pionowych rur o małej średnicy umieszczonych wokół ścian …………………………..
paleniskowej. Pod wpływem silnego promieniowania cieplnego płomienia wysoko temperaturowych spalin woda po
podgrzaniu w opłonkach zaczyna odparowywać. Mieszanka parowo-wodna wraca do walczaka, gdzie następuje jej
separacja. Nieodparowana woda wraca do rur opadowych. Para wodna jest zaś dogrzewana w dwustopniowym
podgrzewaczu pary. Pomiędzy stopniami podgrzewacza znajduje się regulator jej temperatury w postaci
natychmiastowego schładzania wodą (kotły projektuje się zawsze z nadwyżką powierzchni ogrzewanych).

Spaliny powstałe w strefie palników ochładzają się najpierw radiacyjnie- oddając najpierw ciepło wodzie w
opłonkach. Następnie ma miejsce konwekcyjne ochładzanie spalin. W wyniku …………………………………. Powierzchni
rur z podgrzewacza POWO i POPO.

NARYSOWAĆ RYSUNEK

KP- komora paleniskowa

O- opłonki

W kotle jak na rysunku przepływ wody przez odparownik odbywa się w wyniku naturalnych sił wyporu, jest to zatem
kocioł o ciągu naturalnym H2O

Stosunek nadmiaru powietrza do spalania λ

Λ= rzeczywista ilość powietrza doprowadzonego do procesu spalania paliwa / minimalna teoretyczna ilość
powietrza niezbędna do całkowitego spalenia paliwa

λ za małe- spalanie niezupełne (CO pojawia się w spalinach)

15
λ za duże- zbyt duże straty, gdyż nadmiarowe powietrze ogrzewa się w komorze spalania, zwiększając stratę
wylotową. Powietrze to opuszcza wraz ze spalinami kocioł mając podwyższoną temp.

Przykładowe wartości λ:
Kocioł pyłowy ok. 1,2
Kocioł rusztowy ok. 1,5
Spalanie gazu ok. 1,1
Spalanie oleju 1,1
Silnik samochodowy benzynowy 1,00, tylko przy takim λ spaliny samochodowe można oczyścić z CO, CnHnCNOx w
tzw katalizatorze trójfunkcyjnym.

Rodzaje paliw:
Stałe
 Drewno (biomasa)
 Torf- węgiel brunatny
 Węgiel kamienny- (antracyt, prawie czysty węgiel)
Ciekłe
 Benzyna
 Oleje- napędowe, opałowe Wd=42- 43 MJ/kg
Gazowe
 Głownie gaz ziemny
 Biogaz (np. oczyszczalnie ścieków)

Stosunek nadmiaru powietrza do spalania λ

Λ= rzeczywista ilość powietrza doprowadzonego do procesu spalania paliwa / minimalna teoretyczna ilość
powietrza niezbędna do całkowitego spalenia paliwa

λ za małe- spalanie niezupełne (CO pojawia się w spalinach)

λ za duże- zbyt duże straty, gdyż nadmiarowe powietrze ogrzewa się w komorze spalania, zwiększając stratę
wylotową. Powietrze to opuszcza wraz ze spalinami kocioł mając podwyższoną temp.

Przykładowe wartości λ:
Kocioł pyłowy ok. 1,2
Kocioł rusztowy ok. 1,5
Spalanie gazu ok. 1,1
Spalanie oleju 1,1
Silnik samochodowy benzynowy 1,00, tylko przy takim λ spaliny samochodowe można oczyścić z CO, CnHnCNOx w
tzw katalizatorze trójfunkcyjnym.

Rodzaje paliw:
Stałe
Drewno (biomasa)
Torf- węgiel brunatny
Węgiel kamienny- (antracyt, prawie czysty węgiel)
Ciekłe
Benzyna
Oleje- napędowe, opałowe Wd=42- 43 MJ/kg
Gazowe
Głownie gaz ziemny
Biogaz (np. oczyszczalnie ścieków)

Sprawność kotła
η= Qużyteczne / E chem pal

Kotły

16
  Pyłowe η=0,9
 Rusztowe η= 0,85
 Gazowe η>= 1,0 sytuacja taka ma miejsce w kotłach kondensacyjnych, w których następuje częściowe
wykraplanie wilgoci w spalinach

Sprawność kotła obliczana w stosunku do ciepła spalania jest zawsze mniejsza od 1.

Graniczne parametry pary wodnej z kotła:

Dawniej 540 C ; 180 bar
Obecnie 560 C ; 260 bar

Kotły rusztowe wydajność maksymalna 64 tony pary na godzinę

Kotły fluidalne (mniejsze)- palenisko fluidalne stacjonarne

(większe)- palenisko fluidalne cyrkulacyjne

UPROSZCZONY SCHEMAT KOTŁA RUSZTOWEGO PAROWEGO DWUCIĄGŁOWEGO:

Kocioł rusztowo- parowy dwuciągłowy- kocioł jak na rysunku ma podobną postać jak uprzednio kocioł pyłowy. Chociaż w
praktyce kotły pyłowe mają bardzo rozbudowane powierzchnie rozgrzewane. Rozpatrywany kocioł rusztowy ma
ruchomy ruszt o postaci podobnej nieco, jak poszerzona gąsienica czołgowa.
Rusztem porusza się z odpowiednią prędkością, a doprowadzone paliwo ulega podgrzaniu, osuszeniu i zapaleniu przy
sklepieniu zapłonowym S, Z. Sklepienie dopalające SD powoduje dopalenie stałych cząstek paliwa.
Podobnie ja poprzednio wokół ścian komory znajdują się opłonki, czyli pionowe rury od parownika do których woda
dopływa z kolektorów zbiorczych KZ.

Rysunek jest niepełny!!! Dokończyć ręcznie!

17
KOTŁY Z PALENISKAMI FLUIDALNYMI

Palenisko fluidalne jest warstwą fluidalną stacjonarną C. P- paliwo A- addytyw (dodatkowe substancje obojętne MgCO3,
CaCO3)
Pod ruszt doprowadzane jest nieco sprężone powietrze, które tworzy pod rusztem poduszkę. Nad poduszką tą znajduje
się silnie zawirowana warstwa fluidalna, złożona z paliwa, popiołu, związku wapnia i magnezu, powietrza oraz paliw.
Dzięki niskiej temp. w palenisku ok. 850 C nie powstają tlenki azotu, a tlenki siarki przechodzą w siarczyny i siarczany
wapnia i magnezu, w efekcie spaliny zawierają znikome ilości bardzo szkodliwych tlenków azotu i siarki. Spalanie w tak
stosunkowo niskiej temp. przebiega powoli, lecz może być zrealizowane całkowicie z uwagi na długi pobyt paliwa w
palenisku.
Na rysunku nie zaznaczono powierzchni ogrzewalnych, a w szczególności opłonek wokół ścian komory paleniskowej. W
symboliczny sposób zaznaczono miejsce doprowadzenia paliwa wraz z addytywem oraz miejsce odprowadzania popiołu.

Są one niezwykle przydatne przy spalaniu węgla o niskiej jakości. Wadą palenisk ze złożem stacjonarnym jest ich
kłopotliwa eksploatacja. Zmniejszenie strumienia powietrza powoduje opadanie cząstek stałych na ruszt, zbyt duży
strumień powietrza powoduje z kolei wydmuchiwanie złoża. Innym problemem jest tzw. kanałowanie, czyli
powstawanie pionowych kanałów powietrznych przy nierównomiernej strukturze złoża . Z powodu wymienionych wad
w przypadku kotłów o większej wydajności stosuje się układ cyrkulacyjny.

Kocioł fluidalny z warstwą cyrkulacyjną:

Kocioł fluidalny z warstwą cyrkulacyjną i z cyklonowym odsiewaczem popiołu ze spalin. W kotle tego typu cała warstwa
fluidalna jest unoszona do góry komory paleniskowej a wypływające z niej spaliny poruszają cząstki stałe. Cząstki te po
oddzieleniu w odsiewaczu powracają do komory paleniskowej, spaliny zaś kierowane są do ciągu konwekcyjnego.
Również pył wokół ścian komory paleniskowej znajdują się rury odparowe.

18
Sprawność kotłów fluidalnych jest nieco mniejsza od sprawności kotłów pyłowych (nieco większa jest strata
niecałkowitego spalania)

Pierwotne źródła energii:

Paliwa węglowe
 Węgiel kamienny i brunatny
 Ropa naftowa
 Gaz ziemny
Paliwa jądrowe
O ile paliwa jądrowe wykorzystują energię chemiczną (wiązania elektronowe) o tyle w przypadku paliw jądrowych
wykorzystywana jest energia fizyczna wiązań jądrowych. Rozszczepienie [rozpad jądra + E, dotyczy U-235
(występuje w przyrodzie, małe ilości, 2 bomba atomowa), U-233, Pu-241, Pu-239 (1 bomba atomowa w meksyku)

Wielki wybuch powstały jądra i pierwiastki

19
Rozszczepienie- rozkład jądra + enrgia. Dotyczy U-235 (w przyrodzie), ale także otrzymuje się w sposób sztuczny w
elektrowniach atomowych U-233 i Pu-239, Pu-241, w sposób kontrolowany reakcja rozszczepienia zachodzi w bardzo
bezpieczny sposób w elektrowniach atomowych, bo używa się paliwa słabej jakości.

Fuzja jąder lekkich

W sposób niekontrolowany reakcja taka zachodzi w bombie wodorowej, w kontrolowany w reaktorze termojądrowym
np. deuter + tryt  hel + neutron
Zainicjowanie reakcji wymaga temp 10^8 K (jak w słońcu)
1 bomba wodorowa- potrafi zmieść Polskę.

Reakcja termojądrowa, to synteza jąder lekkich pierwiastków, w wyniku której powstają jądra cięższe o większej energii
wiązania w przeliczeniu na jeden nukleon. Warunkami umożliwiającymi reakcję syntezy jest silne rozpędzenie jąder
atomowych (wysoka temperatura) oraz duża koncentracja odpowiednich jąder. Warunki takie uzyskuje się przez wybuch
bomby jądrowej, w centrum której umieszczono materiał do syntezy termojądrowej.

Ze względu na to, że wybuch bardzo szybko rozrzuca reagujące materiały należy zastosować w bombie materiały
umożliwiające przeprowadzenie reakcji termojądrowej w jak najniższej temperaturze. Pierwsze bomby zawierały deuter
i tryt, ale tryt nie jest zbyt trwały (ma względnie krótki okres półtrwania – 12,26 lat) i tak skonstruowanej bomby nie
można zbyt długo przechowywać. Rozwiązaniem jest generowanie trytu w trakcie wybuchu bomby. Tryt otrzymywany
jest z litu poprzez bombardowanie jego jąder neutronami pochodzącymi głównie z rozszczepienia jąder ładunku
inicjującego, którym jest zazwyczaj uranowa lub plutonowa bomba jądrowa o stosunkowo niewielkiej mocy.
Zastosowanie związków deuteru i trytu z litem znacznie upraszcza konstrukcję bomby, umożliwiając przechowywanie
tych substancji w stanie stałym, bez instalacji chłodzących.

Schemat głównych reakcji zachodzących w ładunku termojądrowym:

6
Li + n → 4He + T + 4,8 MeV

T + D → 4He +n + 17,6 MeV

D + D → T + p + 4 MeV

D + D → ³He + n + 3,3 MeV

Zasadnicze znaczenie mają dwie pierwsze reakcje, tworzą one samopodtrzymujący się cykl. Pierwsza dostarcza tryt dla
drugiej, a druga neutrony dla pierwszej. Dwie pozostałe reakcje zachodzą z mniejszą częstością.

W budowie reaktor termojądrowy TTER (Caradache Francja) W razie pozytywnych rezultatów badań możliwe będzie
kontrolowane wykorzystanie reakcji termojądrowych do celów energetycznych. Przewidywane tak za 70, 80lat :)

Źródła odnawialne
Energia geotermalna (z wnętrza ziemi 5tys C)- jej źródłem jest wnętrze ziemi i rozkłady promieniotwórcze (tor, uran,
potas K-40).

20
Energia słoneczna (wykorzystywana pośrednio)
 Energia wód
 Energia wiatru
 Biomasa (wykorzystywana pośrednio)
 Cele grzewcze
 Elektrownie słoneczne (nieopłacalne)
 Ogniwa fotogalwaniczne (nieopłacalne)

Fotoogniwa w Polsce wykorzystywane do oświetlania znaków ;)

Wykorzystanie energii ze źródeł pierwotnych

Wytwarzanie energii elektrycznej
Zasilanie przemysłu
Zasilanie odbiorców komunalnych (głównie ogrzewnictwo)
Paliwa do celów transportowych (głównie benzyna i olej napędowy)

Efekty ekologiczne związane z energetyką:

Efekt cieplarniany (szklarniowy)

21
Bez szkła stan równowagi

Eabs = Eem  stąd temp. przy powierzchni gruntu

Eabs- promieniowanie słoneczne pochłonięte

Eem- emisja własna z powierzchni gruntu (o „dużej” długości fali)

Zatrzymywanie części emisji własnej przez szkło powoduje wzrost temp. nad gruntem.

W warunkach powietrza atmosferycznego rolę szkła pełnią gazy trój i więcej atomowe, a głównie: CO2, H2O, CH4.
Często efekt cieplarniany mylony jest z efektem dziury ozonowej, którego istota jest zupełnie odmienna.

Dziura ozonowa

22
Nadmierna dawka ultrafioletowego powoduje choroby skóry, nawet nowotworowe.

SKAŻENIE CIEPLNE ŚRODOWISKA

Bilans nowoczesnej EW
100 jednostek ener chem pal - 45% energia elek.
- 55% ciepła do otoczenia
Ciepło odprowadzane do otoczenia 55/45 = 1,2 ciepło / jedne energ chem pal

Elektrownia jądrowa – sprawność 35% 65/35 = 1,86 ciepło / energia chem pal

Za oddawanie ciepła odpowiedzialne są chłodnie kominowe:

SMOG = SMOke + foG

Mieszanina powietrza i zanieczyszczonych spalin (paleniskowych lub samochodowych), która może być bardzo szkodliwa
dla ludzi.

Londyn 12.1952r, smog 4000 ofiar

23
Odsiewacz cyklonowy (bezwładnościowy)

Mieszanina gazowo pyłowa doprowadzana sztucznie zmienia gwałtownie kierunek ruchu, co powoduje osadzenie się
cząstek stałych na ścianach podczas gdy gaz wprowadzany jest środkową rurą. Tego typu urządzenia są stosowane także
do oczyszczania powietrza z pyłów oraz spalin wylotowych w małych kotłowniach opalanych węglem.

Kocioł parowy płomienicowo- płomieniówkowy (gazowy lub olejowy)

Kotły takie często stosowane są do wytwarzania gorącej wody np. w instalacjach CO (centralnego ogrzewania)
W warunkach polskich kotły te są często opalane węglem.

Płomienica jest to pofałdowana rura o dużej średnicy, w której ulega spalaniu paliwo. W przypadku spalania paliwa
stałego w dolnej części płomienicy znajduje się ruszt. Spaliny przekazują ciepło do wody, poprzez ścianę płomienicy, a
następnie poprzez ścianki płomiennicówek, czyli przez rury o małej średnicy.

W rzeczywistych kotłach spaliny przepływają przez płomieniówki dwa razy. Ściany płomienicy oraz płomieniówki pełnią
tu funkcje podgrzewacza wody oraz odparownika. Para zgromadzona w kołpaku ulega lekkiemu podgrzaniu. Płomienica
usytuowana jest mimośrodkowo aby zintensyfikować cyrkulację wody.

24
25
Obecnie zaczynają być produkowane SSTZI z niskociśnieniowym wtryskiem paliwa do wnętrza cylindra ( w odpowiednim
momencie). W pierwszym przypadku silników gaźnikowych mieszanka paliwowo- powietrzna wytwarzana jest w
gaźniku.

W przypadku wtrysku jednopunktowego, paliwo jest wprowadzane do powietrza w głównym przewodzie powietrznym.
W przypadku wtrysku wielopunktowego paliwo jest wprowadzane do powietrza jak na rysunku tzn bezpośrednio przed
cylindrem. Wszystkie SST służą do wytwarzania pracy mechanicznej kosztem energii chemicznej paliw ciekłych lub
gazowych, poprzez realizację złożonych procesów chemicznych (spalanie) oraz fizycznych (przemiany gazowe)

W silnikach ZI spalanie jest inicjowane iskrą elektryczną, w silnikach SZ zaś ma miejsce samozapłon w wyniku wtrysku
paliwa pod bardzo wysokim ciśnieniem.

Zasada działania czterosuwowego SST (dwudyskowe – bardzo rzadko spotykane)

Podstawowy element SST ma postać układu cylinder- tłok. Przy czym układ tłokowo korbowy służy do zmiany posuwisto
suwnego ruchu tłoka na ruch obrotowy wału korbowego.

26
Schemat pracy 4suwowego SST ZI oraz SST ZS

NAZWA RUCH TŁOKA ZD ZW

Ssanie (powietrza lub ↓ Otwarty Zamknięty
mieszanki)
Sprężanie ↑ Zamknięty Otwarty
Przeskok iskry, zapłon (ZI), wtrysk paliwa, samozapłon (ZS) Temp↑, P↑ (szybki wzrost T i P)
praca ↓ Zamknięty Zamknięty
wydech ↑ Zamknięty Otwarty

Sprawność SST

ηsst = N / Echem pal N- moc mechaniczna

E chem pal = P x Wd P- strumień paliwa Wd- wartość opałowa

Wd = 42-43 MJ / kg

Przykładowe wartości stare SST ZI

ηsst < 0,30 , (30%)

SST ZI wtryskowe

ηsst =< 0,35 (0,40)

SST ZS: ηsst = 40%

ηsst max = 52% ( nie silniki samochodowe, duży silnik SST ZS okrętowy lub stacjonarny

SST ZS są silnikami cieplnymi o najwyższych sprawnościach. Silnik cieplny w postaci zespołu turbiny gazowej ma
sprawność do ok. 35%, a w postaci siłowni parowej do ok. 45%

Stosunek nadmiaru powietrza do spalania λ

SST ZS λ > 1,0 np. 1,5

SST ZT (współczesne) λ = 1,00

Substancje szkodliwe w spalinach SST

Kierowca za pomocą pedału przyspieszenia reguluje ilość doprowadzonego powietrza. Ilość doprowadzonego paliwa we
współczesnych silnikach SI dobiera układ elektroniczny zawierający między innymi tzw sondę lambda

Substancje szkodliwe w spalinach SST ZS

CmHn, NOx, sadza

We współczesnych silnikach przed uwolnieniem spalin do otoczenia katalitycznie wypala się węglowodory i sadzę.
Obniżenie emisji tlenku azotu uzyskuje się natomiast przez obniżenie temp. spalania np. w wyniku regulacji części spalin.
Tylko przy λ = 1,00 jest możliwa w tzw trójfunkcyjnym konwertorze katalitycznym eliminacja wszystkich trzech
szkodliwych substancji. Pod wpływem substancji katalitycznej (platyna i rod) zachodzą równocześnie reakcje.:

Zi i CO , CmHn , NOx
CO + ½ O2  CO2
CmHn + (m + n/4)O2  mCO2 + n/2 H2O
2NO N2 + O2
27
Zachodzenie tych 3 reakcji w sposób równoczesny jest możliwy tylko wtedy gdy λ= 1,00.

Układ bez konwektora katalitycznego:

Po uwolnieniu spalin w powietrzu zachodzi reakcja

2NO + O2  2NO2

Dwutlenek azotu jest gazem niezwykle szkodliwym, mogącym nawet spowodować śmierć i to nawet kilka dni od chwili
zatrucia.

NOx + CmHn  tzw SMOG

Tlenek azotu oraz węglowodory przy braku powietrza i przy silnym nasłonecznieniu nazywamy też smogiem
kalifornijskim. Ujemne działanie tego smogu wzmaga ozon O3, który powstaje w reakcjach fotochemicznych z tlenku
azotu.

Obecne „ostatnie” smogi:

 Ateny
 Mediolan
 Paryż
 Mini smog:
 Wisła
 Szczyrk

28
 TURBINY

Podział:
 Parowe należą do tzw. turbin cieplnych
 Gazowe
 Wodne
 Wiatrowe

Aby wprowadzić czynnik do łopatki wirnika stosowane są dysze przyspieszające, które przyspieszają czynnik,
oraz zmieniają kąt strumienia.

Kinematyka przepływu-…………

CHŁODNICTWO

Urządzenia chłodnicze (chłodziarki, ziębiarki), pompy grzejne (pompy ciepła) urządzenia klimatyzacyjne.
Zgodnie z II zasadą termodynamiki ciepło samoczynnie przepływa zawsze od miejsca o temp wyższej do miejsca o temp
niższej. Aby zrealizować przepływ ciepła w drugą stronę konieczne jest doprowadzenie energii napędowej E η

29
Możliwe dwa przypadki:
T1 < Tot T2 = Tot CHŁODZIARKI

T1>= Tot T2> Tot POMPY GRZEJNE (T2>T1)

Rodzaje chłodziarek:
 Sprężarki (En – praca mechaniczna)
 Gazowe (ChSG)
 Parowe (ChSP)
 Cieplne (En – ciepło) stąd
 Absorpcyjne
 Strumieniowe
 Elektryczne (En – energia elektryczna)
 Termoelektryczne
 Magnetyczne (T1 bliski OK.)

Urządzenia sprężarkowe parowe, cieplne oraz termoelektryczne stosowane są też jako pompy ciepła.

Urządzenie termoelektryczne- ma postać obwodu złożonego z dwóch przewodników lub półprzewodników

podłączonego do źródła prądu stałego.
W wyniku przepływu prądu temperatura jednego złącza wzrasta drugiego zaś maleje. W przypadku procesu odwrotnego
różnica temperatur powoduje przepływ prądu, pomiar którego umożliwia wyznaczenie różnicy temperatur (są to tzw
termopary)

30
CHŁODZIARKI SPRĘŻARKOWO GAZOWE (CH SG)

Chłodziarki sprężarkowo gazowe (Ch SG) po sprzężeniu gazu małą podwyższoną temperaturą. Gaz ten ochładza się w
wyniku Q1 oddając ciepło do otoczenia. Gaz ochłodzony do temperatury bliskiej Tot rozpręża się w turbinie T, w wyniku
czego jego temp gwałtownie spada. Gaz o obniżonej temp płynie do wymiennika W2 gdzie odbiera ciepło od przestrzeni
ziębionej. W praktyce czynnikiem jest zwykle powietrze, które z turbiny doprowadzane jest wprost do ochładzanego
pomieszczenia wadą ChSG jest istnienie turbiny, a przede wszystkim jej mała efektywność.

CHŁODZIARKA SP

Chłodziarka SP spręża parę czynnika roboczego, która w skraplaczu SK ochładza się i skrapla przy podwyższonym
ciśnieniu, a więc o podwyższonej temp. Powstała ciecz o temp skraplania lub o nieznacznie niższej płynie do zaworu
dławiącego ZD, gdzie następuje nagły spadek ciśnienia. W efekcie pojawiają się pęcherzyki pary, a to powoduje skokowy
spadek temp. Właściwie odparowanie odbywa się przy obniżonym ciśnieniu a więc o obniżonej temp i przy pobieraniu
ciepła z przestrzenia ziębionej. Parę z parowania ponownie zasysa sprężarka.

Czynniki robocze:
 Amoniak NH3
31
 Freony (CmHyFyCl2) – obecnie wycofane
 Tzw „nowe freony” CmHxFy
 Węglowodory (CmHn)
 CO2

Współczynnik efektywności chłodniczej:

Ech = Qd / |N| moc chłodnicza / moc napędowa sprężarki

Ech ><1

ChSG Ech < 1 zazwyczaj ,

ChSP Ech = 2 lub 3

Pompy grzejne …………. – moc grzejna

Współczynnik efektywności cieplnej

Epg = Qw / |N| > 1 (2,5 do 6,5)

URZĄDZENIA KLIMATYZACYJNE

Wymagania stawiane tym urządzeniom:

Odpowiednia temperatura powietrza
Odpowiednia wilgotność względna

φ = ilość pary wodnej zawartej rzeczywiście w powietrzu / maksymalna ilość pary wodnej zawarta w niezamglonym
powietrzu o tej samej temperaturze.

Maksymalna ilość pary wodnej zawartej w niezamglonym powietrzu gwałtownie wzrasta wraz ze wzrostem temp

Podgrzewanie powietrza T↑ φ↓
Ochładzanie powietrza T ↓ φ↑

Gdy φ = 1 następuje wykroplenie wilgoci

Warunki komfortu klimatu t= 20 do 22 C (zima) ; 22 – 24 C (lato)

Φ = 40% do 60% skrajne (30% do 70%)

Ważne również: czystość powietrza, brak przeciągów

SCHEMAT KOMPLETNEGO URZĄDZENIA KLIMATYZACYJNEGO

1. powietrze klimatyzacyjne z pomieszczenia

2. uzupełniające powietrze z otoczenia
3. powietrze do klimatyzowanego pomieszczenia
KM – komora mieszania
F- filtr
WWC – wstępny wymiennik ciepła, w którym powietrze w lecie ochładza się a w zimie wstępnie nagrzewa
N- nawilżacz, działający głównie zimą
SZ- szykany usuwające nadmiar wilgoci w zimie wykroploną wilgoć w lecie
KWC- końcowy wymiennik ciepła dogrzewający powietrze w zimie i w lecie
W- wentylator

32
Przy ochładzaniu powietrza wymiennik WWC ma postać parowacza HSP lub dopływa do niego ciecz ochładzana
poprzednio w takim parowaczu.

LATO
Ta < T1 , p.a – powietrze wilgotne (zamglone φ b =< 1 po podgrzaniu φc < 1 (np. 40%) ; Tc < T1 )
Zalecane T1 – Tc = 6 – 8K

ZIMA
Ta > T1 φa – małe φb =< 1 φc < 1

W praktyce często mianem urządzeń klimatyzacyjnych określane są ochładzacze powietrza składające się z HSP i
ewentualnie SZ.
Powietrze jest ochładzane wówczas poprzez nadmuchiwanie na powierzchnie parowacza.

33
POMPA GRZEJNA SPRĘŻARKOWA PAROWA W UKŁADZIE TRÓJBIEGOWYM (PGSP)
Pompa grzejna sprężarkowa parowa w układzie trójbiegowym, w układzie oprócz samej pompy grzejnej znajduje się
obieg wody grzewczej oraz obieg czynnika blisko zamarzającego.

Czynniki poboczne są takie same jak CHSP z wyjątkiem amoniaku i CO2

Dolne źródła ciepła:

 naturalne
 powietrze atmosferyczne
 jezioro
 morze
 grunt (w Polsce)
 sztuczne (ścieki, powietrze z wentylatorów budynków, nośniki energii odpadowej)

Dolnym źródłem ciepła mogą być też wody termalne o temp 20 – 40 C, w takim przypadku jednak stosuje się często
pompy grzejne absorpcyjne (Pyrzyce)

Turbiny jednostopniowe- zazwyczaj o małej mocy, do celów napędowych

Turbiny wielostopniowe-

34
 Podstawowym elementem turbiny jest stopień, każdy stopień składa się z łopatek wirnika i łopatek stacjonarnych-
nieruchomych.
 Wieniec łopatek zatwierdzonych do kadłuba
 Wieniec łopatek zatwierdzonych do wirnika

Długość łopatek się wydłuża ponieważ w turbinie występuje rozpiętrzanie się czynnika, co powoduje wzrost jego
objętości właściwej.
Para płynie z kotła (…………………………………..) kierowana jest do turbiny przez zawór regulacyjny, płynie przez kolejne
stopnie turbiny rozprężając się, gdzie następuje konwersja i powstanie energii mechanicznej, a następnie para jest
kierowana do skraplacza.

W turbinach wykorzystywane są łożyska ślizgowe, które wymagają ciągłego dopływu oleju, dzielimy je na poprzeczne i
oporowe.

35
Podczas obracania się wirnika następuje jego przesuwanie się w kierunku obrotu, dlatego łożysko nie pozwala na
przesuwanie się wirnika względem kadłuba.

Tłok odciążający- zrównoważa siłę osiową, która stara się pchać wirnik w kierunku przepływu czynnika.

Sprzęgło- służy do połączenia np. z generatorem i przekazuje mu energię mechaniczną.

W kadłubie zamocowane są łopatki nieruchome i zamyka się przestrzeń parową. Oparty jest on na fundamencie.

Uszczelnienie stosowane jest do zapobiegania „uciekania” czynnika, w turbinach staramy się zmniejszyć straty przecieku
czynnika

 Uszczelnienie labiryntowe:

Uszczelnienia te mają za zadanie zapobiec „ucieczce” pary na zewnątrz, a także zapobieganiu dostawania się
powietrza do turbiny, które może np. przyspieszać korodowanie turbiny.

Zawór regulacyjny- zmieniając jego położenie zmieniamy strumień pary dopływający do turbiny (regulujemy moc
wytworzoną do mocy zapotrzebowanej).

Obroty turbin- 3000/ min (zazwyczaj) lub 15000/min (w elektrowniach jądrowych lub wodorowych) lub np. w statkach
regulowane w zależności od zapotrzebowania.

Do zmiany położenia zaworów regulacyjnych potrzebna jest duża siła, dlatego do regulacji stosowane są siłowniki
hydrauliczne.

Zawór szybkozamykający (odcinający)- odcina dopływ pary do turbiny, w celu np. przy awariach, aby nie doprowadzić
do zbyt dużej prędkości obrotów turbiny. Pracują albo całkowicie otwarte, albo całkowicie zamknięte.

Turbina kondensacyjna- stosowana w elektrowniach, strumień odprowadzany jest do skraplacza

Turbiny ciepłownicze- turbina przeciwprężna oraz upustowo kondensacyjna, stosowana w elektrociepłowniach

Turbiny zazwyczaj podzielone są na 3 części, ponieważ w jednym kadłubie nie można pomieścić tak wielu stopni (we
współczesnych elektrowniach) tzw. turbiny wieloczęściowe.

36
Turbina kondensacyjna- wylot pary jest realizowany do skraplacza (wymiennika ciepła), występuje w elektrowniach.
Kondensacja- skrapianie czynników. W tej turbinie wykorzystuje się jak najbardziej energię strumienia, aby zamieniać ją,
jak najefektywniej na energię mechaniczną. Stosowane są także w okrętach.

Schemat turbiny:

Turbina przeciwprężna
Brak łopatek „długich”, prostsza w budowie zasada działania, analogicznie do pozostałych turbin. Musi płynąć przez nią
konkretny strumień, a zapotrzebowanie na ciepło nie zawsze jest takie samo, gdy spada zapotrzebowanie na ciepło
zmniejszamy strumień i wtedy wytwarzanie prądu maleje. Energia elektryczna jest tutaj efektem ubocznym. Przy braku
zapotrzebowania na ciepło, turbiny te zostają wyłączone. Stosowane są np. w cukrowniach, papierniach, przemyśle
spożywczym, chemicznym itd.

37
Turbina cząstkowo-kondensacyjna- stosowana w elektrociepłowniach, składa się z dwóch części, ale pomiędzy nimi
znajduje się organ, który reguluje dopływ czynnika. W ten sposób uniezależnia się wytwarzanie prądu od
zapotrzebowania na ciepło grzejne. Przy braku zapotrzebowania otwiera się organ, wytwarza się prąd z lepszą
sprawnością. Zbudowana jest z stopni turbinowych, w których zachodzi kondensacja energii czynnika na energię
mechaniczną.

Turbiny kondensacyjne mają większe moce np. w Bełchatowie ponad 800MW. W turbinach ciepłowniczych są
wytwarzane znacznie mniejsze moce, około kilkudziesięciu kW.

Przy zastosowaniu ciepłowni i elektrowni wykorzystujemy więcej paliwa chemicznego do uzyskania tego samego efektu
niż w elektrociepłowni.

Układy chłodzeniowe:
Woda, która jest doprowadzona do skraplacza może być z rzeki, jeziora, morza (uzyskiwane są większe moce). Wody
chłodzącej powinno być około 560 razy więcej niż na wylocie z turbiny (około 440 ton/h)

38
W nowszych elektrowniach spaliny odprowadzane są przez chłodnię kominową:

Skraplacz:

39
Turbiny gazowe- obecnie najbardziej dynamicznie rozwijany silnik cieplny:

KS

Zespół turbiny gazowej- w układzie otwartym składa się z sprężarki (S), komory spalania (KS) i turbiny (T). Składa się z
dwóch maszyn S i T, a także urządzenia KS, sprężarka ma za zadanie sprężyć powietrze i dostarczyć je do KS, gdzie miesza
się z paliwem i ulega spaleniu, następnie spaliny doprowadzane są do turbiny, gdzie napędzają ją. Jest to popularny
układ, ponieważ przy małych gabarytach uzyskujemy dużą moc.

W przypadku turbin gazowych temperatura gazu przed T wynosi 1200-1300°C, natomiast ciśnienie wynosi od 1-3,5MPa.
Ponad ½ mocy wytworzonej z turbiny przekazywana jest do sprężarki.

Turbina GT8- moc 50MW- 50MW na sprzęgle. Moc użyteczna, natomiast rzeczywista moc to 120MW.

Zastosowanie;
 Lotnictwo

Do chłodzenia turbiny wykorzystuje się powietrze ze sprężarki. Silniki te nie dominują w energetyce, ponieważ koszty
paliwa są bardzo wysokie, stosuje się szlachetne paliwa (ciekłe lub gazowe), które są droższe.
W Polsce są tworzone układy parowo-gazowe, gdzie uzyskiwane są największe sprawności.

40
KO- kocioł odzyskowy
TP- turbina parowa
TG- turbina gazowa

Turbiny wielowatowe- wykorzystywane do napędów:

Wytwornica gazu

Turbina napędowa i sprężarkowa mogą działać na różnych obrotach, do turbiny napędowej można przyłączyć śmigła (w
lotnictwie)

Pompy, sprężarki i wentylatory:

Pompy- służą do transportu cieczy, pokonywania różnic poziomu, przenoszenia cieczy z ciśnienia mniejszego do
większego, pokonanie różnicy oporów przepływu. Najwyższe ciśnienie występuje za pompą.

Zastosowanie pompy:
 Za skraplaczem
 Przy chłodnicach kominowych lub innych wymiennikach ciepła
 Pompa wody użytkowej
 Pompa skroplin
 Pompa obiegowa w układzie siłowni jądrowej z reaktorem wodnym ciśnieniowym

Sprężarki zastosowanie:
 W turbinach gazowych
 Przemysł chemiczny
 Sprężarki o niskim przyroście ciśnienia np. w oczyszczalniach ścieków

41
Czynnik przepływa w sposób ciągły, na wylocie jest większa prędkość czynnika niż na wlocie. Zamieniamy energię
kinetyczną na energię ciśnienia.
W sprężarce długość łopatek zmniejsza się wraz z kierunkiem przepływu czynnika, w turbinie jest odwrotnie.
Sprężarki tłokowe mają najwyższe ciśnienie, ale małe strumienie, które mogą być sprężane.

42
Sprężarki przepływowe (promieniowe, osiowe). Zazwyczaj wielostopniowe bo jednostopniowe dają małe ciśnienia,
mogą one sprężać duże ciśnienia..

Wentylatory:- stosowane w układach klimatyzacji, komputerach, przy kotłach energetycznych.

Zastosowanie:
 Doprowadzenie powietrza
 Odprowadzenie spalin

W wentylatorach chodzi o przemieszczanie gazów, są to maszyny wyłącznie typu osiowego (przepływowego). Zazwyczaj
są jednostopniowe, mają szerokie kształty.
Na końcach wentylatorów stosowane są dyfuzory, które zmniejszają prędkość czynnika i zmniejszają jego ciśnieie.

Pompy służą do przemieszczania cieczy:

 Z skraplacza do kotła (z niskiego do dużego ciśnienia, ponadto pokonanie różnic wysokości)
 Z chłodni, rzeki, jeziora, morza do skraplacza
 Woda obiegowa w obiegu reaktora

Pompy mogą być jedno lub wielostopniowe, z uwagi na duże ich zastosowanie.
Parametry:
 P- ciśnienie
 t- temperatura
 n- strumień masowy [kg/s]
 v- strumień objętościowy [m3/s]

43