Indian History Telugu.2

uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘· `
ÁbÕNq eT<Ûä´j·TT>±\T
ø¬ .m˝Ÿ. ø±+‘êsêe⁄
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
eTTÁ<äD : dæ+<ÛäT Åd”ÿHé Á|æ+≥sY‡, ¬ø.|æ.ôV≤#Y._. ø±\ì,

≈£Lø£{Ÿ|ü*¢, ôV’≤<äsêu≤<é`72
yÓ\ : s¡÷. /`
Á|ü‘T· \T : 500 ø±|”\T
Á|ü‘·T\≈£î
Á|üC≤X¯øÔÏ ãTø˘V≤ü Ödt, qe‘Ó\+>±D ãTø˘ Vü≤Ödt
nìï Áu≤+N\T
4
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
$wüj·T dü÷∫ø£
1. #ê]Á‘·ø£ |üPs¡«j·TT>∑+ 20
2. bÕ‘·sê‹j·TT>∑+, ø=‘·sÔ ê‹j·TT>∑+, ø£+#·Tj·TT>∑+. 24
3. dæ+<Û÷ä Hê>∑]ø£‘· 28
4. dæ+<Û÷ä Hê>∑]ø£‘· (ø=qkÕ–+|ü⁄) 32
5 dæ+<ÛTä Hê>∑]ø£‘· m˝≤ HêX¯qeTsTT+~? 35
6. Äs¡T´\T $<˚oj·TT˝≤? 39
7. y˚<äø±\eTT 43
8. eT‘·$|üy¢ ê\ ø±\+ 51
9. eT‘· $|üy¢ ê\ø±\+ (ø=qkÕ–+|ü⁄) 58
10. eTÚs¡T´\ ø±\|ü⁄ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ 66
11. eTÚs¡T´\ nq+‘·sø¡ ±\+ 72
12. ÁbÕNq uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘· ` ø°.X¯. 300 ‘·sê«‘· 80
13. ø±ø£rj·T Ms¡T\T ` |ü˝≤ï{Ï jÓ÷<ÛTä \T 88
14. $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´+ 95
15. $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´ kÕú|qü Væ≤+<ä÷ <Ûsä à¡ s¡øD å£ ø=s¡øπ Hê? 99
16. eT<Û´ä j·TT>±\ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ` 11, 12 X¯‘êu≤›\T 104
17. eT<Û´ä j·TT>±\ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ` &Û©ç ¢ düT˝≤ÔqT\T 110
18. yÓTT>∑\T\ ø±\+ (u≤ãs¡T, VüQe÷j·T÷Hé, ùwsYcÕ) 117
19. ùwsYcÕ dü+düÿs¡D\T 122
20. nø£“s¡T ø±\+ 126
21. nø£“sY bÕ\q ` eT]ø=ìï $X‚cÕ\T 131
22. »Vü≤+^sY, cÕ»Vü‰Hé \ ø±\+ 136
23. Ws¡+>∑CãÒ T ø±\+ 139
24. •yêJ J$‘·+ ` bÕ\Hê $X‚cÕ\T 144
25. Ws¡+>∑CÒãT e´øÏÔ‘·«eTT ` eT‘· $<ÛëqeTT 151
26. yÓTT>∑\T\ø±\+ Hê{Ï |ü]dæ‘ú T· \T 155
5
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
eTT+<äTe÷≥
ªªnHê~ø±\+ qT+&ç, #ê]Á‘·ø£ n+XÊ\ô|’ Ä~Û|ü‘·éT÷, yê{Ï
$es¡D\qT ‘·eT≈£î nqT≈£L\+>± e÷s¡TÃø√e&ÉeT÷ nH˚$ Á|ü»\
Ä˝À#·q\ô|’ Ä~Û|‘ü ê´ìøÏ n‘·´+‘· ÄeX¯´ø£eTT nqï $wüj÷· ìï bÕ\ø£esêZ\T
>∑T]Ô+#êsTTμμ nì ªªÁ|ü|+ü #· #·]Á‘·μμ nqï Á>∑+<Û+ä ˝Àì yÓTT<ä{Ï ù|J\˝ÀH˚
ªªësY¶ k˛Œ&Óøμ˘ μ nH˚ s¡#s· TT‘· ù|s=ÿ+{≤&ÉT. <ëìøÏ s¡TEe⁄>± Áø°.|üP.
201`168 eT<Û´ä #ÓH’ ê˝À J$+∫q ø£$, sê»˙‹y˚‘Ô· nsTTq õj·÷`Ç
nH˚ s¡#s· TT‘· ù|s=ÿqï n+XÊìï ñ≥+øÏkÕÔ&TÉ . õj·÷`Ç @+ ÁyêXÊ&É+fÒ
ªª#Ó’Hê Á|ü<∏äeT #·Áø£e]Ô jÓÆTq øÏ«Hé wæ VüQyê+>¥ >∑‘·+˝À kÕ~Û+#·ã&çq
$C≤„Hêqï+‘ê HêX¯q+ #˚jT· &ÜìøÏ Á|üjT· ‹ï+#ê&ÉT. n‘·&TÉ Á|ü»\qT >∑‘êìøÏ
dü+ã+~Û+∫q $C≤„HêìøÏ <ä÷s¡+ #˚ùd Á|üjT· ‘·ï+˝À uÛ≤>∑+>± |üPs¡«ø±\+˝Àì
sê»s¡T¸\ |ü<‘∆ä T· \ìï+{Ï˙ s¡<Tä › #˚XÊ&ÉT. ªe+<ä bÕsƒX¡ Ê\\Tμ nH˚ ÁbÕNq
$C≤„HêìøÏ dü+ã+~Û+∫q sê‘· Á|ü‘T· \ìï+{Ï˙ n–ïøÏ ÄVüQ‹ #˚XÊ&ÉT.
ô|<ä› q>∑sê\ >√&É\qT ≈£L\>={≤º&ÉT. düeTs¡T∆\T, ø°]ÔeT+‘·T˝…’q yê]ì
#·+|æ+#ê&ÉT. n˝≤ >∑‘êìï ìs¡÷à*+#êqqTø=Hêï&ÉT.μμ nì ÁyêXÊ&ÉT.
áHê&ÉT ≈£L&É >∑‘êìï bÕ‘·s¡y˚ùd Á|üj·T‘êï\T bÕ\ø£esêZ\T
#˚düTÔHêïsTT. n˝≤ M\T>±ì#√≥ ndü‘ê´\‘√, ns¡∆dü‘ê´\‘√ #·]Á‘·qT
eÁø°ø£]+#˚ Á|üj·T‘êï\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î Vü≤s¡bÕŒ,
yÓTTVü≤+CÀ<ës√ Hê>∑]ø£‘ê ø±\+Hê{Ïø,Ï Ä q>∑sê\˝À ìedæ+#˚ yê]øÏ
ª>∑TÁs¡+μ >∑T]+∫ ‘Ó*j·T<äT. >∑TÁs¡+ y˚<ä dü+düÿ è‘· uÛ≤wüqT e÷{≤¢&˚ Á|üC≤
düeT÷Vü‰\ ª$•wüº »+‘·Te⁄μ>± ñ+&˚~. ø±ì, >∑D‘Ï X· ÊÅd+Ôü ˝À •ø£D å bı+~,
nyÓT]ø±˝Àì ªHêkÕμ n+‘·]ø£å øπ +Á<ä+˝À Ç+»˙s¡T>± |üì#˚dqæ mHé.mdt.
sêC≤sêyéT nH˚ Äj·Tq ‘êqT s¡∫+∫q ªª&ûø√&é #˚jT· ã&çq dæ+<ÛTä *|æ
(2000)μμ nH˚ |ü⁄düøÔ +£ ˝À Vü≤s¡bÕŒ≈£î #Ó+~q ˇø£ d”˝Ÿ (eTTÁ<ä) MT<ä >∑TÁs¡+
6
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ñqï≥T¢ ∫Á‹+#·&+É »]–+~. ªªø±ì n~ yÓ÷dü |üP]‘·eTì düŒwüeº TsTT+~.
Ä $es¡D ø£+|üP´≥sY˝À ô|<ä›~ #˚dæq ∫Á‘·eTì sêC≤sêyéT ‘êH˚
ˇ|ü ø√e\dæe∫Ã+~μμ nì ªª#·]Á‘·, $C≤„qXÊÅd+Ôü MT<ä <ë&çμμ nH˚ ô|<ä›
yê´dü+˝À ªneTsY |òsü ÷¡ œμ $e]+#·&+É »]–+~.
Ç˝≤ #·]Á‘·˝Àì nH˚ø£ $wüj÷· \qT eTs¡T>∑T|üs∫¡ , ˝Ò<ë eÁø°ø]£ +∫
#˚dTü qÔ ï Á|üjT· ‘êï\qT kÕ>∑ìe«≈£L&É<Tä . s¡TEe⁄\‘√ ≈£L&çq yêdüyÔ ê\qT
Á|ü»\ø£+~+#ê*. Ä Á|üjT· ‘·ï+˝Àì uÛ≤>∑yT˚ sT÷ ∫qï |ü⁄düøÔ +£ . Á|üeTTK
#·]Á‘·ø±s¡T˝…q’ ÄsY.dæ. eTE+<ësY, Ábıˆˆ s=$T˝≤¢<ë∏ |üs,Y Ábıˆˆ &ç.mHé.s¡a÷,
Ábıˆˆ ÇsêŒ¤Hé Vü≤;uŸ, Ábıˆˆ dürwt#·+Á<ä e+{Ï s¡#·sTT‘·\T ‘·eT J$‘·
ø±˝≤\˙ï ÁX¯$T+∫ yÓ*øÏrdæq dü‘ê´\qT H˚qT dü+øÏå|üÔ|üs¡∫, eTVü‰ø£$
b˛‘·q >±s¡qï≥T¢ ªª$ãT<Ûä »qT\ e\q $qï+‘·, ø£qï+‘·, ‘Ó*j·Te∫Ãq+‘·μμ
‘˚≥ |üs#¡ êqT. bÕsƒ≈¡ î£ \ eTT+<äT+#·T‘·THêïqT. á ∫qï |ü⁄düøÔ ±ìï |æ\\¢ ‘√
u≤≥T, ô|<ä\› T ≈£L&É #·~$ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·˝À eTs¡T>∑Tq|ü&uÉ À‘·Tqï nH˚ø£
n+XÊ\qT ‘Ó\TdüT≈£î+{≤s¡ì Ä•düTHÔ êïqT.
á |ü⁄düøÔ £ s¡#q· ˝À Hê≈£î ‘√&ÉŒ&çq Hê leT‹ø°, Á|ü#T· s¡D˝À düV‰ü j·T,
düVü≤ø±sê\+~q $TÁ‘·T\T á&ÉTŒ>∑+{Ï Á|üVü‰<é >±]ø°, Ç‘·s¡ <ë‘·\≈£L
ù|s¡T ù|s¡THê ø£è‘·»„‘·\T n+<äCÒdüTÔHêïqT. n˝≤π> á |ü⁄düÔø£+ô|’ ‘·eT
n_ÛÁbÕj·÷ìï ‘Ó*|æq Á|üeTTK #·]Á‘√|üHê´dü≈£î\T Ábıˆˆ e≈£îfi≤uÛÑs¡D+
sêeTø£èwüí >±]ø°, $TÁ‘·T\T m+.m˝Ÿ.dæ. l $sƒ|¡ ⁄ü u≤\düTÁãVü≤àD´+ >±]ø°,
$TÁ‘·T\T mHé.{Ï.◊. Ábıô|dò sü Y l m. sêeT#·+Á<äjT· ´ >±]ø° Hê ø£è‘·»‘„ \· T
‘Ó*j·TCÒdüTÔHêïqT.
7
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
bÁ ıˆˆ m. sêeT#·+<Á j
ä T· ´
ø¬ $TÅdº” Ábıô|dò sü Y
H˚wüq˝Ÿ ÇHédæº≥÷´{Ÿ Ä|òt f…ø±ï\J, es¡+>∑˝Ÿ
ªªeT]+‘· m≈£îÿe ne>±Vü≤q ô|]–+~μμ
uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ >=|üŒ #·]Á‘· ñ+<äì n+<äs÷¡ #ÓãT‘ês¡T. #ê˝≤ eT+~
>∑‘+· ˝À uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ e∫Ã, Çø£ÿ&É ñqï≥Te+{Ï uÛÖ‹ø£ eqs¡T\T, düV≤ü »
eqs¡T\T Çe˙ï ≈£L&Ü #·÷&Ü\˙ ‘·sê«‘· Çø£ÿ&É ñqï≥Te+{Ï bòÂsê, b˛HêqT
>∑eTì+∫, yêfi¯fl yêfi¯fl <˚XÊ\øÏ @eTHêï ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+<˚yÓ÷qì
#ê˝≤eT+~ j·÷Ár≈£î\T uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ ‘·s¡‘·sê\T>± edü÷Ô ñ+&˚yês¡T.
uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ ÁbÕNqyÓTqÆ ≥Te+{Ï #·]Á‘· ˇø£{Ï ñ+~. n≥Te+{Ï uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯
MT<ä #ê˝≤eT+~ <ë&ç #˚XÊs¡T. ÄÁø£$T+#·T≈£îHêïs¡T. s¡øs£ ø¡ ±\ kÕÁe÷C≤´\T
uÛ ≤ s¡ ‘ · < ˚ X ¯ + ˝ÀøÏ e#êÃsTT. #ê]Á‘· ø £ + >± #· ÷ dæ H ê ≈£ L &Ü, m+‘√
|òTü qyÓTqÆ ≥Te+{Ï #·]Á‘·, uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ #ê˝≤ düHê‘·q+>± ñ+~. n˝≤π>
yÓ’C≤„ìø£ |üs¡+>± ø±ìe«+&ç, n˝≤π> yÓT≥\Ø® n+fÒ ˝ÀVü≤ dü+Á>∑Vü≤D,
>∑DÏ‘· XÊÅdüÔeTT, s¡kÕj·Tq XÊÅdüÔeTT, ø=+‘·y˚Ts¡≈£î K>√fi¯ XÊÅdüÔeTT, yÓ’<ä´
XÊÅdeÔü TT, Ç≥Te+{Ï XÊÅkÕÔ\˝À uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ |òTü qyÓTqÆ #·]Á‘· ñ+~. ø±ì
Ç<˚ #·]Á‘·ì eT‘êìøÏ ÄbÕ~+∫, n˝≤π> >∑‘+· ˝À XÊÅdyÔü ‘˚ \Ô· T #˚dqæ ≥Te+{Ï
ÁãVü‰à+&ÉyÓTÆq |ü]XÀ<Ûäq\T, yêfi¯fl ‘ê‹«ø£ #·s¡Ã\T, yê{Ïì eT+Á‘ê\≈£î,
‘·+Á‘ê\≈£î, $Ts¡ø˝Ï Ÿ‡≈£î ÄbÕ~+∫, eÁø°ø]£ +#ês¡T. Ä |òTü qyÓTqÆ yÓC’ ≤„ìø£
#·]Á‘·qT n˝≤π> ø=qkÕ–+∫ ñ+fÒ, uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ãVüQX¯ Á|ü|+ü #·+˝À ábÕ{ÏøÏ
@<ëXÊìøÏ ≈£ L &Ü, »&É e ≈£ î +&Ü $dü Ô ] +∫ ñ+&˚ ~ . ø±\Áø£ y ˚ T D≤,
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À, uÛÑ÷kÕ«eT´ eédüú sêe&ÉeT÷ ‘·<ë«sê yÓ’C≤„ìø£ Á|ü>∑‹
≈£î+≥T|ü&,ç n<˚ kÕúq+˝À ≈£î\eédü,ú sê#·]ø£ eékÕú sêe&ÉeT÷, ‘·sê«‘·
s¡øs£ ø¡ ±\ $<˚o bÕ\q˝À¢ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ñ+&çb˛e&ÉeT÷, ás¡øy£ TÓ qÆ ≥Te+{Ï
e÷qe eqs¡T©ï, Á|üøè£ ‹ eqs¡T©ï <√#·Tø=ì sT÷ eTT&ç |ü<ësê∆*ï yêfi¯fl
yêfi¯fl <˚XÊ\øÏ rdüTø¬ [fl, nø£ÿ&É edüTeÔ ⁄\T ‘·j÷· s¡T#˚d,æ ‹]– uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ
8
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
neTà&É + e\q, #ê\ es¡ ≈ £ î uÛ ≤ s¡ ‘ · < ˚ X ¯ + jÓ T Tø£ ÿ Ä]∆ ø £ eédü ú
∫Hêï_ÛqïeTsTT+~. ˇø£ ù|<ä <˚X+¯ >± $T–*b˛sTT+~. Ç≥Te+{Ï |ü]dæ‘ú T· ˝À¢
kÕe÷qýÓTqÆ ≥Te+{Ï bÕsƒ≈¡ î£ &çøÏ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ jÓTTø£ÿ #·]Á‘· >∑T]+∫ @y˚T+
»]–+~ nH˚≥≥Te+{Ï XÊÅdj Ô” T· $es¡D #ê\ nedüs+¡ . ˇø£ @qT>∑TqT
ø=+‘·eT+~ >∑T&çy¶ êfi¯ófl s¡øs£ ø¡ ±\T>± <ëìï e]í+∫qfÒ,¢ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·qT
≈£L&Ü #ê\eT+~ yêfi¯fl≈£î ‘√∫q $<Û+ä >± e]í+#·&+É yÓTT<ä\Tô|{≤ºsT¡ .
eT‘·|sü y¡ TÓ qÆ ≥Te+{Ï <äèø√ÿD+˝À ø=+<äsT¡ , |ü⁄sêD≤\qT, yÓC’ ≤„ìø£ Á|ü>‹∑ ì
ø£\>±|ü⁄\>∑+ #˚dæ $$<Ûä <äèø√ÿD≤˝À¢ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·qT Áyêj·T&É+ »]–+~.
ø±ì ˇø£ düXÊÅd”Ôj·T $es¡D, uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ Ç∫Ãq≥Te+{Ï yêfi¯fl˝À
_|æH#é +· Á<ä, s=$T˝≤¢<ë∏ |üs,Y sêVüQ˝Ÿ kÕ+ø£è‘ê´j·THé, Ç≥Te+{Ï yêfi¯ófl
eTq≈£î ‘Ó\TdüT. n≥Te+{Ï #·]Á‘· yπ̊s uÛ≤wü˝À¢ m≈£îÿe>± ñ+~. eTTK´+>±
Ç+^¢wüß uÛ≤wü˝À m≈£îÿe>± ñ+~. eTq ‘Ó\T>∑T˝À n≥Te+{Ï #·]Á‘·qT
eTq+ düXÊÅdj Ô” T· +>± m≈£îÿe |ü⁄düøÔ ±˝À¢ #·÷&É+. ø¬ .m˝Ÿ. ø±+‘êsêe⁄ >±s¡T
ÄsY . Ç.dæ . ˝À m\ÅøÏ º ø £ ˝ Ÿ Ç+»˙]+>¥ ˝ À _.f… ø ˘ . #˚ d æ nuÛ Ñ T ´<ä j · T
uÛ≤yê\Tqï≥Te+{Ï dü+düú\ø°, e´≈£îÔ\ø° ˇø£ ‘ê‹«≈£î&ÉT>±, ìã<ä∆‘·
>∑*Zq≥Te+{Ï s¡#·sTT‘·>±, ñ|üHê´dü≈£î&ç˝≤, m+‘√eT+~ì Äj·Tq
nuÛÑT´<äj·T uÛ≤yê\yÓ’|ü⁄ q&ç|æ+#ês¡T. »q $C≤„q y˚~ø£ Ä$sê“¤e+˝À
ø°\ø£yTÓ qÆ ≥Te+{Ï bÕÁ‘· b˛wæ+#·&yÉ T˚ ø±≈£î+&Ü ˇø£ ]ø±s¡Tq¶ T ≈£L&Ü Äj·Tq
bı+<ë&ÉT. n<˚$T≥+fÒ, »q$C≤„q y˚~ø£˝À ˇø£kÕ] n<Û´ä ø£å kÕúq+˝Àq÷,
eTs√kÕ] Á|ü<Ûëq ø±s¡´<ä]Ù kÕúq+˝Àq÷ y˚~ø£ jÓTTø£ÿ |ü⁄s√>∑‹øÏ
<√Vü≤<ä|&ü qç ≥Te+{Ï e´≈£î˝Ô À¢ Äj·Tq ˇø£sT¡ . yês¡T #ê\ #ê\ düXÊÅdj Ô” T· +>±
$es¡D≤‘·àø£+>± #ÓãT‘ês¡T. uÛÖ‹ø£yê<ä <äèø£Œ<Û+ä >∑÷]Ã ø±ìe«+&ç, n˝≤π>
>∑‹‘ê]ÿø£ uÛÖ‹ø£yê<ä+ >∑÷]Ã ø±ìe«+&ç, XÊÅdj Ô” T· <äèø£Œ<Û+ä >∑÷]Ã ø±ìe«+&ç
˝Ò<ë eTπs<ÓH’ ê ˇø£ XÊÅdj Ô” T· , Ä]∆ø|£ sü y¡ TÓ qÆ , sê»ø°jT· |üsy¡ TÓ qÆ ≥Te+{Ï ‘ê‹ÿø£
#·sÃ¡ ˝À bÕ˝§Zqï≥¢sTT‘˚ yês¡T Ç#˚Ã≥≥Te+{Ï $es¡D #ê˝≤ #ê˝≤ Äø£≥Tºø=H˚
$<Û+ä >± ñ+≥T+~. n≥Te+{Ï s¡#s· TT‘· #˚‘T· \ MT<äT>± uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
‘Ó\T>∑T˝À sêe&É+ #ê\ #ê\ eTT<ëeVü≤+. m|üŒ{ÏqT+#√ eTq+
9
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
m<äTs¡T#·÷düTHÔ êï+. #·]Á‘·ì, ˇø£ düs¬ q’ ≥Te+{Ï e÷sêZ˝À¢ düs¬ q’ ≥Te+{Ï
<äèø√ÿD+˝À ô|{≤º*. uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘·qT >∑T]+∫q ne>±Vü≤q m≈£îÿe
eT+~øÏ sêyê* nqTø=+fÒ n~ ‘·|Œü ≈£î+&Ü ˇø£ Äu…ø® yºÏ é >±, ìcÕŒøÏøå +£ >±
sêe*‡q nedüs+¡ ñ+~. Çyêfi¯ #·]Á‘·ì $$<Ûä <äèø√ÿD≤˝À¢ #Ó|Œü &É+e\¢
sê»ø°jT· yê‘êes¡D+ e÷s¡T‘·÷ ñ+~. düs¬ q’ ≥Te+{Ï |ü+<Ûë˝À uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯
#·]Á‘·qT ô|{Ïqº ≥¢sTT‘˚ ìcÕŒøÏøå y£ TÓ qÆ ne>±Vü≤q bÕsƒ≈¡ î£ \≈£î e#˚Ã≥≥Te+{Ï
neø±X¯+ ñ+~. n˝≤+{Ï ìcÕŒøÏøå +£ >± uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·qT eTqeTT+<äT
ñ+∫q≥Te+{Ï >=|üŒ |üìì l ø±+‘êsêe⁄ >±s¡T #˚XÊs¡T. ø±ø£b˛‘˚ yês¡T
sêdæq≥Te+{Ï |ü⁄düøÔ +£ ˝À øπ e\+ ÁbÕNq eT<Û´ä j·TT>±\T ø±\+Hê{Ï qT+∫
ñqï≥Te+{Ï #·]Á‘· e÷Á‘·yT˚ ñ+~. ÁbÕNqj·TT>±˝À¢ ø£+fÒ, ÁbÕNqø±\+
ø£+f… eTT+<äs¡ ≈£L&Ü <ë<ë|ü⁄ Áø°dTü Ô |üPs¡«+ 15,20 y˚\ dü+e‘·‡sê\
qT+∫ ≈£L&Ü uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ #·]Á‘· ñ+~. uÛ≤wü, dü+Á|ü<ëj·÷\T n{≤¢>π
ñ‘·Œ‹Ô dü+ã+<Ûë\T øπ e\+ Áø°.|üP. 5, 10 y˚\ dü+e‘·‡sê\ qT+#˚ ñHêï
≈£L&Ü, e÷qe Hê>∑]ø£‘· ˝Òø£ e÷qe #·]Á‘·qT #·~$q≥¢sTT‘˚, n+‘·ø+£ fÒ
eTT+<äs¡ qT+∫ ≈£L&Ü eTq≈£î Ä uÛ≤yê\T ñqïfÒ¢ ˝…øÿ£ . yês¡T sêdæq≥Te+{Ï
á uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘· #ê]Á‘·ø£ |üPs¡«j·TT>∑+ qT+∫ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. Ä
‘·sê«‘· dæ+<ÛTä Hê>∑]ø£‘ê $X‚cÕ\‘√ $es¡D »]–+~. Ä ‘·sê«‘· dæ+<ÛTä
Hê>∑]ø£‘· m˝≤ HêX¯qyÓTÆ+~ nH˚ n+XÊìï Äj·Tq #ê˝≤ düŒwüº+>±
$e]+#ês¡T. Äs¡T´\T eTq <˚XÊìøÏ sêe&É+ eT÷˝≤H˚ á <˚X+¯ ˝À |ü⁄sêD≤\T,
≈£î˝≤\T ne˙ï e#êÃj·T˙, n˝≤π> Á<ä$&É dü+düÿ è‹ kÕúH˚ Äs¡´dü+düÿ è‹
e∫Ã+<äì #·]Á‘·˝À ø=+‘·eT+~ #ÓbÕŒs¡T ø±˙ Äs¡T´\T $<˚XÊ\qT+&ç
sê˝Ò<Tä , Äs¡T´\ <ä+&Éj÷· Á‘· nH˚ e÷fÒ ‘·|ü nH˚~ ø=+‘·eT+~ yê~dü÷Ô
ñ+{≤s¡T. ø±˙ #ê]Á‘·ø£ s¡TEe⁄\T #·÷dæq≥¢sTT‘˚ Äs¡T´\T |ü•ÃeT Ädæj÷·
qT+∫ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝ÀøÏ e#êÃs¡T. yês¡T uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À ‘·eT jÓTTø£ÿ ñìøÏì
#ê≥T≈£ î H˚ + <ä T ≈£ î s¡ ø £ s ¡ ø ±\ $<Û ë Hê\T ne\+_Û + #ês¡ H ˚ <ëìøÏ
kÕøå±´\THêïsTT. ø±+‘êsêe⁄ >±s¡T Áyêdæq≥Te+{Ï |ü⁄düÔø£+˝À Äs¡T´\T
$<˚oj·TT\T. yês¡T uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ düV≤ü C+>± #Ó+~q yês¡T ø±s¡T nì
10
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
#Óù|Œdæ mH√ï s¡TEe⁄\‘√ $e]+#ês¡T. ‘·sê«‘· yê] jÓTTø£ÿ Á|üjT· ‘êï˝À¢
Äs¡T´\ Hê>∑]ø£‘·˝À n+‘·≈£îeTT+<äTqï≥Te+{Ï kÕe÷õø£, düXÊÅd”Ôj·T,
kÕeT÷Væ≤ø£ >∑TD>∑D≤\ ã<äT\T |üqT\qT ã{Ïº e´≈£îÔ\qT $uÛÑõ+#·&É+
m˝≤ »]–+<√, n+fÒ á ≈£î\ eédü,ú #ê‘·Ts¡«s¡í eédüú m˝≤ @s¡Œ&ç+<√,
yês¡T k˛<ëVü≤s¡D+>± $e]+#ês¡T.
eTqT<Ûäs¡à XÊÅkÕÔìø° m˝≤ yêfi¯ófl bı+‘·q #˚≈£LsêÃs√, (Äs¡T´\T)
<ëìì >∑T]+∫q $es¡D #ÓbÕŒs¡T. ÁãVü≤à‘·\ qT+∫ |ü⁄{Ïºq yêfi¯ófl
Áu≤Vü≤àDT\˙, ÁãVü≤à eø£då \úü + qT+∫ |ü⁄{Ïqº yêfi¯ófl ø£Áå ‹j·TT\˙, ÁãVü≤à ñ
<äs+¡ qT+∫ |ü⁄{qºÏ yêfi¯ófl yÓX’ ó¯ ´\˙, ÁãVü≤à ø±fi¯fl qT+∫ |ü⁄{qºÏ yêfi¯ófl X¯SÁ<äT\˙,
‘·sê«‘· sT÷ Áu≤Vü≤à≈£î @ dü+ã+<Ûä+ ˝Ò≈£î+&Ü n+≥sêìyêfi¯ófl>±,
#·+&Ü\Ts¡T>± |ü+#·eTT\H˚ ù|s¡T‘√ |ü+#·eTes¡+í ˇø£{Ï n+fÒ eTq+ Ç|ü &ÉT
#Ó|ü ø=H˚≥≥Te+{Ï <ä[‘·T\T e÷\, e÷~>∑ nH˚≥≥Te+{Ï ≈£î˝≤˝À¢ ñ
qïyêfi¯flì m˝≤ á es¡eí édüú uÒ<ë˝À¢ø,Ï á $eø£˝å ÀøÏ m˝≤ rkıÿ∫Ã+<√
yês¡T k˛<ëVü≤s¡D+>± #Ó|Œü &É+ »]–+~. n|üŒ{Ï qT+&ç ã\|ü&qç ≥Te+{Ï
es¡eí édüú ás√EøÏ ≈£L&Ü ø=qkÕ>∑T‘·÷ ñ+~, uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ jÓTTø£ÿ Á|ü>‹∑ øÏ
n‘·´+‘· Ä≥+ø£+>± ñqï≥Te+{Ï $wüjT· +, ≈£î\eédü,ú es¡eí édüú nH˚~
Äj·Tq #Ó|Œü &É+ »]–+~. Ä ‘·sê«‘·, ø±\Áø£yT˚ D≤ Áø°.|üP. 6e X¯‘êã›+˝À
uÖ<ä,∆ C…q’ eT‘ê\‘√ u≤≥T>± Ç‘·s¡ s¡øs£ ø¡ ±\ eT‘ê\T á<˚X+¯ ˝À m˝≤
@s¡Œ&Ü¶sTT? Ä eT‘ê\ kÕsê+X¯+ @$T{Ï? Ä eT‘ê\T kÕ<Ûës¡D
Á|üC≤J$‘·+˝À m˝≤ Á|üu≤Û $‘·+ #˚XÊsTT nH˚≥≥Te+{Ï $wüj÷· \T ≈£L&Ü
Äj·Tq #Ó|Œü &É+ »]–+~. ø±˙ eTÚs¡T´\T eTTK´+>± nXÀ≈£î&ÉT ø=+‘·
Äu…ø® yºÏ é ~Û+øÏ+>¥ ì rdüT≈£îsêe&ÉeT÷ uÖ<äe∆ T‘ê#êsêìøÏ Äj·Tq ô|<ä|› ≥ ”
y˚j·T&ÉeT÷, Äø±\+˝À Á|ü»\jÓTTø£ÿ Ä˝À#·Hê $<Ûëq+˝À m≥Te+{Ï
e÷s¡TŒ\T e#êÃsTT? á $wüj÷· \ìï{Ïì ≈£L&Ü yês¡T $e]+#ês¡T #ê˝≤
k˛<ëVü≤s¡D+>±. ‘·sê«‘· eTTK´+>± <äøÏåD uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À, ÁbÕ#·´
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À, eTTK´+>± ‘·÷s¡TŒ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ø±ø£rj·TT\T, |ü˝≤ï{Ï
jÓ÷<ÛTä \T m˝≤ e#êÃs¡T? á kÕe÷õø£ |ü]dæ‘ú T· \ >∑T]+∫ ≈£L&Ü yês¡T
11
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
k˛<ëVü≤s¡D+>± $e]+#ês¡T. $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´ kÕú|qü m˝≤ »]–+~?
Væ≤+<ä÷ <Ûsä à¡ s¡øD
å£ øπ á sêC≤´\T bÕ≥Tã&Ü¶j÷· ? á |ü⁄düøÔ +£ #·~y˚ yêfi¯fløÏ
ˇø£ s¡ø£yÓTÆq dü+øÏå|üÔyÓTÆq ne>±Vü≤q, düXÊÅd”Ôj·TyÓTÆq ne>±Vü≤q e#˚Ã
neø±X¯+ ñ+~. me¬s‘’ ˚ #·]Á‘·qT eT]Ãb˛‘ês√, yês¡T ‹]– Ä #·]Á‘·qT
|ü⁄q'kÕú|+æ #·&ÜìøÏ ns¡TΩ\T ø±s¡T nì #Ó|Œü ã&ç+~. .......... nì ‘·eTdt
nH˚ {Ï.$. d”]j·T˝Ÿ ˝À >√$+<ä ìVü‰ì¢ nqT≈£î+{≤qT, Äj·Tq #Ó|Œü &É+
»]–+~. n˝≤π> #·]Á‘· >∑T]+∫q≥Te+{Ï ne>±Vü≤q $$<Ûä esêZ˝À¢ $$<Ûä
s¡ø±\T>± ñqï≥¢sTT‘˚ ˇø£ düyÓTÆø£ýÓTÆq≥Te+{Ï, düeTÁ>∑yÓTÆq≥Te+{Ï
ne>±Vü≤q‘√ uÛ≤s¡‘·<˚XÊìï eTq+ q&ç|æ+#·˝Ò+. ø±ã{Ïº düXÊÅd”Ôj·TyÓTÆq
$esê\‘√ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘· e∫Ãq≥¢sTT‘˚, uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ nuÛTÑ ´<äjT· uÛ≤e
X¯≈£îÔ\øÏ, ˇø£ ø°\ø£yÓTÆq≥Te+{Ï ø±>∑&Ü˝≤>± n~ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~.
#·]Á‘· ne>±Vü≤q ˝Ò≈î£ +&Ü q÷‘·q #·]Á‘·qT mes¡÷ ì]à+#·˝sÒ T¡ . bÕ‘·
|ü⁄Hê<äT\ jÓTTø£ÿ ne>±Vü≤q ˝Ò≈î£ +&Ü Ä |ü⁄Hê<äT\ô|q’ ø=‘·Ô kÕÁe÷C≤´ìï,
ø=‘·Ô uÛeÑ Hêìï ì]à+#·˝+Ò . ø±ã{Ïº me¬s‘’ ˚ ì»yÓTqÆ <˚Xu¯ ≈ÑÛ î£ \Ô T>± ñHêïs√
Ä ì»yÓTqÆ <˚Xu¯ ≈ÑÛ î£ \Ô øÏ ì»yÓTqÆ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘· ne>±Vü≤q n‘·édüs+¡ .
á $wüj·T+˝À l ø±+‘êsêe⁄ >±s¡T #˚dæq≥Te+{Ï ùde #ê˝≤ #ê˝≤
$\TyÓ’q~. á |ü⁄düÔø£+ #·~$q≥Te+{Ï bÕsƒ¡≈£î\øÏ dü+øÏå|üÔyÓTÆq≥Te+{Ï
ˇø£ ne>±Vü≤q uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘·qT >∑÷]Ã edüTÔ+~ nì #Ó|üŒ≥+˝À
@e÷Á‘·eT÷ dü+<˚Vü≤+ ˝Ò<äT. Ä ne>±Vü≤q @s¡Œs¡#·Tø=ì ‘·eTjÓTTø£ÿ
ø±s¡´ø£˝≤bÕ˝À¢ bÕ˝§Zqe\dæ+~>± y˚TeTT bÕsƒ≈¡ î£ \øÏ $»„|Ôæ #˚dTü HÔ êï+. H˚qT,
ø±+‘êsêe⁄ >±s¡T ø£*dæ »q$C≤„q y˚~ø£ ˝À <ë<ë|ü⁄ 30 dü+ˆˆ bÕ≥T
|üì#˚XÊeTT. n|üŒ{Ï qT+∫ Ç|ü &ÉT ≈£L&Ü |üì#˚dTü HÔ êïeTT. H˚qT n<Û´ä ø£å
kÕúq+˝À ñqï|ü &ÉT yês¡T Á|ü<ëÛ q ø±s¡´<ä]Ù>± ñHêïs¡T. e÷ Ç<ä]› ø±+_H˚wHü é
ñqï≥Te+{Ï düeTj·T+˝ÀH˚ 2006˝À, 2005 dü+e‘·‡sêìøÏ >±qT n‘·T´qï‘·
C≤rj·T ôdq’ T‡ nyês¡T¶ rdüTø√e&É+ »]–+~. H˚qT ˇø£ ø¬ $TÅdº” s¡kÕj·Tq
XÊÅd+Ôü $<ë´]∆ì. ø±ì Äj·Tq |ü⁄düøÔ +£ #·~$q ‘·sê«‘· Hê≈£î ø=+‘· uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯
#·]Á‘·qT >∑÷]Ãq ne>±Vü≤q, Ç+‘·≈î£ eTT+<äTqï ne>±Vü≤q ø£+fÒ eT]+‘·
12
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
>=|üŒ m≈£îÿe ne>±Vü≤q ø£*–+<äì uÛ≤$düTHÔ êïqT. yê]øÏ ø£è‘·E&„ ìç . á
|ü⁄düøÔ ±ìï m≈£îÿe eT+~ #·<yä ê\ì ≈£L&Ü H˚qT $»„|Ôæ #˚dTü HÔ êïqT. ∫es¡>±
ø±+‘êsêe⁄ >±s¡T #˚dqæ ≥Te+{Ï ø£èwæ ãVüQX¯ ‘Ó\T>∑T yêfi¯fl+<äs÷¡ ≈£L&É
<ëìï >∑T]Ô+#ê*. yês¡T #˚dqæ ùde eTs¡Tesêì~>± H˚qT uÛ≤$dü÷.Ô ..
es¡+>∑˝Ÿ
8/7/2020
(dü+ˆˆ)
m. sêeT#·+Á<äjT· ´
13
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
bÁ ıˆˆ e≈£îfi≤uÛsÑ D¡ + sêeTø£èwüí
]f…ÆsY¶ Ábıô|òdüsY (#·]Á‘·), ôV’≤<äsêu≤<é j·T÷ìe]‡{Ï, ôV’≤<äsêu≤<é
sê•˝À ∫qï<H’Ó ê, m+‘√ bÁ Õe÷DÏøy£ TÓ qÆ ~
#·]Á‘· kÕe÷õø£ XÊÅkÕÔ\ìï+{Ïø° ‘·*¢˝≤+{Ï~. e÷qe düe÷»
|ü⁄≥Tº|Pü s√«‘·sÔ ê\qT, >∑eTHêìï $e]dü÷Ô Äj·÷ <äX˝¯ À¢ #√≥T#˚dTü ≈£îqï
e÷s¡TŒ\T m+<äT≈£î, m˝≤ »]>±jÓ÷, ø±s¡´ø±s¡D+‘√ dü+~Û+∫, $e]düT+Ô ~.
øπ e\+ >∑‘ø· ±\|ü⁄ |òTü ≥q\ düe÷Vü‰s¡+ ø±<äT #·]Á‘·. Á|üU≤´‘· #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT
l Ç.ôV≤#Y. ø±sY #Ó|Œæ q≥T¢ #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT >∑‘êìï $e]dü÷,Ô $X‚w¢ +æ #ê*.
ø°]Ô+#·≈£L&É<äT— ì+~+#·≈£L&É<äT.
ìø±s¡‡sTTq |ü⁄Hê<äT\ô|’ #·]Á‘· s¡#q· kÕ>∑T‘·T+~. #·]Á‘· s¡#q· ≈£î
Ä<Ûësê\T eTTK´+. Ç$ nH˚ø+£ ñHêï, yê{Ï˝À uÛÖ‹ø£yTÓ qÆ $, >∑‘ø· ±\|ü⁄
neX‚cÕ\≈£î dü+ã+~Û+∫q$ Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ $. kÕVæ≤‘ê´<Ûësê\ô|’ ì]à+∫q
>∑‘+· |ü⁄Hê~˝Òì uÛeÑ q+ ˝≤+{Ï~. Ä kÕVæ≤‘ê´ìøÏ eT÷˝≤\T, Ä kÕVæ≤‘·´düèwæº
mes¡T #˚XÊs¡T? m+<äT≈£î? m˝≤ düèwæ+º #ês¡T? düèwæ+º ∫q düe÷»|ü⁄ $\Te\T,
H˚|<ü ´ä∏ + eTTK´+.
#·]Á‘· >∑eTq+˝À ˇø±H=ø£ #ê]Á‘·ø£ <äX˝¯ À, Ä ø±\|ü⁄ Á|ü»\T @+
‹Hêïs¡T? Ä ‹qï ÄVü‰s¡+ m˝≤ düèwæ+º #·T≈£îHêïs¡T? Ä e∫Ãq dü+|ü<ä ñ
‘·Œ‹Ô˝À uÛ≤>∑kÕ«eTT\¬ø+‘· <äøÿÏ +~? $T>∑T\T dü+|ü<ä @eTsTT+~? mes¡T
rdüT≈£îHêïs¡T? á Áø£e÷ìï $e]+#˚~ #·]Á‘·. Çø£ÿ&É |ü]o*+#ê*‡q
eTTU≤´+X¯+ eTs=ø£{.Ï e÷qe⁄\T ‘·eT ‘·øDå£ eTqT>∑&É ø√düyT˚ ÁX¯$T+#·˝<Ò Tä .
ñ‘·Œ‹Ô Áø£eT+˝À $T>∑T\T (düsY|ü¢dt) düeT≈£L]q|ü &ÉT, n~ Hê>∑]ø£‘·
ô|+|ü⁄<ä\≈£î, ø£≥&º Ü\≈£î, q÷‘·q nH˚«wüD\≈£î ÁbÕDyêj·TTyÓ+’ ~.
e÷qe⁄\T ‘·eT ‘·øDå£ eTqT>∑&É ø√düyT˚ ÁX¯$T+#·˝<Ò Tä . ñ‘·Œ‹Ô Áø£eT+˝À
$T>∑T\T (düsY|ü¢dt) düeT≈£L]q|ü⁄&ÉT n~ Hê>∑]ø£‘·, dü+düÿ è‘·T\≈£î
ÁbÕDyêj· T TyÓ ’ + ~. <ë+‘√ ‘· q #· T ≥÷º Äø£ s ¡ ¸ D° j · T dü e ÷C≤ìï
14
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ì]à+#·T≈£î+≥÷ e#êÃ&ÉT.
@<˚X¯ #·]Á‘·ø¬ H’ ê H˚|<ü ´ä∏ + Ç<˚ !
Á|üdüTÔ‘· Á>∑+<Ûä+ uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘·qT #·]Á‘· |üPs¡«j·TT>∑+ qT+&ç
yÓTT>∑\T\ |ü]bÕ\Hê+‘·+ es¡≈£î dü+øÏå|üÔ+>± ‘Ó*j·TCÒdü÷Ô, Á|ü<Ûëq+>±
ej·TdüTMTs¡ì |æ\¢\ø√dü+ sêdæHê, #·]Á‘·ô|’ ÄdüøÏÔ>∑\ ô|<ä› ej·TdüTÿ\T
≈£L&É #·<äTe<ä>∑Z Á>∑+<Ûä+.
H˚qT eè‹ÔØ‘ê´ #·]Á‘· n<Ûë´|ü≈£î&ÉT>± |üì#˚dæHê, uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘·
ÁbÕe÷DÏø£ Á>∑+<Ûë\T #·~$Hê, á |ü⁄düøÔ +£ #·<eä &É+ yÓTT<ä\Tô|{Ï,º Ä|ü≈î£ +&Ü
#· ~ $+|ü C Ò d æ + ~. π ø e\+ s¡ # · H êXË ’ * e÷Á‘· y ˚ T ø±<ä T . n+<ä T ˝Àì
#ê]Á‘·ø±+XÊ\T ≈£L&É.
Ç{°e* ø±\+˝À, uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·qT, Ç+<äT˝Àì Á|ü<ëÛ Hê+XÊ\qT,
Hê>∑]ø£‘·\T, eT‘√<äé÷\T, sê»e+X¯+ bÕ\q >∑÷]Ã sêùd Áø£eT+˝À
eT‘·‘‘· «· + #√≥T#˚dTü ≈£î+≥Tqï~. mHé.dæ.Ç.ÄsY.{Ï. ˝≤+{Ï Á|ü‹cÕº‘à· ø£ $<ë´
|ü]XÀ<ÛHä ê dü+dü\ú T Á|ü#T· ]+∫q Á|üeTTK #·]Á‘·ø±s¡T\ ÁbÕe÷DÏø£ Á>∑+<Ûë\qT
ìùw~Û+#·&+É ˝Òø£ ‘=\–+#·&+É ˝≤+{Ï n<Û´ä j·Tq e´‹πsø£ #·s´¡ \T #·]Á‘·
s¡#q· ˝À eÁø°øs£ D¡ \T »s¡T>∑T‘·T+&É>± yê{Ïì düeTs¡+∆ >± m<äTs=ÿH˚ Á|üjT· ‘êï\T
»s¡T>∑T‘·÷ ñHêïsTT.
lj·TT‘·T\T ø±+‘êsêe⁄ >±s¡T sêdæq sT÷ Á>∑+<Û+ä sê•˝À ∫qï<ÓH’ ê,
m+‘√ ÁbÕe÷DÏøy£ TÓ qÆ ~. ô|q’ #Ó|Œæ q eÁø°øs£ D ¡ \≈£î düe÷<Ûëq+>± kÕ–+~
s¡#q· . düT\uÛXÑ *’Ë ˝À, dü÷øå±à‹ dü÷ø£å à+>± mø£ÿ&Ü eÁø°øs£ D¡ \ Á|üdøü ÔÏ ˝Ò≈î£ +&ÜH˚
yê{ÏøÏ düe÷<Ûëq+>± kÕ–+~ á s¡#q· .
Á>∑+<Ûøä s£ Ô¡ ø±+‘êsêe⁄ >±s¡T n_Ûq+<ä˙j·TT\T.
(dü+) e≈£îfi≤uÛsÑ D
¡ sêeTø£èwüí
ôV’≤<äsêu≤<é
pHé-2020
15
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
düeTÁ>+É , kÕ~Ûø±s¡+!
eT∞fl #·]Á‘· sêj·T&Ée÷? nB @&ÉT|ü<Tä \ ø±+‘êsêe⁄ sêj·T&Ée÷?
á #=|üŒ<ä+≥T Á|üXï¯ \T eTq≈£î ‘·˝‘… eÔ· #·TÃ. ˝À|ü*ø¬ [‘˚ >±˙ BìøÏ »yêãT\T
∫ø£ÿe⁄.
uÛ≤s¡rj·T #·]Á‘·qT`nB ÁbÕNq #·]Á‘·qT #ê˝≤ eT+~ #ê˝≤
ø√D≤*ï+∫ sêXÊs¡T. bÕXÊÃ‘·T´˝À¢ì ˇø£ es¡+Z ÁbÕNq ôV≤’ +<äe #·]Á‘·qT
ø°]dÔ ÷ü ,Ô eTTdæ+¢ bÕ\qqT ì+~dü÷Ô ‘êy˚T ñ<ë∆s≈¡ î£ \eTqï≥Tº uÛ≤wü´+ #Ó|Œæ +~.
eTs√es¡+Z yÓTT‘·+Ô eTq #·]Á‘·qT ìkÕ‡s¡+ øÏ+<ä ˝…øÿÏ s∫+~. @~ @yÓTHÆ ê
Ms¡T #·]Á‘·qT |ü⁄sêD≤\ qT+∫ $&ÉBdæ ø=‘·<Ô ë] |ü{+ºÏ #ês¡T. Ç<=ø£ <äX.¯
Çø£ C≤rj·T |ü⁄qs¡TJ®eq ø£s\Ô¡ T>± eTq ªª|òTü q #·]‘·qTμμ yÓ*øÏ rdæq
uÛ≤s¡rj·T #·]Á‘·ø±s¡T\T ø=+<äs¬ ‘’ ,˚ J$‘ê*ï n+øÏ‘s· #˚dæ nôVAsêÁ‘·T\T
|ü]XÀ~Û+∫ ì|ü⁄Œ˝≤+{Ï ìC≤*ï ãj·T{ÏøÏ rdæq yêfi¯ófl ø=+<äsT¡ . eTØkÕ∆ìø£
#·]Á‘· s¡#q· ˝À M]ø£èwæ n|üPs¡«+. Ç~ Ç+ø=ø£<Xä .¯
#ê]Á‘·ø£ uÛÖ‹ø£ yê<ä <äèø£Œ<∏+ä #·]Á‘·s#¡ q· ˝ÀøÏ Á|üy•˚ +#êø£ #·]Á‘·≈L£ &Ü
$C≤„q XÊÁdü+Ô >± e÷]+~. ø=‘·Ô Ä<Ûësê\T, Ä<ÛTä ìø£ XÊÁdüÔ |ü]ø£sê\÷
n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ sêe&É+‘√ Ç|üŒ{Ï<ëø± m+‘√ <äè&Û+É >± q$Tàq yê{ÏøÏ
ø±\+ #Ó*¢ #·]Á‘· |ü<Tä HÓ≈î£ ÿ‘√+~. kÕe÷õø£ ñ<äé÷\÷, n≥º&TÉ >∑T esêZ\
ø=‘·Ô >=+‘·Tø£\÷ #·]Á‘· ì|ü⁄&ÉT ‹s¡>∑ sêsTTdüTHÔ êïsTT. B+‘√ #·]Á‘· ì‘·´
q÷‘·qeTe⁄‘√+~. d”]j·Tdt bÕsƒ≈¡ î£ \øÏ~ |ü+&É>∑ ø±\+. Ç~ Á|üdTü ‘Ô · <äX.¯
ø±˙ n+<ä] Á|üjÓ÷»Hê\÷ ˇø£{Ï ø±q|ü⁄&ÉT #·]Á‘·|ü≥¢ n+<ä]
<äèø£Œ<∏+ä ˇø£{>Ï ± e⁄+&É<Tä . ìcÕŒøÏøå ‘£ ,· ìs¡ù|ø£‘å · nH˚$ #·]Á‘· s¡#q· ˝À
bıdü>ì∑ $. n+<äTøπ dæ+<Û÷ä Hê>∑]ø£‘q· T mes¡T ì]à+#ês¡H˚ <ëì <ä>sZ∑ T¡ ï+∫
•yêJ $»j·÷\<ëø± ‘·sÿ¡ , $‘·sêÿ\T »s¡T>∑T‘·÷H˚ e⁄HêïsTT. ≈£î\+ ø√D+
qT+∫, eT‘·+ ø√D+ qT+N #·]Á‘·qT $X‚¢wæ+#·&É+, <˚X¯uÛÑøÏÔ, C≤‹
|ü⁄qs¡T‘ê∆q+ ù|s¡ #·]Á‘·qT ‹s¡>∑sêj·T&É+ ≈£L&Ü düe÷+‘·s¡+>±
16
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
kÕ>∑T‘·÷H˚e⁄HêïsTT. á <Û√s¡DøÏ Ï Á|üuTÑÛ ‘·« e‘êÔdTü ≈£L&Ü \_ÛdTü +Ô &É≥+‘√.
‘ê‘· ‘ê‘·\ Hê{Ï ø£<*äÛ ï ÇcÕºqTkÕs¡+ ‘·$«b˛j·T&ÜìøÏ ˇø£ eéd”ø∆ è£ ‘·
Á|üjT· ‘·ï+ »s¡T>∑T‘√+~. Bìï $ø£è‘· <äX¯ nH=#·TÃ.
ø±+‘êsêe⁄ >±] Á>∑+<∏ëìï á dü+<äs“¡ +¤ qT+∫ #·÷&Ü*. Äj·Tq
|ü≥Tºã{Ïº ÁbÕNq eT<Û´ä j·TT>±\ #·]Á‘·qT m+#·Tø√e&É+˝Àì <Ûsä à¡ dü÷øå±àìï
≈£L&Ü á ø√D+ qT+#˚ #·÷&Ü*.
e÷qy˚‹Vü‰kÕìï $Vü≤+>∑ Mø£D å + #˚dqæ yê]¬øe]¬øH’ ê uÛ÷Ñ >√fi¯+
MT<äTqï @ C≤‹≈£L&Ü ˇπø ≈£î<äTs¡T qT+∫ |ü⁄{Ïqº ªªdü«#·Ãμ¤ μ, ªª|ü]X¯ó<äμ∆ μ
C≤‹>±<äì, m|ü⁄Œ&Ó|ü⁄Œ&√ mø£ÿ&Óø£ÿ&ç qT+#√ e\dü˝§∫Ãq düeT÷Vü‰\
$TÁX¯eTC≤‹ nì düT\uÛ+Ñ >± ns¡e∆ Te⁄‘·T+~. n˝≤π> eTq+ qeTTà‘·Tqï
dü+düÿè‹, eTq*ï q&ç|ædüTÔqï n_Ûeè~∆ ≈£L&Ü @ ˇø£ÿs¡yÓ÷ dü«+‘·+>±
dü+bÕ~+#·Tø=qï$>±e˙, düTBs¡È ø±\|ü⁄ Ä<ëq Á|ü<ëHê\ e\¢H˚ á s¡÷|ü+
dü+‘·]+#·Tø=Hêïj·Tì ‘Ó*kıdüT+Ô ~.
ˇø£ÿe÷{˝À #ÓbÕŒ\+fÒ Ç~ #·]Á‘·kÕs¡+. ø±+‘êsêe⁄ >±s¡T Bìï
n&ÉT>∑&TÉ >∑THê >∑Ts¡T#Ô ù˚ d Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊs¡T.
s¬ +&√ n+X¯+` #·]Á‘· n+fÒ me]#·]Á‘· nH˚~. sêE\÷, ‘·‘«· y˚‘\Ô· ÷,
jÓ÷<ÛTä \÷ #·]Á‘·˝Àì #ê˝≤∫qï uÛ≤>∑+. Á|ü»\ #·]Á‘˚ #·]Á‘·. Á|ü»\ #·]Á‘·
n+fÒ yê] ã‘·T≈£î ã+&ç m˝≤q&ç∫+<äì, ø±\+ yê]|ü≥¢ m˝≤
eéVü≤]+∫<äì. nj·÷ j·TT>±*ï ˇø√ÿ ≈£î<äT|ü⁄ ≈£î~ù|dæqM, eTT+<äT≈£î
HÓ{qºÏ M s¡÷|ü⁄sπ K*ï n+‘·kÕ‡sê˙ï e÷]Ã y˚dqæ M ñ‘·Œ‹Ô˝À e∫Ãq e÷s¡TŒ\T.
eékÕj·T+ ‘Ó∫Ãq e÷s¡TŒ\T bÕ]ÁXÊ$Tø£ $|üe¢ + ‘Ó∫Ãq |ü]D≤e÷\T @
‘·‘«· y˚‘√Ô Á|üe∫+∫q$>±e⁄. »]–+~ BìøÏ _Ûqï+ #·Áø£es¡T\Ô ÷ ‘·‘«· y˚‘\Ô· ÷
á eékÕj·T+ qT+#˚, á bÕ]ÁXÊ$Tø£ $|üe¢ + qT+#˚ |ü⁄≥Tºø=#êÃs¡T.
‘·|üŒìdü¬s’ |ü⁄≥Tºø=#êÃs¡T.
á düsê«+^ø£è‘· #·]Á‘· Vü≤è<äj÷· ìï ø±+‘êsêe⁄ |ü≥Tºã{Ïº Á|ü‹#√≥
Ä$wüÿ]+#˚ Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊ&ÉT.
Bì ø√dü+ Äj·Tq #ê˝≤ ø£≥Tºø<£ *ä∏ ï |ü≥Tºã{Ïº ã≥ºãj·T\T #˚XÊ&ÉT.
17
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ø=~›#√≥¢ ‘·sÿ¡ +‘√ #ê˝≤#√≥¢ s¡TEe⁄\‘√ á |üì#˚XÊ&ÉT. n~ dæ+<Û÷ä
nXÊ«\ ø£<>ä∏ ±e#·TÃ, |ü~à˙ Áù|eT|ü⁄sêD+ ø±e#·TÃ. BìøÏ #ê˝≤ n<Û´ä j·Tq+
ø±e*‡ e⁄+≥T+~. ø±+‘·sêe⁄ |ü≥Tºe<ä\ì $Áø£e÷s¡Tÿ&û $wüjT· +˝À.
uÛ≤s¡rj·TT\+>± eTq+ >∑]«+#ê*‡q y˚MT ‘·≈î£ ÿe˝Òe⁄. eTq~ n‘·´+‘·
ÁbÕNq Hê>∑]ø£‘˝· À¢ ˇø£{.Ï Ä<äT“¤‘y· TÓ qÆ $TÁX¯eT dü+düÿè‹ eTq~. Á|ü|+ü #êìøÏ
eTq+ >=|üŒ Ä$wüÿs¡D*ï ≈£L&Ü n+~+#ê+. ªªÄH√ uÛÁÑ <ë: Áø£‘y· √ j·TqTÔ
$X¯«‘·:μμ nqï yêfi¯fl+ eTq+. eTq ãT<äT&∆ TÉ , nXÀ≈£î&ÉT, Vü≤s¡T¸&TÉ , nø£“s¡÷,
ø±[<ëdüT˝‘√ b˛*q yêfi¯ófl Á|ü|+ü #· #·]Á‘·˝ÀH˚ #ê˝≤ ‘·≈î£ ÿeeT+~. BìøÏ
ø±+‘êsêe⁄ >∑s«¡ |ü&‘É ê&ÉT.
ø±˙ Á|ü|+ü #· #·]Á‘·˝À eTqB ˇø£ uÛ≤>∑+. ÄÁø£eTD\÷, Ä~Û|‘ü ê´\÷,
yê{Ïø√dü+ j·TT<ë∆\÷ dü+Vü‰sê\T e÷Á‘·yT˚ >±<äT kÕe÷õø£ kÕ+düÿè‹ø£
nD∫y˚‘\· ÷ ˝Òì #·]Á‘·+≥÷ ˝Ò<Tä . ø±≈£î+fÒ á s¬ +&√ <Íwü´º +˝À eTq+
Á|ü|+ü #·+˝ÀH˚ eTT+<äT+{≤+. eTq ndüŒèX¯´‘ê, ≈£î\eékÕ∆ ª z&çb˛e&Üìπø
m|ü⁄Œ&É÷ dæ<+∆ä >± e⁄+&˚ C≤‹>± μ eTq*ï e÷sêÃsTT. uÛ>Ñ e∑ +‘·T&˚ eTqTwüß*ï
Ç˝≤ düèwæ+º #ê&Éqï |ü⁄s¡Twüd÷ü ø£+Ô |üse¡ TùV≤j·TyÓT+Æ ~. ø±+‘êsêe⁄ Bìï
#ê˝≤ ˝À‘·T>± $X‚w¢ +æ #˚ Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊ&ÉT.
#·]Á‘· s¡#q· ø¬ |ü⁄Œ&É÷ ˇø£ |ü]$T‹ e⁄+≥T+~. ÄHê{ÏøÏ \_Û+∫q
Ä<Ûësê\T, n|üŒ{ÏøÏ #˚jT· >∑*qZ dü÷Árø£sD¡ ≤\÷ Ä<Ûës¡+>± e÷Á‘·yT˚ #·]Á‘·qT
sêj·T>∑\+. düe÷»+ ñqï‘· dæ∆‹øÏ #˚s¡Tø=H˚ ø=B› ø=ìï+{Ï|ü≥¢ eTq
<äèø£Œ<Û+ä ˝À e÷s¡TŒ sêe*‡edüT+Ô ~. |üsêés¡D+ á eT<Û´ä #·]Á‘·˝À ‘·q≈£î
kÕ∆qy˚T<äì Á|ü•ïk˛Ô+~. |üX¯ó|üøå±´<äT\÷ ‘·eT|ü≥¢ Ç+‘· Væ≤+dü <˚ìø£ì
>=+‘Ó‘T· ‘Ô T· HêïsTT. n+<äTe\¢ ø±+‘êsêe⁄ >±] Á>∑+<∏ëìø° ø±\|ü]$T‘·T
\T+{≤sTT.
n˝≤π> dæ+<Û÷ä Hê>∑]ø£‘ê ìsêà‘·\ $wüjT· +˝À >∑‘· 3`4 @fi¯ófl>±
kÕ>∑T‘·Tqï DNA |üØø£\å T M]øÏ Çsêìj·Tq¢‘√ kÕìïVæ≤‘ê´ìï eTT+<äT≈£î
‘Ó#êÃsTT ø£s÷¡ ï\T õ˝≤¢ C≤«˝≤|ü⁄s¡+ ã÷&ç<ä bıs¡˝À¢ì sê‹ |ü]ø£sê\T
n|ü⁄s¡÷|üyTÓ qÆ #ê]Á‘·ø±<Ûësê\T. eékÕj·T düe÷C≤\T ‘Ó>˝∑ À¢øÏ C§s¡ã&˚
18
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ø=B› »]–q |ü]D≤e÷\T uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹øÏ >∑T+&Ó˝≤+{Ï$. <ä+&Éø±s¡D´
#Ó+#·T˝≤¢+{Ï Ä~eT ‘Ó>\∑ ÷, >∑∫ÃuÖ* kÕ|òyºt s˚ Y Ç+»˙s¡÷¢ ˇπøø±\+˝À
ø£fifl¯ m<äT≥ ø£qã&É+¶ ø√XÊ+_ <äèwæ˝º À #·]Á‘·ø±s¡T\øÏ ˇø£ÿ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À
e÷Á‘·yT˚ <äøÿÏ q eTVü≤<äeø±X¯+. uÛ≤s¡rj·T #·Áø£es¡T\Ô ÷, jÓ÷<ÛTä \÷ $<˚o
ÄÁø£eTD\øÏ Á^≈£î˝≤¢H√ bÕXÊÃ‘·T´˝≤¢H√ m+<äT≈£î bÕ\Œ&É˝<Ò √ ns¡+∆ ø±e&É+
˝Ò<+ä {≤&ÉT j·TTe˝Ÿ H√Ä Vü≤sêØ.
Á^≈£î |ü]¸j÷· ‘·~‘·sê\‘√ »]–q eTq<˚X¯ Ä<ëq Á|ü<ëHê*ï eT]+‘·
$dü]Ô +∫ #Ó|Œæ e⁄+fÒ u≤e⁄+&˚~. dü÷|ò`” uÛøÑ ÔÏ ñ<äé÷\≈£î ‘·–q+‘· kÕ∆q+
∫ø£ÿ˝Ò<äìŒdüTÔ+~. düT˝≤ÔqT\ j·TT<ë∆\T #ê˝≤dü∆\+ ÄÁø£$T+#˚XÊsTT.
kÕÁe÷C≤´\ ìsêàD+ m+‘· qs¡y˚T<Ûä+‘√ »]–+<√ ø=+#Ó+ H=øÏÿ
#ÓbÕŒ*‡+~. me«]ø°, <˚ìø° ˝§+>∑ì uÛ≤s¡rj·T ‘ê‹«ø£ yÓ∫’ Á‹ì, kÕ+düÿè‹ø£
yÓ•’ cÕ´ºìï Á|ü‘´˚ ø£+>± Á|ükÕÔ$+∫ e⁄+&Ü*‡+~.
Ç~ s¬ +&ÉT düTBs¡È j·TT>±\ dü+Á>∑V≤ü #·]Á‘·. Bì |ü]$T‹ Bì≈£î+~.
Bì˝À #·÷|æq Ä<Ûësê\÷, d”«ø£]+∫q dü÷Árø£sD¡ ≤\T #ê˝≤ Ä<ÛTä ìø£yTÓ qÆ $.
Á|üdTü ‘Ô · Á|üeTTK #·]Á‘·ø±s¡T\+<äs÷¡ <ë<ë|ü⁄ @ø±_ÛÁbÕj·÷ìøÏ e∫Ãq$.
˝À‘Óq’ n<Û´ä j·Tq+ $wüjT· ùdø£sD¡ \‘√bÕ≥T düe÷»+ |ü≥¢ >±&ÉyTÓ qÆ u≤<Û´ä ‘·
≈£L&Ü e⁄+fÒ ‘·|Œü Ç˝≤+{Ï |üìøÏ |üPqTø√˝Ò+.
ø±+‘êsêe⁄ >±]ÿ á \ø£D å ≤\˙ï |ü⁄wüÿ\+>± e⁄HêïsTTeT]. n+<äTøπ
á Á>∑+<∏+ä dü+øÏ|å eÔü TsTTHê Ç+‘· düeTÁ>∑+>± kÕ~Ûø±]ø£+>± s¡T≤|ü⁄ ~<äTø› =+~.
uÛÑeBj·T
HÓ\÷¢s¡T
5`7`2020
($sƒ|¡ ⁄ü u≤\düTÁãVü≤àD´+)
XÊdüqeT+&É* düuTÑÛ ´\T
19
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
1e uÛ≤>∑+. #ê]Á‘·ø£ |üPs¡«j·TT>∑+
|æ\¢\÷! eTqeT+‘ê <˚X¯uÛÑ≈£îÔ\+. eTq<˚X¯+ nìï s¡+>±˝À¢
>=|üŒ<˚X+¯ >± ñ+&Ü\ì ø√s¡T≈£î+{≤+. ne⁄Hê? n&ç>±s¡T $X¯«+ e÷kÕºsT¡ .
ªªne⁄qT e÷kÕºs÷¡ !μμ |æ\\¢ +<äs÷¡ >∑{>ºÏ ± n]#ês¡T.
ªªn˝≤ eTq<˚X+¯ ø±yê\+fÒ eTq+ >∑‘+· ˝À kÕ~Û+∫q $»j·÷\q÷,
n|ü»j·÷\q÷, yê{Ï ø±s¡D≤\q÷ ‘Ó\TdüTø=ì, @ ø±s¡D≤\‘√ $»j·÷\T
kÕ~Û+#êyÓ÷ yê{Ïì ø=qkÕ–dü÷,Ô @ ø±s¡D≤\‘√ n|ü»j·÷\T kÕ~Û+#êyÓ÷
yê{Ïì eTs¡\ #˚jT· ≈£î+&Ü C≤Á>∑‘|Ô· &ü TÉ ‘·÷ es¡eÔ ÷q+˝À eTT+<äT≈£î kÕ>±*.
n|ü &˚ uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À eT]ìï $»j·÷\T kÕ~Û+#·>\∑ +. ne⁄Hê?
ªªne⁄qT e÷kÕºs÷¡ μμ eTs¡\ |æ\\¢ +<äs÷¡ n]#ês¡T.
ªªn˝≤ kÕ~Û+#ê\+fÒ eTq+ @+ ‘Ó\TdüTø√yê*?μμ n&ç>±s¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªeTq<˚X+¯ jÓTTø£ÿ >∑‘êìï >∑÷]Ãμμ ã<äT*#êÃ&ÉT n_Ûq+<é.
ªªÇ+ø± düŒwü+º >± me¬sH’ ê #Ó|Œü >∑\sê?μμ
ªªeTq uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·qT eTqeT+<äs+¡ ‘Ó\TdüTø√yê*μμ nHêï&ÉT ‘˚».
ªªne⁄qT. eTqeT+<äs+¡ eTq<˚X¯ #·]Á‘·qT ‘Ó\TdüTø√yê*μμ nHêï&ÉT
e÷kÕºs¡T.
ªª#Ó|Œü +&ç e÷kÕºs÷¡ $+{≤+μμ nHêïs¡T eTs¡\ |æ\\¢ +<äs÷¡ .
ªªeTq |üPØ«≈£î˝…q’ e÷qe⁄\T yêqs¡<Xä ¯ qT+&ç Ç|üŒ{ÏøÏ <ë<ë|ü⁄ 40
\ø£ å \ dü + e‘· ‡ sê\ ÁøÏ ‘ · + |ü ] D≤eT+ #Ó + ~ qs¡ T \T>± e÷sês¡ ì
JeXÊÅdyÔü ‘˚ \Ô· +<äs÷¡ ìs¡÷|æ+#ês¡T. n~ $÷ø£+<ä]ø° ‘Ó\TdüT>∑<ë?μμ
ªª‘Ó\TdüT e÷kÕºs÷¡ μμ nHêïs¡T |æ\\¢ T.
20
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ªªyês¡T yÓTT<ä{À¢ mø£ÿ&É ìedæ+#˚yês¡T?μμ
ªªø=+&É >∑TVü≤˝À¢, #Ó≥Tº ‘=Ás¡˝À¢ ìe•+#˚yês¡Tμμ e÷kÕº] Á|üX¯ï≈£î
≥≈£îÿq düe÷<Ûëq$T∫Ã+~ düTVü‰Hê.
ªªyê] ÄVü‰s¡yT˚ $T{Ï?μμ
ªª|ü∫Ãe÷+dü+, |üfió¯ fl, <äT+|ü\Tμμ øÏsD
¡ Y »yê_#êÃ&ÉT.
ªªÄHê&ÉT ÄVü‰s¡dü+bÕ<äq≈£î e÷qe⁄\T ñ|üjÓ÷–+∫q Äj·TT<Ûë
˝Ò$T{À ‘Ó\TkÕ?
ø±¢d+ü ‘ê eTÚq+.
ªªÄ~ e÷qe⁄\T yÓTT<ä{À¢ #˚‹ø£+~q sêfi¯ófl, #Ó≥¢ ø=eTà\H˚
Äj·TT<Ûë\T>± yê&˚yêfi¯ófl. >∑T+|ü⁄>± yÓ[fl sêfi¯ófl, ø=eTà\ Äj·TT<Ûë\‘√
»+‘·Te⁄\qT y˚{≤&ç #·+|ü&+É , #Ó≥q¢ T+&ç |üfifl¯ qT sê\Ã&É+, <äT+|ü\qT
‘·e«&É+ #˚dæ ‹H˚yês¡T. ‘·sê«‘· ø=+‘· ø±˝≤ìøÏ n&Ée⁄\˝À <ëyêq\+ nH˚
ô|<ä› ô|<ä› eT+≥\T #Ó\sπ –q|ü &ÉT, Ä eT+≥\˝À dü>+∑ ø±*q »+‘·Te⁄\
e÷+dü+ eT]+‘· ø£eTàì yêdüq, eT]+‘· s¡T∫ ø£*ñZ +&É{≤ìï >∑eTì+∫, Ä
e÷qe⁄\T n&Ée⁄\˝À sπ –q eT+≥\ ‘ê\÷≈£î ø=eTà\qT rdüT≈£îe∫Ã ‘·eT
>∑TVü≤\˝À ù|]Ãq ø=eTà\≈£î Ä ì|ü qT n+{Ï+∫, Ä eT+≥\˝À ‘êeTT
y˚{≤&çq »+‘·Te⁄\qT ø±\TÃø=ì ‹q&É+ Äs¡+_Û+#ês¡T. á<äX¯˝À
e÷qe⁄\≈£î ì|ü qT ‘·j÷· s¡T#˚jT· &É+ sê<äT>±ì, ì|ü qT ñ|üj÷Ó –+#·&+É
H˚s¡TÃ≈£îHêïs¡qïe÷≥. n+‘˚ø±<äT, sêfi¯flqT+&ç ô|#·TÃ\T }&ÉBdæ sê‹
|ü]ø£sê\T ‘·j÷· s¡T#˚jT· ≥+ yÓTT<ä˝{… ≤ºsT¡ . BìøÏ s¡TEe⁄ @$T{À ‘Ó\TkÕ?
Á|üdTü ‘Ô · bÕøÏkÕÔHé ˝Àì k˛Hé ˝Àj·T˝Àì s¬ e’ ‘Y e<ä› \uÛ´Ñ yÓTqÆ sê‹ |ü]ø£sê\T.
Ç$ 20 \ø£\å dü+e‘·‡sê\ Hê{Ïeì |ü⁄sêedüTÔ XÊÅdE Ôü \„ T ìs¡«∫+#ês¡T.
n˝≤π> Væ≤e÷#·˝ŸÁ|ü<˚XŸ ˝Àì •yê*ø˘ ø=+&É˝À¢≈£L&Ü \uÛÑéTj·÷´sTT.
21
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
Ä ø±˝≤ìï bÕ‘·sê‹j·TT>∑+ nì XÊÅdüÔE„\T eØZø£]+#ês¡T. Bìì ã{Ïº
eTq≈£î @+ ns¡∆eTe⁄‘√+<√ ‘Ó\TkÕ? Ç|üŒ{ÏøÏ 20 \ø£å\ dü+e‘·‡sê\
ÁøÏ‘+· uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝Àì s¬ e’ ‘Y, •yê*ø˘ ø=+&É\ ÁbÕ+‘ê\˝À e÷qe⁄\T
ìe•+#˚yês¡˙, yês¡T sêfi¯fl ô|#·TÃ\T }&É>={Ïº Äj·TT<Ûë\T>±, |ü]ø£sê\T>±
yê&˚yês¡˙ ‘Ó\Tk˛Ô+~. á ø±˝≤H˚ï #·]Á‘·ø±s¡T\T bÕ‘·sê‹j·TT>∑+ >±
|æ\TdüTHÔ êïs¡Tμμ nì e÷kÕºsT¡ ø=qkÕ–+#·uÀ‘·T+&É>± lqT ˝Ò∫ ªªe÷kÕºs÷¡ !
Hê<√ &Í{Ÿμμ nHêï&ÉT.
ªªn&ÉT>∑Tμμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ ∫s¡Tqe⁄«‘√.
ªª$÷s¡T uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘· #ÓãT‘·THêïs¡T >∑<ë? s¬ e’ ‘Y nH˚ Á|ü<X˚ +¯
bÕøÏkÕÔH˝é Àì~ nHêïs¡T. bÕøÏkÕÔHé #·]Á‘· #ÓãT‘·THêïπs$T{Ï?μμ
lqT Á|üXï¯ ≈£î eTs¡\ ∫s¡Tqe⁄« qyê«&ÉT e÷kÕºsT¡ .
ªªoq÷! eT+∫ Á|üXï¯ y˚XÊe⁄. áHê&ÉT bÕøÏkÕÔHé ñqï ÁbÕ+‘·+ y˚˝≤~
dü+e‘·‡sê\T>± uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À uÛ≤>∑yT˚ . ñ<ëVü≤s¡D≈£î ‘·sê«‘· #Ó|Œü uÀj˚T
dæ+<ÛTä Hê>∑]ø£‘ê ÁbÕ+‘ê˝…q’ Vü≤s¡bÕŒ, yÓTTVü≤+C§<ës√\T, ÁbÕNqø±\+˝À
<˚X,¯ $<˚o $<ë´s¡T\∆ qT y˚˝≤~eT+~ì Äø£]¸+∫q ‘·ø•å£ ˝≤ $X¯« $<ë´\j·T+
Çe˙ï Á|üdTü ‘Ô +· bÕøÏkÕÔH˝é ÀH˚ ñHêïsTT. yê{Ïì >∑÷]Ãq Á|ükÕÔeq ˝Ò≈î£ +&Ü
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·qT ø=qkÕ–+#·˝eÒ TTμμ $e]+#ê&ÉT e÷kÕºsT¡ .
ªªbÕ‘·sê‹j·TT>∑+ m|üŒ{Ï<ëø± ñ+~ e÷kÕºs¡÷?μμ Á|ü•ï+#ê&ÉT
»Vü≤+^sY.
ªªÇ|üŒ{ÏøÏ <ë<ë|ü⁄ |üHïÓ +&ÉTy˚\ dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘+· es¡≈î£ . n+fÒ
Áø°.|üP. 10,000 dü+e‘·‡s¡+ es¡≈£î.μμ
ªªÄø±\+˝À uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À Á|ü»\T mø£ÿ&Óøÿ£ &É ìe•+#ês¡T? yê]
Jeq $<Ûëq+ m˝≤ ñ+&˚~. #Ó|Œü +&ç e÷kÕºs÷¡ !μμ n&ç–+~ kÕsTT\øÏÎ.
22
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ªª#ÓãT‘êqe÷à. bÕ‘·sê‹j·TT>∑+˝À Á|ü»\T uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝Àì $$<Ûä
ÁbÕ+‘ê\˝À ìe•+#ês¡T. Ä ÁbÕ+‘ê\˝À <=]øÏq sê‹ |üìeTT≥¢qT ã{Ïº
Äø±\+˝À, Ä ÁbÕ+‘·+˝À Á|ü»\T ìedæ+∫q≥T¢>± s¡TEee⁄‘√+~. ñ
<ëVü≤s¡D≈£î J\+q~ ˇ&ÉTq¶ ñqï |ü;“ ø=+&É\˝À |ü~ \ø£\å dü+e‘·‡sê\
Hê{Ï sê‹ |ü]ø£sê\T <=]ø±sTT. bÕøÏkÕÔH˝é Àì k˛Hé ˝Àj·T˝À düTe÷s¡T 6
\ø£\å dü+e‘·‡sê\ Hê{Ï sê‹ >=&Éfi¶ ó¯ fl <=]ø±sTT. ø£sêï≥ø£˝Àì Vü≤Héd˝Z” Àj·T,
#ÓHïÓ Ì dü$÷bÕq n{Ïsº ê+|üøÿ£ +‘√ düV‰ü <äøDåÏ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝Àì nH˚ø£ ÁbÕ+‘ê˝À¢
#˚‹ >=&Éfi¶ ó¯ fl, eT#·TÃø£‘T· \Ô T <=]ø±sTT. Ç$ Ç|üŒ{ÏøÏ düTe÷s¡T 31 y˚\
dü+e‘·‡sê\Hê{Ïeì j·TTπsìj·T+`<Û√]j·T+ |ü<‹∆ä ˝À #˚dqæ |ü]XÀ<Ûqä \T
ìs¡÷|æ+#êsTT. á $esê\T uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À, bÕ‘·sê‹j·TT>∑+˝À, e÷qe⁄\T
J\+ q~ ˇ&ÉTq¶ T+&ç #ÓHïÓ Ì es¡≈î£ $dü]Ô +∫ ñHêïs¡ì ‘Ó\Tk˛Ô+~μμ nHêïs¡T
e÷kÕºs¡T.
ªªyê] Jeq $<ÛëHêìï >∑÷]Ã $e]kÕÔsê e÷kÕºs÷¡ !μμ n&ç>±&ÉT Ä<ë+.
ªªÄ<ë+! Ä $esê\T, ø=‘·Ôsê‹j·TT>∑+ $X‚cÕ\T e#˚Ã ø±¢düT˝À
$e]kÕÔqTμμ n+≥÷ ˝Ò#ê&ÉT $X¯«+ e÷kÕºsT¡ μμ.
23
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
2e uÛ≤>∑+. bÕ‘·sê‹j·TT>∑+,
ø=‘·Ôsê‹j·TT>∑+, ø£+#·Tj·TT>∑+.
ªª|æ\\¢ ÷! bÕ‘·sê‹j·TT>∑+˝À Á|ü»\T Á|ü<ëÛ q+>± »+‘·Te⁄\qT y˚{≤&ç,
#·+|æ, ‹H˚yês¡T. yês¡T eT÷|ü⁄s¡+ >∑\ m<äT,› <äTqïb˛‘·T, >=Á¬s, y˚Tø£, õ+ø£,
|ü+~, K&ÉeZ Tè>∑+, yÓT≥º ‘êuÒ\T, düeTTÁ<ä|⁄ü ‘êuÒ\T, |ü\Ts¡ø±˝…q’ |ü≈îå£ \qT
y˚{≤&çq Ä<Ûësê\T #·]Á‘·ø±s¡T\≈£î \_Û+#êsTT. eékÕj·T+ #˚dæq≥T¢
Ä<Ûësê\T ˝Òe⁄. |”#T· ˝Òø£ Hês¡ ã≥º\T <Û]ä +∫q Ä<Ûësê\T ≈£L&É ˝Òe⁄.
yês¡T »+‘·T #·sêà\qT <Û]ä +∫ ñ+{≤s¡ì #·]Á‘·ø±s¡T\T }Væ≤düTHÔ êïs¡T.
$X‚wyü T˚ eT+fÒ áø±\+˝À ø=ìï n≥MÁbÕ+‘ê\˝À y˚{≤&çq »+‘·Te⁄\
neX‚cÕ\T, yê{ÏøÏ <ä>sZ∑ ˝¡ Àì |üs«¡ ‘· ÁbÕ+‘ê\˝À $kÕÔs+¡ >± sê‹ |üìeTT≥T¢
\uÛ´Ñ eTj·÷´sTT. n+fÒ Ä ø±\+ Hê{Ïøπ Á|ü»\˝À |üì $uÛ»Ñ q, edüTeÔ ÷]Œ&û
ñ+&˚ e ˙, |ü s ¡ « ‘· ÁbÕ+‘ê\yês¡ T sê‹|ü ì eTT≥T¢ #˚ d æ n≥M
ÁbÕ+‘ê\yê]øÏe«&É+, n≥M ÁbÕ+‘ê\yês¡T y˚{≤&çq »+‘·Te÷+kÕìï |üs«¡ ‘·
ÁbÕ+‘ê\yê]øÏe«&É+ »]π><äì ns¡∆eTe⁄‘√+~. eTs√ eTTK´ $wüj·T+
@$T≥+fÒ |ü⁄s¡Twüß\ ndæú|ü+»sê\ô|’ meTTø£\ ø£+sƒ¡Vü‰sê\T, ˝≤¬ø≥T¢
\_Û + #êsTT. n+fÒ Äø±\+˝À |ü ⁄ s¡ T wü ß \T e÷Á‘· y ˚ T ÄuÛ Ñ s ¡ D ≤\T
<Û]ä +#˚yês¡qïe÷≥. n+‘˚ø±<äT, bÕ‘·sê‹j·TT>∑+˝ÀH˚ Á|ü»\T >∑T&çôd\T
ì]à+#·Tø=ì n+<äT˝À ìedæ+#·&+É H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. Á|ü»\˝À ø=ìï eT‘·
$XÊ«kÕ\T ñ+&˚$. ÄHê&ÉT #·ìb˛sTTqyê] düe÷<ÛäT˝À¢ #·+|üã&çq
»+‘·Te⁄\ meTTø£\T <=]ø±sTT. n+fÒ yês¡T #·ìb˛sTTq yê]øÏ ≈£L&É
ÄVü‰s¡+ nedüs¡eTÚ‘·T+<äì qy˚Tàyês¡˙, n+<äTø£ì yê]ø√dü+ @<Ó’q
»+‘·Te⁄qT #·+|æ yê] düe÷<ÛTä ˝À¢ |üP&çÃô|fÒyº ês¡˙ eTq+ }Væ≤+#·e#·TÃμμ
nì eTT–+#ês¡T $X¯«+ e÷kÕºsT¡ .
24
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ªªu≤>∑T+~ e÷kÕºs÷¡ ! Çø£ ø=‘·sÔ ê‹j·TT>∑+ dü+düÿ è‹ì >∑÷]Ã #Ó|Œü sê?μμ
n&ç–+~ qe´.
ªª#ÓãT‘êqe÷à! ø=‘·sÔ ê‹j·TT>∑+ n+fÒ eTπs$÷ø±<äT. eT]+‘· |ü<Tä HÓq’ ,
ñ|ü j Ó ÷ >∑ ø £ s ¡ y Ó T Æ q Ø‹˝À sê‹ |ü ì eTT≥¢ q T, sê‹ Äj· T T<Û ë \qT
‘·j·÷s¡T#˚düTø=ì, yê&çq ø±˝≤H˚ï ø=‘·Ôsê‹j·TT>∑+ n+{≤+μμ nHêïs¡T
e÷kÕºs¡T.
ªªn~ m|üŒ{ÏqT+&ç m|üŒ{Ï<ëø± ñ+~ e÷kÕºsT¡ ?μμ n&ç>±&ÉT dü÷sê´+wt.
ªªdüTe÷s¡T Áø°. |üP. 10,000 qT+&ç Áø°.|üP. 6000 es¡≈î£ ñqï
ø±˝≤ìï ø=‘·sÔ ê‹j·TT>∑+ n+{≤s¡T dü÷sê´. Ä ø±\+ $X‚cÕ\T $e]kÕÔqT.
á ø±\+˝À nH˚ø£ ø=‘·Ô Äj·TT<Ûë\T, |üìeTT≥T¢ ‘·j·÷s¡j·÷´sTT.
ñ‘·sÔ Á¡ |ü<X˚ Ÿ˝Àì düV‰ü jYTqsêjYT, eTVü‰<ä¨\˝À meTTø£, ˝Òø£ yÓTTq<˚*q
#Ó≈£îeTTøÏ sêsTT\‘√ >∑{Ïº>± ø£≥ºã&çq u≤D≤\T, Ä u≤D≤\‘√ >∑{Ïº>±
>∑T#·Ãã&çq ndæ|ú +ü »sê\T \_Û+#êsTT. n+fÒ Ä ø±\+˝À $\T¢, u≤D≤\T
e÷qe⁄\T ø£qT>=Hêïs¡qïe÷≥. n˝≤π> qs¡à<ë ˝Àj·T˝À ≈£îø£ÿ\T, |üXó¯
e⁄\T, >=Á¬s\T ˝≤+{Ï eT∫Ãø£ #˚jT· ã&çq »+‘·Te⁄\ meTTø£\T \_Û+#êsTT.
n+fÒ e÷qe⁄\T »+‘· T e⁄\qT eT∫Ãø£ #˚ d ü T ø√e&É + áø±\+˝À
yÓTT<ä\sTT+<äqïe÷≥. ô|’ ÁbÕ+‘ê\˝ÀH˚ ‘·èD<ÛëHê´\qT |æ+&ç#ù˚ d ‹s¡>fi∑ ó¯
fl <=]ø±sTT. n+fÒ <ÛëHê´ìï |æ+&ç#j ˚ T· &É+ e÷qe⁄\T H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡qïe÷≥.
#Ó≥¢qT qs¡ø£&ÜìøÏ yê&˚ sê‹>=&É¶fi¯ófl ≈£L&É \_Û+#êsTT. n+fÒ #Ó≥¢qT
q]øÏ, H˚\qT #·<Tä qT#˚d,æ eékÕj·÷ìï yÓTT<ä\Tô|{≤ºsì¡ ns¡e∆ Te⁄‘√+~.
n+‘˚ø±<äT. |ü+≥ø√‘·≈£î ñ|üjÓ÷–+#˚ ø=&Éefi¯fl n+#·T\≈£î |ü<äTHÓ’q
∫qïsêfi¯flqT ‘ês¡T‘√ n‹øÏ+∫q Ä<Ûësê\T <=]ø±sTT. n+fÒ sê‹ ø=&Éefi¯flqT
eT]+‘· |ü<Tä qT>± #˚d,æ eékÕj·÷ìï n_Ûeè~∆ #˚jT· &É+ »]–+<äqïe÷≥.
ÄX¯Ãs¡´ø£sy¡ TÓ qÆ $wüjT· + @$T≥+fÒ ø=‘·sÔ ê‹j·TT>∑+˝ÀH˚, eTq |üPØ«≈£î\T
25
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
‘·≈î£ ÿe es¡¸bÕ‘·+>∑\ ÁbÕ+‘ê\˝À yê>∑T\≈£î n&ÉTø¶ ≥
£ \º T y˚dæ ˙{Ï kÂø£s´¡ +
ô|+#·T≈£îqï≥T¢>± Ä<Ûësê\T \_Û+#êsTT. eTs√ eTTK´$wüjT· +. ˇπø ôdE ’ ˝À
eT{Ïº Ç≥Tø£\T ‘·j÷· s¡T#˚d,æ yê{Ïì Äs¡u{… ºÏ Ä Ç≥Tø£\‘√ yês¡T Çfi¯ófl
ì]à+#·T≈£îHêïs¡T. Ä Çfi¯fl˝À n–ïøÏ Á|ü‘´˚ ø£ kÕúq+ øπ {≤sTT+#ês¡T. Çfi¯ófl
nH˚ø£ ∫qï ∫qï >∑<Tä \T>± $uÛõÑ +#·ã&Ü¶sTT. Ç˝≤+{Ï Çfi¯ófl>∑\ Á>±eT+
dæ+<ÛTä yÓT<Æ ëq •~Û˝≤\˝À ãj·T\Œ&ç+~. Áø°.|üP. 4000 dü+e‘·‡s¡+ Hê{ÏøÏ
≈£î+&É\T ‘·j÷· s¡T#˚ùd #·Áø£+ (kÕ¬s) ø£qT>=qã&ç+~. Äø±\+˝ÀH˚ Á|ü‹Ô
kÕ>∑T#˚jT· &É+, q÷\T rj·T&É+, ã≥º H˚jT· &É+ eTqyês¡T ø£qT>=Hêïs¡+fÒ
$÷≈£î Äq+<ä+>± ˝Ò<ë? n&ç>±s¡T e÷kÕºsT¡ .
ªª#ê˝≤ Äq+<ä+>± ñ+~ e÷kÕºsT¡ !μμ nHêïs¡T |æ\\¢ +<äs÷¡ .
ªªÇ+ø√ Äq+<äø£s¡yÓTÆq $wüj·T+ #ÓãT‘êqT. ø=‘·Ôsê‹j·TT>∑+˝ÀH˚
eTqyêfi¯ófl #·øÿ£ ì ø£fi≤s¡÷bÕ\T ^j·T&É+ H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. uÛÀbÕ˝Ÿ dü$÷|ü+˝Àì
;ÛyTé u…{≤ÿ >∑TVü≤˝À yês¡T ^dæq ∫Á‘ê\˝À $\T¢, neTTà\‘√ »+‘·Te⁄\qT
y˚{≤&˚ ∫Á‘ê\T, ãs¡Te⁄ yÓ÷düTqÔ ï ÅdÔ” ∫Á‘·+, Ä&É HÓeT* ∫Á‘·+ Á|ü|+ü #·
Á|ü U ≤´‹ì >∑ & ç + #êsTT. ∫es¡ > ± Ä dü + dü ÿ è‹˝Àì u≤<Û ë ø£ s ¡ y Ó T Æ q
n+XÊH=ïø£<ëìï $e]kÕÔqT. ÄHê{Ï düe÷<ÛäT˝À¢, ø=ìï{Ï˝À $\TyÓ’q
sêfi¯ófl ñHêïsTT. ø=ìï{Ï˝À ˝Òe⁄. Ç~ @ |ü]dæ‹ú ì dü÷fk˛Ô+~?μμ n&ç>±s¡T
e÷kÕºs¡T.
ªªÄ Á|ü»\˝À ø=+‘·eT+~ <Ûìä ≈£î\T>±qT, ø=+<äsT¡ ù|<ä\T>±q÷ ñ
Hêïs¡˙, yê]˝À kÕe÷õø£ n+‘·sê\T ñHêïj·T˙ dü÷∫k˛Ô+~μμ ã<äT*#êÃ&ÉT
dæ<ä÷›.
ªªÇø£ ø£+#·Tj·TT>∑ dü+düÿ è‹ì dü+øÏå|üÔ+>± $e]+∫ á ø±¢düT
eTT–kÕÔqT. á dü+düÿ è‹ Áø°.|üP. 6000 qT+&ç Áø°.|üP. 3000 es¡≈î£ ñ
+~. ø£+#·Tj·TT>∑+˝À, ø£+#·T Äj·TT<Ûë\T ø£*qZ Á|ü»\T ø=‘·sÔ ê‹ Äj·TT<Ûë\
26
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
Á|ü»\ô|’ $»j·T+ kÕ~Û+∫q|üŒ{Ïø° Á|ü»\ kÕ+düÿ è‹ø£ Jeq+˝À
ô|<äe› ÷s¡TŒ˝ÒM dü+uÛ$Ñ +#·˝<Ò Tä . ø±s¡D≤\T @$T≥+fÒ ø£+#·T˝ÀVü‰\T #ê˝≤
‘·≈î£ ÿe |ü]e÷D+˝À \_Û+#·&eÉ T÷, >¬ *∫qyês¡T z&çb˛sTTq yê] dü+düÿ
è‹ì ø=qkÕ–+#·&eÉ T÷. á ø±\+Hê{Ï ø=ìï $X‚cÕ\T $÷≈£î #ÓãT‘êqT.
yÓTT<ä{~Ï áø±\+Hê{Ï •~Û˝≤\˝À ø£ì|æ+∫q esYÿcÕ|ü⁄\T, ã{°\º T sê–,
ø£+#·T edüTeÔ ⁄\T ‘·j÷· s¡T#˚ùd ì|ü⁄DT\THêïs¡ì dü÷∫k˛Ô+~. düsT¡ ≈£î\ô|’
y˚j·Tã&çq sê–eTTÁ<ä\T es¡Ôø£|ü⁄ n_Ûeè~∆ì dü÷∫düTÔHêïsTT. ÄHê{Ï
ndæ|ú +ü »sê\ô|’ »]–q n<Û´ä j·Tq+ @+ ‘Ó*j·TCÒk˛Ô+<ä+fÒ esYÿcÕ|ü⁄\˝À
Vü‰ìø£sy¡ TÓ qÆ >±*, #ê\ùd|ü⁄ ˇπø#√≥ ≈£Ls=Ãì |üì#˚jT· &É+ e\q Á|ü»\
Äs√>±´ìøÏ rÁeyÓTqÆ Vü‰ì »]–+<ä˙, <ëìe\q dü>≥ ∑ T Äj·TT'Á|üe÷D+
ø=‘·sÔ ê‹j·TT>∑+˝À 31 dü+ˆˆ\T ñ+&É>±, ø£+#·Tj·TT>∑+˝À n~ 24 dü+ˆˆ\≈£î
‘·–+Z <ä˙ s¡TEyÓ+’ ~. Bììã{Ïº ø±]à≈£î\ Äs√>±´\qT |üD+>± ô|{Ïº uÛÖ‹ø£
n_Ûeè~∆ì kÕ~Û+#·&É+ ÄHê{ÏqT+&ç ñqï<äì ns¡∆eTe⁄‘√+~. ÇM
ø£+#·Tj·TT>∑ dü+düÿ è‹ $X‚cÕ\T. e#˚Ã ø±¢dTü ˝À dæ+<ÛTä Hê>∑]ø£‘q· T >∑÷]Ã
eTT#·Ã{Ï+#·T≈£î+<ë+μμ n+≥÷ eTT–+#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
27
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
3e uÛ≤>∑+. dæ+<Ûä÷ Hê>∑]ø£‘·
ªª|æ\\¢ ÷! Áø°.|üP. 2600 Hê&˚, n+fÒ Ç|üŒ{ÏøÏ 4600 dü+e‘·‡sê\
ÁøÏ‘y· T˚ , uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À ˇø£ eT¨qï‘· Hê>∑]ø£‘· $\dæ*+¢ ~ ‘Ó\TkÕ? ÄHê{Ïøπ
dæ+<Û÷ä qB |üØyêVü≤ø£ ÁbÕ+‘·+˝À, n+fÒ dæ+<Û÷ä q~ Á|üeVæ≤+#˚ ÁbÕ+‘êìøÏ
Çs¡TyÓ|’ ⁄ü ˝≤ ñqï ÁbÕ+‘·+˝À nH˚ø£ >=|üŒ q>∑sê\T ì]à+#·ã&Ü¶sTT. Ä
q>∑sê\T $\dæ*q¢ Hê>∑]ø£‘q· T #·]Á‘·ø±s¡T\T @eTì |æ*#ês√ ‘Ó\TkÕ?μμ
n&ç>±s¡T $X¯«+ e÷kÕºsT¡ .
ªªdæ+<Û÷ä Hê>∑]ø£‘· e÷kÕºs÷¡ !μμ ≥ø°eTì ã<äT*∫Ã+~ qe´.
ªªø£s¬ øº̆. m˝≤ #Ó|Œü >∑*>±e⁄?μμ qe⁄«‘·÷ n&ç>±s¡T e÷kÕºsT¡ .
ªª$÷πs #ÓbÕŒs¡T>± e÷kÕºs¡÷! Ä Hê>∑]ø£‘· dæ+<Ûä÷ |üØyêVü≤ø£
ÁbÕ+‘·+˝À $\dæ*+¢ <äìμμ ã<äT*∫Ã+~ qe´.
ªª>∑T&é. Ä Hê>∑]ø£‘· m+‘· $d”Ôs¡í+˝À $düÔ]+∫+<ä+fÒ, |ü&ÉeTs¡
bÕøÏkÕÔH˝é Àì eTVü≤+CÀ<ës√ qT+&ç ‘·÷s¡TŒq sê»kÕúH˝é Àì ø±*ã+>∑Hé
es¡≈î£ , ñ‘·sÔ êq bÕøÏkÕúH˝é Àì Vü≤s¡bÕŒ q>∑s+¡ qT+&ç <äøD
åÏ ≤q >∑T»sê‘Y˝Àì
˝À<Ûë˝Ÿ es¡≈î£ $dü]Ô +∫ ñ+~. M{Ï˝À ô|<ä› q>∑sy¡ TÓ qÆ yÓTTVü≤+CÀ<ës√
m+‘· $d”sÔ +í¡ ˝À ñ+<√ ‘Ó\TkÕ? <ë<ë|ü⁄ 500 mø£sê\T. <ëì »HêuÛ≤
<ë<ë|ü⁄ 85,000 ñ+&˚<ìä #·]Á‘·ø±s¡T\T n+#·Hêy˚XÊs¡T. á Hê>∑]ø£‘·
>=|üŒ‘·q+ @$T≥+fÒ nìïy˚\ @fi¯flHê&˚ q>∑sê\qT n‘·´+‘· Á|üD≤[ø±ã<ä+∆ >±
ì]à+#·&É+. ñ<ëVü≤s¡D≈£î yÓTTVü≤+CÀ<ës√ rdüT≈£î+<ë+. Bì˝À m‘ÓÔÌq
uÒdyt TÓ +{Ÿô|’ ˇø£ ø√≥ ì]à+#·ã&ç+~. Ç‘·s¡ ô|<ä› >∑èVü‰\T ≈£L&Ü m‘ÓqÌÔ
uÒdyt TÓ +{Ÿô|H’ ˚ ì]à+#·ã&Ü¶sTT. Bìe\q Äø√≥, >∑èVü‰\T es¡<\ä qT+&ç
s¡ø+åÏ #·ã&Ü¶sTT. s√&ÉT¢ $XÊ\+>±, ˇø£<ëì ø=ø£{Ï düe÷+‘·s+¡ >± ñHêïsTT.
28
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
Á|ü<ëÛ qs√&ÉT¢ m+‘· yÓ&\É Œ+fÒ, s¬ +&ÉT m<äT\› ã+&ÉT¢ m<äTs¬ <äTs¡T>± e∫ÃHê,
Çs¡T≈£î ˝Ò≈£î+&Ü <ë{Ïb˛>∑\e⁄. >√&É\˝À ÁøÏ+~ uÛ≤>±ìï ø±*Ãq
Ç≥Tø£\‘√q÷, ô|’ uÛ≤>±ìï m+&çq Ç≥Tø£\‘√q÷ ø£{≤ºsT¡ . eTs=ø£ >=|üŒ
$wüjT· y˚TeT+fÒ Á|ü‹ Ç+{Ï˝Àq÷ ˇø£ kÕïHê\ <=&ç,¶ ˇø£ eTs¡T>∑T<=&ç¶ ñ
HêïsTT. M{ÏqT+&ç e#˚Ã ˙s¡T ãj·T{ÏøbÏ ˛sTT, M~Û˝Àì eTTs¡T>∑T ø±\«\˝À
ø£\TkÕÔsTT. ø=ìï M<ÛTä \˝À eTTs¡T>∑T ø±\«\ ã<äT\T eT{Ïº (f…Ás¡ø√{≤) ‘√
‘·j÷· s¡T#˚dqæ ô||’ ⁄ü \THêïsTT. Á|ü<ëÛ q s√&ÉT¶ Á|üøÿ£ q eTTs¡T>∑T ø±\« ô|q’ T+&ç
ø£|Œü ã&ç+~. ø=ìï #√≥¢ eTìwæ m‘·TqÔ ï ô|’ ø£|ü ì]à+#·ã&ç+~. ˇø£ eTìwæ
˝À|ü*øÏ yÓ[fl ø±\TeqT X¯óÁuÛ+Ñ #˚jT· e#·TÃ. Ç~ $+fÒ $÷πøeTì|æk˛Ô+~?μμ
n&ç>±&ÉT e÷kÕºsT¡ .
ªª<ë<ë|ü⁄ 5000 @fi¯flHê&˚ eTqyêfi¯ófl dæ$˝Ÿ Ç+»˙]+>¥˝À m+‘·
>=|üŒyês√qì ÄX¯Ãs¡´+ y˚k˛Ô+~ e÷kÕºs÷¡ !μμ nHêï&ÉT ‘˚».
ªªq>∑s¡ ìsêàD≤ìøÏ dü+ã+~Û+∫ eTs√ eTTKýÓTqÆ n+XÊìï #ÓãT‘êqT
$q+&ç. yÓTTVü≤+CÀ<ës√˝À 12 $÷≥s¡¢ bı&Ée⁄ (40 n&ÉT>∑T\T), 7 $÷≥s¡¢
(<ë<ë|ü⁄ 25 n&ÉT>∑T\T) yÓ&\É TŒ, 2.4 $÷≥s¡¢ (8 n&ÉT>∑T\T) ˝À‘·T ø£*qZ
ˇø£ ô|<ä› kÕïqyê{Ïø£qT ø±*Ãq Ç≥Tø£\‘√ ø£{≤ºs¡T. á ‘={Ïº ãj·T{Ï
uÛ≤>±ìï ‘ês¡Te+{Ï |ü<ës¡+∆ ‘√ |üP‘·yX˚ Ês¡T. n+<äTe\q á ‘={Ï˝º À qT+&ç
˙s¡T ø±]b˛≈£î+&Ü ñ+≥T+~. BìøÏ n&ÉT>∑Tq, ˙s¡T ãj·T≥≈£î b˛j˚T+<äT≈£î
ˇø£ ‘·÷eTTqT @sêŒ≥T#˚XÊs¡T. kÕïqyê{Ïø£˝ÀìøÏ ~>∑{≤ìøÏ yÓT≥T¢
ì]à+#ês¡T. á kÕïqyê{Ïø£ Á|üø£ÿq eTs√ ìsêàD+ ñ+~. <ëìì
<ÛëHê´>±s¡+>± #·]Á‘·ø±s¡T\T >∑T]Ô+#ês¡T. á kÕïqyê{Ïø˝£ À kÕïHê\T #˚d,æ
eT‘ê#ês¡T´\T ø=ìï eT‘· ø£sà¡ \T ìs¡«Væ≤+∫, s¬ ‘’ T· \e<ä› qT+&ç |üqTï\qT
<Ûëq´+ s¡÷|ü+˝À edü÷\T #˚ùdyêfi¯fl˙, Á|ü»\˝À eT‘· $XÊ«kÕ\÷, eT÷&ÛÉ
$XÊ«kÕ\÷ u≤>± ñqï ø±s¡D+>± Á|ü»\T m+‘· <ÛëHê´ìï nsTTHê
29
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
dü+‘√wü+>± |üqTï\ s¡÷|ü+˝À Ç#˚Ãyêfi¯fl˙, Ä <ÛëHê´ìï Á|üø£ÿH˚ ñqï
<ÛëHê´>±s¡+˝À ì\«#˚ùdyês¡˙ #·]Á‘·ø±s¡T\T n_ÛÁbÕj·T|ü&TÉ ‘·THêïs¡T.
á q>∑sê\˝À ˙{Ï kÂø£s¡´+ ø=s¡≈£î nH˚ø£ e+<ä\ u≤e⁄\T
‘·e⁄«≈£îHêïs¡T. yÓTTVü≤+CÀ<ës√˝À 700 u≤e⁄\THêïsTT.
dæ+<Û÷ä Hê>∑]ø£‘˝· Àì eTs√ eTTK´ $wüjT· + @$T≥+fÒ q<äT\≈£î
Ä&ÉT¶ø£≥º\T y˚dæ, ø±\Te\qT Á‘·$«, yê{ÏqT+&ç bı˝≤\\≈£î ˙s¡T
@sêŒ≥T#˚dTü ø=ì eékÕj·T+ #˚XÊs¡T. yês¡T >√<ÛTä eT, u≤Ø¢, |ü|ü <ÛëHê´\T,
q÷HÓ –+»\T, Á|ü‹Ô, yÓTTø£ÿC§qï |ü+&ç+∫q≥T¢ Ä<Ûësê\T <=]ø±sTT.
n+‘˚ø±<äT. Hês¡, n*¢q ã≥º neX‚cÕ\T yÓTTVü≤+CÀ<ës√˝À <=]ø±sTT.
f…Ás¡ø√{≤‘√ #˚dæq <ës¡|ü⁄ø£+&Ó\T ô|<ä› dü+K´˝À dæ+<Ûä÷ q>∑sê\˝À
<=]ø±sTT. Bìì ã{Ïº $÷πø+ ns¡+∆ ne⁄‘√+~. »Vü≤+^sY! qTe⁄« #Ó|ü μμ.
ªªÁ|ü»\T ã≥º\qT #˚H‘˚ · <ë«sê H˚dæ ñ|üj÷Ó –+#·Tø=H˚yês¡T e÷kÕºsT¡ μμ !
»Vü≤+^sY düe÷<Ûëq$T#êÃ&ÉT.
ªªne⁄qT. n+‘˚ø±<äT #·Áø£+‘√ #˚d,æ mÁs¡>± ø±\Ãã&çq nH˚ø£ ≈£î+&É\T
Ä q>∑sê\˝À <=]ø±sTT. eTs√ $X‚w+ü @$T≥+fÒ, @<ÓH’ ê ‘ê– bÕs¡yù˚ d
∫qï eT{Ïøº |£ ü \T >∑≥\º T >∑T≥º\T>± ø=ìï u≤e⁄\e<ä› <=]ø±sTT. n+fÒ....
Ä>±s¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªeTq+ áHê&ÉT yê&ÉT‘·Tqï &çk˛Œ»ãT˝Ÿ eT{Ïº ø£|ü \T ÄHê{Ï qT+&ç
ñqïeì ns¡+∆ ne⁄‘√+~ e÷kÕºs÷¡ !μμ &˚ìj·T˝Ÿ nHêï&ÉT.
ªªø£s¬ øº̆. n˝≤π> e÷+õwüº yÓTTø£ÿ s¡d+ü ‘√ ms¡T|ü⁄ s¡+>∑T n<äø› +£ y˚dqæ
ã≥º\T yÓTTVü≤+CÀ<ës√˝À <=]ø±sTT. n+fÒ ÄHê{Ïøπ uÛ≤s¡rj·TT\≈£î >∑T&É\¶ ô|’
n<äø› +£ y˚ùd HÓ|’ ⁄ü D´+ ñ+<äì ‘Ó*dæ MT≈£î >∑s«¡ +>± ñ+~ >∑<ë?μμ
ªªñ+~ e÷kÕºs÷¡ μμ |æ\\¢ +<äs÷¡ nHêïs¡T.
30
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ªªeTs√ $wüjT· +. <=]øÏq meTTø£\˝À m<äT,› >=Á¬s, y˚Tø£, ãÁ¬s, #˚|ü
∫Á‘ê\THêïsTT. Bììã{Ïº dæ+<ÛTä Á|ü»\T ô|y’ ê{Ïì ÄVü‰s¡+>± d”«ø£]+#˚yês¡ì
‘Ó\Tk˛Ô+~. eTs√ eTTKýÓTqÆ $wüjT· + @$T≥+fÒ n&É$ >±&ç<\ä meTTø£\T
\uÛ´Ñ yÓTHÆ êsTT. ø=+<äsT¡ á meTTø£\T eT∫Ãø£#j
˚ T· ã&çq >∑TÁsê\ meTTø£\T>±
uÛ≤$düTÔHêïs¡T. ø±ì »+‘·TXÊÅdüÔE„\T #Óù|Œ<˚$T≥+fÒ, eT∫Ãø£#˚j·Tã&çq
»+‘·Te⁄\ meTTø£\ Äø£è‹ e÷]b˛‘·T+~. yê{Ï<ë«sê Ä meTTø£\T n&É$
»+‘·Te⁄yê, ˝Òø£ eT∫Ãø£#˚j·Tã&çq »+‘·Tyê nì ‘Ó*dæb˛‘·T+~. yê]
|ü]o\q Á|üø±s¡+ dæ+<ÛTä ÁbÕ+‘·+˝À <=]øÏq meTTø£\T n&É$ >±&ç<\ä y˚qì
‘˚*+~. n+‘˚ø±<äT, áHê{Ïø° Ä ÁbÕ+‘·+˝À n&É$ >±&ç<\ä T+&É≥+ yê]
yê<äqqT ã\|üsT¡ k˛Ô+~. ø±ã{Ïº dæ+<ÛTä Hê>∑]ø£‘ê ø±\+˝À Á|ü»\≈£î >∑TÁsêìï
>∑÷]Ã ‘Ó*j·T<äì ns¡e∆ Te⁄‘√+~. dæ+<Û÷ä Hê>∑]ø£‘≈· î£ dü+ã+~Û+∫q eT]ø=ìï
$X‚cÕ\T e#˚Ã ø±¢dTü ˝À eTT#·Ã{Ï+#·T≈£î+<ë+μμ nì #Ó|Œæ ø±¢dTü eTT–+#ês¡T
e÷kÕºs¡T.
31
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
4e uÛ≤>∑+. dæ+<Ûä÷ Hê>∑]ø£‘· (ø=qkÕ–+|ü⁄)
ªª|æ\\¢ ÷! dæ+<Û÷ä Hê>∑]ø£‘˝· Àì eT]ø=ìï $X‚cÕ\T #ÓãT‘êqT. yêfi¯ó
fl $<˚ X Ê\‘√ yê´bÕs¡ + #˚ ù dyês¡ T . #· ] Á‘· ø ±s¡ T \T Ç~ m˝≤
#Ó|Œü >∑\T>∑T‘·THêïs¡+fÒ, ‘·TsYÿyÓTìkÕúH˝é À dæ+<Û÷ä Hê>∑]ø£‘≈· î£ #Ó+~q eTTÁ<ä\T
<=]ø±sTT. n+fÒ dæ+<ÛTä ÁbÕ+‘·|⁄ü yê´bÕs¡T\T nø£ÿ&çøÏ yÓ[flqfÒø¢ <£ ë? n˝≤π>
yÓTTVü≤+CÀ<ës√, Vü≤s¡bÕŒ\˝À u≤ÅøÏºj·THé ˇ+f…\ meTTø£\T <=]ø±sTT.
n+fÒ eT<Û´ä Ädæj÷· ≈£î #Ó+~q u≤Åøj ºÏ ÷· es¡≈Ô î£ \T yê´bÕs¡+ ø√dü+ dæ+<Û÷ä
ÁbÕ+‘êìøÏ e∫ÃqfÒ¢ ø£<ë? n+‘˚ø±<äT. dæ+<Û÷ä Hê>∑]ø£‘≈· î£ #Ó+~q eTTÁ<ä\T
eT<Û´ä Çsêø˘˝À \_Û+#êsTT. Ç~≈£L&É eTqyê] $<˚oes¡øÔ ±ìï ìs¡÷|æk˛Ô+~.
Ç+ø√$wüjT· + @$T≥+fÒ dæ+<Û÷ä Hê>∑]ø£‘ê q>∑sê\˝À K∫Ã¤‘y· TÓ qÆ ãs¡Te⁄‘√
nH˚ø£ ‘·÷ìø£sêfi¯ófl <=]ø±sTT. n˝≤π> Áø£eTã<äy∆ TÓ qÆ >∑Ts¡T\Ô Tqï ø=\ã<ä\› T
#ê˝≤ <=]ø±sTT. Çe˙ï yê] yê´bÕs¡ n_Ûeè~∆ì dü÷∫düTHÔ êïsTT.μμ nì
#ÓbÕŒs¡T $X¯«+ e÷kÕºsT¡ .
ªªyês¡÷ eTq˝≤>± nqï+ ‹H˚yêsê? s=f…\º T ‹H˚yêsê e÷kÕºs÷¡ ?μμ
n&ç>±&ÉT n_Ûq+<é.
ªªyês¡T e÷+dü+, s=f…˝º Ò ‹H˚yês¡T n_Ûq+<é. #·]Á‘·ø±s¡T\≈£î m˝≤
‘Ó\Tdü+fÒ Ä q>∑sê\˝À ‘·+<ä÷Ø bısTT´\T yê]øÏ \uÛ´Ñ eTj·÷´sTTμμ nHêïs¡T
e÷kÕºs¡T.
ªªyê]øÏ @ @ ˝ÀVü‰\T ‘Ó\TdüT e÷kÕºsT¡ ?μμ n&ç–+~ XÊ+‹.
ªªyê]øÏ ã+>±s¡T, yÓ+&ç, sê–, ø£+#·T ‘Ó\TdüT. ã+>±s¡T, yÓ+&ç‘√
ÄuÛsÑ D
¡ ≤\T, sê–, ø£+#·T‘√ |üìeTT≥T¢, Äj·TT<Ûë\T ‘·j÷· s¡T#˚XÊs¡e÷àμμ
ã<äT*#êÃ&ÉT e÷kÕºsT¡ .
32
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ªªyê] uÛ≤wü ù|sπ $T{Ï e÷kÕºs÷¡ ? n&ç>±&ÉT sê»X‚KsY.
ªªsê»X‚KsY, yê] Hê>∑]ø£‘,· dü+düÿ è‹, q>∑sê\T n˙ï Áø°.|üP. 1750
qT+&ç ø=ìï e+<ä \ @fi¯ fl ˝À ˇø£ < ëì ‘· s ê«‘· ˇø£ { Ï > ± |ü P ]Ô > ±
<Û«ä +dü+#˚jT· ã&Ü¶sTT. ø=ìïy˚\ @fi¯flbÕ≥T Ä q>∑sê\ •~Û˝≤\T uÛ÷Ñ $T˝ÀH˚
ø£|üŒã&ç ñ+&çb˛j·÷sTT. ndü\T Ä q>∑sê\T, Ä Hê>∑]ø£‘· ñ+<äH˚<˚
uÛ≤s¡rj·TT\≈£î>±ì, Ç‘·s¡ Á|ü|+ü #êìøÏ >±ì ‘Ó*j·T<äT. Ç{°e\H˚, n+fÒ
ˇø£ e+<ä dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘+· , Áø°.X¯. 1920 ÁbÕ+‘·+˝À, dæ+<ÛTä yÓT<Æ ëq+˝À
»]–q Á‘·e«ø±\˝À¢ yÓTTVü≤+CÀ<ës√, Vü≤s¡bÕŒ q>∑sê\T, ‘·sê«‘· ø±*ã+>∑H,é
<Û√\$sê, ˝À<Ûë˝Ÿ q>∑sê\T ãj·T≥|ü&Ü¶sTT. á q>∑sê\ìï{Ï ìsêàD+,
eTTÁ<ä\T, *|æ ˇπøs¡ø+£ >± ñ+&É≥+, ˇπø ø±˝≤ìøÏ #Ó+~q$ ø±e&É+‘√ Ä
q>∑sê\ìï{Ï Hê>∑]ø£‘q· T dæ+<ÛTä Hê>∑]ø£‘· nì #·]Á‘·ø±s¡T\T |æ\TdüTHÔ êïs¡T.
yê] *|æì Ç+‘·es¡≈î£ mes¡÷ #·<eä ˝Òøb£ ˛sTTq ø±s¡D+>± yê] uÛ≤wüqT
K∫Ã‘·+>± mes¡÷ #Ó|Œü ˝Òøb£ ˛‘·THêïs¡T. ◊‘˚ yê] *|æ˝Àì ø=ìï dü+øπ ‘ê\T
Ä|òìÈü kÕúH˝é Àì ªÁu≤VüQsTTμ nH˚ ñ‘·sÔ ¡ Á<ä$&çjT· Hé uÛ≤wüqT b˛* ñ+&É{≤ìïã{Ï,º
yê] uÛ≤wü ñ‘·Ôs¡ Á<ä$&çj·THé uÛ≤cÕ ≈£î≥T+u≤ìøÏ #Ó+~ñ+≥T+<äì
uÛ≤$düTÔHêïs¡T.
ªªyê] eT‘·+, <˚e⁄fi¯ófl, eT‘ê#ês¡T´\qT >∑÷]Ã #Ó|Œü sê e÷kÕºsT¡ ?μμ
n&ç–+~ XË\’ ».
ªªdæ+<ÛTä ÁbÕ+‘·+˝À e÷‘·è<˚e‘·\ u§eTà\T #ê˝≤ <=]ø±sTT. dü+K´˝À
Ç$ |ü⁄s¡Twü <˚e‘·\ u§eTà\ø£+fÒ #ê\ m≈£îÿe ñHêïsTT. ‘·\≈£î >π <Ó ø=eTTà\T
ø£*–, e÷qe⁄&ç s¡÷|ü+ ø£*Z, #·T≥÷º |üX¯óe⁄\Tqï <˚e⁄&ç eTTÁ<ä
yÓTTVü≤+CÀ<ës√˝À <=]øÏ+~. ø±ã{Ïº Á|ü<Ûëq+>± yês¡T Åd”Ô <˚e‘·\qT
|üPõ+#˚yês¡˙, |üXó¯ |ü‹ì >∑÷&É |üPõ+#˚yês¡˙ ns¡e∆ Te⁄‘√+~. n˝≤π>
$÷kÕ\T ˝Ò≈î£ +&Ü, >∑&+¶É ø£*,Z ˇø£ uÛTÑ »+ $÷<äT>± ø£+&ÉTyê #·T≥ºã&çq
33
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ˇø£ $Á>∑V≤ü + yÓTTVü≤+CÀ<ës√˝À <=]øÏ+~. Ç~ ÄHê{Ï eT‘ê#ês¡T´&ÉT>±˙,
eT‘ê#ês¡T´&Óq’ sêE~>±˙ $Á>∑V≤ü eTì #·]Á‘·ø±s¡T\T uÛ≤$düTHÔ êïs¡T. yê]
eT‘ê#êsê˝ÒM ‘Ó*j·Tq|üŒ{Ïø,° n+‘·´ÁøÏjT· \ $wüjT· +˝À #·ìb˛sTTq yê]ì
|üP&çÃô|fÒyº ês¡˙, <äV≤ü q+ #˚ùdyês¡T ø±<ä˙ Ä<Ûësê\T <=]ø±sTT.
ªªe÷kÕºs÷¡ ! ø£˙dü+ Äø±\+˝ÀHÓH’ ê Á|ü»\T <Ûìä ø£, ;<ä n+‘·sê\T
˝Ò≈î£ +&Ü düe÷q+>± ã‹ø±sê? düT+<äsY n&ç>±&ÉT.
ªª˝Ò<äT düT+<äsY! dæ+<ÛäT Hê>∑]ø£‘ê ø±\+˝À ≈£L&É Á|ü»\˝À
n+‘· s ê\T+&˚ $ μμ nì ˇø£ ì≥÷º s ¡ T Œ$&ç ∫ ø=qkÕ–+#ê&É T
e÷kÕºsT¡ .ªªÄø±\+˝À ø£{qºÏ Çfi¯fl˝À ø=ìï ô|<ä› Çfi¯flqT ø±*Ãq Ç≥Tø£‘√
ø£{≤ºsT¡ . yê{Ï˝À nH˚ø£ >∑<Tä \THêïsTT. ñeTà&ç e+{XÊ\ ñqï~. ø=ìï
>∑<Tä \˝À #˚‹eè‘·T\Ô ˝À yê&É>± $T–*q eTT&çdsü T¡ ≈£î \_Û+∫+~. n+fÒ
ø=ìï >∑<Tä \qT #˚‹ eè‘·T\Ô yê]øÏ øπ {≤sTT+#ês¡T. Ç$ <Ûqä e+‘·T\ Çfi¯ó
fl. eTs√#√≥ s¬ +&ÉT >∑<Tä \Tqï |ü<Vä ‰ü s¡T Çfi¯ófl, m+&çq Ç≥Tø£\‘√ ø£≥ãº &ç,
¬s+&ÉT es¡Tdü\˝À ñHêïsTT. Ç$ 20 n&ÉT>∑T\ bı&Ée⁄, 12 n&ÉT>∑T\
yÓ&\É TŒ ø£*–ñHêïsTT. Ç$ ≈£L©\ Çfi¯ófl. Ç˝≤ s¬ +&ÉT s¡ø±˝…q’ Çfi¯ófl Ä
düe÷»+˝À <Ûäì≈£î\T, ù|<ä\T nH˚ ¬s+&ÉT esêZ\Tqï≥T¢ ‘Ó\Tk˛Ô+~μμ
eTT–+#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªÄq>∑sê\T |üP]Ô>± <Û«ä +dü+ nsTT+<äHêïs¡T>∑<ë? n$ m˝≤ <Û«ä +dü+
nj·÷´sTT? mes¡T #˚XÊs¡T? Ä $esê\T #Ó|Œü sê e÷kÕºs÷¡ ! n&ç>±&ÉT
dæ<ä÷›.
ªªe#˚Ã ø±¢dTü ˝À #ÓãT‘êqT dæ<÷ä μ› μ n+≥÷ ˝Ò#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
Y
34
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
5e uÛ≤>∑+. dæ+<ÛäT Hê>∑]ø£‘· m˝≤ HêX¯qeTsTT+~?
ªª|æ\\¢ ÷! dæ+<ÛTä Hê>∑]ø£‘,· yê] q>∑sê\T Áø°.|üP. 1750 qT+&ç
ˇø£{§ø£{>Ï ± es¡Tdü>± HêX¯q+ #˚jT· ã&Ü¶sTT. á $wüjT· +˝À s¡TEe⁄\‘√
≈£L&çq, yÓTC≤]{° #·]Á‘·ø±s¡T\T n+^ø£]+∫q n+XÊ\H˚ $÷≈£î #ÓãT‘êqT.μμ
n+≥÷ yÓTT<ä˝{… ≤ºsT¡ $X¯«+ e÷kÕºsT¡ .
ªªdæ+<ÛäT Hê>∑]ø£‘·≈£î dü+ã+~Û+∫q Á|ü<Ûëq q>∑sê˝…’q Vü≤s¡bÕŒ,
yÓTTVü≤+CÀ<ës√\T Áø°.|üP. 1750 ÁbÕ+‘·+˝À HêX¯q+ #˚jT· ã&Ü¶jT· ˙, á
HêX¯q+ ãj·T{Ï qT+&ç e∫Ã <ë&ç#d˚ qæ yê] e\q nsTT+<äì s¡TEe⁄\T
<=]ø±sTTμμ.
ªª@$T{≤ s¡TEe⁄\T e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç>±&ÉT n_Ûq+<é.
ªªyÓTTVü≤+CÀ<ës√ •~Û˝≤˝À¢, 38 ndæ|ú +ü »sê\T n‘·´+‘· nkÕ<Ûës¡DyÓTqÆ
|ü]dæ‘ú T· ˝À |ü&ç ñqï$ <=]ø±sTT. ø=ìï Çfi¯fl˝À, ø=ìï s√&É$¢ ÷<ä |ü&ç
ñHêïsTT. <äTsêÁø£eTD<ës¡¢ <ë&ç˝À #·ìb˛sTTqyê] ndæú|ü+»sê\T>±,
#·]Á‘·ø±s¡T\#˚ Ç$ >∑T]Ô+#·ã&Ü¶sTT. n+‘˚ø±<äT ÄHê{Ï nH˚ø£ q>∑sê\˝À,
yê] dü+|ü<≈ä î£ #Ó+~q uÛ≤+&Ü>±sê\T ‘·e«ø±\˝À ãj·T≥|ü&Ü¶sTT. n+fÒ
Ä uÛ ≤ +&Ü>±sê\≈£ î #Ó + ~qyês¡ T , yê{Ï ˝ Àì <Û ä q + rdü T ø√≈£ î +&Ü
#·+|æyj ˚ T· ã&É≥yÓ÷, bÕ]b˛e&Éy÷Ó »]–+<äqïe÷≥μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªÇ<˚Hê? Ç+πøyÓTHÆ ê s¡TEe⁄\THêïj·÷ e÷kÕºs÷¡ ?μμ Ä&ç>±&ÉT s√Væ≤‘Y.
ªªñHêïsTT s√Væ≤‘Y ! dæ+<ÛTä q>∑sê\ •~Û˝≤\˝À ø£+fÒ, yê]ì HêX¯q+
#˚dqæ yê]øÏ #Ó+~q kÕVæ≤‘·´+˝À m≈£îÿe s¡TEe⁄\T <=]ø±sTT. dæ+<ÛTä
Hê>∑]ø£‘q· T HêX¯q+ #˚dqæ yê]ì Äs¡´Hé uÛ≤cÕC≤‹øÏ #Ó+~qyês¡T>±q÷,
yês¡T eT<Û´ä Ädæj÷· qT+&ç eTq<˚X+¯ ô|’ <ä+&Éj÷· Á‘·\T #˚dqæ yês¡T>±q÷
35
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
nH˚ø£ s¡TEe⁄\‘√ #·]Á‘·ø±s¡T\T ìsê∆]+#ês¡T. Çø£ eTT+<äT yê]ì
kÂ\uÛ´Ñ +ø√dü+ ªÄs¡T´\Tμ nì |æ\T<ë›+.μμ
ªªÄs¡T´\T dæ+<ÛTä q>∑sê\ô|’ <ë&ç#d˚ ,æ yê{Ïì HêX¯q+ #˚XÊs¡H+˚ <äT≈£î,
yêfi¯fl kÕVæ≤‘·´+˝À ñqï s¡TEe⁄˝Ò$T{Ï e÷kÕºsT¡ ?μμ n&ç–+~ Ádüe+‹.
ªªÄs¡T´\T nbÕs¡yTÓ qÆ kÕVæ≤‘ê´ìï yÓ\Te]+#ês¡e÷à. yê{Ï˝À yÓTT<ä{$Ï
y˚<ë\T. Ç$ Hê\T>∑T. s¡T>π «<ä+, j·TEπs«<ä+, kÕeTy˚<+ä , n<Ûsä «¡ D y˚<+ä .
M{Ï˝À yÓTT≥ºyÓTT<ä{Ï~ s¡Tπ>«<ä+. n+fÒ #·]Á‘·≈£î n+~q+‘·es¡≈£î
uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ #Ó+~q yÓTT≥ºyTÓ T<ä{Ï kÕVæ≤r Á>∑+<Û+ä s¡T>π «<ä+. y˚<ä kÕVæ≤‘·´+
Áø°.|üP. 1750 ÁbÕ+‘·+˝À Äs¡+uÛeÑ TsTT+<ä˙, s¡T>π «<ä+ Áø°.|üP. 1750
ÁbÕ+‘·+˝À Áyêj·Tã&ç+<ä˙ #·]Á‘·ø±s¡T\T ìs¡÷|æ+#ês¡T. $X‚wyü T˚ eT+fÒ
á y˚<ë\˙ï n|üŒ{ÏqT+&ç Á_{°wt yês¡T e#˚Ães¡≈î£ >∑Ts¡Te⁄ qT+&ç •wüß´ìøÏ
H√{Ï<ë«sê #Ó|Œü ã&ç, uÛ{Ñ j º° T· + #˚jT· ã&ç, eTq≈£î n+<ësTT. Á_{°wßü yê]
ø±\+˝ÀH˚ y˚<ë\T, yê{Ï nsê∆\T Á>∑+<Ûdä +Ôü #˚jT· ã&Ü¶sTT. n˝≤ ‘·s‘¡ s· ê\≈£î
y˚<ä dü+Væ≤‘·T\qT eTq≈£î n+~+∫q y˚<|ä +ü &ç‘T· \≈£î eTq+ ø£è‘·»‘„ \· T
‘Ó*j·TCÒj·÷*. n˝≤ #Ó|üŒ&É+, $q&É+ <ë«sê n<Ûä´j·Tq+ #˚j·Tã&É¶$
ø±ufÒº yê{Ïì X¯è‘·T\T nì≈£L&Ü |æ\TdüTHÔ êïs¡T. á y˚<ë\˝À Äs¡T´\T
dæ+<Ûä÷ Hê>∑]ø£‘·qT HêX¯q+ #˚dæq≥T¢ ‘Ó*ù| nH˚ø£ n+XÊ\T eTq≈£î
<=s¡T≈£î‘êsTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î s¡T>π «<ä+ 6e eT+&É\+, 27e dü÷ø£+Ô , 6e
eT+Á‘·+˝À Ç˝≤ #Ó|Œü ã&ç+~. ªªÇ+Á<ë! j·TT<äe∆ TTq ìqTï >¬ *∫ nqïeTT,
ø°]Ô kÕ~Û+#·<\ä ∫qyês¡T, j·T»„bÕÁ‘·\qT uÛ>Ñ ï∑ eTT #˚dqæ yês¡T, ø£e· #·eTT\T
<Ûä]+∫qyês¡>∑T es¡•KTì130 eT+~ |ü⁄Á‘·T\T Vü≤s¡j·T÷|æj·÷ e<ä›
@ø£ø±\eTTq #·+|üã&çHês¡Tμμ. á Vü≤s¡j·T÷|æj·÷j˚T áHê{Ï Vü≤s¡bÕŒ
nì #·]Á‘·ø±s¡T\T ìsê∆]+#ês¡T. n+‘˚ø±<äT. n<Ûsä «¡ Dy˚<+ä Äs¡T´\T dæ+<Û÷ä
q>∑sê\qT HêX¯q+ #˚XÊs¡ì nqTe÷HêìøÏ ‘êe⁄˝Ò≈î£ +&Ü ìs¡÷|æk˛Ô+~.
36
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
Ä y˚<+ä ˝À 20e ø±+&É, 4e nqTbÕø£+, 4e dü÷ø£+Ô , 5e eT+Á‘·+˝À
ªªÇ+Á<ë! ˙e⁄ ndüTs¡T\ 99 |ü⁄s¡eTT\qT <Û«ä +düeTT #˚dHæ êe⁄. ˙ ìyêdüeTT
ø=s¡≈î£ 100e |ü⁄s¡eTTqT ÄÁø£$T+∫Hêe⁄μμ nì ñ+~. Ç~ Äs¡T´\T dæ+<Û÷ä
Á|ü»\ |ü⁄sê\qT HêX¯q+ #˚jT· &Üìï ìs¡÷|æk˛Ô+~ >∑<ë?μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªÄs¡T´\T dæ+<Ûä÷Hê>∑]ø£‘·q÷, yêfi¯fl |ü≥ºD≤\qT m+<äT≈£î n+‘·
rÁe+>± HêX¯q+ #˚XÊs¡T e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç>±&ÉT nX¯«+‘Y.
ªªn~ ‘Ó\TdüTø√yê\+fÒ yê] Ä]∆ø£ $<ÛëHê˝À¢ ‘˚&Ü\T ‘Ó\TdüTø√yê*
nX¯«+‘Y! <ä+&Éj÷· Ár≈£î˝…q’ Äs¡T´\T Á|ü<ëÛ q+>± |üXó¯ b˛wü≈î£ \T. y˚<ë\ì+&Ü
y˚<sä T¡ wüß\T Ç+Á<äTì, n–ïì, es¡TDT&çì ‘·eT≈£î >√e⁄\qT sT÷j·TeTì
ø√]q eT+Á‘ê\T ñHêïsTT. |üXó¯ e⁄\ y˚T‘·ø√dü+ |ü∫Ãø£ãj·Tfi¯ófl ø±yê*. Ä
ãj·Tfi¯ófl mø£ÿ&É ñ+fÒ nø£ÿ&çøÏ Äs¡T´\T ‘·s*¡ b˛j˚Tyês¡T. n+<äTe\q yê]øÏ
dæsú ì¡ yêdü+, |ü≥Dº ≤\T nedüs+¡ ˝Ò<Tä . dæ+<ÛTä Hê>∑]ø£‘ê Á|ü»\≈£î XÊÅdCÔü ≤„q+
m≈£îÿe. yês¡T Á|ü<Ûëq+>± eékÕj·T+ $÷<ä Ä<Ûës¡|ü&ç J$+#˚yês¡T.
n+<äTø√dü+ q<äT\≈£î n&ÉTø¶ ≥£ \º T ø£{≤ºsT¡ . <ëìe\q q~øÏ Á|üøÿ£ ÁbÕ+‘ê\˝À,
esê¸ø±\+˝À es¡<ä eTT+|ü⁄ ÁbÕ+‘·+ ô|]π>~. es¡<\ä e\q @s¡Œ&çq ãTs¡<ä
kÕs¡e+‘·yÓTÆq H˚\. ÄH˚\˝À eékÕj·T+ #˚ùdyês¡T. dæús¡yÓTÆq #√≥
eékÕj·T+ ø±ã{Ïº dæsú ì¡ yêkÕ\T @s¡Œs¡#T· ø=Hêïs¡T. ny˚ yê] |ü≥D º ≤\T.
ø±ì q<äT\ô|’ n&ÉTø¶ ≥ £ \º e\q Äs¡T´\≈£î s¬ +&ÉT qcÕº\THêïsTT. ˇø£{Ï
es¡<\ä e\q q~ Á|üøÿ£ ÁbÕ+‘·eT+‘ê ãTs¡<>ä ±e÷] |üXó¯ e⁄\T ‹s¡>{∑ ≤ìøÏ
#√≥T+&É<Tä .¬s+&Ée~ q~øÏ ~>∑Te uÛ≤>∑+˝À ˙{Ï ø£sT¡ e⁄ e∫Ã |üXó¯ dü+|ü<≈ä î£
rÁeyÓTÆq nkÂø£s¡´+ @s¡Œ&ÉT‘·T+~. n+<äTe\q Äs¡T´\T ‘·eT |üX¯ó
dü+|ü<øä √dü+ Äqø£≥\º T ‘Ó>>∑ ={≤ºsT¡ . Ç~ dæ+<ÛTä Á|ü»\ Ä]∆ø£ $<ÛëHêìï
<Óã“rdæ+~. ‘·eT X¯Á‘·Te⁄˝…q’ dæ+<ÛTä Á|ü»\ |ü≥Dº ≤\qT, X¯‘è· e⁄\qT HêX¯q+
#˚d,æ Äs¡T´\T X¯‘è· X‚w+ü ˝Ò≈î£ +&Ü, yê] dü+düÿ è‹ ∫Vü‰ï\T ≈£L&É $T>∑\≈£î+&Ü
#˚XÊs¡T.μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
37
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ªªÄs¡ T ´\T dæ + <Û ä T Á|ü » \T ì]à+∫q n&É T ¶ ø £ ≥ º \ qT HêX¯ q +
#˚XÊs¡H+˚ <äT≈£î s¡TEe⁄˝ÒeTsTTHê ñHêïj·÷ e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç>±&ÉT düTK<˚y.é
ªªñHêïsTT düTK<˚y!é s¡T>π «<ä+˝ÀH˚ s¡TEe⁄\THêïsTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î
s¡T>π «<ä+ 6e eT+&É\+, 17e dü÷ø£+Ô , 12e eT+Á‘·+˝À @eTT+<√ ‘Ó\TkÕ?
ªÇ+Á<ë! eè‘·èì#˚ Ä|üã&ç, dæús¡eTT>± ñqï qB»\eTT\qT $eTTø£ÔeTT
#˚dHæ êe⁄. n+<äTe\q q<äT\T Á|üeVæ≤+|ükÕ–q$. ˙{Ï n\\qT $eTø£eÔ TT
#˚dæHêe⁄. Äq<äT\T ÁøÏ+~yÓ’|ü⁄q≈£î Á|üeVæ≤+∫q$μμ nì ñ+~. n+fÒ
ã+~Û+#·ã&É¶ qB»˝≤\qT ‘·eT <Ó’e+ düVü‰j·T+‘√, n&ÉT¶ø£≥º\qT
<Ûä«+dü+#˚j·T&É+ <ë«sê, ÁøÏ+~øÏ bÕ]+#êeTì s¡Tπ>«<ä+˝À düŒwüº+>±
#Ó|Œü ã&ç+~ >∑<ë?μμ
ªªe÷kÕºsT¡ ! Äs¡T´\T eTq<˚X+¯ $÷~øÏ e∫Ãq $<˚o <ä+&Éj÷· Ár≈£î\ì
nHêïs¡T >∑<ë? <ëìπøyÓTHÆ ê s¡TEe⁄\THêïj·÷?μμ n&ç>±&ÉT |üeHé≈î£ e÷sY.
ªªñHêïsTT |üeHé ! n$ e#˚Ã ø±¢dTü ˝À #ÓãT‘êqTμμ n+≥÷ Äs√E
ø±¢dTü eTT–+#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
38
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
6e uÛ≤>∑+. Äs¡T´\T $<˚oj·TT˝≤?
ªª|ü e Hé ! μμ ªÄs¡ T ´\T $<˚ o <ä + &É j · ÷ Ár≈£ î \T nH˚ + <ä T ≈£ î
s¡TEe⁄\THêïj·÷?μ nì n&ç>±e⁄ >∑<ë? s¡TEe⁄\THêïsTT. yê{Ïì $es¡+>±
#ÓãT‘êqTμμ n+≥÷ Ä s√E ø±¢dTü yÓTT<ä˝{… ≤ºsT¡ e÷kÕºsT¡ .
ªªdæ+<Û÷ä Hê>∑]ø£‘≈· î£ #Ó+~q q>∑sê\ •~Û˝≤\˝À n&ÉT>∑T bıs¡\˝À
mø±ÿ&Ü eT∫Ãø£ #˚j·Tã&É¶ >∑TÁsê\ meTTø£\T |ü⁄sêedüTÔ XÊÅdüÔE„\≈£î
<=s¡ø˝£ <Ò Tä . n+fÒ ns¡y∆ T˚ $T{Ï? kÕsTTCÀ´‹ ! ˙e⁄ #Ó|Œü e÷àμμ n&ç>±s¡T
e÷kÕºs¡T.
ªªn+fÒ, Ä Á|ü»\≈£î >∑TÁsê\ >∑÷]Ã @$÷ ‘Ó*j·T<äqïe÷≥μμ n+~
kÕsTTCÀ´‹.
ªªÄs¡T´\≈£î #Ó+~q yÓ~’ ø£ kÕVæ≤‘·´+˝À nH˚ø£ #√≥¢ >∑TÁsê\qT >∑÷ØÃ,
>∑TÁsê\T |üPìÃq s¡<∏ë\qT >∑÷ØÃ #Ó|üŒã&ç+~. <ëìì ã{Ïº ˙πø$T
ns¡eú TsTT+~. #·+<ä÷ qTe⁄« #Ó|ü μμ.
ªªÄs¡T´\T >∑TÁsê\qT u≤>± eT∫Ãø£ #˚düT≈£îHêïs¡ì ns¡úeTe⁄‘√+~
e÷kÕºsT¡ !μμ nHêï&ÉT #·+<ä÷.
ªªÄs¡T´\T mø£ÿ&ç qT+&ç e#êÃs¡T. nH˚+<äT≈£î Ç~ ˇø£ ø°\ø£ kÕø£å ´+.
Äs¡T´\T >∑TÁsê\qT eT∫Ãø£ #˚düT≈£îqïyês¡ì ns¡úeTe⁄‘√+~>∑<ë? yês¡T
>∑TÁsê\qT m|ü &ÉT eT∫Ãø£ #√düT≈£îHêïs¡T? mø£ÿ&É eT∫Ãø£ #˚dTü ≈£îHêïs¡T?
@ Á‘√eq dæ+<ÛäT ÁbÕ+‘êìøÏ e#êÃs¡T? BìøÏ dü+ã+~Û+∫, |ü⁄sê‘·‘·«
XÊÅdEÔü \„ T düŒwüyº TÓ qÆ s¡TEe⁄\T dü+bÕ~+#ês¡T. |ü⁄sê‘·‘«· XÊÅdE
Ôü \„ T n+fÒ
mes√ me¬sH’ ê #Ó|Œü >∑\sê? n&ç>±&ÉT e÷kÕºsT¡ .
ªªH˚qT #ÓbÕÔqT e÷kÕºsT¡ !μμ #˚sTT ô|ø¬’ ‹Ô nHêï&ÉT dæ<÷ä .›
39
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ªª#Ó|ü dæ<÷ä › !μμ qe⁄«‘·÷ n&ç>±&ÉT e÷kÕºsT¡ .
ªªˇø£ Á|ü<X˚ Êìï C≤Á>∑‘>Ô· ± ‘·$«, nø£ÿ&É <=]øÏq meTTø£\T, edüTeÔ ⁄\T,
•~Û\yÓTqÆ Çfi¯fl Äqyêfi¯ófl u≤>± |ü]o*+∫, ø=ìï |üØø£\å <ë«sê n$
m|üŒ{Ïy√ ìs¡ísTT+∫, Ä ÁbÕ+‘·+˝À |ü⁄sê‘·q ø±\+˝À ñqï Á|ü»\
Hê>∑]ø£‘q· T $e]+#˚yêfi‚fl |ü⁄sê‘·‘«· XÊÅdE Ôü \„ T.μμ nHêï&ÉT dæ<÷ä .›
ªªø£¬søº̆. u≤>± #ÓbÕŒe⁄ dæ<ä÷›! dæ<ä÷› #Ó|æŒq≥T¢>± |ü⁄sê‘·‘·« XÊÅdüÔE„\T
Á|ü|+ü #·+˝Àì nH˚ø£ ÁbÕ+‘ê\˝À |ü]XÀ<Ûqä \T #˚dæ ‘˚*Ã #Ó|Œæ q $wüjT· +
#ÓãT‘êqT. eT∫Ãø£ #˚jT· ã&çq >∑TÁsê\ meTTø£\T Á|ü|+ü #·+˝À nH˚ø£ #√≥¢
<=]ø±sTT. yê{Ï˝À $X‚w+ü @$T≥+fÒ >∑TÁsê\ meTTø£\T H˚{Ï s¡cÕ´˝Àì
z˝≤ZqB rs¡+˝À <=]øÏq yê{Ïì Áø°.|üP. 6000 Hê{Ï$>± XÊÅdE Ôü \„ T ‘˚˝≤Ãs¡T.
n$ nq{À*j·÷ ÁbÕ+‘·+˝À n+fÒ H˚{Ï ≥Øÿ ÁbÕ+‘·+˝À Áø°.|üP. 4000
ÁbÕ+‘·+˝À <=]ø±sTT. n+fÒ @$T ns¡+∆ #˚dTü ≈£îHêïs¡T?μμ
eTs¡\ e÷kÕºsπ #Ó|Œü &É+ yÓTT<ä˝{… ≤ºsT¡ .
ªªn+fÒ >∑TÁsê\qT eT∫Ãø£ #˚dTü ø√e&É+ H˚]Ãq e´≈£î\Ô T Áø°.|üP. 4000
Hê{ÏøÏ s¡cÕ´ qT+&ç ≥ØÿøÏ e#êÃs¡qïe÷≥. Ä >∑TÁsê\ meTTø£\T Áø°.|üP.
3000 Hê{ÏøÏ ÇsêHé, ÄwüÈìkÕúHé\˝À \uÛÑéTj·÷´sTT. n+fÒ @+
»]–+<äqïe÷≥?μμ #Ó|Œü &É+ ÄbÕs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªª>∑TÁsê\qT eT∫Ãø£ #˚dTü ≈£îqïyês¡T Áø°.|üP. 3000 Hê{ÏøÏ ÇsêHé,
Ä|òìÈü kÕúHé es¡≈L£ e#êÃs¡ì ns¡e∆ Te⁄‘√+~ e÷kÕºsT¡ !μμ nHêï&ÉT lqT.
ªªne⁄qT. Ç|ü &ÉT ndü\T $wüj÷· ìøÏ ekÕÔqT. eT∫Ãø£ #˚jT· ã&çq
>∑TÁsê\ meTTø£\T dæ+<Û÷ä q>∑sê\ •~Û˝≤\ ô|b’ ıs¡˝À¢ n+fÒ Áø°.|üP. 1750
Hê{Ï •~Û˝≤\˝À <=]ø±sTT. Ç|ü &ÉT XÊÅdæÔE„\ |ü]XÀ<Ûäq˝À¢ @+
40
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
s¡TEesTT+<√ }Væ≤+∫ #Ó|Œü +&çμμ n&ç>±s¡T e÷kÕºsT¡ .
ªª>∑TÁsê\qT eT∫Ãø£ #˚dTü ≈£îqï Äs¡T´\T Áø°.|üP. 6000 ÁbÕ+‘·+˝À
s¡cÕ´˝À ñ+&˚yês¡ì, yês¡T Áø£eT+>± <äøD åÏ +>± Á|üj÷· DÏ+∫ Áø°.|üP. 4000
Hê{ÏøÏ ≥Øÿ e#êÃs¡˙, nø£ÿ&ç qT+&ç ÇsêHé, Ä|òìÈü kÕÔH\é ≈£î Áø°.|üP. 3000
Hê{ÏøÏ #˚], Áø°.|üP. 1750 Hê{ÏøÏ dæ+<Û÷ä qB rs¡q>∑sê\≈£î #˚sês¡˙
ns¡e∆ Te⁄‘√+~ e÷kÕºs÷¡ !μμ nHêï&ÉT eTDÏ<säÛ .Y
ªª>∑T&é. |ü⁄sê‘·‘·« XÊÅdüÔE„\T Ç<˚ ìsê∆]+#ês¡T. Ç|ü &ÉT Væ≤+<äTe⁄\
|ü$Á‘· Á>∑+<ÛäyÓTÆq ªªs¡Tπ>«<äeT÷μμ, eTs√ Væ≤+<ä÷ eT‘· Á>∑+<Ûä+ ªªuÖ<ë∆j·Tq
ÁXÖ‘·d÷ü Á‘·μμ, s¡T>π «<ä+‘√ uÛ≤cÕ|üs+¡ >± düìïVæ≤‘· dü+ã+<Ûeä TTqï Çsêìj·THé
eT‘· Á>∑+<Ûä+ ªªny˚kÕÔμμ\˝À Äs¡T´\T |ü•ÃeT+ qT+&ç e#êÃs¡H˚+<äT≈£î ñ
qï s¡TEe⁄\qT $e]kÕÔqT. ãTTπ>«<ä+ 7e eT+&É\+˝À Ç˝≤ ñ+~ ªª
$TÁ‘êes¡TDT˝≤sê! j·T»e÷qT\T ø=&Ée* #˚‘·ã{Ïº ‘·÷s¡TŒ ~≈£îÿ>±
kÕ–Hês¡T. $÷s¡T <ëdüT\qT, düT<ëdü X¯‘·èe⁄˝…’q Äs¡T´\qT e~Û+#·+&çμμ.
á $wüj÷· ìï ªªuÖ<ë∆jT· qÁXÖ‘·d÷ü Á‘·μμ eT]+‘· düŒwü+º >± ù|s=ÿqï~. <ëì˝À
Ç˝≤ ñ+~ ªª |ü⁄s¡÷s¡e⁄&ÉT, }s¡«•\≈£î Çs¡Te⁄s¡T dü+‘êq+. yês¡T Äj·TTe⁄,
neTedüTe⁄. ‘·*¢ }s¡«•, yê]ì ãj·T{Ï ÁbÕ+‘ê\≈£î yÓfi¯fleTqï~. Äj·TTe⁄
‘·q nqT#·s¡T\‘√ ‘·÷s¡TŒ>± yÓfi≤fl&ÉT. yês¡T ≈£îs¡T, bÕ+#ê\, ø±•,
$<˚ V ü ≤ \qT ÄÁø£ $ T+#ês¡ T . neTedü T e⁄ |ü • ÃeT ÁbÕ+‘· + ˝ÀH˚
Ä–b˛j·÷&ÉTμμ. Çsêìj·THé eT‘· Á>∑+<Ûä+ ªªny˚kÕÔμμ ≈£L&Ü Ç<˚ $wüj·÷ìï
<ÛäèMø£]düTÔqï~. Ç~ eTq bÕØÙ\ eT‘·Á>∑+<Ûä+ ≈£L&Ü. $X‚wüy˚TeT+fÒ
dü+düÿ è‘·+˝Àì ªdüμ nH˚ nø£åsêìï ÁbÕNq Çsê˙j·TT\T ªVü≤μ >± |ü*πøyês¡T.
<ëì˝À @eTTqï<ä+fÒ ªªÄs¡T´\T ‘·÷s¡TŒyÓ’|ü⁄q nH˚ø£ ÁbÕ+‘ê\≈£î e\dü
yÓfi≤fls¡T.μμ nì ñ+~. Ä Á>∑+<Ûä+ 16 ÁbÕ+‘ê\qT ù|s=ÿqï~. yê{Ï˝À
∫e] ÁbÕ+‘·+>± ªªVü≤|üÔVæ≤+<ä÷μμ qT #Ó|æŒ+~. ªªVü≤|üÔVæ≤+<ä÷μμ n+fÒ
@$T{À me¬s’Hê #Ó|üŒ>∑\sê? »Vü≤+^sY qTe⁄« #Ó|ü μμ nHêïs¡T e÷kÕºs¡T.
41
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ªªVü≤|üVÔ ≤æ +<ä÷μμ n+fÒ ªdü|dÔü +æ <Û÷ä μ nì ns¡+∆ e÷kÕºsT¡ !μμ nHêï&ÉT
»Vü≤+^sY.
ªªne⁄qT. dæ+<Û÷ä q~, <ëì ñ|üq<äT\ ÁbÕ+‘êìï dü|dÔü +æ <Û÷ä ÁbÕ+‘·eTì
|æ\TkÕÔsT¡ . Äs¡T´\T |ü•Ãe÷dæj÷· qT+&ç ‘·÷s¡TŒ>± ãj·T\T<˚] ÄKs¡T
eTõ©>± dü|dÔü +æ <ÛTä qT #˚dTü ≈£îHêïs¡ì á Á>∑+<Û+ä düŒwü+º >± ù|s=ÿ+{À+~.
ø±ã{Ïº á Á>∑+<Ûë\˙ï Äs¡T´\T uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ |ü&eÉ Ts¡ yÓ|’ ⁄ü qT+&ç ãj·T\T<˚]
dæ+<Û÷ä ÁbÕ+‘·+ es¡≈î£ , nø£ÿ&ç qT+&ç ‘·÷s¡TŒ>± $<˚V≤ü n+fÒ H˚{Ï H˚bÕ˝Ÿ
es¡≈L£ ÁbÕ+‘ê\qT ÄÁø£$T+∫ bÕ*+#ês¡ì ns¡e∆ Te⁄‘√+~.
eTs√ eTTK´ $wüj·T+. uÛ≤s¡‘·e÷‘· eTT<äT›_&É¶˝…’q u≤\>∑+>±<Ûäs¡
‹\ø˘, kÕ«$÷ $y˚ø±q+<ä ≈£L&É Äs¡T´\T $<˚oj·TT˝ÒqHêïs¡T. Äs¡T´\T
ñ‘·sÔ ¡ <Ûèä e ÁbÕ+‘·+ qT+&ç e#êÃs¡ì $e]dü÷Ô ‹\ø˘ ˇø£ Á>∑+<Ûyä T˚ sêXÊs¡T.
$y˚ø±q+<ä nsTT‘˚ Äs¡T´˝Òø±<äT, Äs¡´ø£e⁄\T düèwæ+º ∫q bÂsêDÏø£ bÕÁ‘·\qT
>∑÷]Ã≈£L&Ü, düŒwüº+>± ‘·q n_ÛÁbÕj·÷ìï Ç˝≤ yÓ\¢&ç+#ês¡T. ªªÁ|ü‘˚´ø£
»qà˝…‹qÔ yê]>± |ü⁄sêD≤˝À¢ #Ó|Œæ q e´≈£î\Ô T ≈£L&É ãj·T≥<˚XÊ\ qT+&ç
e∫Ã Væ≤+<äTe⁄˝…’ b˛j·÷s¡ì nqTø=+≥THêïqTμμ. á $wüjT· + ªª$y˚ø±q+<ä
eT¨|üHê´kÕ\, s¡#q· \ düe÷Vü‰s¡+μμ, eT÷&Ée dü+|ü⁄≥+˝Àì 383e ù|õ˝À
ñ+~. |üeHé! Çìï düŒwüyº TÓ qÆ s¡TEe⁄\THêïsTT ø±ã{Ïº Ç|ü &ÉT Äs¡T´\T
$<˚oj·TT˝Òqì n+^ø£]kÕÔyê?μμ n&ç>±&ÉT e÷kÕºsT¡ .
ªªn+^ø£]kÕÔqT e÷kÕºsT¡ ! $÷s¡T #ê\ $es¡+>± #ÓbÕŒs¡Tμμ nHêï&ÉT
|üeHé.
ªªeT+∫~ e#˚Ã ø±¢dTü ˝À Áø°.|üP. 1750 qT+&ç Áø°.|üP. 600 es¡≈L£
eTq<˚X¯ |ü]dæ‹ú ì >∑÷]Ã $e]kÕÔqTμμ nì eTT–+#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
Y
42
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
7e uÛ≤>∑+. y˚<äø±\eTT
ªª|æ\\¢ ÷! Áø°.|üP. 1750 qT+&ç Áø°.|üP. 600 es¡≈î£ ñqï ø±˝≤ìï
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·˝À ªy˚<øä ±\eTTμ nì |æ\TkÕÔsT¡ μμ. n+≥÷ #·]Á‘· bÕsƒêìï
yÓTT<ä\Tô|{≤ºsT¡ $X¯«+ e÷kÕºsT¡ . ªªm+<äTø£+fÒ Äø±\+˝ÀH˚ y˚<ë\T, y˚<ë\≈£î
n+>±\T>± #Ó|Œü ã&˚ Áu≤Vü≤àD≤\T #Ó|Œü ã&Ü¶sTT. M{Ï˝À y˚<ë\qT sT÷Hê{Ïø°
>∑Ts¡Te⁄ qT+&ç •wüß´ìøÏ yê≈£îÿ s¡÷|ü+˝À H˚sŒ¡ &ÉyT˚ »s¡T>∑T‘·Tqï~. y˚<ä
kÕVæ≤‘·´+˝À 4 y˚<ë\T Áø°.|üP. 1750 qT+&ç Áø°.|üP. 800 ˝À|ü\
≈£Ls¡Ãã&Ü¶sTT. Áu≤Vü≤àD≤\T, ñ|üwüì‘·TÔ\T Áø°.|üP. 800, Áø°.|üP. 600
eT<Û´ä ≈£Ls¡Ãã&Ü¶sTT. nHêïs¡T.
ªªy˚<ä kÕVæ≤‘·´+ Áø°.|üP. 1750, Áø°.|üP. 600 eT<Û´ä ≈£Ls¡Ãã&É<¶ ìä
#Óù|Œ≥+<äT≈£î s¡TEe⁄˝ÒeTsTTHê ñHêïj·÷ e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç>±&ÉT n_Ûq+<é.
ªªñHêïsTT n_Ûq+<é ! uÛ≤cÕXÊÅdüÔ+, |ü⁄sêedüTÔ XÊÅdüÔ+ BìøÏ
dü+ã+~Û+∫q Ä<Ûësê\T n+~düTHÔ êïsTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ãTTπ>«<ä+ Áø°.|üP.
1750, Áø°.|üP. 1100 eT<Û´ä ≈£Ls¡Ãã&çq<äì uÛ≤cÕ XÊÅd+Ôü ‘Ó*j·TCÒdTü qÔ ï~.
á $wüj÷· ìï |ü⁄sêedüTÔ XÊÅd+Ôü ≈£L&É ìs¡÷|ædTü qÔ ï~. m˝≤>∑+fÒ ãTTπ>«<ä+˝À
ÇqTeTT $ìjÓ÷>±ìøÏ dü+ã+~Û+∫q Á|ükÕÔeq @B˝Ò<äT. á Kì»+
$ìjÓ÷>±ìøÏ dü+ã+~Û+∫ ñ‘·sÔ ¡ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À Áø°.|üP. 1000 ‘·sê«‘·H˚
$düÔ è‘·+>± ñ|üj÷Ó >∑+˝À ñqï≥T¢ s¡TEe⁄\THêïsTT. n+<äTe\¢ ãTTπ>«<ä+
Ä ø±˝≤ìøÏ eTT+<äT<äì s¡TEee⁄‘√+~. Ç˝≤ y˚<ä kÕVæ≤‘ê´ìøÏ dü+ã+~Û+∫q
ø±˝≤ìï >∑T]+∫ nH˚ø£ s¡TEe⁄\THêïsTTμμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªy˚<äø±\|ü⁄ Á|ü»\T uÛ≤s¡‘·<˚X¯eT+‘·{≤ ìe•+#êsê e÷kÕºs¡÷?μμ
n&ç>±&ÉT ‘˚».
43
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ªª˝Ò<äT ‘˚C≤! yês¡T dæ+<Ûä÷ qBrs¡ÁbÕ+‘ê\ qT+&ç Áø£eT+>±
Äπ>ïj·T+>±q÷, ‘·÷s¡TŒ yÓ|’ ⁄ü ≈£L $dü]Ô +#ês¡H˚ s¡TEe⁄˝Ò y˚<kä ÕVæ≤‘·´+˝À
<=s¡T≈£î‘·THêïsTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ãTTπ>«<ä+˝À dæ+<ÛTä q~, dü|dÔü +æ <ÛTä ÁbÕ+‘·+
Äs¡T´\ ìyêdüÁbÕ+‘·+>± #Ó|Œü ã&ç+~. j·TeTTHê q~ yê] ìyêdüÁbÕ+‘êìøÏ
Äπ>ïj·T Vü≤<äT>› ± #Ó|Œü ã&ç+~. ø±ì Hê\Ze y˚<yä TÓ qÆ Ä<Ûsä «¡ Dy˚<+ä , n˝≤π>
Áu≤Vü≤àD≤\T s¡∫+#·ã&˚ ø±\+ Hê{ÏøÏ Äs¡T´\T eT]+‘· Äπ>ïj·T ~X¯>±
‘·s¡*e∫Ãq≥T¢ s¡TEee⁄‘√+~. áø±\+ Hê{ÏøÏ >∑+>∑, j·TeTTq\
eT<Ûä´ÁbÕ+‘·+ |ü$Á‘·yÓTÆq uÛÑ÷$T˝Àì eT<ÛäúÛ≤>∑+>± X¯‘·|ü<ÛäÁu≤Vü≤àD+
ù|s=ÿ+{À+~. ø√dü\, $<˚V≤ü es¡≈î£ Äs¡´ ‘Ó>\∑ |ü]bÕ\q kÕ–q≥T¢ Ä
Á>∑+<Ûë\T ù|s=ÿ+≥THêïsTT. á ø±\+˝À, á ÁbÕ+‘ê\≈£î ‘·÷s¡TŒq ñqï
n+>∑ (‘·÷s¡TŒ ;Vü‰sY), eT>∑<,äÛ |ü⁄+Á&É (ñ‘·sÔ ¡ u…+>±˝Ÿ) ‘Ó>\∑ sêC≤´\T M]
ÄBÛq+˝À ˝Òe⁄. n+<äTøπ n<Ûsä «¡ Dy˚<+ä ˝À, »«s¡+ ‘·eTqT e<ä*, n+>∑,
eT>∑<Ûä sêC≤´\yÓ’|ü⁄ yÓfi¯fleTìø√πs eT+Á‘·+ ø£ìŒdüTÔ+~. |ü⁄+Á&É »qT\T
#·+&Ü\Ts¡T nì ◊‘·sπ j·TÁu≤Vü≤àD+ ù|s=ÿ+{À+~. á $wüj÷· \˙ï Äs¡T´\T
dü|üÔdæ+<ÛäT ÁbÕ+‘·+ qT+&ç Áø£eT+>± Äπ>ïj·T+ yÓ’|ü⁄≈£L, ‘·÷s¡TŒyÓ’|ü⁄ eT>∑<Ûä
es¡≈L£ $dü]Ô +#ês¡ì s¡TEe⁄#˚dTü HÔ êïsTT.μμ nì $e]+#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªy˚<øä ±\+ Hê{Ï kÕ+|òTæ ø£ |ü]dæ‘ú T· \T $e]kÕÔsê e÷kÕºsT¡ !μμ n&ç–+~
kÕsTTÁ|æj·T.
ªª#ÓãT‘êqe÷à ! Äs¡T´\T dü|üÔdæ+<ÛäT ÁbÕ+‘êìøÏ Áø°.|üP. 1750
ÁbÕ+‘·+˝À e#êÃs¡HêïqT >∑<ë? yês¡T e#˚Ã≥|üŒ{ÏøÏ dæ+<ÛTä ÁbÕ+‘·+˝Àq÷,
Ç‘·s¡ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ ÁbÕ+‘ê\˝Àq÷ Á<ä$&çjT· Hé uÛ≤cÕ ≈£î≥T+u≤ìøÏ #Ó+~qyês¡T
ìedæ+#˚yês¡T. Çø£eTT+<äT M]ì Á<ë$&ÉT\T nì |æ\T<ë›+. Äs¡T´\T Á|ü‹
Á|ü<˚X¯+˝Àq÷ Á<ë$&ÉT\‘√ dü+|òüTs¡¸D |ü&Ü¶s¡T. yê]ì j·TT<ë∆\˝À
»sTT+#ês¡T. yÓTT<ä{Ï <äX˝¯ À z&çq Á<ë$&ÉT\qT düeT÷\+>± HêX¯q+#˚XÊs¡T.
44
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
yê] |üXó¯ e⁄\qT, Åd\Ô” qT eX¯+#˚dTü ≈£îHêïs¡T. Åd\Ô” qT <ëd”\T>± #˚dTü ≈£îHêïs¡T.
Äs¡T´\ Á|ü<ëÛ q eè‹Ô |üXó¯ b˛wüD nHêïqT >∑<ë? ◊‘˚ yês¡T uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯
e#êÃø£ yê]øÏ eékÕj·T eè‹Ô˝Àì kÂø£s´¡ + ns¡e∆ TsTT+~. @$T{≤ kÂø£s´¡ +?
dü+e‘·‡s¡+˝À eT÷&√, Hê\T>√ HÓ\\T |üì#˚ùdÔ |ü+≥ #˚‹øÏe∫Ã, Ä <ÛëHê´ìï
dü+e‘·‡s¡eT+‘ê nqTuÛ$Ñ +#·e#·TÃ. n+<äTe\q yês¡T≈£L&É eékÕj·T eè‹Ôì
yÓTT<ä\Tô|{≤ºsT¡ . eékÕj·T+ #˚jT· &ÜìøÏ yê]øÏ m≈£îÿeeT+<äT eTqTwüß´\T
ø±e\dæe#êÃs¡T. <ëìø√dü+ yêfi¯ófl @$T #˚XÊs√ ‘Ó\TkÕ? j·TT<ë∆\˝À
z&çb˛sTTq Á<ë$&ÉT\qT #·+|æy˚j·T≈£î+&Ü yê]ø=ø£ wüs¡‘·Tô|{≤ºs¡T.
n<˚$T≥+fÒ, j·TT<ä+∆ ˝À >¬ *∫q Äs¡´ ‘Ó>≈∑ î£ , z&çq Á<ë$&É ‘Ó>≈∑ î£ #Ó+~q
yê]˝À m≈£ î ÿeeT+~ u≤ìdü \ T>± ñ+&ç , yê] Ç+{Ï | ü q T\÷,
eékÕj·T|üqT\÷ #˚j·÷\ì. #·+|ü≈£î+&Ü ñ+fÒ#ê\ì, Á<ë$&ÉT\T Ä
wüs‘¡ T· ≈£î ˇ|ü ø=ì |üì#˚jT· kÕ>±s¡Tμμ nì e÷kÕºsT¡ Ç+ø± @<√ #Ó|Œü uÀj˚T
˝À|ü\ sê»X‚KsY ˝Ò∫ ªªBìπøyÓTÆHê s¡TEe⁄\THêïj·÷ e÷kÕºs¡T?μμ nì
n&ç>±&ÉT.
e÷kÕºsT¡ ∫s¡Tqe⁄«‘√ ªªñHêïsTT sê»X‚KsY! ˇø£ s¡TEe⁄ #ÓbÕÔqT.
ãT<äT&∆ TÉ y˚<øä ±\+ ‘·sT¡ yê‘· »ìà+∫qyê&ÉT. Äj·Tq >∑‘· »qà\˝À »]>±j·Tì
#Ó|Œü ã&˚ nH˚ø£ ø£<*ä∏ ï uÖ<äT\∆ T uÖ<äC∆ ≤‘·ø£ ø£<\ä∏ T nH˚ ù|s¡Tq Á|ü#ês¡+#˚XÊs¡T.
Ä ø£<∏ä\T ãT<äT∆ì ø±\+Hê{Ï, n+‘·≈£îeTT+<äT ø±˝≤ìøÏ dü+ã+~Û+∫q
kÕ+|òæTø£, Ä]∆ø£, sê»ø°j·T |ü]dæú‘·T*ï $e]kÕÔsTT. ˇø£ C≤‘·ø£ ø£<∏ä˝À
ÁãVü≤à<ä‘·TÔ&ÉT n+fÒ ãT<äT∆ì |üPs¡«»qà˝Àì e´øÏÔ ˇø£ X¯‘·è<˚X¯+ ô|’øÏ
<ä+&Éj÷· Á‘·#d˚ æ yê]ì »sTT+#ê&ÉT. n|ü &ÉT Ä sê»´+˝Àì y˚˝≤~eT+~
Á|ü»*ï #·+|üuÀj·÷&ÉT. yês¡+‘ê Bq+>± ‘·eTqT #·+|üe<ä›ì ø√sês¡T.
ÁãVü≤à<ä‘T· &Ô TÉ yês¡+‘ê ‘·q≈£î J$‘·eT+‘ê u≤ìdü\T>± |üì#˚kÕÔq+fÒ yê]ì
#·+|ü≈î£ +&Ü e<ä*y˚kÕÔqHêï&ÉT. yês¡+<äs÷¡ n+<äT≈£î n+^ø£]+#ês¡T. á
ø£<∏ä <ë«sê ãT<äT∆ì eTT+<äT ø±\+˝À y˚˝≤~eT+<äT u≤ìdü\T m˝≤
45
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
‘·j÷· s¡j÷· ´s√ ns¡e∆ Te⁄‘√+~μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªm≈£îÿe eT+~ u≤ìdü\j·÷´s¡ì #ÓbÕŒs¡T. eT] $T–*q yê]
dü+>∑‘$˚ T{Ï e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç>±&ÉT »Vü≤+^sY.
ªª|æ\¢\÷! Çø£ÿ&É ˇø£ eTTK´ $wüj·T+ $÷≈£î #ÓbÕŒ*. n|üŒ{Ïπø
Äs¡T´\˝Àq÷, Á<ë$&ÉT\˝Àq÷ Á|ü»\T nH˚ø£ eè‘·TÔ\T #˚dü÷ÔñHêïs¡T.
ø=+<äsT¡ <˚e‘·\qT Á|üdqü ï+ #˚dTü ≈£îH˚+<äT≈£î eT+Á‘ê\T #·<eä &É+, |üP»\T
#˚j·T&É+, ø=+<äs¡T j·TT<ä∆ Ms¡T\T>± j·TT<ë∆\˝À bÕ˝§Zq&É+, ø=+<äs¡T
|üX¯ób˛wüD, yê´bÕs¡+, eékÕj·T+, Ç‘·s¡ #˚‹eè‘·TÔ\T #˚j·T&É+ Ç˝≤
#˚ùdyês¡T. ◊‘˚ mes¡÷, @ eè‹Ô˙ ‘·+Á&çqT+∫ ø=&ÉT≈£î≈£î H˚sŒ¡ &É+ nH˚
e+X¯bÕs¡+|üs´¡ Vü≤≈£îÿ>± ø£*ñZ +&É˝<Ò Tä . ø±ø£b˛‘˚ eT+Á‘ê\T #·~y˚yêfi¯fl≈£L,
j·TT<äM∆ s¡T\≈£L, yê] ‘Ó>˝∑ À¢ m≈£îÿe >ös¡e+ ñ+&˚~. Ç|ü &ÉT Äs¡T´\T
ˇø£ ‘Ó*$>∑\ |üì#˚XÊs¡T. Á<ë$&ÉT\˝À eT+Á‘ê\T #·~y˚yê]ì, n<˚˚ eè‹Ôì
ø=qkÕ–dü÷Ô ‘·eT˝À ø£\T|ü⁄≈£îHêïs¡T. Á<ë$&ÉT\ neTà <˚e‘·\q÷, yê]
*+>±ø±s¡ <˚e⁄D°í ‘·eT <˚e⁄fi¯fl˝À ø£\T|ü⁄≈£îHêïs¡T. j·TT<ä∆ Ms¡T\q÷, yê´bÕs¡+
#˚ùdyê]˙, eékÕj·T+ #˚sTT+#˚yê]˙, n<˚ eè‹Ôì ø=qkÕ–+∫ ‘·eT˝À
ø£\T|ü⁄≈£îHêïs¡T. eékÕj·T+ #˚ùd yê]˙, #˚‹eè‘·T\Ô yê]˙ ‘·eT u≤ìdü\T>±
#˚dTü ø=ì ny˚ eè‘·T\Ô T ø=qkÕ–+#·eTHêïs¡T. á @sêŒ≥T ø±s¡D+>± Á<ë$&É
‘Ó>\∑ ˝Àì ‘Ó*$>∑\yês¡÷, düeTs¡T\∆ ÷ Äs¡T´\qT e´‹πsøÏ+∫ ‹s¡T>∑Tu≤≥T
#˚ùd |ü]dæ‹ú ‘·|Œæ b˛sTT+~. Áø£eT+>± sT÷ eè‘·T\Ô qT e+X¯bÕs¡+|üs´¡ Vü≤≈£îÿ>±
#˚düT≈£îHêïs¡T. n˝≤ Hê\T>∑T Á|ü<Ûëq eè‘·TÔ\ yês¡÷ Hê\T>∑T esêí\T>±
y˚<øä ±\+˝À s¡÷bı+<ä&+É »]–+~μμ nì $e]+#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªÁ<ë$&É ‘Ó>\∑ ˝Àì ‘Ó*$>∑\ yê]˙, düeTs¡T\∆ q÷ Äs¡T´\T ‘·eT˝À
ø£\T|ü⁄≈£îHêïs¡T nH˚+<äT≈£î s¡TEe⁄˝ÒyTÓ HÆ ê ñHêïj·÷ e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç>±&ÉT
dæ<÷ä .›
46
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ªªñHêïsTT dæ<ä÷›. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ãTTπ>«<ä+ 8e eT+&É\+, 40e
dü÷ø£Ô+, 7e eT+Á‘·+˝À ˇø£ ãTTwæ ªªdüTÔ‹eT+‘·T\>∑T X¯‘·èe⁄\qT
#˚sT¡ Ã≈£î+<äTeTTμμ nì n+{≤&ÉT. á ãTTEe⁄ #ê\<ë?μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
n+^ø±s¡ dü÷#·ø+£ >± ‘·\ }bÕ&ÉT dæ<÷ä .›
ªªes¡eí TT n+fÒ s¡+>∑T >∑<ë? y˚<øä ±\+˝À eè‘·T\Ô yêØ>± »]–q
$uÛ»Ñ q≈£î #ê‘·Ts¡«s¡í eédüú nì m+<äT≈£î ù|s¡T e∫Ã+~ e÷kÕºsT¡ !μμ n&ç>±&ÉT
»Vü≤+^sY.
ªª#ê‘·Ts¡«s¡í eédüú n+fÒ Hê\T>∑T esêí\ eédüú nì ù|s¡T. Ä eédü≈ú î£
Äù|s¡T sêe&ÜìøÏ ˇø£ ø±s¡D+ ñ+&ç ñ+≥T+~. n<˚eT+fÒ Äs¡T´\T
‘Ó\{¢ yÏ ês¡T, Á<ë$&ÉT\T q\¢{yÏ ês¡T...μμnì Ç+ø± #Ó|Œü uÀ‘·T+&É>±, sê»X‚KsY
˝Ò∫ ªªBìπøyÓTHÆ ê s¡TEe⁄\THêïj·÷ e÷kÕºs÷¡ ?μμ nì n&ç>±&ÉT.
ªªñHêïsTT sê»X‚KsY ! #ê˝≤ s¡TEe⁄\THêïsTT. Á|üdTü ‘Ô +· ˇø£ÿ s¡TEe⁄
$÷≈£î $ì|ækÕÔqT. ãTTπ>«<ä+ 1e eT+&É\+, 100e dü÷ø£+Ô , 18e eT+Á‘·+˝À
ªªÇ+Á<äT&ÉT, n‘·ì X‚«‘·es¡í $TÁ‘·T\‘√ ø£*dæ n+fÒ ‘Ó\¢ì s¡+>∑T>∑\
ùdïVæ≤‘·T\‘√ ø£*dæ uÛÑ÷$Tì »sTT+#ê&Éì #Ó|üŒ&É+ »]–+~. n˝≤π>
ãTTπ>«<ä+, 6e eT+&É\+, 47e dü÷ø£+Ô , 21e eT+Á‘·+˝À ªªÇ+Á<ë! q\¢>±
ø£ì|æ+#˚ Ä Á|ü»\qT ˇø£#√≥T qT+∫ eTs√#√{ÏøÏ yÓfifl¯ >=≥Tºμμ nì ø√s¡&+É
»]–+~. ø±ã{Ïº ñqï‘·yTÓ qÆ eè‘·T\Ô qT #˚|{ü qºÏ ‘·eTqT Áu≤Vü≤àD, ø£Áå ‹j·T,
yÓX’ ´¯ esêí\yês¡T n˙, ‘êy˚T ˙#·eè‘·T\Ô T n+≥>∑{qºÏ yê]ì X¯SÁ<äes¡+í yês¡T
n˙ ù|s¡Tô¢ |{Ïº ñ+{≤s¡T. Ä$<Û+ä >± Áu≤Vü≤àD, ø£Áå ‹j·T, yÓX’ ´¯ , X¯SÁ<äesêí\‘√
≈£L&çq kÕ+|òæTø£ eédüú y˚<äø±\+˝À s¡÷bı+~+~μμ nì $e]+#ês¡T
e÷kÕºs¡T.
ªªÇ+ø± y˚<äø±\+Hê{Ï $X‚cÕ\T #Ó|üŒ+&ç e÷kÕºs¡÷!μμ n&ç>±&ÉT
&˚ìj·T˝Ÿ.
47
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ªª$÷≈£î ÄX¯Ãsê´ìï ø£*+–+#˚ ˇø£ $X‚wyü T˚ eT+fÒ y˚<ë\T, Áu≤Vü≤àDT\T
yÓTT‘·Ô+˝À ˇø£ÿ q>∑s¡+ ˝Òø£ |ü≥ºD+ ù|s¡T≈£L&É ˝Ò<äT. |ü⁄sêedüTÔ Á‘·e«ø±\˝À
≈£L&É Vü≤s¡bÕŒ yÓTT<ä˝q’… q>∑sê\T HêX¯qyÓTqÆ ‘·sê«‘· Áø°.|üP. 6e X¯‘êã›+
es¡≈L£ ˇø£ÿ q>∑sy¡ TÓ HÆ ê ñqï Äqyêfi¯ófl ø£ì|æ+#·˝<Ò Tä . n+fÒ yÓ~’ ø£ Äs¡T´\T
ˇø£ÿ q>∑sêìï ≈£L&É ì]à+#·˝Ò<äì ns¡∆eTe⁄‘√+~. yês¡T Á|ü<Ûëq+>±
Á>±e÷\˝ÀH˚ ìe•+#ês¡T. n˝≤π> eTs√ $∫Á‘·yTÓ qÆ $wüjT· + @$T{+fÒ
yÓ’~ø£ Äs¡T´\T ãTTπ>«<äø±\+˝À eékÕj·÷ìï ˇø£ >ös¡e˙j·TyÓTÆq,
|ü$Á‘·yTÓ qÆ eè‹Ô>± #Ó|Œæ q|üŒ{Ïø,° y˚<øä ±\+ ∫e]øÏ e#˚Ãdü]øÏ eékÕj·÷ìï
ˇø£ ì+~+#·<–ä q eè‹Ô>± düà è‘·T\T ù|s=ÿHêïsTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ãTTπ>«<ä+
1e eT+&É\+, 112e dü÷ø£+Ô , 18e eT+Á‘·+˝À @eTT+<√ ‘Ó\TkÕ?μμ
n•«qT˝≤sê! XÖs¡é+‘·T&ÉsTTq eTqTe⁄≈£î $‘·ÔqeTT\T n+~+∫
eékÕj·TeTT #˚sTT+∫Hês¡Tμμ nìñ+~. n+‘˚ø±<äT. ãTTπ>«<ä+ 4e
eT+&É\+, 57e dü÷ø£+Ô , 6e eT+Á‘·+˝À d”‘≈· î£ n+fÒ Hê>∑{#Ï ê\T≈£î m+‘√
|ü$Á‘·‘q· T ÄbÕ~+∫+~. Ä eT+Á‘·+˝À @eTTqï<ä+fÒ ªªkÂuÛ≤>∑é‹e>∑T
d”‘ê! ˙e⁄ e÷≈£î düT+<äs¡ <Ûqä eTTqT, düT+<äs¡ |ò\ü eTT\qT Á|ükÕ~+‘·Te⁄.
n+<äTøπ ˙≈£î y˚TeTT qeTdüÿ]+#·T#·THêïeTTμμ nì ñ+~. ø±ì eTqTdüà è‹
@+#ÓãT‘√+<ä+fÒ ªªHê>∑* ì+<äýÓTqÆ ~. ø£qTø£ ô|’ esêí\≈£î #Ó+~qyês¡T
<ëìì ‘êø£sê<äTμμ nì, eTqTdüà è‹˝Àì 10 n<Ûë´j·T+ 84e XÀ¢ø£+
#ÓãT‘√+~. Ç˝≤ eékÕj·÷ìøÏ y˚<ë\T Ç∫Ãq >ös¡yêìï düà è‹ø±s¡T\T
‹s¡dÿü ]+#ês¡Tμμ. nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªy˚<äø±\+˝Àì eT‘·+, <˚e⁄fi¯flqT >∑÷]Ã $e]+#·sê e÷kÕºs¡÷!
n&ç>±&ÉT øÏsD
¡ .Y
ªª$e]kÕÔqT øÏsD¡ !Y y˚<øä ±\+Hê{Ï Á|ü<ëÛ q <˚e⁄&ÉT Ç+Á<äT&ÉT. n–ï,
dü÷s¡T´&ÉT, nX¯«˙<˚e‘·\T, es¡TDT&ÉT eTTK´ <˚e‘·\T. M]ì ÁbÕ]∆+#˚ XÀ¢ø±˝Ò
48
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
Á|ü<ëÛ q+>± ãTTπ>«<ä+, j·TEπs«<ä+ kÕeTy˚<ë\˝À ñHêïsTT. n<Ûsä «¡ Dy˚<+ä ˝À
s√>∑ìyês¡D≈£î eT+Á‘ê\T, ÅdÔ” eoø£sD ¡ eT+Á‘ê\T, düø\£ uÛ÷Ñ ‘·, Á>∑V≤ü
∫øÏ‘ê‡ eT+Á‘ê\T yÓTT<ä˝q’… $ ñHêïsTT. eTTKýÓTqÆ $wüjT· + @$T≥+fÒ
y˚<øä ±\+˝À @ <˚e‘·q÷ $Á>∑V≤ü s¡÷|ü+>± |üPõ+#˚ |ü<‹∆ä ˝Ò<Tä .j·TC≤„\T#˚d,æ
Ä j·TC≤„\˝À ‘·eT <˚e⁄fi¯flqT ÁbÕ]∆+∫, yê]ì ‘·è|æ|Ô sü #¡ &· Üì¬ø’ y˚Tø£\T,
>=Á¬s\T, Äe⁄\T, m<äT\› T, >∑TÁsê\T e+{Ï »+‘·Te⁄\qT #·+|æ yê{Ï e÷+kÕìï
j·T»„>T∑ +&É+ n+fÒ j·T»„+ø√dü+ #˚dqæ n–ï>∑T+&É+˝À ø=+‘·yd˚ ,æ $T–*q
<ëìì Á|ükÕ<ä+>± rdüTø=H˚yês¡T. Çø£ ns¡D´ø±\T, ñ|üwìü ‘·T\Ô ˝À <˚e⁄fi¯fl
|üP»\ Á|ükÕÔeq ˝Ò<Tä . yê{Ï˝À Ä‘·à nH˚~ Je⁄\˝À ñ+≥T+<äì ù|s=ÿì,
<ëì dü«uÛ≤yêìï >∑÷]Ã $es¡D\e+{Ï e÷]àø£ $wüj·÷\qT >∑÷]Ã
#·]Ã+#êsTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ø£sƒ√|üìwü‘·TÔ, ¬s+&Ée n<Ûë´j·T+˝Àì 20e
XÀ¢ø+£ @+ #ÓãT‘√+<ä+fÒ
XÀˆˆ ÄD√s¡D°j·÷Hé,eTVü≤‘√ eTV”≤j·÷Hé
Ä‘êàX¯´»+‘√ ]ïVæ≤‘·+ >∑TVü‰j·÷+ˆˆ
nì #ÓãT‘√+~. n+fÒ ªdü÷øå±à‹ dü÷ø£å àyÓTqÆ nDTe⁄ø£+fÒ ∫qïB,
ÁãVü‰à+&Üìø£+fÒ ô|<äB› nsTTq Ä‘·à ÁbÕDT\ Vü≤è<äj÷· \˝ÀH˚ ñqï~μμ
nì ns¡+∆ . ÇB y˚<øä ±\+ Hê{Ï eT‘·+jÓTTø£ÿ |ü]dæ‹ú μμ. nì $e]+#ês¡T
e÷kÕºs¡T.
ªªy˚<äø±\+˝À sê»´|ü]bÕ\Hêeédüú m˝≤ ñ+&˚~ e÷kÕºs¡÷?μμ
n&ç>±&ÉT düTK<˚y.é
ªªy˚<øä ±\+ yÓTT<ä{À¢ ‘Ó>\∑ T, >∑D≤\ Hêj·T≈£î\ |ü]bÕ\Hê eédüú ñ
+&˚~ düTK<˚y.é á Hêj·T≈£î\qT Á|ü»˝Ò mqTïø=H˚yês¡T. á |ü]bÕ\≈£î\
bÕ\q düÁø£eT+>± kÕ>∑≥+ ø√dü+ Á|ü»\T ‘êy˚T Çwü|º Pü s¡«ø£+>± ‘·eT ÄVü‰s¡
<ÛëHê´\˝À >±˙, |üXó¯ e⁄\ s¡÷|ü+>± >±ì ø=+‘· uÛ≤>±ìï Ç#˚Ãyês¡T.á
49
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
$wüj·÷ìï >ö‘·eTãT<äT∆&ÉT ‘·q •wüß´&ÉT yêôd≥ºVü≤ ≈£î dü$es¡+>±
uÀ~Û+#ê&ÉT. (B|òTü ìø±j·T, eTÚ]dtyê˝Ò¸ nqTyê<ä+, ù|J\T 407`15).
ø±ì y˚<øä ±\+ ∫e]Hê{ÏøÏ |ü]bÕ\≈£î\qT mqTïø√e&É+b˛sTT, sêE\T
|ü{≤º_ùÛ wø£+ #˚dTü ø√e&É+, yê] dü+‘êq+ yê] ‘·sê«‘· sêE\T ø±e&É+
»]–+~. á sêE\T |üqTï\ <ë«sê Ä<ëj·÷ìï Á|ü»\ qT+&ç >∑T+»≥+
yÓTT<ä\Tô|{≤ºsT¡ . ◊‘˚ á |”&+ç ∫q kıeTTà˝À ø=+‘· uÛ≤>±ìï j·T»„j÷· >±<äT\T
#˚sTT+#˚ Áu≤Vü≤àDT\≈£î n+~+#˚yês¡T. n+<äTøπ y˚<ë\˝À Hê\ZeB, ∫e]B
nsTTq ªªn<Ûäs¡«D y˚<ä+μμ ˝À sêE Áu≤Vü≤àD s¡ø£å≈£î&ÉT >±q÷, Á|üC≤
uÛÑø£å≈£î&ÉT>±q÷ e]í+#·ã&Ü¶&ÉTμμ nì Á|üeTTK #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT &ç.mHé.s¡a÷
‘êqT Áyêdæq ªªÁbÕNq uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ μμ nH˚ Á>∑+<Û+ä ˝À 38e ù|J˝À ù|s=ÿHêï&ÉT.
ÇB Äø±\+Hê{Ï sê»´ |ü]bÕ\Hê |ü]dæ‹ú . |æ\\¢ ÷! $÷≈£î y˚<øä ±\+ Hê{Ï
kÕ+|òTæ ø£, sê»ø°jT· , eT‘· |ü]dæ‘ú T· \˙ï $e]+#êqT. e#˚Ã ø±¢dTü ˝À, Áø°.|üP.
600 ‘·sê«‘· »]–q |ü]D≤e÷\T, eT‘· $|üy¢ ê\T yÓTT<ä˝q’… e˙ï $e]kÕÔqTμμ.
nì ø±¢dTü eTT–+#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
50
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
8e uÛ≤>∑+. eT‘·$|ü¢yê\ ø±\+
ªª|æ\\¢ ÷! Áø°.|üP. 600 qT+&ç Áø°.|üP. 327 es¡≈L£ ñqï ø±˝≤ìï
eT‘· $|üy¢ ê\ ø±\+ nì |æ\TkÕÔsT¡ . Ä ø±\+Hê{Ï $X‚cÕ\T $e]kÕÔqTμμ
n+≥÷ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·qT $e]+#·&+É yÓTT<ä\Tô|{≤ºsT¡ e÷kÕºsT¡ .
ªªÁø°.|üP.327 es¡≈L£ $÷s¡T $e]kÕÔqHêïs¡T. Ä dü+e‘·‡s¡+ jÓTTø£ÿ
Á|ü‘´˚ ø£‘· @$T{Ï e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç>±&ÉT X¯s‘¡ Y #·+Á<ä.
ªªÄ dü+e‘·‡s¡+˝À n˝…>±®+&ÉsY nH˚ e÷dæ&√ìj·÷ bÕ\≈£î&ÉT uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯
ô|ø’ Ï <ä+&Ó‹Ô e#êÃ&ÉT. n|üŒ{ÏqT+&ç uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘· nH˚ø£ eT\T|ü⁄\T
‹]–+~. n+<äTe\q uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·qT Ä dü+e‘·‡s¡+ es¡≈î£ eTT+<äT>±
#Ó|ü ≈£î+<ë+μμ nHêï&ÉT e÷kÕºsT¡ .
ªªÄø±\+˝À sê»ø°jT· s¡+>∑+˝À »]–q Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ dü+|òTü ≥q˝Ò$T{Ï
e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç–+~ neT+<ä.
ªª|æ\\¢ ÷! $÷≈£î ÁøÏ+<ä{Ï ø±¢dTü ˝ÀH˚ dæ+<ÛTä q>∑sê\ |ü‘q· + ‘·sê«‘·
Áø°.|üP. 6e X¯‘êã›+ es¡≈L£ ˇø£ÿ q>∑s¡ ìsêàDyÓTHÆ ê »]–q≥T¢ |ü⁄sêedüTÔ
Ä<Ûësê\T @$÷ ˝Òeì #ÓbÕŒqT >∑<ë! Ä ø±\eT+‘ê Äs¡T´\ ‘Ó>\∑ |ü]bÕ\q
kÕ–+~. yê{ÏH˚ >∑D sêC≤´\T nì #·]Á‘·ø±s¡T\T |æ*#ês¡T. á >∑D
sêC≤´\qT, ‘Ó>\∑ T, >∑D≤\ Hêj·T≈£î\T |ü]bÕ*+#˚yês¡ì ≈£L&Ü #ÓbÕŒqT.
y˚<øä ±\+ ∫e]Hê{ÏøÏ |ü]bÕ\≈£î\qT mqTïø√e&É+ b˛sTT ø=ìï#√≥¢ sêE\T
|ü{≤º_ùÛ wø£+ #˚dTü ø√e&É+, yê] dü+‘êq+ yê] ‘·sê«‘· sêE\T ø±e&É+
yÓTT<ä\sTT+~. n˝≤ @s¡Œ&çq sê#·]ø£ sêC≤´\˝À eTTKýÓTÆq$ eT>∑<Ûä,
ø√dü\ sêC≤´\T. yê]˝À eT>∑<säÛ êE _+_kÕs¡T&ÉT ‘·q sêC≤´ìøÏ ‘·÷s¡TŒq
ñqï n+>∑sêC≤´ìï n+fÒ ‘·÷s¡TŒ ;Vü‰sY ÁbÕ+‘êìï, ñ‘·Ôsêq H˚bÕ˝Ÿ
51
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
dü]Vü≤<äT\› es¡≈L£ ñqï sêC≤´\q÷ »sTT+∫ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À yÓTT≥ºyTÓ T<ä{Ï
#·Áø£e]Ô nsTTHê&ÉT. áj·Tq Áø°.|üP. 545˝À, ‘·q ‘·+Á&ç#,˚ eT>∑<säÛ êE>±
n_Ûwæ≈£îÔ&ÉT nj·÷´&ÉT. áj·Tq ø√dü\, yÓ’XÊ© sêC≤´\ bÕ\≈£î\‘√
$yêVü≤dü+ã+<Ûë\T @s¡Œs¡#·T≈£îHêï&ÉT. ø√dü\sêE Á|üùdqõ‘·TÔ #Ó˝…¢\TqT
_+_kÕs¡T&ÉT $yêVü≤+ #˚düT≈£îqï ø±s¡D+>± ø£≥ï+>± Á|üùdqõ‘·TÔ
_+_kÕs¡TqTìøÏ ø±o sêC≤´ìï Ç#êÃ&ÉT. yÓ’XÊ* >∑D Hêj·T≈£îì‘√
$yêVü≤dü+ã+<Û+ä ø±s¡D+>± _+_kÕs¡T&ÉT m≥Te+{Ï Ä≥+ø£+ ˝Ò≈î£ +&Ü
H˚bÕ˝Ÿ dü]Vü≤<äT\› es¡≈L£ ‘·q sêC≤´ìï $dü]Ô +#·>*∑ >±&ÉT. u≤<Ûëø£sy¡ TÓ qÆ
$wüjT· y˚TeT+fÒ, _+_kÕs¡Tì ≈£îe÷s¡T&ÉT nC≤‘·X‘¯ è· , ‘·+Á&çì #·+|æ Áø°.|üP.
493˝À eT>∑<Ûä kÕÁe÷»´ #·Áø£e]Ô nj·÷´&ÉT. _+_kÕs¡Tì eTs¡D≤ìï
uÛ]Ñ +#·˝øÒ ,£ Á|üùdqõ‘·TÔ #Ó˝\¢… T ≈£L&Ü eTs¡D+Ï ∫+~. ‘·q k˛<ä] eTs¡D≤ìøÏ
Á|ürø±s¡+>±, Á|üùdqõ‘·TÔ ‘êqT ø£≥ï+>± Ç∫Ãq ø±o Á>±e÷ìï ‹]–
eX¯+#˚dTü ≈£îHêï&ÉT. Ä Á>±e÷ìï ‹]– kÕ«BÛq+ #˚dTü ø√e&ÜìøÏ nC≤‘·X‘¯ è·
ø√dü\ô|’ j·TT<ä+∆ Á|üø{£ +Ï #ê&ÉT. M]<ä]› eT<Ûë´ nH˚øk£ Õs¡T¢ j·TT<ë∆\T »]>±sTT.
eTs√ eTTK´ $wüjT· + @$T≥+fÒ, Á|üùdqõ‘·TÔ ø=&ÉT≈£î $ãT<ëuÛTÑ &ÉT ≈£L&Ü
nC≤‘·X‘¯ è· e+{Ïyê&˚. n‘·&TÉ ≈£L&Ü ‘·+Á&çì #·+|ü&ÜìøÏ neø±X¯+ ø√dü+
m<äTs¡T#·÷düTHÔ êï&ÉT. ˇø£kÕ] j·TT<ä∆ $sêeT düeTj·T+˝À Á|üùdqõ‘·TÔ ãT<äTì∆
<äsÙ¡ HêìøÏ yÓ[flq düeTj·T+˝À, Á|üùdqõ‘·TÔ jÓTTø£ÿ eT+Á‹ Bs¡#È s· êj·TDT&É÷,
$ãT<ëuÛÑT&É÷ ø£*dæ ≈£îÁ≥ #˚XÊs¡T. Á|üùdqõ‘·TÔ jÓTTø£ÿ sê»eTTÁ~ø£q÷,
ôdH’ ê´~Ûø±sê˙ï Bs¡#È s· êj·TDT&ÉT $ãT<ëuÛTÑ ìøÏ n+~+#ê&ÉT. $ãT<ëuÛTÑ &ÉT
ø√≥ ‘·\T|ü⁄\T eT÷dæyj ˚ T· eTì Ä»„ C≤Ø#˚XÊ&ÉT. Á|üùdqõ‘·TÔ ø√≥ <ä>sZ∑ ≈¡ î£
#˚sT¡ ø=H˚≥|üŒ{ÏøÏ ø√≥ ‘·\T|ü⁄\T eT÷dæyj ˚ T· ã&ç ñ+&É≥+‘√, n\dü\ e\¢
ø√≥ ãj·TfÒ eTs¡DÏ+#ê&ÉT. n‘·ìøÏ nC≤‘·X¯‘·è sêCÀ∫‘·+>± <äVü≤q
dü+kÕÿsê\T #˚d,æ ‘êqT y˚Tq\T¢&HÉ q’Ó +<äTq ø√dü\ sê»´+ô|’ ‘·q≈£î Vü≤≈£îÿ
ñ+<ä˙, <ëìì ‘·q≈£î ÇeTà˙ $ãT<ëuÛTÑ ì n&ç>±&ÉT. $ãT<ëuÛTÑ &ÉT <ëìøÏ
52
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
‹s¡dÿü ]+#·&+É ‘√ j·TT<ä+∆ nìyês¡éTsTT+~. Ç<ä]› ôdH’ ê´\T j·TT<ë∆ìøÏ
dæ<e›ä Tj·÷´sTT. ø√dü\ ôdq’ ´+ sê|æÔ q~˝Àì ÇdüTø£ ‹HÓï\ô|’ yÓ÷Vü≤]+∫+~.
ôdì’ ≈£î\+<äs÷¡ sêÁ‹|üP≥ ìÁ~düT+Ô &É>±, sê|æqÔ ~øÏ nø£kÕÔ‘T· >Ô ± es¡<\ä T
e∫Ã, $ãT<ëuÛTÑ ì ôdq’ ´+ ø=≥Tº≈î£ b˛sTT+~. <ëì‘√ j·TT<ä+∆ #˚jT· ≈£î+&ÜH˚,
ø√dü\ sê»´+ nC≤‘·X‘¯ è· eX¯eTsTT+~.
Ä ‘·sê«‘· nC≤‘·X¯‘·è ø£qTï *#·Ã¤M\ Hêj·Tø£‘·«+˝À ñqï eõ®
>∑Dsê»´+ô|’ |ü&+ç ~. yê]ô|’ <ë&ç#j ˚ T· uÀj˚T eTT+<äT nC≤‘·X‘¯ è· ãT<äTì∆
n_ÛÁbÕj·÷ìï ‘Ó\TdüTø=H˚ ñ<˚X∆ ´¯ +‘√ ˇø£ Áu≤Vü≤àD eT+Á‹ì Äj·Tq e<ä≈› î£
|ü+bÕ&ÉT. Ä eT+Á‹ nC≤‘·X‘¯ è· n_ÛÁbÕj·÷ìï #Ó|Œü >±H˚, ãT<äT&∆ TÉ ªªeJ®jT· T\T
m+‘·ø±\yÓT‘Æ ˚ düyTÓ øÆ ´£ +>± ‘·eT ‘Ó>∑ düe÷y˚XÊ\T »s¡T|ü⁄‘·÷ ñ+{≤s√,
m+‘·ø±\yÓT‘Æ ˚ ‘·eT ô|<ä\› qT >ös¡$dü÷Ô yê] eT<ä‘› T· bı+<äT‘·÷, yê]
e÷≥\T ÁX¯<>∆ä ± Ä\øÏd÷ü Ô ñ+{≤s√ n+‘·ø±˝+ yês¡T |ü‘q· + ø±≈£î+&Ü
n_Ûeè~∆ #Ó+<äT‘ês¡Tμμ nHêï&ÉT. n+<äTe\q *#·Ã¤M\˝À ◊ø£´‘·qT
<Óã“rj·T&ÜìøÏ nC≤‘·X‘¯ è· yê] ˝ÀìøÏ edü´ø±s¡T&ÉH˚ eT+Á‹ì |ü+bÕ&ÉT.
n‘·&ÉT *#·Ã¤M\ ◊ø£´‘·qT <Óã“rj·T&ÜìøÏ nH˚ø£ ≈£îÁ≥\T#˚XÊ&ÉT.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ‘·q >∑÷&ÛÉ#ês¡T\qT Áu≤Vü≤àDT\T>±q÷, CÀ´‹wüß´\T>±qT
*#·Ã¤M >∑D≤\˝À #Ó˝≤eTD° nj˚T´≥Tº>± #˚XÊ&ÉT. yês¡T >∑D ô|<ä›\‘√,
>∑D+˝Àì ‘·≈î£ ÿeyê]‘√ $yêVü≤dü+ã+<Ûë\T ø±˙, düV≤ü |ü+øÏÔ uÛÀ»Hê\T
ø±˙ ô|≥Tºø√≈£L&É<äì #Ó|üŒkÕ>±s¡T. eTs√Á|üø£ÿ >∑D≤\˝Àì ‘·≈£îÿe
¨<ëyê]‘√, n˝≤+{Ï dü+ã+<Ûë\T, |ü+øÏÔ uÛÀ»Hê\ $wüjT· +˝À >∑D ô|<ä\› ô|’
ˇ‹Ô&ç #˚j·÷\ì #Ó|üŒkÕ>±s¡T. n˝≤ >∑D ô|<ä›\≈£L, >∑D+˝Àì ‘·≈£îÿe
¨<ë yê]ø° eT<Û´ä $uÛ<Ò ë\T düèwæ+º ∫, yê]ì ã\V”≤q+ #˚XÊs¡T. n|ü &ÉT
nC≤‘·X‘¯ è· Ä >∑D sê»´+ô|’ <ë&ç#d˚ ,æ yê]ì »sTT+∫, Ä sêC≤´ìï ‘·q
kÕÁe÷»´+˝À ø£\T|ü⁄≈£îHêï&ÉT. n<˚ $<ÛëHêìï ñ|üjÓ÷–+∫ eT\T¢ ‘Ó>∑
jÓTTø£ÿ >∑D sêC≤´ìï ≈£L&Ü nC≤‘·X‘¯ è· »sTT+#ê&ÉT. n˝≤ uÛ≤s¡‘<· X˚ |¯ ⁄ü
53
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
yÓTT<ä{Ï kÕÁe÷C≤´ìï nC≤‘·X‘¯ è· eT]+‘· $dü]Ô +#ê&ÉT.
nC≤‘·X‘¯ è· Áø°.|üP. 461˝À eTs¡D+Ï #ê&ÉT. dæ˝ÀHé˝Àì uÖ<äs› #¡ q· jÓTÆ q
ªeTVü‰e+X¯eTTμ Á|üø±s¡+ n‘·ì ‘·s¡Tyê‘· dæ+Vü‰düHêìï n~Ûwæ˜+∫q
nsTT<äT>∑Ts¡T sêE\÷ nC≤‘·X‘¯ è· ˝≤π> ‘·eT ‘·+Á&ÉT\qT #·+|æ >∑<H›Ó øÓ ±ÿs¡T.
á$<Û+ä >± ‘·+Á&ÉT\qT #·+|æq yês¡T es¡Tdü>± ‘·eT≈£î sêE\T ø±e&É+‘√,
Á|ü»\T rÁe+>± ø√|ü–+#·Tø=ì Áø°.|üP. 413˝À M]˝À ÄK]yêìì >∑<~›Ó +∫,
u…Hês¡dt sê»´ Á|ü‹ì~Û>± ñqï •X¯óHê>∑Tì eT>∑<äÛ #·Áø£e]Ô>± #˚XÊs¡T. á
•X¯óHê>∑ e+X¯+ eT>∑<qäÛ T <ë<ë|ü⁄ ns¡X∆ ‘¯ êã›+ ô|>’ ± bÕ*+∫+~. ‘·sê«‘·
Áø°.|üP. 344˝À eTVü‰|ü<àä q+<äT&ÉT á e+XÊìï >∑<~›Ó +∫, eT>∑<≈äÛ î£ #·Áø£e]Ô
◊Hê&ÉT. 20 dü+e‘·‡sê\≈£î ô|>’ ± q+<äe+X¯+ eT>∑<qäÛ T |ü]bÕ*+∫+~.
ÇB Áø°.|üP. 600`327\ eT<Û´ä ñqï sê»ø°jT· |ü]dæ‹ú μμ nì eTT–+#ê&ÉT
e÷kÕºs¡T.
ªªÄø±\+ Hê{Ï kÕe÷õø£, Ä]∆ø£ |ü]dæ‘ú T· \T $e]kÕÔsê e÷kÕºs÷¡ !μμ
n&ç>±&ÉT Á|üMDY.
ªªuÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·˝À Áø°.|üP. 16e X¯‘êã›+ ‘·sT¡ yê‘· yÓjT˚ ´fi¯fl≈£î,
n+fÒ Áø°.|üP. 6e X¯‘êã›+˝À eTs¡\ q>∑s¡ ìsêàD+ ÁbÕs¡+uÛeÑ TsT´+~.
q>∑sê\˝À M<ÛTä \ øÏsT¡ yÓ|’ ⁄ü ˝≤ <äTø±D≤\T ñ+&˚$. <äTø±D≤\ yÓqTø£ >∑èVü‰\T
ˇø£ es¡Tdü Áø£eT+˝ÀñHêïsTT. >∑èVü‰\˝À u≤e⁄\T, eTTs¡T>∑Tb˛j˚T edü‘T· \T,
sê‹ u≤≥\T neT]Ãq ô|s¡fifl¯ ‘√ ñHêïsTT. nsTT‘˚, sT÷ >∑èVü‰\≈£î $s¡T<ä+› >±
yê{Ï eT<Ûä´˝À ù|<ä\T ìedæ+#˚ ÁbÕ+‘·+ ñ+~. Çø£ÿ&ç Çfi¯fl≈£î ˇø£
Á|üD≤[ø£>±˙, $XÊ\yÓTqÆ M<ÛTä \Tø±˙, u≤e⁄\T, eTT]øÏ˙{Ï edü‘T· \T>±˙
˝Òe⁄. Çfi¯fl≈£î dü+ã+~Û+∫q sT÷ ‘˚&Ü\T Ä düe÷»+˝À ñqï <Ûìä ø£, ;<ä\
eT<Ûä´ ñqï e´‘ê´kÕ\qT ‘Ó*j·TCÒdüTÔHêïsTT. eTs√ eTTKýÓTÆq $X‚wü+
@$T≥+fÒ sT÷ q>∑sê\ s¡øD å£ ø√dü+ ô|<ä› ô|<ä› ÁbÕø±sê\T ì]à+#·ã&Ü¶sTT.
54
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ñ<ëVü≤s¡D≈£î sêCŸ–] q>∑s¡+ #·T≥÷º‘ê ñqï >√&É |ü⁄Hê~ yÓ&É\TŒ
40 $÷≥s¡T,¢ bı&Ée⁄ 6 øÏ˝À$÷≥s¡T>¢ ± ñqï~.
ÄVü‰s¡+ $wüj÷· ìøÏ eùdÔ yê] Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ ÄVü‰s¡+ e÷+düyT˚ . e],
u≤Ø¢, >√<ÛäTeT, $TqTeTT\T, ô|dü\T, C§qï\T ≈£L&É yê] ÄVü‰s¡+>±
ñ+&˚$. #ÓiT≈£î, Äyê\T ≈£L&É |ü+&ç+#˚yês¡T.
|ü⁄sêedüTÔ ‘·e«ø±\˝À Ä≈£î|ü#Ã· , ˙\+s¡+>∑T >±E\T ô|<äd› +ü K´˝À
\_Û+#·&Üìïã{Ïº yês¡T >±E\qT eTT+CÒ‹ ø£+ø£D≤\T>± yê&˚yês¡ì
ns¡e∆ Te⁄‘√+~. neTà‘·*¢ u§eTà\T $kÕÔs+¡ >± <=]ø±sTT. ø±ã{Ïº neTà‘·*¢
|üP»\T u≤>± »]π>eì ‘Ó\Tk˛Ô+~.
|æ\\¢ ÷ ! ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+#˚ $wüjT· + @$T≥+fÒ, eTq |üPØ«≈£î\T
ÄHê{Ïøπ <ÛëHê´ìï @&˚fifl¯ bÕ≥T ì\« ñ+#˚ |ü<‹∆ä ì ø£ìô|{≤ºsT¡ . m‘·sÔ TTq
~eTà\ô|q’ >±˙, ˝Ò<ë Ç+{Ï ô|’ uÛ≤>±q>±˙ >∑&,¶ç yÓ<Tä s¡Tã<ä\› T ‘·~‘·sê\‘√
<Ûëq´|ü⁄ –&É+¶ >∑T\T ‘·j÷· s¡T#˚ùdyês¡T. yê{Ïì ù|&É‘√ n*πøyês¡T. ˝À|ü\
<ÛëHê´ìï ì+|æ ô|u’ ≤Û >±ìï ãTs¡<eä T{Ï‘º √ |üP]Ô>± eT÷dæyù˚ dyês¡T. Ç˝≤
#˚jT· &É+ e\q ‘·èD<ÛëHê´\ $‘·HÔ ê\qT eT÷&˚fió¯ fl, ø±j·T<ÛëHê´\ $‘·HÔ ê\qT
◊<˚fió¯ fl, >√>∑T, Äyê\ $‘·HÔ ê\qT @&˚fió¯ fl ì\« ñ+#˚yês¡ì Äø±\+Hê{Ï
Á>∑+<Û+ä ªuÛ>Ñ e∑ ‹μ ‘Ó*j·TCÒk˛Ô+~.
yê´bÕs¡ $wüj÷· ìøÏ eùd,Ô ÇqT|übÕs¡\T, ø=&Éefi¯ófl, ø£‘T· \Ô T, y˚T≈£î\T,
u≤D|ü⁄ yÓTTq\T e+{Ï ÇqT|ü edüTeÔ ⁄\T ÄHê{Ï yê´bÕs¡ edüTeÔ ⁄\T. yêj·TTe´
~≈£îÿq>∑\ b˛{≤«sY yÓT<Æ ëq ÁbÕ+‘ê˝À¢ ñ|ü qT >∑qT\ qT+&ç Á‘·$«rdæ,
nø£ÿ&çqT+&ç <ä÷s¡+>± ñqï >∑+>±yÓTÆ<ëHêìøÏ s¡yêD≤#˚dæ ny˚Tàyês¡T.
#˚‹eè‹Ô<ës¡T\T ã≥º\T, |üPdü\T, eT{Ïbº ÕÁ‘·\T, <ä+‘·|⁄ü edüTeÔ ⁄\T, |æ+>±DÏ,
>±E kÕe÷qT¢ ‘·j÷· s¡T#˚dæ ny˚Tàyês¡T. á edüTeÔ ⁄\qT yêj·TTe´ ÁbÕ+‘êìøÏ
rdüTø£y[Ó fl, e÷s¡øy£ ê´bÕs¡+ <ë«sê M{Ï KØ<äT≈£î >∑TÁsê\qT ø=H˚yês¡T.
55
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ø±*Ãq ã+ø£eTqTï‘√ #˚dqæ e÷qe⁄\, »+‘·Te⁄\ u§eTà\≈£î Äø±\+˝À
m+‘√ –sêø° ñ+&˚<ìä , Ä ÁbÕ+‘ê˝À¢ $kÕÔs+¡ >± <=]øÏq Ä u§eTà\ eT÷dü\T
s¡TEe⁄ #˚dTü HÔ êïsTT. u≤e⁄\≈£î es¡\T, ô|<ä› ô|<ä› ≈£î+&É\ eT÷‘·\ yê´bÕs¡+
≈£L&Ü u≤>± »]π><äì |ü⁄sêedüTÔ •~Û˝≤\T ‘Ó*j·TCÒdTü HÔ êïsTT.
Çø£ Äø±\+Hê{Ï kÕ+πø‹ø£ ì|ü⁄D‘·qT |ü]o*<ë›+. Áø°.|üP. 600≈£î
eTT+<˚ ÇqT|ü Äj·TT<Ûë\, |üìeTT≥¢ ‘·j÷· Ø eTqyê]øÏ ‘Ó\TdüT. ø±ø£b˛‘˚
Ä edüTeÔ ⁄\T ‘·≈î£ ÿe ÁX‚DÏ ÇqTeTT‘√ ‘·j÷· s¡j÷· ´sTT. Áø°.|üP. 600 ‘·sê«‘·
‘·j÷· s¬ q’ ÇqT|ü edüTeÔ ⁄\T >∑TD≤‘·àø£+>±q÷, |ü]e÷D≤‘·àø£+>±q÷ eT]+‘·
yÓTs¡T¬>’q$>± |ü⁄sêedüTÔ XÊÅdüÔE„\T >∑T]Ô+#ês¡T. n˝≤π> eT<Ûä´>∑+>±
yÓT<Æ ëq+˝Àì ãTs¡<uä ÷ÑÛ eTT*ï ˇ+Á&ÉTeT{Ïº uÛ÷Ñ eTT\T>± e÷s¡Ã&ÜìøÏ yês¡T
˙{Ï b Õs¡ T <ä \ ø±\Te\T Á‘· y ê«s¡ ì Äø±\+Hê{Ï yÓ ’ ~ ø£ kÕVæ ≤ ‘· ´ +
‘Ó*j·TCÒk˛Ô+~.
düeTTÁ<ä Á|üj÷· DeT÷, düeTTÁ<ë\ Äe‘·* yê]‘√ yê´bÕs¡+ Äø±\+˝À
»s¡T>∑T‘·T+&˚~. nsTT‘˚ á $wüj÷· ìï yÓ~’ ø£ yêvàj·T+, uÖ<ä∆ kÕVæ≤‘·´+
y˚sT¡ y˚sT¡ $<Ûë\T>± |ü]>∑D+Ï #êsTT. yÓ~’ ø£ yêvàj·T+, düeTTÁ<ä Á|üj÷· D≤ìï
bÕ|ü+>± |ü]>∑D+Ï #·>±, uÖ<ä∆ yêvàj·T+ düeTTÁ<ä Á|üj÷· D≤ìï n+^ø£]+∫+~.
yê´bÕsêìøÏ dü+ã+~Û+∫q eTTK´ $wüjT· + @$T≥+fÒ, es¡øÔ +£ Á|ü<ëÛ q+>±
$˝≤dü edüTeÔ ⁄\πø |ü]$T‘·yTÓ +Æ ~. n+fÒ es¡≈Ô î£ \T <Ûìä ≈£î\ nedüsê\T rπsÃ
edüTeÔ ⁄\‘√ yê´bÕsêìπø ÁbÕ<Ûëq´$T#êÃs¡T.
|æ\\¢ ÷! Äø±\+Hê{Ï kÕe÷õø£ |ü]dæ‘ú T· \qT >∑÷]Ãq $X‚cÕ\qT
eTT–+#·uÀj˚TeTT+<äT, ˇø£ eTTK´ $wüj÷· ìï $e]kÕÔqT. n<˚$T≥+fÒ
n~ <Ûìä ≈£î\T, ù|<ä\ eT<Û´ä ñqï n+‘·sê\T. ìyêdü >∑èVü‰\T, M<ÛTä \T
<Ûìä ≈£î\T, ù|<ä\ eT<Û´ä ñqï rÁeyÓTqÆ ‘˚&Ü*ï #·÷|ædTü HÔ êïj·Tì Ç+‘·≈î£ eTT+<˚
#ÓbÕŒqT. á n+‘·sê\≈£î ãT<äT&∆ TÉ #ê˝≤ u≤<Û|ä &ü Ü¶&TÉ . ù|<ä\ |ü]dæ‹ú m+‘·
56
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
u≤<Ûëø£s+¡ >± ñ+<√, Äj·Tq ˇø£ ñ<ëVü≤s¡D <ë«sê #ÓbÕÔ&TÉ . áj·Tq Ç˝≤
n+{≤&ÉT. ªªˇø±H=ø£ eTìwæ Äs¡∆ ø£V‰ü |üD, ˇø£ ø£V‰ü |üD ˝Òø£ e+<ä ø£V‰ü |üD≤\T
<=+–*+∫q+<äT≈£î >±qT #Ósk¡ Õ\ bÕ\j·÷´&ÉT. n+‘˚ yÓTT‘êÔìï <=+–*+∫q
eTs√ eTìwæ #Ósk¡ Õ\≈£î yÓfifl¯ ˝Ò<Tä . Ç+<äT≈£î ø±s¡D+ yÓTT<ä{yÏ ê&ÉT ∫+øÏbÕ‘·\
ìs¡Tù|<äø±>±, #Ós¡kÕ\≈£î yÓfi¯flìyê&ÉT kÕ<Ûäq dü+|ü‹Ô |ü⁄wüÿ\+>± ñqï
leT+‘·T&ÉT.μμ
|æ\\¢ ÷! Äø±\+Hê{Ï sê»ø°jT· , Ä]∆ø,£ kÕe÷õø£ |ü]dæ‘ú T· \T $÷≈£î
$e]+#êqT. Ä ø±˝≤ìï #·]Á‘·ø±s¡T\T ªeT‘·$|ü¢yê\ø±\+μ nì
m+<äT≈£Hêïs√, Ä $esê*ï e#˚Ã ø±¢dTü ˝À $e]kÕÔqTμμ n+≥÷ ˝Ò#ês¡T
e÷kÕºs¡T.
|æ\\¢ T e÷kÕº]ì nqTdü]+#ês¡T.
57
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
9e uÛ≤>∑+, eT‘· $|ü¢yê\ø±\+ (ø=qkÕ–+|ü⁄)
ªª|æ\¢\÷! Áø°.|üP. 600 es¡≈£L yÓ’~ø£eT‘·+ jÓTTø£ÿ Á|üuÛ≤ey˚T
düe÷»+ô|,’ Á|ü»\ô|’ rÁe+>± ñ+&˚~. yÓ~’ ø£ eT‘· Hêj·T≈£î\T n+fÒ |ü⁄s√Væ≤‘·
es¡Z+yês¡T |üs¡˝Àø£ düTK+ø√dü+ j·TC≤„\T, j·÷>±\÷ sêE\#˚‘ê,
<Ûìä ≈£î\#˚‘ê #˚sTT+#˚yês¡T. á j·÷>±\˝À y˚˝≤~ |üXó¯ e⁄\qT ã*Ç∫Ã,
yê{Ï e÷+dü+˝À ø=+‘· uÛ≤>±ìï n–ïøÏ n]Œ+∫, n+fÒ n–ï˝Ày˚dæ $T–*q
<ëìì j·T»„+ #˚sTT+∫q j·T»e÷˙, |ü⁄s√Væ≤‘·T\÷ Äs¡–+#˚yês¡T. Bì‘√
n|ü &˚ eè~∆#+Ó <äT‘·Tqï eékÕj·÷ìøÏ |üXó¯ e⁄\ ø=s¡‘· @s¡Œ&˚ Á|üe÷<ä+
e∫Ã+~. n+‘˚ø±<äT. yÓ~’ ø£ eT‘·Hêj·T≈£î\T #Óù|Œ $wüj÷· \T ‘ê]ÿø£yTÓ qÆ
Á|üXï¯ \≈£î düe÷<ÛëHê\T #Ó|Œü ˝Òøb£ ˛j˚T$. ñ<ëVü≤s¡D≈£î á˝Àø£+˝À ˇø£
Áu≤Vü≤àDT&çøÏ uÛÀ»q+ ô|&ç‘,˚ |üs˝¡ Àø£+˝Àì ‘·+Á&ç Ä‘·à≈£î Ä uÛÀ»q+
n+<äT‘·T+<äì yÓ~’ ø£ eT‘·Hêj·T≈£î\T #Óù|Œyês¡T. ø±ì ˇø£ uÛeÑ q+ ÁøÏ+~
n+‘·dTü ˝ú À, ˇø£ e´øÏøÔ Ï eT+Á‘ê\‘√ uÛÀ»q+ ô|&ç‘˚ ô|’ n+‘·dTü ˝ú Àì e´øÏøπÔ
ø£&TÉ |ü⁄ì+&É<Tä ø£<ë? eT] |üs˝¡ Àø£+˝Àì Ä‘·à≈£î #˚sT¡ ‘·T+<äì s¡TEy˚$T{Ï?
nìï ‘ê]ÿ≈£î\ Á|üXï¯ ≈£î Ä Hêj·T≈£î\T düe÷<Ûëq+ #Ó|Œü ˝Òøb£ ˛j˚Tyês¡T.
Ç˝≤+{Ï ø±s¡D≤\ e\q Á|ü»\≈£î yÓ~’ ø£eT‘·+ô|’ qeTàø£+ dü&*É b˛kÕ–+~.
yê]˝À ndü+‘·è|æÔ ô|]–+~. á ndü+‘·è|æÔ Äø±\+˝À nH˚ø£ q÷‘·q
eT‘·XÊK\T |ü⁄≥º&ÜìøÏ ø±s¡DyÓT+Æ ~. mìï eT‘· XÊK\T |ü⁄{≤ºj÷Ó ‘Ó\TkÕ?
ÄHê{Ï C…q’ eT‘· kÕVæ≤r Á>∑+<Ûë\ Á|üø±s¡+ Äø±\+˝À 363 eT‘·XÊK\T
|ü⁄{≤ºsTT. á eT‘ê\˙ï yÓ~’ ø£eT‘êìøÏ e´‹πsø£yTÓ qÆ y˚. Ä eT‘·+ô|’ $|üy¢ êìï
Á|üø{£ +Ï #˚y.˚ n+<äTøπ Äø±˝≤ìï ªeT‘· $|üy¢ ê\ ø±\+μ nì #·]Á‘·ø±s¡T\T
ù|s=ÿ+≥THêïs¡T nì $e]+#ês¡T. $X¯«+ e÷kÕºsT¡ .
ªªÄ eT‘ê\˝Àì ø=ìï eTTKýÓTqÆ eT‘ê\ ù|s¡T¢ #ÓãT‘êsê e÷kÕºs÷¡ !μμ
n&ç>±&ÉT #·+<ä÷.
58
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ªªn$ @ø£‘«· yê<äeT‘·+, nH˚øy£ ê<äeT‘·+, $X¯«|ü]D≤eTyê<ä eT‘·+,
Ç+Á~j·Tyê<äeT‘·+, uÛÖ‹ø£yê<äeT‘·+, nv‚j „ T· ‘êyê<ä eT‘·+, ñìøÏyê<ä
eT‘·+, $<Û«ä +düyê<äeT‘·+, XÊX¯«‘·yê<ä eT‘·+, ñ#˚Ã<äyê<äeT‘·+, #êsê«ø£
eT‘·+, nJeø£ eT‘·+ nH˚$. Ç$>±ø£ eTs√ s¬ +&ÉT eT‘ê\T, Äø±\+˝À
Äs¡“$¤ +∫, áHê{Ïø° uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À \ø£˝å ≤~ eT+~ nqT#·sT¡ \qT ø£*–ñ
HêïsTT. n$ @y√ #Ó|Œü +&ç. dæ<÷ä !› ˙e⁄ #Ó|ü μμ n&ç>±&ÉT e÷kÕºsT¡ .
ªªn$ uÖ<äe∆ T‘·+, C…q’ eT‘·+ e÷kÕºs÷¡ !μμ nHêï&ÉT dæ<÷ä .›
ªªne⁄qT. Ä eT‘ê\T s¬ +&É÷ Äø±\+˝À |ü⁄{Ïqº y˚. $X‚w+ü @$T≥+fÒ,
yê{Ï˝À uÖ<äe∆ T‘·+ kÕe÷q´ Á|üC≤˙ø£+˝À ÄyÓ÷<ä+ bı+~, <ë<ë|ü⁄ y˚sTT
dü+e‘·‡sê\ bÕ≥T uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À Á|ü<ëÛ qeT‘·+>± $\dæ*+¢ ~μμ. nHêïs¡T
e÷kÕºs¡T.
ªªô|q’ #Ó|Œæ q @ø£‘«· yê<äeT‘·+ yÓTT<ä˝q’… eT‘ê\qT >∑÷]Ã $e]+#·+&ç
e÷kÕºs÷¡ !μμ n&ç–+~ neT+<ä.
ªªne˙ï yÓ~’ ø£eT‘êìøÏ e´‹πsø£+>± |ü⁄{Ïqº eT‘ê\T nì #ÓbÕŒqT
>∑<äe÷à. n+<äTe\q Ä eT‘ê\qT yÓ’~ø£eT‘·Hêj·T≈£î\T rÁe+>±
nD∫y˚XÊs¡T. yê] kÕVæ≤‘ê´ìï ø±*Ãy˚XÊs¡T. yê]ì >∑÷]Ãq $esê\T,
yê]ì rÁe+>± $eT]Ù+#˚yê] Á>∑+<Ûë\ qT+&˚ \_ÛdTü HÔ êïsTT. X¯è+π>]˝Àì
X¯+ø£sê#ês¡´ eTsƒ+¡ Á|ü<ëÛ Hê#ês¡T´&É÷, |ü<ëï\T>∑e X¯‘êu≤›ìøÏ #Ó+~qyê&É÷
nsTTq e÷<Ûyä ê#ês¡´ s¡∫+∫q ªdüs«¡ <äsÙ¡ q dü+Á>∑V≤ü +μ n˝≤+{Ï Á>∑+<Ûë\˝À
ˇø£{Ï. uÖ<ä∆ Á>∑+<Ûë˝…’q ªB|òüTìø±j·Tμ e+{Ï Á>∑+<Ûë\˝À ≈£L&É yê]
dæ+<ë∆+‘ê\≈£î dü+ã+~Û+∫q $esê\T \_ÛdTü HÔ êïsTT. á eT‘ê\ yês¡+<äs˙¡
˝Àø±j·T‘·T\T ˝Òø£ #êsê«≈£î\T nì #·]Á‘·ø±s¡T\T ù|s=ÿ+≥THêïs¡T.Ms¡+<äs÷¡
düHê´dü J$‘êH˚ï >∑&çbÕs¡T. M] Ä‘·à>ös¡e+, Ç+Á~j·T ìÁ>∑Vü≤+,
»+‘·Te⁄\|ü{≤¢, düeTdüÔ Je⁄\ |ü{≤¢ ñqï <äjT· e+{Ï dü<Tä D Z ≤\qT >∑÷]Ã
ªB|òüTìø±j·Tμ ù|s=ÿqï~. #êsê«≈£î\T j·Tv„j·÷>∑\˝Àì &=\¢‘·Hêìï
59
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
Á|üjÓ÷>±‘·àø£+>± ìs¡÷|æ+#ês¡T. M] Á|üjÓ÷>±\≈£î ˇø£ ñ<ëVü≤s¡D
#ÓãT‘êqT $q+&ç. yÓ’~ø£ |ü⁄s√Væ≤‘·T\T j·TC≤„\˝À ã* sT÷j·Tã&çq
»+‘·TeP, j·T»„+ #˚dqæ j·T»e÷˙, dü«sêZìøÏ b˛‘ês¡ì #Ó|Œæ j·TC≤„\T
#˚sTT+#˚yês¡T. á yê<äq˝Àì &=\¢‘H· êìï k˛<ëVü≤s¡D+>± ìs¡÷|æ+#ê\ì
ˇø£ #êsê«ø£eTTì nqTø=Hêï&ÉT. ˇø£ <Ûìä ≈£î&ç e<ä≈› î£ yÓ[fl ‘êqT j·T»„+
#˚sTTkÕÔqHêï&ÉT. j·T»e÷ì n+^ø£]+#ê&ÉT. j·T»„+ »s¡T>∑T‘√+~. ∫es¡˝À
#êsê«≈£î&ÉT ‘·q •wüß´\‘√ ªj·T»„ |üXó¯ e⁄μ qT ‘ÓeTàHêï&ÉT. •wüß´\T ˝ÀìøÏ
yÓ[fl j·T»„+ #˚ùd j·T»e÷ì ‘·+Á&çì ã\e+‘·+>± ˝≤≈£îÿsêkÕ>±s¡T.
j·T»e÷ìøÏ ÄX¯Ãs¡éT÷, ø√|üeT÷ e#êÃsTT. rÁe dü«s¡+‘√ ªHê ‘·+Á&çì
m+<äT≈£î rdüT≈£îedüTHÔ êïs¡T?μ nì n&ç>±&ÉT. #êsê«ø£eTTì XÊ+‘·+>± ªnj·÷´!
ã*sT÷j·Tã&çq j·T»„ |üX¯óe⁄ H˚s¡T>± dü«sêZìøÏ b˛‘·T+<äì XÊÅkÕÔ\T
#ÓãT‘·THêïsTT. $÷‘·+Á&ç >±]ì ã*ÇùdÔ Äj·Tq H˚s¡T>± dü«sêZìøÏ
b˛‘ê&ÉT>∑<ë? n+<äTø£ì Äj·TqqT rdüT≈£îs¡eTàHêïqTμ nHêï&ÉT. j·T»e÷ìøÏ,
Ä e÷≥\‘√, j·TC≤„\T, j·T»„ |òü*‘ê\≈£î dü+ã+~Û+∫q &=\¢‘·q+
ns¡e∆ TsTT+~. j·TC≤„ìï ì*|æyX˚ Ê&ÉT. Ç˝≤+{Ï Á|üj÷Ó >±‘·àø£ Á|ü#êsê\‘√
Á|ü»\qT Äø£]¸+#˚yês¡T. n+‘˚ø±ø£, Ms¡T ˇø£ X¯øeÔÏ +‘·yTÓ qÆ uÛÖ‹ø£yê<ä
dæ<ë∆+‘êìï Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. Ä dæ<ë∆+‘· $esê˝Ò$T≥+fÒ ªªHê\T>∑T eT÷\
uÛ÷Ñ ‘·eTT\ düyT˚ àfi¯qy˚T e÷qe⁄&ÉT. e÷qe⁄&ÉT eTs¡D+Ï #·>±H˚ eT{Ïº eT{Ï˝º ÀqT,
˙s¡T ˙{Ï˝Àq÷, n–ï n–ï‘√q÷, yêj·TTe⁄ yêj·TTe⁄‘√q÷ ø£*dæb˛sTT,
#Ó‘’ q· ´+ nq+‘·+˝À ◊ø£éTÚ‘·T+~. q\T>∑Ts¡T eTqTwüß´\T X¯yêìï düàXÊHêìøÏ
yÓ÷düT≈£îb˛‘ês¡T. nø£ÿ&É n‘·ì ø±*q meTTø£\T bÕe⁄s¡+ s¬ ø£ÿs¡+>∑T˝Àø°,
ø£sà¡ \˙ï ã÷&ç<sä +¡ >∑T˝Àø° e÷s¡‘êsTT. |æ+&Ü\qT ô|≥ºeTì #Óù|Œyês¡T
eT÷s¡Tâ\T. ÁbÕD+ b˛>±H˚ eT÷s¡Tâ&É÷, C≤„˙ ˇπø s¡ø£+>± ø£åsTTkÕÔs¡T.
eTs¡D≤q+‘·s+¡ yês¡T J$+#·uÀs¡T.μμ (B|òTü ìø±j·T 1`55) nì $e]+#ês¡T
e÷kÕºs¡T.
60
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ªªÄø±\+ Hê{Ï Á|ü<Ûëq eT‘ê\˝À ˇø£f…Æq uÖ<ä∆eT‘êìï >∑÷]Ã
$e]+#·+&ç e÷kÕºs÷¡ !μμ n&ç>±&ÉT s√Væ≤‘Y.
ªªãT<äTì∆ ndü\T ù|s¡T dæ<ë∆sT¡ &∆ TÉ . Áø°.|üP. 564˝À »ìà+#ê&ÉT. 484˝À
#·ìb˛j·÷&ÉT. áj·Tq XÊø£´ >∑D≤ìøÏ #Ó+~q ø£Áå ‹j·T bÕ\≈£îì ≈£îe÷s¡T&ÉT.
$˝≤düe+‘·yTÓ qÆ J$‘êìï >∑&TÉ |ü⁄‘·T+&˚yê&ÉT. »ãT“‘√ u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·Tqï e´øÏ˙Ô ,
#·ìb˛sTTq e´øÏÔ˙, düHê´dæ˙ #·÷∫ J$‘·+ô|’ $s¡øÏÔ#Ó+<ë&ÉT. ∫es¡≈£î
ˇø£Hê{Ï sêÁ‹ Ç+{Ï˙, uÛ≤s¡´q÷ e~* düHê´dæ nj˚T´+<äT≈£î ãj·T\T<˚sê&ÉT.
ø=+‘· ø±\+ X¯Øsêìï rÁe+>± ø£wôºü |&ÉT‘·÷, ñ|üyêkÕ\T #˚d÷ü ,Ô düHê´dæ
J$‘·+ >∑&|ç qæ ‘·sê«‘·, Ç~ e÷s¡+Z ø±<äì, <Ûë´qe÷s¡+Z mqTïø=ì, 49e
s√Eq C≤„H√<äjT· + bı+<ë&ÉT. <äT'U≤ìøÏ ø±s¡D≤\T ns¡+∆ #˚dTü ≈£îHêï&ÉT.
dæ<ë›sT¡ &∆ TÉ ãT<äT&∆ j
É ÷· ´&ÉT.Äj·Tq ‘·q yÓTT<ä{Ï <Ûsä à¡ Á|üd+ü >±ìï yês¡D≤dæ
q>∑sêìøÏ <ä>sZ∑ >¡ ± ñqï kÕs¡Hê<Û˝é À ‘·q yÓTT<ä{Ï ◊<äT>∑Ts¡T •wüß´\≈£L
#˚XÊ&ÉT. Bì˝ÀH˚ Äj·Tq ‘·sê«‘· #˚dqæ ñ|ü<X˚ Ê\ kÕsê+X¯eT+‘ê ñ+~.
<ëì˝À ãT<äT&∆ TÉ Hê\T>∑T ñ‘·eÔ T dü‘ê´\T ‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT. n$.
1.Á|ü|+ü #·+˝À <äT'K+ ñ+~.
2.<äT'U≤ìøÏ ø±s¡D+ ñ+~.
3.Ä ø±s¡Dy˚T ø√]ø£\T.
4. ø√]ø£\T ˝Ò≈î£ +&Ü J$‘· Á|üj÷· D+ kÕ–+#·&yÉ T˚ ìsê«D+ ˝Òø£
|ü⁄qs¡q® à qT+&ç $eTTøÏ.Ô
á uÀ<Ûqä \qT ns¡+∆ #˚dTü ø=ì Ä#·]+#·&ÜìøÏ ˝À‘Óq’ ‘ê‘·«ø£ ∫+‘·q\T
nedüs+¡ ˝Ò<Tä . n‹ ‘˚*ø¬ q’ ncÕº+>∑ e÷sêZìï ãT<äT&∆ TÉ dü÷∫+#ê&ÉT. n$
1.) dü‘Y n_ÛÁbÕj·T+ 2) dü‘Y ìs¡j í T· + 3) dü‘Y yê≈£îÿ 4) dü‘Y Á|ües¡qÔ 5)
dü‘Y Jeq $<Ûëq+ 6) dü‘Y ÁX¯eT 7) dü‘Y C≤„|øü +£ 8) dü‘Y <Ûë´q+. Çe˙ï
ø£*dæq e÷sêZHï˚ eT<Û̊é÷s¡eZ THêïs¡T.
61
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ãT<äTì∆ uÀ<Ûqä \˝À ªÄ‘·àμqT >∑÷]Ãq Á|ükÕÔeq ˝ÒH˝˚ <Ò Tä .Äj·Tq ªnq‘·μÔ
(Ä‘·à˝Ò<Tä ) n˙ï uÛ≤eqπø >∑{>ºÏ ± ø£≥Tºã&ç ñ+&É≥+ uÖ<äe∆ T‘·+˝Àì $X‚w+ü .
Ç+ø√ eTTKýÓTqÆ $X‚w+ü @$T≥+fÒ, uÖ<ä∆ <äsÙ¡ q+˝À mø£ÿ&Ü düèwæøº s£ ≈Ô¡ î£
n+fÒ uÛ>Ñ e∑ +‘·TìøÏ kÕúq+˝Ò<Tä .
ªªá »>∑‘T· Ô XÊX¯«‘·yTÓ qÆ <ë, nXÊX¯«‘·yTÓ qÆ <ë?μμ, e+{Ï Á|üXï¯ \≈£î ãT<äT&∆ TÉ
düe÷<Ûëq+ áj·Tø£ eTÚq+ bÕ{Ï+#ê&ÉT. n+<äT≈£î ø±s¡Dy˚T$T≥ì ˇø£
•wüß´&ÉT Á|ü•ï+∫q|ü⁄&ÉT Äj·Tq ªªn˝≤+{Ï Á|üXï¯ \≈£î dü+ã+~Û+∫q #·sÃ¡
ìÅwŒü jÓ÷»q+. n~ ìu≤“q kÕ<Ûqä ≈£î (ìsê«D kÕ<Ûqä ≈£î) ‘√&ÉŒ&É<Tä μμ nì
düe÷<Ûëq$T#êÃ&ÉT.
|æ\\¢ ÷! sê#·]ø£+ m˝≤ @s¡Œ&ç+~ nH˚ $wüjT· +˝À yÓ~’ ø£ Á>∑+<Ûë\≈£î
_ÛqïyÓTqÆ $wüj÷· ìï ãT<äT&∆ TÉ ù|s=ÿHêï&ÉT. yÓ~’ ø£ Á>∑+<Ûë\T sêE <Óy’ ê+X¯
dü+uÛ÷Ñ ‘·Tì>± ∫Á‹+#êsTT. yê{Ï˝Àì ˇø£ ø£*Œ‘· >±<Ûä Á|üø±s¡+ s¡Twüß\T
düèwæ+º ∫q yÓTT≥ºyTÓ T<ä{Ï sêE ø±s¡Tq\T|ü⁄ <˚V≤ü eTT ø£\ ìcÕ<äT&ÉT. Ç‘·ìì
n&Ée⁄\≈£î b˛sTT y˚≥yêì>± Áã‘·øe£ Tì s¡Twüß\T ãVæ≤wüÿ]kÕÔsT¡ . ‘·sê«‘·
y˚qT&ÉT nH˚ e´øÏÔì sêE>± Á|ü‹wæ˜kÕÔs¡T. áj·Tq ìs¡+≈£îX¯ó&ÉT ø±>±,
s¡Twüß\T áj·TqqT #·+|æyd˚ æ |üè<ÛTä qT düèwæ+º ∫ sêEqT #˚kÕÔsT¡ . á$<Û+ä >±
yÓ~’ ø£ Á>∑+<Ûë\T sê#·]ø±ìï Áu≤Vü≤àDyê<ä dü+Á|ü<ëj·÷ìøÏ #Ó+~q eTVü≤s¡T¸\
ø±qTø£>± ∫Á‹+#·&+É »]–+~.
nsTT‘˚, ãT<äT&∆ TÉ sêEqT ªkÕe÷õø£ ˇ&É+&É_ø£μ <ë«sê mqTïø√ã&çq
yê&ÉT>± e]íkÕÔ&TÉ . ªB|òTü ìø±j·Tμ ˝Àì ªn>∑qZ ï düT‘·μÔ ˝À ãT<äT&∆ TÉ Ç˝≤
ù|s=ÿ+{≤&ÉT. ªªe] bı˝≤\˝À <=+>∑‘H· ê\T dü+uÛ$Ñ düT+Ô &˚$. yê{Ïì Ä|ü&ÜìøÏ
sêEqT mqTïø√yê\ì Á|ü»\T ìs¡sí TT+#ês¡T. n‘·qT yê]øÏ s¡øDå£ qT ø£*Œ+∫,
|ü]dæ‹ú ì n<äT|ü⁄#j
˚ T· >∑*‘Z ,˚ n+<äT≈£î Á|ü‹|ò\ü +>± ñ‘·Œ‹Ô˝À yê{≤qT yê>±›q+
#˚XÊs¡Tμμ. Ç˝≤ sê»]ø£|⁄ü eT÷˝≤ìï >∑÷]Ã yÓ~’ ø£eT‘·eT÷, uÖ<äe∆ T‘·eT÷
62
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
s¬ +&ÉT $_Ûqï es¡qí \T #˚XÊsTTμμ nì uÖ<äe∆ T‘êìøÏ dü+ã+~Û+∫q nH˚ø£
$esê\T ‘Ó*j·TCÒXÊs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªª<ä]Á<äeT÷, <ëì |ü]cÕÿsê\qT >∑÷]Ã ãT<äT∆&ÉT @+ #Ó|üŒ˝Ò<ë
e÷kÕºs÷¡ !μμ n&ç–+~ Á|æj÷· +ø£.
ªª#ÓbÕŒ&Ée÷à! kÕe÷õø£ #Ó&TÉ Á|ües¡qÔ \≈£î eT÷\+ <ë]Á<ä´+ eT]j·TT
ìs¡T<√´>∑+ nì ãT<äT&∆ TÉ nHêï&ÉT. yê{Ïì <Ûìä ≈£î\ <ë‘·è‘·«+‘√q÷, sêE>±]
rÁe nD∫y˚‘· $<ÛëHê\‘√q÷ s¡÷|ü⁄e÷|ü˝ÒeTHêï&ÉT. eékÕj·T+,
|üX¯ób˛wüD\ô|’ J$+#˚ yê]øÏ $‘·ÔHê\T, ÄVü‰s¡+, n+~+#·&Éy˚T sT÷
düeTdü´≈£î dü]jÓTÆ q |ü]cÕÿs¡+ nHêï&Ée÷àμμ nì e÷kÕºsT¡ $e]+#ê&ÉT.
ªªdü«s¡Z qs¡ø±\qT >∑÷]Ã ãT<äT&∆ e˚ THêï&ÉT e÷kÕºs÷¡ μμ n&ç>±&ÉT Á|üMDY.
ªª|ü⁄D´+ #˚jT· &É+, <ëìe\q dü«sêZìøÏ yÓfifl¯ &É+ n+‘ê yÓ÷düyT˚ qì
ãT<äT&∆ TÉ #ÓbÕŒ&ÉT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ª|ü⁄Dí<ØÛ̊ μ nH˚ uÖ<ä∆ Á>∑+<Û+ä ˝À ãT<äT&∆ ˝ç ≤
n+{≤&ÉT :
ª˙{Ï˝À #˚ùd kÕïq+
<äTwüøº e£ Tà (ø£sà¡ ) qT+&ç $eTTøÏÔ øÏ ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘·T+<ë?
n<˚ »]–‘˚, #˚|\ü T, ‘êuÒfió¯ fl, ø£|Œü \T, yÓTTdüfió¯ fl ˙{Ï˝À dü+#·+]+#˚
ÁbÕDT\˙ï H˚sT¡ >± dü«sêZìøÏ yÓfi≤ÔsTTμμ Ç˝≤ qBkÕïHê\qT ãT<äT&∆ TÉ m>∑‘ê[
#˚XÊ&ÉTμμ nHêï&ÉT e÷kÕºsT¡ .
ªªÄø±\+˝À Ä$s¡“$¤ +∫q eTs√eT‘·+ C…q’ eT‘êìï >∑÷]Ã $e]+#·+&ç
e÷kÕºs÷¡ !μμ n&ç–+~ düT˙‘·.
ªªn˝≤π>qe÷à! C…q’ eT‘·+ #ê˝≤ düHê‘·qyÓTqÆ ~. á eT‘· Á|üeø£\Ô qT
rs¡+∆ ø£sT¡ \T n+{≤s¡T. rs¡+∆ ø£sT¡ \T y˚<øä ±\+˝ÀH˚ ñHêïs¡T. ãTTπ>«<ä+˝À
63
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
Ç<äs› T¡ rs¡+∆ ø£sT¡ \ ù|s¡T¢ Á|ükÕÔe #˚jT· ã&Ü¶sTT. yê]˝À 24e rs¡+∆ ø£sT¡ &Óq’
eTVü‰Ms¡T&ÉT, õqT&ÉT n+fÒ »sTT+∫q yê&ÉT nH˚ _s¡T<äT dü+bÕ~+∫q
ø±s¡D+>± Ä eT‘êìøÏ C…q’ eT‘·+ nH˚ ù|s¡T e∫Ã+~.
eTVü‰Ms¡T&ÉT Áø°.|üP. 540`468 eT<Ûä´ J$+#ê&ÉT. áj·Tq
ÁbÕNqø±\ rs¡+∆ ø£sT¡ \T #Ó|Œæ q <ëìøÏ n<äq+>± eT]ø=ìï CÀ&ç+#ê&ÉT.
C…q’ T\ <äèwæ˝º À mes√ ˇø£ <˚e⁄&ÉT sT÷ Á|ü|+ü #êìï düèwæ+º #·˝<Ò Tä . n+‘˚ø±<äT,
»qàsêVæ≤‘ê´ìøÏ düs¬ q’ e÷s¡+Z C≤„q+ø±<äì C…q’ T\ uÛ≤eq. »qàsêVæ≤‘ê´ìøÏ
Hê\T>∑T eTÚ*ø£ dü÷Á‘ê\qT Áø°.|üP. 7e X¯‘êu≤›ìøÏ #Ó+~q bÕs¡Ù «Hê<∏Tä &ÉT
uÀ~Û+#ê&ÉT. n$ 1) nVæ≤+dü 2) |üs<¡ qäÛ eTTqT n|üV≤ü ]+#·≈î£ +&ÉT≥ 3)
e´øÏ>Ô ‘∑ · Ädæú ˝Ò≈î£ +&ÉT≥, 4) dü‘´· es¡qÔ eTT ø£*– j·TT+&ÉT≥. á Hê\T–+{Ïø°
eTVü‰Ms¡T&ÉT ÁãVü≤à#·sê´ìï #˚sêÃ&ÉT.
ÇM |æ\\¢ ÷! C…q’ eT‘êìøÏ #Ó+~q eTTK´ dü÷Á‘ê\÷, Jeqe÷sêZ\÷.
eTTKýÓTqÆ $wüjT· + @$T{Ï+fÒ, uÖ<ä,∆ C…q’ eT‘ê\T <ë<ë|ü⁄ ˇπø ø±\+˝À
Ä$s¡“$¤ +∫Hê, uÖ<ä+∆ Á|üC≤ kÕe÷Hê´ìøÏ #˚sT¡ esTT´+~μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªuÖ<ä∆y˚T Á|ü»\≈£î m+<äT≈£î #˚s¡TesTT+~ e÷kÕºs¡÷?μμ n&ç>±&ÉT
X¯s¡‘Y#·+Á<ä.
ªªBìø=ø£ Á|ü<ëÛ q ø±s¡D+ ñ+~. uÖ<ä+∆ Äø±\+˝À u≤>± n_Ûeè~∆
#Ó + <ä T ‘· T qï eékÕj· ÷ _Û e è~∆ ø Ï <√Vü ≤ <ä + #˚ d æ + ~. ãT<ä T ∆ & É T ,
eékÕj·÷_Ûeè~∆ø√dü+ s¬ ‘’ T· \≈£î $‘·HÔ ê\qT sêE n+~+#ê\ì #ÓbÕŒ&Éì
Ç+‘·≈î£ eTT+<˚ #ÓbÕŒqT >∑<ë! C…q’ eT‘·+ e÷Á‘·+ nVæ≤+kÕ dæ<ë∆+‘êìï
n‹>± nq«sTT+∫, eékÕj·T Á|üÁøÏjT· ˝À¢ ø°≥ø±\T, |ü⁄s¡T>∑T\qT #·+|üe\dæ
ñ+≥T+~. ø±ã{Ïº ndü\T eékÕj·T Á|üÁøÏjT· H˚ n+^ø£]+#·˝<Ò Tä . <ëì‘√
eékÕj·T+ $÷<ä Ä<Ûës¡|&ü qç Á|ü»\+<äs÷¡ C…q’ eT‘·+ n+fÒ $eTTK‘·
#·÷bÕs¡T. uÖ<ä+∆ yÓ|’ ⁄ü yÓTT>∑T#Z ÷· bÕs¡T. n˝≤ uÖ<ä+∆ kÕe÷q´ Á|ü»\≈£î
64
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
u≤>± #˚sT¡ esTT´+~. C…q’ + yêDÏ»´ esêZ\ es¡øπ |ü]$T‘·eTsTT´+~. Ç˝≤
eT‘· $|üy¢ ê\ø±\+˝À j·Tv„j÷· >±\ ù|s¡T$÷<ä nbÕs¡yTÓ qÆ |üXó¯ e<Ûä »]|æ,
eékÕj·÷ìøÏ Vü‰ì#˚dTü qÔ ï yÓ~’ ø£ eT‘êìøÏ e´‹πsø£+>± Ä$s¡“$¤ +∫q uÖ<ä,∆
C…q’ eT‘ê\T áHê{Ïø° uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À ì*∫ñHêïsTT. ÇM eT‘· $|üy¢ ê\
ø±\+ $X‚cÕ\T. |æ\¢\÷! e#˚Ã ø±¢düT˝À Áø°.|üP. 327 ‘·sê«‹ ø±\|ü⁄
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘· $X‚cÕ\T ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+μμ nì eTT–+∫, e÷kÕºsT¡ ˝Ò#ês¡T.
65
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
10e uÛ≤>∑eTT. eTÚs¡T´\ ø±\|ü⁄ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+
ªª|æ\\¢ ÷! Ç+‘·es¡≈L£ $÷≈£î Áø°.|üP. 327 es¡≈L£ q&ç∫q uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯
#·]Á‘·qT >∑÷]Ã #ÓbÕŒqT >∑<ë? Ç|ü &ÉT Ä ‘·sê«‹ ø±\|ü⁄ #·]Á‘·qT >∑÷]Ã
#ÓãT‘êqT. Áø°.|üP. 327˝À e÷dæ&√ìj·÷ sêE n˝…>±®+&ÉsY uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝Àì
yêj·TTe´ ÁbÕ+‘·+ô|’ <ë&ç#X˚ Ê&ÉT. yêj·TTe´ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝Àì ‘·ø•å£ \ sêE
n+_Û, n‘·ì‘√ j·TT<ä+∆ #˚jT· ≈£î+&ÜH˚ ˝§+–b˛j·÷&ÉT. ø±ì J\+`sê$
q<äT\ eT<Ûä´ ÁbÕ+‘êìï |ü]bÕ*düTÔqï |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT nH˚ sêE
n˝…>±®+&És¡TqT m~]+#ê&ÉT. ø±ì, j·TT<ä∆+˝À z&çb˛j·÷&ÉT. nsTT‘˚
|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTTì |üsêÁø£e÷ìøÏ yÓT∫Ã, n‘·ì sêC≤´ìï n‘·ìøÏ∫Ãy˚dæ,
n˝…>±®+&ÉsY |ü⁄s¡Tc˛‘·eÔ TTì ‘·q≈£î kÕeT+‘·sêE>± #˚dTü ≈£îHêï&ÉT. ‘·sT¡ yê‘·
n˝…>±®+&ÉsY >ö¢>ì∑ ø£jT· nH˚ >∑D‘·+Á‘· sêC≤´ìï <ëì˝À>∑\ 37 |ü≥D º ≤\‘√
düV‰ü »sTT+#ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘· Ç+ø± ‘·÷s¡TŒyÓ|’ ⁄ü >± kÕ– nXÊ«j·Tq, nwüàø£d,t
ø£<ëÛ Hé, e÷fi¯e, ≈£îå Á<äø,£ n>∑\k˛jYT yÓTT<ä˝q’… ‘Ó>\∑ qT »sTT+∫, eT>∑<äÛ
kÕÁe÷»´ dü]Vü≤<äT›\≈£î #˚sê&ÉT. ø±ì nH˚ø£ j·TT<ë∆\‘√ $dæ–b˛sTTq
n˝…>±®+&ÉsY ôdì’ ≈£î\T, q+<äT\ jÓTTø£ÿ uÛ≤Ø ôdq’ ´+‘√ j·TT<ä+∆ #˚jT· &ÜìøÏ
ìsêø£ ] +#· & É + ‘√, n˝… > ±® + &É s Y yÓ q T~]>±&É T .μμ nì e÷kÕº s ¡ T
ø=qkÕ–+#·uÀ‘·T+&É>± neT+<ä ˝Ò∫ ªªe÷kÕºs÷¡ ! Hê<√ &Í{Ÿμμ n+~.
ªªn&ÉT>∑e÷à! nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªn˝…>±®+&ÉsT¡ ‘√ j·TT<ä+∆ ˝À |ü⁄s¡Tc˛‘·eÔ TT&˚ »sTT+#ê&Éì ˇø£ |ü⁄düøÔ +£ ˝À
#·~yêqT. n~ ì»+ ø±<ë e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç–+~ neT+<ä.
ªªne÷à! |ü⁄s¡Tc˛‘·eÔ TT&ç‘√ j·TT<ä+∆ ‘·sT¡ yê‘· n˝…>±®+&ÉsY nH˚ø£ >∑D
sêC≤´\qT »sTT+∫q≥T¢ #·]Á‘·ø±s¡T\+<äs÷¡ ÁyêXÊs¡T >∑<ë? ‘·q≈£î z&çq
n˝…>±®+&ÉsT¡ qT, Ç+ø± eTT+<äT≈£î ø=qkÕ–, Ç‘·s¡ sêC≤´\qT »sTT+#·&ÜìøÏ
66
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
|ü⁄s¡Tc˛‘·eÔ TT&ÉT nqTeT‹kÕÔ&Ü? n{≤¢ n˝…>±®+&ÉsY eTT+<äT≈£î kÕ>±&É+fÒ,
n˝… > ±® + &É s Y ` |ü ⁄ s¡ T c˛‘· Ô e TT\ j· T T<ä ∆ + ˝À $CÒ ‘ · n˝… > ±® + &É s Y nH˚
ns¡∆eTe⁄‘√+~>∑<ë?μμ nì düe÷<Ûëq$T#êÃ&ÉT e÷kÕºs¡T. ne⁄qqï≥T¢
∫s¡Tqe⁄«‘√ ‘·\ }|æ+~ neT+<ä.
e÷kÕºsT¡ eTs¡\ ø=qkÕ–+#ês¡T.
ªªn˝…>±®+&ÉsY <ä+&Éj÷· Á‘ê ø±\+˝À eT>∑<qäÛ T q+<äT\T nH˚yês¡T
|ü]bÕ*düTHÔ êïs¡ì #ÓbÕŒqT>∑<ë? yê]ì dæ+Vü‰düq+ qT+&ç ~+|æ, ‘êqT
sê»ý˚T˝≤\ì #·+Á<ä>∑T|üÔ eTÚs¡´ nH˚ j·TTe≈£î&ÉT Á|üj·T‹ïdüTÔHêï&ÉT.
Äj·TqqT Á^≈£î\T ªn+Á<äø=≥ºdμt nì |æ*#˚yês¡T. Äj·Tq n˝…>±®+&ÉsT¡ qT
ø£*dæ ªªq+<äT\ô|’ Á|üC≤e´‹πsø£‘· rÁe+>± ñqï<ä˙, n˝…>±®+&ÉsY Ç|ü &ÉT
<ë&ç#ù˚ dÔ q+<äsêC≤´ìï düT\uÛ+Ñ >± ø¬ e’ dü+ #˚dTü ø√e#·TÃq˙μμ #ÓbÕŒ&Éì #·]Á‘·
Á>∑+<Ûøä s£ Ô¡ |ü⁄{¢ ≤sYÿ sêXÊ&ÉT. nsTT‘˚, ‘·qôdq’ ´+ jÓTTø£ÿ e´‹πsø£‘· ø±s¡D+>±
n˝…>±®+&ÉsY eT>∑<ôäÛ |’ <ä+&Ó‘≈Ô· î£ +&Ü yÓqT~]>±&ÉT. nsTT‘˚ Ä ‘·sê«‘· #·+Á<ä>T∑ |üÔ
eTÚs¡T´&ÉT #êDT≈£î´&ÉT nH˚ Áu≤Vü≤àD >∑Ts¡Te⁄ düV‰ü j·T+‘√ q+<äT\qT z&ç+∫,
eT>∑<˝äÛ À eTÚs¡´ kÕÁe÷C≤´ìï Áø°.|üP. 322˝À kÕú|+æ #ê&ÉT. #·+Á<ä>T∑ |ü⁄&Ô TÉ
298 _.dæ. es¡≈î£ |ü]bÕ*+#ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘· _.dæ. 270 es¡≈î£ Äj·Tq
≈£îe÷s¡T&ÉT _+<äTkÕs¡T&ÉT |ü]bÕ*+#ê&ÉT. _+<äTkÕs¡Tì ‘·<qä +‘·s+¡ Äj·Tq
≈£îe÷s¡T\˝À ˇø£&q’Ó nXÀ≈£î&ÉT ‘·q 99 eT+~ k˛<äsT¡ \qT #·+|æ 270
_.dæ. ˝À dæ+Vü‰düHêìï n~Ûw+æ̃ #ê&ÉT. nXÀ≈£î&ÉT ‘·q kÕÁe÷C´ $düsÔ D ¡ ˝À
uÛ≤>∑+>± Áø°.|üP. 262˝À ø£[+>∑ô|’ <ë&ç#X˚ Ê&ÉT. Ä j·TT<ä+∆ ˝À $»j·T+
kÕ~Û+∫Hê, j·TT<ä+∆ ø±s¡D+>± »]–q <ës¡TD e÷s¡Dø±+&É≈î£ #·*+∫,
nVæ≤+dü, XÊ+‹ì Á|ü‹bÕ~+∫q uÖ<ä∆eT‘êìï d”«ø£]+#ê&ÉT. nXÀ≈£î&ÉT
Áø°.|üP. 232 es¡≈î£ |ü]bÕ*+#ê&ÉT. Äj·Tq ‘·sê«‘· eTÚs¡´ e+X¯|⁄ü sêE\T
Áø°.|üP. 185 es¡≈î£ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À m≈£îÿe uÛ≤>±ìï |ü]bÕ*+#ês¡T. eTÚs¡´
67
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
sêE\˝À ÄK]yê&ÉT ãèVü≤Á<ä<TäÛ &ÉT. Äj·TqqT, ùdHê~Û|‹ü |ü⁄wü´$TÁ‘·Xó¯
+>∑ T &É T Vü ≤ ‘· ´ #˚ d æ >∑ < Ó › H Ó ø ±ÿ&É T . n|ü Œ {Ï q T+&ç X¯ ó +>∑ e +X¯ bÕ\q
ÁbÕs¡+uÛeÑ TsTT+~μμ. nì eTT–+#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªeTÚs¡T´\ ø±\+Hê{Ï |ü]bÕ\Hê |ü<‘∆ä T· \qT $e]+#·+&ç e÷kÕºs÷¡ !μμ
n&ç>±&ÉT s√Væ≤‘Y.
ªªeTÚs¡T´\ ø±\+Hê{Ï |ü]bÕ\Hê |ü<‘∆ä T· \T, yês¡T #˚|{ü qºÏ dü+øπ eå T
ø±s¡´Áø£e÷\T, eT‘·|sü y¡ TÓ qÆ Ä#·sD ¡ \T ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ Á^≈£î #·]Á‘·ø±s¡T\
sê‘·\T, #êDT≈£î´&ÉT s¡∫+∫q ªªns¡X∆ ÊÅdμÔü μ nH˚ Á>∑+<Û+ä , nXÀ≈£îì •˝≤
XÊdüHê\T ñ|üjÓ÷>∑|ü&É‘êsTT. eTÚs¡T´\ bÕ\q˝Àì eTTKýÓTÆq n+X¯+
@$T≥+fÒ sê»éT+‘ê #·Áø£e]Ô dü+|ü<äj˚T nì Á|üø£{Ï+#·ã&ç+~.
Á|ü»\¬øe]ø° uÛ÷Ñ $T, >∑qT\T, eHê\ô|’ @s¡øy£ TÓ qÆ Vü≤≈£Lÿ˝Ò<Tä . á $wüj÷· ìï
>∑÷]Ã #êDT≈£î´&ÉT m+‘· düŒwüº+>± #ÓbÕŒ&É+fÒ ªªÁ|ü|ü+#ê~Û|ü‘·´+
dü+bÕ~+#ê\+fÒ >∑qT\ $÷<ä n»e÷sTTw”ø±yê*μμ nHêï&Éì &ç.&ç. ø√XÊ+_Û
nH˚ #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT ‘êqT Áyêdæq ªª@Hé Ç+Á≥&ÉøHå£ é ≥T ~ dü&º û Ä|òt Ç+&çjT· Hé
Væ≤düØº μμ nH˚ Á>∑+<Û+ä ˝À 218e ù|J˝À ÁyêXÊ&ÉT. ø±ì sT÷Hê&ÉT eTq
Á|üuTÑÛ ‘ê«\T @+ #˚dTü HÔ êïsTT? >∑qT\ $÷<ä n~Ûø±sêìï Åô|y’ ≥ ˚ T e´≈£î\Ô
øÏdTü HÔ êïsTT. n+fÒ <˚XÊ~Û|‘ü ê´ìï Åô|y’ ≥˚ Tyê]øÏ ø£≥uº &… TÉ ‘·THêïsTT. Á|üuTÑÛ ‘ê«ìï
ã\V”≤q+#˚dTü HÔ êïsTT. Ç~ ø√{≤¢~ eT+~ Á|ü»\≈£î Á|üe÷<äøs£ +¡ ø±<ë?μμ
ªªÁ|üe÷<äøs£ y¡ T˚ e÷kÕºs÷¡ !μμ $#ês¡+>± nHêïs¡T |æ\\¢ +<äs÷¡ .
ªªn+‘˚ø±<äT. sê»´ $düÔs¡D˝À uÛ≤>∑+>± Ä≥$ø£ >∑D≤\qT sêE
@$<Û+ä >± ˝§+>∑BdüTø√yê˝À, <ëìøÏ ˇø£ m‘·T>Ô &∑ qÉ T #êDT≈£î´&ÉT #ÓãT‘ê&ÉT.
ªª>∑÷&Û#É ês¡T\T >∑D+˝À Á|üy•˚ +∫ yê] eT<Û´ä ˝À <˚«cÕìï ô|+#ê*. >∑D+
eTTKT´\T kÕe÷q´ >∑D düuÛÑT´\‘√ düVü≤|ü+øÏÔ uÛÀ»q+ #˚j·T>∑÷&É<ä˙,
$yêVü≤ dü+ã+<Û+ä ô|≥Tºø√≈£L&É<˙ä s¬ #·Ã>={≤º*μμ n+{≤&ÉT. Ç+ø√ eTTKýÓTqÆ
68
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
$X‚w+ü @$T≥+fÒ, Äø±\+˝À eTTKéT+Á‹, |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT, ôdH’ ê´~Û|‹ü \
J‘·+ 48,000 |üD≤\T. eè‹Ô|ìü yê] J‘·+ 120 |üD≤\T. 1 |üD+ 1
s¡÷bÕsTT nqT≈£î+fÒ, ÁøÏ+~yê] J‘·+ ø£+fÒ ô|y’ ê] J‘·+ 400 s¬ ≥T¢
m≈£îÿe! á $wüj·T+ ÄHê{Ï düe÷»+˝À n+‘·sê\T m+‘· rÁe+>±
ñ+&˚y√ dü÷∫k˛Ô+~. |æ\\¢ ÷! nìï{Ïø+£ fÒ eTTKýÓTqÆ $wüjT· + @$T≥+fÒ
ns¡X∆ ÊÅd+Ôü ªªsêE n~Ûø±s¡+ nìï+{Ï˙, <Ûsä êàìï ≈£L&Ü $T+∫q~μμ nì
#Ó|⁄ü +Ô ~. ªªe÷s¡T‘·Tqï |ü]dæ‘ú T· \qT ã{Ïº <Ûsä êàìï yêÚ≤´ì+#˚ n~Ûø±s¡+
sêE≈£î ñ+~μμ nì ≈£L&É #ÓãT‘·T+~. <ëìøÏ ø=qkÕ–+|ü⁄>±H˚ ªª<Ûqä +
nedüs+¡ ñqï sêE, Áu≤Vü≤àDT\T ñ|üj÷Ó –+#˚ <˚yê˝j·÷\T ‘·|Œü , Ç‘·sT¡ \
<˚yê\j·÷\ dü+|ü<qä T ø=\¢>=≥ºe#·TÃqì #êDT≈£î´&ÉT ns¡Xú ÊÅdÔü (◊.18.9)
˝À #ÓãT‘ê&ÉT. áj·TqH˚ #·]Á‘·ø±s¡T\T øö{Ï\T´&ÉT nì≈£L&Ü #ÓãT‘ês¡T.
ÇM eTÚs¡T´\ ø±\+Hê{Ï |ü]bÕ\Hê |ü<‘∆ä T· \Tμμ nHêï&ÉT e÷kÕºsT¡ .
ªªeTÚs¡T´\ ø±\+Hê{Ï dü+øπ eå T ø±s¡´Áø£e÷\qT $e]+#·+&ç e÷kÕºs÷¡ !
n&ç>±&ÉT ø±ØÔø.˘
ªªÄø±\+˝À Á|üuTÑÛ ‘·«y˚T &ÜeTT\T, #ÓsT¡ e⁄\T, ø±\Te\T ‘·$«+∫+~.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î #·+Á<ä>∑T|ü⁄Ô&ÉT düT<äs¡Ùq #Ós¡Te⁄qT ‘·$«+#ê&É˙, <ëìì
nXÀ≈£î&ÉT eT]+‘· n_Ûeè~∆ #˚XÊ&É˙ #·]Á‘·ø±s¡T\T ÁyêXÊs¡T. nXÀ≈£î&ÉT
eTqTwüß\≈£î, |üX¯óe⁄\≈£î $&ç$&ç>± yÓ’<ë´\j·÷\T ì]à+#ê&ÉT. Wwü<Ûä
yÓTTø£ÿ\T Hê{Ï+#ê&ÉT. s√&É¢ øÏsT¡ Á|üøÿ£ \ eTÁ], e÷$T&ç yÓTTø£ÿ\qT Hê{Ï+#ê&ÉT.
eTqTwüß\≈£î, |üXó¯ e⁄\≈£î <ëVü‰]Ô rs¡&ÜìøÏ u≤e⁄\T Á‘·$«+#ê&ÉT. $ÁXÊ+‹
dü˝ú ≤\T @sêŒ≥T #˚sTT+#ê&ÉT. ÇM Äø±\+˝À Á|üC≤ dü+øπ eå T ø±s¡´Áø£e÷\
$esê\Tμμ nHêï&ÉT e÷kÕºsT¡ .
ªªÄ ø±\+Hê{Ï eT‘·|üs¡yÓTÆq qeTàø±\T, |üPC≤ ø±s¡´Áø£e÷\T
ªªeT‘·|sü y¡ TÓ qÆ $wüj÷· \˝À øö{Ï\T´ì ªns¡X∆ ÊÅd+Ôü μ nXÀ≈£îì sê‹ XÊdüHê\T
69
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
|üs¡düŒs¡ $s¡T<ä∆ $wüj·÷\T #ÓbÕŒsTT. ns¡∆XÊÅdüÔ dü÷Á‘ê\qT ãVüQX¯
#·+Á<ä>∑T|ü⁄Ô&ÉT, _+<äTkÕs¡T&ÉT Ä#·]+∫ ñ+&Ée#·TÃ. sê‹XÊdüHê\˝À
ù|s=ÿqï≥T¢ nXÀ≈£î&ÉT, Äj·Tq ‘·sê«‹ yês¡T nqTdü]+∫ ñ+&Ée#·TÃ. Ä
$wüj·÷\qT |ü]o*<ë›+. ns¡∆XÊÅdüÔ+ 2.17˝À uÛÑ÷<ëHê\T Áu≤Vü≤àD
|üPC≤s¡T\T, |ü⁄s√Væ≤‘·T\T, y˚<ë\T nuÛÑ´dæ+∫q Áu≤Vü≤àDT\≈£î e÷Á‘·y˚T
Çyê«\ì #Ó|Œü ã&ç+~. ø±ì nXÀ≈£î&ÉT ‘êqT øπ e\+ uÖ<ä∆ _≈£îå eédüú
nsTTq ªdü+|òTü +μ e÷Á‘·yT˚ ø±ø£, Áu≤Vü≤àDT\T, nJe≈£î\T, C…q’ T\qT ≈£L&Ü
düe÷q+>± Ä<ä]kÕÔqì sê‹dü+Ô uÛÑ XÊdüq+VII ˝À Á|üø{£ +Ï #ê&ÉT. n˝≤π>
Á|ü»\ ìyêdü dü˝ú ≤*ï >∑÷]Ã ns¡X∆ ÊÅdÔü ªªÁu≤Vü≤àD eTTqT\≈£î ‘·|Œü @ Ç‘·s¡
|ü]ÁyêC≤ìø° ˇø£ »q|ü<+ä ˝À ñ+&˚+<äT≈£î nqTeT‹ Çe«sê<äTμμ nì II
1.32˝À ù|s=ÿ+~. eT]j·TT ns¡Xú ÊÅdÔü II 4.23˝À ≈£î\ÁuÛwÑ ßü \˜ ‘√ bÕ≥T,
bÕwü+&ÉT\T |ü≥D ˜ ≤˝À¢ mø£ÿ&Ü ñ+&É{≤ìøÏ M\T˝Ò<Tä . Ms¡+‘ê |ü≥D º ≤\
yÓ\T|ü\ düàXÊqyê{Ïø\£ dü$÷|ü+˝À ñ+&Ée#·TÃμμ nì≈£L&É #Ó|Œæ +~. ø±ì
nXÀ≈£î&ÉT sê‹XÊdüq+ VII ˝À ªªnìï eT‘· esêZ\yês¡T Á|ü‹#√≥ dæsú |¡ &ü Ü*μμ
nì Á|üø{£ +Ï #ê&ÉT. ns¡Xú ÊÅd+Ôü |üse¡ T‘· ndüV≤ü Hêìï uÀ~Ûùd,Ô nXÀ≈£î&ÉT |üse¡ T‘·
düV≤ü Hêìï uÀ~Û+#ê&ÉT. øö{Ï\T´&ÉT, |üPØ«≈£î\ ÁXÊ<ä∆ ø£sà¡ \T »]ù|≥|ü &ÉT
>±˙, <Ó’e |üP»\|ü &ÉT >±˙ uÖ<ä∆+, nJeø£ _Û≈£åîe⁄\qT uÛÀ»HêìøÏ
|æ\Tee<äH› êï&ÉT. n˝≤ |æ*ùdÔ m≈£îÿe yÓTT‘·+Ô ˝À sêE »]e÷Hê $~Û+#ê\ì
#ÓbÕŒ&ÉT. ø±ì nXÀ≈£î&ÉT sê‹XÊdüq+ XII ˝À |üse¡ T‘· düV≤ü q+ jÓTTø£ÿ
ÄeX¯´ø£‘q· T >∑÷]Ã Ç˝≤ ù|s=ÿHêï&ÉT. ªªÁ|ü»\T Ç‘·s¡ XÊFj·TT\qT ≈£L&Ü
‘·|Œü ìdü]>± nìï$<Ûë˝≤ >ös¡$+#ê*. Ä$<Û+ä >± #˚ùdyê&ÉT ‘·q d”«j·TXÊK
eè~∆ì eT]j·TT Ç‘·s¡ esêZ\ eè~∆ì kÕ~Û+#·>\∑ &ÉT. ‘·q es¡+Z n_Ûeè~∆ì
<äèwæ˝º À ô|≥Tºø=ì Ç‘·s¡ esêZ\yê]ì <ä÷wæ+#˚yê&ÉT, ‘·q esêZìøπ $TøÏÿ*
Vü‰ì #˚≈£Ls¡TkÕÔ&ÉT. ø±ã{Ïº düjÓ÷<Ûä´ ˇø£ÿfÒ ÁX‚wü̃yÓTÆ+~.μμ Ç˝≤ Ç+‘·{Ï
eT‘·dVü ≤ü Hêìï #·÷|æq|üŒ{Ïø,° nXÀ≈£î&ÉT yÓ~’ ø£eT‘·+˝Àì eT÷&ÛÜ#êsê\q÷,
70
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ã\T\q÷, |üP»\q÷, e´‹πsøÏ+#ê&ÉT. eTTK´+>± ≈£î≥T+ã+˝À |æ\\¢ T
|ü⁄{Ïºq|ü &ÉT, $yêVü‰\|ü &ÉT, @<Ó’Hê Á|üj·÷D≤\T #˚ùd≥|ü &ÉT, »ãT“
#˚dqæ |ü &ÉT »]ù| ‘·‘+· >±\ìï+{Ï˙ Äj·Tq ìs¡d+æ #ê&ÉT. Çe˙ï ‘·≈î£ ÿe
kÕúsTT |ü⁄s√Væ≤‘·T\T ‘·eT JeHê<Ûës¡+ ø√dü+ #˚ùd Áø£‘·Tø±+&É\Hêï&ÉT.
|æ\\¢ ÷! ÇM eTÚs¡T´\ ø±\+Hê{Ï eT‘·|sü y¡ TÓ qÆ ø±s¡´Áø£e÷\ $esê\T.
e#˚Ã ø±¢düT˝À eTÚs¡T´\ nq+‘·s¡ ø±\|ü⁄ uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘·qT >∑÷]Ã
‘Ó\TdüT≈£î+<ë+μμ n+≥÷ e÷kÕºsT¡ ˝Ò#ês¡T.
71
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
11e uÛ≤>∑+. eTÚs¡T´\ nq+‘·s¡ø±\+
ªª|æ\\¢ ÷! eTÚs¡T´\ |ü]bÕ\q Áø°.|üP. 185 es¡≈L£ kÕ–+<ä˙, Ä
dü+e‘·‡s¡+˝À eTÚs¡T´\ ∫e] sêE ãèVü≤Á<ä<TäÛ ì, n‘·ì ùdHêì |ü⁄wü´$TÁ‘·T&ÉT
nH˚ X¯ó+>∑ e+X¯|ü⁄ Áu≤Vü≤àDT&ÉT Vü≤‘·´#˚dæ, sêC≤´~Ûø±sêìï Vü≤düÔ>∑‘·+
#˚düT≈£îHêï&É˙ ÁøÏ+<ä{Ï ø±¢düT˝À #ÓbÕŒqT >∑<ë? n|üŒ{ÏqT+&ç ñ‘·Ôs¡
uÛ≤s¡‘<· X˚ Êìï X¯ó+>∑ e+X¯+ |ü]bÕ*+∫+~. |ü⁄wü´$TÁ‘·T&ÉT 36 dü+e‘·‡sê\T
|ü]bÕ*+#ê&ÉT. áj·Tq ‘·sê«‘· áj·Tq ≈£îe÷s¡T&ÉT n–ï$TÁ‘·T&ÉT eT>∑<äÛ
kÕÁe÷C≤´ìï |ü]bÕ*+#ê&ÉT. á n–ï$TÁ‘·T&˚ eTVü‰ø£$ ø±[<ëdüT s¡∫+∫+q
ªªe÷fi¯$ø±–ï$TÁ‘·μμ nH˚ Hê≥ø£+˝À V”≤s√. M] |ü]bÕ\Hêø±\+˝À
X¯ó+>∑sê»´+ >∑+>±, qs¡à<ë q<äT\ eT<Û´ä uÛ≤>∑+ n+‘·{≤ $dü]Ô +∫+~.
X¯ó+>∑sêE˝À¢ ∫e]yê&ÉT uÛ≤>∑uÁÑÛ <äT&ÉT. áj·Tq Áø°.|üP.115 qT+&ç Áø°.|üP.83
es¡≈î£ bÕ*+#ê&ÉT. ø±ì áj·Tq |ü]bÕ\Hê ø±\+˝À X¯ó+>∑e+X¯ n~Ûø±s¡+
ø°D
å +Ï ∫ øπ e\+ eT>∑<äÛ ÁbÕ+‘êìπø |ü]$T‘·yTÓ +Æ ~. ∫es¡≈î£ Áø°.|üP. 83˝À
eT>∑<säÛ êC≤´ìï ø£D«e+X¯+ yês¡T ÄÁø£$T+#·T≈£îHêïs¡T. Ms¡T Áø°.|üP. 28
es¡≈î£ |ü]bÕ*+#ês¡T.
Áø°.|üP. 2e X¯‘ê_›˝À Ç+&√Á^≈£î bÕ\≈£î\T $»è+_Û+∫, $XÊ\
kÕÁe÷C≤´ìï @˝≤s¡T. M]˝À $THê+<äsY eTTKT´&ÉT. áj·Tq Áø°.|üP. 155
qT+&ç Áø°.|üP. 130 es¡≈î£ ñ‘·sÔ ¡ uÛ≤s¡‘êìï @˝≤&ÉT. áj·Tq kÕÁe÷»´+
yêj·TTe´˝Àì kÕ«{Ÿ˝Àj·T, |ü+C≤uŸ, ñ‘·sÔ êq ø±ã÷˝Ÿ, <äøD åÏ ≤q eT<ÛTä s¡
es¡≈£î $düÔ]+∫+~. áj·TqH˚ $T*+<äT&Éì #·]Á‘·ø±s¡T\T |æ*#ês¡T.
$T[+<äT&ÉT Hê>∑Xq‚ T&ÉH˚ uÖ<ä∆ >∑Ts¡Te⁄‘√ »]|æq #·sÃ¡ \T ªª$T[+<ä|Hü êΩμμ
nH˚ Á>∑+<Ûä+>± Á|üdæ~∆#Ó+<ësTT. Ä #·s¡Ã\ |üsêékÕq+>± $T[+<äT&ÉT
uÖ<äe∆ T‘êìï d”«ø£]+#ê&ÉT.
72
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
$T[+<äTì ‘·sê«‘· ñ‘·Ôs¡ uÛ≤s¡‘·<˚XÊìï |ü]bÕ*+∫q sêE\˝À
s¡TÁ<ä<äeTqT&ÉT eTTKT´&ÉT. áj·Tq uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ ô|’øÏ <ä+&Ó‹Ôe∫Ãq
$<˚oj·TT˝…’q X¯≈£î\˝À n‘·´+‘· düeTs¡T∆&ÉT. s¡TÁ<ä<äeTqT&ÉT Áø°.X¯. 2e
X¯‘ê_›˝À, Áø°.X¯. 130 qT+&ç Áø°.X¯. 160 es¡≈î£ |ü]bÕ*+#ê&ÉT. áj·Tq
dæ+<ÛTä , ø£#,Y >∑T»sê‘Y, sê»kÕÔH,é ø=+ø£D,Y qs¡à<ë˝Àj·T, e÷fi≤«, ø£~j Û T· yê&é,
|ü•ÃeT <äøÿ£ Hé ÁbÕ+‘ê\qT bÕ*+#ê&ÉT. áj·Tq ø£~j Û T· yê&é˝À eTÚs¡T´\
ø±\+ qT+&ç ùd<ä´|ü⁄˙{Ïì düs|¡ süò ê #˚dTü qÔ ï düT<äsÙ¡ q düsd¡ Tü ‡≈£î eTs¡eTà‘·T\Ô T
#˚sTT+#ê&ÉT.μμ nì $e]+#ê&ÉT e÷kÕºsT¡ .
ªªeT] ø£ìwüßÿ&ÉT ≈£L&É Áø°.X¯. 2e X¯‘ê_›˝À ñ‘·Ôs¡ uÛ≤s¡‘·<˚XÊìï
bÕ*+#ê&Éì $HêïqT. Äj·TqqT >∑÷]Ã #Ó|üŒsê e÷kÕºs¡÷!μμ n&ç>±&ÉT
s√Væ≤‘Y.
ªª#ÓãT‘êqT s√Væ≤‘Y! ø£ìwüßÿ&ÉT #ÓH’ ê ≥sYÿkÕÔHé ˝Àì j·T÷N ‘Ó>≈∑ î£
#Ó+~q ≈£îcÕDT\≈£î #Ó+~q sêE. áj·Tq Áø°.X¯. 160 qT+&ç 183
es¡≈î£ ô|<ä› kÕÁe÷C≤´ìï |ü]bÕ*+#ê&ÉT. ø£ìwüßÿ&ÉT eT<Û´ä Ädæj÷· ˝Àì
ø=+‘· ÁbÕ+‘êìï, yêj·TTe´ uÛ≤s¡‘êìï, dæ+<ÛTä , >∑+>∑ |üØyêVü≤ø£ ÁbÕ+‘ê\qT
|ü]bÕ*+#ê&ÉT. áj·Tq kÕÁe÷»´+ <äøDåÏ ≤q Á|üdTü ‘Ô · eT<Û´ä Á|ü<X˚ Ÿ˝Àì kÕ+∫
es¡≈î£ , ‘·÷s¡TŒq u…Hês¡dt es¡≈î£ $dü]Ô +∫ ñ+~. áj·Tq uÖ<äe∆ T‘êìï
d”«ø£]+∫, Ä<ä]+#ê&ÉT. ≈£îcÕDT\T Áø°.X¯. 258 es¡≈î£ yêj·TTe´, ñ‘·sÔ ¡
uÛ≤s¡‘·<˚XÊ\qT |ü]bÕ*+#ês¡T. ádüeTj·T+˝À bÕ*düTÔqï yêdüT<˚e⁄&ÉH˚
≈£îcÕqTsêEqT |ü]¸j·÷≈£î #Ó+~q sêE ˇø£&ÉT z&ç+∫, ≈£îcÕDT\qT
kÕeT+‘·T\ dæ‹ú øÏ rdüT≈£îe#êÃ&ÉT. ‘·sê«‘· Áø£eT+>± ≈£îcÕDT\ ô|‘·qÔ +
n+‘·]+∫+~μμ nHêï&ÉT e÷kÕºsT¡ .
ªªø£[+>∑ sêC≤´ìï |ü]bÕ*+∫q sêE˝À¢ Áø°.|üP. 1e X¯‘ê_∆˝À
|ü]bÕ*+∫q U≤s¡y\˚ T&ÉT düTÁ|üd<æ Tä &∆ TÉ . áj·Tq eTVü‰y˚T|òTü yêVü≤q e+XÊìøÏ
73
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
#Ó+~qyê&ÉT. áj·Tq y˚sTT+∫q Vü‰~Û>T∑ +|ü •˝≤XÊdüq+ Á|üø±s¡+, ásêE
ªª>∑T˝≤; es¡í+‘√ yÓT]dæb˛j˚T düT+<äs¡yÓTÆq X¯Øsêìï ø£*–ñqïyê&ÉTμμ.
U≤s¡y\˚ T&ÉT C…q’ eT‘·dTü &ú TÉ . nsTTq|üŒ≥ø° áj·Tq nH˚ø£ j·TT<ë∆\T #˚XÊ&ÉT.
|ü•ÃeT <äøÿ£ qTqT, eT>∑<qäÛ T »sTT+#ê&ÉT. yêj·TTe´+˝À Á^≈£î\qT, <äøD åÏ ≤q
bÕ+&É´sêC≤´ìï »sTT+∫q≥T¢ Vü‰~Û>∑T+|ü XÊdüq+ ‘Ó*j·TCÒk˛Ô+~. á
sêE |üPs¡«ø±\|ü⁄ sêC§ø£sT¡ ‘·$«+∫q |ü+≥ø±\TeqT u≤>± ô|<ä~› #˚XÊ&ÉT.
U≤s¡y˚\T&ÉT Áu≤Vü≤àDT\≈£î |üqTï\ qT+&ç $TqVü‰sTT+|ü⁄ì#êÃ&ÉTμμ nì
$e]+#ê&ÉT e÷kÕºsT¡ .
ªªÄ ø±\+Hê{Ï Ä+Á<Ûä ÁbÕ+‘· |ü]dæ‹ú ì $e]+#·+&ç e÷kÕºs÷¡ !μμ
n&ç>±&ÉT ø±ØÔø.˘
ªªÁø°.|üP. eT÷&Ée X¯‘ê_› ∫e] qT+&ç Áø°.X¯. 2e X¯‘ê_› ∫e] es¡≈î£
Ä+Á<Û,ä ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘ê\qT, eTVü‰sêÅw˝ºü Àì ø=+‘· uÛ≤>±ìï XÊ‘·yêVü≤qT\T
nH˚ sêE\T |ü]bÕ*+#ês¡T. XÊ‘·yêVü≤q sê»´ kÕú|≈ü î£ &ÉT leTTKT&ÉT.
áj·Tq Áø°.|üP. 221 ˝À <äøÿ£ qT≈£î yêj·TTe´+>± ñqï Á|ü‹cÕ˜q|ü⁄s¡+
n+fÒ H˚{Ï eTVü‰sêÅw˝ºü Àì ô|<’ ëÛ Hé sê»<Ûëì>± sêC≤´ìï kÕú|+æ ∫, Áø°.|üP.
198 es¡≈î£ |ü]bÕ*+#ê&ÉT. XÊ‘·yêVü≤qsêE\˝À >ö‘·$÷|ü⁄Á‘· XÊ‘·ø]£ í
>=|üŒyê&ÉT. áj·Tq Áø°.X¯. 78 qT+&ç 102 es¡≈î£ bÕ*+#ê&ÉT. áj·Tq
X¯≈£î\ n~Ûø±sêìï, ø£åÁ‹j·TT\ >∑sê«ìï nD∫y˚XÊ&ÉT. Áu≤Vü≤àDT\
u≤>∑TqTø√], Hê\T>∑T esêí\yês¡T ø£*dæb˛e&É+ Ä|æyX˚ Êqì #Ó|ü ≈£îHêï&ÉT.
áj·Tq ≈£îe÷s¡T&ÉT e•wü˜|ü⁄Á‘· XÊ‘·ø£]í, Áø°.X¯. 2e X¯‘ê_› yÓTT<ä{À¢
|ü]bÕ*+#ê&ÉT. sêC≤´ìï eT]+‘· $düÔ]+#ê&ÉT. áj·Tqø±\+ Hê{ÏøÏ
XÊ‘·yêVü≤q sê»´+ |ü•ÃeTrs¡+˝À ø£~j Û T· yê&é es¡≈î£ , ø£ècÕí&˝Ó ≤º ÁbÕ+‘·+,
Äπ>ïj·T+˝À ‘·$Tfi¯Hê&ÉT ñ‘·Ôs¡ ÁbÕ+‘·+ es¡≈£î $düÔ]+∫+~.Ä ‘·sê«‘·
Áø£eT+>± XÊ‘·yêVü≤qT\ sê»´+ ø°D å +Ï ∫+~μμ. nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
74
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ªªÄ ø±\+˝À uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ <äøD
åÏ ÁbÕ+‘· |ü]dæ‹ú ì >∑÷]Ã $e]+#·+&ç
e÷kÕºs÷¡ !μμ n&ç–+~ neT+<ä.
ªªeTÚs¡T´\ nq+‘·s¡ ø±\+˝À <äøÏåD uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À 3 Á|üeTTK
sêC≤´\Tqï≥T¢ Á^≈£î\ sê‘·\T ‘Ó*j·TCÒdTü HÔ êïsTT. n$ #√fi¯sê»´+, #˚ss¡ ê»´+
˝Òø£ øπ s¡fi¯ sê»´+, bÕ+&É´sê»´+. bÕ+&É´sê»´+ uÛ≤s¡‘· B«|üø\£ Œ|ü⁄ Äπ>ïj·T|ü⁄
ø=düq ñqï≥T¢ Á^≈£î #·]Á‘·ø±s¡T\T ‘Ó*j·TCÒXÊs¡T. ÄdüøÏÔø£s¡yÓTÆq
n+X¯y˚T$T≥+fÒ, Áø°.|üP. 4e X¯‘ê_›˝ÀH˚ bÕ+&É´sêC≤´ìï ˇø£ Åd”Ô
|ü]bÕ*düTqÔ ï<äì Á^≈£î #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT yÓT>∑d˙Ôü dt ÁyêXÊ&ÉT. ô|’ eT÷&ÉT sêC≤´\÷
ìs¡+‘·s+¡ ‘·eT˝À ‘êeTT j·TT<ë∆\T #˚dTü ≈£î+≥÷ ñ+&˚$. ÄHê{Ï sêE\˝À
#√fi¯sêE ø£]ø±\#√fi¯ó&ÉT Á|üd<æ Tä &∆ ˙É , Äj·Tq ø±y˚Ø |ü≥D º ≤ìï sê»<Ûëì>±
#˚dTü ø=ì sêC≤´ìï bÕ*+#ê&É˙ ÄHê{Ï dü+>∑eT kÕVæ≤‘·´+ ‘Ó*j·TCÒk˛Ô+~μμ
nì $e]+#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªÄHê{Ï kÕ+|òæTø£, Ä]∆ø£, eT‘·|üs¡yÓTÆq |ü]dæú‘·T\T $e]+#·+&ç
e÷kÕºs÷¡ !μμ n&ç>±&ÉT X¯s‘¡ #Y +· Á<ä.
ªªÄHê{Ï |ü]dæ‘ú T· \qT >∑÷]Ã Áø°.|üP. 200 Áø°.X¯. 200\ eT<Û´ä ø±\+˝À
s¡∫+#·ã&É¶ eTqTdüà è‹, Áø°.|üP. 150 ø±\+ yê&Óq’ |ü‘+· »* s¡#q· \T,
Äø±\+˝ÀH˚ s¡∫+#·ã&É¶ |ü⁄sêD≤\T $düÔ]düTÔHêïsTT. eTÚs¡T´\ ø±\+˝À
#˚‹|üqT\T eè~∆#+Ó <ä&+É ‘√, eè‹Ô ì|ü⁄DT\T>± ñqï X¯SÁ<äT\ Ä]∆ø£ |ü]dæ‹ú
yÓTs¡T>∑T|ü&+ç ~. ø±ì Áø°.|üP. 200`Áø°.X¯. 300 eT<Û´ä eTqTe⁄, X¯SÁ<äT\ô|’
$~Û+∫q Ä+ø£\å e\¢ áø±\+˝À X¯óÁ<äT\ Ä]∆ø£ |ü]dæ‹ú m+‘√ <Óã“‹qï~.
X¯SÁ<äT\T nÁ>∑esêí\ yê]ì ùd$+#·&Üìπø düèwæº+#·ã&Ü¶s¡˙, yês¡T
#·<Tä e⁄ø√>∑÷&É<˙ä , Ädæú ø£*– ñ+&É≈L£ &É<˙ä , Äj·TT<Û+ä <Û]ä +#·>÷∑ &É<˙ä
eTqTe⁄ eTqTdüà è‹˝À XÊdæ+#ê&ÉT. X¯SÁ<äT\T me]HÓH’ ê >±j·T|üs∫¡ Hê
˝Ò<ë @<ÓH’ ê H˚s+¡ #˚dHæ ê, yê]øÏ $~Û+#˚ •ø£\å T #ê˝≤ ø£]qƒ +>± ñ+&˚$.
75
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
X¯SÁ<äT\T nÁ>∑esêí\ yê]ì @ n+>∑+‘√ u≤~ÛùdÔ Ä n+>±ìï #Û̊~+#ê\ì
eTqTe⁄ #ÓbÕŒ&ÉT. n+‘˚ø±<äT, ªªX¯SÁ<ä Åd\Ô” T nÁ>∑esêí\yê] düTK+ ø√düyT˚
ñ<˚•› +|üã&Ü¶sT¡ μμ. nì |ü‘+· »* ù|s=ÿHêï&ÉT. Ç˝≤+{Ï düà è‘·T\T, dü÷Á‘ê\‘√
ndü+‘·è|æÔ ô|]–q X¯SÁ<äT\T ˇø=ÿø£ÿkÕ] Áu≤Vü≤àDT\ô|,’ nÁ>∑esêí\ yê]ô|’
‹s¡>ã∑ &˚yês¡ì Á|üd<æ ∆ä #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT &ç.mHé. s¡a÷ ªªÁbÕNq uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ μμ
nH˚ ‘·qÁ>∑+<Û+ä ˝À ù|s=ÿHêï&ÉT. n+‘˚ø±<äT, á düà è‘·T\T, XÊÁkÕÔ\T Åd\Ô” ≈£î
Ädæú˝À Vü≤≈£îÿ˝Ò≈£î+&Ü #˚dæ, Åd”Ô\ $yêVü≤ ejÓ÷|ü]$T‹ì #ê˝≤
‘·–+Z ∫y˚XÊsTT. <ëì‘√ Åd\Ô” ≈£î $yêVü≤ $wüjT· +˝À >±˙, ÄdæÔ $wüjT· +˝À>±ì
ìs¡j í ÷· ~Ûø±s¡+ ˝Ò≈î£ +&Ü b˛sTT+~.
Çø£ $<˚o <ä+&Éj÷· Ár≈£î\ $wüj÷· ìøÏ eùd,Ô yê]ì Áu≤Vü≤àDT\T,
Áu≤Vü≤àD, ø£åÁ‹j·T ≈£î˝≤\˝À ø£*|æy˚XÊs¡T. á düy˚Tàfi¯HêìøÏ s¡TEe⁄
eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝À ø£ì|ædüTÔ+~. á Á>∑+<Ûä+˝À j·TeqT\T>± ù|s=ÿqã&É¶
$<˚oj·TT\T ˇø£#√≥ j·Tj·÷‹ |ü⁄Á‘·T\T>± #Ó|Œü ã&Ü¶sT¡ . Ç+ø√#√≥ e•wüßì˜
Äe⁄ VüQ+ø±s¡+ qT+&ç »ìà+#ês¡ì #Ó|Œü ã&ç+~. eTs√#√≥ yês¡T Áu≤Vü≤àD
<Ûsä êàìï nqTdü]ùd,Ô Áu≤Vü≤àD es¡+Z ˝À #˚se¡ #·Ãì Ç+Á<äT&Éqï≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~.
eTq düe÷»+˝À yê]ì ø£\T|ü⁄ø√e&ÜìøÏ #˚ùd Á|üjT· ‘êï\≈£î s¡TEe⁄\T>±
#·]Á‘·ø±s¡T\T M{Ïì uÛ≤$düTHÔ êïs¡T.
ªªÄ ø±\+˝À ≈£L&Ü Á|ü»\ eT<Ûä´ Ä]∆ø£, kÕe÷õø£ n+‘·sê\T
ñHêïj·÷ e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç–+~ kÂ»q´.
ªªñHêïsTT kÂ»Hê´! yê{Ïì >∑÷]Ã $e]kÕÔqTμμ. nì u≤<Û>ä ± ì≥÷]Ã,
e÷kÕºs¡T ø=qkÕ–+#ês¡T. ªªeT<ÛäTs¡˝Àì ˇø£ •\Œ+˝À ˇø£ <Ûäìø£ es¡Z+
eTVæ≤fi¯ ì\ã&ç ñ+&É≥+, ÄyÓT≈£î ˇø£ ùde≈£îsê\T ‘·\ô|’ >=&ÉT>∑T |ü≥&º +É ,
eTs=ø£sT¡ $düqø£Ás¡‘√ $düs&¡ +É , Ç+ø√ ùde≈£îsê\T |üP\<ä+&É |ü≥Tºø=ì
ñ+&É≥+ ø£ì|ædTü +Ô ~. eTs√ •\Œ+˝À ø=+<äsT¡ ùde≈£î\T ‘·eT j·T»e÷ì
76
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
>∑TÁs¡+ eTT+<äT |üsT¡ >¬ &ÉT‘·÷ ø£qã&É‘ês¡T. Çe˙ï ÄHê{Ï düe÷»+˝À <Ûìä ø£,
;<ä n+‘·sê\T rÁe+>± ñ+&É{≤ìï ‘Ó*j·TCÒdTü HÔ êïsTTμμ nì eTT–+#ês¡T
e÷kÕºs¡T.
ªªe÷kÕºs÷¡ ! Ç+<ëø£ $÷s¡T ª|ü⁄sêD≤\T Äø±\+˝À s¡∫+#·ã&Ü¶sTTμ
nHêïs¡T. <ëìøÏ s¡TEe⁄˝ÒeTsTTHê ñHêïj·÷?μμ n&ç>±&ÉT eTH√Vü≤sY.
ªª#ÓãT‘êqT eTH√Vü≤sY! á $wüj÷· ìï Á|üeTTK #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT ÄsY.dæ.
eTE+<ësY ‘êqT Áyêdæq ªª@HÓ¸+{Ÿ Ç+&çj÷· μμ nH˚ Á>∑+<Û+ä ˝À düTBs¡+È >±
#·]Ã+#ês¡T. Äj·Tq #Ó|Œæ q<ëì kÕsê+X¯+ @$T≥+fÒ...
Áø°.|üP. 2e X¯‘êu≤›ìøÏ eTT+<äT sê»dü÷j·T+, nX¯«y˚T<Û+ä e+{Ï
j·÷>±\T #˚ùd düeTj·T+˝À, ªj·Tv„+ #˚sTT+#˚e´øÏÔ n+fÒ j·T»e÷ìøÏ
dü+ã+~Û+∫q |üPØ«≈£î\ ø£<\ä∏ Tμ n+≥÷ ø=ìï ø£<\ä∏ qT ø=+<äsT¡ e´≈£î\Ô T
(uÛÁÑ {≤E\T) >±q+ #˚ùdyês¡T. n˝≤ ≈£îs¡Te+X¯+ yê]øÏ dü+ã+~Û+∫ |üØøÏ‘å T· ,Ô
»qy˚ T »j· T T\ ø£ < ∏ ä \ ÷, Çøå ± «≈£ î , ø√dü \ sêE\≈£ î dü + ã+~Û + ∫q
Vü≤]X¯Ã+Á<äTì ø£<∏ä e+{ÏM #Ó|üŒã&˚$. Ä >±<∏ä\T Á|ü»\˝À Á|ü#ês¡+
bı+<ä{≤ìï uÖ<ä∆ Á>∑+<Ûë\T ≈£L&Ü n+^ø£]+#êsTT. nsTT‘˚, Ä ø£<ë∏ >±Hêìï
ãT<äT∆&ÉT rÁe+>± ìs¡dæ+#ê&Éì Ä Á>∑+<Ûë\T ù|s=ÿHêïsTT, Ä >±<∏ä\T
y˚<dä +ü Væ≤‘·\˝À mø£ÿ&Ü #Ó|Œü ã&É˝<Ò Tä . n˝≤+{Ï >±<∏\ä ˝À Çøå±«≈£î e+X¯dTü &ú ÷É ,
<äXs¯ <¡ TäÛ ì ≈£îe÷s¡T&É÷ nsTTq sêeTTì >±<∏ä ˇø£{.Ï <ëìì >∑÷]Ã, uÖ<ä∆
C≤‘·ø£ ø£<\ä∏ ˝Àq÷, Áø°.|üP. 2e X¯‘êu≤›ìøÏ #Ó+~q >∑TVü‰ •˝≤Œ\˝Àq÷
#Ó|Œü ã&ç+~. n˝≤π>, bÕ+&Ée⁄\qT >∑÷]Ãq eTs=ø£ >±<∏ä ≈£L&É C≤‘·øø£ <£ \ä∏ ˝À
ñ+~. <ëìì >∑ ÷ ]Ã Áø° . |ü P . 4e X¯ ‘ ê_› H ê{Ï Á^≈£ î \ sê‘· \ ˝À
Á|ükÕÔ$+#·ã&ç+~. Ä Á>∑+<Ûë\˝À lø£èwüßí&ÉT, Á^≈£î\ ôV≤sê¬ø¢dt>±
e]í+#·ã&ç+~. n<˚ $wüjT· + Áø°.|üP. 350 yê&Óq’ bÕDÏì, Áø°.|üP. 250
yê&Óq’ ø±‘ê´j·TqT&ÉT, Áø°.|üP. 150 yê&Óq’ |ü‘+· »*\ Á>∑+<Ûë\˝À ≈£L&É
77
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ù|s=ÿqã&ç+~. |ü‘·+»* s¡#·q\˝À sêeTø£<∏ä˝À øÏwæÿ+<Ûë eè‘êÔ+‘·+
Á|ükÕÔ$+#·ã&ç+~. uÖ<ä∆ C≤‘·ø£ ø£<\ä∏ ˝À ˇø£fqÆ… <äXs¯ <¡ äÛ C≤‘·ø£ ø£<ä∏ Á|üø±s¡+
sêeTT&ÉT ø±oq>∑sêìøÏ n~Û|‹ü . njÓ÷<Û´ä ≈£î ø±<äT. á ø£<\ä∏ T Ä ‘·sê«‹
ø±\+˝À |üP]ÔkÕúsTT Á>∑+<Ûë\T>± Áyêj·Tã&Ü¶sTT. yê{Ï s¡#s· TT‘·˝q’… yê©àøÏ,
yê´düT\ ù|s¡T¢ ∫e] yÓ’~ø£ Á>∑+<Ûë\T, y˚<ë+>±\˝À ù|s=ÿqã&Ü¶sTT.
sêe÷j·TD≤ìøÏ dü+ã+~Û+∫q yÓTT<ä{Ï Á|ükÕÔeq Áø°.X¯. 1,2 X¯‘êu≤›\≈£î
#Ó+~q uÖ<ä,∆ C…q’ Á>∑+<Ûë\˝À ñ+~. Ä Á>∑+<Ûë\˝À ≈£L&Ü, sêe÷j·TD+
12,000 XÀ¢ø±\ Á>∑+<Û+ä >±H˚ Á|ükÕÔ$+#·ã&ç+~. n+fÒ Ç|üŒ{Ï sêe÷j·TD
Á>∑+<Û+ä jÓTTø£ÿ ôdE
’ ˝À dü>y∑ T˚ n|üŒ{À¢ ñ+&˚~.
eTVü‰uÛ≤s¡‘êìï >∑÷]Ã nX¯«˝≤j·TqTì >∑èVü≤´ dü÷Á‘ê\˝Àq÷, bÕDÏì
ncÕº<Ûë´sTT˝Àq÷ Á|ükÕÔ$+#·ã&ç+~. n~, Ä ø±\+Hê{ÏøÏ, Ç|ü &ÉTqï
Á>∑+<Û+ä ˝À Hê˝ÀZe+‘·T XÀ¢ø±\‘√ ñqï≥T¢>± #Ó|Œü ã&ç+~. \ø£å XÀ¢ø±\‘√
≈£L&çq Á|üdTü ‘Ô · eTVü‰uÛ≤s¡‘êìï >∑÷]Ã yÓTT<ä≥>± >∑T|ü⁄\Ô ø±\+ Hê{Ï XÊdüq+˝À
Á|ükÕÔeq #˚jT· ã&ç+~.
sêe÷j·TD, eTVü‰uÛ≤s¡‘ê\˝Àì ˙‹ uÀ<Ûä #˚ùd uÛ≤>±\T ‘·sê«‹ø±\+˝À
#˚s¡Ãã&Ü¶sTT. ø£èwüßí&ÉT, <˚eø° edüT<˚e⁄\ |ü⁄Á‘·T&ÉT>± e÷Á‘·y˚T #Ûê+<√>∑´
ñ|üwìü ‘·T˝Ô À #Ó|Œü ã&ç+~. nsTT‘˚ ª‘Ó‹’ ØÔ j·T ns¡D´ø£μ˝À ø£èwüß&í TÉ $wüßeí T÷]Ô
ne‘ês¡+>± #Ó|Œü ã&ç+~. n˝≤π>, ªX¯‘|· <ü Áä u≤Vü≤àD+μ˝À ns¡Tq® T&˚ Ç+Á<äT&ÉT>±
ù|s=ÿqã&Ü¶&ÉT. ø±ì eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝À ns¡T®qT&ÉT Ç+Á<äTì ≈£îe÷s¡T&ÉT>±
#Ó|üŒã&Ü¶&ÉT. øös¡ee+X¯ $HêX¯Hêìï >∑÷]Ã #Ûê+<√>√´|üìwü‘·TÔ˝Àq÷,
ˇø±H=ø£ ÁXÖ‘· dü÷Á‘·+˝Àq÷ dü÷∫+#·ã&ç+~. øös¡e⁄\ Á|ü<ëÛ q X¯‘è· e⁄>±
düè+»j·TT\qT ªX¯‘|· <ü ä Áu≤Vü≤àD+μ ù|s=ÿ+{À+~. Á^≈£î K>√fi¯ XÊÅdE Ôü &„ TÉ
{≤˝…$÷ sê‘·\ Á|üø±s¡+, Äø±\+˝À, |ü+C≤uŸ˝À, bÕ+&ÉT nH˚ C≤‹yês¡T
ìedæ + #˚ y ês¡ ì ‘Ó \ Tk˛Ô + ~. eTVü ‰ uÛ ≤ s¡ ‘ êìï, ‘· s ê«‹ ø±\+˝À
78
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
‹s¡>∑sêXÊs¡H˚+<äT≈£î s¡TEe⁄>±, <ëì˝À j·TeqT\T, X¯≈£î\qT >∑÷]Ãq
n+XÊ\T ì\TdüTHÔ êïsTT.
eTE+<ësY |ü]XÀ<ÛäHê $esê\qT uÛ≤s¡rj·T #·]Á‘·ø±s¡T\+<äs¡÷
ÄyÓ÷~+#ês¡T. sêe÷j·TD, eTVü‰uÛ≤s¡‘ê\T uÛÑÁ{≤E\ H√{Ï >±<∏ä\
kÕúsTTqT+&ç, |ü⁄sêD Á>∑+<Ûë\T>± Áø£eT+>± |ü]D≤eT+ #Ó+<ëj·Tì n+<äs÷¡
n+^ø£]düTÔHêïs¡T.
|æ˝\¢ ÷! Áø°.X¯. 300 es¡≈î£ »]–q sê»ø°jT· , Ä]∆ø,£ kÕe÷õø£,
eT‘·|üs¡yÓTÆq #·]Á‘·qT ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T>∑<ë? e#˚Ã ø±¢düT˝À Áø°.X¯. 300
‘·sê«‘· uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·qT ‘Ó\düT≈£î+<ë+μμ n+≥÷ ˝Ò#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
79
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
12e uÛ≤>∑+. ÁbÕNq uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘· `
ø°.X¯. 300 ‘·sê«‘·
ªª|æ\\¢ ÷! ás√E Áø°.X¯. 300 ‘·sê«‘· »]–q ÁbÕNq uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯
#·]Á‘·qT ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+μμ n+≥÷ #·]Á‘· bÕsƒêìï yÓTT<ä\Tô|{≤ºsT¡ e÷kÕºsT¡ .
ªªÁø°.X¯. 319˝À yÓTT<ä{Ï #·+Á<ä>T∑ |ü⁄&Ô TÉ sêE ø±e&É+‘√ >∑T|üÔ kÕÁe÷»´
|ü]bÕ\q ÁbÕs¡+uÛÑeTsTT+~. #·+Á<ä>∑T|ü⁄Ôì ø£+fÒ eTT+<äT ˇø£]<ä›s¡T
>∑T|üsÔ êE\T eT>∑<qäÛ T bÕ*+∫Hê, yês¡T ∫qï sêE\T>±H˚ #·]Á‘·˝À ì*#ês¡T.
yÓTT<ä{Ï #·+Á<ä>T∑ |ü⁄&Ô TÉ ‘·÷s¡TŒ ñ‘·sÔ Á¡ |ü<X˚ Ÿ ÁbÕ+‘êìï ≈£L&É »sTT+∫, eT>∑<äÛ
kÕÁe÷C≤´~Û|ü‹ nj·÷´&ÉT. áj·Tq ‘·<äq+‘·s¡+, áj·Tq ≈£îe÷s¡T&ÉT
düeTTÁ<ä>∑T|ü⁄Ô&ÉT Áø°.X¯ 335˝À sê»j·÷´&ÉT. áj·Tq ø±\+˝À <ë<ë|ü⁄
ñ‘·sÔ ¡ uÛ≤s¡‘<· X˚ e¯ T+‘ê >∑T|üÔ kÕÁe÷»´+˝À uÛ≤>∑eTsTT+~. düeTTÁ<ä>T∑ |ü⁄ìÔ
nq+‘·s¡+ áj·Tq ô|<ä›≈£îe÷s¡T&ÉT sêeT>∑T|ü⁄Ô&ÉT sê»j·÷´&ÉT. nsTT‘˚
n‘·ì ‘·eTTà&Óq’ s¬ +&Ée #·+Á<ä>T∑ |ü⁄&Ô TÉ , nqïjÓTÆ q sêeT>∑T|ü⁄ìÔ #·+|æ, ‘êqT
sê»j·÷´&ÉT. nqï uÛ≤s¡´ <Ûèä e<˚$ì $yêVü≤e÷&Ü&ÉT. áj·Tq Áø°.X¯. 375
qT+&ç 415 es¡≈î£ bÕ*+#ê&ÉT. áj·Tq ‘·sê«‘·, áj·Tq ≈£îe÷s¡T&ÉT
≈£îe÷s¡>∑T|ü⁄Ô&ÉT sêC≤´ìï bÕ*+#ê&ÉT. ≈£îe÷s¡>∑T|ü⁄Ôì ‘·s¡Tyê‘· áj·Tq
yês¡dTü \ bÕ\Hêø±\+˝À VüADT\ <ä+&Éj÷· Á‘·\ ø±s¡D+>± >∑T|üsÔ ê»´+
Áø£eT+>± ã\V”≤qyÓTÆ n+‘·]+∫+~. VüAD sêE\˝À ‘√s¡e÷DT&ÉT, Äj·Tq
≈£îe÷s¡T&ÉT $TVæ≤s¡≈î£ \T&ÉT Á|üd<æ Tä \∆ T. Ms¡T |ü]¸j÷· qT+&ç eT<Û´ä uÛ≤s¡‘˝Y Àì
msêHé es¡≈î£ bÕ*+#ês¡T.
>∑T|ü⁄\Ô ‘·sê«‘· ñ‘·sÔ ¡ uÛ≤s¡‘<· X˚ Êìï bÕ*+∫q sêE\˝À Vü≤s¡T¸&TÉ
Á|üeTTKT&ÉT. áj·Tq Áø°.X¯. 606 qT+&ç 41 dü+e‘·‡sê\bÕ≥T >±+<Ûës¡,
dæ+<ÛTä , >∑T»sê‘Y, e÷fi¯«\qT bÕ*+#ê&ÉT. áj·Tq J$‘·#]· Á‘·qT ªªVü≤s¡¸
#·]‘·μμ ù|s¡T$÷<ä u≤DT&ÉT nH˚ eTVü‰ø£$ s¡∫+#ê&ÉT. Vü≤s¡T¸ì ‘·sê«‘·
80
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ñ‘·sÔ u¡ ≤Û s¡‘+· ô|’ ô|‘·qÔ + ø√dü+ sêÅw≈ºü L£ ≥T\T, Á|ürVü‰s¡T\T, bÕ\sêE\T
b˛{°|ü&ç ìs¡+‘·s¡ j·TT<ë∆˝À¢ eTTì–‘˚˝≤s¡T. <ëì‘√ sT÷ eT÷&ÉT
sê»e+XÊ\÷ ã\V”≤qyÓTÆ Áø°.X¯. 1000 Hê{ÏøÏ ˇø£ÿkÕ]>± n+‘·]+#êsTTμμ
nì eTT–+#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
ªª>∑T|ü⁄\Ô ø±\+qT+&ç Áø°.X¯. 1000 es¡≈î£ <äøD åÏ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ |ü]dæ‹ú ì
>∑÷]Ã $e]+#·+&ç e÷kÕºs÷¡ !μμ n&ç>±&ÉT Ms¡jT· ´.
ªªÄø±\+˝À <äøD åÏ uÛ≤s¡‘<· X˚ Êìï u≤<ë$T sê»<Ûëì>± #êfi¯ó≈£î´\T,
ø£+∫ sê»<Ûëì>± |ü\e¢ ⁄\T, eT<ÛTä s¬ ’ sê»<Ûëì>± bÕ+&ÉT´\T |ü]bÕ*+#ês¡T.
#êfi¯ó≈£î´\˝À s¬ +&Ée |ü⁄\πø•, |ü\e¢ ⁄\˝À eTùV≤+Á<äes¡à, áj·Tq ≈£îe÷s¡T&ÉT
yÓTT<ä{Ï qs¡d+æ Vü≤es¡à Á|üd<æ Tä \∆ T. á eT÷&ÉT sê»e+XÊ\yês¡÷ ‘·eT˝À
‘êeTT ìs¡+‘·s+¡ ø£\Væ≤+#·Tø=ì, ã\V”≤q|ü&bç ˛j·÷s¡T. á ø£\Vü‰\˝À
#√fi¯ó\T ≈£L&É uÛ≤>∑kÕ«eTT˝…’ ø=ìïkÕs¡T¢ ¬>\T|ü⁄qT, ø=ìïkÕs¡T¢ z≥$Tì
#·$#·÷XÊs¡T. yÓTT‘êÔìøÏ nìï sêC≤´\T ã\V”≤q+ ø±e&ÉeTH˚<˚ u≤<Ûëø£sH¡ q’Ó
$wüjT· +μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªª Ä ø±\+Hê{Ï kÕe÷õø£, Ä]∆ø£ |ü]dæ‘ú T· \T $e]+#·+&ç e÷kÕºs÷¡ !μμ
n&ç–+~ n+»eTà.
ªª#Ó’Hê j·÷Á‹≈£î&ÉT bÕVæ≤j·÷Hé >∑T|ü⁄Ô\ ø±˝+˝À uÛ≤s¡‘·<˚XÊìï
dü+<ä]Ù+#ê&Ée÷à! Äj·Tq Áø°.X¯. 405 qT+&ç 411 es¡≈î£ nH˚ø£ ÁbÕ+‘ê\T
‹]–, <˚X¯ |ü]dæú‹ì >∑÷]Ã ÁyêXÊ&ÉT. n˝≤π> eTs√ #Ó’Hê j·÷Á‹≈£î&ÉT
VüA´Hé‘ê‡+>¥ Vü≤s¡T¸ì ø±\+˝À Áø°.X¯. 630 qT+&ç 643 es¡≈î£ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯
|üs´¡ ≥q #˚d,æ nH˚ø£ $esê\qT ‘·q j·÷Á‘ê |üs´¡ ≥q $X‚cÕ\T>± ÁyêXÊ&ÉT.
eTs√eTTKýÓTÆq $wüj·T+ @$T≥+fÒ, >∑T|ü⁄Ô\ ø±\+˝À Væ≤+<äTe⁄\
|ü⁄sêD≤\˝À Á|üeTTKyÓTÆq uÛ≤>∑e‘·+, ncÕº<äX¯ |ü⁄sêD≤\˝À ø=ìï
Áyêj·Tã&Ü¶jT· ì #·]Á‘·ø±s¡T\ |ü]XÀ<Ûqä ˝À¢ ‘˚*+~. ô|’ Á>∑+<Ûë\÷, eTVü‰ø£$
u≤DTì ªVü≤s¡¸ #·]‘·eT÷μ Äø±\+Hê{Ï kÕe÷õø£ Ä]∆ø£ $esê\qT
81
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
‘Ó\T|ü⁄‘·THêïsTT. $$<Ûä ø±˝≤\˝À sêE\T HÓ\ø=*Œq sê‹XÊdüHê\T, yês¡T
eTTÁ~+∫q HêDÒ\÷ ≈£L&É nH˚ø£ $wüj·÷\T ‘Ó*j·TCÒdüTÔHêïsTT. yê{Ï
Ä<Ûës¡+‘√ #·]Á‘·ø±s¡T\T ø£qT>=qï eTTKýÓTÆq $wüj·T+ @$T≥+fÒ
<ä+&Éj÷· Ár≈£î˝…q’ VüADT\T, ÄHê{Ï uÛ≤s¡rj·T es¡eí édü˝ú À ø£Áå ‹j·TT\T>±
ªsê»|ü⁄Á‘·T\μ ù|s¡T‘√ Áu≤Vü≤àD |ü⁄s√Væ≤‘·T\#˚ #˚s¡Ãã&Ü¶s¡T.
Çø£ kÕe÷õø£ n+XÊ\≈£î eùd,Ô Åd\Ô” |ü]dæ‹ú eT]+‘· ~>∑C≤]+~.
Áø°.X¯. 300 ‘·sê«‘· Åd”Ô\≈£î $<ä´, ÄdæÔVü≤≈£îÿ ìùw~+#·ã&ç+~. eTs√
u≤<Ûëø£sy¡ TÓ qÆ n+X¯+ @$T≥+fÒ >∑T|ü⁄\Ô ø±\+˝ÀH˚ dür<äTsê#ês¡+ ñqï≥T¢
#·]Á‘·ø±s¡T\≈£î s¡TEe⁄\T <=]ø±sTT. Çø£ esêí\ ‘˚&Ü ø±s¡D+>± kÕe÷õø£
n+‘·sê\T m+‘· rÁe+>± ñ+&˚<+ä fÒ, >∑T|ü⁄\Ô ø±\+yê&Óq’ esêVü≤$TVæ≤s¡T&ÉT
ìyêdü >∑èVü‰\qT >∑÷]Ã sT÷ ÁøÏ+~ $<Û+ä >± ñ+&Ü\Hêï&ÉT. Áu≤Vü≤àDT\
>∑èVü‰\˝À 5 >∑<äT\T+&Ü\≥. ø£åÁ‹j·TT\ Çfi¯fl˝À 4 >∑<äT\T e÷Á‘·y˚T
ñ+&Ü\≥. yÓ’X¯ó´\ Çfi¯fl˝À 3 >∑<äT\T, X¯SÁ<äT\ Çfi¯fl˝À 2 >∑<äT˝Ò
ñ+&Ü\Hêï&ÉT. Áu≤Vü≤àD ÄÁX¯e÷˝À¢ H˚sŒ¡ ã&˚ $<ä´ Áu≤Vü≤àD, ø£Áå ‹j·TT\≈£î
e÷Á‘·yT˚ |ü]$T‘·+ #˚jT· ã&ç+~. Ç˝≤ n+‘·sê\T düèwæ+º ∫q bÕ\ø£es¡+Z ,
X¯SÁ<äT\T ndü+‘·è|æÔ‘√ ‹s¡>∑ã&É≈£î+&Ü ñ+&˚+<äT≈£î ø£s¡à dæ<ë∆+‘êìï
s¡÷bı+~+∫+~. á dæ<ë∆+‘·+ Á|üø±s¡+ »qT\T ‘êeTT |üPs¡«»qà˝À #˚dqæ
bÕ|ü, |ü⁄D≤´\ ø±s¡D+>± á »qà˝À <ä]Á<äT\T>±H√, <Ûìä ≈£î\T>±H√ |ü⁄&É‘ês¡T.
á »qà˝À, X¯SÁ<äT˝…H’ ê |ü⁄D´+ #˚ùd,Ô e#˚Ã »qà˝À <Ûìä ≈£î\T>± |ü⁄&É‘ês¡T.
á dæ<ë∆+‘·+ m+‘· u≤>± |üì#˚dæ+<ä+fÒ, X¯SÁ<äT\T ‘êeTT á»qà˝À
<Ûìä ≈£î\ô|’ ndü÷j·÷<˚«cÕ\T ˝Ò≈î£ +&Ü ùdeCÒùd,Ô e#˚Ã »qà˝À <Ûìä ≈£î\T>±
|ü⁄&É‘êeTì q$Tà, ùdeø±eè‹ÔH˚ Äq+<ä+>± d”«ø£]+#ês¡Tμμ. nHêïs¡T
e÷kÕºs¡T.
ªªbÕbÕ\T CÒdqæ yêfi¯ófl #·ìb˛>±H˚ qs¡ø+£ ˝À •ø£\å T nqTuÛ$Ñ kÕÔsì¡
82
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
eTq eT‘· Á>∑+<Ûë\T #ÓãT‘·THêïsTT >∑<ë? •øå±ø±\+ |üP]Ô nsTT, bÕ|üeT+‘ê
b˛sTTq Je⁄&çøÏ eTs¡\ <ä]Á<äT&ÉT>± »ìà+#·eTì #Ó|Œü &É+ n+fÒ ˇø£ ‘·|ü ≈£î
s¬ +&ÉT •ø£\å T y˚jT· &É+>∑<ë? Ç~ Hê´j·Te÷ e÷kÕºs÷¡ !μμ n&ç>±&ÉT lqT.
ªªlq÷! eT‘· Hêj·T≈£î\T #˚dqæ >=|üŒ|üì @$T≥+fÒ, Á|ü»\˝À Ç˝≤
Ä˝À∫+#·>∑*π>, XÊÅd”Ôj·T Ä˝À#·Hê $<ÛëHêìï HêX¯q+ #˚j·T&É+. n˝≤
ø√{≤¢~ eT+~ Á|ü»\˝À XÊÅdj Ô” T· Ä˝À#·Hê C≤„q+ q•+∫, yê¬ses¡÷ á
Á|üX¯ïqT e+<ä˝≤~ dü+e‘·‡sê\T>± y˚j·T˝Òø£b˛j·÷s¡T. n+<äTπø eT‘·
Hêj·T≈£î\ Ä~|ü‘·´+ Ç+ø± ø=qkÕ>∑T‘√+~μμ nì düe÷<Ûëq$T#êÃs¡T
e÷kÕºs¡T.
ªªn+≥sêì‘·q+ Ä ø±\+˝À ñ+&˚<ë? e÷kÕºs÷¡ !μμ n&ç>±&ÉT øÏsD
¡ .Y
ªªn+≥sêì‘·q+ á ø±\+˝À eT]+‘· ô|]–+~ øÏsD¡ !Y nÁ>∑≈î£ ˝≤\yêfi¯ó
fl n+≥sêì yêfi¯flqT m+‘· V”≤q+>± #·÷ùdyês¡+fÒ, yêfi¯fl ˙&É|&ü ‘ç ˚ #ê\T
n|ü$Á‘·T\yÓTÆ b˛j·÷eTqTø=H˚yêfi¯ófl nì #·]Á‘·ø±s¡T\T ÁyêXÊs¡Tμμ nì
ªªÄ ø±\+˝À eT‘·|sü y¡ TÓ qÆ e÷s¡TŒ˝ÒyTÓ HÆ ê »]>±j·÷ e÷kÕºs÷¡ ?μμ
n&ç>±&ÉT sê»X‚KsY.
ªªeT‘·|sü +¡ >± >∑T|ü⁄\Ô ø±\+˝ÀH˚ nìï eT‘ê˝À¢q÷ ˇø£ Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ
e÷s¡TŒ »]–+~. n<˚$T≥+fÒ $Á>∑Vü‰sê<Ûäq yÓTT<ä\sTT+~. uÖ<ä∆+
V”≤qj·÷q, eTVü‰j·÷q uÖ<ë∆\T>± N*b˛sTT+~. eTVü‰j·÷q uÖ<äT\∆ T
ãT<äT&∆ ìç <Óe’ +>± uÛ≤$+∫, Äj·Tq $Á>∑V‰ü \≈£î |üP»\T ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.
C…q’ T\T ≈£L&É sT÷ ø±\+˝ÀH˚ es¡e∆ ÷q eTVü‰Ms¡T&ÉT, Ç‘·s¡ rs¡+∆ ø£sT¡ \
$Á>∑V‰ü \qT |üPõ+#·&+É yÓTT<ä\Tô|{≤ºsT¡ . $∫Á‘·eTsTTq $wüjT· + @$T≥+fÒ,
ãT<äT&∆ TÉ , es¡e∆ ÷qT&ÉT Ç<äs› ÷¡ <˚e⁄&ÉT ˝Ò&ìÉ Á|üø{£ +Ï ∫q yêπs. Çø£ yÓ~’ ø£
83
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
eT‘·dTü \ú T ≈£L&É n|üŒ{Ïes¡≈î£ #˚dTü qÔ ï yêj·TTe⁄, n–ï, es¡TDT&ÉT e+{Ï
Á|üøè£ ‹ <˚e‘·\ Äsê<Ûqä e÷ìy˚d,æ $wüßeí ⁄, •e⁄&ÉT e+{Ï <˚e⁄fi¯fl $Á>∑V‰ü sê<Ûqä
yÓTT<ä˝…{≤ºs¡T. <˚X¯+˝À yÓTT≥ºyÓTT<ä{ÏB, >∑T|ü⁄Ô\ø±\+ Hê{ÏB, nsTTq
$cÕí´\j·T+ ~jÓ÷|òTü sY (s¡a≤ì‡ <ä>sZ∑ )¡ ˝À ãj·T≥|ü&+ç ~.
eT‘· | ü s ¡ + >± Äø±\+˝À Á|ü » \T kÕeTs¡ d ü ´ +>± ñ+&˚ y ês¡ T .
>∑T|ü⁄Ô\ø±\+˝À uÖ<äT∆\T, Áu≤Vü≤àDT\T |üs¡düŒs¡+ XÊ+‹, düK´‘·\‘√
J$+#ês¡ì bÕVæ≤j·÷Hé ÁyêXÊ&ÉT.
eT‘·|üs¡+>± eTs√ eTTKýÓTÆq $wüj·T+ á ø±\+˝À »]–+~.
n<˚$T≥+fÒ, Væ≤+<ä÷ eT‘êìøÏ #Ó+~q Á‹ eT‘ê#ês¡T´˝À¢ ˇø£¬s’q
X¯+ø£sê#ês¡T´\T Áø°.X¯. 8e X¯‘êã›+˝À »ìà+#ês¡T. áj·Tq kÕú|+æ ∫q
eT‘·+ ù|s¡T ªn<Ó’ «‘·eT‘·+μ. n<Ó«’ ‘·+ Á|üø±s¡+ eTq X¯Øs¡+˝À ñ+&˚ Jyê‘·à,
Á|ü|+ü #·eT+‘·{≤ ì+&çe⁄qï |üse¡ ÷‘·à ˇø£ÿfÒ. Bìì eTq kÕe÷q´ |ü]uÛ≤wü˝À
#ÓbÕŒ\+fÒ Jej·T´, |üse¡ Tj·T´ Ç<äs› ÷¡ ˇø£ÿsπ nì #Ó|ü ø√e\dæ ñ+≥T+~.
ÇB n<Ó«’ ‘·eT‘· kÕsê+X¯+.μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªÄ ø±\+Hê{Ï kÕVæ≤‘·´, •\Œø£fi≤ b˛wüD\qT >∑÷]Ã #ÓãT‘êsê
e÷kÕºs÷¡ !μμ n&ç–+~. XÊ+‹.
ªªÄø±\+˝À kÕVæ≤‘·éT÷, •\Œø£fi≤ n‘·T´qï‘· •Ksê\≈£î #˚]+<äe÷à!
eTVü‰ø£$ ø±[<ëdüT sT÷ ø±˝+ yê&˚. áj·Tq ªy˚T|òTü dü+<˚X+¯ μ n_ÛC≤„q
XÊ≈£î+‘·\+μ e+{Ï >=|üŒ Á>∑+<Ûë\T s¡∫+#ê&ÉT. uÛ≤s¡$ ªøÏsê‘ês¡T˙® j·T+μ,
e÷|òüTTì ª•X¯óbÕ\e<Ûäμ, uÛÑeuÛÑ÷‹ ªe÷\re÷<Ûäe+μ Á>∑+<Ûë\T á
ø±\+Hê{Ïy.˚ uÛsÑ Ô¡ èVü≤], neTs¡T&ÉT áø±\+yêπs. X¯SÁ<ä≈î£ ì ªeTè#·Ãø¤ {£ øÏ +£ μ,
$XÊK<ä‘T· ìÔ ªeTTÁ<ë sêø£då eü TTμ, düTã+<ÛTä ì ªyêdüe<ä‘μÔ· , u≤DTì ªVü≤s¡¸#]· ‘·μ
á ø±\+Hê{Ï Á|üdæ~∆#Ó+~q Á>∑+<Ûë\T. ÁbÕø£è‘· uÛ≤wü˝À s¡∫+#·ã&çq
ªbÂe÷#·]j·T+μ sêeTø£<qä∏ T C…q’ <äèø£Œ<Û+ä ˝À #Ó|Œü ã&çq Á>∑+<Û+ä . á Á>∑+<Û+ä
84
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
nH˚ø£ n+XÊ˝˝À yê©àøÏ sêe÷j·TD+‘√ $uÛ~Ò düT+Ô ~. Çø£ Äø±\+ Hê{Ï
sêE\ •\Œø£fi≤ b˛wüDqT |ü]o*ùdÔ 7e X¯‘êã›+˝À |ü\e¢ sêC…q’ yÓTT<ä{Ï
eTùV≤+Á<äes¡à eTVü‰ã*|ü⁄s¡+˝À nH˚ø£ sê‹s¡<ë∏ \T, ø£≥&º Ü\T #ÓøÿÏ +#ê&ÉT.
Áø°.X¯. 7e X¯‘ê_› ÁbÕ+‘·+˝À sêÅw≈ºü L£ ≥sêE yÓTT<ä{Ï ø£èwüß&í TÉ m˝À¢sê˝À
ì]à+∫q ¬ø’˝≤düHê<∏é sê‹ <˚yê\j·T+ Á|ü|ü+#· $+‘·\˝À ˇø£{Ï>±
ù|s=ÿqã&É<–ä q~. á <˚yê\j·÷ìï ˇπø ø=+&ÉqT ‘=*∫, s¬ +&É+‘·dTü \Ô
sê‹ <˚yê\j·T+>± •\TŒ\T #Óø±ÿs¡T. ÇM Äø±\+Hê{Ï kÕVæ≤r, •\Œø£fi≤
$X‚cÕ\Tμμ nì $e]+#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªÄø±\+Hê{Ï XÊÅd$Ôü C≤„q $X‚cÕ\T #Ó|Œü +&ç e÷kÕºs÷¡ !μμ n&ç>±&ÉT
dü÷s¡´.
ªªÁø°.X¯. 6e X¯‘êã›+ qT+&ç ø=ìï e+<ä\ dü+e‘·‡sê\ bÕ≥T uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯
XÊÅdüÔ$C≤„q $wüj·÷\˝À >=|üŒ |ü]XÀ<Ûäq\T #˚dæq eTVü‰XÊÅdüÔE„\≈£î
ì\j·TyÓT+Æ ~. Äø±\+Hê{Ï K>√fi¯, >∑D‘Ï · XÊÅdE Ôü &„ TÉ Äs¡úÛ≥
Ñ Tº ªuÛ÷Ñ $T ˇø£
>√fi¯eTì, n~ n+øå±+X¯ô|’ ‹s¡T>∑T‘·÷ ñ+≥T+<ä˙, uÛ÷Ñ $T ˙&É #·+Á<äTìô|ã’ &ç
Á>∑Vü≤D+ @s¡Œ&ÉT‘·T+<ä˙μ #ÓbÕŒ&ÉT. Äs¡úÛÑ≥Tº dü÷s¡´ dü+e‘·‡s¡+
365.3586805 s√E\ì ˝…øÿ£ >∑{≤º&TÉ . n~ áHê{Ï ˝…øÿ£ \≈£î <ë<ë|ü⁄>±
dü]b˛sTT+~. n˝≤π> áj·Tq >∑D‘Ï X· ÊÅd+Ôü ˝À ªô|μ’ $\TeqT 3.1416 >±
˝…ø£ÿ>∑{≤º&ÉT.
6e X¯‘êã›+yê&˚ nsTTq esêVü≤$TVæ≤s¡T&ÉT >=|üŒ K>√fi¯ XÊÅdyÔü ‘˚ .Ô·
áj·Tq ≈£L&É uÛ÷Ñ $T >√fi≤ø±s¡+>± ñqï<ä˙, n~ ‘·qô|’ ñqï n+<ä]˙
Äø£]¸dTü qÔ ï<ä˙ $e]+#ê&ÉT.
ÁãVü≤à>∑T|ü⁄&Ô HÉ ˚ eTs√ K>√fi¯, >∑D‘Ï · XÊÅdyÔü ‘˚ Ô· 7e X¯‘êã›+yê&ÉT. áj·Tq
Äs¡úÛÑ≥Tº˝≤π> uÛÑ÷$T ˇø£ Á>∑Vü≤eTì dü÷Árø£]+#ê&ÉT. >∑DÏ‘· XÊÅkÕÔìøÏ
áj·Tq #˚dqæ >=|üŒùde @$T≥+fÒ, áj·Tq düTHêï(0) qT ø£qT>=Hêï&ÉT.
85
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
áj·Tq ø£qT>=qï sT÷ $wüjT· + uÛ≤s¡rj·T >∑D‘Ï X· ÊÅkÕÔìøÏ m+‘√ ø°]ìÔ
dü+bÕ~+∫ô|{Ï+º ~. yÓTT≥ºyTÓ T<ä≥>± düTHêïqT ñ|üj÷Ó –+∫q sê‹XÊdüq+
Áø°.X¯. 7e X¯‘ê_›~ ø±e&É+ ÁãVü≤à>∑T|ü⁄Ô&ÉT düTHêïqT ø£qT>=Hêï&Éì
ìs¡÷|æk˛Ô+~. ÇM Ä ø±\+Hê{Ï XÊÅd$Ôü C≤„q |ü]XÀ<ÛHä ê |ò*ü ‘ê\Tμμ nì
ªªôd’ q T‡˝À Çìï $»j· ÷ \T kÕ~Û + #êeTT>∑ < ë? Äø±\+˝À
eT÷&ÛqÉ eTàø±\T ˝Òyê e÷kÕºsT¡ ?μμ n&ç–+~ Ç+Á<ëDÏ.
ªª˝Òøπ eTe÷à! ñHêïsTT. <˚X+¯ ˝À ‘·s#¡ T· >± e#˚Ã øå±e÷\≈£L, ‘·eT
<ä]Á<ëìø° yêdüeÔ ø±s¡D≤\qT >∑÷]Ã kÕe÷q´ Á|ü»\T Ä˝À∫+#˚yês¡Tø±<äT.
yê{ÏøÏ ø±s¡D≤\qT CÀ´‹XÊÙÅd+Ôü ˝À yÓ‹øπ yês¡T. Ç~ ø£*j·TT>∑+ ø±ã{Ï,º
‘· e T≈£ î Ç+‘· ø £ + fÒ eT+∫s√E\T ñ+&É e ì ‘· e TqT ‘êeTT
düe÷<Ûëq|üs#¡ T· ø=ì, <ë]Á<ä´ ìs¡÷à\q ø√dü+ @ Á|üjT· ‘·ïeT÷ #˚ùdyês¡T
ø±<äT. n˝≤ yês¡T CÀ´‹XÊÙÅdE Ôü \„ , nÁ>∑esêí\ $wüøö–*˝À Çs¡T≈£îÿb˛sTT
‘·eT ñqï‹ ø√dü+ @e÷Á‘·+ Á|üjT· ‹ï+#˚yês¡T ø±<äT.μμ nì #ÓbÕŒs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªÄHê{Ï Á|ü»˝À¢, bÕ\≈£î˝À¢ eT‘· kÕeTs¡dü´+ u≤>± ñ+&˚<ë
e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç>±&ÉT dæ<÷ä .›
ªªdæ<÷ä !› Á|ü»˝À¢ eT‘·kÕeTs¡d´ü + u≤>± ñ+&˚~. ø±ì ÄHê{Ï bÕ\≈£î\T
eT‘· <ä T s¡ V ü ≤ +ø±s¡ + #· ÷ ù|yês¡ T . X¯ ‘ · è <˚ X Ê\ô|’ <ä + &Ó ‹ Ô q |ü &É T
eT‘·<Tä s¡V≤ü +ø±s¡+‘√, Ä sê»´+˝Àì <˚yê\j·÷\qT <Û«ä +dü+ #˚ùdyês¡T.
$Á>∑V‰ü \qT ô|ø£*+∫ rdüT≈£îe∫Ã, ‘·eT KC≤Hê˝À ø£*|æyX˚ y‚ ês¡T. <ëìøÏ
ø=ìï s¡TEe⁄*kÕÔqT. $q+&ç.
1) #√fi¯ó\T, bÕ+&ÉT´\T ìs¡+‘·s¡+ |üs¡düŒs¡+ ø£\Væ≤+#·Tø√e&É+,
Ä\j·÷\qT ≈£L&Ü e<ä\≈£î+&Ü |ü≥D º ≤\qT ø=\¢>=≥º&+É e\¢ á sêC≤´\T
ã\V”≤qyÓTHÆ êsTT. (eT<Û´ä j·TT>±\ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ , s¡#q· : Ábı. dürwt#+· Á<ä—
ù|J\T — 27,28)
2) ø±oàsY bÕ\≈£î\T <˚yê\j·÷\qT ø=\¢>={≤ºs˙¡ , yê]˝À ˇø£&q’Ó
Vü≤s¡¸<˚e⁄&ÉT <˚yê\j·÷\ $<Ûä«+kÕìï |üs¡ý˚øÏå+#ê&ÜìøÏ n~Ûø±s¡T\qT
86
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ìj·T$T+#ê&É˙, ø£\ΩDT&ÉT ÁyêXÊ&ÉT. (uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘·— s¡#·q : Ábı.
s=$T˝≤¢<ëÛ |üs—Y ù|õ : 509)
3) e÷fi≤«qT bÕ*+∫q |üse¡ ÷s¡ bÕ\≈£î&Óq’ düTuÛ≥Ñ es¡à, #êfi¯ó≈£î´\qT
z&ç+∫q nq+‘·s¡+, #êfi¯ó≈£î´\T C…’qT\ ø=s¡≈£î ì]à+∫q Ä\j·÷ìï
ns¡ãT“\ ø=s¡≈î£ ì]à+∫q eTd”<Tä q÷ <Û«ä +dü+ #˚XÊ&ÉT. (uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·—
s¡#q· : Ábı. s=$T˝≤¢<ëÛ |üs—Y ù|õ : 509)
4) 9e XÊ‘ê_›˝À bÕ+&É´sêE le÷s¡ le\¢uTÑÛ &ÉT l\+ø£ô|’ <ë&ç#d˚ ,æ
yÓTT<ä{Ï ùdq nH˚ sêEqT z&ç+#ê&ÉT. uÖ<ä∆ düHê´d”, #·]Á‘·ø±s¡T&É÷ nsTTq
<Ûäs¡àø={Ïº, Ä j·TT<ë∆ìï >∑÷]Ã Ç˝≤ sêXÊ&ÉT. ªªn‘·&ÉT nH˚ø£ $\TyÓ’q
edüTeÔ ⁄\qT ‘=\–+#ê&ÉT. ÄuÛsÑ D¡ ≤\ uÛeÑ +‹˝À ñqï ã+>±s¡T ãT<ä∆ $Á>∑V‰ü ˙ï,
ãT<ä∆ eTsƒê\˝À ñqï ã+>±s¡T $Á>∑V‰ü \q÷ ‘·s*¡ +#·T≈£îb˛j·÷&ÉT.μμ
yÓTT<ä{Ï ùdqT&ç ‘·sê«‘· sêC≤´ìøÏ e∫Ãq s¬ +&Ée ùdqT&ÉT, bÕ+&É´
sê»<ÛëìjÓÆTq eT<ÛäT¬s’ ô|’ <ë&ç#˚dæ, bÕ+&É´sêEqT z&ç+∫, ã+>±s¡T
$Á>∑V‰ü \qT eTs¡\ ‘·q <˚XÊìøÏ ‘·s*¡ +#·T≈£îb˛j·÷&ÉT. (7e ‘·s>¡ ‹∑ k˛wü˝Ÿ
dü&º dû t f…øº̆ ‡ãTø˘ qT+&ç— dü+bÕ<ä≈î£ sê\T : Ábıˆˆ ◊. \øÏÎ: ù|õ. 210).
5) 10 X¯‘ê_› ‘=*ø±\+˝À sêÅwüº≈£L≥sêE eT÷&Ée Ç+Á<äT&ÉT,
Á|ürVü‰s¡T\qT z&ç+∫q|ü &ÉT, ªø£\Œqμ˝Àì Á|ürVü‰s¡ <˚yê\j·÷ìï HêX¯q+
#˚XÊ&ÉT. (uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘·— s¡#·q: Ábı. s=$T˝≤¢<Ûë|üsY— ù|õ. 509).
|æ\\¢ ÷! ÇM ÁbÕNq uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·≈î£ dü+ã+~Û+∫q $X‚cÕ\T.
Áø°.X¯. 934˝À ø±ø£sÔ¡ ´>∑+&Éq nH˚ sêE, Ä+Á<Û<ä X˚ +¯ ˝À ø±ø£rj·T sêC≤´ìï
kÕú|+æ #·&+É ‘√, ÁbÕNq uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘· eTT–dæ, eT<Û´ä j·TT>±\ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯
#·]Á‘·˝À <äøÏåD uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘· yÓTT<ä\e⁄‘·T+~. Ä #·]Á‘·qT e#˚Ã ø±¢düT
qT+&ç ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+μμ n+≥÷ e÷kÕºsT¡ ˝Ò#ês¡T.
Y
87
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
13e uÛ≤>∑+. ø±ø£rj·T Ms¡T\T ` |ü˝≤ï{Ï jÓ÷<ÛäT\T
ªª|æ\¢\÷! uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘·˝À Ç|ü &ÉT ø±ø£rj·TT\qT >∑÷]Ã
‘Ó\TdüT≈£î+<ë+. ‘Ó\T>∑Tyê] #·]Á‘·˝À Á|üd~æ >∆ ±+∫q sêE\˝À ø±ø£rj·TT\T
ˇø£s¡T. Ms¡T ‘Ó\T>∑T uÛ≤cÕÁbÕ+‘êìï Áø°.X¯. 934`1328 eT<Ûä´
|ü ] bÕ*+#ês¡ T . ø±ø£ r j· T T\˝À ¬ s +&É e Áb˛\sêE, s¡ T Á<ä < ˚ e ⁄&É T ,
>∑D|ü‹<˚e⁄&ÉT, s¡TÁ<äeT<˚$, Á|ü‘ê|üsT¡ Á<äT&ÉT eTTKT´\T. s¬ +&Ée Áb˛\sêE
Áø°.X¯. 1115`1158 eT<Û´ä ‘Ó\+>±D n+‘·{˙Ï |ü]bÕ*+#ê&ÉT. áj·Tq
C…q’ eT‘·+ qT+&ç Ms¡Xe’Ë +˝ÀøÏ e÷sê&ÉT. Áø°.X¯. 1158˝À yÓ\Hê{Ï #√&ÉsêC…q’
>=+ø£sêE‘√ »]–q b˛sê≥+˝À s¬ +&Ée Áb˛\sêE eTs¡D+Ï #ê&ÉT. áj·Tq
‘·sê«‘· Á|üd<æ Tä &∆ q’Ó ø±ø£rj·T sêE s¡TÁ<ä<e˚ ⁄&ÉT. áj·Tq |ü˝≤ï{ÏjT· T<ä+∆ ˝À
Hêj·T≈£îsê\T Hê>∑eTà≈£î düV‰ü j·T+>± s¬ +&ÉTy˚\ >∑TÁs¡|⁄ü sö‘·T\qT |ü+bÕ&ÉT.
áj·Tq ‘·sê«‘· ø±ø£rj·T sêE\˝À >∑D|ü‹<˚e⁄&ÉT Á|üd<æ Tä &∆ TÉ . áj·Tq
Áø°.X¯. 1198 qT+&ç 1262 es¡≈î£ ø±ø£rj·T kÕÁe÷C≤´ìï |ü]bÕ*+#ê&ÉT.
>∑D|ü‹<˚e⁄&ÉT Ä+Á<Ûä, ‘Ó\+>±D, sêj·T\d”eT ÁbÕ+‘ê\T yÓTT‘êÔ˙ï
bÕ*+#ê&ÉT. >∑D|ü‹<˚e⁄ì ‘·sê«‘·, Äj·Tq ≈£îe÷¬sÔ s¡TÁ<äeT<˚$ Áø°.X¯.
1262 qT+&ç 1296 es¡≈£î |ü]bÕ*+∫+~. áyÓT ≈£L‘·Ts¡T ø=&ÉT¬ø’q
Á|ü‘ê|üs¡TÁ<äT&ÉT Áø°.X¯. 1296`1328 \ eT<Ûä´ bÕ*+#ê&ÉT. áj·Tq
Vü≤j·÷+˝À Áø°.X¯. 1303˝À, n˝≤¢e⁄B∆Hé œ*® jÓTTø£ÿ ôdH’ ê´~Û|‹ü e÷*ø˘
ø±|òsü Y ø±ø£rj·T sê»´+ô|’ <ë&ç#d˚ ,æ |òTü Às¡+>± z&çb˛sTT yÓqT~]>±&ÉT.
eTs¡\ 1309˝À s¬ +&ÉekÕ] e÷*ø˘ ø±|òsü Y #˚dqæ <ë&ç˝À me]ø° $»j·T+
dæ~+∆ #·˝<Ò Tä . Á|ü‘ê|üsT¡ Á<äT&ÉT eTVü≤eTàBj·TT\≈£î $X‚w+ü >± <Ûqä $T∫Ã dü+~Û
#˚dTü ≈£îHêï&ÉT. ø±ì 1328˝À &Û©ç ¢ bÕ\≈£î&Óq’ –j·÷düTB∆Hé #˚dqæ <ë&ç˝À,
Á|ü‘ê|üsT¡ Á<äT&ÉT |òTü Às¡+>± z&çb˛sTT, U…<’ Tä #˚jT· ã&Ü¶&TÉ . U…B’ >± ñ+&É>±H˚
88
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
Á|ü‘ê|üs¡TÁ<äT&ÉT Ä‘·àVü≤‘·´ #˚düT≈£îHêï&ÉT. <ëì‘√ ‘Ó\T>∑THê&ÉT yÓTT‘êÔìï
|ü]bÕ*+∫q ø±ø£rj·T kÕÁe÷»´+ n+‘·]+∫+~.μμ nì eTT–+#ês¡T $X¯«+
e÷kÕºs¡T.
ˇø£ÿ ìeTTwü+ ø±¢d+ü ‘ê ìX¯Ùã›+.
ªªe÷kÕºs÷¡ ! Äø±\+˝Àì Ä]∆ø,£ kÕ+|òTæ ø£ |ü]dæ‘ú T· \qT $e]+#·+&çμμ
n&ç>±&ÉT ‘˚».
ªªø±ø£rj·TT\ düTdæsú ¡ |ü]bÕ\q ø±s¡D+>±, ‘Ó\T>∑THê≥ eékÕj·T+,
$<˚o yêDÏ»´+‘√ düV‰ü es¡øÔ ,£ yêDÏC≤´\T, H˚‘· |ü]ÁX¯eT n_Ûeè~∆ #Ó+<ësTT.
ø±ø£rj·TT\T ‘·$«+∫q sêeT|üŒ #ÓsT¡ e⁄, bÕø±\ #ÓsT¡ e⁄, \ø£ïes¡+ #ÓsT¡ e⁄
e+{Ï #ÓsT¡ e⁄\ e\q eékÕj·T+ u≤>± n_Ûeè~∆ nsTT+~. Äø±\+˝À
>∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢˝Àì yÓ÷≥T|ü*¢ düTÁ|üd<æ ∆ä sπ e⁄ |ü≥D º +>± ñ+&ç, $<˚o
yêDÏC≤´ìøÏ dæ+Vü≤<ë«s¡+>± ñ+&˚~. Ç#·Ã{Ï qT+&ç düqïì <ës¡+‘√ H˚jT· ã&çq
eT\T¢ôd˝≤¢\T, ‹yêN\T $<˚XÊ\≈£î $kÕÔs+¡ >± m>∑TeT‹ ne⁄‘·÷ ñ+&˚$.
Áø°.X¯. 14e X¯‘êã›+˝À Ä+Á<Û<ä X˚ ¯ dü+#ês¡+ #˚dqæ e÷s√ÿb˛˝À nH˚ $<˚o
j·÷Á‹≈£î&ÉT yê{Ïì >∑÷]Ã @eTì ÁyêXÊ&É+fÒ, ªø±ø£rj·T sê»´+˝À ÁX‚wyºü TÓ qÆ ,
düqïHÓ’q eÅdüÔeTT\T H˚j·Tã&ÉT‘·T+&˚$. Mì <Ûäs¡ #ê˝≤ Á|æj·TeTT. Ä
eÅdeÔü TT\qT <Û]ä +|üqH˚ sêE>±˙, sêD°>±˙ Á|ü|+ü #·+˝À mes¡÷ ñ+&ÉsT¡ .μμ
nì ÁyêXÊ&ÉT.
kÕ+|òTæ ø£ JeHêìøÏ dü+ã+~Û+∫, ≈£î\ $<˚«cÕ\T ô|s¡>q∑ +‘· es¡≈î£
sê»ø°jT· düTdæsú ‘¡ «· + u≤>∑Tqï~. ø±ì Á|ü‘ê|üsT¡ Á<äT&ç˝À <ä÷s¡<èä wæº ˝À|æ+∫,
nìï ≈£î˝≤\≈£L düe÷q ÁbÕ‹ì<Û´ä + nH˚ $<ÛëHêqTï+&ç yÓ<’ =\–, yÓ\eT
Hêj·T≈£î\≈£î ÁbÕ<Ûëq´‘· ì∫Ãq+<äTe\q, s¬ &ç,¶ ø£eTà ≈£î˝≤\≈£î #Ó+~q
Hêj·T≈£î\T Äj·Tq m&É\ <˚«wüu≤Û e+ ô|+#·Tø=ì, eTTdæ+¢ <ä+&Éj÷· Á‘·\
düeTj·T+˝À eTqdü÷Œ¤]Ô>± b˛sê&Éø£ b˛e&É+‘√ ø±ø£rj·T sê»´+
89
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
|ü‘q· yÓT+Æ ~μμ. nì $e]+#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªe÷kÕºs¡÷! ø±ø£rj·TT\ ø±\+Hê{Ï eT‘·|üs¡yÓTÆq |ü]dæú‘·T\qT
$e]+#·+&çμμ n&ç>±&ÉT »Vü≤+^sY.
ªª¬s+&Ée Áb˛\sêE C…q’ eT‘·+ qT+&ç Ms¡Xe’Ë eT‘·+˝ÀìøÏ e÷sê&Éì
#ÓbÕŒqT>∑<ë? Ä ‘·sê«‹ ø±ø£rj·T sêE\+<äs÷¡ Ms¡Xy’Ë êH˚ï Ä<ä]+#ês¡T.
C…q’ eT‘· $<˚«cÕìï Áb˛‘·‡Væ≤+#ês¡T. M] ø±\+˝À nH˚ø£ C…q’ <˚yê\j·÷\T
XËe’ <˚yê\j·÷\T>± e÷]q$. Vü≤qTeTø=+&É˝Àì #·]Á‘· Á|üd<æ y∆ä TÓ qÆ |ü<ëàøÏå
<˚yê\j·T+ C…q’ T\~. C…q’ eT‘·dTü \ú ∫Á‘ê\T, $Á>∑V‰ü \T Ç|üŒ{Ïø° nø£ÿ&É ñ
HêïsTT. ø±ø£rj·TT\ ø±\+˝À n~ XËe’ Ä\j·T+>± e÷s¡Ãã&ç+~. Áø°.X¯.
1250 ÁbÕ+‘·+˝À n<Ûsä T¡ «&ÉH˚ C…q’ ø£$#˚ ‘Ó\T>∑T #˚jT· ã&É¶ uÛ≤s¡‘+· ˝Àì
eT÷&ÉT |üsê«\T eT‘· $<˚«wü |æXÊ∫øÏ ÄVüQ‹ nj·÷´sTT. s¡TÁ<ä<˚e⁄ì
ø±\+˝À J$+∫q bÕ\Tÿ]øÏ k˛eTHê<ÛTä &ÉT s¡∫+∫q ª|ü+&ç‘êsê<Û´ä #·]Á‘·μ,
ªãdüe|ü⁄sêD+μ ˝À¢ XË’eeT‘· Á|ü#ês¡≈£î\T @$<Ûä+>± nqéT‘·düTú\qT
Væ≤+dæ+∫+B k˛«‘·ÿsê¸ |üPs¡«ø£+>± e]í+#·ã&Ü¶sTT. $X‚w+ü @$T≥+fÒ, ô|’
Á>∑+<Ûë\T Áu≤Vü≤àD≤~Ûø£´‘·qT ìs¡dæ+#êsTT. y˚<ë\qT, ø£s¡àdæ<ë∆+‘êìï
e´‹πsøÏ+#êsTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î sT÷ ÁøÏ+~ ø£$‘·qT $q+&ç.
ªªy˚<äuÛÑsêÁø±+‘·T\q>∑ã&çq
Áu≤Vü≤àD >±s¡u› +ÑÛ ãT˝‘√&É
Áã‹ùddæ j·÷&çq bÕ|ü+ãTe#·TÃ.μμ
n+fÒ ªªy˚<äeTT\ jÓTTø£ÿ ãs¡Te⁄qT yÓ÷j·TT#·Tqï >±&ç<ä\ e+{Ï
Áu≤Vü≤àDT\‘√ #·]Ã+#·TfÒ bÕ|üeTTμμ nì ns¡+∆ .
n˝≤π> ªª ø±q <Óe’ +ãT\T ø±e⁄ y˚<eä TT\Tμμ n˙,
ªªy˚<+ä ãT <Óe’ y˚Tìj·TTqT
90
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
#Ó|ü⁄e÷ ˇø£
<Ó‘’ T· ´ì#˚ Á$T+>∑ã&ÉTHÓμμ n˙ #Ó|Œü kÕ>±s¡T.
n+fÒ ªªy˚<ë\T <Óe’ + nsTT‘˚ ˇø£ sêø£då Tü ì #˚‘· Á$T+>∑ã&É‘êj·÷?μμ
nì ns¡+∆ .
eTs√ $ø£è‘· $wüjT· + @$T≥+fÒ, ãdüyX˚ «¯ s¡Tì Ms¡Xe’Ë Á|ü#ês¡≈î£ ˝…q’
»+>∑eTT˝À ø=+<äs¡T $T+&É »+>∑eTT\T+&˚yês¡T. yês¡T kÕ<Ûës¡D ˙‹
dü÷Á‘·eTT\≈£î ø£≥Tºã&˚yês¡T ø±<äT. eT‘· Á|ü#ês¡yT˚ yê] \ø£å ´+.
Ç˝≤ ø±ø£rj·T\ ø±\+˝À Ms¡Xe’Ë Á|ü#ês¡eT÷, nqéT‘· ì+<ë,
|üse¡ T‘· HêX¯qeT÷ #ê˝≤ ô|<ä› m‘·TqÔ »]–+~. n+‘˚ø±<äT. Äø±\+˝À
ø=ìï eT‘·|sü y¡ TÓ qÆ uÛj
Ñ T· +ø£s¡ eT÷&ÛqÉ eTàø±\T ñ+&˚$. Ms¡uÁÑÛ <äT&ÉT, <äTs¡Z
yÓTT<ä˝q’… <˚e‘·\ ‘·è|æøÔ √dü+ uÛ≈Ñ î£ \Ô T ‘·eT ‘·\\qT ã*sTT#˚Ã Ä#ês¡+
ñ+&˚~.μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ . |æ\\¢ +‘ê ÁX¯<>∆ä ± $+≥THêïs¡T.
ªª|æ\\¢ ÷! eT]ø=ìï $esê\T #ÓãT‘êqT $q+&çμμ
Áø°.X¯. 1016˝À Á|üU≤´‘· yÓw’ eíü eT‘· Hêj·T≈£î&ÉT sêe÷qTC≤#ês¡T´\T
»ìà+#ê&ÉT. áj·Tq 121 dü+e‘·‡sê\T Áã‹øÏ Áø°.X¯. 1137˝À Jeq+
#ê*+#ê&ÉT. áj·Tq 8e X¯‘ê_› Hê{Ï eT‘· Hêj·T≈£î&Óq’ X¯+ø£sê#ês¡T´\
n<Ó«’ ‘· dæ<ë∆+‘êìï ‹s¡dÿü ]+∫, $•cÕº<«’Ó ‘êìï Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT. <ëì Á|üø±s¡+
Jyê‘·à, |üs¡e÷‘·à y˚πs«πs >±ì Jyê‘·à |üs¡e÷‘·à˝À ø£\TdüTÔ+~. ˇø£
ñ<ëVü≤s¡D>± #ÓbÕŒ\+fÒ Jej·T´, |üs¡eTj·T´ y˚πs«πs>±ì Jej·T´
|üse¡ Tj·T´˝À ø£\TkÕÔ&TÉ . X¯+ø£sê#ês¡T´\T Jej·T´, |üse¡ Tj·T´ ˇø£sπ nì
#ÓbÕŒ&Éì Ç+‘·≈î£ eTT+<äT ø±¢dTü ˝À #ÓbÕŒqT>∑<ë?μμ
|æ\\¢ ÷! Ä ø±\+˝ÀH˚, C…q’ eT‘êìï HêX¯q+#˚d,æ Ms¡Xe’Ë eT‘êìï
Á|ü#ês¡+ #˚dæq eT*¢U≤s¡T®q |ü+&ç‘êsê<ÛäT´&ÉT Áø°.X¯. 1100˝À »ìà+∫
91
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
1170 es¡≈î£ J$+#ê&ÉT. áj·Tq •e‘·‘«· kÕs¡eTT nH˚ Á>∑+<Ûëìï s¡∫+#ê&ÉT.
<ëì˝À •eì+<ä #˚ùdyê]ì #·+|üeTì ñ<√“¤~+#ê&ÉT. <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q
ˇø£ |ü<ë´ìï $e]kÕÔqT $q+&ç.
|ü<´ä + : •eì+<ë $wüjT· +ã>∑T
qee÷qeTT #Ó|ü q{Ïº j·T|ü düøÔ e£ TT˝Ÿ
n$#ês¡+ãT>∑ ø±\Œ>∑
qe⁄ #Óô|Œ&çyêì»+|üq>∑T ˙XÊHê!
n+fÒ ªª•e⁄ì ì+~+#˚ $wüj·÷\T Áyêj·Tã&çq{Ïº |ü⁄düÔø£eTT\qT
ø±*Ãy˚jT· e˝…qT. n˝≤ #Óô|Œ&ç yêìì #·+|üe#·TÃqTμμ nì Ä |ü<´ä + jÓTTø£ÿ
‘ê‘·Œs¡´+. n˝≤ ñ+&˚$ Äø±\+Hê{Ï eT‘· $<˚«cÕ\T.
n˝≤π> y˚+^ #êfi¯óø£´ sêC…q’ sê»sê»qπs+Á<äT&ÉT ≈£L&É Ms¡Xy’Ë êH˚ï
Ä<ä]+#ê&É˙, y˚+^ qT+&ç es¡+>∑˝Ÿ bÕ]b˛sTTe∫Ãq C…q’ T\qT }#·ø√‘·
ø√XÊ&É˙ zs¡T>∑\T¢ ¬ø’|ò”j·T‘·T ‘Ó*j·TCÒk˛Ô+<äì Ábıˆˆ _. mdt.m˝Ÿ.
Vü≤qTeT+‘·sêe⁄ ‘Ó*bÕs¡T.
|æ \ ¢ \ ÷! eT<Û ä ´ j· T T>±\ yÓ T T<ä { À¢ , eTq ‘Ó \ T>∑ T yês¡ + <ä s ¡ ÷
‘Ó\TdüTø√e\dæq, >∑TDbÕsƒ+¡ rdüTø√e\dæq ˇø£ >=|üŒ j·TT<ä+∆ »]–+~.
n<˚$T{À ‘Ó\TkÕ?μμ n&ç>±s¡T e÷kÕºsT¡ .
ø±¢ d ü + ‘ê eTÚq+. ˇø£ ì$Twü + ‘· s ê«‘· Á|ü M DY
#˚jTÓ ‘êÔ&TÉ .#Ó|Œü eTqï≥T¢>± e÷kÕºsT¡ ôd>’ ∑ #˚XÊs¡T.
ªª|ü˝≤ï{ÏjT· T<ä+∆ e÷kÕºs÷¡ !μμ nHêï&ÉT Á|üMDY.
ªªne⁄qT Á|üMDY! |æ\\¢ ÷! Ç|ü &ÉT $÷≈£î |ü˝≤ï{Ï j·TT<ë∆ìï >∑÷]Ã
$e]kÕÔqT $q+&ç.
92
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
Áø°.X¯. 1170 ÁbÕ+‘·+˝À >∑Ts¡C≤\qT sê»<Ûëì>± #˚düTø=ì
|ü]bÕ*+∫q q\>±eTsêE≈£î, n‘·ì düe‹ ‘·eTTà&Ó’q eT*<˚esêE≈£î
sêC≤´~Ûø±s¡+ ø√dü+ ø£\Vü≤+ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. q\>±eTsêE eT+Á‹
ÁãVü≤àHêj·TT&ÉT eT*<˚esêE |üø+å£ eVæ≤+∫, e÷#Ós¢¡ sêC≤´ìï yê]øÏ Ç|æŒ+∫,
‘·qT≈£L&Ü yê]‘√u≤≥T e÷#·s≈¢¡ î£ yÓ[flb˛j·÷&ÉT. sêE eT*<˚esêC…H’ ê,
ô|‘·qÔ + n+‘ê ÁãVü≤àHêj·TT&ç<.˚
ÁãVü≤àHêj·TT&ÉT yÓ[flb˛sTTq ‘·sê«‘·, q\>±eTsêE Hê>∑eTà nH˚
ÅdìÔ” eT+Á‹DÏ>± ìj·T$T+#·T≈£îHêï&ÉT.
ÁãVü≤àHêj·TT&ÉT yÓw’ eíü eT‘ê_Ûe÷ì. ≈£î\uÛ<Ò ë\qT bÕ{Ï+#·ø£ düV≤ü |ü+øÏÔ
uÛÀ»Hê\qT @sêŒ≥T#˚XÊ&ÉT. <ä[‘· ≈£î\düT&ú q’Ó ø£qïeT˙&ÉTqT Á|ü<ëÛ q ùdHêìì
#˚XÊ&ÉT. Áu≤Vü≤àD ùdHêì nqb˛‘·T‘√ düV‰ü |ü˝≤ï{Ï Ms¡T\T ª#ê|ü≈L£ &ÉTμ
uÛÀ+#˚XÊs¡T. Á|ü»\˝À ÁãVü≤àHêj·TT&ÉT ô|’ n_Ûe÷q+ ô|s¡>k∑ Õ–+~.
Hê>∑eTà XË’eeT‘ê_Ûe÷ì. áyÓTqT Hêj·T≈£îsê\T Hê>∑eTà nì
|æ*#˚yês¡T. Á|ü»\˝À yÓw’ eíü ⁄&Óq’ ÁãVü≤àHêj·TT&ÉTô|’ n_Ûe÷q+ ô|s¡>&∑ Üìï
Hê>∑eTà düV≤æ +#·˝øÒ b£ ˛sTT+~. ÁãVü≤àHêj·TT&ç˙, n‘·ì esêZ˙ï ø£cÕº\bÕ\T
#˚j÷· \H˚ ñ<˚X› ´¯ +‘√ ø√&ç|+ü <ë\T @sêŒ≥T#˚d,æ yê{Ï˝À yÓ÷dü+ <ë«sê
»sTT+∫+~. ˇ|üŒ+<ä+ Á|üø±s¡+ ÁãVü≤àHêj·TT&ÉT, eT*<˚esêE ‘·eT
|ü]yês¡+‘√ ø£èwüíqT <ë{Ï, ns¡D´ÁbÕ+‘·+˝À Ms¡y˚T&É|æ nH˚ Á>±eT+
ì]à+#·Tø=ì, 7 dü+e‘·‡sê\T >∑&bç Õs¡T. >∑&TÉ e⁄ eTT–dæq|üŒ{Ïø,° e÷#Ós¢¡
sêC≤´ìï Çe«&ÜìøÏ Hêj· T ≈£ î sê\T Hê>∑ e Tà, q\>±eTsêE\T
ìsêø£]+#·&+É e\¢, ñuÛj Ñ T· ôdH’ ê´\≈£î ø±s¡+|üP&ç˝À Áø°.X¯. 1192˝À |òTü Às¡
j·TT<ä∆+ »]–+~. $»j·T+ ÁãVü≤àHêj·TT&ÉTπø \_Û+∫+~ ø±ì n‘·ì
ã+<ÛTä e⁄\T, nqT#·sT¡ \T, eT*<˚esêE‘√ düV‰ü n+<äs÷¡ eTs¡D+Ï #ês¡T.
<ëì‘√ ÁãVü≤àHêj·TT&ÉT $s¡ø#ÔÏ +Ó ~, sê»´+ yÓTT‘êÔìï ‹]– Hêj·T≈£îsê*πø
93
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
e<ä*y˚d,æ n&Ée⁄\˝ÀøÏ yÓ[flb˛j·÷&ÉT.μμ nì eTT–+#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªeT<Ûä´ j·TT>±\ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À, <äøÏåD uÛ≤s¡‘·<˚XÊìï bÕ*+∫q
bÕ\≈£î\qT >∑÷]Ã eT]ø=ìï $esê\T #Ó|Œü +&ç e÷kÕºs÷¡ !μμ n&ç>±&ÉT ø±ØÔø.˘
ªªeT<Û´ä j·TT>±\ ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À, <äøDåÏ uÛ≤s¡‘<· X˚ Êìï bÕ*+∫q yê]˝À
Á|üeTTKT\qT >∑÷]Ã eTT#·Ã{ÏkÕÔqT. #√fi¯sêE˝…q’ sê»sê»#√fi¯ó&ÉT Áø°.X¯.
985 qT+&ç 1014 es¡≈î£ , n‘·ì ≈£îe÷s¡T&ÉT ˇø£fe sêCÒ+Á<äT&ÉT 1014
qT+&ç 1044 es¡≈î£ bÕ*+#ês¡T. sê»sê»qπs+Á<äT&ÉH˚ y˚+– #êDTø£´sêE
Áø°.X¯. 1022 qT+&ç 1070 es¡≈î£ bÕ*+#ê&ÉT.
|æ\\¢ ÷! ÇM ø±ø£rj·TT\ ø±\+Hê{Ï <äøD åÏ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ |ü]dæ‘ú T· \T.
n+fÒ eT<Û´ä j·TT>±\ Hê{Ï ‘=*Hêfi¯fl $X‚cÕ\T. e#˚Ã ø±¢dTü ˝À, <äøDåÏ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯
#·]Á‘·˝À eTs√ eTTK´ |òTü ≥ºyTÓ qÆ $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´ $esê\T #ÓãT‘êqT.μμ
n+≥÷ eTT–+∫ ˝Ò#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
|æ\\¢ T e÷kÕº]ï nqTdü]+#ês¡T.
94
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
14e uÛ≤>∑+. $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´+
ªª|æ\\¢ ÷! <äøDåÏ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·˝Àì n‹ eTTK´ |òTü ≥ºyTÓ qÆ $»j·Tq>∑s¡
sê»´ |ü]bÕ\Hê, Äø±\+Hê{Ï Ä]∆ø,£ kÕe÷õø£, eT‘·|sü y¡ TÓ qÆ |ü]dæ‘ú T· \qT
>∑÷]Ã sT÷ s√E ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+μμ n+≥÷ yÓTT<ä˝{… ≤ºsT¡ e÷kÕºsT¡ .
ªª‘Ó\T>∑THê&ÉTqT 300 dü+e‘·‡sê\T bÕ≥T @*q $»j·Tq>∑s¡
kÕÁe÷»´+ 1336˝À kÕú|+æ #·ã&ç+~. á kÕÁe÷C≤´ìï Vü≤]Vü≤s¡sêj·TT\T,
ãTø£ÿsêj·TT\T nH˚ k˛<äsT¡ \T kÕú|+æ #ês¡T.μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªª$»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´ |ü]bÕ\≈£î\qT >∑÷]Ã #Ó|Œü +&ç e÷kÕºs÷¡ !μμ
n&ç>±&ÉT yÓ+ø£jT· ´.
$»j· T q>∑ s ¡ kÕÁe÷C≤´ìï |ü ] bÕ*+∫q sêE\˝À
lø£èwü<í e˚ sêj·TT\T Á|üeTTKT&ÉT. áj·Tq 1509 qT+&ç 1530 es¡≈î£ á
kÕÁe÷C≤´ìï |ü]bÕ*+#ê&ÉT. áj·Tq >=|üŒ ùdHêì— ãVüQuÛ≤cÕ ø√$<äT&ÉT—
ø£$— sê»´‘·+Á‘·E&„ TÉ . |ü]bÕ\q˝À Á|üC≤qT≈£L\yÓTqÆ nH˚ø£ dü+düÿs¡D\T
#˚|{ü ≤º&TÉ . ªÄeTTø£eÔ ÷\´<äμ nH˚ Á>∑+<Ûëìï s¡∫+#ê&ÉT. lø£èwü<í e˚ sêj·TT\T
nH˚ø£ <ä+&Éj÷· Á‘·\T #˚dæ ‘·q kÕÁe÷C≤´ìï #ê˝≤ $dü]Ô +#ê&ÉT. áj·Tq
kÕÁe÷»´+ <äøD åÏ ≤q ls¡+>∑|≥ ü ï+, ‘·+C≤ePs¡T, eT<ÛTä s¬ ,’ õ+õ es¡≈L£ ,
ñ‘·Ôsêq dæ+Vü‰#·\+, ø£≥ø˘ es¡≈£L $düÔ]+∫+~. á <ä+&Éj·÷Á‘·\˝À
lø£èwü<í e˚ sêj·TT\T ø£≥ø±ìï |üP]Ô>± <Û«ä +dü+#˚d,æ ø£≥ø±~Û|‹ü ≈£L‘·Ts¡TqT
$yêVü≤+ #˚düT≈£îHêï&ÉT.
|æ\¢\÷! Çø£ÿ&É Á|ükÕÔeq #˚j·Te\dæq eTs√ eTTK´ $wüj·T+
@$T≥+fÒ , $»j· T q>∑ s ¡ kÕÁe÷»´+ kÕú | æ + #· ã &ç q ‘· s ê«‘· ø=~›
dü+e‘·‡sê\˝À, n+fÒ 1347˝À á kÕÁe÷C≤´ìøÏ ñ‘·sÔ êq, n˝≤¢ñB›Hé
95
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
Vü≤düHé ãVü≤eTHécÕ nH˚ e´øÏÔ ãVü≤eT˙ sêC≤´ìï kÕú|+æ #ê&ÉT.áj·TqH˚
Vü≤düH>é +∑ >∑÷ nì #·]Á‘·ø±s¡T\T |æ*#ês¡T.
á ãVü≤eT˙ sê»´+‘√ $»j·Tq>∑s¡ sê»´+ ø=+‘·ø±\+ ùdïVü≤+,
eT]ø=+‘·ø±\+ yÓs’ +¡ ø£*– ñ+~. ø£èwü<í e˚ sêj·TT\ ø±\+ Hê{ÏøÏ ãVü≤eT˙
sê»´+ ;C≤|üPsY, nVü≤à<éq>∑s,Y ;<äs,Y ;sêsY, >√˝§ÿ+&É nì ◊<äT sêC≤´\T>±
N*b˛sTT+~. N*b˛ø£eTT+<äT ãVü≤eT˙ düT˝≤ÔqT\T, |ü<àä Hêj·T≈£î\T ø£*dæ
nH˚ø£ |üsê´j·÷\T $»j·Tq>∑s¡ sêE\ $÷<ä, ø=+&ÉM{Ï ¬s&ç¶ sêE\
$÷<ä <ä+&Éj÷· Á‘·\T #˚XÊs¡T. Ä ø±\+˝À <ä+&Éj÷· Á‘·\≈£î eT‘·+ ø±s¡D+
ø±<äH+˚ <äT≈£î Ç<√ s¡TEe⁄. eTs√ s¡TEe⁄ @$T≥+fÒ $»j·Tq>∑s¡ sêE\˝À
<˚esêj·T`1 ‘·q ôdq’ ´+˝À 10,000 eT+~ eTTdæe¢ TT\qT ø£*– ñ+&˚yês¡˙,
<˚esêj·T`2 ‘·q ôdq’ ´+˝ÀøÏ 2,000 eT+~ eTTdæe¢ TT\qT #˚sT¡ Ã≈£îHêï&É˙
Ábıˆˆ s=$T˝≤¢<ëÛ |üsY ù|s=ÿHêïs¡T. n˝≤π> Á|üXÊ+‘· |ü]bÕ\q≈£î ≈£L&Ü eT‘·+
nes√<Û+ä ø±˝Ò<Tä . ãVü≤eT˙ sêE\˝À ˇø£&q’Ó |ò˝æ ÀCŸcÕ ãVü≤eT˙, |ü]bÕ\q
ø=s¡≈£î nH˚ø£eT+~ Áu≤Vü≤àDT\qT ìj·T$T+#ê&ÉT. eTTK´+>± ¬s$q÷´
|ü]bÕ\q˝À Áu≤Vü≤àDT\<˚ ô|’#˚sTT>± ñ+&˚<äì Ábıˆˆ s=$T˝≤¢<∏ë|üsY
‘Ó*j·TCÒXÊs¡T. ◊‘˚ ãVü≤eT˙ sêC≤´\ eT<Û´ä ø£èwü<í e˚ sêj·T\ ø±\+ Hê{ÏøÏ
ñqï n+‘·'ø£\Vü‰\T ≈£L&É sêj·T\ kÕÁe÷»´ $düÔs¡D≈£î nqT≈£L\
|ü]dæ‘ú T· \qT ø£*Œ+#êsTT. ø£èwü<í e˚ sêj·TT\ nq+‘·s+¡ , n[j·T sêeTsêj·T\
Vü≤j·÷+˝À, 1565˝À, ãVü≤eT˙ sêC≤´\˙ï @ø£yÓTÆ, $»j·Tq>∑s¡
kÕÁe÷»´+‘√ »]–q ‘·[flø√≥ j·TT<ä∆+˝À, sêeTsêj·T\T e~Û+#·ã&ç,
$»j·Tq>∑s¡ ôd’Hê´\T z&çb˛e&É+‘√, $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´ yÓ’uÛÑe+
n+‘·]+∫+~. Áø£eT+>± ø°Då +Ï ∫ 1675˝À á kÕÁe÷»´+ n+‘·yTÓ +Æ ~μμ.nì
#ÓbÕŒs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªª$»j·Tq>∑s¡ sêE\ ø±\+ Hê{Ï Ä]∆ø,£ kÕe÷õø£, eT‘·|sü y¡ TÓ qÆ
|ü]dæ‘ú T· \T $e]+#·+&ç e÷kÕºs÷¡ !μμ n&ç>±&ÉT &˚ìj·T˝Ÿ.
96
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ªª$»j·Tq>∑s¡ sêE\T eékÕj·÷_Ûeè~∆ ø√dü+ nH˚ø£ #Ós¡Te⁄\T
‘·$«+#ês¡T. ãTø£ÿsêj·T #Ós¡Te⁄, Hê>∑e« #Ós¡Te⁄, _#·Ã|ü⁄ #Ós¡Te⁄, yÓTT<ä˝…’q
sêj·T\d”eT #Ós¡Te⁄\T Äø±\+˝À Á‘·e«ã&çqy˚. ‘·T+>∑uÛÑÁ<ëq~ô|’
$»j·Tq>∑sêìøÏ 18 øÏ.$÷. <ä÷s¡+˝À yÓTT<ä{Ï <˚esêj·TT\T ˇø£ Äqø£≥qº ÷,
ø=Ás¡>\∑ T¢ e<ä› ø£èwü<í e˚ sêj·TT\T eTs=ø£ Äqø£≥qº ÷ ø£{+ºÏ #ês¡T. ø=Ás¡>\∑ T¢
Äqø£≥º ìsêàD≤ìøÏ b˛s¡TÃ^düT Ç+»˙s¡T¢ ‘√&ÉŒ&Ü¶sT¡ . $<˚o j·÷Ár≈£î˝…q’
ù|dt, q÷´ìCŸ \ Á|üø±s¡+ ø£èwüí<˚esêj·T\ e<ä› |ü~ \ø£å\ eT+<äT
ôd’ì≈£î\THêïs¡T. M] b˛wüDø√dü+ Á|ü»\ô|’ |üqTï\ uÛ≤s¡+ m≈£îÿe>±
ñ+&˚~. uÛ÷Ñ $T •düT≈Ô î£ n<äq+>± Ç‘·s¡ |üqTï\T ≈£L&Ü ñ+&˚$. Ädæ|Ô qü Tï,
neTàø£+ |üqTï, eè‹Ô |üqTï, ôdì’ ø£ $sêfi¯+ (j·TT<ä∆ düeTj·÷\˝À), $yêVü≤
|üqTï, Ç˝≤ $$<Ûsä ø¡ ±\ |üqTï\T+&˚$. kÕe÷q´ s¬ ‘’ T· \T #ê˝≤ ø£cÕº\T
|ü&˚yês¡T. nsTTHê es¡Ô≈£î\T u≤>± <Ûäqe+‘·T\T>± ñ+&˚yês¡T. yês¡T
ìyêdüeTT+&˚ M<ÛäT\˝À ¬ø+|ü⁄\T, eÁ»eTT\T, ˙\eTT\T, |ü#·Ã\T,
eTT‘·éTT\T ≈£î|üŒ\T>± b˛dæ ny˚Tàyês¡T. ìøÏ‹Hé nH˚ $<˚o j·÷Á‹≈£î&ÉT
Ç˝≤ ÁyêXÊ&ÉT: ªª$»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´+˝À uÛÑ÷$T n+‘ê Á|ü»\‘√
ì+&çb˛sTT ñ+~. nsTT‘˚ Á>±MTDT\T kÕ<Ûës¡D J$‘êìï >∑&TÉ |ü⁄‘·T+&É>±,
q>∑sê˝À¢ ìedæ+#˚ ñqï‘ê~Ûø±s¡T\T, dü+|üqTï\T ø±e&É+#˚‘· $˝≤kÕ˝À¢
eTTì–‘˚\T‘·THêïs¡T.μμ ÇB $<˚oj·÷Ár≈£î\ <ë«sê eTq≈£î ‘Ó*dæq ÄHê{Ï
Ä]∆ø£ |ü]dæ‹ú . kÕ+|òTæ ø£ $wüj÷· \˝À eTTKýÓTqÆ $wüjT· + ÄHê&ÉT |ü⁄s¡Twüß\˝À
ãVüQ uÛ≤sê´‘·«+ ñ+&˚~.
Çø£ eT‘·|sü y¡ TÓ qÆ $wüj÷· \≈£î eùd,Ô $»j·Tq>∑s¡ sêE\T eT‘·dVü ≤ü q+
bÕ{Ï+#˚yês¡T. $»j·Tq>∑s¡ sêE\˝À s¬ +&Ée yê&Óq’ ãTø£ÿsêj·T\ ø±\+˝À
ø=+<äs¡T yÓ’wüíe⁄\T ÁXÊeDu…fi¯>∑fi¯ ˝Àì >√eTπsƒX¯«s¡T&ç <˚yê\j·÷ìï
<Û«ä +dü+#˚jT· >±, ãTø£ÿsêj·T\T yÓw’ eíü ⁄&Óq’ |üŒ{Ïø,° Ä C…H’ ê\j·÷ìï yÓw’ eíü ⁄˝Ò
97
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
‹]– ø£{+ºÏ ∫Ç#·TÃq≥T¢ rs¡TŒ Ç#êÃ&ÉT.
yÓTT‘·Ô+$÷<ä $»j·Tq>∑s¡ sêE\ ø±˝+˝À sêE\T nVü≤+uÛ≤e
|üP]‘·T\˙, yê]ùde ÁbÕDVü‰ìø£s¡eT˙ Á|ü»\T uÛ≤$+#˚yês¡T. n+<äTπø
Äø±\+Hê{Ï eTVü‰ø£$ <Û÷ä s¡{® Ï ªsêE\à‘·T\Ô T, yê]ùde qs¡øÁ£ bÕj·T+ãTμ
n˙, ªqs¡Hê<ÛëÁX¯jT· eTT ÁbÕDVü‰ì<ëj·Tø£eTμ˙ ÁyêXÊ&ÉT.
Çø£ Á|ü»\ $wüj·÷ìøÏ eùdÔ, Á|ü»\˝À eT÷&ÛÉqeTàø±\T u≤>±
ñ+&˚$. yê]˝À eTTwæ,º yÓT˝Æ ≤s¡T Ms¡u≥
ÑÛ T\T nH˚ kÕVü≤dæ≈î£ \T ñ+&˚yês¡˙,
<˚e⁄ì s¡<∏ä+ q&ÉTdüTÔ+fÒ, Ä s¡<∏ä#·Áø±\ ÁøÏ+<äã&ç, q*– #·ìb˛e&É+
yÓ÷ø£å<ëj·Tø£+>± Ms¡T uÛ≤$+#˚yês¡˙, $»j·Tq>∑s¡+˝À ‘êqT Ç˝≤+{Ï
dü+|òTü ≥qqT dü«j·T+>± #·÷#êq˙, ìø√˝À &çø±+{° nH˚ $<˚oj·÷Á‹≈£î&ÉT
ÁyêXÊ&ÉT. ÇM |æ\\¢ ÷! $»j·Tq>∑s¡ sêE\ ø±\+Hê{Ï $X‚cÕ\T.μμ nHêïs¡T
e÷kÕºs¡T.
ªª$»j·Tq>∑s¡ sê»´ kÕú|qü Væ≤+<ä÷ <Ûsä à¡ s¡øD
å£ ø√düeTì n+{≤s¡T
ì»y˚THê e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç>±&ÉT düTK<˚y.é
ªªÄ $wüj·÷ìï e#˚Ã ø±¢düT˝À $e]kÕÔqT düTK<˚yé!μμ nì ø±¢düT
eTT–+#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
98
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
15e uÛ≤>∑+. $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´ kÕú|üq Væ≤+<ä÷
<Ûäs¡às¡ø£åD ø=s¡πøHê?
ªªdüTK<˚y!é $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´ kÕú|qü Væ≤+<ä÷ <Ûsä à¡ s¡øDå£ ø=s¡øπ Hê?
nì n&ç>±e⁄ ø£<ë? düe÷<Ûëq+ #ÓãT‘êqT $qTμμ n+≥÷ ø±¢dTü yÓTT<ä˝{… ≤ºsT¡
$X¯«+ e÷kÕºsT¡ .
ªªeTTKýÓTÆq $wüj·T+ @$T{+fÒ, 10`15 X¯‘êu≤›\ ø±\+˝À
Væ≤+<ä÷eT‘·eTH˚<˚ ˝Ò<Tä . uÖ<ä+∆ , C…q’ +, XËe’ +, Ms¡Xe’Ë +, yÓw’ eíü +, XÊπøj
Ô T· +,
yÓ~’ ø£ eT‘·+ nH˚ eT‘ê˝Ò ñ+&˚$. Ms¡+<äØ ø£*|æ, ‘·sT¡ yê‹ #·]Á‘·ø±s¡T\T
ªVæ≤+<ä÷ eT‘·dTü \ú Tμ nì |æ*#ês¡T. á eT‘ê\ nqTj·÷j·TT\T ìs¡+‘·s+¡
ø£\Væ≤+#·Tø=+≥T+&˚yêfi¯ófl. C…q’ T\q÷, uÖ<äT\∆ q÷ Ms¡Xe’Ë ⁄\T Væ≤+dæ+#˚yês¡T.
yê] <˚yê\j·÷\q÷, Äsêe÷\q÷ HêX¯q+ #˚ùdyês¡T. n˝≤π> XËe’ ⁄\≈£L,
yÓ’wüíe⁄\≈£L ìs¡+‘·s¡ ø£\Vü‰\T ñ+&˚$. M{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫ nH˚ø£
ñ<ëVü≤s¡D*kÕÔqT. ÁbÕNq ø±\+˝À nH˚ø£ C…q’ Á>∑+<Ûë\T s¡∫+#·ã&Ü¶sTT.
n$ dü+düÿ è‘· Á>∑+<Ûë\≈£î nqTyê<ë\T ø±e⁄. dü«‘·+Á‘· s¡#q· \T. ø±ì
ne˙ï 10,11 X¯‘êu≤›\˝À Ms¡Xe’Ë + »]|æq eT‘·V≤æ +dü˝À uÛ≤>∑+>± ø±*
ã÷&ç<ä nj·÷´j·Tì Á|üU≤´‘· #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT Ábıˆˆ _.mdt.m˝Ÿ. Vü≤qTeT+‘·sêe⁄
ù|s=ÿHêïs¡T. n˝≤π> eT<Û´ä j·TT>±\≈£î #Ó+~q e÷<Ûyä ê#ês¡T´\T s¡∫+∫q
ªX¯+ø£s¡ ~–«»j·T+μ ˝À uÖ<ä+∆ ô|’ X¯+ø£sê#ês¡T´\ uÛÖ‹ø£ <ë&ÉT\qT >∑T]+∫q
$esê\T \_ÛkÕÔsTT. M{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫ eT]ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D*kÕÔqT. Hê{Ï
|ü+#êsêe÷˝…q’ neTsêsêeT+, ø=eTsêsêeT+, ø°så êsêeT+, Á<ëøå±sêeT+,
;Ûe÷sêe÷˝Ò H˚{Ï neTsêe‹, kÕeTs¡¢ø√≥, bÕ\ø=\T¢, Á<ëøå±sêeT+,
;ÛeTesê\T. á |ü+#êsêe÷\˝Àì •yê\j·÷\˝À, Ä\j·T ìsêàD+ ˇπø
|ü<‹∆ä ˝À ñ+≥T+~. n$ s¬ +&É+‘·dTü \Ô Ä\j·÷\T. ÁøÏ+~ n+‘·dTü qú T sêfi¯fl‘√
99
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
XÊX¯«‘·+>± eT÷dæyX˚ Ês¡T. M{Ï˝Àì *+>±\T #ê˝≤ bı&Ée⁄>±, •s¡dTü ‡ô|’
ô|<ä› s¡+Á<Û+ä ‘√ ñ+{≤sTT. n+<äT#˚‘· sT÷ Ä˝j·÷\qT uÖ<ä∆ dü÷bú Õ\ô|’
ì]à+#êsê? Ç+<äT˝Àì *+>±\T dü÷|ú ü ñ|ü]‘·\ uÛ≤>∑+˝Àì #ÛÁ· ‘·jT· wüß˝º ≤?
nH˚ nqTe÷q+ ø£\>∑&+É düV≤ü »y˚Tqì Ábıˆˆ _.mdt.m˝Ÿ. Vü≤qTeT+‘·sêe⁄
ªÄ+Á<Û<ä X˚ +¯ ˝À C…q’ , uÖ<äe∆ T‘ê\Tμ nH˚ Á>∑+<Û+ä ˝À ù|s=ÿHêïs¡T.(ù|õ74).
n+‘˚ø±<äT. >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢˝À, #˚Cs… ˝¢¡ Àì ø£b˛‘˚X«¯ sê\j·T+ uÖ<ä∆ $Vü‰sêìøÏ
#Ó+~q #Ó‘’ ê´\j·TeTì #ê˝≤eT+~ |ü⁄sê‘·‘«· |ü]XÀ<Û≈ä î£ \ n_ÛÁbÕj·TeT˙,
Ä Ä\j·÷ìøÏ #Ó+~q düú\ |ü⁄sêD+ ª•_ C≤‘·ø£ ø£<∏äμ ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç
ñ+&É≥+ >∑eTHês¡ΩeT˙ Ábıˆˆ Vü≤qTeT+‘·sêe⁄ $e]+#ês¡T. n˝≤π> >∑T+≥÷s¡T
õ˝≤¢ ø¬ |’ j
”ò T· ‘·T\T, Á‹˝À#·q |ü\e¢ ⁄&ÉT nH˚ø£ C…q’ edü<Tä \qT ìs¡÷à*+∫q≥T¢
ù|s=ÿ+≥THêïsTT. ‘ÓHê* ø¬ |’ j ”ò T· ‘·TqT nqTdü]+∫, ‘ÓHê*˝À C…q’ edü~
ìs¡÷à*+#·ã&ç, Ä Á|ü<˚X¯+˝À eTTø£ÿ+{Ï sêeT*+π>X¯«s¡ Ä\j·T+
ì]à+#·ã&ç+~. H˚{Ï sêeT*+π>X¯«s¡ Ä\j·T ÁbÕ+>∑D+˝À es¡∆e÷q
eTVü‰Ms¡Tì Á|ü‹eT <=s¡ø&£ +É , ø¬ |’ j ”ò T· ‘·T˝Àì n+XÊìï ã\|üsT¡ düTqÔ ï<äì
Ábıˆˆ Vü≤qTeT+‘·sêe⁄ ÁyêXÊs¡T.
C…q’ Væ≤+düqT >∑÷]Ã ª|ü+&ç‘êsê<Û´ä #·]Á‘·μ $|ü⁄\+>± e]í+∫+~.
yê<äq˝À z&çb˛sTTq C…q’ T\≈£î XËe’ eT‘· d”«ø±s¡y÷Ó , ˝Ò<ë eTs¡DyÓ÷ ‘·|Œü
eT÷&√ e÷s¡+Z ˝Ò<Tä . <˚es¡ <ëdüjT· ´ nH˚ •euÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ bı≥¢ #ÓsT¡ e⁄ n+fÒ
ôV≤’ <äsêu≤<é˝Àì H˚{Ï |ü{≤Hé#sÓ T¡ ˝À ñqï 500 C…q’ edü<Tä \qT ìs¡÷à*+∫
nø£ÿ&É ñ‘·ÔπsX¯«s¡T&ÉH˚ ù|s¡ •e⁄ì Á|ü‹wæ˜+∫q≥T¢ ª|ü+&ç‘êsê<Ûä´ #·]Á‘·μ
#ÓãT‘·Tqï~. >√ePs¡T ˝Àì C…q’ edü<Tä \T >√ePs¡T ÁãVü≤àj·T´ ø√bÕìøÏ
HêX¯qeTj·÷´sTT. y˚+–˝À C…q’ eT‘· ìs¡÷à\H√<äé÷ìøÏ Hêj·T≈£î&ÉT n&ÉbÕ
sê»j·T´. |ü•Ãe÷+Á<Û,ä ø£sêï≥ø£ ÁbÕ+‘ê\˝À ø±\#·T] ùdHê|ü‘T· \T C…q’
$<Û«ä +kÕìøÏ |üPqT≈£îHêïs¡T. Äq+|üPsY ˝≤+{Ï Á|ü<X˚ Ê\˝À C…q’ eTTqT\qT
$s¡÷bÕ≈£îå &ÉH˚ ùdHêì Vü≤‘·e÷sêÃ&ÉT. ø£+<ä÷s¡T #√&ÉT\ sê»<Ûëì bÕq>∑\T¢
100
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
˝Àì C…’qT\T eT*¢U≤s¡T®q |ü+&ç‘·Tì ÄÁ>∑Vü‰ìøÏ ã* nj·÷´s¡T. ô|’
$wüj÷· \ìï{Ï˙, Ábıˆˆ Vü≤qTeT+‘·sêe⁄ ªªÄ+Á<Û<ä X˚ +¯ ˝À C…q’ , uÖ<äe∆ T‘ê\Tμμ
nH˚ Á>∑+<Û+ä ˝À $e]+#ês¡T.
n˝≤π> ø±ø£rj·T >∑D|ü‹<˚e⁄ì ÄkÕúq+˝À ‹ø£ÿq k˛eTj·÷õø°,
C…q’ eTTqT\≈£L dæ<ë∆+‘· #·sÃ¡ »]–, n+<äT˝À C…q’ T\T |üsê»j·T+ bı+<ës¡˙,
Ä ‘·sê«‘· >∑D|ü‹<˚e⁄&ÉT C…q’ T\qT ∫Á‘·V≤æ +dü≈î£ >∑T]#˚XÊ&É˙ ø±ôd düs«¡ |üŒ
s¡∫+∫q ªdæ<X∆˚ «¯ s¡ #·]Á‘·μ ˝À qyÓ÷<äsTT+~. n+‘˚ø±<äT. ‘Ó\+>±D˝À C…q’
eT‘êìøÏ |ü≥Tºø=eTà nsTTq ø=\qTbÕø£ q>∑sêìï Áø°.X¯. 1007˝À
sêCÒ+Á<ä#√fi¯ó&ÉT, Ä ‘·sê«‘· n‘·ì ≈£îe÷s¡T&ÉT sêC≤~ÛsêE <Û«ä +dü+ #˚XÊs¡ì
XÊdüq kÕø£å ´+ \_ÛdTü qÔ ï<äì Ábıˆˆ Vü≤qTeT+‘·sêe⁄ $e]+#ês¡T. ∫e]>±
Ç+ø√ $wüjT· + #ÓãT‘êqT. Ä+»H˚jT· T&ÉT \+ø±|ü⁄]ì <Û«ä +dü+ #˚dqæ ≥T¢>±,
C…’qeT‘êìï Ä<ä]+∫q es¡∆e÷q|ü⁄sêìï, ø±ø£‹s¡TÁ<äT&ÉT <ä>∑∆+ #˚XÊ&Éì
Vü≤qTeTø=+&É XÊdüq+ ‘Ó*j·TCÒdTü qÔ ï~. Çø£ ≈£î˝À‘·T+Ô >∑#√fi¯ó&ÉH˚ Ms¡Xe’Ë
eT‘ê_Ûe÷ìjÓTÆ q sêE, ls¡+>∑|≥ ü ï+˝Àì nq+‘· |ü<àä HêuÛTÑ ì $Á>∑V≤ü +‘√
u≤≥T Ä Ä\j· T |ü P C≤]ì dü e TTÁ<ä + ˝ÀøÏ ‘√sTT+#ê&É ˙ ,
yÓw’ eíü eT‘·Hêj·T≈£î&Óq’ sêe÷qTC≤#ês¡T´\qT #·+|üuÀ‘˚ Äj·Tq Ä sê»´+
qT+&ç bÕ]b˛sTTHê&É˙ Äj·Tq •wüß´&ç øÏ ø£fió¯ fl |”ø+Ï #ê&É˙ #·]Á‘·ø±s¡T\T
‘Ó*j·TCÒdTü HÔ êïs¡T. Çø£ |ü˝≤ï&ÉT˝À, Hêj·T≈£îsê\T Hê>∑eTà, ÁãVü≤àHêj·TT&ÉT\T
ñuÛj Ñ T· T\÷ düs«¡ HêX¯yTÓ +Æ ~, yê]<ä]› eT<Ûë´ HÓ\ø=qï Ms¡Xe’Ë , Ms¡yw’Ó eíü
eT‘· <äTs¡_eÛ ÷Hê\e˝Ò>¢ <∑ ë?
Ç˝≤ $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´ kÕú|qü ø±˝≤ìøÏ C…q’ `XËe’ , XËe’ `yÓw’ eíü
eT‘ê\ eT<Û´ä uÛj Ñ T· +ø£s¡ |üsd¡ Œü s¡ $HêX¯q ø±s¡´Áø£eT+ kÕ–b˛‘·Tqï<äì
$÷≈£î ns¡y∆ TÓ +Æ ~ø£<ë?
eTs√ Á|üe÷<äøs£ y¡ TÓ qÆ n+X¯+ @$T≥+fÒ, Ä ø±\+˝À eT‘·+ ø£+fÒ
101
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
≈£î˝≤ìøÏ ÁbÕ<Ûëq´‘· ˙j·T&É+, ≈£î\<˚«cÕ\T rÁe+>± ñ+&ç ˇø£ eT‘·+ yêπs
ˇø£]H=ø£s¡T |üs¡düŒs¡ $HêX¯HêìøÏ ˇ&ç>∑≥º&É+ »]–+~. ø±ø£rj·T
kÕÁe÷»´+˝À Á|ü<Ûëq+>± yÓ\eT, ¬s&ç¶, Hêj·TT&ÉT, ø£eTà ≈£î˝≤\ yês¡T
ÄkÕúq+˝À ô|<ä]› ø£+ ø√dü+ rÁe Á|üjT· ‘êï\T #˚ùdyês¡T. <ëì‘√ yê]˝À
ndü÷j·÷<˚«cÕ\T u≤>± ô|]>±sTT. n+<äT˝Àq÷ yÓ\eT\≈£L, s¬ &É≈¢ L£ eT<Û´ä
n+‘·sê\T m+‘·>± ô|]>±j·T+fÒ, n$ ø±ø£rj·T kÕÁe÷C≤´H˚ï ≈£L˝ÒÃXÊj·Tì
kÕúìø£ XÊdüHê\T ‘Ó*j·TCÒdüTÔHêïj·Tì ªø±ø£rj·T dü+∫ø£μ ˝À Á|üU≤´‘·
#·]Á‘·ø±s¡T&ÉT e÷πseT+&É sêe÷sêe⁄ yÓ\¢&ç+#ês¡T. Ä ≈£î\ $<˚«cÕ\T
m+‘·>± ô|]>±j·T+fÒ, ø±ø£rj·T nq+‘·s¡ #·]Á‘· n+‘ê yÓ\eT`Hêj·Tø£,
yÓ\eT`ø£åÁ‹j·T, yÓ\eT`¬s&ç¶\ eT<Ûä´ »]–q j·TT<ë∆\‘√ Nø£{ÏeTj·T+
nsTT+<äì myéT. k˛eTX‚Ks¡Xs¯ à¡ ‘·q ªm |òsü êZfH… é #Ûê|üsº Y Ä|òt Ä+Á<Ûä Væ≤düØº
n+&é ~ s¬ &ç¶ øÏ+>∑y¶ Té ‡μ nH˚ Á>∑+<Û+ä ˝À $e]+#ês¡T.
n˝≤+{Ï #ê]Á‘·ø£ |ü]dæú‘·T˝À¢, ˇø£ sêC≤´ìï Væ≤+<ä÷eT‘· s¡ø£åD
ø=s¡≈î£ kÕú|+æ #ês¡ì #Ó|Œü &É+ #·]Á‘·qT eÁø°ø]£ +#·&yÉ T˚ μμ. nì $e]+#ês¡T
e÷kÕºs¡T.
ªª$»j·Tq>∑s¡ sêC≤´ìï Vü≤]Vü≤s¡sêj·T\T, ãTø£ÿsêj·T\T ‘·eT >∑Ts¡Te⁄
$<ë´s¡D´kÕ«$T Áb˛‘ê‡Vü≤+‘√ kÕú|+æ #ês¡ì e÷ ‘ê‘·jT· ´ #ÓbÕŒ&ÉT. n~
ì»+ ø±<ë e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç>±&ÉT sêeTX¯sà¡ .
ªªÄ $wüjT· + ≈£L&Ü ø£\ŒH˚ sêeTX¯sêà! $<ë´s¡D´kÕ«$T Áb˛<ä“\+‘√
$»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´+ ì]à+#ês¡q&ÜìøÏ @ $<ÛäyÓTÆq kÕøå±´\T ˝Òeì
ªªk˛wæj÷Ó ø£\Ãs¡˝Ÿ Væ≤düØº Ä|òt @ì¸jT· +{Ÿ n+&é $÷&çjT· e˝Ÿ Ä+Á<Ûμä μ nH˚
Á>∑+<Û+ä ˝À Ábıˆˆ Vü≤qTeT+‘·sêe⁄ $es¡+>± #ÓbÕŒs¡T. Væ≤+<ä÷ <Ûsä à¡ s¡øDå£
ø√dü+ $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´ kÕú|qü »]–, <ëì˝À $<ë´s¡DT´\T Á|ü<ëÛ q
bÕÁ‘· b˛wæ+∫ ñ+fÒ, eT<ÛTä s¬ ì’ ÄHê&ÉT |ü]bÕ*düTqÔ ï eTTdæ+¢ bÕ\≈£î\ô|’
102
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
$»j·Tq>∑s¡ sê»´ $»j·÷ìï ø°]dÔ ÷ü Ô ªeT<ÛTä s¡ $»j·T+μ nH˚ Á>∑+<Ûëìï
Áyêdæq >∑+>±<˚$, ‘·q ø£è‹ Äs¡+uÛ+Ñ ˝À e+<äHê\T n]Œ+∫q eTVü≤˙j·TT\
C≤_‘ê˝À $<ë´s¡DT´\ ù|s¡T m+<äT≈£î #˚sÃ¡ ˝Ò<ìä Ábıˆˆ Vü≤qTeT+‘·sêe⁄
Á|ü•ï+#ês¡T. Ä Á>∑+<Ûëìï >∑+>±<˚$ $»j·Tq>∑s¡ sê»´ kÕú|qü nq+‘·s+¡
50 @fi¯fl˝Àù| s¡∫+#·&+É >∑eTHês¡ΩeTì Äj·Tq ù|s=ÿHêïs¡T. $<ë´s¡DT´\
Áb˛<ä“\+, Áb˛‘ê‡Vü≤+ nH˚ ø£≥Tºø£<∏ä X¯è+π>Ø Ä#ês¡T´\#˚ düèwæº+#·ã&ç,
dü+>∑eT e+XÊìøÏ #Ó+~q $»j·Tq>∑s¡ bÕ\≈£î\#˚ Á|ü#ês¡+˝À ô|≥ºã&ç+<äì
ªª~ _–ì+>¥‡ Ä|òt $»j·Tq>∑s¡ Væ≤düºØμμ nH˚ Á>∑+<Ûä+˝À ôV≤sêdt nH˚
#·]Á‘·ø±s¡T&ÉT $e]+#·>±, |æ._. <˚XÊjYT, wü&É›s¡Ùq+ k˛eTdüT+<äs¡X¯s¡à,
C…. Vü≤qTeT#êÃ¤ÅdÔæ yÓTT<ä˝q’… yês¡T nH˚≈î£ \T Ä n+XÊìï ã\|üs#¡ ês¡T.
ÇB |æ\\¢ ÷! $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´ kÕú|qü yÓqTø£qTqï #·]Á‘·. e#˚Ã
ø±¢dTü ˝À eT<Û´ä j·TT>±\˝Àì ñ‘·sÔ ¡ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·qT >∑÷]Ã ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+μμ
n+≥÷ e÷kÕºsT¡ ˝Ò#ês¡T.
103
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
16e uÛ≤>∑+. eT<Ûä´j·TT>±\ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ `
11, 12 X¯‘êu≤›\T
ªª|æ\\¢ ÷! eT<Û´ä j·TT>±\ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·˝Àì <äøDåÏ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·qT
>∑÷]Ã ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T >∑<ë? Ç|ü &ÉT eT<Û´ä j·TT>±\˝Àì ñ‘·sÔ ¡ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯
#·]Á‘·qT >∑÷]Ã ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.μμ n+≥÷ $e]+#·&+É yÓTT<ä\Tô|{≤ºsT¡ .
ªª|òTü Jï nH˚ ÁbÕ+‘·+ Ä|òìÈü kÕÔH˝é Àì ˇø£ ∫qï uÛ÷Ñ uÛ≤>∑+. Ä sêC≤´ìøÏ
Áø°.X¯. 998˝À eTVü≤eTà<é nH˚ e´øÏÔ sê»j·÷´&ÉT.n+<äTe\q n‘·ìì
|òTü »˙eTVü≤eTà<é nì #·]Á‘·ø±s¡T\T |æ*#ês¡T. n‘·&TÉ ‘êqT ˇø£ $XÊ\
kÕÁe÷C≤´ìï |ü]bÕ*+#ê\ì dü+ø£*Œ+#ê&ÉT. eT<Û´ä Ädæj÷· ≈£î #·Áø£e]Ô
HÍ<ëeTì ø£\\T>∑Hêï&ÉT. uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ dæ]dü+|ü<\ä ‘√ ‘·T\‘·÷>∑T‘·Tqï<äì
$ì, uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ qT+&ç dü+|ü<\ä qT ø=\¢>={Ï,º Ä <Ûqä +‘√ ‘·q ôdH’ ê´ìï
ô|+∫, ô|<ä› kÕÁe÷C≤´ìï @sêŒ≥T#˚j·÷\qT≈£îHêï&ÉT. n+<äTe\q
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ô|’ 17 kÕs¡T¢ <ä+&Éj÷· Á‘·\T #˚XÊ&ÉT. á <˚X+¯ ˝À <˚yê\j·÷\˝À
<ë∫q nbÕs¡yÓTÆq <ÛäqsêX¯ó\qT <√#·T≈£îHêï&ÉT. yê{Ï˝À >∑T»sê‘Y˝Àì
k˛eTHê<∏é <˚yê\j·T+ ˇø£{Ï. á <˚yê\j·T+˝Àì dü«j·T+uÛÑ÷*+>∑+>±
ù|s¡Tã&É¶ $Á>∑V‰ü ìï >∑÷]Ã ôV≤#Y.myéT. Ç*j·T{Ÿ eT]j·TT &ÍdüH\é T ªª~
Væ≤düØº Ä|òt Ç+&çj÷· j·÷CŸ {À˝Ÿ¶ u…’ Ç{Ÿ‡ zHé Væ≤kÕº]j·THé‡μμ˝À @+
#ÓbÕŒs√ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
ªªk˛eTHê<∏˝é À $Á>∑V≤ü + ÁøÏ+<äqT+∫>±˙, ô|q’ T+∫>±˙ @ Ä<Ûës¡+
˝Ò≈î£ +&Ü eT<Û´ä ˝À ñ+~. á $Á>∑V‰ü ìï mes¡÷ @$÷ #˚jT· ˝ÒsH¡ ˚ qeTàø£+‘√
Væ≤+<äTe⁄\T ñ+&˚yês¡T. Áø°.X¯. 1025 dü+e‘·‡s¡+ &çôd+ãs¡T HÓ\˝À düT˝≤ÔHé
(|òüT»˙eTVü≤eTà<é) nø£ÿ&çøÏ #˚sê&ÉT. <ë<ë|ü⁄ ìsêj·TT<ÛäT\T>± ñqï
nø£ÿ&çyês¡+<ä]˙ e~Û+∫ ã+>±s¡+, s¡‘êï\T, yÓ+&ç $Á>∑V‰ü \T, bÕÁ‘·\qT
104
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
<√#·T≈£îHêï&ÉT. $Á>∑Vü≤+ @ Ä<Ûës¡+ ˝Ò≈£î+&Ü >∑s¡“¤>∑T&ç eT<Ûä´˝À m˝≤
ì\ã&É>*∑ –+<äì düT˝≤ÔHé Á|ü•ï+#·>±, nø£ÿ&ÉTqïyê]˝À ˇø£&TÉ eT+≥|ü+qT
dü÷<ä+≥TsêsTT‘√ ì]à+#ês¡˙, >±*˝À ì\ã&É>*∑ –+<ä˙ #ÓbÕŒ&ÉT. düT˝≤ÔHé
Ä»„‘√ eT+≥|ü+ô|’ qT+&ç s¬ +&ÉT sêfi¯ófl rj·T>±, $Á>∑V≤ü + ø=+#Ó+ ÁøÏ+~øÏ
ˇ]–+~. eT]ø=ìï sêfi¯ófl rj·T>±, Ç+ø± ÁøÏ+~øÏ ˇ]–, ∫es¡≈î£ H˚\$÷<ä
ì\ã&ç+~.(ù|õ.97)
nsTT‘˚, á <ë&çô|’ düeTø±©q düe÷»+ @s¡øy£ TÓ HÆ ê düŒ+<äHê, $eTs¡Ù
˝Ò≈î£ +&Ü ñqï<ä˙, Bìô|’ yÓTT<ä{kÏ Õ]>± 1843˝À Á_{°wt bÕs¡y¢ TÓ +≥T düuTÑÛ ´\T,
á dü+|òüT≥qqT ˝ÒeHÓ‹Ô, <ëì |òü*‘·+>± Væ≤+<äTe⁄\ eTqdüT‡ 1000
dü+e‘·‡sê\T>± >±j·T|ü&ç+<äì ù|s=ÿHêïs¡ì Á|üeTTK #·]Á‘·ø±]DÏ Ábıˆˆ
s=$T˝≤¢<∏ë|üsY $e]+#ês¡T. Ç~ Á_{Ïwt yêfi¯fl ª$uÛÑõ+#·T`bÕ*+#·Tμ
dü÷Á‘êìøÏ nqT>∑TD+>± #˚jT· ã&É¶ Á|üø≥ £ q nì ns¡+∆ ø±e&É+˝Ò<ë?μμ nì
eTT–+#ê&ÉT e÷kÕºsT¡ .
ªªe÷kÕºs÷¡ ! k˛eTHê<∏é <˚yê\j·÷ìï |òTü »˙eTVü≤eTà<é ø=\¢>=&ç‘,˚
düeTø±©q düe÷»|ü⁄ Á|ü»\qT+&ç m˝≤+{Ï düŒ+<äHê, $eTsêÙ˝Ò<ìä #ÓbÕŒs¡T.
yê]˝À m+<äTø£ì düŒ+<äq˝Ò<Tä ?μμ n&ç–+~ neT+<ä.
ªª#ÓãT‘êqe÷à! ÄHê{Ï düe÷»+˝À yÓTC≤]{°>± ñqïyêfi¯ófl s¬ ‘’ T· \T,
≈£L©\T, <ä[‘·T\T. Mfi¯ófl bı˝≤˝À¢ ø£w|ºü &ü ç |üì#˚jT· &ÉyT˚ ø±≈£î+&Ü, Á|üuTÑÛ e⁄\≈£î
HêHês¡ø±\ yÓ{#ºÏ êøÏØ #˚dôæ |fÒyº ês¡T.˙{Ï bÕs¡T<ä\≈£î, s√&ÉT,¢ <˚yê\j·÷\
ìsêàD≤ìøÏ, Ç+ø± ∫\¢se¡ T\¢s¡ |üqT\≈£î s¬ ‘’ T· \qT+∫ n<äq+>± |üqTï\qT
Á|üuTÑÛ e⁄\T >∑T+CÒyês¡T. <ä[‘·T\ #˚‘· Ç+ø± V”≤qyÓTqÆ |üqT\T #˚sTT+#ês¡T.
j·TT<ë∆\ düeTj·T+˝À, s¬ ‘’ T· \ |ü+≥ bı˝≤\qT sê»|ü⁄Á‘· ôdH’ ê´\T HêX¯q+
#˚ùd$. $÷≈£î |üèBÛ«sêCŸ #ÍVü‰Hé bÕsƒêìï e#˚Ã ø±¢dTü ˝À $e]kÕÔqT. Äj·Tq
ôd’Hê´\T #·+&˚˝≤ sê»´+ô|’ <ä+&Ó‹Ôq|ü &ÉT, Ä sê»´+˝Àì ìyêdü
105
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
uÛ÷Ñ uÛ≤>±\qT, |ü+≥bı˝≤\qT HêX¯q+#˚XÊeTì |üèBÛ«sêCŸ Á|üø{£ +Ï #ê&É˙,
n˝≤+{Ï |ü]dæ‘ú T· ˝À¢ sê»ý˚T˝Òyê&ÉT sê»|ü⁄Á‘·T&Ü, ‘·Ts¡Twüßÿ&Ü nì>±˙,
@sêE @ <˚yê\j·÷ìï ì]à+#ê&√, mes¡T <√|æ&#û X˚ Ês√ nì>±˙ s¬ ‘’ T· \T
|ü{Ïº+#·T≈£îH˚ |ü]dæú‘·T˝À¢ ˝Òs¡˙ Ábıˆˆ s=$T˝≤¢<∏ë|üsY ª‘·s¡‘·sê\ uÛ≤s¡‘·#·]Á‘·μ
nH˚ Á>∑+<Û+ä ˝À $e]+#ês¡T.μμ nì düe÷<Ûëq$T#êÃs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªe÷kÕºs÷¡ ! |òTü »˙eTVü≤eTà<é 17kÕs¡T¢ <ä+&Ó‹HÔ ê, m|ü &É÷ n‘·H˚
m+<äT≈£î $»j·T+ kÕ~Û+#ê&ÉT? ø±s¡Dy˚T$T{Ï?μμ n&ç>±&ÉT eTDÏ.
ªª<ëìøÏ Á|ü<ëÛ q ø±s¡D+ ÄHê&ÉT ñ‘·sÔ ¡ uÛ≤s¡‘<· X˚ Êìï |ü]bÕ*düTqÔ ï
sê»|ü⁄Á‘·T\˝Àì nHÓ’ø£´‘·. yês¡T ˇø£]H=ø£s¡T HêX¯q+ #˚düTø√e&Üìπø
ÁbÕ<Ûëq´$T#êÃs¡T>±ì, <ä+&Éj·÷Ár≈£î\qT m~]+#·&É+ ø√dü+ n+<äs¡÷
◊ø£éTyê«\H˚ n+XÊìï u≤>± ìs¡ø¢ å£ ´+ #˚XÊs¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˇø£ |üsê´j·T+
|òTü »˙eTVü≤eTà<é ø£H√CŸô|’ <ä+&Éj÷· Á‘·#d˚ ,æ nø£ÿ&ç <˚yê\j·÷\˝Àì ÄdæìÔ
<√#·T≈£î+≥Tqï|ü &ÉT, ø£H√CŸsêE sê»´bÕ\TìøÏ kÕ{Ï Væ≤+<ä÷sêE˝…es¡÷
kÕj·T+ #˚jT· ˝Ò<Tä . n+<äTe\q n‘·qT bÕ]b˛j·÷&ÉT. |òTü »˙eTVü≤eTà<é
‹]– yÓfi‚fles¡≈£î }s¡Tø=ì, #·+&˚˝≤ sêE $<Ûë´<Ûäs¡T&ÉT, ø£H√CŸsêE
sê»´bÕ\Tìô|’ <ë&ç#d˚ ,æ n‘·ìì e~Û+#ê&ÉT. Ç~ $qï |òTü »˙ $<Ûë´<Ûsä T¡ ìô|’
<ë&ç#˚XÊ&ÉT. $<Ûë´<Ûäs¡T&ÉT j·TT<ä∆+ #˚j·T≈£î+&ÜH˚ bÕ]b˛j·÷&ÉT. Ç˝≤
sê»|ü⁄Á‘· sêE\˝Àì nHÓ’ø£´‘· <ä+&Éj·÷Ár≈£îìøÏ ˝≤_Û+∫+~μμ nì
$e]+#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
ªª|òüT»˙ eTVü≤eTà<é <ä+&Éj·÷Á‘· ‘·sê«‘· uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘·˝Àì
$X‚cÕ˝Ò$T{Ï e÷kÕºs÷¡ μμ n&ç>±&ÉT lqT.
ªª|òTü »˙eTVü≤eTà<é <ë&ÉT\ ‘·sê«‘· <ë<ë|ü⁄ ˇø£{qÏ ïs¡ X¯‘êã›+bÕ≥T
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ô|’øÏ X¯‘·è<ë&ÉT˝Ò$÷ ˝Òe⁄. ñ‘·Ôs¡ uÛ≤s¡‘·<˚XÊìï sê»|ü⁄Á‘· sêE˝Ò
|ü]bÕ*+#ês¡T. nsTT‘˚, yê]˝À ìs¡+‘·s¡ ø£\Vü‰\T ø=qkÕ>∑T‘·÷H˚
106
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ñHêïsTT. á |ü]dæú‘·T˝À¢, eTTsTTEB›Hé eTVü≤eTà<é nH˚ ÄwüÈHé ÁbÕ+‘·
bÕ\≈£î&ÉT 1191˝À uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ô|’ <ä+&Ó‘êÔ&ÉT. Ç‘·ìH˚ #·]Á‘·ø±s¡T\T
eTVü≤eTà<é |òTü À] nì |æ*#ês¡T. Ç‘·ìì nJàsY bÕ\≈£î&Óq’ |üèBÛ«sêCŸ nH˚
sê»|ü⁄Á‘·T&ÉT m~]+#ê&ÉT. ‘·sêsTT e<ä› »]–q j·TT<ä∆+˝À |üèBÛ«sêE
eTVü≤eTà<é|Tüò ÀØì z&ç+#ê&ÉT. ø±ì eTs¡Tdü{Ï @&ÉT n+fÒ 1192˝À |òTü ÀØ
eTs¡\ uÛ≤s¡‘ôY |’ <ä+&Ó‘êÔ&TÉ . |üèBÛ«sêE ôdH’ ê´\T, |òTü ÀØ ôdH’ ê´\T ‘·sêsTT
e<ä› &Ûøû =HêïsTT. uÛ≤s¡rj·T ôdH’ ê´\T dü+K´Ø‘ê´ |òTü ÀØ ùdq\ ø£+f… m≈£îÿy˚
ñHêïsTT. |üèBÛ«sêE≈£î nH˚ø£eT+~ sêE\T düVü‰j·T+ n+~+#·˝Ò<äT.
»j·T#·+Á<äT&ç ≈£îe÷¬s,Ô eT]j·TT ‘·q Áù|j·Tdæ nsTTq dü+j·TTø£qÔ T |üèBÛ«sêE
n|üV≤ü ]+#·T≈£î yÓfi≤fl&É˙, n+<äTe\¢ »j·T#·+Á<äT&ÉT düV‰ü j·T|ü&˝É <Ò ˙ä ˇø£
‘·|ü &ÉT ø£<∏ä Á|ü#ês¡+˝À ñ+~. Ä Áù|eT ø£<∏äqT #ê˝≤ø±\+ ‘·sê«‘·
#·+<éã<ë›sTT nH˚ ø£$ ÁyêXÊ&ÉT. n+<äT˝À |ü\T ndü+ã<ä∆ dü+|òTü ≥q\T
ñHêïsTT. n|üŒ{Ïπø ¬s+&ÉT sêC≤´\ eT<Ûä´ X¯‘·è‘·«+ ñqï+<äTe\¢H˚
»j·T#·+Á<äT&ÉT düV‰ü j·T|ü&˝É <Ò ìä Ábıˆˆ dürwt#+· Á<ä ù|s=ÿHêïs¡T.
uÛ≤s¡rj·T ôdH’ ê´\T dü+K´˝À m≈£îÿe>± ñqï|üŒ{Ïø,° |òTü ÀØ ôdH’ ê´˝Ò
>¬ *#êsTT. nsTT‘˚ eTVü≤eTà<é |òTü ÀØ |üèBÛ«sêEqT ‘·q≈£î kÕeT+‘·sêE>±
ñ+&É{≤ìøÏ n+^ø£]+∫, n‘·ìì nJàs¡TqT bÕ*+#·&ÜìøÏ nqTeT‹+#ê&ÉT.
n+<äTe\¢H,˚ ÄHê{Ï HêDÒ\ô|’ ‘˚B‘√u≤≥T, ˇø£y|’Ó ⁄ü |üèBÛ«sêE u§eTà,
eTs√yÓ|’ ⁄ü ªl eTVü≤eTà<é düyTé μ nH˚ |ü<ë\T ñHêïsTT. nsTT‘˚ ø=+ø±\+
‘·sê«‘· ≈£îÁ≥ |üHêï&ÉH˚ Äs√|üD‘√ |üèBÛ«sêE≈£î eTs¡D•ø£å $~Û+#·&+É ‘√,
n‘·ì ≈£îe÷s¡T&ÉT sê»j·÷´&ÉT.
1194˝À |òTü ÀØ ø£H√CŸô|’ <ä+&Éj÷· Á‘·≈î£ e#êÃ&ÉT. |òTü ÀØ, »j·T#·+Á<äT\
eT<Û´ä uÛ≤Ø j·TT<ä+∆ »]–+~. Ä j·TT<ä+∆ ˝À »j·T#·+Á<äT&ÉT eTs¡D+Ï #ê&ÉT.
n‘·ì ôdq’ ´+ z&çb˛sTT+~. Ä $<Û+ä >± |òTü ÀØ Ä|òìÈü kÕÔHé qT+&ç ø£HÍCŸ
es¡≈î£ >∑\ $XÊ\ kÕÁe÷C≤´ìøÏ sêC…H’ ê&ÉT.
107
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ªªeTVü≤eTà<é |òTü ÀØ 1206˝À #·ìb˛j·÷&ÉTμμ nì eTT–+#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªÄ ø±\+Hê{Ï Á|ü»\ kÕe÷õø£ |ü]dæú‹ì >∑÷]Ã $e]+#·+&ç
e÷kÕºs÷¡ !μμ n&ç>±&ÉT s√Væ≤‘Y.
ªªø£\ΩDT&ÉT nH˚ s¡#s· TT‘· 12e X¯‘êã›+˝À ªsê»‘·s+¡ –DÏμ nH˚ Á>∑+<Ûëìï
s¡∫+#ê&ÉT. Ä˝Ÿ u…s÷¡ ˙ nH˚ $<˚o j·÷Á‹≈£î&ÉT Áø°.X¯. 1030 ÁbÕ+‘·+˝À
uÛ≤s¡‘<· X˚ Êìï dü+<ä]Ù+#ê&ÉT. Ä $<˚oj·÷Ár≈£îì j·÷Á‘ê $X‚cÕ\T, Ç‘·sT¡ \
Á>∑+<Ûë\T, Ä ø±\+Hê{Ï düà è‘·T\÷, Ä ø±\+˝Àì kÕe÷õø£ dæú‹ì
‘Ó*j·TCÒdüTÔHêïsTT.
¬s’‘·T\T ¬syÓq÷´ |üqTï>± |ü+≥˝À Äs¡e uÛ≤>±ìï sêE\≈£î
#Ó*+¢ #˚yês¡T. Ç$>±ø£ sê»|ü⁄Á‘· sêE\T ne÷qTwüyTÓ qÆ nH˚ø£ |üqTï\qT
edü÷\T #˚ùdyês¡T. uÛÑ÷$T•düTÔ‘√ u≤≥T |ü⁄X¯óe⁄\ >∑&ç¶|üqTï, #Ós¡Te⁄\
|üqTïe+{Ï nH˚ø£ Ç‘·s¡ |üqTï\qT yês¡T edü÷\T #˚ùdyês¡T. ˇø£ sê»|ü⁄Á‘·sêE
|æ#T· Ãø£\T, #·∫Ãq |ü≈îå£ \T, |ü+~ù|&É, X¯e+ô|’ ø£|Œæ q eÅkÕÔ\ô|q’ ≈£L&Ü
|üqTï\T edü÷\T#˚ùdyê&Éì Ábıˆˆ dürwt#+· Á<ä nH˚ #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT ù|s=ÿHêïs¡T.
Ä ø±\+˝À Áyêj·Tã&É¶ düà è‘·T\T Áu≤Vü≤àDT\ ¨<ëqT ñ#·Ã¤kÕúsTTøÏ
rdüT≈£îb˛j·÷sTT. X¯SÁ<äT\ kÕe÷õø£, eT‘·kÕúsTTì ‘·–+Z #·&+É ˝À ÄHê{Ï
düà è‹ø£s¡Ô\T >∑‘·ø±\|ü⁄ düà è‹ø£s¡Ô\qT $T+∫b˛j·÷s¡ì ≈£L&Ü Ábıˆˆ
dürwt#+· Á<ä ÁyêXÊs¡T. X¯SÁ<äTì ÄVü‰s¡+ ‹Hêï, n‘·&‘ç √ ˇπø Ädüq+ô|’
≈£Ls¡TÃHêï, bÕsƒê\T H˚s¡TÃ≈£îHêï, m+‘·{Ï ñqï‘·T&Ó’Hê n<ÛäeTkÕúsTTøÏ
#˚s¡T≈£î+{≤&Éì |üsêX¯s¡ düà è‹ø£s¡Ô ù|s=ÿHêï&ÉT. Ç+ø± <ës¡TDeTsTTq
$wüjT· + @$T≥+fÒ, <ä[‘·T&ç ˙&É ø±\Twü´ø±s¡øe£ ÷? ø±<ë? nH˚ #·sÃ¡ ≈£L&Ü
ÄHê{Ï kÕVæ≤‘·´+˝À ø£ì|ædTü +Ô ~. eTs√ $X‚w+ü @$T≥+fÒ, ≈£î˝≤\qTã{Ïº
e&ûsπ¶ ≥¢ ìs¡jí T· + Áø£eTãB∆]+#·ã&ç+~. Áu≤Vü≤àDT\ øÏ∫Ãq n|ü ô|’ s¬ +&ÉT
XÊ‘·+ e&û¶, Ç‘·s¡T\ øÏ∫Ãq<ëìô|’ nsTT<äT XÊ‘·+ e&û¶>± Äø±\+˝À
108
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ìs¡ísTT+#·ã&ç+~. n+‘˚ø±<äT. |ü•ÃeT uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì düeTTÁ<ärs¡+˝À
<=]øÏq XÊdüq+, es¡øÔ +£ ì$T‘·+Ô düsT¡ ≈£î\‘√ e∫Ãq Á|ü‹ z&É nø£ÿ&ÉTqï
Á|ü‹ Ä\j·÷ìøÏ, |ü⁄s√Væ≤‘·T\≈£î ˇø£ ã+>±s¡T HêD≤ìï |üqTï>± Çyê«\ì
ù|s=ÿ+{À+~. ∫e]>± ˇø£ $wüjT· + #ÓãT‘êqT. ø=ìï sê»|ü⁄Á‘· sêC≤´\˝À
Áu≤Vü≤àDT\≈£î uÛ÷Ñ $T•düTÔ ‘·≈î£ ÿe>± $~Û+#·&+É nH˚~ Ä sêC≤´\T dü«‘·+Á‘·
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À $©q+ nj˚Tés¡≈î£ kÕ–+~.μμ nì $e]+#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªÄ ø±˝+˝À ≈£L&É ù|<ä, <Ûìä ø£ n+‘·sê\T ñ+&˚yê e÷kÕºsT¡ ?μμ
n&ç–+~ düeT‘·.
ªªñHêïj·Te÷à! Ä ø±\+Hê{Ï |ü]dæú‹ì >∑÷]Ã ø£\ΩDT&ÉT @eTì
ÁyêXÊ&É+fÒ ªªsêCÀ<√´>∑T\T, <Ûìä ≈£î\T s¡T∫ø£sy¡ TÓ qÆ e÷+dü+, |ü⁄wüŒkÂs¡u+ÑÛ ‘√
≈£L&çq #·\ì¢ eT<ä´+ Äs¡–düT+Ô fÒ, eTs√yÓ|’ ⁄ü ù|<ä\T nqï+, #˚<Tä ≈£Ls¡\‘√
dü]ô|≥Tºø√e\dæe#˚Ã~.μμ nì ÁyêXÊ&ÉT. ÇB ÄHê{Ï <Ûìä ≈£î\T, ù|<ä\ |ü]dæ‹ú .μμ
n+≥÷ ñ‘·sÔ ¡ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·˝À 11,12 X¯‘êu≤›\Hê{Ï |ü]dæ‘ú T· \qT >∑÷]Ã
#Ó|Œü &É+ eTT–+∫ ˝Ò#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
|æ\\¢ T >∑÷&É e÷kÕº]ì nqTdü]+#ês¡T.
109
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
17e uÛ≤>∑+. eT<Ûä´j·TT>±\ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ ` &Ûç©¢ düT˝≤ÔqT\T
ªª|æ\\¢ ÷! Ç|ü &ÉT uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·˝Àì &Û©ç ¢ düT˝≤ÔqT\ bÕ\Hê ø±˝≤ìï
>∑÷]Ã $e]kÕÔqT.μμ n+≥÷ yÓTT<ä˝{… ≤ºsT¡ $X¯«+ e÷kÕºsT¡ .
ªªeTVü≤eTà<é |òTü ÀØ 1206˝À #·ìb˛j·÷&ÉT nì #ÓbÕŒqT>∑<ë? n‘·ì
‘·sê«‘·, |òTü ÀØ kÕÁe÷»´+˝Àì uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ ÁbÕ+‘êìøÏ ≈£î‘·TãTB›Hé ◊ãø˘
nH˚ ˇø£ u≤ìdü, sê»j·÷´&ÉT. n|üŒ{Ï qT+&ç ñ‘·sÔ ¡ uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ düT˝≤ÔqT\
|ü]bÕ\q ÁbÕs¡+uÛeÑ TsTT+~. ◊ãø˘ 1210˝À #·ìb˛>±, n‘·ì n\T¢&TÉ
Ç˝Ÿ‘T· ‘Y$Twt &Û©ç ¢ düT˝≤Ôqj·÷´&ÉT. n‘·ì |ü]bÕ\Hêø±\+˝À u…+>±˝Ÿ, ;Vü‰sY
ÁbÕ+‘ê\ sêC…q’ ÇyêCŸ nH˚ e´øÏÔ düT˝≤ÔHé –j·÷EB›Hé nH˚ _s¡T<äT eVæ≤+∫
dü«‘·+Á‘·+ Á|üø{£ +Ï #·T≈£îHêï&ÉT. 1227˝À \KHÍr e<ä› »]–q ˇø£ j·TT<ä+∆ ˝À
ÇyêCŸqT Ç˝Ÿ‘T· ‘Y$Twt ≈£îe÷s¡T&ÉT z&ç+∫ Vü≤‘·e÷sêÃ&ÉT. Ç˝Ÿ‘T· ‘Y$Twt
‘·q yês¡dTü sê*>± ‘·q ≈£îe÷¬sÔ s¡õj·÷qT Á|üø{£ +Ï #ê&ÉT. áyÓT 1236
qT+&ç 1239 es¡≈î£ eT÷&˚fió¯ fl |ü]bÕ*+∫+~. ‘·sê«‘· 26 @fi¯ófl sê#·]ø±ìø°,
‘·Ts¡Twüÿ kÕeT+‘·T\≈£L eT<Û´ä |òTü s¡¸D ø=qkÕ– ∫es¡≈î£ ñ\÷|òUt ≤Hé nH˚
kÕeT+‘·T&ÉT ã\|ü&ç 1265˝À &Ûç©¢ dæ+Vü‰düHêìï n~Ûwæº+#ê&ÉT. Ç‘·&˚
#·]Á‘·˝À u≤\“Hé nH˚ ù|s¡T‘√ Á|üdæ~∆bı+<ë&ÉT. Ç‘·&ÉT 1286 es¡≈£î
|ü]bÕ*+#ê&ÉT. u≤\“Hé eTs¡D+ ‘·sê«‘· Hê\Tπ>fi¯fl bÕ≥T yês¡d‘ü «· + ø√dü+
ô|qT>∑T˝≤≥ »]–+~. ∫es¡≈î£ 1290˝À &Û©ç ¢ dæ+Vü‰düq+ œ©® e+X¯dTü \ú ≈£î
∫øÏÿ+~. œ©® e+X¯düTú\˝À n˝≤¢e⁄B›Hé œ©® Á|üdæ<äT∆&Ó’Hê&ÉT. Ç‘·&ÉT
1296`1316 eT<Û´ä &Û©ç ¢ düT˝≤ÔH>é ± |ü]bÕ\q kÕ–+#ê&ÉT. n‘·ì ‘·sê«‘·
Hê\Tπ>fi¯flbÕ≥T dæús¡+˝Òì bÕ\q. Ä ‘·sê«‘· 1320˝À ‘·T>∑¢ø˘ e+X¯+
n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ e∫Ã+~. á e+oj·TT\˝À eTVü≤eTà<é ;Hé ‘·T>∑ø¢ ˘ Á|üd<æ Tä &∆ TÉ .
Ç‘·&TÉ 1324`1351 eT<Û´ä &Û©ç ¢ düT˝≤ÔqT>± |ü]bÕ\q #˚XÊ&ÉT. á e+X¯bÕ\q
110
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
1412 es¡≈î£ kÕ–+~. ‘·T>∑ø¢ \˘ bÕ\Hê ø±\+˝ÀH˚ 1398˝À #Ó+|òT” CŸU≤Hé
e+oj·TT&Óq’ ‘Óe’ T÷sY uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ô|’ <ä+&Ó‹Ô &Û©ç ‘¢ √ düV‰ü nH˚ø£ |ü≥D
º ≤\qT
<√#·T≈£îHêï&ÉT. ìsê∆øDåÏ ´+>± eTVæ≤fi¯\T, |æ\\¢ ‘√ düV‰ü uÛ≤Ødü+K´˝À Væ≤+<ä÷,
eTTdæ+¢ \≈£î #Ó+~q Á|ü»\qT Vü≤‘·e÷sêÃ&ÉT. ‘·T>∑ø¢ \˘ e+X¯bÕ\q ‘·sê«‘·
düj·T´<ée+X¯+ 1414`1451 \ eT<Ûä´ bÕ*+∫+~. yê] ‘·sê«‘·
1451`1526 \ eT<Ûä´ ˝À&Ûû e+X¯+ bÕ*+∫+~. M]˝À ∫e]yê&ÉT
ÇÁãV”≤+˝À&ç. ˝À&û\ bÕ\Hêø±\+˝ÀH˚ sêD≤ ≈£î+uÛÑ nH˚ sê»|ü⁄Á‘· Ms¡T&ÉT
y˚TyêsYqT ˇø£ Á|üã\yÓTqÆ X¯ø>ÔÏ ± r]Ã~<ë›&TÉ . ≈£î+uÛÑ k˛<äsT¡ &ÉT yÓ÷ø£˝Ÿ,
≈£î+uÛ≈Ñ î£ e´‹πsø£+>± ‹s¡T>∑Tu≤≥T #˚jT· >± e÷˝≤« bÕ\≈£î&ÉT eTVü≤eTà<é
œ©®, yÓ÷ø£˝Ÿ≈î£ düV≤ü ø£]+#ê&ÉT. e÷sê«sY≈î£ #Ó+~q sê<Û√&É‘¢ √ ≈£L&Ü sêD≤
yÓs’ +¡ ô|+#·Tø=ì yê]‘√ ìs¡+‘·s+¡ b˛sê≥+ dü˝≤Œ&ÉT. ≈£î+uÛÑ ∫e]<äX˝¯ À
>∑<ø›Ó √dü+, n‘·ìì, n‘·ì ≈£îe÷s¡T&ÉT ñ<ëj˚T Vü≤‘·e÷sêÃ&ÉT. Ä ‘·sê«‘·
y˚TyêsY dæ+Vü‰düq+ ø√dü+ ñ<ë ≈£îe÷s¡T\ eT<Û´ä düTBs¡È |òTü s¡¸D »]–+~.
Ä |òTü s¡¸D˝À ∫e]øÏ 1508˝À, sêD≤ dü+|òTü y˚TyêsY >∑<H›Ó øÓ ±ÿ&ÉT. n<˚
düeTj·T+˝À e÷˝≤«˝À >∑<ø›Ó √dü+ »]–q |òTü s¡¸D˝À yÓTVü≤eT÷<é`2 ≈£î,
y˚T~˙sêjYT nH˚ sê»|ü⁄Á‘· kÕeT+‘·T&ÉT düV≤ü ø±s¡+ n+~+#ê&ÉT. ÇM &Û©ç ¢
düT˝≤ÔqT\ bÕ\Hê ø±\+Hê{Ï ∫e]s√E\ |ü]dæ‘ú T· \T. á |ü]dæ‘ú T· ˝À¢ u≤ãs¡T
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ô|’ <ä+&Ó‹Ô, ÇÁãV”≤+˝À&ûì »sTT+∫, &Ûç©¢ bÕ\≈£î&Éj·÷´&ÉT.
n|üŒ{ÏqT+&ç yÓTT>∑\T\ bÕ\q uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À yÓTT<ä\sTT+~. <ëì $X‚cÕ\T
e#˚Ã ø±¢dTü ˝À #ÓãT‘êqTμμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªe÷kÕºs¡÷! &Ûç©¢ düT˝≤ÔqT\ |ü]bÕ\q, <ä+&Éj·÷Á‘·\ $X‚cÕ\T
#Ó|Œü +&ç.μμ n&ç>±&ÉT eTH√Vü≤sY.
ªªÄ ø±\+˝À &Û©ç ¢ düT˝≤ÔqT˝À¢>±˙, sê»|ü⁄Á‘·T˝À¢ >±˙ eT‘·|sü y¡ TÓ qÆ
<äTs¡_eÛ ÷Hê\T ˝Òe⁄. ñ<ëVü≤s¡D≈£î n˝≤¢e⁄B›Hé 1299˝À, 12e X¯‘êã›+˝À
111
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
|ü⁄q]ï]à+#·ã&É¶ k˛eTHê<∏é <˚yê\j·÷ìï <√#·Tø=ì, n<˚ <ë&ç˝À, ø±+uÒ˝Àì
dü+|üqï eTTdæ+¢ es¡≈Ô î£ \qT ≈£L&Ü <√#·T≈£îHêï&Éì Ábıˆˆ dürwt#+· Á<ä ÁyêXÊs¡T.
n˝≤π> u≤\“Hé ‘·÷s¡TŒ sê»kÕúHé ÁbÕ+‘·+ yÓTT‘êÔìï ‘·q ÄBÛq+˝À
ñ+#·Tø√e&ÜìøÏ ø±s¡D+ sê»|ü⁄Á‘·T\T ìs¡+‘·s¡+ ‘·eT˝À ‘êeTT
ø£\Væ≤+#·Tø√&ÉyT˚ qì ≈£L&Ü Ábıˆˆ dürwt#+· Á<ä ÁyêXÊs¡T. sê»|ü⁄Á‘· sêC≤´\˝À
ø£\Vü‰\T m+‘· rÁe+>± ñ+&˚e+fÒ, Ç˝Ÿ‘T· ˝Ÿ$Twt ôdH’ ê´\T >∑T»sê‘Y˝Àì
sê»|ü⁄Á‘· sêEô|’ <ë&ç#˚dæq|ü &ÉT, e÷˝≤«, <˚e–]\qT bÕ*+#˚
sê»|ü⁄Á‘·sêE\T >∑T»sê‘Yô|’ <äøD åÏ + qT+&ç <ë&ç#X˚ ÊsTT. düT˝≤ÔqT\T ‘·eT
ùdHêqT\qT ìj·T$T+#·Tø=H˚≥|ü &ÉT eT‘· <äTs¡_Ûe÷q+ #·÷|æ+#˚yês¡T
ø±<äT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ‘·T>∑¢ø˘ ø=+<äs¡T Væ≤+<äTe⁄\qT ùdHêqT\T>±
ìj·T$T+#ê&ÉT. düT˝≤Ôq¢ |üse¡ T‘· düV≤ü q+ m+‘·u≤>± ñ+&˚<+ä fÒ, yês¡T
eTTKT´˝…’q Áu≤Vü≤à*ï >ös¡$+∫ uÛÑ÷<ëHê\‘√ |òüTq+>± dü‘·ÿ]+#ês¡˙,
Á>±e÷˝À¢ |ü+#êsTTr\T #˚ùd≥|ü &ÉT Væ≤+<äTe⁄\≈£î ‘·eT eT‘· Ä#êsê\
Á|üø±s¡+ •ø£\å qT neT\T #˚ùdyês¡˙ #·]Á‘·ø±s¡T\T ù|s=ÿHêïs¡T. Ç\TÔ‘$Y Twt
‘·q sê»´+˝À bÂs¡T\+<ä]ø° wü]j·÷qT n+fÒ ÇkÕ¢+ eT‘· #·{≤ºìï neT\T
#˚jT· &É+ nkÕ<Û´ä eTì eTTdæ+¢ eT‘· ô|<ä\› ≈£î ‘˚*Ã#ÓbÕŒ&ÉT. Ä ø±\+˝À
eTTdæ¢+\˝À C≤‹ $uÛÒ<ë\T m+‘· rÁe+>± ñ+&˚e+fÒ, ‘·Ts¡Twüßÿ\T,
Çsê˙j·TT\T, ÄwüÈqT¢, uÛ≤s¡rj·T eTTdæ¢+\T ˇø£]H=ø£s¡T ô|+&Ü¢&˚ yês¡T
ø±<äT.
Çø£ yê] |ü]bÕ\Hê $X‚cÕ\T #ÓãT‘êqT. n˝≤¢ñB›Hé œ©® ‘·q sê»´
Ä<ëj·T+ ô|+#·&Üìø°, Á|üC≤ÁX‚jT· düT‡≈£L nH˚ø£ #·s´¡ \T #˚|{ü ≤º&TÉ . >∑+>±,
j·TeTTHê q<äT\ eT<Ûä´ kÕs¡e+‘·yÓTÆq uÛÑ÷eTT*ï kÕ>∑T#˚ùd dü+|üqï
uÛ÷Ñ kÕ«eTT\ uÛ÷Ñ $T•düTÔ ô|+#ê&ÉT. düsê›sT¡ ¢ edü÷\T #˚dTü ø=ì nqTuÛ$Ñ +#˚
sêã&ç˝À ‘·eT e+‘·TøÏ eTT≥ºe\dæq kıeTTàø£Hêï ô|k’ Õ m≈£îÿe ≈£L&Éu≥… &º ÜìøÏ
112
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
M\T˝Ò≈î£ +&Ü ø£≥Tº~≥º+ #˚XÊ&ÉT. nìï{Ïø+£ f… eTTK´+>± edüTeÔ ⁄\ <Ûsä \¡ T
n<äT|ü⁄˝À ô|{Ï,º nÁø£eT ˝≤uÛ≤s¡q® ì n]ø£{≤º&TÉ . kÕ>∑T˝À ñqï yÓTT‘·+Ô uÛ÷Ñ $Tì
ø=*|æ+∫, <ëì$÷<ä m+‘· Ä<ëj·T+ e#˚ÃB ˝…øÿ£ \T ø£{+ºÏ #ê&ÉT. á ø=‘·Ô
eT~+|ü⁄ <ë«sê $$<Ûä ñ<√´>∑T\T edü÷\T #˚ùd yÓTT‘êÔìï n+#·Hê
yÓjT· ´&Üìø°, Ä yÓTT‘êÔìï ø£+Á{À\T˝À ñ+#·Tø√e&Üìø° M\sTT+~.
Çø£ eTVü≤eTà<é ;Hé ‘·T>∑ø¢ ˘ |ü]bÕ\Hê $<ÛëHêìï $e]kÕÔqT. Ç‘·ì
|ü]bÕ\Hê ø±˝≤ìï $e]+#˚ düe÷#ês¡ Á>∑+<Ûë\T, Ä<Ûësê\T ˝…øÿ£ ˝Òqìï ñ
HêïsTT. ‘·T>∑ø¢ ˘ Ä<äsÙ¡ yê~`ùV≤‘·Tã<äy∆ TÓ qÆ dü÷Á‘ê\ yÓ\T>∑T˝À |ü]bÕ\q
kÕ–+#ê\ì XÊj·TX¯≈î£ ˝Ô ≤ Á|üjT· ‹ï+∫qyê&ÉT. ˇø£ >∑D‘Ï · XÊÅdE Ôü &„ ˙ç , ˇø£
‘·sÿ¡ ø√$<äTD°í ‘·q dü\Vü‰<ës¡T>¢ ± ìj·T$T+#·T≈£îHêï&ÉT. n‘·ì Ä˝À#·q\T
#ê\es¡≈£î ns¡∆e+‘·yÓTÆqM, düùV≤‘·Tø£yÓTÆqMqT. ø±ì n$ Ä#·s¡D˝À
$|ò\ü eTj·÷´sTT. ø±s¡D+, düÁø£eT ø±sê´#·sD ¡ ˝À ‘·T>∑ø¢ ,˘ n‘·ì nqT#·sT¡ \T
$|ò\ü + ø±e&ÉyT˚ .
‘·T>∑ø¢ ˘ ‘·q sê»´ Ä<ëj·T+ ô|+#·Tø√e&ÜìøÏ >∑+>±`j·TeTTHê q<äT\
eT<Û´ä ÁbÕ+‘·+˝À s¬ ‘’ T· \ $÷<ä |üqTï\T ô|+#ê&ÉT. Ä düeTj·T+˝À nø£ÿ&É
ø£s¡Te⁄ $\j·T‘ê+&Ée+ #˚k˛Ô+~. düVü≤»+>± Á|ü»\T n<äq|ü⁄ |üqTï\T
#Ó*¢+#·&ÜìøÏ ìsêø£]+∫, düT˝≤ÔqT $÷<ä ‹s¡>∑ã&Ü¶s¡T. ∫e]øÏ, ‘·T>∑¢ø˘
‘·qT ô|+∫q •düTìÔ ñ|üd+ü Vü≤]+#·Tø√e\dæ e∫Ã+~. Ç~ ‘·T>∑ø¢ ˘ jÓTTø£ÿ
$<ÛëHê\ yÓTT<ä{Ï |üsê»j·T+.
‘·T>∑¢ø˘ ‘·\ô|{Ïºq ¬s+&Ée e÷s¡TŒ sê»<Ûëìì &Ûç©¢ qT+&ç <˚e–]
(<Í\‘êu≤<é)≈£î e÷sêÃ&ÉT. $XÊ\yÓTqÆ <äøÿ£ qT |”su¡ƒ ÷ÑÛ $Tì #Ó|ü #˚‘˝· À¢ ñ
+#·Tø√e&ÜìøÏ <˚e–] #ê˝≤ nqTyÓq’ dü\ú +>± n‘·&TÉ uÛ≤$+#ê&ÉT. ø±ì
sT÷ e÷s¡÷Œ nuÛ≤düTbÕ\sTT+~. <˚e–] ñ‘·sÔ ¡ uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ #ê˝≤ <ä÷s¡+˝À
ñ+~. ñ‘·sÔ ¡ dü]Vü≤<äT*› ï ø±bÕ&É≥+ düT˝≤ÔqT≈£î ø£weºü TsTT+~. n+<äTe\q
113
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
sê»<Ûëìì <˚e–] qT+∫ &Û©ç ø¢ Ï eTs¡\ ‘·T>∑ø¢ ˘ e÷sêÃ&ÉT. Bìe\q <äøÿ£ qT
eéVü‰sê˝À¢ &Û©ç ¢ düT˝≤ÔqT\ ÁbÕã\´+ q•+∫+~.
‘·T>∑¢ø˘ HêDÒ\ $wüj·T+˝À #˚dæq Á|üjÓ÷>∑+ ≈£L&Ü $|òü\yÓTÆ+~.
n‘·&TÉ yÓ+&ç HêDÒ\≈£î ã<äT\T Ç‘·&Ô ,ç sê– HêDÒ\T #Ó˝≤eTDÏ˝ÀøÏ ‘Ó#êÃ&ÉT.
á HêDÒ\T Á|üuTÑÛ ‘·« ≥+ø£kÕ\ e÷Á‘·yT˚ eTTÁ~+#˚ ø£≥Tº~{≤º\T #˚dñæ +fÒ,
n‘·ì Á|üjT· ‘êï\T |ò*ü +∫ ñ+&˚$. ø±ì, <˚X+¯ ˝À nH˚ø£ eT+~ á Ç‘·&Ô ,ç
sê– HêDÒ\T ‘·j÷· s¡T#˚jT· &É+ yÓTT<ä˝{… ≤ºsT¡ . düT˝≤ÔqT≈£î ‘·q KC≤Hê $÷<ä
n<äT|ü⁄ ‘·|Œæ b˛sTT+~. ∫es¡≈î£ ‘·T>∑ø¢ ˘ Ç‘·&Ô ,ç sê– HêDÒ\qT #·˝≤eTDÏ
qT+∫ ñ|üd+ü Vü≤]+#ê&ÉT.
‘·q Á|üjÓ÷>±\ yÓ’|òü\´+ ø±s¡D+>±, eTVü≤eTà<é ;Hé ‘·T>∑¢ø˘
#·]Á‘·ø±s¡T\#˚ ª|æ∫Ã ‘·T>∑¢ø˘μ >± e]í+#·ã&Ü¶&ÉT. yêdüÔe+>± ‘·T>∑¢ø˘
eT‘·Á>∑+<Ûë\q÷, ‘·‘«· XÊÅkÕÔìï u≤>± #·~$q |ü+&ç‘T· &ÉTμμ nì eTT–+#ês¡T
e÷kÕºs¡T.
ªªe÷kÕºs÷¡ ! n˝≤¢e⁄B›Hé œ©® ` |ü<àä ì\ ø£<ä∏ #Ó|Œü sê?μμ n&ç–+~
kÕsTT\øÏÎ.
ªªn~ e{Ïº ø£<q˚∏ e÷à! sêD°|~ü àì y˚TyêsY sêE s¡‘H· dé +æ >¥ uÛ≤s¡ń˙,
ÄyÓT dæ+Vü≤fi¯B«|ü sê≈£îe÷] n˙, s¡‘H· dé +æ >¥ mH√ï kÕVü≤kÕ\T #˚dæ ÄyÓTqT
uÛ≤s¡´>± ‘Ó#T· Ã≈£îHêï&É˙, ÄyÓT n+<ä+ô|’ eTqdüT|ü&ç n˝≤¢e⁄B›Hé <ë&ç #˚XÊ&ÉH~˚
e{Ïøº <£ ä∏ e÷Á‘·yT˚ . yÓ÷yêsY sê»<Ûëì ∫‘√&é ô|’ n˝≤¢e⁄B›Hé <ë&ç #˚dqæ e+<ä
dü+e‘·‡sê\ ‘·sê«‘·H˚ sT÷ ø£<ä∏ Áyêj·Tã&ç+<äì Ä<ÛTä ìø£ #·]Á‘·ø±s¡T\T
#ÓãT‘·THêïs¡T. ◊‘˚, 1303˝À n˝≤¢e⁄B›Hé ∫‘√&é ø√≥qT #Û̊~+∫ ˝ÀìøÏ
Á|üy•˚ +∫q yÓ+≥H˚, sêDÏ|~ü àì, ø√≥˝Àì sê»|ü⁄Á‘· Åd\Ô” T dürdüV≤ü >∑eTHêìøÏ
bÕ\Œ&Ü¶sH¡ ~˚ #ê]Á‘·ø£ yêdüeÔ +μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
114
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ªªñ‘·Ôs¡ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À Ä ø±\+Hê{Ï eT‘·|üs¡yÓTÆq $X‚cÕ˝Ò$T{Ï
e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç>±&ÉT »Vü≤+^sY.
ªªdüT˝≤Ôq¢‘√ u≤≥T uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝ÀøÏ ÇkÕ¢+ ≈£L&Ü Á|üy˚•+∫+~.
<ëìe\q ø£*–q ÄdüøÏÔø£s¡yÓTÆq |òü*‘·y˚TeT+fÒ, Væ≤+<ä÷ , eTTdæ¢eTT\T
ñuÛj Ñ T· T\÷ |üsd¡ Œü s¡+ eT‘·d+ü ã+<Ûyä TÓ qÆ uÛ≤eq\T ns¡Te⁄ rdüT≈£îHêïs¡T.
Ç~ »qs¡+»ø£yTÓ qÆ s¬ +&ÉT eT‘· ñ<äé÷\≈£î <ë] rdæ+~. ˇø£{Ï dü÷|ò”
ñ<äéT+, s¬ +&ÉT uÛøÑ ÔÏ ñ<äéT+. dü÷|ò\” T |ü]¸j÷· qT+N, Ç+ø± Ç‘·s¡
Ädæj÷· d”eT\ qT+N 11e X¯‘êã›+˝À uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À n&ÉT>∑Tô|{Ïqº eTTdæ+¢
uÛøÑ |ÔÏ sü T¡ \T. uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝Àì uÛøÑ ÔÏ ñ<äéT Á|üuÀ<Û≈ä î£ \ ˝≤π> Ms¡T≈£L&Ü Áù|eT,
uÛøÑ ÔÏ uÛ≤yê*ï Á|ü#ês¡+#˚XÊs¡T. M]˝À yÓTTsTTqTB›Hé ∫wæ,º ùwø˘ wæV‰ü uŸñB›Hé
düTÁVü‰eØ›, cÕÄ\+ ãTU≤Ø eTTKT´\T. uÛøÑ ÔÏ ñ<äéT Á|üuÀ<Û≈ä î£ ˝À¢ Hê+<˚y,é
dü+‘Ys$¡ <ëdt, ø£;sY eTTKT´\T. ø£;s¡T n|üŒ{ÏøÏ ñqï kÕe÷õø£ eédüqú T
e´‹πsøÏ+∫, Væ≤+<äTèTTdæ¢+ ◊ø£´‘·qT Á|üuÀ~Û+#ê&ÉT. $Á>∑Vü‰sê<ÛäqqT
e´‹πsøÏ+#ê&ÉT. áj·Tq ˇø£ ø£$‘·˝À
ªªbÕVü≤Hé |üPC…’ Vü≤Ø $T©‘√ yÓTÆ |üPE |üVü‰&é
‘ê‘˚ j·÷ #êø°u©ÑÛ |”dt U≤jYT dü+kÕsYμμ
nì n+{≤&ÉT. n+fÒ sê‹ì |üPõùd,Ô n˙ï <=]πø≥≥¢sTT‘˚, H˚qT
ø=+&ÉH˚ |üPõkÕÔqT. sê‹ ‹s¡>*∑ ì |üPõùdÔ ‹+&ç nsTTHê <=s¡T≈£î‘·T+~μμ
nì ns¡+∆ .
eTs√ Äq+<äøs£ y¡ TÓ qÆ $wüjT· + @$T≥+fÒ Äø±\+˝Àì ø£e⁄\T <˚Xu¯ øÑÛ ÔÏ
uÛ≤eqqT ≈£L&É Á|ü#ês¡+ #˚XÊs¡T. Ä ø±\+Hê{Ï Á|üeTTK ø£$ n$÷sY KTÁk˛
s¡∫+∫q <˚Xu¯ øÑÛ ÔÏ Á|ü#ês¡ ø£$‘·qT $q+&ç.
ªªH˚qT uÛ≤s¡‘<· X˚ Êìï s¬ +&ÉT ø±s¡D≤\e\¢ bı–&ÜqT. yÓTT<ä{~Ï uÛ≤s¡‘Y
115
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
Hê e÷‘·èuÛ÷Ñ $T. s¬ +&Ée~ <˚XÊ_Ûe÷q+ eTq eTTKýÓTqÆ ø£seÔ¡ ´+. Væ≤+<äTkÕÔHé
ˇø£ dü«s¡Z+ ˝≤+{Ï~. dü+e‘·‡s¡+ bı&Ée⁄Hê á<˚X¯+ |ü#·Ã>±, |üP\‘√
ø£fiø¯ fi£ ˝¯ ≤&ÉT‘·÷ ñ+≥T+~. Çø£ÿ&ç Áu≤Vü≤àDT\T n]kÕº{˝Ï Ÿ n+‘·{Ï y˚T<Ûëe⁄\T.
$$<Ûä s¡+>±˝À¢ nH˚ø£ eT+~ |ü+&ç‘T· \T ñHêïs¡Tμμ nì KTÁk˛ nHêïs¡T.
|æ\¢\÷! Ç˝≤ eT<Ûä´j·TT>±\˝Àì ‘=*Hêfi¯fl˝ÀH˚ Væ≤+<ä÷èTTdæ¢+
düyTÓ øÆ ´£ uÛ≤eq\T, uÛøÑ ÔÏ uÛ≤eq\T, <˚Xu¯ øÑÛ ÔÏ uÛ≤eq\T, Á|ü>‹∑ o\ø£ uÛ≤eq\T
yÓ*¢$]XÊsTT. ÇM eT<Ûä´j·TT>±\˝À &Ûç©¢ düT˝≤ÔqT\ bÕ\Hê ø±\+Hê{Ï
$X‚cÕ\T. e#˚Ã ø±¢dTü ˝À u≤ãs¡T <ä+&Éj÷· Á‘·, yÓTT>∑\T\ bÕ\Hê ø±\+Hê{Ï
$X‚cÕ\T #ÓãT‘êqT.μμ n+≥÷ eTT–+#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
116
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
18e uÛ≤>∑+. yÓTT>∑\T\ ø±\+
(u≤ãs¡T, VüQe÷j·T÷Hé, ùwsYcÕ)
ªª|æ\\¢ ÷! Ç|ü &ÉT uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·˝À yÓTT>∑\T\ ø±\+Hê{Ï $X‚cÕ\T
‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
yÓTT>∑\T kÕÁe÷»´ kÕú|≈ü î£ &ÉT u≤ãsY. áj·Tq 1494˝À ‘·q 12e
@≥ ÄøÏ‡j·÷Hê˝Àì ∫qï sêÅwyºü TÓ qÆ |òsü qZ¡ >∑<ô›Ó |’ mø±ÿ&ÉT. 1525 ÁbÕ+‘·+˝À
&Û©ç ¢ kÕÁe÷C≤´ìï ˝À&û e+X¯+ yê&Óq’ ÇÁãV”≤+˝À&û bÕ*düTHÔ êï&ÉT. n|ü &ÉT
Ä kÕÁe÷C≤´ìøÏ |ü+C≤uŸ ÁbÕ+‘êìøÏ >∑es¡ïsY>± <Í\‘YU≤Hé ñ+&˚yê&ÉT.
ÇÁãV”≤+˝À&û sêÅw\ºü n~Ûø±sê\T ‘·–+Z ∫, øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·« n~Ûø±sê\T ô|+#˚
Á|üj·T‘êï\T yÓTT<ä˝…{≤¶&ÉT. Ä Á|üj·T‘·ï+ <Í\‘YU≤Hé˝À ndü+‘·è|æÔì
ø£*–+∫+~. n+<äTe\q n‘·&TÉ |òsü qZ¡ bÕ\≈£î&Óq’ u≤ãsYqT uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯
$÷~øÏ <ä+&Éj·÷Á‘·≈£î sêe\dæ+~>± ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. n<˚ düeTj·T+˝À
y˚TyêsY≈î£ #Ó+~q sê»|ü⁄Á‘· sêE sêD≤ dü+|òTü ÷ ≈£L&Ü u≤ãsYqT uÛ≤s¡‘Y
ô|’øÏ <ä+&Ó‹Ô sêe\dæ+~>± ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. sêD≤ u≤ãsYqT m+<äT≈£î
ÄVü‰«ì+#ê&ÉH˚ Á|üXï¯ ≈£î #·]Á‘·ø±s¡T\T @eTì }Væ≤düTHÔ êïs√ ‘Ó\TkÕ? u≤ãsY
eT+>√*j·÷ ìj·T+‘·jTÆÓ q ‘Óe’ T÷sY e+X¯+yê&É˙, ‘Óe’ T÷sY ˝≤>± u≤ãsY
≈£L&Ü &Û©ç ì¢ <√#·Tø=ì yÓ[flb˛>±H˚, ã\V”≤qyÓTbÆ ˛sTTq ˝À&û Á|üuTÑÛ ‘·«+
‘·qH˚$÷ #˚jT· ˝Ò<˙ä , ‘êqT ø£˙dü+ áXÊq´ sê»kÕúH,é e÷˝≤« sêC≤´\HÓH’ ê
düTHêj·÷dü+>± »sTT+#·>∑\q˙ nqT≈£îHêï&ÉT. n+<äTπø u≤ãs¡TqT
ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. u≤ãs¡T ôdH’ ê´\≈£L, ˝À&û ôdH’ ê´\≈£L eT<Û´ä 20`4`1526q
bÕì|ü≥Tº e<ä› j·TT<ä∆+ »]–+~. <ëì˝À <Í\‘YU≤Hé u≤ãs¡T‘√ ø£*dæ
b˛sê&Ü&ÉT>±ì, dü+|òTü ÷, u≤ãs¡T düV‰ü j·÷ìøÏ sê˝Ò<Tä . #·]Á‘·ø±s¡T*∫Ãq
$esê\ Á|üø±s¡+ u≤ãs¡T ôdq’ ´+ 12,000 e÷Á‘·yT˚ . ÇÁãV”≤+˝À&û ôdq’ ´+
117
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ˇø£ \ø£eå T+~. nsTTHê u≤ãs¡T >¬ \Tbı+<ë&ÉT. ø±s¡D+ ˝À&û ôdq’ ´+˝Àì
nHÓø’ ´£ ‘· eT]j·TT ˝À&û ôdq’ ´+˝À |ü]#ês¡≈î£ \ dü+K´ m≈£îÿe>± ñ+&É≥+
nì #·]Á‘·ø±s¡T\+{≤s¡T. Ä j·TT<ä+∆ ˝À ÇÁãV”≤+˝À&û #·ìb˛j·÷&ÉT. u≤ãs¡T≈£î
ÄÁ>±es¡≈î£ ñqï ÁbÕ+‘·yT˚ ø±≈£î+&Ü, ÄÁ>±˝À ˝À&Ûû <ë∫ô|{Ïqº dü+|ü<ä
n+‘êeX¯yÓTÆ+~.
<√#·Tø=ì yÓ[flb˛‘ê&ÉqT≈£îqï u≤ãs¡T yÓfifl¯ ø£b˛e&É+‘√ sêD≤ dü+|òTü ÷
u≤ãs¡T‘√ j·TT<ë∆ìøÏ dæ<ä∆eTj·÷´&ÉT. dü+|òü÷≈£î ÇÁãV”≤+˝À&û k˛<äs¡T&ÉT
eTVü≤eT÷<é˝À&û dü+|ò”TuÛ≤e+ ‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT. j·TT<ä∆+˝À dü+|òü÷ ¬>*ùdÔ
‘êqT &Û©ç ¢ >∑<q›Ó T ‹]– kÕ«BÛq+ #˚dTü ø√e#·TÃqì n‘·ì Ä˝À#·q. nH˚øe£ T+~
sê»|ü⁄Á‘· sêE\T≈£L&É dü+|òTü ÷≈£î eT<ä‘› T· ‘Ó*j·TCÒXÊs¡T. y˚Tyê‘Y bÕ\≈£î&ÉT
Vü≤düHUé ≤Hé y˚Te‹ ≈£L&É dü+|ò÷ü ≈£î eT<ä‘› T· >± ôdH’ ê´ìï |ü+bÕ&ÉT. u≤ãs¡T,
sêD≤ dü+|ò÷ü \ eT<Û´ä 1527˝À U≤Hê« nH˚ Á|ü<X˚ +¯ ˝À j·TT<ä+∆ »]–+~.
Ä j·TT<ä+∆ ˝À y˚˝≤~eT+~ sêD≤ ôdì’ ≈£î\T }#·ø√‘· ø√j·Tã&Ü¶sT¡ . sêD≤
dü+|ò÷ü ôdq’ ´+ z&çb˛sTT+~ >±ì sêD≤ ‘·|Œæ +#·T≈£îHêï&ÉT. nsTT‘˚ sêD≤
eTs¡\ u≤us¡T‘√ j·TT<ä+∆ #˚j÷· \ì Ä˝À#·q #˚XÊ&ÉT ø±ì n˝≤+{Ï Ä˝À#·q
Ä‘·àVü≤‘·´˝≤+{ÏB, n‘·´+‘· Á|üe÷<äøs£ y¡ TÓ qÆ B nì uÛ≤$+∫q dü+|ò÷ü ÄkÕúq
Á|üeTTKT\T eTs√ j·TT<ë∆ìï ìyê]+#·&Üì¬ø’ dü+|ò÷ü ≈£î $wü$T∫Ã #·+|æyX˚ Ês¡T.
<ëì‘√ ÄÁ>±es¡≈î£ >∑\ dü]Vü≤<äT‘› √ $XÊ\ sê»kÕúHé qT @sêŒ≥T#˚j÷· \qï
dü+|ò÷ü \ø£å ´+ ˙s¡T>±]b˛sTT+~. u≤ãs¡T ñ‘·sÔ ¡ uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ ‹s¡T>∑T˝Òì
#·Áø£e]Ô nj·÷´&ÉT.
u≤ãs¡T eTs¡D≤q+‘·s+¡ n‘·ì ≈£îe÷s¡T&ÉT VüQe÷j·T÷Hé 1530˝À
&Û©ç ¢ #·Áø£e]Ô nj·÷´&ÉT. n‘·&TÉ yÓTT<ä≥ áXÊq´+˝Àì ‹s¡T>∑Tu≤≥T<ës¡T˝…q’
Ä|òHÈü \é ô|’ <ë&ç#X˚ Ê&ÉT. <ÍsêVt≤ nH˚ #√≥ yê]ì z&ç+#ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘·
áXÊq´ ÁbÕ+‘·+˝Àì ø°\ø£yTÓ qÆ ø√≥ #·THêsYø√≥qT eTT≥º&+ç #ê&ÉT. Äø√≥
118
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
n|üŒ{ÏøÏ Ä|òHÈü é düsê›sY ùwsYU≤Hé ÄBÛq+˝À ñ+&˚~. Hê\T>∑T HÓ\\ ôdì’ ø£
~>∑ “ +<Û ä + ‘· s ê«‘· #· T HêsY ø√≥qT ø±bÕ&É T ø=H˚ + <ä T ≈£ î ùwsY U ≤Hé
VüQe÷j·T÷Hé‘√ ˇø£ ˇ|üŒ+<ëìøÏ e#êÃ&ÉT. ø√≥ bÕ\Hê u≤<Û´ä ‘·qT ‘·qøπ
e<ä*y˚j·÷\˙, n+<äT≈£î Á|ü‹|òü\+>± ‘êqT yÓTT>∑˝Ÿ kÕÁe÷C≤´ìøÏ
$<Û̊jT· T&ÉH’Ó ñ+{≤q˙, Vü‰$÷>± ‘·q ≈£îe÷s¡T&çì ÄÁ>±≈£î |ü+|ækÕÔq˙
$»„|#Ôæ X˚ Ê&ÉT. VüQe÷j·T÷Hé n+<äT≈£î n+^ø£]+∫ ÄÁ>±≈£î yÓ[flb˛j·÷&ÉT.
ÇÁãV”≤+˝À&û <ä>sZ∑ ¡ ã+<ÛTä yÓq’ ‘ê‘·sUY ≤Hé VüQe÷j·T÷Hé ô|’ <ë&çøÏ
dü+ø£*Œ+#ê&ÉT. nsTT‘˚ VüQe÷j·T÷Hé n‘·ìô|’ eTT+<˚ <ë&ç#X˚ Ê&ÉT. n|ü &ÉT
»]–q j· T T<ä ∆ + ˝À ‘ê‘· s Y U ≤Hé #· ì b˛j· ÷ &É T . n‘· ì ôd’ ì ≈£ î \T
#Ó˝≤¢#Ó<äs¡j·÷´s¡T.
n<˚ düeTj·T+˝À >∑T»sê‘Y bÕ\≈£î&Óq’ ãVü≤<ä÷sY cÕ |üøÿ£ sêC≤´\qT
ÄÁø£$T+#·T≈£î+≥÷ áXÊq´ sê»kÕúHé es¡≈L£ e#êÃ&ÉT. n‘·&ç düeTdü´qT
XÊX¯«‘·+>± |ü]wüÿ]+#ê\ì ìs¡ísTT+∫q VüQe÷j·T÷Hé, ãVü≤<ä÷sYcÕ
ÄÁø£$T+∫q e÷˝≤«ô|’ <ë&ç#˚XÊ&ÉT. cÕ ø£~Ûj·TyêsY≈£î bÕ]b˛j·÷&ÉT.
VüQe÷j·T÷Hé≈î£ e÷˝≤«, >∑T»sê‘Y sêC≤´\T, cÕ ‘·eT dü+|ü<qä T uÛÁÑ <ä|sü ∫¡ q
e÷+&É÷, #·+bÕH˚sY ø√≥\T eX¯eTj·÷´sTT. ãVü≤<ä÷sYcÕ düeTdü´
yÓTT>∑\T\≈£î r]+~.
á˝À>± ;Vü‰sY, u…+>±˝Ÿ\˝À ùwsYU≤Hé ã\|ü&Ü¶&TÉ . ùwsYU≤Héô|’ <ë&çøÏ
VüAe÷j·T÷Hé ãj·T\T<˚sê&ÉT. #ÍkÕ e<ä› 1539˝À VüQe÷j·T÷Hé≈L£ ,
ùwsYU≤Hé≈î£ eT<Û´ä »]–q ;Ûøs£ j
¡ T· T<ä+∆ ˝À @&ÉTy˚\ eT+~ yÓTT>∑˝Ÿ ôdì’ ≈£î\T
Vü≤‘·T\j·÷´s¡T. yÓTT>∑\T\T z&çb˛j·÷s¡T. VüQe÷j·T÷Hé j·TT<äu∆ ÷ÑÛ $T qT+&ç
ˇø£ ˙{Ïì n+~+#˚ |ü]#ês¡≈£îì düVü‰j·T+‘√ ÁbÕD≤\T <äøÏÿ+#·Tø=ì
bÕ]b˛j·÷&ÉT. ùwsYU≤Hé #˚‹øÏ nbÕs¡yTÓ qÆ <Ûqä dü+|ü<ä ∫øÏÿ+~.
Vü Q e÷j· T ÷Hé eTs¡ \ ôd’ H ê´ìï dü $ ÷ø£ ] +∫, ùwsY U ≤Hé ô |’
119
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
<ë&ç#X˚ Ê&ÉT.1540˝À ø£HÍCŸ e<ä› »]–q ;Ûøs£ j
¡ T· T<ä+∆ ˝À VüQe÷j·TTHé
z&çb˛sTT bÕ]b˛j·÷&ÉT. n|ü &ÉT n‘·qT sê»´+˝Òì sê»sTTHê&ÉT. $$<Ûä
ÁbÕ+‘ê\T ‹]– ‹]– |ü]¸j÷· düT˝≤ÔqT ÄÁX¯jT· + bı+<ë&ÉT. Ä düT˝≤ÔqT
düVü‰j·÷ìï ø√sê&ÉT. |ü]¸j·÷ düT˝≤ÔqT kÕj·T+#˚kÕÔqHêï&ÉT >±ì
j·TTe÷j·T÷HéqT düT˙ï‘Ó>∑ qT+&ç wæj÷· >± e÷s¡eTì wüs‘¡ T· $~Û+#ê&ÉT.
VüQe÷j·T÷Hé <ëìøÏ n+^ø£]+∫ wæj÷· >± e÷sê&ÉT.
á˝À>± ñ‘·sÔ ¡ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À nH˚ø£ |ü]D≤e÷\T dü+uÛ$Ñ +#êsTT.
e÷sê«sY bÕ\≈£î&ÉT e÷˝Òy› é sê»kÕúH˝é Àì nH˚ø£ sêC≤´\qT »sTT+∫, ‘·q
sêC≤´ìï $dü]Ô +#ê&ÉT. Bì‘√ y˚TyêsY bÕ\≈£îì‘√ düV‰ü nH˚øe£ T+~ sê»|ü⁄Á‘·
sêE\≈£î e÷˝Òy› é $s√~Û nj·÷´&ÉT. e÷˝Òy› é _ø±H˚sY ô|’ »]|æq <ë&ç˝À
_ø£˙sY bÕ\≈£î&ÉT #·ìb˛j·÷&ÉT. n‘·ì ≈£îe÷s¡T\T ø£fi≤´DY<ëdt, ;yéT\T
ùwsYcÕ ø=\Te⁄˝À ÄÁX¯jT· + bı+<ës¡T. e÷˝Òy› é e\¢ sêC≤´\T ø√˝ÀŒsTTq
Ç‘·s¡ sê»|ü⁄Á‘· sêE\T ≈£L&É ùwsYcÕ ø=\Te⁄˝À #˚sês¡T. yê]˝À e÷˝Òy› é
dü$÷|ü ã+<ÛäTe⁄ y˚TsêÔ≈£î #Ó+~q u…’s¡yéT<˚yé ≈£L&Ü ñHêï&ÉT. e÷˝Ò›yé,
ùwsYcÕ\ eT<Û´ä j·TT<ä+∆ nìyês¡éTsTT+~. 1544˝À nJàsY`CÀ<Û|é Pü sY\
eT<Ûä´˝Àì kÕyÓT˝Ÿ e<ä› yê]<ä›]ø° eT<Ûä´ »]–q j·TT<ä∆+˝À ùwsYcÕ
$»j·T+bı+<ë&ÉT. Ä ‘·sê«‘· 10 HÓ\\ bÕ≥T j·TT<ë∆\T#˚dæ sê»kÕúHé
ÁbÕ+‘·eT+‘·{˙Ï ùwsYcÕ ‘·q ÄBÛq+˝ÀøÏ ‘Ó#T· Ã≈£îHêï&ÉT. ∫e]øÏ 1545˝À
»]–q j·TT<ä∆+˝À ùwsYcÕ rÁe+>± >±j·T|ü&ç eTs¡DÏ+#ê&ÉT. ùwsYcÕ
yês¡dTü ì>± n‘·&ç s¬ +&Ée ≈£îe÷s¡T&ÉT ÇkÕ¢+cÕ &Û©ç ¢ dæ+Vü‰düqyÓTø±ÿ&ÉT.
1553˝À n‘·&TÉ #·ìb˛>±, eTVü≤eTà<é Ä~˝ŸcÕ bÕ<äTcÕ nj·÷´&ÉT. ø±ì
dæ+Vü‰düq+ ø√dü+ n‘·ì ã+<ÛTä e⁄\‘√ n+‘·sT¡ ´<ä+∆ yÓTT<ä˝+’… ~. <ëì‘√
ùwsYcÕ kÕú|æ+∫q düTsY kÕÁe÷»´+ ã\V”≤qeTsTT+~. Ä düeTj·T+˝À
VüQe÷j·T÷Hé |ü]¸j÷· düT˝≤ÔqT kÕj·T+‘√ ùwsYcÕ yês¡dTü \‘√ s¬ +&ÉT ;Ûøs£ ¡
120
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
j·TT<ë∆\T#˚d,æ &Û©ç ¢ dæ+Vü‰düHêìï 1555˝À ‹]– kÕ«BÛq+ #˚dTü ≈£îHêï&ÉTμμ
nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªùwsYcÕ ‘√ »]–q ∫e] s¬ +&ÉT j·TT<ë∆\\˝Àq÷ VüQe÷j·T÷Hé
z&çb˛e&ÜìøÏ Á|ü‘˚´ø£ ø±s¡D≤˝ÒyÓTÆHê ñHêïj·÷ e÷kÕºs¡÷?μμ n&ç>±&ÉT
n_Ûqyé.
ªª#·]Á‘·ø±s¡T\T ø=ìï ø±s¡D≤\T #ÓãT‘ês¡T n_Ûqyé. VüQe÷j·T÷Hé
‘·«s¡>± ìs¡jí ÷· \T rdüTø=H˚yê&ÉT ø±<äT. s¬ +&Ée ø±s¡D+ n‘·&TÉ CÀ´‹cÕ´ìï
$|üØ‘·+>± qy˚Tàyê&ÉT. ‘·q ÄkÕúq CÀ´‹wüß´\ dü\Vü‰˝Òì<˚ sê»´
eéVü‰sê\˝À n&ÉT>∑T eTT+<äTøπ ùdyê&ÉT ø±<äT. <ëì‘√ ìs¡j í ÷· \T Ä\dü´+>±
»]π>$μμ. n$ n‘·ì z≥eTT\≈£î ø±s¡DeTj·÷´j·Tì ªªÇ+&çj·÷ dæHé‡
1526μμ nH˚ Á>∑+<Û+ä ˝À $.&ç. eTVü‰»Hé nH˚ #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT ù|s=ÿHêï&ÉTμμ
nHêï&ÉT e÷kÕºsT¡ .
ªªu≤ãsY, VüQe÷j·T÷Hé, ùwsYcÕ\ ø±\+˝Àì |ü]bÕ\Hê |ü<‘∆ä T· \T,
yêDÏC≤´_Ûeè~∆ yÓTT<ä˝q’… n+XÊ\qT $e]+#·+&ç e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç–+~
$|ü¢e.
ªªu≤ãs¡T, VüQe÷j·T÷Hé\ ø±\eT+‘ê j·TT<ë∆\‘√H˚ >∑&∫ç +<äe÷à.
n+<äTe\q yêfi¯fl |ü]bÕ\Hê ø±˝≤\˝À #Ó|ü ø√<ä–q dü+düÿs¡D\T »s¡>˝∑ <Ò Tä .
ùwsYcÕ ø±\+˝ÀH˚ nH˚ø£ dü+düÿs¡D\T »]>±sTT. yê{Ïì >∑÷]Ã e#˚Ã ø±¢dTü ˝À
$e]kÕÔqTμμ n+≥÷ ø±¢dTü eTT–+∫ ˝Ò#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
Y
121
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
19e uÛ≤>∑+. ùwsYcÕ dü+düÿs¡D\T
ªª|æ\\¢ ÷! ùwsYcÕ 1540 qT+&ç 1545 es¡≈î£ 5 @fi¯ófl e÷Á‘·yT˚
bÕ*+#ê&ÉT. nsTTHê n‘·ì |ü]bÕ\Hê ø±\+˝À j·TT<ë∆\T ˝Òq+<äTe\q
XÊ+‹uÛÁÑ <ä‘\· $÷<ë, ô|<äô› |<ä› s¡V≤ü <ës¡T\ $÷<ë, yêDÏC≤´_Ûeè~∆ $÷<ë
<äèwæôº |{Ïº ∫s¡dàü s¡Dj
° T· yÓTqÆ |ò*ü ‘ê\T kÕ~Û+#·>*∑ >±&ÉT. yê{Ïì $e]kÕÔqT.
uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ ùwsYcÕ n+~+∫q ùde˝À¢ eTTKýÓTqÆ ~ $kÕÔsy¡ TÓ qÆ
‘·q kÕÁe÷»´+˝À XÊ+‹uÛÑÁ<ä‘·\qT |ü⁄qs¡T<ä∆]+#·&É+. <√|æ&û<ës¡T\T,
>∑»<=+>∑\|ü≥¢ n‘·&TÉ ø£]qƒ +>± eéVü≤]+#ê&ÉT. uÛ÷Ñ $T•düTÔ qT øπ +Á<ä
KC≤Hê≈£î »eT#˚j·Tì »$÷+<ës¡¢qT, Á|üuÛÑT‘·« Ä»„\qT bÕ{Ï+#·ì
n~Ûø±s¡T\qT ≈£L&É ø£]qƒ +>± •øÏ+å #ê&ÉT. ùwsYcÕ ø±\+Hê{Ï #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT
nu≤“dtU≤Hé düsê«DÏ sê‘·\ Á|üø±s¡+ »MT+<ës¡T\T ùwsYcÕ n+fÒ m+‘√
uÛÑj·T|ü&˚yês¡T. ‹s¡T>∑Tu≤≥T #˚ùd+<äT≈£î kÕVü≤dæ+#˚yês¡T ø±<äT. n˝≤π>
‘·eT ÁbÕ+‘ê\ >∑T+&Ü Á|üj÷· DÏ+#˚ yê´bÕs¡T\qT <√#·Tø=H˚yês¡T ø±<äT.
ÄHê{Ï XÊ+‹ uÛÁÑ <ä‘\· |ü]dæ‹ú ì >∑÷]Ã nu≤“dtU≤Hé e÷≥˝À¢H˚ #ÓbÕŒ\+fÒ
ªªˇø£ eè<ä∆ eTVæ≤fi¯ ‘·q ‘·\ô|’ ã+>±s¡T ÄuÛsÑ D¡ ≤\‘√ ì+&çq ãT≥ºqT ô|≥Tºø=ì
m˝≤+{Ï N≈£L, ∫+‘ê ˝Ò≈£î+&Ü s¡Vü≤<ës¡T\ yÓ+≥ q&ç∫yÓfi¯fle#·TÃ.
<=+>∑\T>±ì, <√|æ&û eTTsƒê\T >±ì ÄyÓTqT dü$÷|æ+#˚ kÕVü≤dü+ ≈£L&Ü
#˚ùdyês¡T ø±<äT. ùwsYcÕ neT\T#˚ùd ø£]qƒ yÓTqÆ •ø£≈å î£ uÛj Ñ T· |ü&ç mes¡÷
<äTkÕ‡Vü≤kÕìøÏ bÕ\Œ&˚yês¡T ø±s¡Tμμ.
ªªÄ ø£]qƒ •ø£å m˝≤ ñ+&˚~ e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç>±&ÉT C≤Hé.
ªªme¬sH’ ê edüTeÔ ⁄\ <=+>∑‘H· êìøÏ >∑Ts¬ ‘’ ˚ Á>±eTô|<ä› ˝Ò<ë »MT+<ës¡T
<=+>∑\qT |ü≥Tºø=ì yê]qT+&ç #√ØøÏ >∑Ts¬ q’ edüTeÔ ⁄\qT kÕ«BÛq+ #˚dTü ø=ì
yê{Ï j·T»e÷qT\≈£î n|üŒC…bÕŒ*‡ ñ+≥T+~. ˝Ò<ë Á>±eTô|<ä› ˝Ò<ë
»MT+<ëπs yê{Ï KØ<äTqT ìs¡sí TT+∫, Ä yÓTT‘·+Ô kıeTTàqT j·T»e÷ìøÏ
Çyê«*‡ñ+≥T+~. s¡V≤ü <ës¡T\ô|’ Vü≤‘·´\T »]–Hê Á>±eTô|<ä› ˝Òø£ »MT+<ës¡T
˝Ò Vü≤+‘·≈î£ \qT |ü≥Tºø=ì •øÏ+å #ê*. ˝Òø£ Vü≤‘·´≈£î u≤<ÛTä ´\T>± Á|üuTÑÛ ‘·«+
122
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
yê]H˚ #˚dæ •øÏådüTÔ+~. á •ø£å≈£î uÛÑj·T|ü&ç ˇø√ÿkÕ] Á>±eTô|<ä›\T
ne÷j·T≈£î\qT |ü≥Tºø=ì •øÏ+å #·&+É »]–Hê, yÓTT‘·+Ô $÷<ä á •ø£\å
|ü<‹∆ä e\q XÊ+‹ uÛÁÑ <ä‘\· T u≤>± yÓTs¡T>∑j÷· ´sTT.
ùwsYcÕ #˚dqæ eTs√ >=|üŒ dü+düÿs¡D s¡yêD≤ eédüqú T u≤>± n_Ûeè~∆
#˚j·T&É+. n‘·&ÉT n|üŒ{ÏøÏ m+‘√ ÁbÕNqyÓTÆq<Ó’q s√&ÉT¶ e÷sêZìï
|ü⁄qs¡T<ä∆]+#ê&ÉT. n~ |ü•ÃeT+˝À dæ+<Ûä÷q~ qT+&ç áXÊq´+˝À
u…+>±˝Ÿ˝Àì k˛HêsY>±yé es¡≈î£ $dü]Ô +∫ ñ+&˚~. <ëìì Á|üdTü ‘Ô +· ªÁ>±+&é
Á≥+ø˘ s√&éμ nì |æ\TdüTHÔ êï+. n˝≤π> ÄÁ>± qT+&ç CÀ<Û|é Pü sY, ∫‘√Ôs\Y
MT<äT>± >∑T»sê‘Y z&Ésπ e⁄\qT nqTdü+<Ûëq+ #˚d÷ü Ô eTs√ s¡yêD≤ e÷sêZ˙ï,
˝≤¨sY qT+&ç eTT˝≤ÔHé es¡≈L£ eT÷&√ s¡V≤ü <ë]˙ q÷‘·q+>± ì]à+#ê&ÉT.
|ü•ÃeT, eT<Û´ä Ädæj÷· \≈£î düsT¡ ≈£î\T s¡yêD≤ #˚ùd+<äT≈£î eTT˝≤ÔqT Äø±\+˝À
yê´bÕs¡T\T ‘=* $&ç~>± $ìjÓ÷–+#·Tø=H˚yês¡T.μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªeT] Ä s¡V≤ü <ës¡T\˝À u≤≥kÕs¡T\, yê´bÕs¡T\ kÂø£s´¡ + ø=s¡≈î£
ùwsYcÕ @$÷ #˚jT· ˝Ò<ë e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç–+~ kÕsTTCÀ´‹.
ªª#˚jT· øπ eTe÷à! #ê˝≤ #˚XÊ&ÉT. eTTK´+>± s¡V≤ü <ës¡T\ yÓ+ã&ç Á|ü‹
8 øÏ.$÷. ≈£î ˇø£{Ï #=|ü q ùwsYcÕ yÓTT‘·+Ô 1700 düsêsTT\qT n+fÒ
düÁ‘ê\qT ì]à+#ê&ÉT. yê{Ï˝À Á|üj·÷DÏ≈£î\T sêÁ‹|üP≥ $ÁXÊ+‹
rdüTø√e&Üìø°, ‘·eT edüTeÔ ⁄\T uÛÁÑ <ä|sü #¡ T· ø√e&Üìø° ‘·–q @sêŒ≥T¢#X˚ Ê&ÉT.
á düsêsTT\˝À Væ≤+<äTe⁄\T, eTTdæ+¢ \≈£î $&ç$&ç>± >∑<Tä \T øπ {≤sTT+#˚yês¡T.
Væ≤+<ä÷ Á|üj÷· D°≈î£ \≈£î uÛÀ»qedü‹ ø£*Œ+#˚+<äT≈£î Áu≤Vü≤àDT\T ñ+&˚yês¡T.
>∑TÁsê\≈£î y˚T‘·≈L£ &Ü n+<äTu≤≥T˝À ñ+#˚yês¡T. ªªá düsêsTT\˝À mes¡T
n&ÉT>∑Tô|{ÏHº ê yê] ¨<ë Á|üø±s¡+ uÛÀ»q+, |üXó¯ e⁄\≈£î y˚T‘· Á|üuTÑÛ ‘·«y˚T
ñ∫‘·+>± n+~+#·&+É nH˚~ ˇø£ ìj·TeT+>± ñ+&˚~μμ nì #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT
nu≤“dtU≤Hé ù|s=ÿHêï&ÉT. düsêsTT\ #·T≥÷º Á>±e÷\qT @s¡Œs¡∫ yê{Ïì
e÷¬sÿ{Ÿ øπ +Á<ë\T>± n_Ûeè~∆#X˚ Ês¡T. <ëìe\q yê´bÕsê_Ûeè~∆ »]–+~.
Á|üuTÑÛ ‘ê«ìøÏ sêã&ç ô|]–+~. ÄX¯Ãs¡´ø£sy¡ TÓ qÆ $wüjT· y˚TeT+fÒ Ä düsêsTT\˝À
ø=ìï Ç|üŒ{Ïø° ñHêïsTT. n+fÒ ÄHê&ÉT yê{Ï ìsêàD+ m+‘· |ü{wÏ +ºü >±
123
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
»]–+<√ Bìì ã{Ïº ‘Ó\Tk˛Ô+~.μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªùwsYcÕ ≈£L&É nXÀø£ #·Áø£e]Ô ˝≤>∑ s√&É¢ Á|üøÿ£ q #Ó≥q¢ T Hê{Ï+#ê&Ü
e÷kÕºs÷¡ ? n&ç–+~ XÊ+‹.
ªªne⁄qe÷à! ùwsYcÕ ≈£L&É s√&É¢ øÏsT¡ Á|üøÿ£ ˝≤ Á|ü»\ kÂø£sê´s¡+∆ #Ó≥q¢ T
Hê{Ï+#ê&ÉT.μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªyêDÏC≤´_Ûeè~∆øÏ ùwsYcÕ @yÓTHÆ ’Ó #˚XÊ&Ü e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç>±&ÉT øÏsD¡ .Y
ªª#˚XÊ&ÉT øÏs¡DY. ne˙ï #ÓãT‘êqT. #ê˝≤ düsêsTT\T e÷¬sÿ{Ÿ
πø+Á<ë\T>± n_Ûeè~∆ nsTTHêj·Tì #ÓbÕŒqT>∑<ë? yê{Ïì ø£kÕ“\T nì
|æ*#˚yês¡T. ø£kÕ“\≈£î s¬ ‘’ T· \T ‘·eT |ü+≥ ~>∑Tã&ÉT\qT rdüT≈£îe#˚Ã≥T¢>±
Á|üuTÑÛ ‘·«+ Áb˛‘·‡Væ≤+∫+~. nø£ÿ&É s¬ ‘’ T· \T ‘·eT ~>∑Tã&ÉT\qT neTTà≈£îH˚yês¡T.
yêDÏC≤´ìï n_Ûeè~∆ #˚jT· &É+ ø√dü+ ùwsYcÕ |üqTï\qT s¬ +&ÉT#√≥¢ e÷Á‘·yT˚
edü÷\T #˚ùd ìã+<Ûqä $~Û+#ê&ÉT. ˇø£{Ï sê»´ dü]Vü≤<äT\› e<ä,› s¬ +&Ée~
$Áø£j÷· \ düeTj·T+˝À. n˝≤π> yê´bÕs¡T\qT C≤Á>∑‘>Ô· ± #·÷düTø√yê\ì,
yê]øÏ >±ì, yê] ñ‘·Œ‘·TÔ\≈£î>±ì s¡yêD≤ düeTj·T+˝À m˝≤+{Ï Vü‰ì
»s¡>≈∑ î£ +&Ü #·÷ùd u≤<Û´ä ‘· ÁbÕ+rj·T bÕ\≈£î\T, kÕúìø±~Ûø±s¡T\<˚ nì
ùwsYcÕ düŒwüyº TÓ qÆ Ä<˚XÊ\T C≤Ø#˚XÊ&ÉT. ªªÁ|üj÷· D+˝À yê´bÕ] eTs¡DùÏ d,Ô
n‘·&ç edüTeÔ ⁄\qT mes¡÷ kÕ«BÛq+ #˚dTü ø√≈£L&É<Tä .μμ nì ÄC≤„|+æ #ê&ÉT.
n+‘˚ø±<äT. Á|üj÷· D+˝À yê´bÕ] qcÕº\bÕ˝…‘’ ˚ kÕúìø£ |ü]bÕ\Hê~Ûø±]
(Á>±eTô|<ä› ˝Òø£ »MT+<ës¡T) u≤<Û´ä ‘· eVæ≤+#ê\ì ùwsYcÕ düŒwü+º #˚X‚ Ê&ÉT.
n+‘˚ø±<äT. Á<äe´ eédü≈ú î£ dü+ã+~Û+∫ n|üŒ{Ï es¡≈î£ neT\T ñqï $TÁX¯eT
˝ÀVü≤ HêD≤\≈£î dü«dæ#Ô |Ó Œæ yÓ+&ç s¡÷bÕsTTì neT\T˝ÀøÏ ‘Ó#êÃ&ÉT. n‘·&ç
eTs¡D+ ‘·sê«‘· ≈£L&É X¯‘êu≤›\ ‘·s¡ã&ç yÓ+&ç s¡÷bÕsTT #Ó˝≤eTDÏ˝À
ñ+&˚~. á #·s´¡ \ ø±s¡D+>± kÕÁe÷»éT+‘·{≤ yê´bÕs¡, yêDÏC≤´_Ûeè~∆
eT]+‘· y˚>+∑ |ü⁄+E≈£î+~.μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªª¬s‘’ ê+>∑ dü+düÿs¡D˝ÒyH’Ó ê ùwsYcÕ #˚XÊ&Ü e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç>±&ÉT lqT.
ªª¬s’‘·T\|ü≥¢ cÕ m+‘√ ñ<ës¡+>± eéVü≤]+#˚yê&ÉT lq÷! z
124
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
dü+<äs“¡ +¤ ˝À ª¬s‘’ T· \T ìs√›wßü \T. n~Ûø±s¡+˝À ñqïyê]øÏ <ëk˛Vü≤+ n+{≤s¡T.
H˚qT yê]ì nD∫y˚jT· &ÜìøÏ Á|üjT· ‹ïùdÔ yês¡T Á>±e÷\T e~* bÕ]b˛‘ês¡T.
n|ü &ÉT Á>±eTd”eT\T ìØ®e+>±, m&Ü]>± ‘·j÷· s¡e⁄‘êsTT. n$ eT∞fl
|ü#·Ã>± ø£fi¯ø£fi¯˝≤&Ü\+fÒ #ê˝≤ düeTj·T+ |ü&ÉT‘·T+~μ nì ùwsYcÕ
yêÚ≤´ì+#ê&ÉT. Ä s√E˝À¢ kÕ>∑T≈£î uÛ÷Ñ $T $kÕÔs+¡ >± \_ÛdTü +Ô &É≥+‘√
¬s’‘·T\T Á|üuÛÑT‘·« <äeTqø±+&ÉqT ‘·|æŒ+#·Tø√e&ÜìøÏ Á>±e÷\T U≤∞#˚ùd
Á|üe÷<ä+ m≈£îÿe>± ñ+&˚~. ø±ã{Ïº kÕúìø£ bÕ\≈£î\T s¬ ‘’ T· \qT <√#·Tø√≈£î+&Ü
ùwsYcÕ yê]ô|’ |ü]$T‘·T\T $~Û+#ê&ÉT. n+‘˚ø±<äT. s¬ ‘’ T· \ kÕ>∑T˝À ñqï
uÛÑ÷$Tì K∫Ã‘·+>± ø=\‘·\T y˚sTT+∫, ~>∑Tã&ç˝À Á|üuÛÑT‘·« yê{≤qT
ìsê∆ ] +#ê&É T . uÛ Ñ ÷ eTT\qT kÕs¡ e +‘· y Ó T Æ q $, kÕ<Û ë s¡ D yÓ T Æ q $,
ìs¡T|üj÷Ó >∑yTÓ qÆ $ nì eT÷&ÉT s¡ø±\T>± eØZø]£ +∫, ˇø=ÿø£ÿ s¡ø+£ uÛ÷Ñ $T
jÓTTø£ÿ dü>∑≥T ñ‘·Œ‹Ôì ˝…øÏÿ+∫ Á|üuÛÑT‘·« yê{≤qT ìs¡ísTT+#ê&ÉT. Ç˝≤
uÛ÷Ñ $Tô|’ e#˚Ã Á|üuTÑÛ ‘·« Ä<ëj·÷ìï ˝…øÿÏ +#·&+É »]–+~. Á|üuTÑÛ ‘·« yê{≤
ø£+fÒ n~Ûø+£ >± edü÷\T #˚jT· &ÜìøÏ »MT+<ës¡≈¢ î£ ≈£L&Ü Vü≤≈£îÿ ˝Ò≈î£ +&Ü
#˚XÊ&ÉT. s¬ ‘’ T· dü+düÿs¡D\T #·øÿ£ ì |ò*ü ‘ê\ì#êÃsTT.
|æ\\¢ ÷! Hê´j·T|üsy¡ TÓ qÆ #·{≤º\ $wüjT· + #Ó|Œæ á ø±¢dTü eTT–kÕÔqT.
Hê´j·T #·{≤º\qT ùwsYcÕ @$÷ e÷s¡Ã˝Òøb£ ˛j·÷&ÉT. ø±ì n‘·ì yês¡dTü &ÉT
ÇkÕ¢+cÕ ô|<ä› eTT+<ä&TÉ >∑T y˚d,æ #·{≤º\qT Áø√&ûø]£ +#ê&ÉT. n|üŒ{Ï es¡≈î£
ÇkÕ¢+ Hê´j·T dü÷Á‘ê˝…q’ wü]j·÷ dü÷Á‘ê\qT $<ë«+düT\T nqTuÛeÑ |üPs¡«ø£+>±
y˚Tfi¯$+∫ rs¡TŒ\T #Óù|Œyês¡T. ø±ì ÇkÕ¢+cÕ Hê´j·T #·{≤º\qT Áø√&ûø]£ +#·&+É
e\q Ä $<ë«+düT\ nedüs+¡ r]b˛sTT+~. Hê´j·÷~Û|‘ü T· \T #·{≤º\qT
nqTdü]+∫ rs¡TŒ\T #Ó|Œü &É+ yÓTT<ä\sTT+~. Ä ø±s¡D+>± Á|ü»\T rs¡TŒ\
$wüjT· +˝À |üøbå£ Õ‘ê\≈£î ã*nj˚T´ Á|üe÷<ä+ ‘·|Œæ +~.
ÇM ùwsYcÕ ø±\+Hê{Ï |ü]bÕ\Hê dü+düÿs¡D\ $X‚cÕ\T. e#˚Ã ø±¢dTü ˝À
nø£“s¡TbÕ\q, Ç‘·s¡ $X‚cÕ\T #Ó|ü ≈£î+<ë+μμ n+≥÷ ˝Ò#ê&ÉT e÷kÕºsT¡ .
Y
125
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
20e uÛ≤>∑+. nø£“s¡T ø±\+
ªª|æ\\¢ ÷! á s√E nø£“s¡T >∑÷ØÃ, Äj·Tq ø±\+ Hê{Ï $X‚cÕ\qT
>∑÷ØÃ #ÓãT‘êqT. ø£HÍCŸ j·TT<ä+∆ ˝À z&çb˛sTT, bÕ]b˛‘·Tqï VüQe÷j·T÷Hé≈î£
yÓTT<ä{À¢ neTsYø√{Ÿ sêD≤ ÄÁX¯jT· $T#êÃ&ÉT. neTsYø√{Ÿ ˝ÀH˚ 1542˝À
VüQe÷j·T÷Hé ≈£îe÷s¡T&ÉT nø£“sY »ìà+#ê&ÉT. nø£ÿ&ç qT+&ç VüQe÷j·T÷Hé
|ü]¸j÷· bÕ]b˛sTTq|ü &ÉT nø£“sY, yêfi¯fl ∫Hêïqï ø£Áe÷Hé e<äH› ˚ ñ+&ç
ô|]>±&ÉT. 1555 ˝À VüQe÷j·T÷Hé |ü]¸j·÷ sêE kÕj·T+‘√ ùwsYcÕ
yês¡düT\ qT+&ç &Ûç©¢ì Vü≤düÔ>∑‘·+ #˚düTø√>∑*>±&ÉT. nsTT‘˚ 1556 ˝À
VüQe÷j·T÷Hé ˇø£ Á|üe÷<ä+˝À eTs¡D+Ï #·>± yÓ+≥H˚ Ä düeTj·T+˝À ø£\HÍsY
nH˚ ÁbÕ+‘·+˝À ñqï nø£“s¡TqT, nø£ÿ&˚, nø£ÿ&É ñqï ôd’ìø±~Ûø±s¡T¢
dæ+Vü‰düqyÓTøÏÿ+#ês¡T. n|üŒ{ÏøÏ nø£“s¡T ej·TdüT‡ 13 @fi¯ófl e÷Á‘·yT˚ .
yÓTT>∑\T\ bÕ\q≈£î Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ düyê\T Ä~˝ŸcÕ qT+&ç e∫Ã+~.
n‘·&TÉ n|üŒ{ÏøÏ u…+>±˝Ÿ qT+&ç #·THêsY es¡≈î£ ñqï ÁbÕ+‘·+ô|’ bÕ\≈£î&ÉT>±
ñHêï&ÉT. Ä~˝ŸcÕ ùV≤eTT nH˚ Væ≤+<ä÷ ôdH’ ê´~Ûø±]øÏ ª$Áø£eTJ‘Yμ nH˚
_s¡T<äTì∫Ã, Á|ü<ëÛ ì>± ìj·T$T+∫ nø£“sYqT <˚X+¯ qT+&ç ‘·]$Ty˚ùd u≤<Û´ä ‘·qT
n|üŒ–+#ê&ÉT. nø£“s¡T ≈£î dü+s¡ø≈å£ î£ &ÉT>± ñqï u…s’ ê+U≤Hé Hêj·Tø£‘«· +˝Àì
yÓTT>∑˝Ÿ ùdq\≈£L, ùV≤eTT ôdH’ ê´ìø° eT<Û´ä j·TT<ä+∆ 5`11`1556 q bÕì|ü{Ÿ
nH˚#√≥ »]–+~. Ä j·TT<ä+∆ ˝À yÓTT>∑˝Ÿ ôdq’ ´+ >¬ *∫+~. <ëì‘√ ñ‘·sÔ ¡
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À nø£“sY bÕ\q dæsú |¡ &ü +ç ~.
‘·sê«‘· ‘Óe’ T÷]<é e+XÊìøÏ #Ó+~q $÷sê®\T ‹s¡T>∑Tu≤≥T #˚jT· >±
nø£“s¡T <ëìì nD∫y˚XÊ&ÉT. ‹s¡>T∑ u≤≥T Hêj·T≈£î\q+<ä]˙ Vü≤‘·e÷sêÃ&ÉT.
‘·sê«‘· nø£“s¡T Ä<˚X+¯ ô|,’ n‘·ì ô|+|ü⁄&ÉT‘·*¢ eTVü≤+ nq>∑ ≈£îe÷s¡T&ÉT
Ä<ä+U≤Hé e÷˝≤«ô|’ <ë&ç#d˚ ,æ Ä sê»´bÕ\≈£î&ÉT ãCŸ ãVü≤<ä÷sY qT z&ç+∫
126
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
e÷˝≤«qT kÕ«BÛq+ #˚dTü ≈£îHêï&ÉT. nsTT‘˚ Ä<ä+U≤Hé #˚dqæ Á|üC≤ |”&qÉ qT
uÛ]Ñ +#·˝øÒ ,£ Á|ü»\T ‹s¡T>∑Tu≤≥T#˚d,æ eTs¡\ ãCŸ ãVü≤<ä÷sY qT n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ
rdüT≈£îe#êÃs¡T. nsTT‘˚ ‘·«s¡˝ÀH˚ nø£“sY ãCŸ ãVü≤<ä÷sYqT z&ç+∫, e÷˝≤«qT
kÕ«BÛq+ #˚dTü ≈£îHêï&ÉT. ãCŸ ãVü≤<ä÷sY bÕ]b˛sTT ø=+‘·ø±\+ y˚TyêsY
sêD≤ ø=\Te⁄˝À nÁX¯jT· + bı+<ë&ÉT. nsTT‘˚ Ä ‘·sê«‘· ø=+‘· ø±˝≤ìøÏ
eTs¡\ nø£“sY Ä kÕúHêìøÏ ãCŸ ãVü≤<ä÷sY yÓ[fl, n‘·ìøÏ ˝§+–b˛j·÷&ÉT.
nø£“sY n‘·ìì ø£$å T+∫ yÓTT>∑˝Ÿ ôdq’ ´+˝À eTTq‡ãT<ës¡T>± ìj·T$T+#ê&ÉT.
<ëì‘√ e÷˝≤« sê»´ düeTdü´ |ü]cÕÿs¡yTÓ +Æ ~.
á˝À>± |òTü {Ÿ ø£≥+>± sêC≤´ìï bÕ*düTqÔ ï sêD° <äTsêZe‹ì nø£“s¡T
kÕeT+‘·T&Óq’ n\Vü‰u≤<é >∑es¡ïsY ndü|Utò ≤Hé »sTT+∫ sê»<Ûëì #Ísê|òTü &é˝Àì
nbÕs¡yÓTÆq dü+|ü<äqT #˚õøÏÿ+#·T≈£îHêï&ÉT. nsTT‘˚ n+<äT˝À n‹ ø=~›
uÛ≤>∑H˚ï nø£“s¡T≈£î |ü+|æ, \÷Øƒ <Ûäq+˝À n~Ûø£ uÛ≤>±ìï ‘·q e<ä›H˚
ñ+#·T≈£îHêï&ÉT. ø±ì nø£“sY ndü|Utò ≤Hé ô|’ ôdì’ ø£ ˇ‹Ô&ìç ô|+∫ Ä <ÛHä êìï
πø+Á<ä KC≤Hê≈£î düeT]Œ+#·Tø=H˚˝≤ #êXÊ&ÉT. n+‘˚ø±<äT. |òüT{Ÿø£≥+>±
sêC≤´ìï |üPs¡« bÕ\≈£î&ÉT dü+Á>±yéTcÕ ≈£îe÷s¡T&ÉT #·+Á<äcÕ≈£î ø£≥uº {… ≤ºsT¡ .
‘·sê«‘· |ü<˚fi¯fl≈£î sê»kÕúHé˝Àì Á|ü<Ûëq uÛ≤>±ìï nø£“sY ‘·q
ìj·T+Á‘·D˝ÀøÏ ‘Ó#T· Ã≈£îHêï&ÉT. >∑T»sê‘Y, u…+>±˝Ÿ \qT ≈£L&Ü kÕ«BÛq+
#˚dTü ≈£îHêï&ÉT. u…+>±˝Ÿ ìj·T+Á‘·D ø=s¡≈î£ »]–q j·TT<ä+∆ ˝À nø£ÿ&ç bÕ\≈£î&ÉT
<Í<éU≤Hé qT yÓTT>∑˝Ÿ ôd’Hê´\T j·TT<ä∆s¡+>∑+˝ÀH˚ #·+|æy˚dæ, u…+>±˝ŸqT
»sTT+#êsTT. nø£“sY kÕ~Û+∫q $»j·÷\˝À ∫‘√Ô&éø√≥qT eX¯+
#˚dTü ø√e&É+ eTTKýÓTqÆ ~. 1568˝À 6 HÓ\\ eTT≥º&ç ‘·sê«‘· nø£“sY ∫‘√Ô&é
ø√≥qT ÄÁø£$T+#·T≈£îHêï&ÉT. ∫‘√Ô&é sêD≤ ñ<äjT· dæ+>¥ eT+Á‘·T\ dü\Vü‰ô|’
Á|üø£ÿH˚ ñqï ø=+&É ÁbÕ+‘êìøÏ yÓ[fl ‘·\<ë#·T≈£îHêï&ÉT. Ä <ë&ç˝À
Ms√∫‘·+>± Á|ü‹|òTü {Ï+∫, eTs¡D+Ï ∫q C…e’ T˝Ÿ, |ü{≤º\≈£î >ös¡e dü÷#·ø+£ >±
127
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
@qT>∑T\ô|’ ≈£Ls¡TÃqï yê] sê‹ $Á>∑Vü‰\qT ÄÁ>± ø√≥ eTVü‰<ë«s¡+
Çs¡TyÓ|’ ⁄ü ˝≤ nø£“sY Á|ü‹wæ+º |üCXÒ Ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘· Áø£eT+>± nH˚øe£ T+~ sê»|ü⁄Á‘·
sêE\T yÓTT>∑\T \≈£î ˝§+–b˛j·÷s¡T. y˚Tyê&é ˝Àì n~Ûø£ uÛ≤>∑+, ∫‘√Ô&é
ø√≥‘√ düV‰ü nø£“sY eX¯yTÓ HÆ ê, ñ<äjT· |üPsY, <ëì |ü]düs¡ ø=+&É ÁbÕ+‘ê\T
sêD≤ ñ<äjT· dæ+>¥ ÄBÛq+˝ÀH˚ ñHêïsTT.μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªe÷kÕºs¡÷! nø£“sYqT sêD≤ Á|ü‘ê|t rÁe+>± Á|ü‹|òüT{Ï+#ê&Éì
#ÓãT‘ês¡T >∑<ë? Ä eTVü‰Ms¡Tì >∑÷]Ã #Ó|Œü sê?μμ n&ç>±&ÉT eTH√Vü≤sY.
ªª#ÓãT‘êqT eTH√Vü≤sY! 1572 ˝À sêD≤ ñ<äjTY dæ+>¥ yês¡dTü &ÉT>±
Äj·Tq ≈£îe÷s¡T&ÉT sêD≤ Á|ü‘ê|t >∑<Ó›HÓø±ÿ&ÉT. yÓTT>∑˝Ÿ Ä~Û|ü‘ê´ìï
n+^ø£]+∫, #·Áø£e]ÔøÏ e´øÏ>Ô ‘∑ · qeTkÕÿs¡+ n]Œ+#·e\dæ+~>± ø√s¡T‘·÷
sêD≤ Á|ü‘ê|t ≈£î nø£“sY mH√ï sêj·Tu≤sê\qT |ü+bÕ&ÉT. e÷Hédæ+>¥
Hêj·Tø£‘«· +˝À ˇø£ ãè+<ë˙ï, n˝≤π> Ç‘·s¡ sêj·Tu≤s¡ ãè+<ë\q÷ sêD≤
Á|ü‘ê|t kÕ<äs+¡ >± ÄVü≤«ì+#ê&ÉT. e÷Héd+æ >¥ qT sêD≤ nee÷ì+#ê&Éqï
ø£<Ûäq+ ˇø£{Ï Á|ü#ês¡+˝À ñ+~. Ä ø£<∏äq+ #ê]Á‘·ø£ yêdüÔe+ ø±<ä˙,
X¯‘è· e⁄\qT ôd‘’ +· >ös¡$+#˚ sêD≤ Á|ü‘ê|t e´øÏ‘Ô ê«ìï øÏ+#·ã]#˚ $<Û+ä >±
ñqï<ä˙ #·]Á‘·ø±s¡T\T ù|s=ÿHêïs¡T. e÷Héd+æ >¥ ‘·sê«‘· nø£“sY |ü+|æq uÛ>Ñ y∑ êHé
<ëdt. sêC≤ ‘√&ÉseY T˝Ÿ \ Hêj·Tø£‘«· +˝À eTs√ s¬ +&ÉT sêj·Tu≤s¡ ãè+<ë\T
≈£L&Ü sêD≤qT ø£*dæ #·sÃ¡ \T »]bÕsTT. á #·sÃ¡ \ |üs´¡ ekÕq+>± ˇø£
sêJ ˇ|üŒ+<ëìøÏ sêD≤ Á|ü‘ê|t dæ<e∆ä Tj·÷´&ÉT. nø£“sY |ü+|æq kÕÁe÷»ýê<ä
dü÷#·ø£ <äTdüTÔ\qT ≈£L&Ü <Ûä]+#ê&ÉT. ‘·q ≈£îe÷s¡T&ÉT neTsYdæ+>¥ qT
uÛ>Ñ y∑ êHé <ëdt ‘√ u≤≥T nø£“sY ÄkÕúHêìøÏ |ü+bÕ&ÉT. e´øÏ>Ô ‘∑ · qeTkÕÿs¡+
n]Œ+#·&+É ‘√ u≤≥T yÓTT>∑˝Ÿ kÕÁe÷»´ ùde≈£î neTsYd+æ >¥ qT n+øÏ‘+·
#˚XÊ&ÉT. nsTT‘˚ ‘êH˚ nø£“sY e<ä≈› î£ yÓ[fl e´øÏ>Ô ‘∑ · qeTkÕÿs¡+ n]Œ+#ê\qï
nø£“sY ø√¬sÿqT sêD≤ Á|ü‘ê|t ‹s¡düÿ]+#ê&ÉT. n˝≤π> ∫‘√Ô&é qT ‘·q
128
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ÄBÛq+˝ÀH˚ ô|≥Tºø√yê\qï yÓTT>∑˝Ÿ bÕ\≈£îì ìs¡íj·÷ìøÏ ≈£L&Ü sêD≤
düeTà‹+#·˝<Ò Tä . <ëì‘√ nø£“sY sêC≤ e÷Héd+æ >¥ H˚‘è· ‘·«+˝À ˇø£ ôdH’ ê´ìï
sêD≤ô|’ b˛sê&˚+<äT≈£î |ü+bÕ&ÉT. yÓTT>∑˝Ÿ ùdq\ sêø£qT y˚>∑T\ <ë«sê
‘Ó\TdüT≈£îqï sêD≤ Á|ü‘ê|t, yês¡T e#˚Ã e÷s¡+Z ˝Àì |ü+≥bı˝≤\qT HêX¯q+
#˚sTT+#ê&ÉT. yÓTT>∑˝Ÿ ùdq\≈£î m˝≤+{Ï ÄVü‰s¡+, |üX¯óÁ>±dü+ ˝Ò≈£î+&Ü
#˚XÊ&ÉT. s¬ +&ÉT ùdq\÷ Vü≤©›|÷üò {Ÿ e<ä› ‘·\|ü&Ü¶sTT. sêD≤ Á|ü‘ê|t ùdq\≈£î
Vü≤ø°+U≤Hé Hêj·Tø£‘«· + eVæ≤+#ê&ÉT. ø£qTø£ Vü≤©›|÷üò {Ÿ j·TT<ë∆ìï Væ≤+<ä÷
eTTdæ¢+ b˛s¡T>± |ü]>∑DÏ+#·˝ÒeTì Á|üU≤´‘· #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT Ábıˆˆ dürwt#·+Á<ä
yêÚ≤´ì+#ê&ÉT. j·TT<ä+∆ ˝À yÓTT>∑˝Ÿ ùdq\T ô|#’ s˚ TT kÕ~Û+∫q |ü]dæ‘ú T· ˝À¢
sêD≤ Á|ü‘ê|t j·TT<äu∆ ÷ÑÛ $T qT+&ç ‘·|Œæ +#·T≈£îHêï&ÉT. ‘·sê«‘·, >¬ ]˝≤¢ |ü<‘∆ä T· ˝À¢
<ë&ÉT\T ø=qkÕ–+#ê&ÉT. ø=+&É˝À¢, n&Ée⁄˝À¢ _CŸ ‘Ó>\∑ eT<ä‘∆ T· ‘√ Á|ü‹|òTü ≥q
rÁe+ #˚XÊ&ÉT. nsTT‘˚ 1579 ‘·sê«‘· yÓTT>∑˝Ÿ ùdq\ ˇ‹Ô&ç Ä–b˛sTT+~.
u…+>±˝Ÿ, ;Vü‰sY, |ü+C≤uŸ \˝À ‹s¡T>∑Tu≤≥T¢ »s¡>&∑ +É ‘√ nø£“sY <äèwæº Ä
ÁbÕ+‘ê\yÓ|’ ⁄ü eT[fl+~. 1585˝À nø£“sY ˝≤¨sY ≈£î yÓ[fl, nø£ÿ&˚ 12
@fi¯flbÕ≥T eTø±+ y˚XÊ&ÉT. 1585 qT+&ç sêD≤ Á|ü‘ê|t ô|ø’ Ï yÓTT>∑˝Ÿ ôdì’ ≈£î\qT
nø£“sY |ü+|ü˝<Ò Tä . á |ü]dæ‹ú ì sêD≤ ‘·q ø£qT≈£L\+>± e÷s¡TÃø=ì, ‘·q
sê»´+˝Àì #ê˝≤ ÁbÕ+‘ê\qT ‹]– ø¬ e’ dü+ #˚dTü ≈£îHêï&ÉT. ø£+uÛ≤˝Ÿ>&∑ éÛ qT
‹]– kÕ«BÛq+ #˚dTü ≈£îHêï&ÉT. nsTT‘˚ ∫‘√Ô&é ø√≥qT >¬ \e˝Òøb£ ˛j·÷&ÉT.
‘·q 51e @≥ 1597˝À u≤D+ >±j·T+‘√ sêD≤ Á|ü‘ê|t ø£qTïeT÷XÊ&ÉT.
sêD≤ Á|ü‘ê|t yês¡dTü ì>± neTsYd+æ >¥ y˚Tyê&é >∑<q›Ó T n~Ûw+ºæ #ê&ÉT.μμ nHêïs¡T
e÷kÕºs¡T.
ªªu…+>±˝Ÿ, ;Vü‰sY, |ü+C≤uŸ\˝À ‹s¡T>∑Tu≤≥T¢ m+<äT≈£î »]>±sTT
e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç>±&ÉT »Vü≤+^sY.
129
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ªª Ä ‹s¡T>∑Tu≤≥¢≈î£ ø±s¡D+ Ä ÁbÕ+‘· bÕ\≈£î\˝À ‘êeTT dü«‘·+Á‘·+>±
bÕ*+#ê\H˚ rÁeyÓTqÆ ø±+ø£å »Vü≤+^sY! nø£“sY k˛<äsT¡ &ÉT MTsê®V≤ü ø°+ ø±ã÷˝Ÿ
qT bÕ*dü÷HÔ ,˚ |ü+C≤uŸ ÁbÕ+‘·+˝À ‹s¡T>∑Tu≤≥TqT Áb˛‘·‡Væ≤+#ê&ÉT. n˝≤π>
u…+>∑˝Ÿ, ;Vü‰sY\˝Àì #ê˝≤ ÁbÕ+‘ê\T ‹s¡T>∑Tu≤≥T<ës¡T\ eX¯eTj·÷´sTT.
yês¡T MTsê®V≤ü ø°+qT ‘·eT Hêj·T≈£îì>± mqTï≈£îHêïs¡T. nø£“sY ≈£î e´‹πsø£+>±
b˛sê&Ü*‡+~>± eTTdæ+¢ \≈£î |æ\T|ü⁄ìdü÷Ô eT‘·ô|<ä\› <ë«sê |ò‘ü ê« ≈£L&Ü
C≤Ø #˚sTT+#ês¡T. nø£“sY ˇø£ ô|<ä› ôdì’ ø£ ã\>±ìï ‘√&ÉseY T˝Ÿ, uÛ>Ñ y∑ êHé<ëdt\
Hêj·Tø£‘«· +˝À ;Vü‰sY, u…+>±˝Ÿ ÁbÕ+‘ê\≈£î |ü+bÕ&ÉT. n˝≤π> MTsê®V≤ü ø°+
ô|ø’ Ï sêC≤ e÷Héd+æ >¥ Hêj·Tø£‘«· +˝À eTs√ ôdH’ ê´ìï |ü+bÕ&ÉT. Ä ‹s¡T>∑Tu≤≥T¢
nD∫y˚ j · T ã&Ü¶ s TT. n˝≤π > U… ’ ã sY e÷sêZ ì ï ÄÁø£ $ T+∫q
‹s¡T>∑Tu≤≥T<ës¡T\ô|’øÏ sêC≤ ;s¡“˝Ÿ Hêj·Tø£‘·«+˝À ôd’q´+ yÓ[fl+~.
‹s¡T>∑Tu≤≥T<ës¡T\T nD∫y˚jT· ã&Ü¶sT¡ >±ì, Ä j·TT<ä+∆ ˝À ;s¡“˝Ÿ ÁbÕD≤\T
ø√˝ÀŒj·÷&ÉT.
|æ\\¢ ÷! nø£“sY bÕ\q≈£î dü+ã+~Û+∫ eT]ø=ìï n+XÊ\T e#˚Ã ø±¢dTü ˝À
‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.μμ n+≥÷ ˝Ò#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
130
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
21e uÛ≤>∑+. nø£“sY bÕ\q ` eT]ø=ìï $X‚cÕ\T
ªª|æ\\¢ ÷! nø£“sY bÕ\q˝Àì eT]ø=ìï n+XÊ\T ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
n‘·qT <äøÿ£ qT $÷<ä≈L£ &Ü Ä~Û|‘ü ´· + kÕ~Û+#·<\ä #·T≈£îHêï&ÉT. n+<äTe\q
1591˝À ‘·q n~Û|ü‘ê´ìï n+^ø£]+#·e\dæ+~>± ø√s¡T‘·÷ <äø£ÿqT
bÕ\≈£î\≈£î sêj·Tu≤s¡+ |ü+bÕ&ÉT. ø±ì sêD≤ Á|ü‘ê|t e˝… ‘êeTT ≈£L&Ü
düs«¡ ‘·+Á‘· dü«‘·+Á‘· bÕ\≈£î\T>± ñ+&Ü\ì yê+∫ÛdTü qÔ ï <äøÿ£ qT sêC≤´\T
Ä Á|ü‹bÕ<äqqT ‹s¡dÿü ]+#êsTT. yês¡T ‘êeTT nø£“sY‘√ Çs¡T>∑T bıs¡T>∑T
sêC≤´\T>± ñ+&É{≤ìøÏ nuÛ´Ñ +‘·s+¡ ˝Ò<˙ä , nsTT‘˚ nø£“sY Ä~Û|‘ü ê´ìï
n+^ø£]+#˚ Á|üXï‚ ˝Ò<ìä ‘˚*Ã#ÓbÕŒs¡T. nVü≤à<éq>∑sY bÕ\≈£î&ÉT ãTsêΩHé eTs√
eTT+<ä&TÉ >∑Ty˚d,æ yÓTT>∑˝Ÿ sêj·Tu≤]ì nee÷ì+#ê&ÉT. nø£“sY ‘·–q düeTj·T+
ø√dü+ y˚∫ñ+&ç, ãTsêΩHé eTs¡D≤q+‘·s+¡ n‘·ì yês¡dTü \T n+‘·'ø£\Vü‰\˝À
eTTì– ñ+&É>±, nVü≤à<éq>∑sY ô|’ <ë&ç#X˚ Ê&ÉT. #ê˝≤ HÓ\\bÕ≥T nVü≤à<éq>∑sY
ø√≥ eTT≥º&ç ‘·sê«‘· ∫es¡≈î£ 1596 ˝À ˇø£ sêJ ≈£î~]+~. <ëì Á|üø±s¡+
nVü≤à<éq>∑sY bÕ\≈£î&É÷, u≤\T&É÷, ‘·q y˚Tq\T¢&÷É nsTTq ãVü≤<ä÷sY ‘·s|¡ ⁄üò q
ãVü≤<ä÷sY y˚Tq‘·Ô #ê+<é;;, yÓTT>∑\T\ Ä~Û|‘ü ê´ìï n+^ø£]+∫+~. <ëìøÏ
Á|ü‹>± ãVü≤<ä÷sY qT nVü≤à<éq>∑sY sêE>± yÓTT>∑˝Ÿ bÕ\≈£î\T >∑T]Ô+#ês¡T.
#ê+<é;; uÒs¡sY ÁbÕ+‘êìï yÓTT>∑\T\≈£î <Ûësê<ä‘·Ô+ #˚dæ+~. sêJøÏ
n+^ø£]+∫Hê, nVü≤à<éq>∑sY dü«‘·+Á‘· sê»´+>± ñ+&Ü\qï ø±+ø£å
#ê+<é;;˝À #êe˝Ò<Tä . ÄyÓT ;C|üPsY, >√˝§ÿ+&É ø√≥\‘√ ø£*dæ dü+j·TTø£+Ô >±
yÓTT>∑˝Ÿ ôdq’ ´+ô|’ <ë&ç#d˚ +æ ~. ø±ì Ä j·TT<ä+∆ ˝À yÓTT>∑˝Ÿ ôdq’ ý˚T $»j·T+
kÕ~Û+∫+~. <ëì‘√ eTs¡\ #·sÃ¡ \≈£î ~–q #ê+<é;;ì ø√≥˝Àì ÄyÓT
yÓ]’ es¡+Z yês¡T Vü≤‘·´#˚XÊs¡T. ãVü≤<ä÷sYqT >±«*j·TsY ø√≥≈£î ‘·s*¡ +#ês¡T.
n<˚ düeTj·T+˝À e÷*ø˘ n+ãsY nH˚ ôd’ìø±~Ûø±] ìC≤+cÕVæ≤
sê»e+XÊìøÏ #Ó+~q ˇø£ sê≈£îe÷s¡T&çøÏ eTTsêÔC≤ ìC≤+cÕ`2 nH˚
_s¡T<äTì∫Ã nVü≤à<éq>∑sY >∑<Ó›ô|’ ≈£Ls√Ãu…{≤º&ÉT. ‘êqT ù|cÕ« |ü<ä$ì
131
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
d”«ø£]+#ê&ÉT. ‘·sê«‘· nø£“sY ∫qï≈£îe÷s¡T&ÉT &Üìj·T˝Ÿ, eTTsêÔC≤
ìC≤+cÕ`2 ‘√ ˇø£ ˇ|üŒ+<ä+ ≈£î<äTs¡TÃ≈£îHêï&ÉT. <ëì Á|üø±s¡+ nVü≤à<éq>∑sY
sê»´+˝Àì ø=ìï uÛ≤>±\T yÓTT>∑\T\≈£î sT÷j·T&É+ »]–+~. ìC≤+cÕ`2
yÓTT>∑\T\ Ä~Û|‘ü ê´ìï n+^ø£]+#ê&ÉT. ø±ì eTTsêÔC≤ jÓTTø£ÿ ù|cÕ« e÷*ø˘
n+ãsY nVü≤à<éq>∑sY kÕeT+‘·sê»´+>± ñ+&É{≤ìï Çwü|º &ü ˝É <Ò Tä . <ëìì
ˇø£ dü«‘·+Á‘· sê»´+>± ì\u…{≤º\qT≈£îHêï&ÉT. n‘·&TÉ , ‘êqT H˚sT¡ Ã≈£îqï
eTsêsƒê ôd’ì≈£î\ düVü‰j·T+‘√ yÓTT>∑\T\ô|’ ¬>]˝≤¢ j·TT<ä∆+ #˚XÊ&ÉT.
yÓTT>∑\T\qT ∫ø±≈£î |üs#¡ ê&ÉT. nsTT‘˚ Hê+<˚&é e<ä› »]–q Á|ü‘´· ø£å j·TT<ä+∆ ˝À
yÓTT>∑˝Ÿ ôdH’ ê´\T e÷*ø˘ ôdH’ ê´\qT z&ç+#êsTT. ø±ì yÓTT>∑˝Ÿ ôdì’ ø±~Ûø±]
e÷*ø˘ n+ãsY düeTs¡‘ú q· T >∑eTì+∫ n‘·ì‘√ #˚‘T· \T ø£*bÕ&ÉT. á˝À>±
1605˝À nø£“sY eTs¡D+Ï #·&+É ‘√ <äøÿ£ qT sêC≤´\‘√ yÓTT>∑\T\ j·TT<ë∆ìøÏ
‘ê‘êÿ*ø£+>± ‘Ós|¡ &ü +ç ~.
|æ\\¢ ÷! nø£“sY bÕ\Hê ø±\+˝À »]–q nH˚ø£ j·TT<ë∆\qT >∑÷]Ã
Ç+‘· $es¡+>± m+<äT≈£î #ÓbÕŒH√ ‘Ó\TkÕ?μμ #·]Á‘· #Ó|Œü &É+ Ä|æ e÷kÕºsT¡
Á|ü•ï+#ês¡T.
eTs¡\ e÷kÕºsπ ø=qkÕ–+#ês¡T.
ªª#·]Á‘·˝À nìï ø±˝≤\˝Àq÷, Á|ü‹sêE ˝Àq÷, n‘·&TÉ Væ≤+<äTe⁄
nsTTHê, eTTdæ+¢ nsTTHê ‘êqT düs«¡ ‘·+Á‘· dü«‘·+Á‘·+>± |ü]bÕ*+#ê\H˚
ø±+ø£å ñ+≥T+~. n+<äTøπ Ä~˝ŸcÕ >±ì, ‘Óe’ T÷]<é e+XÊìøÏ #Ó+~q
MTsê®\T >±ì, <äøÿ£ qT bÕ\≈£î\T >±˙ nø£“sY bÕ\qqT e´‹πsøÏ+∫ ‘·q
kÕ«‘·+Á‘·´ ø±+ø£åqT yÓ*ãT#êÃs¡T. ø±ì ø=+<äs¡T #·]Á‘·qT eÁø°ø£]+∫
kÕ«‘·+Á‘·´ ø±+ø£å sêD≤ Á|ü‘ê|t e+{Ï @ ˇø£]<ä]› ø√ ñqï<äì #Ó|Œæ , #·]Á‘·
>∑+Á<Ûë\T ì+|ü⁄‘·THêïs¡T. uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ yêdüeÔ #·]Á‘·qT $es¡+>± #Ó|Œæ +~
n+<äTøπ .μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
132
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ªªns¡∆eTsTT+~ e÷kÕºs¡÷! Ç|ü &ÉT nø£“s¡T ø±\+Hê{Ï bÕ\Hê
dü+düÿs¡D\T #Ó|Œü sê?μμ n&ç–+~ kÕsTT\øÏÎ
ªª#ÓãT‘êqe÷à! nø£“sY s¬ yÓq÷´ |üqTï\ eédüqú T ùwsYcÕ @s¡Œs¡∫q
|ü<ä∆‹˝ÀH˚, <ëìì eT]+‘· yÓTs¡T>∑T|üs¡∫ neT\T#˚XÊ&ÉT. á eédüú˝À
s¬ ‘’ T· \T kÕúìø£ ñ‘·Œ‹Ô, kÕúìø£ <Ûsä \¡ Ä<Ûës¡+>± ‘·eT yê{≤qT Á|üuTÑÛ ‘ê«ìøÏ
#Ó*+¢ #˚yês¡T. Bìe\¢ mH√ï Á|üj÷Ó »Hê\T ñ+&˚$. kÕ>∑T˝À ñqï uÛ÷Ñ $Tì
ø=\‘·\T y˚dqæ ‘·sê«‘· sêC≤´ìø°, s¬ ‘’ T· \≈£L |ü+≥˝À ‘·eT yê{≤ m+‘·
edüT+Ô <äH˚ $wüjT· + düŒwüeº Tj˚T´~. ø£sT¡ e⁄ ˝Ò<ë es¡<\ä e\¢ |ü+≥ qwü+º
dü+uÛÑ$ùdÔ, ¬s’‘·T\qT |üqTï qT+&ç $TqVü‰sTT+#˚yês¡T. n˝≤π> ¬s’‘·T\≈£î
$‘·HÔ ê\T, eékÕj·T ñ|üøs£ D¡ ≤\T, |üXó¯ e⁄\ ø=qT>√\T≈£î s¡TD≤\T n+~+∫,
Ä ‘·sê«‘· e+‘·T\ yêØ>± edü÷\T #˚ùdyês¡T. ø=\‘·\ eédü,ú <ëì Ä<Ûës¡+>±
#˚ùd n+#·HêqT »©Ô eédüú nì |æ*#˚yês¡T. á »©Ô eédüqú T sêC≤
‘√&ÉseY T˝Ÿ s¡÷bı+~+#ês¡T. ‘√&ÉseY T˝Ÿ n+‘·≈î£ eTT+<äT ùwsYcÕ ø=\Te⁄˝À
|üì#˚XÊ&ÉT. Çø£ ôd’ìø£ $wüj·÷\ ø=ùdÔ, dü+kÕúHêBX¯ó\ ã\>∑+ $TÁX¯
C≤‘·T\‘√, n+fÒ yÓTT>∑˝Ÿ, sê»|ü⁄‘Y $TÁX¯eT+>± ñ+&˚˝≤ ôdì’ ø£ã\>±˝À¢
kÕúq+ ø£*Œ+#˚yês¡T. Ä$<Ûä+>±, ÁbÕ+rj·T, eT‘· X¯≈£îÔ\qT ã\V”≤q+
#˚ùd+<äT≈£î nø£“sY Á|üj·T‹ï+#ê&ÉT. n+‘·≈£î eTT+<äT yÓTT>∑˝Ÿ, sê»|ü⁄‘Y
dü+kÕúHêBÛXó¯ \T ‘·eT es¡+Z yê]H˚ ‘·eT ã\>±˝À¢øÏ rdüTø=H˚yês¡T. ‘·TbÕ≈£î\
‘·j÷· Øì nø£“sY Áb˛‘·‡Væ≤+∫, @qT>∑T ˝Ò<ë ˇ+f… ô|’ rdüTø¬ fi¯fl&ÜìøÏ M\T|ü&˚
‘·TbÕ≈£î\qT s¡÷bı+~+|üCÒXÊ&ÉT. nø£“s¡T nH˚ø£ kÕ+|òæTø£ dü+düÿs¡D\T
≈£ L &Ü #˚ X Ê&É T . yê{Ï ˝ À dü r dü V ü ≤ >∑ e THêìï ìùw~Û + #· & É + , $<Û ä y ê
|ü⁄q]«yêVü‰ìï #·≥ãº <ä+∆ #˚jT· &É+ eTTKýÓTqÆ $.
$<ë´ eédüqú T >∑÷&Ü nø£“sY dü+düÿ]+#ê&ÉT. bÕsƒê´+XÊ\˝À HÓ‹’ ø£
$<ä´‘√ u≤≥T, >∑DÏ‘·+, eékÕj·T+, K>√fi¯XÊÅdüÔ+, |ü]bÕ\Hê XÊÅdüÔ+,
‘·‘«· XÊÅd+Ôü , #·]Á‘· yÓTT<ä˝q’… yê{ÏøÏ n~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´‘· Ç|æŒ+#ê&ÉT.
133
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
bÕ\q≈£î dü+ã+~Û+∫q eTs√ eTTK´ $wüjT· + #ÓãT‘êqT. ‘Ó\y¢ ês¡T
‘·eT ÁbÕã˝≤´ìï uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À ô|+bı+~+#·Tø√e&ÜìøÏ nø£“s¡T ø±\+
qT+&û Á|üjT· ‘êï\T #˚d÷ü HÔ ˚ ñHêïs¡T. nsTT‘˚ yÓTT>∑˝Ÿ kÕÁe÷»´+ ã\+>±
ñ+&É≥+‘√ ÄHê&ÉT yê] Ä≥\T kÕ>∑˝<Ò Tä . nø£“s¡T bÕ\qqT ∫ø±≈£î ô|fÒº
Á|üj·T‘êï\T b˛s¡TÃ^düT yês¡T Äs¡+_Û+#ês¡T. eTø±ÿ≈£î rs¡új·÷Á‘·ô|’
yÓfi¯ó‘·Tqï j·÷Ár≈£î\qT b˛s¡TÃ^düT Hê$ø±<äfi¯+ n&ÉT¶≈£îH˚~. sê#·]ø£
≈£î≥T+u≤ìøÏ #Ó+~q eTVæ≤fi¯\qT >∑÷&Ü yês¡T y˚~Û+#˚yês¡T. ‘·eT≈£î
Ä~Û|‘ü ´· + ñqï ÁbÕ+‘ê\˝À b˛s¡TÃ^düT ôdì’ ≈£î\T øÏsê‘·ø£ #·s´¡ \≈£î bÕ\Œ&É≥+
nø£“sY ≈£î ÄÁ>∑Vü‰ìï ‘Ó|æŒ+∫+~. düø±+˝À ˇø£ yÓTT>∑˝Ÿ ôd’ìø±~Ûø±]ì
|ü+|æ b˛s¡TÃ^düT ôdH’ ê´ìï yÓqTø£≈î£ HÓ{yºÏ s˚ TT+#ê&ÉT. <ëì‘√ b˛s¡TÃ^düT
yês¡T ø=+‘·ø±\+ ‘·eT #·s´¡ \qT yê´bÕsêìπø |ü]$T‘·+ #˚XÊs¡T.μμ nHêïs¡T
e÷kÕºs¡T.
ªªnø£“s¡T eT‘· $<Ûëq+ m˝≤ ñ+&˚~ e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç>±&ÉT &˚ìj·T˝Ÿ.
ªªnø£“s¡T ‘·q ‘·+Á&ç, ‘ê‘·\T ne\+_Û+∫q |üse¡ T‘· düV≤ü q+ nH˚
ñ<ës¡yê<ä $<ÛëHêìï eT]+‘· eTT+<äT≈£î rdüT≈£îyÓfi≤fl&ÉT &˚ìj·T˝Ÿ !
düsê«~Ûø±sê\T, ‘·q dü+s¡ø≈å£ î£ &ÉT >± ñ+≥Tqï u…s’ ê+U≤Hé qT+&ç ‘·q #˚‘T· ˝À¢øÏ
rdüT≈£îqï ‘·sê«‘· nø£“sY rdüT≈£îqï $<Ûëq|üsy¡ TÓ qÆ yÓTT≥ºyTÓ T<ä{Ï ìs¡j í T· +
eTTdæy¢ T˚ ‘·sT¡ \ô|’ $~Û+#·ã&çq õC≤´qT s¡<Tä › #˚jT· &É+. n+‘˚ø±ø£, Á|üj÷· >∑,
yês¡D≤dæ ˝≤+{Ï rs¡j ú ÷· Á‘ê dü˝ú ≤˝À¢ |ü⁄D´kÕïHê\T Ä#·]+#˚ yê]ô|’ $~Û+#˚
|üqTïqT ≈£L&Ü nø£“sY s¡<Tä › #˚XÊ&ÉT. sê»|ü⁄Á‘·T\‘√ $yêVü≤ dü+ã+<Ûë\T
ø£\T|ü⁄ø=ì Væ≤+<ä÷èTTdæ¢+ ◊ø£´‘·≈£î ø£èwæ #˚XÊ&ÉT. n+ãsY bÕ\≈£î&ÉT
uÛ≤sêeT˝Ÿ ≈£îe÷¬sÔ Vü≤sêÿu≤sTTì $yêVü≤+ #˚dTü ≈£îHêï&ÉT. Ç+ø± C…’ dü˝àÒ sY,
_ø£Hs˚ Y bÕ\≈£î\‘√ ≈£L&É nø£“sY ã+<ÛTä ‘·«+ @s¡Œs¡#T· ø=Hêï&ÉT. CÀ<Û|é Pü sY
sêD≤ ñ<äjTY dæ+>¥ ≈£îe÷¬sÔ »>∑‘>Y √HÓHé (CÀ<Ûëu≤sTT) ‘√ ‘·q ô|<ä≈› î£ e÷s¡T&ÉT
dü©+≈£î $yêVü≤+ »]|æ+#ê&ÉT. n˝≤π> ‘·q ø=‘·Ô sê»<Ûëì |ò‘ü V˚ ≤t |üPsY
134
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
dæÁø° ˝À nø£“sY Çu≤<ä‘UY ≤Hê (ÁbÕs¡H∆ ê eT+~s¡+) qT ì]à+|üCXÒ Ê&ÉT. <ëì˝À
eT‘· #·s¡Ã\T ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. Ä ÁbÕs¡∆Hê eT+~sêìøÏ nø£“sY eT‘·
Á|üuÀ<Û≈ä î£ \T, dü÷|òu” ≤u≤\T, $<ë«+düT\T, y˚T<Ûëe⁄\T, ñqï‘ê~Ûø±s¡T\qT
|æ*|æ+#˚yês¡T. yê]‘√ eT‘·|üs¡yÓTÆq, Ä<Ûë´‹àø£ n+XÊ\qT Äj·Tq
#·]Ã+#˚yês¡T. ªªHê @¬ø’ø£ \ø£å ´+ dü‘ê´H˚«wüD. ì»yÓTÆq eT‘·kÕsêìï,
dü÷≈£î\Ô qT nH˚«wæ+∫, yê{Ïì Á|ü#ês¡+ #˚jT· &É+μμ nì nø£“sY yê]‘√ nH˚yê&ÉT.
Çu≤<ä‘UY ≤Hê˝ÀøÏ Åø¬ d’ eÔü ⁄\T, CÀsêÅdj ºæ T· qT¢, Væ≤+<äTe⁄\T, C…q’ T\T, uÖ<äT\∆ T
∫es¡≈î£ Hêdæ≈Ô î£ \qT >∑÷&Ü |æ*|æ+∫, yê] eT‘· dü÷≈£î\Ô T Äj·Tq n&ç–
‘Ó\TdüTø=H˚yês¡T. n+‘˚ø±<äT. Bì‘√ nø£“sY qT eT‘·Á<√Væ≤ >± ì+~dü÷Ô
nH˚ø£ |ò‘ü ê«\qT U≤J\T C≤Ø#˚XÊs¡T. nø£“sY Ä eT‘·ô|<ä\› qT ø£]qƒ +>±
•+øÏå+#ê&ÉT.
eT‘·|üs¡yÓTÆq #·s¡Ã\ |üs¡ékÕq+>±, nø£“sY nìï eT‘ê˝À¢q÷
e÷qe⁄\≈£î ñ|üj÷Ó >∑|&ü ˚ n+XÊ\THêïj·T˙, ñeTà&ç n+XÊ\ô|’ <äèwæº ô|&ç‘˚
düe÷»+˝À XÊ+‹, dü<ë“¤eqqT ô|+bı+~+#·e#·TÃq˙, |ò*ü ‘·+>± <˚X+¯
u≤>∑ T |ü & É T ‘· T +<ä ˙ uÛ ≤ $+#ê&É T . ªªÁ|ü ‹ eT‘· + ˝Àq÷ $y˚ # · q >∑ \
e´≈£î\Ô Tqï|ü &ÉT, Á|ü‹ eT‘·+˝Àq÷ C≤„q+ ñqï|ü &ÉT, dü‘ê´ìï ˇø£ÿ eT‘êìπø
m+<äT≈£î |ü]$T‘·+ #˚j÷· *?μμ nì nø£“sY uÛ≤$+#ê&Éì nø£“sY düeTø±©≈£î&Óq’
#·]Á‘·ø±s¡T&ÉT ã<Í˙ sêXÊ&ÉT. ∫es¡≈î£ nø£“sY ˇø£ ø=‘·Ô eT‘êìï kÕú|+æ #ê&ÉT.
<ëìì ã<Í˙ ª‘êV”≤<é`m`Ç˝≤V”≤μ nì |æ*#ê&ÉT. <ëìì ‘·sê«‘·
#·]Á‘·ø±s¡T\T ªBHé`Ç˝≤V”≤μ nì |æ*#ês¡T. $X‚w+ü @$T≥+fÒ, nø£“sY ‘·q
eT‘·+˝À #˚se¡ Tì me]˙ ˇ‹Ô&ç #˚jT· ˝Ò<Tä . n+<äTe\q Äj·Tq eT‘·+˝À
5,6 >∑Ts¡T e÷Á‘·yT˚ #˚sês¡T. nø£“sY eTs¡D+ ‘√H˚ BHé`Ç˝≤V”≤ n+‘·]+∫+~.
ÇM |æ\\¢ ÷! nø£“sY bÕ\q, Äj·Tq ø±\+ Hê{Ï $X‚cÕ\T. e#˚Ã
ø±¢dTü ˝À »Vü≤+>∑s,Y cÕ»Vü‰Hé \ ø±\+ Hê{Ï $X‚cÕ\T ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.μμ
n+≥÷ ˝Ò#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
Y
135
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
22e uÛ≤>∑+. »Vü≤+^sY, cÕ»Vü‰Hé \ ø±\+
ªª|æ\\¢ ÷! nø£“sY eTs¡D+‘√ 1605 ˝À »Vü≤+^sY yÓTT>∑˝Ÿ bÕ<äTcÕ
nj·÷´&ÉT. »Vü≤+^sY kÕ~Û+∫q j·TT<ä∆ $»j·÷˝À¢ Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ ~ y˚Tyê&é
$yê<ëìï |ü]wüÿ]+#·&+É . sêD≤ Á|ü‘ê|t yês¡dTü ì>± >∑<H›Ó øÓ ÿÏ q neTsYd+æ >¥
ô|’ nH˚ø£ kÕs¡T¢ ô|<ä› ô|<ä› ôdì’ ø£ ã\>±\qT »Vü≤+^sY |ü+bÕ&ÉT. |üs«¡ ‘·
ÁbÕ+‘ê\˝À »]–q j·TT<ë∆\‘√ $dæ–b˛sTTq sê»|ü⁄Á‘· düsê›sT¡ ¢ #ê˝≤eT+~
yÓTT>∑˝Ÿ •_s¡+˝À #˚]b˛j·÷s¡T. $T–*q yês¡T XÊ+‹ ˇ|üŒ+<ä+
≈£î<äTs¡TÃø√e\dæ+~>± sêD≤ neTsYd+æ >¥ ô|’ rÁeyÓTqÆ ˇ‹Ô&ç rdüT≈£îe#êÃs¡T.
nB>±ø£ sêD≤ Á|ü‘ê|t ø±\+ qT+&ç eékÕj·T uÛ÷Ñ eTT\qT ;&ÉT ô|≥º&+É ‘√
eékÕj·T düs|¡ süò ê\T u≤>± ‘·–bZ ˛j·÷sTT. <ëì‘√ neTsYd+æ >¥, »Vü≤+^sY
‘√ XÊ+‹ ˇ|üŒ+<ä+ #˚dTü ≈£îHêï&ÉT. <ëì Á|üø±s¡+ ‘·q ≈£îe÷s¡T&ÉT ø£sD¡ dY +æ >¥
ì »Vü≤+^sY ÄkÕúHêìøÏ |ü+bÕ&ÉT. ø£s¡DYdæ+>¥ ì »Vü≤+^sY kÕ<äs¡+>±
ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. n‘·ìøÏ ‘·q ôdq’ ´+˝À ˇø£ ñqï‘·yTÓ qÆ ¨<ëqT ø£*Œ+#ê&ÉT.
n<˚$T≥+fÒ yÓTT>∑˝Ÿ kÕÁe÷C≤´ìøÏ 1500 eT+~ n•«≈£î\‘√ ùde\+~+#˚
u≤<Û´ä ‘·qT ø£sD ¡ dY +æ >¥ ô|’ ñ+#ê&ÉT. nsTT‘˚ sêD≤ neTsYd+æ >¥ Á|ü‹wü≈º î£
uÛ+Ñ >∑+ yê{Ï\≈¢ î£ +&Ü #·÷ùd+<äT≈£î>±qT n‘·ì e´øÏ>Ô ‘∑ · ìyê[ì »Vü≤+^sY
ø√s¡˝<Ò Tä . ∫‘√Ô&é ‘√ düV‰ü y˚Tyê&é sêC≤´ìøÏ dü+ã+~Û+∫q ÁbÕ+‘ê\˙ï,
‹]– neTsYd+æ >¥ eX¯eTj·÷´sTT. nsTT‘˚ ∫‘√Ô&é ≈£î eP´Vü‰‘·àø£ kÕúes¡+>±
>∑T]Ô+|ü⁄ ñ+&É≥+‘√, Ä ø√≥qT ã˝Àù|‘·+ #˚ùd m˝≤+{Ï #·s¡´\≈£î
bÕ\Œ&Ésê<äì neTsYd+æ >¥ ≈£î »Vü≤+^sY wüs‘¡ T· $~Û+#ê&ÉT. Ä $<Û+ä >±
y˚Tyê&é düeTdü´qT »Vü≤+^sY |ü]wüÿ]+#·&Éy˚T>±ø£, sê»|ü⁄Á‘·T\‘√
dü+ã+<Ûë\qT eT]+‘· |ü{wÏ +ºü #˚XÊ&ÉT. <ëìø√dü+ ø£#yY êVü‰, CÀ<Û|é Pü sY,
dü˝àÒ sY, _ø£Hs˚ Y sê»|ü⁄Á‹ø£\qT »Vü≤+^sY $yêVü≤e÷&Ü&ÉT. ô|’ sê»e+XÊ\≈£î
‘·q kÕÁe÷»´+˝À ñqï‘· |ü<eä ⁄\T ø£≥uº {… ,ºÏ yê]øÏ mq˝Òì >ös¡eÁ|ü‹wü\º qT
ø£*Œ+#ê&ÉT.
á˝À>± <äøÿ£ Hé˝À nVü≤à<éq>∑sY ù|cÕ« e÷*ø˘ n+ãsY ù|≥¢ T |òsæ êsTT+∫,
;»|üPsY ôdq’ ´+, eTsêsƒê\ eT<ä‘› T· ‘√ yÓTT>∑˝Ÿ ôdì’ ø±~Ûø±] nãT›˝Ÿ s¡V≤” +
136
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ô|’ <ë&ç#X˚ Ê&ÉT. nãT›˝Ÿ s¡V≤” + yÓqTø£&TÉ >∑T y˚XÊ&ÉT. ‘·sê«‘· »Vü≤+^sY eTs√
ô|<ä› ôdH’ ê´ìï |ü+|æHê, yês¡T ≈£L&Ü n+ãsYqT m<äTs√ÿ˝Òøb£ ˛j·÷s¡T. e÷*ø˘
n+ãsY $~Û+∫q wüs‘¡ T· \≈£î n+^ø£]+∫, yÓTT>∑\T\T XÊ+‹ ˇ|üŒ+<ëìï
≈£î<äTs¡TÃø=ì nVü≤à<éq>∑sqY T e~˝Òdæ yÓqT~s¡>e∑ \dæe∫Ã+~. nVü≤à<éq>∑sY
düs¡«‘·+Á‘· dü«‘·+Á‘· sê»´+>± ñ+&Ü\qï e÷*ø˘ n+ãsY ø£\\T
ì»eTj·÷´sTT. nsTT‘˚ n‘·qT ø£\\T>∑qï dü«‘·+Á‘· sê»´+ m≈£îÿe ø±\+
ì\Te˝Ò<Tä . ‘·sê«‘· ø=+‘· ø±˝≤ìøÏ nãT›˝Ÿ s¡V≤” +, »π>y› sé êjYT, u≤ã÷Jø±fÒ,
ñ<ëJsêyéT, yÓTT<ä˝q’… eTsêsƒê Ms¡T\qT yÓT\¢>± ‘·q yÓ|’ ⁄ü ≈£î ‹|ü ≈£îHêï&ÉT.
yê] kÕj·T+‘√ 1616 ˝À ;C≤|üPsY, nVü≤à<éq>∑s,Y >√˝§ÿ+&É\ dü+ø°sí¡
ôdH’ ê´ìï ø√\Tø√˝Òì $<Û+ä >± nãT›˝Ÿ s¡V≤” + <Óã“rXÊ&ÉT. |üsê»j·T+‘√
<äøÿ£ Hé sêC≤´\ eT<Û´ä bÕ‘·øø£ \å£ T uÛ>Ñ T∑ eZ THêïsTT. nVü≤à<éq>∑s,Y ;C≤|üPsY
sêC≤´\ eT<Û´ä |òTü s¡¸D\T ô|]>±sTT. á n+‘·s‘Z¡ · b˛sê{≤\T 1628 ˝À
yÓTT>∑˝Ÿ dæ+Vü‰düHêqï~Ûwæº+∫q cÕ»Vü‰Hé ø±\+˝À ≈£L&Ü ø=qkÕ>±sTT.
yê]ô|’ yÓTT>∑\T\ <ë&ÉT\T ≈£L&Ü eTTeTàs¡+>± ô|]>±sTT. ∫es¡≈î£ nVü≤à<éq>∑sY
yÓTT>∑\T\ eX¯yTÓ +Æ ~. >√˝§ÿ+&É ≈£L&Ü yÓTT>∑\T\ dü+s¡øD å£ ˝ÀøÏ e∫Ã+~.
;C≤|üPsY bÕ\≈£î&ÉT ≈£L&Ü yÓTT>∑\T\≈£î ø£|Œü + #Ó*+¢ #·&ÜìøÏ ˇ|ü ≈£îHêï&ÉT.
Ä $<Û+ä >± cÕ»Vü‰Hé <äøÿ£ qT sêC≤´\ düeTdü´qT |ü]wüÿ]+#ê&ÉT.μμ nHêïs¡T
e÷kÕºs¡T.
ªª<äøÿ£ qT sêC≤´\ n+‘·s‘Z¡ · ø£\Vü‰\T, yÓTT>∑\T\‘√ yê] b˛sê{≤\
Á|ü<ëÛ q |ò*ü ‘·yT˚ $T{Ï e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç>±&ÉT ‘˚».
ªª#ÓãT‘êqT ‘˚C≤! á ø£\Vü‰\˝À eTsêsƒê\T @<√ ˇø£y|’Ó ⁄ü ì\ã&ç,
<Ûs’Ó ´¡ +>± b˛sê&Üs¡T. yês¡T nH˚øk£ Õs¡T¢ ‘·eT $<Ûj ˚ T· j·T‘·qT e÷s¡TÃ≈£îHêïs¡T.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î •yêJ ‘·+Á&ç cÕJuÛÀ+ùd,¢ yÓTT<ä{À¢ ;C≤|üPsY dü+kÕúqùde˝À
ñ+&˚yê&ÉT. ‘·sê«‘· n‘·&TÉ yÓTT>∑˝Ÿ ùdq˝À #˚sê&ÉT. ‘·sê«‘· n‘·&TÉ nVü≤à<éq>∑sY
sê»´ùdq˝À #˚sê&ÉT. @ bÕ\≈£î&ç ôdq’ ´+˝À #˚]Hê eTsêsƒê\T ìC≤sTTr>±,
Áø£eT•ø£åD‘√ b˛sê&Üs¡T. $»j·÷\T kÕ~Û+∫ô|{≤ºs¡T. Ä $»j·÷\T
eTsêsƒê\˝À HÓ‹’ ø£ ôdsÌú ê´ìï ô|+bı+~+#êsTT. sê»´ eéVü‰sê\˝À ‘êeTT
dü«‘·+Á‘·+>± ì\ã&ç $»j·÷\T kÕ~Û+#·>\∑ eTH˚ Ä‘·à $XÊ«kÕìï ô|+#êsTT.
137
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
á |ü]dæú‘˚ ‘·s¡Tyê‘· ø±\+˝À •yêJ˝À eTsêsƒê dü«‘·+Á‘· sê»´+>±
kÕú|+æ #ê\H˚ ø√]ø£≈î£ ;C≤\T y˚d+æ ~. <äøÿ£ qT sêC≤´\T n+‘·s‘Z¡ · ø£\Vü‰\‘√
ã\V”≤qyÓTqÆ ø±s¡D+>± >√˝§ÿ+&É≈î£ #Ó+~q MTsYEe÷¢\T ˝Ò<ë eJs¡˝¢ À
≈£ L &Ü dü « ‘· + Á‘· ø±+ø£ å ô|]–, yês¡ T ‘· e T dü « +‘· sêC≤´\qT
@sêŒ≥T#˚dTü ≈£îHêïs¡T.μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªyÓTT>∑\T\ bÕ\q˝ÀøÏ yÓfi‚fles¡≈£î <äø£ÿqT sêC≤´\ bÕ\q≈£î
dü+ã+~Û+∫q eTTK´ $X‚cÕ˝Ò$T{Ï e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç>±&ÉT düTK<˚y.é
ªªdüTK<˚y!é |ü]bÕ\q≈£î dü+ã+~Û+∫ q+‘·es¡≈î£ <äøÿ£ qT sêC≤´\
bÕ\≈£ î \T Væ ≤ +<ä T e⁄\≈£ î eT+∫ |ü < ä e ⁄*Ã, yê] ùde\qT
$ìjÓ÷–+#·Tø√e&É+ ˇø£ eTTK´ $X‚w+ü . ;C≤|üPsY bÕ\≈£î&ÉT Ä~˝ŸcÕ
‘·q $XÊ\yÓTqÆ Á>∑+<Ûë\j·÷ìøÏ n~Ûø±]>± yêeTHé |ü+&ç{Ÿ nH˚ dü+düÿ è‘·
|ü+&ç‘T· ì ìj·T$T+#ê&ÉT. n‘·ì yês¡dTü &ÉT Ä~˝ŸcÕ`2 ù|<äesêZ\ô|’ m≈£îÿe
<äjT· #·÷ù|yê&ÉT. n+<äTøπ n‘·ìøÏ nu≤¢ u≤u≤ n+fÒ ù|<ä\ $TÁ‘·T&ÉT nH˚
_s¡T<äT e∫Ã+~. n‘·&TÉ dü«j·T+>± düsd¡ «ü r<˚$ì düT‹Ô dü÷Ô bÕ≥\T ÁyêXÊ&ÉT.
|ü + <Û ë sY | ü P sY ˝Àì $sƒ √ u≤ <˚ y ê\j· ÷ ìøÏ C≤^s¡ T qT
eT+ps¡T#˚XÊ&ÉT.nVü≤à<éq>∑sY bÕ\≈£î&Ó’q ÇÁãV”≤+ ≈£î‘·TuŸcÕ bÕ\q˝À
eTTs¡V≤ü ]sêe⁄ ù|cÕ« kÕúsTTøÏ m~>±&ÉT. n˝≤π> 1672 qT+&ç, >√˝§ÿ+&É
yÓTT>∑\T\ ìj·T+Á‘·D˝ÀøÏ yÓfifl‚ es¡≈î£ n+fÒ 1687 es¡≈î£ , >√˝§ÿ+&É sê»´
|ü]bÕ\Hê, ôdì’ ø£ eéVü‰sê\qT e÷<äqï, nø£ÿqï k˛<äsT¡ ˝Ò ìj·T+Á‹+#ês¡T.
Çø£ ÁbÕ+rj·T uÛ≤cÕ_Ûeè~∆øÏ dü+ã+~Û+∫q+‘·es¡≈î£ , <äøÿ£ Hé sêC≤´˝À¢,
17e X¯‘ê_›˝À Ä sêC≤´\T |ü‘q· eTj˚T´ es¡≈î£ , n~Ûø±]ø£ ìy˚~ø£\qT
bÕØÙ‘√ u≤≥T, ÁbÕ+rj·T uÛ≤wü˝À¢ ≈£L&Ü s¡÷bı+~+#˚yês¡T.
|æ\¢\÷! ÇM »Vü≤+^sY, cÕ»Vü‰Hé\ ø±\+Hê{Ï sê»´ $düÔs¡D
$X‚cÕ\T, <äøÿ£ qT sêE\ |ü]bÕ\Hê $X‚cÕ\T. e#˚Ã ø±¢dTü ˝À Ws¡+>∑CãÒ T
ø±\+Hê{Ï $X‚cÕ\T #Ó|ü ≈£î+<ë+μμ n+≥÷ ˝Ò#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
Y
138
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
23e uÛ≤>∑+. Ws¡+>∑CÒãT ø±\+
ªª|æ\\¢ ÷! ás√E Ws¡+>∑CãÒ T ø±\+ Hê{Ï $X‚cÕ\T ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
cÕ»Vü‰Hé bÕ\q ∫e]s√E˝À¢ n‘·&ç ≈£îe÷s¡T\ eT<Û´ä rÁekÕúsTT˝À yês¡d‘ü «·
b˛s¡T »]–+~. eT<Û´ä j·TT>±\˝À yês¡d‘ü «· Hê´j·T dü÷Á‘ê\T düŒwü+º >±
˝Òq+<äTe\q Væ≤+<ä÷, eTTdæ+¢ eT‘ê\≈£î #Ó+~q sê≈£îe÷s¡T\≈£î yês¡d‘ü «·
j·TT<ë∆\T nìyês¡éTj·÷´sTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î, sêD≤ dü+|ò÷ü dæ+Vü‰düq+ô|’
‘·q Vü≤≈£îÿqT |üP]Ô>± #ê≥Tø√e&ÜìøÏ ‘·q k˛<äsT¡ \‘√ düTBs¡yÈ TÓ qÆ b˛s¡T
»s¡bÕ*‡ e∫Ã+~. cÕ»Vü‰Hé ≈£îe÷s¡T\ eT<Û´ä »]–q yês¡d‘ü «· b˛s¡T˝À
Ws¡+>∑CãÒ T >¬ *∫ 1659˝À &Û©ç ¢ dæ+Vü‰düqyÓTø±ÿ&ÉT. n‘·&TÉ düTe÷s¡T 50
@fi¯flbÕ≥T bÕ*+#ê&ÉT.n‘·&ç bÕ\q˝À yÓTT>∑˝Ÿ kÕÁe÷»´+ m+‘√
$düÔ]+∫+~. ñ‘·Ôsêq ø±oàsY qT+&ç <äøÏåD≤q õ+J es¡≈£î, |ü•Ãe÷q
Væ≤+<ä÷≈£îwt |üs¡«‘ê\ qT+&ç áXÊHê´q ∫≥º>±+>¥ es¡≈£î Ws¡+>∑CÒãT
bÕ\q ÁøÏ+<ä≈î£ e∫Ã+~.
yês¡d‘ü «· b˛s¡T eTT–dæ, Ws¡+>∑CãÒ T dæ+Vü‰düq+ô|’ dæsú |¡ &ü qç ‘·sê«‘·
#˚dqæ ‘=* ø±s¡´Áø£eT+ @$T≥+fÒ, yês¡d‘ü «· b˛s¡T düeTj·T+˝À yÓTT>∑\T\T
ø√˝ÀŒsTTq ÁbÕ+‘ê\qT ‹]– kÕ«BÛq+ #˚dTü ø√e&É+. Ä ‘·sê«‘· Ws¡+>∑CãÒ T
nkÕ‡+ bÕ\≈£î˝…q’ n¨+˝‘√ düTBs¡È j·TT<ä+∆ #˚jT· e\dæe∫Ã+~. >öVü≤‹
qT+&ç yÓTT>∑\T\qT ‘·]$T y˚jT· &ÜìøÏ n¨+\T Á|üjT· ‹ï+#·&+É ‘√, yê]<ä]›
eT<Ûë´ j·TT<ä+∆ yÓTT<ä˝+’… ~.n¨+\‘√ düTe÷s¡T 15 @fi¯fl bÕ≥T b˛sê&çq
yÓTT>∑\T\T ∫e]øÏ >öVü≤‹ì ≈£L&Ü e<äT\T≈£îHêïs¡T. á ø±\+˝À yÓTT>∑˝Ÿ
ôdH’ ê´\≈£î n+ãsY bÕ\≈£î&ÉT sêC≤ sê+dæ+>¥ Hêj·Tø£‘«· + eVæ≤+#ê&ÉT.
n‘·&TÉ n¨+\qT ˝§+>∑rj·T˝Òø,£ >öVü≤‹øÏ |ü•Ãe÷q yÓTT>∑˝Ÿ dü]Vü≤<äTq› T
ìs¡sí TT+∫ j·TT<ë∆ìï eTT–+#ê&ÉT.
139
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
á ˝À|ü\ ‘·q kÕÁe÷»´+˝À C≤{Ÿ\T, Ä|òqÈü T¢, dæ≈î£ ÿ\T, sê»|ü⁄Á‘·T\T,
eTsêsƒê\ qT+&ç Ws¡+>∑CãÒ T sê»ø°jT· Á|ü‹|òTü ≥qqT m<äTs√ÿe\dæ e∫Ã+~.
yê{Ïì ˇø=ÿø£ÿ{° |ü]o*<ë›+.
yÓTT<ä≥>± C≤{Ÿ\ Á|ü‹|òTü ≥qqT |ü]o*<ë›+. yÓTT>∑\T\ bÕ\q˝À
C≤{Ÿ\T bı˝≤\qT kÕ>∑T#˚ùd s¬ ‘’ T· \T>± ñ+&˚yês¡T. uÛ÷Ñ $T •düTqÔ T edü÷\T
#˚ùd »MT+<ës¡T>¢ ± sêCŸ|⁄ü ‘Y\T ñ+&˚yês¡T. Ç~ yê]<ä]› eT<Û´ä $yê<ä+>±
e÷], n~ ∫$øÏ ∫$øÏ >±*yêq>± e÷], sêCŸ|⁄ü ‘Y\ ‘·s|¡ ⁄üò q yÓTT>∑˝Ÿ
ôdq’ ´+ CÀø£´+ #˚dTü ø√e\dæ e∫Ã+~. C≤{Ÿ\T yÓTT>∑˝Ÿ ôdH’ ê´ìï Á|ü‹|òTü {Ï+#·&+É
yÓTT<ä˝{… ≤ºsT¡ . yês¡T Á|ü<ëÛ q+>± >¬ ]˝≤¢ j·TT<ä∆ |ü<‹∆ä ì nqTdü]+#ês¡T. á
b˛sê≥+˝À kÕúìø£ Væ≤+<ä÷ »MT+<ës¡¢+<äs¡÷ yÓTT>∑\T\≈£î eT<ä›‘·T>±
b˛sê&Üs¡T. C≤≥¢ ‹s¡T>∑Tu≤≥T 1691 Hê{ÏøÏ nD∫y˚jT· ã&ç+~.
Çø£ Ä|òqÈü ¢ Á|ü‹|òTü ≥qqT |ü]o*<ë›+. $X‚w+ü @$T≥+fÒ, Ä|òqÈü T¢
eTTdæ+¢ ˝Ò nsTTHê yÓTT>∑\T\ bÕ\q qT+&ç kÕ«‘·+Á‘·´+ ø√dü+ b˛sê&Üs¡T.
1667˝À Ä|òqÈü T¢ kÕ«‘·+Á‘ê´ìï Á|üø{£ +Ï #·Tø=ì, eTVü≤eTà<écÕ nH˚ e´øÏìÔ
sêE>± m+|æø£ #˚dTü ≈£îHêïs¡T. Ä dü«‘·+Á‘· sêC≤´ìï nD#·&ÜìøÏ Ws¡+>∑CãÒ T
‘·q Á|ü<ëÛ q ãø°å nMTsYU≤Hé qT, n‘·ì yÓ+≥ sê»|ü⁄Á‘· ôdH’ ê´ìï |ü+bÕ&ÉT.
yÓTT>∑\T\ es¡Tdü <ë&ÉT\‘√ Ä|òüÈq¢ Á|ü‹|òüT≥q ≈£L*b˛sTT, yê]
˝§+–b˛j·÷s¡T. Ä|òHÈü \é ˝À kÕ«‘·+Á‘·´ ø±+ø£qå T |üP]Ô>± nD∫y˚ùd+<äTø√dü+,
Ws¡+>∑CãÒ T 1671 ˝À e÷sê«sY bÕ\≈£î&ÉT eTVü‰sêC≤ »dü«+‘Yd+æ >¥ qT
»ÁeT÷<é <∏ëH˚<ës¡T >± ìj·T$T+#ê&ÉT.
nsTTHê, 1672 ˝À Ä|òqÈü T¢ eTs√kÕ] kÕ«‘·+Á‘ê´ìï Á|üø{£ +Ï #·Tø=ì,
‘·eT Hêj·T≈£îì>± nø£à˝ŸU≤Hé qT m+|æø£ #˚dTü ≈£îHêïs¡T. nø£à˝ŸU≤Hé ‘·qqT
‘êH˚ sêE>± Á|üø{£ +Ï #·Tø=ì ‘·q ù|s¡T MT<ä eTd”<Tä ˝À¢ ÁbÕs¡q∆ \T #˚sTT+#ê&ÉT—
HêDÒ\ eTTÁ<äD ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. yÓTT>∑˝Ÿ bÕ\q≈£î e´‹πsø£+>± j·TT<ë∆ìï
140
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
Á|üø{£ +Ï #ê&ÉT. Áø£eT+>± Ç‘·s¡ Ä|òHÈü é düeT÷Vü‰\T ≈£L&Ü nø£à˝ŸU≤Hé ‘√
#˚‘T· \T ø£*bÕsTT. j·TT<ä+∆ 2,3 @fi¯flbÕ≥T kÕ–+~. ˇø£ <äX˝¯ À yÓTT>∑˝Ÿ
dü+kÕúHêBÛXó¯ &ÉT wüßC≤‘YU≤Hé ÁbÕD≤bÕj·T+˝À |ü&‘ç ,˚ »dü«+‘Yd+æ >¥ |ü+|æq
sê<Û√sY Ms¡T\ ôdq’ ´+ wüßC≤‘YqT ø±bÕ&ç+~. ∫es¡≈î£ Ws¡+>∑CãÒ T <Í‘·´˙‹‘√
Ä|ò ü È q ¢ ◊ø£ ´ ≈£ L ≥$Tì $∫Ã¤ q ï+CÒ d æ yê]ì 1675 Hê{Ï ø Ï
nD∫y˚jT· >∑*>±&ÉT.μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªÇø£ dæ≈î£ ÿ\ $wüjT· + #Ó|Œü +&ç e÷kÕºs÷¡ !μμ n&ç–+~ $|üe¢ .
ªª#ÓãT‘êqe÷à! dæ≈£îÿ\≈£L, yÓTT>∑\T\≈£L eT<Ûä´ 1675 es¡≈£L
dü+ã+<Ûë\T u≤>∑T+&˚$. >∑Ts¡T Vü≤]øÏwHü é ≈£îe÷s¡T˝À¢ ˇø£&TÉ Ws¡+>∑CãÒ T
ÄkÕúq+˝À ø=+‘·ø±\+bÕ≥T ñHêï&ÉT. >∑Ts¡T ‘˚CŸ ãVü≤<ä÷sY >∑Ts¡Te⁄>±
u≤<Û´ä ‘·\T #˚|{ü qºÏ ‘·sT¡ yê‘·, n+ãsY bÕ\≈£î&ÉT sêC≤ sê+dæ+>¥‘√ u≤≥T
ø=Hêïfi¯ófl yÓTT>∑˝Ÿ kÕÁe÷C≤´ìøÏ ùde\T n+~+#ê&ÉT. nsTT‘˚ 1675˝À
>∑Ts¡T ‘˚CŸ ãVü≤<ä÷sY qT Ws¡+>∑CãÒ T n<äT|ü⁄˝ÀøÏ rdüTø=ì, Vü≤‘·´ #˚jT· &É+‘√,
dæ≈î£ ÿ\ Á|ü‹|òTü ≥q Äs¡+uÛeÑ TsTT+~. Ws¡+>∑CãÒ T á #·s´¡ qT XÊ+‹uÛÁÑ <ä‘\·
|ü]s¡øDå£ n+X¯+>± Á|üø{£ +Ï ∫Hê, Ä #·s´¡ , dæ≈î£ ÿ\˝À ùdïVü≤, k˛<äs¡ uÛ≤yê\qT
ô|+bı+~+∫+~. ‘˚CŸ ãVü≤<ä÷sY ‘·sê«‘· dæ≈î£ ÿ >∑Ts¡TyÓq’ >∑Ts¡T>√$+<éd+æ >¥
1699 ˝À U≤˝≤‡qT kÕú|æ+∫, dæ≈£îÿ\qT ã\yÓTÆq ôd’ìø£ Ms¡T\T>±
‘·j·÷s¡T#˚XÊ&ÉT. yÓTT<ä{À¢ kÕúìø£ Væ≤+<ä÷ bÕ\≈£î\T ‘·eT n+‘·s¡Z‘·
düeTdü´\qT |ü]wüÿ]+#˚+<äT≈£î >∑Ts¡TqT, Äj·Tq nqT#·sT¡ \qT yê&ÉT≈£îHêï,
Áø£eT+>± >∑Ts¡T yêfi¯flô|H’ ˚ ø£j÷· ´ìøÏ ø±\T<äTyê«&ÉT. ∫es¡≈î£ 1704 ˝À
Væ≤+<ä÷ sêC≤´\≈£L, >∑Ts¡T >√$+<äd+æ >¥ ≈£L eT<Û´ä Á|ü‘´· ø£å j·TT<ä+∆ »]–+~.
Ä j·TT<ä+∆ ˝À >∑Ts¡T >¬ \Tbı+<ä&+É ‘√ Væ≤+<ä÷ sêE\T yÓqøÏÿ ‘·–,Z >∑Ts¡T≈£î
e´‹πsø£+>± ‘·eT |üøå±q CÀø£´+ #˚düTø√e\dæ+~>± Ws¡+>∑CÒãTqT
ÄVü‰«ì+#ês¡T. n|ü &ÉT Ws¡+>∑CãÒ T, >∑Ts¡T ≈£î e´‹πsø£+>± b˛sê&ÉT‘·Tqï
141
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
kÕúìø£ sêE\≈£î düV‰ü j·T+ #˚jT· eTì ‘·q bòÂCŸ<ësY (ùdHêì) ì Ä<˚•+#ê&ÉT.
yÓTT>∑\T\≈£î, >∑Ts¡T >√$+<äd+æ >¥ ≈£î eT<Û´ä »]–q j·TT<ä+∆ ˝À >∑Ts¡T ≈£îe÷s¡T˝À¢
Ç<äs› T¡ eTs¡D+Ï #ês¡T. eTs√ Ç<ä]› ì yÓTT>∑\T ôdq’ ´+ ã+BÛ\T>± |ü≥Tºø=ì,
yê]ì ÇkÕ¢ + eT‘· + d” « ø£ ] +#· e \dæ + ~>± ˇ‹Ô & ç #˚ d æ + ~. yês¡ T
ìsêø£]+#·&+É ‘√, yê]ì yÓTT>∑˝Ÿ ôdì’ ≈£î\T Vü≤‘·´ #˚XÊs¡T. ‘·sê«‘· >∑Ts¡T
‘·\«+&ûøÏ b˛sTT, nø£ÿ&É dæsú |¡ &ü bç ˛j·÷&ÉT. nø£ÿ&É n‘·ìô|’ yÓTT>∑˝Ÿ ôdì’ ≈£î\T
<ë&ç #˚jT· ˝Ò<Tä .μμ nì ˇø£ÿ ìeTTwü+ Ä>±s¡T e÷kÕºsT¡ .
ªª ‘·sê«‘· @+ »]–+~ e÷kÕºs÷¡ ?μ ndüø>ÔÏ ± n&ç>±&ÉT n_Ûq+<é.
ªª#ÓbÕÔqT n_Ûq+<é! Ws¡+>∑CãÒ T ˝≤¨sY düTuÒ<ës¡T ≈£î ˝ÒK sêdæ,
>∑Ts¡T‘√ XÊ+‹ Á|üÁøÏjT· qT yÓTT<ä\T ô|{≤º*‡+~>± Ä<˚•+#ê&ÉT. »]–q
|ü]D≤e÷\qT $e]dü÷,Ô >∑Ts¡T Ws¡+>∑CãÒ T ≈£î ˝ÒK sêXÊ&ÉT. Ä düeTj·T+˝À
Ws¡+>∑CÒãT <äø£ÿqT˝À ñHêï&ÉT. ‘·q e<ä›≈£î e∫Ã dü+Á|ü~+|ü⁄\T
»s¡|üe\dæ+~>± Ws¡+>∑CÒãT >∑Ts¡T >√$+<ädæ+>¥ qT ÄVü‰«ì+#ê&ÉT.
Ws¡+>∑CãÒ T qT ø£\TdüTø=H˚+<äT≈£î >∑Ts¡T <äøÿ£ qT≈£î ãj·T\T<˚sê&ÉT. nsTT‘˚,
e÷s¡eZ T<Û´ä +˝ÀH˚ Ws¡+>∑CãÒ T eTs¡Dyês¡qÔ T >∑Ts¡T n+<äTø=ì yÓqT~]>±&ÉT.
Ws¡+>∑CãÒ T eTs¡D+ ‘·sê«‘· dæ≈î£ ÿ\ Á|ü‘´˚ ø£ sê»´ ø±+ø£å eT]+‘· ã\+
|ü⁄+E≈£î+~μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªsê»|ü⁄Á‘·T\‘√ Ws¡+>∑CãÒ T dü+ã+<Ûë\T m˝≤ ñ+&˚y√ $e]kÕÔsê
e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç>±&ÉT C≤Hé.
ªª‘·|Œü ≈£î+&Ü #ÓãT‘êqT C≤Hé! sê»|ü⁄Á‘·T\‘√ eT+∫ dü+ã+<Ûë\T
ø=qkÕ–+#ê\ì Ws¡+>∑CãÒ T ø√s¡T≈£îHêï&ÉT. y˚Tyê&é eTVü‰sêD≤ eTTq‡uŸ
¨<ëqT ô|+#ê&ÉT. yês¡d‘ü «· j·TT<ä+∆ ˝À »dü«+‘Yd+æ >¥ ‘·q nqï <ësê≈£î
ÄÁX¯j·T+ Ç#êÃ&Éì ‘Ó*dæq|üŒ{Ïø°, »dü«+‘Ydæ+>¥≈£î eTTq|ü{Ï eTTq‡uŸ
¨<ëqT |ü⁄qs¡T<ä∆]+#ê&ÉT. n‘·ìøÏ >∑T»sê‘Y düTuÒ<ëØ u≤<Ûä´‘·qT
142
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
n|üŒC…bÕŒ&ÉT. n˝≤π> Ws¡+>∑CãÒ T eTs¡D+Ï #˚ es¡≈î£ , sêC≤ »j·Tdæ+>¥ n‘·ìøÏ
n‘·´+‘· Ä|ü⁄ìÔ >± ñ+&˚yê&ÉT. »dü«+‘Yd+æ >¥ eTs¡D≤q+‘·s+¡ Äj·Tq nqï
eTqTeT&ÉT Ç+<äsdY +æ >¥ ≈£î CÀ<Û|é Pü sY dæ+Vü‰düHêìï n|üŒ–+#ê&ÉT. n+‘˚ø±ì,
Ä sêC≤´ìï »dü«+‘Yd+æ >¥ yÓTqÆ sY ≈£îe÷s¡T\˝À, mes√ ˇø£]øÏ Çe«&ÜìøÏ
Çwü|º &ü ˝É <Ò Tä . nsTT‘˚ <äTsêZ<ëdt nH˚ sê<Û√sY Ms¡Tì Hêj·Tø£‘«· +˝À sê<Û√sY
düsê›sT¡ ¢ Ws¡+>∑CãÒ T #˚dqæ |üìì e´‹πsøÏ+#ês¡T. yês¡T CÀ<Û|é Pü sY˝À ˇø£
yÓTqÆ sY sê≈£îe÷s¡Tì dæ+Vü‰düq+ ô|’ Á|ü‹wæ+º #ês¡T. <äTsêZ<ëdt ≈£î y˚TyêsY
sêD≤ ≈£L&Ü ‘√&ÉT ì*#ê&ÉT. yê]ø°, Ws¡+>∑CãÒ T≈£L eT<Û´ä Á|ü‘´· ø£å j·TT<ä+∆
ÁbÕs¡+uÛeÑ TsTT+~. n<˚ düeTj·T+˝À Ws¡+>∑CãÒ T ô|<ä› ≈£îe÷s¡T&ÉT nø£“sY
‹s¡T>∑Tu≤≥T #˚XÊ&ÉT. nø£“s¡T ≈£î kÕj·T+>± <äTsêZ<ëdt ì\ã&Ü¶&TÉ . ◊‘˚
Ws¡+>∑CÒãT uÛÒ<√bÕj·÷ìï Á|üjÓ÷–+∫, nø£“sY •_s¡+˝À ñqï yê]˝À
ˇø£]ô|’ ˇø£]øÏ nqTe÷Hê\T düèwæ+º ∫, nø£“sY eTVü‰sêÅw≈ºü î£ bÕ]b˛j·T≥≥T¢
#˚XÊ&ÉT. Ä <äX˝¯ À Ws¡+>∑CãÒ T sê»|ü⁄Á‘·T\‘√ sêJ ˇ|üŒ+<ë\T #˚dTü ≈£îHêï&ÉT
>±ì Ws¡+>∑CãÒ T eTs¡D+Ï #˚ es¡≈î£ sê»|ü⁄Á‘·T\‘√ dü+ã+<Ûë\T |üP]Ô>±
|üPs¡«|ü⁄ kÕúsTTøÏ sê˝Ò<Tä . nsTT‘˚, Ä ˝ÀbÕìï Ws¡+>∑CãÒ T ‘·q bÕ\ø£es¡+Z ˝ÀøÏ
m≈£îÿe dü+K´˝À eTsêsƒê\qT #˚sT¡ Ãø√e&É+ <ë«sê |üP]+#·>˝∑ ≤Z&TÉ .
ÇM |æ\\¢ ÷! Ws¡+>∑CãÒ T ø±\+Hê{Ï ø=ìï $X‚cÕ\T. e#˚Ã ø±¢dTü ˝À
•yêJì >∑÷]Ã nH˚ø£ $wüj÷· \T ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.μμ n+≥÷ e÷kÕºsT¡ ˝Ò#ês¡T.
143
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
24e uÛ≤>∑+. •yêJ J$‘·+ ` bÕ\Hê $X‚cÕ\T
ªª|æ\\¢ ÷, ás√E Ws¡+>∑CãÒ TqT m~]+∫ ì*∫q •yêJ J$‘êìï
>∑÷]Ã, Äj·Tq bÕ\Hê $X‚cÕ\÷ #ÓãT‘êqTμμ n+≥÷ e÷kÕºsT¡ #Ó|Œü &É+
yÓTT<ä˝…{≤ºs¡T.
ªª•yêJ |ü⁄≥Tºø£ Hê{ÏøÏ <˚X+¯ ˝À ñqï sê»ø°jT· |ü]dæ‹ú ì eTT+<äT>±
$e]kÕÔqT. Ä ø±\+˝À <˚X+¯ ˝À nH˚ø£ esêZ\˝À Á|ü‘´˚ ø£ sê»´ø±+ø£å Á|üã*+~.
Ä Á|ü‘´˚ ø£ sêC≤´ìï kÕ~Û+#·>\∑ eTH˚ Ä‘·à$XÊ«dü+ ≈£L&Ü ô|]–+~. n+‘·≈î£
eTT+<˚ Ä|òHÈü é eTTdæ+¢ \˝Àì kÕ«‘·+Á‘·´ ø±+ø£qå T ‘Ó\TdüT≈£îHêï+. Ä|òHÈü \é
˝≤π> >√˝§ÿ+&É kÕÁe÷»´|ü⁄ MTsYEe÷¢ ø√s¡eT+&É˝Ÿ rs¡+˝À ˇø£ ∫qï
sêC≤´ìï @sêŒ≥T #˚j÷· \ì Á|üjT· ‹ï+#ê&ÉT. n˝≤π> |ü•ÃeT rs¡+˝À dæB\› T
nqã&˚ n_d”ìj·÷ eTTdæ+¢ Hêj·T≈£î\T Á|ü‘´˚ ø£ sêC≤´\qT @s¡Œs¡#˚ Á|üjT· ‘·ï+
#˚XÊs¡T. n<˚ düeTj·T+˝À eTsêsƒê\˝À ô|]–q Ä‘·à$XÊ«dü+, kÕ«‘·+Á‘·´
ø±+ø£å˝Ò •yêJì eTsêsƒê Á|ü‘˚´ø£ sêC≤´ìï kÕú|æ+#ê\H˚ Á|üj·T‘êï\≈£î
|ü⁄]>=˝≤ŒsTT.
•yêJ1627 ˝À »ìà+#ê&ÉT. ‘·+Á&ç cÕJuÛÀ+ùd,¢ ‘·*¢ õJu≤sTT.
∫qï|üŒ{ÏqT+&ç dü«+‘· kÕÁe÷»´ kÕú|üq ø√]ø£ •yêJøÏ ã©j·T+>±
ñ+&˚~. ‘·q 18e @≥H˚, n+fÒ 1645 ˝ÀH˚ nH˚ø£ ø=+&É ãTs¡TE\qT
ø=\¢ > ={Ï º , 1647 Hê{Ï ø Ï sêjY T >∑ & é , ø=+&ÜHê, ‘√s¡ D Y \ qT
kÕ«BÛq+#˚dTü ≈£îHêï&ÉT. 1656 ˝À eTsêsƒê Hêj·T≈£î&ÉT #·+Á<äsêe⁄ yÓ÷sπ
nBÛq+˝Àì C≤M¢ ø√≥qT ÄÁø£$T+#ê&ÉT. Ä ø√≥qT yÓ÷dü|Pü ]‘· |ü<‘∆ä T· ˝À¢
Vü≤düÔ>∑‘·+ #˚düT≈£îHêï&Éì Á|üU≤´‘· #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT Ábıˆˆ dürwt#·+Á<ä, ªeT<Ûä´
j·TT>±\ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ μ nH˚ Á>∑+<Û+ä ˝À ‘Ó*j·TCÒXÊs¡T. (326e ù|õ.) Ä
‘·sê«‘· ‘·q y˚Tqe÷eT X¯+uÛ≤J eTVæ≤‘˚ qT+&ç dü÷|ü <äTsêZìï kÕ«BÛq+
144
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
#˚dTü ≈£îHêï&ÉT. á #·s´¡ \‘√ ;»|üPsY qyêãT ÄÁ>∑V≤æ +#ê&ÉT. ‘·q ùdHêqT˝À¢
ˇø£&q’Ó •yêJ ‘·+Á&ç cÕJô|’ ˇ‹Ô&ç ô|+#·&+É <ë«sê •yêJì n<äT|ü⁄˝À ñ
+#ê\ì Á|üjT· ‹ï+#·kÕ>±&ÉT. nsTT‘˚ 1657 ˝À ;C≤|üPsY qT yÓTT>∑˝Ÿ
ôdq’ ´+ ÄÁø£$T+#·&+É ‘√ ;»|üPsY bÕ\≈£îì qT+&ç •yêJøÏ eTT|ü ‘=\–+~.
yÓTT<ä{À¢ •yêJ Ws¡+>∑CãÒ T ‘√ #·sÃ¡ \≈£î ~>±&ÉT. nsTT‘˚ ‘·sê«‘· ù|≥ ¢ T
|òsæ êsTT+∫ yÓTT>∑˝Ÿ ÁbÕ+‘ê˝À¢øÏ #=#·TÃø=ìb˛sTT, <√#·Tø=ì, uÛ≤Ø dü+|ü<qä T
b˛>∑T#˚düT≈£îHêï&ÉT. nsTT‘˚, n<˚ düeTj·T+˝À, Ws¡+>∑CÒãT ;C≤|üPsY
bÕ\≈£î&ç‘√ ˇø£ ne>±Vü≤q≈£î e#êÃ&ÉT. <ëì‘√ u≤≥T Ws¡+>∑CãÒ T •yêJì
≈£L&Ü ø£å$T+#ê&ÉT. ø±ì •yêJ $wüj·T+˝À ;C≤|üPsY bÕ\≈£î&çøÏ ˇø£
dü\Vü‰ Ç#êÃ&ÉT. •yêJ ì ‘·q sê»´ùde˝À ìj·T$T+#·Tø√e<ä˙› , ˇø£yfi˚ ¯
ìj·T$T+#ê\qT≈£î+fÒ, yÓTT>∑˝Ÿ dü]Vü≤<äT\› ≈£î <ä÷s¡+>±, ø£sêï≥ø£ ÁbÕ+‘·+˝À
ìj·T$T+#·eTH˚<˚ Ä dü\Vü‰.
Ä ‘·sê«‘· •yêJ eT]+‘· $»è+_Û+∫, ;C≤|üPsY sê»´+˝À nH˚ø£
ø=+&É ãTs¡TE\qT ÄÁø£$T+#ê&ÉT. n+‘˚ø±<äT, ;C≤|üPsY‘√ ùdïVü≤+>± ñ
+≥Tqï yÓTT>∑\T\ bÕ\q˝Àì q>∑sy¡ TÓ qÆ EHêïsYqT \÷Øƒ #˚XÊ&ÉT. <ëì‘√
ÄÁ>∑V≤æ +∫q ;C≤|üPsY bÕ\≈£î&ÉT •yêJì nD#·&ÜìøÏ n|ò»t ˝ŸU≤Hé nH˚
ùdHêì Hêj·Tø£‘«· +˝À ô|<ä› ôdH’ ê´ìï |ü+bÕ&ÉT. >¬ ]˝≤¢ j·TT<ä∆ |ü<‘∆ä T· ˝Ò>±ì,
Á|ü‘·´ø£å j·TT<ë∆\˝À nqTuÛÑe+ ˝Òì •yêJ ø=+#Ó+ »+ø±&ÉT. n|ü &ÉT
;C≤|üPsY bÕ\≈£î&ç qT+&ç ø£eå ÷_Ûøå£ Ç|æŒ+#·>\∑ qì Vü‰MT Çdü÷,Ô ‘·qqT
e´øÏ>Ô ‘∑ +· >± ø£*ùd+<äT≈£î sêyê\ì n|ò˝®ü ŸU≤Hé, eTsêsƒê Áu≤Vü≤àDT&Óq’ ø£ècÕíJ
uÛ≤düÿsYqT ‘·q <ä÷‘·>± •yêJ e<ä≈› î£ |ü+bÕ&ÉT. e´øÏ>Ô ‘∑ · düe÷y˚X+¯ ˝À
ˇø£]H=ø£sT¡ n+‘·yTÓ T+~+#ê\ì n|ü˝® ŸU≤Hé, •yêJ *<äs› ÷¡ ìs¡sí TT+#·Tø=ì,
n+<äT≈£î ‘·–q s¡V≤ü dü´ Á|üjT· ‘êï\qT #˚dTü ≈£îHêïs¡T. Ä Á|üjT· ‘·ï+˝À, #·Ts¡Tø¬ q’
yê&Óq’ •yêJj˚T $»j·T+ kÕ~Û+#ê&ÉT. ‘·qqT øö–*+#·T≈£îqï≥T¢>± q{Ï+∫,
øö–*˝À ñøÏÿ]_øÏÿ] #˚dæ #·+|ü<ä\#·Tø=qï n|òü®˝ŸU≤HéqT, ‘·q #˚‹øÏ
145
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
‘·–*+#·Tø=qï |ü⁄*>√fi¯fl‘√ N*Ã #·+|æy˚XÊ&ÉT. Hêj·Tø£‘·«+ ø=s¡e&çq
n|òü®˝ŸU≤Hé ôd’Hê´ìï z&ç+∫, nbÕs¡yÓTÆq Äj·TT<Ûä kÕe÷Á–ì kÕ«BÛq+
#˚dTü ≈£îHêï&ÉT. ‘·sê«‘· ‘·q ôdì’ ø£ X¯øìÔÏ ô|+#·T≈£îHêï&ÉT. ô|]–q ôdq’ ´+˝À
nH˚ø£ eT+~ eTTdæ+¢ \T ñ+&É≥+ Á|ü‘´˚ ø£ $X‚w+ü . ñ<ëVü≤s¡D≈£î •yêJ
‘·q HÍø±<äfi≤~Û|‹ü >± <äsê´kÕs¡+>¥ <Í\‘YU≤Hé nH˚ eTTdæ+¢ qT ìj·T$T+#ê&ÉT.
ø±J ôV≤’ <äsY nH˚ eTTdæ+¢ Äj·Tq <Í‘ê´~Ûø±]. q÷sYU≤Héu>Ò ¥ •yêJ jÓTTø£ÿ
|ü<ë‹<äfi≤~Ûø±]. dæBV› ≤æ ˝≤˝Ÿ Äj·Tq jÓTTø£ÿ ôdH’ ê´~Ûø±s¡T˝À¢ ˇø£&TÉ . Ç˝≤
X¯øÔÏ kÕeTsê∆´\T ô|+#·T≈£îqï •yêJì nD∫y˚jT· &ÜìøÏ ákÕ] Ws¡+>∑CãÒ T
‘·q <äøÿ£ qT düTuÒ<ë¬sq’ ôwd’ UÔü ≤Hé qT •yêJ ô|ø’ Ï |ü+bÕ&ÉT. ôwd’ UÔü ≤Hé yÓTT<ä≥
|üPDÒqT kÕ«BÛq+ #˚dTü ø=ì, <ëìì ‘·q Á|ü<ëÛ q kÕúes¡+>± e÷s¡TÃ≈£îHêï&ÉT.
Ä |ü]dæ‘ú T· ˝À¢ •yêJ, |üø&£ “É +B eP´Vü≤+‘√, ø=~›eT+~ nqT#·sT¡ \‘√,
sêÁ‹|üP≥ ôwd’ UÔü ≤Hé kÕúes¡+ô|’ <ë&ç#d˚ ,æ n‘·ìì #·+|üuÀj·÷&ÉT. ôwd’ UÔü ≤Hé
‘·|Œæ +#·T≈£îHêï&ÉT >±ì, Ä <ë&ç˝À n‘·ì u§≥qÁy˚\T ‘Ó–b˛sTT+~. n‘·ìøÏ
|üsêuÛeÑ y˚T $T–*+~. Ä ‘·sê«‘· ø=+‘· ø±˝≤ìøÏ, 1664 »qe] 16
qT+&ç 5 s√E\ bÕ≥T dü÷s¡‘Y q>∑s+¡ ô|’ <ë&ç#d˚ ,æ Ä q>∑sêìï $|üØ‘·+>±
<√#·T≈£îHêï&ÉT. ˇø£ ø√{Ï s¡÷bÕj·T\ uÛ≤Ø KC≤Hê‘√ ‹s¡T>∑TeTTK+ |ü{≤º&TÉ .
<√|æ&û düeTj·÷˝À¢ ˇø√ÿ ôdì’ ≈£î&É÷ <√∫q dü+|ü<qä T •yêJøÏ düeT]Œ+#ê*.
<ëìì K∫Ã+‘·+>± ˝…øÏÿkÕÔs¡T. <ëì˝À ôd’ì≈£î\≈£î ø=+‘· yê{≤ Ç∫Ã
$T–*q~ •yêJ KC≤Hê≈£î #˚sT¡ kÕÔsT¡ . •yêJ ôdq’ ´+ n+‘· Áø£eT•ø£D å >±
ñ+≥T+<äì #·]Á‘·ø±s¡T\T ÁyêXÊs¡T.
‘·sê«‘· ø=~› ø±˝≤ìπø Ws¡+>∑CãÒ T sêC≤ »j·Tdæ+>¥ Hêj·Tø£‘«· +˝À
eTs√ ô|<ä› ôdH’ ê´ìï |ü+bÕ&ÉT. •yêJ ‘·q ≈£î≥T+u≤˙ï dæ]dü+|ü<\ä q÷
uÛÑÁ<ä|üs¡∫q |ü⁄s¡+<äsY ø√≥qT, »j·Tdæ+>¥ eTT≥º&ç+#ê&ÉT. •yêJøÏ @
yÓ|’ ⁄ü qT+&û düV‰ü j·T+ n+<˚ dæ‹ú ˝Ò≈î£ +&Ü #˚XÊ&ÉT. |ü]dæ‹ú ì ns¡+∆ #˚dTü ≈£îqï
•yêJ, »j·Tdæ+>¥ ‘√ sêJ dü+Á|ü~+|ü⁄\T yÓTT<ä\Tô|{≤º&ÉT. ∫es¡≈£î
146
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
á ÁøÏ+~ n+XÊ\‘√ ˇ|üŒ+<ä+ ≈£î~]+~.
1) •yêJ ÄBÛq+˝À ñqï 35 ø√≥˝À¢ 23 ø√≥\qT yÓTT>∑˝Ÿ
kÕÁe÷C≤´ìøÏ Ç∫Ãy˚j÷· *. $T–*q 12 ø√≥\qT •yêJ ñ+#·Tø√e#·TÃ.
2) ;C≤|üPsY ≈£î #Ó+~q ø=+ø£DY ÁbÕ+‘êìï, u≤˝≤|ò÷ü {ŸqT •yêJøÏ
e<ä*y˚j·÷*.
3) yÓTT>∑˝Ÿ dæ+Vü‰düHêìøÏ $<Û̊jT· T&Ó,’ •yêJ ‘·–q ùde\T #˚j÷· *.
‘·qqT Ws¡+>∑CãÒ T jÓTTø£ÿ e´øÏ>Ô ‘∑ · ìyê[ qT+&ç $TqVü‰sTT+#ê\ì
•yêJ ø√sê&ÉT. n+<äT≈£î n+^ø£]+∫, n‘·ìøÏ ã<äT\T>± •yêJ yÓTqÆ sY
≈£îe÷s¡T&ÉT X¯+uÛ≤JøÏ, Ws¡+>∑CãÒ T ≈£î e´øÏ>Ô ‘∑ · ìyê[ n]Œ+#˚ neø±X¯eT÷,
<ëìøÏ ‘·–q ¨<ë ø£*Œ+#ês¡T. nsTT‘˚ uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À yÓTT>∑\T\T <äøÿ£ qT˝À
#˚|fü ºÒ <ä+&Éj÷· Á‘·˝À¢ ‘êqT dü«j·T+>± bÕ˝§Z+{≤qì •yêJ Vü‰MT Ç#êÃ&ÉT.
Ws¡+>∑CãÒ T »qà~q+ dü+<äs“¡ +¤ >± •yêJ ÄÁ>± yÓ[fl, Ws¡+>∑CãÒ TqT
<ä]Ù+∫ sêyê\ì »j·Tdæ+>¥ •yêJì ø√sê&ÉT. •yêJ n+<äT≈£î n+^ø£]+∫,
ÄÁ>±≈£î ‘·q ≈£îe÷s¡T&ÉT X¯+uÛ≤J‘√ yÓfi≤fl&ÉT. nsTT‘˚ nø£ÿ&É •yêJì
ø£\TdüTø√e&ÜìøÏ ≈£L&Ü Ws¡+>∑CÒãT n+^ø£]+#·˝Ò<äT. <ëì‘√ •yêJøÏ
ø√|ü+ e∫Ã, Ä y˚&TÉ ø£\qT ãVæ≤wüÿ]+∫ $&ç~øÏ yÓ[flb˛j·÷&ÉT.nø£ÿ&É n‘·&TÉ
>∑èVü≤ìs¡“+<Û+ä ˝À ñ+#·ã&Ü¶&TÉ . nsTT‘˚ •yêJ, X¯+uÛ≤J *<äs› ÷¡ j·TTøÏ>Ô ±
$TsƒêsTT ø±efi¯fl˝À ≈£Ls=Ãì s¡V≤ü dü´+>± ÄÁ>±qT+&ç bÕ]b˛sTT eTsêsƒê
sê»´+ #˚sês¡T. á s¡V≤ü dü´ ø±s¡´Áø£eT+˝À •yêJ‘√ bÕ˝§Zqï n‹ø=~›eT+~˝À
eT<ë] yÓTVü≤‘·sY nH˚ eTTdæ+¢ ñ+&É≥+ Ä ø±\+ Hê{Ï eT‘·kÕeTs¡d´ü
yê‘êes¡D≤ìï n<äT“¤‘+· >± ìs¡÷|æk˛Ô+~. Ä ‘·sê«‘· ø=+‘· ø±˝≤ìøÏ 1670
nø√ºãs¡T˝À •yêJ dü÷s¡‘ôY |’ s¬ +&ÉekÕ] <ë&ç#d˚ ,æ <ëìì eTs¡\ ø=\¢>={Ï,º
$|üØ‘·+>± Äq>∑sêìï <√#·Tø=ì, 66 \ø£\å s¡÷bÕj·T\ <√|æ&û kıeTTà‘√
147
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
yÓqT~]>±&ÉT. n+‘˚ø±<äT, |ü⁄s¡+<äsY ‘√ düV‰ü , yÓTT>∑˝Ÿ bÕ\≈£î\ nBÛq+˝À
ñqï nH˚ø£ ø=+&É ãTs¡TE\qT ‹]– ÄÁø£$T+#·T≈£îHêï&ÉT. yêj·TTe´
dü]Vü≤<äT˝› À Ä|òHÈü \é kÕ«‘·+Á‘·´ ø±+ø£qå T nD∫y˚jT· &É+˝À yÓTT>∑˝Ÿ ôdq’ ´+
r]ø£˝Ò≈£î+&Ü ñ+&É≥+ •yêJøÏ ˝≤_Û+∫+~ n<˚ düeTj·T+˝À nH˚ø£
‘·&Ée\T>±, ø£Hêsê Á>±MTD ÁbÕ+‘êìï •yêJ <√#·T≈£îHêï&ÉT. ∫es¡≈£î
1674˝À sêjYT|òTü &é ˝À |ü{≤º_wÛ ≈æ î£ &Ô H’Ó ê&ÉT. |ü{≤º_ùÛ wø£+ »s¡|&ü ÜìøÏ eTsêsƒê
Áu≤Vü≤àDT\+<äs÷¡ ‹s¡dÿü ]+#ês¡T. ø±s¡D+ •yêJ ø£Áå ‹j·TT&ÉT ø±&É˙, n‘·&TÉ
X¯SÁ<äT&É˙, ø±ã{Ïº n‘·ìøÏ sêC≤´~Ûø±s¡ ns¡Ω‘· ˝Ò<˙ä yê] yê<äq. •yêJ
n|ü &ÉT ø±oqT+&ç >±>∑u≥ ÑÛ Tº nH˚ |ü+&ç‘T· &çì |æ*|æ+∫, Äj·Tq <ë«sê
Á|ü‘´˚ ø£ ø±s¡´Áø£eT+˝À ø£Áå ‹j·T‘ê«ìï d”«ø£]+∫, eTsêsƒê kÕÁe÷C≤´ìøÏ sêE>±
|ü{≤º_wÛ ≈æ î£ &Ô H’Ó ê&ÉT. #ÛÁ· ‘·|‹ü nH˚ _s¡T<äTqT d”«ø£]+#ê&ÉT.
Ä ‘·sê«‘· •yêJ, >√˝§ÿ+&É qyêãT ≈£î‘·TuŸcÕ ‘√ ˇø£ ˇ|üŒ+<ä+
#˚dTü ø=ì, ;C≤|üPsY ÄBÛq+˝Àì ÁbÕ+‘ê\ô|’ <ë&ç#X˚ Ê&ÉT. u≤<Ûëø£sy¡ TÓ qÆ
$wüjT· + @$T≥+fÒ, á <ë&ÉT˝À¢ Væ≤+<ä÷ »HêuÛ≤ m≈£îÿe ñqï eTsêsƒê
ÁbÕ+‘ê\qT $|üØ‘·+>± <√#·T≈£îHêï&ÉT. <√|æ&û kıeTTàqT, ˇ|üŒ+<ä+ y˚Ts¡≈î£
≈£î‘·TuŸcÕ ‘√ |ü+#·Tø√e&ÜìøÏ •yêJ ìsêø£]+#·&É+‘√, Ç<ä›] eT<Ûë´
dü+ã+<Ûë\T u…&dç øæ ={≤ºsTT.
•yêJ 1680 ˝À ‘·T~ XÊ«dü $&ç#ê&ÉT. ‘êqT eTs¡DÏ+#˚Hê{ÏøÏ
eTsêsƒê\≈£î ˇø£ dü«+‘· sêC≤´ìï, n+‘·≈î£ $T+∫ m+‘√ Ä‘·à$XÊ«kÕìï
n+~+∫yÓfi≤fl&ÉT.μμ nì •yêJ J$‘· #·]Á‘·qT eTT–+#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
ªª•yêJ |ü]bÕ\Hê $X‚cÕ\T #Ó|üŒsê e÷kÕºs¡÷?μμ n&ç–+~
kÕsTTCÀ´‹.
ªª#ÓãT‘êqe÷à! •yêJ @sêŒ≥TCÒdqæ bÕ\Hê eédü,ú ‘·sê«‘· #ê˝≤
ø±\+ es¡≈£î eTsê<Ûë sê»´+˝À nqTdü]+#·ã&ç+~. |ü]bÕ\q n+‘ê
148
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
nwüÁº |ü<ëÛ qT\ dü\Vü‰\‘√ sêE #˚ùdyê&ÉT. yê]˝À ù|cÕ« eTTKýÓTqÆ yê&ÉT.
Çø£ ôdì’ ø£ eédü≈ú î£ dü+ã+~Û+∫, ôdì’ ≈£î\≈£î y˚‘H· ê\qT q>∑<Tä s¡÷|ü+˝À
#Ó*+¢ #˚yês¡T. <ë&ÉT\≈£î yÓfifl‚ düeTj·T+˝À, ôdì’ ≈£î\≈£î ˇø£ eTTK´ Ä<˚X+¯
Çe«ã&ç+~. ªªôdì’ ≈£î\T me«s¡÷ ‘·eT uÛ≤s¡´\qT >±˙, Ä&É u≤ìdü\qT
>±˙, Hê≥´ø£‘\ÔÓ qT >±˙ yÓ+≥ rdüT≈£îsêsê<äT. n˝≤ rdüT≈£îe∫Ãq yê]
‘·\ rdæyj ˚ T· ã&ÉT‘·T+~.μμ nH˚<˚ Ä Ä<˚X+¯ . yÓTT>∑\T\T ‘·eT <ä+&Éj÷· Á‘ê
düeTj·÷\˝À ‘·eT n+‘·'|ü⁄s¡ Åd\Ô” qT, Ä&É u≤ìdü\qT ‘Ó#T· Ãø√e&É+‘√
b˛*Ã #·÷dæq|ü &ÉT, ôd’ì≈£î\ Áø£eT•ø£åD $wüj·T+˝À •yêJ m+‘·
Ä<äsÙ¡ ÁbÕj·T+>± ñ+&˚yê&√ ‘Ó\Tk˛Ô+~. q>∑sê\ <√|æ&\û $wüjT· +˝À ≈£L&Ü
ôd’ì≈£î\≈£î •yêJ düŒwüºyÓTÆq Ä<˚X¯$T#êÃ&ÉT. n<˚$T≥+fÒ, ªª@<Ó’Hê ˇø£
Á|ü<X˚ Êìï ø=\¢>={Ïqº |ü &ÉT, sê–HêD≤\T, sê–, ø£+#·T bÕÁ‘·\T, <√|æ&û
#˚dqæ ôdì’ ≈£î&çøπ #Ó+<äT‘êsTT. ø±ì, ã+>±s¡+, yÓ+&ç edüTeÔ ⁄\T, HêDÒ\T,
s¡‘ï· e÷DÏø±´\T @ $TqVü‰sTT+|ü⁄\T ˝Ò≈î£ +&Ü ôdH’ ê´~Ûø±]øÏ n+~+#ê*.
n‘·qT •yêJ <ÛHä ê>±sêìøÏ n+~+#ê*. Ä ø±\+˝À X¯‘è· <˚X¯ q>∑sê\
\÷{° düs«¡ kÕe÷q´+ nsTTHê, ôdq’ ´+˝À Áø£eT•ø£D å $wüjT· +˝À •yêJøÏ
mes¡÷ kÕ{Ïsês¡T.
n+‘˚ø±<äT. ôd’ì≈£î\T Á|üj·÷DÏ+#˚≥|ü &ÉT |ü+≥ bı˝≤\qT
‘=ø£ÿ>∑÷&É<˙ä , @yÓH’ ê düsT¡ ≈£î\T nedüsy¡ TÓ ‘Æ ,˚ yê{Ïì n+>∑fifl¯ ˝À ø=Hê\˙,
n+‘˚ø±ì ã\e+‘·+>± es¡Ô≈£î\ qT+&ç kÕ«BÛq+ #˚düTø√≈£L&É<ä˙
Ä<˚•+#ê&ÉT. Ä s√E˝À¢ ôd’ì≈£î\T |ü+≥bı˝≤\qT ‘=≈£îÿ≈£î+≥÷
b˛j˚Tyês¡˙, düs¡T≈£î\qT es¡Ô≈£î\ qT+&ç ã\e+‘·+>± rdüTø=H˚yês¡˙,
yê]øÏ @s¡øy£ TÓ qÆ qwü|º ]ü Vü‰s¡+>±˙, edüTeÔ ⁄\ KØ<äT>±˙ Ç#˚Ãyês¡T ø±<ä˙,
n+<äTe\q s¬ ‘’ T· \T $s¡øÔÏ #Ó+~, ‘·eT sêE sê»|ü⁄Á‘·T&Ü, eTTdæe¢ ÷ nH˚
$wüjT· + |ü{+ºÏ #·Tø=H˚yês¡T ø±<ä˙, n‘·qT me¬sH’ ê, ‘·eTqT u≤~Û+#˚yê&˚><∑ ë?
nì ñ<ëd”q+>± ñ+&˚yês¡˙, n+<äTe\q s¬ ‘’ T· \T ‘·eT≈£î ø£w+ºü , qwü+º
149
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ø£\>∑≈î£ +&Ü #·÷düTqÔ ï •yêJì ‘·eT sêE>± uÛ≤$+#·T≈£îHêïs¡˙ ª>√$+<ä
|üHê‡πsμ nH˚ s¡#s· TT‘· ªªVüA sT÷CŸ •yêJμμ nH˚ Á>∑+<Û+ä ˝À ù|s=ÿHêïs¡Tμμ
ªªeékÕj·÷_Ûeè~∆ ø√dü+ •yêJ @yÓTHÆ ê #˚XÊ&Ü e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç>±&ÉT
lø±+‘Y.
ªª#˚XÊ&ÉT lø±+‘Y! eékÕj·T<ës¡T\≈£î Á|üuÛÑT‘·«+, eTT+<äT>±
n|ü *yê«\˙, |ü+≥ e∫Ãq ‘·sê«‘· ø=ìï dü+e‘·‡sê˝˝À ø=ìï
yêsTT<ë\˝À rs¡TÃø√e#·TÃq˙, •yêJ Ä<˚•+#ê&ÉTμμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªª•yêJ nœ˝ uÛ≤s¡‘· Væ≤+<ä÷ kÕÁe÷C≤´ìï kÕú|+æ #ê\ì ø√s¡T≈£îHêï&Ü
e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&É–+~ eTVü‰\øÏÎ.
ªª˝Ò<eä ÷à. á Á|üXï¯ ≈£î Ábıˆˆ $.&ç. eTVü‰»Hé ˝≤+{Ï #·]Á‘·ø±s¡T\T
nH˚ø£ eT+~, ø±<äH˚ düe÷<Ûëqy˚T #ÓbÕŒs¡T. <ëìøÏ s¡TEe⁄\T>±, •yêJ
#Û·Á‘·kÕ˝Ÿã+<ë nH˚ Væ≤+<ä÷ Ms¡Tì düVü≤ø±sêìï rdüTø√e&ÜìøÏ
‹s¡dÿü ]+#·&Ü˙ï, Væ≤+<ä÷ yê´bÕs¡T\qT |ü<˚ |ü<˚ <√#·Tø√e&Ü˙ï, yês¡T
#ÓãT‘·THêïs¡T. n+<äTe\q •yêJ ˇø£ X¯øÏÔe+‘·yÓTÆq eTsêsƒê sêC≤´ìï
kÕú|+æ #ê&Éì e÷Á‘·yT˚ eTq+ ns¡+∆ #˚dTü ø√yê*.
|æ\\¢ ÷! ÇM •yêJ J$‘·eT÷, Äj·Tq |ü]bÕ\Hê $X‚cÕ\T. e#˚Ã
ø±¢dTü ˝À Ws¡+>∑CãÒ T e´øÏ‘Ô «· eT÷, eT‘·+ $wüjT· +˝À Äj·Tq $<ÛëqeT÷
‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.μμ n+≥÷ ˝Ò#ês¡T e÷kÕºsT¡ .
Y
150
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
25e uÛ≤>∑+. Ws¡+>∑CÒãT e´øÏÔ‘·«eTT ` eT‘· $<ÛëqeTT
ªª|æ\\¢ ÷! á s√E Ws¡+>∑CãÒ T e´øÏ‘Ô «· eT÷, eT‘· $wüjT· +˝À Äj·Tq
$<ÛëqeT÷ #ÓãT‘êqHêïqT>∑<ë?μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªne⁄qT e÷kÕºs÷¡ !μμ nHêïs¡T |æ\\¢ +<äs÷¡ .
ªª#ÓãT‘êqT $q+&ç. Ws¡+>∑CÒãT J$‘·eT+‘ê ìsê&É+ãs¡+>±
>∑&çbÕ&ÉT. $˝≤kÕ\≈£î, uÛÀ>∑uÛ≤>±´\≈£L <ä÷s¡+>± ñ+&˚yê&ÉT. ∫es¡≈£î
#·Áø£e]Ô dæ+Vü‰düq+ >∑~ì ≈£L&Ü ìsê&É+ãs¡+>± ñ+#ê\ì Ä<˚•+#ê&ÉT.
Ä >∑~ì #Íø£>± \_Û+#˚ edüTeÔ ⁄\‘√ n\+ø£]+#ê\˙, >∑Te÷kÕÔ\T yÓ+&ç
dæsê ≈£î+&û\≈£î ã<äT\T, eT{Ïº dæsê ≈£î+&û\T yê&Ü\˙ Ä<˚•+#ê&ÉT.
n+‘˚ ø ±<ä T — #· Á ø£ e ]Ô »qà~Hêq »]π > Ä&É + ãsê\T, Ä#êsê\qT
ø=qkÕ–+#·˙j·T˝Ò<Tä . Ä s√Eq ã+>±s¡+, yÓ+&ç‘√ ‘·T˝≤uÛ≤sêìï ‘·÷j·T&É+
nH˚ Ä#êsêìï nø£“s¡T, »Vü≤+^sY, cÕ»Vü‰Hé \ ø±\+˝À ñ+&˚~. Ä Ä#ês¡+
dü+kÕúHêBÛX¯ó\T, Á|ü»\≈£î uÛ≤s¡+>± ñ+<äì Á>∑Væ≤+∫, Ws¡+>∑CÒãT Ä
Ä#êsêìï ìùw~Û+#ê&ÉT.
eT‘ê_Ûe÷q+ $wüjT· +˝À Ws¡+>∑CãÒ T düHê‘·qyê~. nsTTHê n‘·qT
‘·s¡#·T dü÷|ò” u≤u≤\qT dü+<ä]Ù+∫, yê] ÄodüT‡\qT bı+<˚yê&ÉT.
|ü]bÕ\q˝À Væ≤+<äTe⁄\ ‘√&ÜŒ≥T jÓTTø£ÿ nedüsêìï >∑T]Ô+#ê&ÉT.
n+<äTe\qH˚ eT‘·+ ø±s¡D+>± #·÷|æ, ˇø£ |ü<$ä ì ø√s¡T‘·÷, Ws¡+>∑CãÒ T
≈£î ˇø£ $q‹|üÁ‘·+ düeT]Œ+#·ã&çq|ü &ÉT, n‘·&TÉ Ç˝≤ yêÚ≤´ì+#ê&ÉT.
ªªeT‘·+‘√ ÁbÕ|ü+∫ø£ $wüj÷· \≈£î ñqï dü+ã+<Ûyä T˚ $T{Ï? ˙e⁄ dü÷∫+∫q
$<Û+ä >± |ü<eä ⁄*ùd,Ô Væ≤+<ä÷ bÕ\≈£î\qT, yê] nqTj·÷j·TT\qT yÓ*y˚ùd
u≤<Ûä´‘· Hê<˚ ne⁄‘·T+~μμ nì Á|üU≤´‘· #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT Ábıˆˆ dürwt#·+Á<ä
ªªeT<Û´ä j·TT>±\ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ μμ nH˚ Á>∑+<Û+ä ˝À (ù|J\T 310,311) yÓ\&¢ +ç #ê&ÉT.
151
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
|æ\¢\÷! |ü]bÕ\q $wüj·T+˝À n˝≤+{Ï düŒwüºyÓTÆq n_ÛÁbÕj·T+
ñ+&ÉãfÒ,º nø£“sY, »Vü≤+^sY, cÕ»Vü‰Hé \ ø±\+ ø£+fÒ, Ws¡+>∑CãÒ T bÕ\q˝À
Væ≤+<ä÷ dü+kÕúHêBÛXó¯ \ XÊ‘·+ u≤>± ô|]–+~. nø£“sY bÕ\q˝À Væ≤+<ä÷
dü+kÕúHêBÛXó¯ \T 16 XÊ‘·+ eT+~ ñ+fÒ, cÕ»Vü‰Hé ø±\+˝À yês¡T 24
XÊ‘êìøÏ ô|]–, Ws¡+>∑CãÒ T ø±\+ Hê{ÏøÏ yês¡T 33 XÊ‘êìøÏ ô|]>±s¡T.
Ws¡+>∑CãÒ T jÓTTø£ÿ bÕ\Hê~Ûø±s¡T˝À¢, Væ≤+<äTe⁄\qT ˇø£ÿkÕ] |ü]o*<ë›+.
sêC≤ »j·Tdæ+>¥, sêC≤ »dü«+‘Yd+æ >¥, Ws¡+>∑CãÒ T ≈£î n‘·´+‘· Ä|ü⁄\Ô ì
Ç+‘·≈î£ eTT+<˚ ‘Ó\TdüT≈£îHêï+. •yêJ eTTK´ nqT#·sT¡ ˝À¢ ˇø£&q’Ó ‘êHêJ,
ø=+&ÜHê ø√≥qT yÓTs¡T|ü⁄<ë&ç˝À |ü≥Tº≈î£ Hêï&ÉT. Ä düeTj·T+˝À Äø√≥
ñ<äj·TuÛ≤qT nH˚ Ws¡+>∑CÒãT jÓTTø£ÿ Væ≤+<ä÷ ùdHêì s¡ø£åD˝À ñ+~.
Ws¡+>∑CãÒ T eT+Á‘·T˝À¢ eTTKT´&ÉT s¡|Tüò THê<Û<ä ëdt nH˚ sê»|ü⁄Á‘· Ms¡T&ÉT.
Çø£ Ws¡+>∑CÒãT ùdq˝À y˚˝≤~eT+~ C≤≥T¢, eTsêsƒê\T, sê»|ü⁄Á‘·T\T
ñHêïs¡ì #·]Á‘·ø±s¡T\T #ÓãT‘·THêïs¡T.
nsTT‘˚ sê»ø°jT· ø±s¡D≤\‘√, Væ≤+<ä÷ <˚yê\j·÷\T yÓTT>∑˝Ÿ e´‹πsø£
kÕ+düÿ è‹ø£ øπ +Á<ë\T>± e÷s¡T‘·THêïj·Tqï ø±s¡D+‘√, Ws¡+>∑CãÒ T, yês¡D≤dæ
<˚yê\j·T+‘√ düV‰ü , nH˚ø£ <˚yê\j·÷\˝Àì $Á>∑V‰ü \qT ô|ø£*+∫ y˚sTT+∫,
yê{Ïì eT÷dæys˚ TT+∫Hê, #·]Á‘·ø±s¡T\ Ç{°e* |ü]XÀ<Ûqä ˝À¢ Ws¡+>∑CãÒ T
nH˚ø£ <˚yê\j·÷\≈£L, dæ≈î£ ÿ >∑Ts¡T<ë«sê\≈£L C≤^s¡T¢ sêdæ Ç∫Ãq |òsü êàHê\T
<=]ø±j·TH˚ $wüjT· + yÓ\T>∑T˝ÀøÏ e∫Ã+~.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î, 1948`53 eT<Ûä´ n\Vü‰u≤<é q>∑s¡ y˚Tj·TsY>±
|üì#˚dqæ Á|üeTTK #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT &Üˆˆ ;ÛcÕ+ãsYHê<∏é bÕ+&˚ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ Ç<äs› T¡
Ä\j·T |ü⁄s√Væ≤‘·T\ eT<Û´ä ñqï uÛ÷Ñ $yê<ä+ |ü]cÕÿsêì¬ø’ e∫Ã+~. yê]<ä]› ˝À
ˇø£ |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT uÛÑ÷$TøÏ dü+ã+~Û+∫q Ä<Ûësê\qT <ÛëK\T #˚XÊ&ÉT.
n~ Ä\j·T b˛wüD ø√dü+ ø=ìï q>∑<Tä ãVüQe÷Hê\‘√ u≤≥T, dü<sä T¡
152
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
uÛ÷Ñ $Tì áHê+ >± ÇdüTqÔ ï≥T¢, Ws¡+>∑CãÒ T C≤Ø #˚dqæ |òsü êàHê. Ws¡+>∑CãÒ T
eT‘· eTÚ&Û´É + >∑T]+N, Væ≤+<ä÷ e´‹πsø£‘· >∑T]+N, m+‘√ $ì ñqï bÕ+&˚,
á |òsü êàHê qøÏ©<Ó’ ñ+≥T+<äì nqTe÷ì+#ê&ÉT. Ä |òsü êàHê ì»yÓTqÆ <√,
qøÏ©<√ ‘˚\ÃeTì, <ëìì ns¡_ø˘, |ü]¸jT· Hé uÛ≤wü˝À¢ |ü+&ç‘T· &Óq’ düsY ‘˚CŸ
ãVü≤<ä÷sY düÅ|Püò ≈£î n|üŒ–+#ê&ÉT. Äj·Tq <ëìì |ü]o*+∫, n~ ì»+>±
Ws¡+>∑CãÒ T C≤Ø #˚dqæ |òsü êàHêj˚Tqì düŒwü+º #˚XÊ&ÉT.
Ws¡+>∑CãÒ TqT >∑÷]Ã eT]+‘· ˝À‘·T>± |ü]XÀ~Û+#·<\ä #·Tø=qï bÕ+&˚,
<˚Xy¯ ê´|ü+Ô >± ñqï Á|üeTTK <˚yê\j·÷\T, C…q’ eT+~sê\T, >∑Ts¡T<ë«sê\
Á|ü<ëÛ q ns¡Ã≈£î\≈£î n+<ä]ø° ªªWs¡+>∑CãÒ T C≤Ø #˚dqæ |òsü êàHê\T $÷e<ä›
ñ+fÒ, yê{Ï qø£fi¯flqT |ü+|ü+&ç. dü‘·´XÀ<Ûäq ø√dü+ á $wüj·÷ìï
n&ÉT>∑T‘·THêïqT.μμ nì ˝ÒK\T ÁyêXÊ&ÉT. nq÷Vü≤ýÓTqÆ düŒ+<äq e∫Ã+~.
nH˚ø£ Væ≤+<ä÷, C…q’ <˚yê\j·÷\T, dæ≈î£ ÿ >∑Ts¡T<ë«sê\ qT+&ç bÕ+&˚≈î£
˝ÒK\T e#êÃsTT. n$ n˙ï 1659`1685 eT<Û´ä Ws¡+>∑CãÒ T C≤Ø#˚dqæ
|òsü êàHê\T. Ä |òsü êàHê\˝À, Ä\j·÷\T, >∑Ts¡T<ë«sê\ b˛wüDø√dü+ ô|<ä›
m‘·TqÔ |ü+≥ uÛ÷Ñ eTT\qT <ëq+ Ç∫Ãq≥T¢ ñqï~. Ä $<Û+ä >± |ü]XÀ<Ûqä
#˚dæq &Üˆˆ ;ÛcÕ+ãs¡Hê<∏é bÕ+&˚ ªWs¡+>∑CÒãT düHê‘·qyê~j˚Tø±ì
eT‘√Hêà~ø±&ÉTμ nH˚ $wüj÷· ìï yÓ\T>∑T˝ÀøÏ ‘Ó#êÃ&ÉT. á $wüjT· + rdüÔ
ôd‘·˝≤«&é s¡∫+∫q ªeTq bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ ±\T |æ\\¢ ≈£î @+ H˚]ŒdüTHÔ êïsTTμμ nH˚
|ü⁄düøÔ +£ 32,33 ù|J˝À¢ ñ+~. n+‘˚ø±<äT— eTs√ Á|üeTTK #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT
Ábıˆˆ dürwt#+· Á<ä, ‘êqT Áyêdæq ªeT<Û´ä j·TT>±\ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ μ nH˚ Á>∑+<Û+ä ˝À,
ªªVæ≤+<ä÷ <˚yê\j·÷\≈£L, eTsêsƒê\≈£L, Ws¡+>∑CãÒ T C≤^s¡T¢ Áyêdæ Ç∫Ãq
dü+<äsê“¤\T nH˚ø+£ ñHêïsTT.μμ nì ÁyêXÊs¡T. (309 ù|õ).
◊‘˚ n|ü &É|ü &É÷, Ws¡+>∑CãÒ T˝Àì düHê‘·qyê~ ˝Ò∫ |ü&>É $∑ |ü ‘·TH˚
ñHêï&ÉT. n‘·&TÉ ‘·q bÕ\q˝Àì 20e @≥ Væ≤+<äTe⁄\ô|’ õC≤´ |üqTïqT
153
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
$~Û+#ê&ÉT. nsTT‘˚ õC≤´ |ü]~Û qT+&ç eTVæ≤fi¯\T, |æ\\¢ T, $ø£˝≤+>∑T\T,
m˝≤+{Ï Ä<ëj·T eqs¡T\T ˝Òì yê]ì $TqVü‰sTT+#ê&ÉT. nsTT‘˚, ‘·q
bÕ\q˝Àì ∫e] s√E˝À¢ Ws¡+>∑CãÒ T õC≤´H˚ n~Ûø±]ø£+>± s¡<Tä › #˚XÊ&ÉT.
|æ\\¢ ÷! ÇM Ws¡+>∑CãÒ T e´øÏ‘Ô «· +, eT‘· qeTàø±\≈£î dü+ã+~Û+∫q
$X‚cÕ\T. e#˚Ã ø±¢dTü ˝À yÓTT>∑\T\ bÕ\Hê ø±\+Hê{Ï Ä]∆ø,£ yê´bÕs¡,
eT‘· qeTàø±\ |ü ] dæ ú ‘ · T \T, dü + ^‘· , kÕVæ ≤ ‘· ´ s¡ + >±\ $X‚ c Õ\T
‘Ó\TdüT≈£î+<ë+μμ n+≥÷ e÷kÕºsT¡ ˝Ò#ês¡T.
154
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
26e uÛ≤>∑+. yÓTT>∑\T\ø±\+ Hê{Ï |ü]dæú‘·T\T
ªª|æ\\¢ ÷! ás√E eTT+<äT>± yÓTT>∑\T\ ø±\+Hê{Ï Ä]∆ø£ |ü]dæ‘ú T· \T
‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
yÓTT>∑\T\ ø±\+Hê{Ï |ü]dæ‘ú T· \qT, ÄHê&ÉT uÛ≤s¡‘<· X˚ Êìï dü+<ä]Ù+∫q
◊s√bÕ yê´bÕs¡T\T, j·÷Ár≈£î\T $es¡+>± ÁyêXÊs¡T. Ä ø±\+˝À bÕ\ø£esêZ\
<Ûqä dü+|ü‹Ô $|üØ‘·+>± ô|]–Hê, ø±]à≈£î\T, ø£s¸¡ ≈î£ \T e÷Á‘·+ ù|<ä]ø£+˝ÀH˚
>∑&çbÕs¡ì, yês¡T ÁyêXÊs¡T. kÕ<Ûës¡D Á|ü»\≈£î o‘êø±\+˝À #·*qT+&ç
‘·|Œæ +#·Tø√e&ÜìøÏ dü]|ü&É eÅkÕÔ\T ≈£L&Ü ñ+&˚$ ø±eì &ç\j˚T nH˚
yê´bÕ] ÁyêXÊ&ÉT. Á|ü»\T bÕ<äsø¡ \å£ T ˝Ò≈î£ +&ÜH˚ ‹]π>yês¡ì ìø£{HÏ é nH˚
j·÷Á‹≈£î&ÉT ÁyêXÊ&ÉT. Á|üdTü ‘Ô +· Á>±e÷\˝À ñqï $<Û+ä >±H˚, ÄHê&ÉT ≈£L&Ü
Á>±MTDT\ >∑ è Vü ‰ \T ñ+&˚ $ . yê]˝À #ê˝≤eT+~ |ü P ]>∑ T &ç X Ë ˝ À¢
ìyêdüeTT+&˚yês¡T. eT+#ê\T, yÓ<Tä s¡T#ê|ü\T $TqVü‰, yê] Çfi¯fl˝À Ç‘·s¡
ø£\|ü kÕe÷Á– ñ+&˚~ø±<äT. Á>±e÷\˝À #ê˝≤eT+~ Çfi¯fl˝À ≈£îeTà]
‘·j÷· s¡T#˚ùd eT{Ï≈º î£ +&É\T, e+≥kÕe÷Á– ‘·|Œü , sê–, Ç‘·&Ô ç ø£+#ê\T,
>∑]f…\T ≈£L&Ü ñ+&˚$ ø±<äT. n$ #ê˝≤ KØ<Óq’ $ ø£qTø£ ù|<ä\T yê{Ïì
ø=qT>√\T #˚ùdyês¡T ø±<äT. n+≥sêìyês¡T ˝Ò<ë ø£MTHé(<ä[‘·) ≈£î˝≤ìøÏ
#Ó+~q yês¡+<äs¡÷ uÛÑ÷$T˝Òì ¬s’‘·T\T, ˝Ò<ë eékÕj·T ø±]à≈£î\T>±H˚
ñ+&˚yês¡T. n|üŒ{À¢ ø£sT¡ e⁄ düs«¡ kÕ<Ûës¡D+>± ñ+&˚~. n˝≤+{Ï ø£sT¡ e⁄\T
dü+uÛ$Ñ +∫q|ü &ÉT uÛ÷Ñ $T˝Òì ìs¡Tù|<ä s¬ ‘’ T· \T, #˚‹eè‘·T\Ô yêπs m≈£îÿe>±
qwübº ˛j˚Tyês¡T. yê]øÏ düs¬ q’ ‹+&ç ≈£L&Ü <=]πø~ø±<äT. Ä $<Û+ä >± Á>±MTD
düe÷»+ #ê˝≤ ndüe÷q‘·\‘√ ì+&çñ+&˚~. ø=~› ø=~› uÛ÷Ñ eTT\Tqï s¬ ‘’ T· \T
Á>±e÷\˝À kÕ<Ûës¡D+>± ø=ìï nÁ>∑≈î£ ˝≤\≈£î #Ó+~qyêπs ñ+&˚yês¡T. Ms¡T
<ä[‘·, ù|<ä esêZ\qT <√#·Tø=H˚yês¡T. eTs√yÓ|’ ⁄ü Ä s¬ ‘’ T· \qT »MT+<ës¡T¢
<√#·Tø=H˚yês¡T.μμ nHêïs¡T e÷kÕºs¡T.
155
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ªªÄø±\+˝À |ü•ÃeT <˚XÊ˝À\ XÊÅdüÔ kÕ+πø‹ø£ n_Ûeè~∆ u≤>±
»]–+~>∑<ë? eT] eTq <˚X+¯ ˝À m˝≤ »]–+~ e÷kÕºs÷¡ ? n&ç–+~
eTVü‰\øÏÎ.
ªªn~ ø=+#Ó+ u≤<Ûëø£sy¡ T˚ qe÷à! XÊÅdÔü kÕ+πø‹ø±\ n_Ûeè~∆ì Hê{Ï
yÓTT>∑˝Ÿ bÕ\≈£î\T ìs¡ø¢ å£ ´+ #˚XÊs¡T. |ü•ÃeT <˚XÊ˝À¢ XÊÅdÔü kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+
eè~∆#+Ó <äT‘·Tqï $wüj÷· ìï ÄHê{Ï bÕ\ø£esêZ\T $düà]+#êsTT. ø±ø£b˛‘˚
nø£“s¡T ø±\+˝À ‘·TbÕ≈£î\ e+{Ï Ä<ÛäTìø£ Äj·TT<Ûë\ ìsêàD+ ø=+‘·
yÓTs¡T>∑T|üsÃ¡ ã&ç+~.μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªeékÕj·÷_Ûeè~∆ ø√dü+ yÓTT>∑\T\ ø±\+˝À @yÓTÆHê #˚XÊsê
e÷kÕºs÷¡ ?μμ n&ç–+~ ^‘·.
ªª#˚XÊs¡e÷à! eékÕj·T $düsÔ D ¡ ø√dü+ yÓTT>∑˝Ÿ Á|üuTÑÛ ‘ê«\T s¬ ‘’ T· \≈£î
s¡TD≤\T eT+ps¡T #˚XÊsTT. yê] bÕ\q˝À uÛÑ÷$T •düTÔ #Ó*¢+∫q+‘·
ø±\+ s¬ ‘’ T· qT n‘·&TÉ kÕ>∑T#˚dTü qÔ ï uÛ÷Ñ $T qT+&ç yÓ*y˚ùd n~Ûø±s¡+ me]ø°
ñ+&˚~ ø±<äT ÇM eékÕj·÷_Ûeè~∆ ø√dü+ yÓTT>∑\T\T rdüT≈£îqï #·s´¡ \Tμμ
ªªyê´bÕs¡T\ $X‚cÕ\T, yê´bÕsê_Ûeè~∆ ø√dü+ yÓTT>∑\T\T rdüT≈£îqï
#·s´¡ \qT >∑÷]Ã $e]+#·+&ç e÷kÕºs÷¡ !μμ n&ç>±&ÉT eTDÏ.
ªªeTD°! yÓTT>∑\T\ ø±\+˝À <Ûìä ø£ yê´bÕs¡T\qT ùdsƒ,Y u§ÁVü‰ ˝Ò<ë
yÓ÷&û nì |æ*#˚yês¡T. Á|ü‹ ≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~q yê´bÕs¡T\ düeTT<ëj·÷ìøÏ
ˇø£ Hêj·T≈£î&ÉT ñ+&˚yê&ÉT. n‘·&TÉ ‘·eT es¡Z ø√]ø£\T, düeTdü´\ô|’ kÕúìø£
n~Ûø±s¡T\‘√ dü+uÛ≤wæ+∫, |ü]cÕÿs¡+ ø£qT>=q&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+#˚yê&ÉT.
‘·eT ø√¬sÿ\ kÕ<Ûqä ≈£î nVü≤à<ëu≤<é ‘·~‘·s¡ yê´bÕs¡ øπ +Á<ë\˝À yê´bÕs¡T\T
düyÓTà ìs¡«Væ≤+∫q dü+<äsê“¤\T ≈£L&Ü ñHêïsTT. yê´bÕsê_Ûeè~∆ ø√dü+
156
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
yÓTT>∑\T\T rdüT≈£îqï #·s´¡ \˝À Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ ~ Á|ü<ëÛ q s¡V≤ü <ës¡T\ ìsêàD+.
Ä s¡V≤ü <ës¡T˝À¢ Á|ü‹ |ü~ øÏ˝ÀMT≥s¡≈¢ L£ ˇø£ düsêsTT(düÁ‘·+) ì ì]à+#ês¡T.
n$ ◊s√bÕ˝À ñqï s¡V≤ü <ës¡T\≈£î @$<Û+ä >±q÷ rdæb˛≈£î+&Ü ñ+&˚$.
n$ Á|ü»\≈£î ≈£L&Ü m+‘√ kÂø£s¡´+>± ñ+&˚$. yÓTT>∑˝Ÿ bÕ\≈£î\T
yê´bÕsê_Ûeè~∆øÏ rdüT≈£îqï #·s´¡ \ ø±s¡D+>±, Ä ø±\+˝À eTq<˚X+¯ Ç‘·s¡
<˚XÊ\≈£î edüTeÔ ⁄\qT m>∑TeT‹ #˚ùdyês¡T. eTTK´+>± _j·T´+, #·ø¬ ÿs¡ ˝≤+{Ï
ÄVü‰s√‘·Œ‘·T\Ô qT bıs¡T>∑T<˚XÊ\≈£î m>∑TeT‹ #˚ùdyês¡T.μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªyÓTT>∑\T\ ø±\+˝À »]–q Á|üU≤´‘· ìsêàD≤\T $e]+#·+&ç
e÷kÕºs÷¡ !μμ ø√sê&ÉT X¯s‘¡ .Y
ªªX¯s‘¡ Y ! yÓTT>∑\T\ ø±\+˝À »]–q ìsêàD≤\˝À cÕ»Vü‰Hé ì]à+∫q
‘êCŸeTVü≤˝Ÿ $X¯« $U≤´‘· ø£≥º&É+. n˝≤π> nø£“sY ì]à+∫q ÄÁ>±˝Àì
mÁs¡ø√≥, cÕ»Vü‰Hé ì]à+∫q &Ûç©¢˝Àì mÁs¡ø√≥ ≈£L&Ü Ä ø±\+Hê{Ï
Á|üU≤´‘· ø£≥&º Ü\T. neTè‘Ydsü ˝Y Àì dæ≈î£ ÿ\ jÓTTø£ÿ Á|üU≤´‘· dü«s¡í <˚yê\j·T+
≈£L&Ü yÓTT>∑˝Ÿ dü+Á|ü<ëj·÷\Tqï yêdüTÔ ø£fi≤XË*’ ˝À ì]à‘·yTÓ +Æ ~μμ nHêïs¡T
e÷kÕºs¡T.
ªªyÓTT>∑\T\ ø±\+Hê{Ï uÛ≤cÕ_Ûeè~∆ì >∑÷]Ã #Ó|Œü +&ç e÷kÕºs÷¡ !μμ
n&ç–+~ Ádüe+‹.
ªªyÓTT>∑\T\ ø±\+˝À nH˚ø£ uÛ≤wü\ n_Ûeè~∆ »]–+<äe÷à! nãT˝Ÿ
|òüE˝Ÿ nH˚ >=|üŒ #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT e#·q s¡#·q˝À ø=‘·Ô XË’*ì Á|üy˚X¯ô|{≤º&ÉT.
#ê˝≤ ø±\+bÕ≥T, ‘·sê«‹ ‘·sê\ yês¡T Äj·Tq XË*’ ì nqTø£]+#ês¡T.
nãT˝Ÿ |òEü ˝Ÿ k˛<äsT¡ &ÉT ô|J’ò |üs´¡ y˚øDå£ ˝À eTVü‰uÛ≤s¡‘+· bÕØÙ uÛ≤wü˝ÀøÏ
nqTe~+#·ã&ç+~. Ä ø±\+ Hê{Ï eTVü‰ø£$ ‘·T\d”<ëdt, sêe÷j·TD≤ìï
ªsêeT#·]‘·e÷qdtμ ù|s¡T‘√ Væ≤+B˝À s¡∫+#ê&ÉT. áj·Tq, Á|ü»\qT »qà#˚‘·
ø±≈£î+&Ü, e´øÏ>Ô ‘∑ · kÕeTs¡´∆ + ø±s¡D+>±H˚ ≈£î˝≤\T>± eØZø]£ +#ê\˙, n˝≤+{Ï
157
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
dü+düÿs¡Dyê<ä ≈£î\ eédüú sêyê\˙ ø√s¡T≈£îHêï&ÉT. á ø±\+˝À ÁbÕ+rj·T
uÛ≤wü\T u≤>± n_Ûeè~∆ nj·÷´sTT. @ø˘Hê<∏é nH˚ eTsêØƒ ø£$ ÁbÕ+rj·T
uÛ≤wü\ ÁbÕX¯kÕÔ ´ìï $e]dü÷,Ô Ç˝≤ yêÚ≤´ì+#ê&ÉT. ªª<˚e⁄&ÉT dü+düÿ è‘êìï
düèwæºùdÔ, ÁbÕø£è‘·+ <=+>∑\T, <√|æ&û<ës¡T\T düèwæº+∫q<ë? á eT÷s¡â|ü⁄
Ä˝À#·q\qT Á|üøÿ£ q ô|≥º+&ç. uÛ≤wü\ |ü≥¢ <˚e⁄&ÉT $eø£å #·÷|ü&TÉ . n‘·&ç
<äèwæ˝º À ÁbÕø£è‘·+, dü+düÿ è‘·+ s¬ +&É÷ düe÷qy˚Tμμ Ç˝≤ kÕ>±sTT ÄHê{Ï
ÁbÕ+rj·T uÛ≤cÕ ø£e⁄\ Ä˝À#·q\T. ÁbÕ+rj·T uÛ≤wü\qT >∑÷]Ã @ø£Hê<∏é
Ç˝≤ yêÚ≤´ì+#·&ÜìøÏ ø±s¡D+ @$T≥+fÒ, ÄHê{Ï dü+düÿ è‘· ø£e⁄\T
‘·T\d”<ëdt ªsêeT#·]‘·e÷qdtμ qT ÁbÕ+rj·T uÛ≤wü Væ≤+B˝À Áyêj·T&Üìï
Äπø|å dæ ÷ü ,Ô |ü$Á‘·yTÓ qÆ sêeTø£<qä∏ T <˚euÛ≤wü dü+düÿ è‘·+˝À ø±≈£î+&Ü nq´
uÛ≤wü˝À ÁyêkÕÔ&Ü?μμ nì rÁe+>± ìs¡d+æ #ês¡T. <ëìøÏ düe÷<Ûëqy˚T á
yê´K´.μμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªªyÓTT>∑\T\ ø±\+˝À dü+^‘· b˛wüD≈£î @+ #˚XÊs¡T e÷kÕºs¡÷?μμ
n&ç–+~ qe´.
ªªnø£“s¡T ÄkÕúq+˝À ‘êHéùdHé nH˚ eTVü‰ >±j·T≈£î&ÉT ñ+&˚yê&Ée÷à.
»Vü≤+^sY, cÕ»Vü‰Hé\T ≈£L&Ü dü+^‘êìï Ä<ä]+#ês¡T. Ws¡+>∑CãÒ T ndü\T
dü+^‘êH˚ï ì\Te⁄ ˝À‘·T˝À bÕ‹ô|&É‘êqì nqï≥T¢ ˇø£ ø£<ä∏ Á|ü#ês¡+˝À
ñ+~ ø±ì n~ #ê]Á‘·ø£ yêdüeÔ + ø±<äT. #·]Á‘·ø±s¡T\ Ç{°e* n<Û´ä j·THê˝À¢
‘˚*+<˚$T≥+fÒ, Ws¡+>∑CãÒ T ‘·q bÕ\q˝Àì 11e @≥, ‘·q ÄkÕúq+˝À
>±Á‘· dü+^‘êìï ìùw~+∫Hê, dü+^‘· $<ë«+düT\≈£î uÛ≤Ø kıeTTàqT
eTT≥ºC|… Œæ , yê]ì kÕ>∑q+bÕ&ÉT. nsTT‘˚ yêsTT<ä´ dü+^‘êìï, sê#·]ø£
dü+^‘· ãè+<ë˙ï (HÍã‘Y) Áb˛‘·‡Væ≤+#ê&ÉT. n+‘˚ø±<äT. Ws¡+>∑CãÒ T MD≤
yêsTT<ä´+˝À ~≥º n˙, ‘·q n+‘·'|ü⁄s¡+˝Àì sêDT\T dü+^‘êìï
Áb˛‘·‡Væ≤düTÔ+fÒ, yê]ì @Hê&É÷ n&É¶–+#·˝Ò<ä˙ Ç{°e* n<Ûä´j·THê\T
158
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
ìs¡÷|ædüTÔHêïsTT.μμ nHêïs¡T e÷kÕºs¡T.
ªªÄ ø±\+Hê{Ï eT‘· qeTàø±\qT >∑÷]Ã $e]kÕÔsê e÷kÕºs÷¡ ?μμ
n&ç>±&ÉT eT<ÛTä ø£s.Y
ªª‘·|üŒ≈£î+&Ü eT<ÛäTø£sY! yÓTT>∑\T\ ø±\+˝À uÛÑøÏÔ ñ<äéT+ u≤>±
}|ü+<äTø=+~. eTVü‰sêÅw˝ºü Àì |ü+<ÛësY|Pü sY˝À ‘·Tø±sêyéT uÛøÑ ÔÏ ñ<äé÷ìï
ã˝Àù|‘·+ #˚XÊ&ÉT. ‘êqT X¯SÁ<äTìøÏ »ìà+#êqì Á|üø{£ +Ï ∫q ‘·Tø±sêyéT
‘·q dü«Vü≤kÕÔ\‘√H˚ <˚e⁄ì |üP»qT ìs¡«Væ≤+#˚yê&ÉT. 15e X¯‘êã›+˝ÀH˚
|ü+C≤uŸ˝À ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ qÆ dæ≈î£ ÿ ñ<äéT+ >∑Ts¡THêqø˘ Á|üe#·Hê\ Ä<Ûës¡+>±
n_Ûeè~∆ #Ó+~+~. »Vü≤+^sY düeTø±©≈£î&Óq’ ns¡TH® <é ëdt nH˚ 5e dæ≈î£ ÿ
>∑Ts¡Te⁄ ªÁ>∑+<ÛäkÕôV≤uŸμ nH˚ dæ≈£îÿ\ |ü$Á‘· Á>∑+<Ûëìï |üP]Ô#˚dæ, dæ≈£îÿ
ñ<äé÷ìï ã\|ü]#ê&ÉT.
nsTT‘˚, Ä ø±\+˝À düHê‘·q uÛ≤yê\qT >∑÷&Ü Á|ü#ês¡+ #˚ùdyêfi¯fl≈£î
ø=<äTe ˝Ò<Tä . u…+>±˝Ÿ≈î£ #Ó+~q s¡|Tüò Tq+<äHé nH˚ Áu≤Vü≤àDT&ÉT Áu≤Vü≤àDT\≈£î
Á|ü‘˚´ø£ Vü≤≈£îÿ\T ø=qkÕ–+#ê\ì H=øÏÿ #ÓbÕŒ&ÉT. n˝≤π> eTVü‰sêÅwüº≈£î
#Ó+~q düeTs¡s∆ ê+<ëdt nH˚ >∑Ts¡Te⁄ ªªÁu≤Vü≤àDT\≈£î Á|ü‘´˚ ø£ Vü≤≈£îÿ\T, ¨<ë
ñ+&Ü\μμì >∑{>ºÏ ± yê~+#ê&ÉT.
|æ\¢\÷! ÇM ÄHê{Ï eT‘· |ü]dæú‘·T\T. ∫es¡>± ˇø£ eTTKýÓTÆq
n+XÊìï #Ó|Œæ yÓTT>∑\T\ ø±\+Hê{Ï |ü]dæ‘ú T· \qT eTT–kÕÔqT. n<˚$T≥+fÒ,
uÛ≤s¡‘YqT ÄÁø£$T+#·Tø√e&ÜìøÏ, Ä+π>¢j·TT\T, Áô|ò+∫yês¡T ñ‘ê‡Vü≤+
#·÷bÕs¡T. nsTT‘˚ yÓTT>∑˝Ÿ bÕ\q˝À <˚X¯+ düyÓTÆø£´+>±, X¯øÏÔe+‘·+>±
ñqï+‘·es¡≈£î, yê] Á|üj·T‘êï\T dü|òü\+ ø±˝Ò<äT. ÁbÕ+rj·T düTuÒ<ës¡T¢
≈£L&Ü Ä ø±\+˝À düeTs¡e∆ +‘·+>± |ü]bÕ*düT+Ô &˚yês¡T. n+‘·s‘Z¡ ,· u≤Vü≤´
ø±s¡D≤\T Ms¡+<ä]˙ ã\V”≤q|üs∫¡ q|ü &ÉT e÷Á‘·yT˚ Ä+π>j ¢ T· T\T, Áô|+ò ∫yês¡T
$»j·÷\T kÕ~Û+∫, Áø£eT+>± <˚XÊìï ÄÁø£$T+#·Tø√>∑˝≤ZsT¡ .
159
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
|æ˝\¢ ÷! eT<Û´ä j·TT>±\ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·qT Çø£ eTT–+#·T≈£î+<ë+.
1707˝À Ws¡ + >∑ C Ò ã T eTs¡ D Ï + #ê&É T . Ä ‘· s ê«‘· e∫Ãq yÓ T T>∑ ˝ Ÿ
bÕ<äTcÕ\+<äs÷¡ ndüeTs¡T\∆ ÷, ã\V”≤qT˝Ò. n+<äTe\qH˚ eTVü≤eTà<écÕ
bÕ\Hê ø±\+˝À 1739˝À Hê~sYcÕ nH˚ <ä+&Éj÷· Ár≈£î&ÉT yÓTT>∑˝Ÿ #·Áø£e]Ôì
ìs¡“+~Û+∫, &Û©ç ì¢ <√#·Tø√>∑˝≤Z&TÉ . nbÕs¡yTÓ qÆ <Ûqä sêX¯ó\‘√ bÕ≥T ã+>±s¡T
HÓeT* dæ+Vü‰düHêìï, ø√Væ≤q÷sY eÁC≤˙ï <˚X+¯ qT+&ç ‘·s*¡ +#·T≈£îb˛j·÷&ÉT.
∫es¡≈î£ 1857 ˝À &Û©ç ¢ bÕ<äTcÕ s¬ +&Ée ãVü≤<ä÷sY cÕ Hêj·Tø£‘«· +˝À
s¡a≤˙‡ \ø°Îu≤sTT, HêHêkÕôV≤uŸ, ‘ê+‹j·÷‘√ù|, uÒ>+∑ Vü≤»s¡‘Y eTVü≤˝Ÿ
˝≤+{Ï Ms¡T\T #˚dqæ Á|ü<eä∏ T uÛ≤s¡‘· kÕ«‘·+Á‘·´ dü+Á>±eT+˝À uÛ≤s¡rj·TT\T
z&çb˛e&É+‘√, Ä+π>j ¢ T· T\T s¬ +&Ée ãVü≤<ä÷sYcÕqT Á|üyêkÕìøÏ |ü+bÕs¡T.
<ëì‘√ eT<Û´ä j·TT>±\ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘· eTT–dæ, Ä<ÛTä ìø£ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
yÓTT<ä\sTT+~.
|æ\¢\÷! eTs√ eTTKýÓTÆq $wüj·÷ìï ‘Ó*j·TCÒdæ, á #·]Á‘·qT
eTT–kÕÔqT.
eT<Û´ä j·TT>±\˝À eT‘· kÕeTs¡d´ü + yÓ*$¢ ]dæ+~. Væ≤+<ä÷ sêE\≈£î
eTTdæ+¢ ùdHêqT\T, n+>∑sø¡ ≈å£ î£ \T, <ä÷‘·\÷,ñ+&˚yês¡˙, n˝≤π> eTTdæ+¢
sêE\≈£î Væ≤+<ä÷ ùdHêqT\÷, eT+Á‘·T\T, <ä÷‘·\÷ ñ+&˚yês¡˙, Væ≤+<ä÷
sêE\T Væ≤+<äTe⁄\‘√q÷, eTTdæ+¢ sêE\T eTTdæ+¢ \‘√q÷ rÁe j·TT<ë∆\T
#˚dTü ≈£îHêïs¡˙ nH˚ø£ s¡TEe⁄\‘√ ÁøÏ+<ä{Ï ø±¢dTü ˝À ‘Ó\TdüT≈£îHêï+. j·TT<ë∆\˝À
eTTdæ+¢ sêE\≈£î Væ≤+<ä÷ sêE\÷, Væ≤+<ä÷ sêE\≈£î eTTdæ+¢ sêE\÷
düVü≤ø£]+#ês¡T. Væ≤+<ä÷ sêE\T eTd”<äT\T ø£{Ïº+#ês¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î
sêjYT>∑&˝é À •yêJ ˇø£ eTd”<Tä qT ø£{+ºÏ #ê&ÉT. eTTdæ+¢ sêE\T Væ≤+<ä÷
<˚yê\j·÷\≈£î C≤^s¡T,¢ áHêeTT\÷ Ç#êÃs¡H˚ $wüjT· + ‘Ó\TdüT≈£îHêï+.
Çø£ <√|æ&\û +{≤sê? eTTdæ+¢ sêE˝À ø±<äT, Væ≤+<ä÷ sêE\T ≈£L&Ü dü+|üqï
160
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
Væ≤+<ä÷ yê´bÕs¡T\qT |ü<|˚ <ü ˚ <√|æ&\û T #˚XÊs¡ì nH˚ø£ dü+<äsê“¤\˝À $Hêï+.
n+fÒ sêE\˝À>±˙, Á|ü»\˝À >±˙, |üs¡eT‘· <˚«wü+ ˝À<ä˙, yê]˝À
eT‘·kÕeTs¡d´ü + yÓ*$¢ ]dæ+<äH˚ $wüjT· + s¡÷&Û>û ± ‘Ó*dæ+~. ø±˙, uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯
#·]Á‘·qT düeTÁ>∑+>±, $es¡+>± Ä+>∑+¢ ˝À yÓTT<ä≥>± Áyêdæq düsY ôV≤Á˙
Ç*j·T{Ÿ 8 dü+|ü⁄{≤\ ªªVæ≤düØº Ä|òt Ç+&çj÷· μμ nH˚ Á>∑+<Û+ä ˝À #·]Á‘·qT
uÛj
Ñ T· +ø£s+¡ >± eÁø°ø]£ +#ê&ÉT. Ç*j·T{Ÿ ‘·sê«‘· uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·qT Áyêdæq
Ä+π>j ¢ T· #·]Á‘·ø±s¡T\÷, eT‘·‘‘· «· #·]Á‘·ø±s¡T\÷ Ç*j·T{Ÿ #˚dqæ eÁø°øs£ D¡ H˚
eTøÏÿøÏ eTøÏÿ ø=qkÕ–+#ês¡T. Ç+‘·ø° Ç*j·T{Ÿ @eTì ÁyêXÊ&ÉT?
ªªeT<Ûä´j·TT>±\˝À eT<ä´+ eT‘·TÔ˝À eTTì–q eTTdæ¢+ ìs¡+≈£îX¯ sêE\
#˚‘T· ˝À¢ Væ≤+<äTe⁄\T }#·ø√‘·≈î£ >∑Ts¡j÷· ´s¡˙, yês¡T uÛj Ñ T· ô|{Ïº eT‘ê+‘·s¡
$yêVü‰\≈£î ˇ|æŒ+#ês¡˙, Væ≤+<äTe⁄\ |üP»\T, ñ‘·‡yê\T, }πs–+|ü⁄\÷
ìùw~Û+#·ã&Ü¶j·T˙ Áyêdæ ¬s+&ÉT eT‘ê\ eT<Ûä´ dü+|òüTs¡¸D≤‘·àø£ yÓ’K]ì
düèwæ+º #ê&ÉT. ‘·q s¡#q· ≈£î Ä<Ûës¡+>±, Ç*j·T{Ÿ,‘·q eTT+<ä{Ï ø±\+Hê{Ï
Á_{Ïwt n~Ûø±s¡T\ ìy˚~ø£\q÷, yês¡+~+∫q düe÷#êsê˙ï rdüT≈£îHêï&ÉT.
$∫Á‘·yTÓ qÆ $wüjT· + @$T≥+fÒ, <ë<ë|ü⁄ 900 dü+e‘·‡sê\ eTTdæ+¢ bÕ\q˝À
eTTdæ+¢ \e\¢ ‘êeTT ø£cÕº\T nqTuÛ$Ñ +#êeTì>±˙, ‘·eT J$‘ê\ô|’ eTTdæ+¢
bÕ\q #Ó&ÉT Á|üuÛ≤yêìï ø£*–+∫+<äì>±˙, ‘Ó\TŒ‘·÷ eTq≈£î ˇø£ÿ
$es¡DqT>±˙, Ä<Ûësêìï>±˙ Væ≤+<ä÷ ø£e⁄\÷, s¡#·sTT‘·\÷ m+<äT≈£î
$T>∑\Ã˝Ò<ìä Ç*j·TfÒº dü«j·T+>± ÄX¯Ãs¡´+ e´ø£+Ô #˚XÊ&ÉT. 900 dü+e‘·‡sê\
bÕ≥T @ Væ≤+<äTeP u≤<Ûä|ü&É˝Ò<äì á $wüj·T+ s¡TEe⁄#˚k˛Ô+~. eT]
Væ≤+<äTe⁄\T yÓ*ãT#·Ãì u≤<ÛäqT, Ä+π>¢j·T n~Ûø±s¡T\÷, Ä+π>¢j·T
#·]Á‘·ø±s¡T\÷ m+<äT≈£î yÓ*ãT∫Ãq≥T¢? yês¡T $wü|Pü ]‘· düe÷#ês¡+‘√
#·]Á‘·qT m+<äT≈£î ì+bÕs¡T? BìøÏ düe÷<Ûëq+ Á_≥Hé Á|üuTÑÛ ‘·«+˝À uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯
eéVü‰sê\ ø±s¡´<ä]Ù C≤]® Vü‰$T\ºH,é 1895`99 eT<Û´ä uÛ≤s¡‘· >∑es¡ïsY
»qs¡˝Ÿ >± |üì#˚dqæ ˝≤sYø¶ s£ H®¡ ≈é î£ Ç∫Ãq Ä<˚X+¯ ˝À <=s¡T≈£î‘·T+~. Vü‰$T\ºHé
161
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
Ä<˚X+¯ ˝À @eTTqï<ä+fÒ, ªªˇø£ esêZìø°, eTs√ esêZìø° eT<Û´ä qTqï $uÛ<Ò ë\T
eT]+‘· ã˝Àù|‘· e Tj˚ T ´ $<Û ä + >± #· ] Á‘· q ÷, $<ë´ $<Û ë Hê˙ï,
bÕsƒ´¡ |ü⁄düøÔ ±\q÷, bÕsƒê´+XÊ\q÷ s¡÷bı+~+#ê*.μμ ÇB $wü|Pü ]‘·yTÓ qÆ
Vü‰$T\ºHé Ä<˚X+¯ ! Ä $wü ;»+ yÓTT<ä≥>± Á_{Ïwt n~Ûø±s¡T\T s¡÷bı+~+∫q
düe÷#ês¡+‘√ yÓTT<ä˝’… ªªuÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·μμ˝À #˚sÃ¡ ã&ç, ∫es¡≈î£ bÕsƒê´+XÊ\˝À
Á|üy•˚ +∫+~. ÇB eT‘√Hêà<ä |üP]‘·yTÓ qÆ uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘· s¡#q· yÓqTø£qTqï
ndü\T $wüjT· +.
ø±ã{Ïº |æ\\¢ ÷! Ä<ÛTä ìø£ #·]Á‘·ø±s¡T\ m+‘√ ÁX¯eTø√]Ã eT¬s+‘√
|ü]XÀ<Ûqä #˚d,æ ‘Ó\TdüT≈£îqï eT‘· kÕeTs¡d´ü |üP]‘· #·]Á‘·qT eTqeT+<äs+¡
ns¡∆+#˚düTø=ì, Á|ü»\+<äs¡÷ ◊ø£éT‘·´+‘√ q&ç#˚ düT+<äs¡yÓTÆq u≤≥˝À
MTs¡T |üjT· ì+∫, Á|ü»\qT q&ç|kæ ÕÔsì¡ Ä•düTHÔ êïqTμμ nHêïs¡T e÷kÕºsT¡ .
ªª‘·|Œü ≈£î+&Ü e÷kÕºs÷¡ !μμ nHêïs¡T |æ\\¢ +<äs÷¡ .
e÷kÕºsT¡ dü+‘·è|æ‘Ô √, ∫s¡Tqe⁄«‘√ ø±¢dTü qT+&ç ãj·T≥≈£î q&ç#ês¡T.
|æ\\¢ +<äs÷¡ e÷kÕº]ì nqTdü]+#ês¡T.
162
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
163
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ #·]Á‘·
164

Indian History Telugu.2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Indian History Telugu.2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘· `

eTTÁ<äD : dæ+<ÛäT Åd”ÿHé Á|æ+≥sY‡, ¬ø.|æ.ôV≤#Y._. ø±\ì,

You might also like