Kurs sternika motorowodnego – locja śródlądowa

Materiały uzupełniające do wykładu Locja śródlądowa

Kurs sternika motorowodnego – Piaseczyńskie WOPR

I. Literatura uzupełniająca do wykładu:

• Jacek Czajewski, Locja dla Ŝeglarzy, Almapress, 2009.
• Zygfryd Klimek, Sternik motorowodny – kompendium, Warszawa, 2006.
• Jan Jałoszyński, Vademecum Motorowodne, Kołobrzeg 2008.
• Andrzej Ostrowski, Sternik motorowodny, Bydgoszcz 2008.
• Franciszek Haber, Vademecum sternika i starszego sternika motorowodnego, Warszawa
2006.

LOCJA to dział wiedzy zajmujący się dokładnym opisem danego akwenu oraz jego
oznakowania nawigacyjnego z punktu widzenia potrzeb bezpieczeństwa Ŝeglugi w róŜnych
warunkach pogodowych.

Szlak Ŝeglugowy to pasmo na drodze wodnej, na którym moŜe odbywać się bezpiecznie i
swobodnie ruch Ŝeglugowy statków o zagłębieniu dozwolonym na danym odcinku drogi
wodnej. Szlag Ŝeglugowy jest takŜe określany jako farwater.

Podział śródlądowych dróg wodnych na:

• naturalne (wody płynące - rzeki; wody stojące - jeziora)
• sztuczne (kanały i zbiorniki sztuczne, np. retencyjne)
Kanał wodny – sztuczny ciek wodny, fragment drogi wodnej, którego celem jest połączenie
istniejących naturalnych dróg wodnych.

Rzeka naturalna

Rzeka naturalna meandruje, płynie zakolami. Na zakolu rzeki największa prędkość wody
występuje przy brzegu zewnętrznym (wklęsłym) i tam powstaje ploso - miejsce o największej
głębokości. Natomiast przy brzegu wewnętrznym,
gdzie prąd jest mniejszy, gromadzi sie niesiony przez wodę piasek, tworząc w ten sposób
odsypisko.
Opada ono łagodnie w stronę środka rzeki, przy brzegu tworzy sie przymulisko, które
porasta roślinnością i kształtuje linię koryta rzeki.
Ławica o kształcie podłuŜnym i łagodnie opadającymi brzegami powstaje za plosem, między
środkiem koryta rzeki a jej wypukłym brzegiem. Ławica ma tendencje do powolnego
przesuwania sie w dół rzeki Przy wysokich stanach wody znika pod powierzchnią wody,
tworząc płyciznę, natomiast przy niskich wystaje ponad lustro wody.
Utrzymująca sie przez dłuŜszy czas ławica moŜe porosnąć roślinnością i zamienić sie w
wyspę.

Płycizna zwana przemiałem tworzy sie w miejscach, gdzie woda rozlewa sie szeroko, a prąd
rzeki słabnie. Najczęściej wypłycenie takie powstaje pomiędzy dwoma plosami, z dwóch
zbliŜających sie do siebie ławic, albo z połączenia ławicy z odsypiskiem. Przemiał układa się
zazwyczaj prostopadle do nurtu rzeki.

Piaseczyńskie Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe

 Kurs sternika motorowodnego – locja śródlądowa
3 – Ploso
2 - Przykosa

4 - Przymulisko
5 - Odsypisko

8 – Linia nurtu 6 - Przemiał

7 – Ławica

głębina - (ploso) odsypisko

przykosa
Przykosa, wyłania się częściowo z wody przy stanach niskich. Formuje się wzdłuŜ linii
nurtu tworząc stopnie, z których najniŜszy znajduje się w górze rzeki, a najwyŜszy w dole
(kant) Po nim następuje spadek i głębia. Poznaje się ją po marszczeniu się wody na kancie

Piaseczyńskie Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe

 Kurs sternika motorowodnego – locja śródlądowa
Rzeka uregulowana

Ostroga - podstawowa konstrukcja słuŜąca do regulacji rzek zwana równieŜ główką. Jest to
prostopadły do brzegu wystający ponad wodę wał usypany z kamieni, umocniony na
obrzeŜach palami, czasami zabetonowany. Ostroga chroni brzeg przed rozmywaniem przez
wodę, odsuwa nurt ku środkowi rzeki, zwęŜa koryto, spiętrzając wodę i zwiększając
głębokość nurtu.

Tama równoległa – jest to budowla w postaci wału, która jest łączy końce ostróg wzmacniając ich
działanie. Tama moŜe stanowić podobnie jak ostroga duŜe niebezpieczeństwo dla Ŝeglugi, szczególnie
w nocy lub przy wysokim stanie wody, gdy jest mało widoczna.

Opaski - zwane czasem brzegosłonami są to umocnienia zbudowane bezpośrednio na linii brzegowej.

Najczęściej betonowe lub zbudowane z kamieni czy drewna.

Próg – budowla, która ma na celu spiętrzenie wody (nawet o kilkadziesiąt centymetrów). W celu
spiętrzenia rzeki stosuje sie progi i jazy przegradzające rzekę. Mogą one ułatwiać Ŝeglugę na
obszarach powyŜej nich, same natomiast stanowią przeszkodę nawigacyjna. Progi są dennymi tamami
spiętrzającymi wodę o najwyŜej kilkadziesiąt centymetrów.

Jazy umoŜliwiają spiętrzenie wody o minimum 1 metr. Spiętrzona woda tworzy przed jazem
tzw. cofkę, czyli obszar rozszerzonego koryta rzeki o zmniejszonym prądzie i zwiększonej
głębokości. RozróŜnia sie jazy stałe i ruchome. Jazy ruchome umoŜliwiają regulowanie
wysokości, dzięki czemu moŜliwa jest regulacja stopnia spiętrzenia akwenu.

Śluzę tworzy basen zwany komorą oraz dwie pary otwieranych na przemian wrót.
Śluza jest usytuowana między zbiornikami wody o róŜnych poziomach wody.
Działa ona na zasadzie naczyń połączonych.

Śluzowanie:
• wymaga zachowania szczególnej ostroŜności!
• zbliŜając się naleŜy zmniejszyć szybkość jachtu lub go zatrzymać
• nadpływające jednostki ustawiają się przed śluzą w kolejności przybycia, przy jednym
brzegu
• wpłynięcie do śluzy po zapaleniu zielonego światła i zezwoleniu obsługi
• po wpłynięciu zacumować jacht ‘na biegowo’
• chronić burtę jachtu obijaczami
• utrzymywać statek równolegle do ściany komory

Piaseczyńskie Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe

 Kurs sternika motorowodnego – locja śródlądowa

Śluza

Piaseczyńskie Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe

 Kurs sternika motorowodnego – locja śródlądowa
Rodzaje znaków Ŝeglugowych regulacji ruchu:
•znaki Ŝeglugowe zakazu
•znaki Ŝeglugowe nakazu
•znaki Ŝeglugowe nieobowiązującego zalecenia
•znaki wskazania (informacyjne)
•znaki uzupełniające informacyjne
Znaki Ŝeglugowe zakazu

zakaz
wszelkiego zakaz postoju
wyprzedzania

zakaz
wyprzedzania
dot. zestawów

zakaz
zakaz mijania i cumowania do
wyprzedzania brzegu

zakaz
zakaz kotwiczenia,
zawracania
wleczenia kotwicy,
łańcucha lub liny
zakaz ruchu
zakaz statków zakaz pływania
wytwarzania sportowych i pływania na
fali turystycznych desce z Ŝaglem
oraz wszelkich
małych statków
zakaz przejścia koniec strefy w
poza skrajnię zakaz której małe
określoną uprawiania statki sportowe
tablicami narciarstwa i turystyczne
wodnego mogły rozwijać
zakaz przejścia duŜe prędkości
(przygotować zakaz ruchu zakaz
się do wejścia statków wodowania i
lub przejścia) Ŝaglowych wciągania
statków na brzeg

zakaz ruchu
zakaz ruchu statków, które zakaz ruchu
statków o nie są statkami skuterów
napędzie o napędzie wodnych
mechanicznym mechanicznym
i Ŝaglowym

Piaseczyńskie Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe

 Kurs sternika motorowodnego – locja śródlądowa
Znaki Ŝeglugowe nakazu

nakaz ruchu w
kierunku wskazanym nakaz zachowania
przez znak szczególnej ostroŜności

nakaz skierowania statku

na tę stronę szlaku nakaz zatrzymania
Ŝeglownego, która leŜy z statku w warunkach
lewej/prawej burty określonych przepisami

nakaz trzymania się tej

strony szlaku nakaz nadania sygnału
Ŝeglownego, która leŜy dźwiękowego
z lewej/prawej burty

nakaz przejścia na tę nakaz prowadzenia

stronę szlaku nasłuchu
Ŝeglownego, która leŜy radiotelefonicznego
z lewej/prawej burty

Znaki Ŝeglugowe ograniczenia

ograniczona
głębokość (w m)

inne ograniczenie
ruchu Ŝeglugowego

ograniczona wysokość
prześwitu nad
zwierciadłem wody
granica szlaku
Ŝeglownego oddalona
od prawego/lewego
brzegu (w m)
ograniczona szerokość
przejścia lub szlaku
Ŝeglownego

Piaseczyńskie Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe

 Kurs sternika motorowodnego – locja śródlądowa
Znaki Ŝeglugowe zalecenia

zalecenie przejścia w zalecenie przejścia w

obydwu kierunkach jednym kierunku –
przejście z
przeciwnego
kierunku zabronione

Znaki informacyjne

skrzyŜowanie z drogą
zezwolenie na postój na uznaną za boczną drogę
kotwicy i wleczenie wodną w stosunku do
kotwicy, łańcucha lub liny drogi, po której idzie
statek
koniec obowiązywania
zezwolenie na zakazu lub nakazu albo
cumowanie do brzegu ograniczenia; obowiązuje
tylko w jednym kierunku
Ŝeglowania
miejsce postoju
miejsce poboru wody
przeznaczone do
pitnej
załadunku i wyładunku
samochodów

miejsce, w którym
wskazanie miejsca do moŜna skorzystać z
zawracania telefonu

zezwolenie na ruch zezwolenie na ruch małych

Ŝeglugowy statków o statków sportowych i
napędzie mechanicznym turystycznych z duŜą
prędkością

zezwolenie na ruch wskazanie kanału

Ŝeglugowy statków radiotelefonicznego, na
sportowych i turystycznych którym moŜna uzyskać
oraz małych statków informacje nawigacyjne

zezwolenie na zezwolenie na ruch

uprawianie narciarstwa skuterów wodnych
wodnego

zezwolenie na ruch
zezwolenie na ruch statków o napędzie
statków Ŝaglowych wiosłowym

Piaseczyńskie Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe

 Kurs sternika motorowodnego – locja śródlądowa

Piaseczyńskie Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe

 Kurs sternika motorowodnego – locja śródlądowa
Znaki uzupełniające informacyjne

Oznakowanie granic szlaku Ŝeglownego

znaki pływające prawej granicy

szlaku Ŝeglownego (pława lub tyka
czerwona ze znakiem szczytowym,
czerwony walec, tyka z wiechą)

znaki pływające lewej granicy

szlaku Ŝeglownego (pława stoŜkowa
lub tyka zielona ze znakiem
szczytowym, zielony stoŜek, tyka)

znaki pływające rozgałęzienia szlaku

Ŝeglownego (pława lub tyka w zielono-czerwone
pasy ze znakiem szczytowym, kula w zielono-
czerwone pasy),

Piaseczyńskie Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe

 Kurs sternika motorowodnego – locja śródlądowa

Znaki kardynalne - oznaczają miejsca niebezpieczne, czyli wskazują z której strony

bezpiecznie moŜna pokonać dany fragment drogi wodnej. Są to tyki lub pławy w kolorze
Ŝółto czarnym z usytuowanymi na szczycie dwoma stoŜkami. Umiejscowienie kolorów oraz
wzajemne połoŜenie stoŜków pozwala rozróŜnić, z którym z czterech znaków kardynalnych
mamy do czynienia. (północnym, wschodnim, południowym czy zachodnim).

północny
- kolor - u góry czarny, u dołu Ŝółty,
- znak szczytowy – dwa czarne stoŜki umieszczone jeden nad drugim
wierzchołkami do góry.

wschodni
- kolor - czarny z Ŝółtym szerokim pasem pośrodku
- znak szczytowy – dwa czarne stoŜki umieszczone jeden nad drugim
zwrócone podstawami do siebie

południowy
– kolor -u góry Ŝółty, u dołu czarny
- znak szczytowy – dwa czarne stoŜki umieszczone jeden nad drugim
wierzchołkami do dołu

zachodni-
- kolor - Ŝółty z poziomym czarnym pasem pośrodku,
- znak szczytowy – dwa czarne stoŜki umieszczone jeden nad drugim
zwrócone wierzchołkami ku sobie

Znaki kardynalne mijamy po tej stronie, która wskazuje znak!!!

Czyli znak kardynalny północny mijamy po stronie północnej, wschodni od
wschodu, itd.

10

Piaseczyńskie Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe

 Kurs sternika motorowodnego – locja śródlądowa

Znaki brzegowe wskazujące przejście szlaku Ŝeglownego od jednego do

drugiego brzegu.
Znaki te wskazują miejsca, w których szlak Ŝeglowny oddala się od jednego brzegu i miejsca,
w których szlak Ŝeglowny przybliŜa się do drugiego brzegu, wskazują równieŜ oś przejścia
szlaku Ŝeglownego od brzegu do brzegu.

• Znak na prawym brzegu wskazujący przejście szlaku Ŝeglownego od prawego do

lewego brzegu:

• Znak na lewym brzegu wskazujący przejście szlaku Ŝeglownego od lewego do

prawego brzegu:

11

Piaseczyńskie Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe