Temat: Procesy endoenergetyczne i egzoenergetyczne.

TEMAT: PROCESY ENDOENERGETYCZNE I EGZOENERGETYCZNE.

Układ to wyodrębniona część przestrzeni, której zawartość jest poddana

obserwacji lub opisowi. Podczas wykonywania doświadczenia, układem może
być np. zlewka wypełniona wodą.
Otoczeniem układu jest wszystko to, co znajduje się poza układem, czyli np.
stół laboratoryjny czy powietrze na zewnątrz zlewki.

Układ może wymieniać z otoczeniem energię lub masę. Ze względu na rodzaj

zachodzącej wymiany wyróżnia się trzy typy układów.

● Układ otwarty to układ, w którym może nastąpić wymiana z

otoczeniem zarówno energii, jak i masy.

● Układ zamknięty to układ, w którym może nastąpić tylko wymiana

energii z otoczeniem.

● Układ izolowany to układ, w którym nie ma wymiany z otoczeniem

ani energii, ani masy.

Każdy układ ma określoną energię wewnętrzną układu U. Jest to suma

energii wszystkich składników układu, a więc:
 ● energii ruchu postępowego (translacji), drgań ( oscylacji) oraz obrotów
(rotacji) wykonywanych przez atomy i cząsteczki, z których jest
zbudowany układ
● energii protonów, które poruszają się w atomach i cząsteczkach
układu
● energii wiązań chemicznych i oddziaływań międzycząsteczkowych
● energii zmagazynowanej w jądrach atomowych

Energia wewnętrzna nie zależy od tego, czy układ znajduje się w spoczynku,
czy się porusza. Nie można wyznaczyć bezwzględnej wartości energii
wewnętrznej układu U, a jedynie jej zmianę, spowodowaną dostarczeniem
energii z otoczenia do układu lub z układu do otoczenia.

Energia całkowita układu Ec jest sumą energii kinetycznej Ek, energii

potencjalnej Ep i energii wewnętrznej układu U:

Ec = Ek + Ep + U

energia kinetyczna - część energii układu zależna od jego prędkości

energia potencjalna - część energii układu zależna od wzajemnego

rozmieszczenia elementów układu i ich położenia w zewnętrznym polu sił.

● PROCESY ENDOENERGETYCZNE - reakcja chemiczna, w której

układ pobiera energię z otoczenia.

W procesach endoenergetycznych układ zyskuje energię, czyli jego energia

zwiększa się. Oznacza to, że różnica energii układu między stanem
końcowym a początkowym ma wartość dodatnią.

Reakcje endoenergetyczne:

● reakcje rozkładu związków chemicznych zachodzące pod wpływem

temperatury
● reakcje rozkładu związków chemicznych zachodzące pod wpływem
prądu elektrycznego
 ● niektóre reakcje syntezy związków chemicznych z pierwiastków
chemicznych

● PROCESY EGZOENERGETYCZNE - reakcja chemiczna, w której

energia jest wydzielana przez układ do otoczenia.

W procesach egzoenergetycznych układ traci energię, czyli jego energia

zmniejsza się. Oznacza to, że różnica energii układu między jego stanem
końcowym a stanem początkowym ma wartość ujemną.

Reakcje egzoenergetyczne:

● reakcje spalania
● reakcje sodu z wodą

● ENTALPIA H - to efekt cieplny równy ilości energii wymienianej na

sposób ciepła między układem a otoczeniem podczas przemiany
zachodzącej pod stałym ciśnieniem.

Wymianę energii na sposób ciepła między układem a otoczeniem określa się

wówczas jako zmianę entalpii układu i oznacza jako △H

△H = Hp - Hs

Hp - entalpia produktów, stan końcowy układu

Hs - entalpia substratów, stan początkowy układu

Zmiana entalpii reakcji chemicznej zachodzącej warunkach stałego ciśnienia

jest nazywana efektem cieplnym tej reakcji chemicznej. Ze względu na rodzaj
efektu cieplnego reakcje chemiczne dzieli się na endotermiczne oraz
egzotermiczne. Jeżeli ciepło jest przekazywane z otoczenia do układu,
reakcje nazywamy endotermiczną. Jeżeli ciepło jest przekazywane z układu
do otoczenia, reakcje nazywamy egzotermiczną.

Zmiana entalpii układu w reakcjach chemicznych, w których energia jest

wymieniana tylko na sposób ciepła, wynosi:
 ● △H > 0 dla reakcji endotermicznych co znaczy, że w tej reakcji
chemicznej ciepło jest pobierane △H = Hp - Hs
● △H < 0 dla reakcji egzotermicznych co znaczy, że w tej reakcji
chemicznej ciepło się wydziela. △H = Hp - Hs

Zmianę entalpii towarzyszącą reakcji chemicznej zachodzącej w warunkach

standardowych zapisuje się jako △H i podaje w kJ/mol. Określa się ją
głównie dla tzw. warunków standardowych:
T (temperatura) = 298,15 K
p (ciśnienie) = 1013,25 hPa

Umownie przyjęto, że entalpia każdego pierwiastka chemicznego w

warunkach standardowych jest równa zeru. Zgodnie z tym założeniem
wyznaczono zmiany entalpii towarzyszące powstawaniu w warunkach
standardowych 1 mola związku chemicznego z pierwiastków chemicznych.
W ten sposób otrzymano wartości standardowych entalpii tworzenia △Htw.

Standardowa entalpia tworzenia △Htw. - ciepło tworzenia 1 mola związku

chemicznego z pierwiastków chemicznych w warunkach standardowych.

Standardowa entalpia spalania △Hsp. to entalpia reakcji spalania 1 mola

substancji w tlenie w warunkach standardowych, prowadząca do utworzenia
najtrwalszych produktów spalania.

● RÓWNANIA TERMOCHEMICZNE

Równanie termochemiczne to zapis reakcji chemicznej z podaniem wartości

jej efektu cieplnego. Na efekt cieplny mają wpływ zmiany stanu skupienia
substancji, dlatego w równaniu termochemicznym przy substratach i
produktach określa się ich stan skupienia.
c - ciecz
g - gaz
s - substancja stała

● REGUŁA LAVOISIERA - LAPLACE’A

Zgodnie z regułą efekt cieplny, czyli zmiana standardowej entalpii układu △H
rozkł. podczas rozkładu związku chemicznego, jest równy zmianie
standardowej entalpii tworzenia tego związku chemicznego, lecz zapisanej ze
znakiem przeciwnym.

● PRAWO HESSA

Zgodnie z prawem, zmiana standardowej entalpii układu nie zależy od drogi

przemiany, a jedynie od efektów cieplnych stanów początkowego i
końcowego układu.

Można z niej skorzystać, jeżeli znane są entalpie tworzenia wszystkich

substratów lub produktów reakcji chemicznej:

Standardową entalpię reakcji chemicznej oblicza się, sumując efekty cieplne

wszystkich stanów pośrednich:

△H = △H1 + △H2 + △H3