Temat 1: Podstawowe zasady metabolizmu.

1)Czym jest metabolizm?

Metabolizm to inaczej ogół przemian chemicznych i energetycznych zachodzących w

obrębie komórki.

2) Reakcje kataboliczne i anaboliczne

➢ Kataboliczne to reakcje rozkładu (analizy) złożonych związków chemicznych do
prostszych.
- są najczęściej reakcjami egzoenergetycznymi,ponieważ podczas nich
uwalniana jest energia.
- produkty reakcji katabolicznych są mniej zasobne w energię niż substraty.
- część uwolnionej energii rozprasza się w postaci ciepła a część zostaje
zmagazynowana w związkach wysokoenergetycznych ( ATP)
-np. oddychanie komórkowe,rozkład lipidów, rozkład białek, rozkład
polisacharydów.
➢ Anaboliczne to reakcje syntezy prostszych związków chemicznych do bardziej
złożonych.
- są najczęściej reakcjami endoenergetycznymi ponieważ wymagają
dostarczenia energii np. świetlnej czy chemicznej.
-produkty reakcji anabolicznych są bardziej zasobne w energię niż substraty.
-np. fotosynteza, chemosynteza, synteza lipidów,synteza białek, synteza
polisacharydów.

3) Uniwersalne przenośniki energii w komórce

Organizm wykorzystuje energię nie tylko do przemian w komórce ale także do

poruszania się i transportu substancji przez błony biologiczne. Ta energia to energia
uwalniana w reakcjach katabolicznych głównie z oddychania tlenowego.
Żeby energia uwolniona w przemianach katabolicznych mogła zostać efektywnie
wykorzystana przez organizm w komórce muszą istnieć takie związki chemiczne które
zarówno magazynują jak i przenoszą ( przemiany związane z uwolnieniem energii są
związane z przemianami które wymagają dostarczenia energii). Takimi związkami są
uniwersalne przenośniki energii do których należą główne wolne rybonukleotydy
( ATP, GTP, CTP, UTP).
Rybonukleotyd-podstawowa jednostka budująca kwas rybonukleinowy.

Podstawowym rybonukleotydem wykorzystywanym w przemianach metabolicznych jest

adenozynotrifosforan – ATP. Jego budowa wygląda następująco:

- ryboza, -adenina, -trzy reszty kwasu fosforanowego (V)

Oznaczone na rysunku powyżej wiązania wysokoenergetyczne to wiązania
niestabilne,które łatwo ulegają rozerwaniu pod wpływem wody.

* ATP jest związkiem krótkotrwałym- czas jego trwania w komórkach wynosi około
minuty a przy wysiłku ok. pół minuty.

4) Cykl ATP-ADP
Cykl ten polega na naprzemiennych reakcjach syntezy ATP z ADP i P oraz rozkładu
ATP do ADP i P.
Cykl ten jest podstawowym sposobem magazynowania i uwalniania energii w komórkach

Powyżej na rysunku przedstawiono ten cykl.

1) Synteza ATP jest sprężona z reakcjami katabolicznymi. Energia uwolniona w wyniku

tych reakcji zostaje wykorzystana do fosforylacji ADP, czyli przyłączenia do niego
reszty fosforanowej (V)

ADP + P + 30,5 kJ → ATP + H2O

2) Powstały ATP jest szybko używany na potrzeby przemian anabolicznych lub innych
procesów wymagających energii. Energia zmagazynowana w ATP zostaje uwolniona w
wyniku hydrolizy wody tego związku czyli jego rozkładu do ADP i reszty fosforanowej
(V) z udziałem wody.

ATP + H2O → ADP + P + 30,5 kJ

5) Reakcje utleniania-redukcji

Większość reakcji w komórce należy do reakcji utleniania- redukcji inaczej zwanymi

reakcjami redoks lub oksydoredukcyjnymi.
Polegają one na wymianie elektronów między dwiema substancjami.
- reduktor oddaje elektrony i ulega utlenieniu
-utleniacz przyjmuje elektrony i ulega redukcji

W komórce reakcje redoks odbywają się z udziałem związków ,które nazywamy

uniwersalnymi przenośnikami elektronów należą do nich dinukleotydy ( NAD +,
NADP+, FAD)

-NAD+ oraz FAD uczestniczą głównie w przemianach katabolicznych

NADP+ głównie w przemianach anabolicznych.

Uniwersalne przenośniki elektronów występują:

a) w formie utlenionej są wówczas biorcami elektronów, przyjmują elektrony od
utlenianych związków chemicznych i tym samym ulegają redukcji zgodnie z
uproszczonymi równaniami reakcji chemicznych.

NADP+ + 2e- + H+ → NADH

NADP+ +2e- +H+ → NADPH
FAD + 2e- +2H+ → FADH2
b) w formie zredukowanej są dawcami elektronów, oddają pobrane elektrony na
związki redukowane i tym samym ulegają utlenieniu zgodnie z uproszczonymi
równaniami reakcji chemicznych.

NADH → NAD+ + 2e- +H+

NADPH → NADP+ + 2e- + H+
FADH2 → FAD +2e- + 2H+

6) Mechanizm reakcji utlenienia-redukcji z udziałem NAD +

Przykładem działania przenośników elektronów w ludzkim ciele jest redukcja

pirogronianu do mleczanu i utlenienie mleczanu do pirogronianu z udziałem NAD + i
NADH.

Pirogronian jest produktem rozkładu glukozy który w mięśniach przy braku tlenu ulega
redukcji do mleczanu. Przyjmuje wówczas 2 elektrony od NADH a drugi proton
pobiera z otoczenia. W wyniku tych przemian powstaje mleczan a NADH utlenia się do
NAD+. Po pewnym czasie wraz z krwią mleczan trafia do wątroby gdzie ulega utlenieniu
z powrotem do pirogronianu. Oddaje wówczas 2 elektrony i jeden proton nad NAD + a
drugi proton uwalnia do otoczenia. Powstaje pirogronian natomiast NAD + redukuje się
do NADH.

7) Szlaki i cykle metaboliczne

1) szlak metaboliczny obejmuje ciąg reakcji przebiegających tylko w jednym kierunku

prowadzących do syntezy lub rozkłądu określonej substancji.
2) cykl metaboliczny są zamkniętymi ciągami reakcji chemicznych. Oznacza to że
jeden z produktów reakcji końcowej cyklu jest substratem dla kolejnej reakcji cyklu.