ભારત અને ગુજરાત ના કિલ્લા
યુવા સારથી એકેડેમી કચ્છ
ગોલકોંડા કિલ્લા વિશે રસપ્રદ તથ્યો
ગોલકોંડા કિલ્લો, હૈ દરાબાદ, તેલંગાણા
ગોલકોંડા ફોર્ટ માહિતી
સ્થાન હૈ દરાબાદ, તેલંગાણા (ભારત)
બાંધકામ 1600 માં પૂર્ણ થયું
નિર્માતા કાકટિયસ, ઈબ્રાહીમ કુ લી
કુ તુબ શાહ વલી
ગોલકોન્ડા અથવા ગોલકોંડા કિલ્લો એ દક્ષિણ ભારતના તેલંગાણા
રાજ્યની રાજધાની હૈ દરાબાદ નજીક સ્થિત એક કિલ્લો અને ખંડેર
શહે ર છે . પ્રાચીન કુ તુબશાહી રાજ્ય હીરા અને ઝવેરાત માટે
વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત હતું. આ ઐતિહાસિક કિલ્લાનું નામ તેલુગુ શબ્દ
'ગોલ્લા કોંડા' પરથી રાખવામાં આવ્યું છે . આ કિલ્લાના દક્ષિણ
ભાગમાં મુસી નદી વહે છે .
ગોલકોંડા કિલ્લાનો ઇતિહાસ
ગોલકોંડા મૂળ માણક તરીકે ઓળખાતા હતા. આ કિલ્લો સૌપ્રથમ
કોંડાપલ્લી કિલ્લાની તર્જ પર તેમના પશ્ચિમી સંરક્ષણના ભાગ રૂપે
કાકટિયાઓએ બાંધ્યો હતો. રાણી રુદ્રમા દેવી અને તેમના
અનુગામી પ્રતાપરુદ્ર દ્વારા કિલ્લાનું જીર્ણોદ્ધાર અને મજબૂતીકરણ
કરવામાં આવ્યું હતું. પાછળથી, આ કિલ્લો મુસુનિરી શાસકોના
નિયંત્રણ હે ઠળ આવ્યો, જેમણે તુગલકી સેનાને હરાવી અને
વારંગલ પર કબજો કર્યો.
1364 માં સંધિના ભાગ રૂપે આ કિલ્લો મુસુનુરી કપાયા ભૂપતિ દ્વારા
બહમાની સલ્તનતને સોંપવામાં આવ્યો હતો. બહમાની સલ્તનત
હે ઠળ, ગોલકોંડા ધીમે ધીમે વિકસવા લાગ્યું. સુલતાન કુ લી કુ તુબ-
ઉલ-મુલક (1487-1543), જેને તેલંગાણાના ગવર્નર તરીકે
મોકલવામાં આવ્યો હતો, તેણે 1501ની આસપાસ તેની સરકારની
બેઠક તરીકે સ્થાપના કરી હતી. આ સમયગાળા દરમિયાન
બહ્માની શાસન ધીમે ધીમે નબળું પડ્યું અને સુલતાન કુ લીએ
1538માં ગુલકોંડા ખાતે કુ તુબ શાહી વંશની સ્થાપના કરીને
ઔપચારિક રીતે સ્વતંત્રતા મેળવી.
આ માટીના કિલ્લાને પહે લા ત્રણ કુ તુબ શાહી સુલતાનો દ્વારા તેની
હાલની રચના પ્રમાણે ગ્રેનાઈટમાં ફરીથી બનાવવામાં આવ્યો હતો.
આ કિલ્લો વર્ષ 1590 સુધી કુ તુબ શાહી વંશની રાજધાની રહ્યો
અને હાલના હૈ દરાબાદના નિર્માણ સુધી તેમની રાજધાની રહી.
બાદમાં વર્ષ 1687માં મુઘલ બાદશાહ ઔરંગઝેબ દ્વારા તેને જીતી
લેવામાં આવ્યું હતું.
શરૂઆતમાં માટીનો બનેલો આ કિલ્લો મોહમ્મદ શાહ અને કુ તુબ
શાહના શાસનકાળ દરમિયાન વિશાળ ખડકોથી બાંધવામાં આવ્યો
હતો.
ગ્રેનાઈટ ટેકરી પર બનેલો આ કિલ્લો 120 મીટર (390 ફૂટ) ઊંચો છે .
આ કિલ્લો ઉત્તર છે ડેથી મુઘલ હુ મલાઓ સામે રક્ષણ આપવા માટે
બનાવવામાં આવ્યો હતો. ધ્વનિશાસ્ત્ર આ કિલ્લાની સૌથી મોટી
વિશેષતા છે .
કિલ્લામાં કુ લ 8 દરવાજા છે અને તે 3 માઈલ લાંબી મજબૂત પથ્થરની
દિવાલથી ઘેરાયેલો હતો.
કિલ્લાની અંદર ઘણા શાહી એપાર્ટમેન્ટ્ સ અને હોલ, મંદિરો,
મસ્જિદો, સામયિકો, તબેલાઓ વગેરે છે .
કિલ્લાના સૌથી નીચેના ભાગમાં ફતેહ દરવાજો પણ છે , જેને
વિજય દરવાજા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે . આ દરવાજાના
દક્ષિણ-પૂર્વ ખૂણા પર એક કિં મતી લોખંડનો કિલ્લો છે .
પૂર્વ બાજુ એ આવેલ બાલા હિસાર દરવાજો ગોલકોંડાનો મુખ્ય
પ્રવેશદ્વાર છે , તેના દરવાજામાં અટપટી કોતરણીવાળી ધાર છે .
કિલ્લામાં દિવાલોની ત્રણ રેખાઓ છે . આ એકબીજાની અંદર છે
અને 12 મીટરથી વધુ ઊંચા છે .
કિલ્લામાં બાંધવામાં આવેલી અન્ય ઈમારતોમાં મુખ્યત્વે શસ્ત્ર ઘર,
હબશી કામન્સ (એબિસિનિયન કમાન), ઊંટનો તબેલો, તારામતી
મસ્જિદ, ખાનગી ચેમ્બર (કિલવાટ), નગીના બાગ, રામસાસાની
ચેમ્બર, શબગૃહ સ્નાન, અંબરખાના અને દરબાર હોલ વગેરેનો
સમાવેશ થાય છે .
એવું કહે વાય છે કે જો તમે મહે લના પ્રાંગણમાં ઊભા રહીને
તાળીઓ વગાડો છો, તો તે મહે લના સૌથી ઉપરના બિંદુથી પણ
સંભળાય છે , જે મુખ્ય દરવાજાથી 91 મીટરની ઊંચાઈ પર સ્થિત
છે .
કિલ્લાની અંદર 4 સદીઓ પહે લા બનેલો શાહી બગીચો આજે પણ
મોજૂ દ છે .
કિલ્લાના સૌથી ઉપરના ભાગમાં જગદંબા મહાકાળીનું મંદિર પણ
છે .
ઉત્તર ભાગમાં, કિલ્લાથી લગભગ અડધા માઈલના અંતરે,
કુ તુબશાહી શાસકોની ગ્રેનાઈટ પથ્થરથી બનેલી કબરો છે , જે હજુ
પણ જર્જરિત અવસ્થામાં જોઈ શકાય છે .
વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત, પ્રાચીન સમયમાં આ કિલ્લામાં ઘણી કિં મતી
વસ્તુઓ મળી આવી હતી જેમ કે: કોહિનૂર ડાયમંડ, હોપ ડાયમંડ,
નાસક ડાયમંડ અને નૂર-અલ-આન વગેરે.

ગ્વાલિયર કિલ્લો
ગ્વાલિયર ફોર્ટ માહિતી
સ્થાન ગ્વાલિયર, મધ્યપ્રદેશ
15મી સદીનું નિર્માણ
નિર્માતા (તે કોણે બનાવ્યું) રાજા
માનસિંહ તોમર (હાલનું સ્વરૂપ)
વિસ્તાર 03 કિ.મી
નિયંત્રક મધ્ય પ્રદેશ સરકાર
ગ્વાલિયર કિલ્લો એ ભારતના મધ્ય પ્રદેશ રાજ્યના પ્રસિદ્ધ
પ્રવાસન સ્થળોમાંનું એક છે , જે દેશના મધ્ય ભાગમાં સ્થિત
છે . આ કિલ્લો મધ્ય પ્રદેશના ગ્વાલિયર જિલ્લામાં 'ગોપાંચલ'
નામના પર્વત પર સ્થિત છે , જેને શહે રની બહારથી
સરળતાથી જોઈ શકાય છે . આ કિલ્લો મધ્યપ્રદેશ અને સમગ્ર
ભારતમાં પ્રખ્યાત ઐતિહાસિક સંગ્રહાલયોમાંનું એક છે .
ગ્વાલિયર કિલ્લાનો ઇતિહાસ
ઈતિહાસમાં નોંધાયેલી માહિતી અનુસાર, આ કિલ્લો 8મી
સદીમાં સૂર્ય સેન નામના સરદારે બનાવ્યો હતો, પરંતુ 15મી
સદીમાં રાજા માનસિંહ તોમરે ગ્વાલિયરના કિલ્લાને વર્તમાન
સ્વરૂપ આપ્યું હતું. આ કિલ્લા પર ઘણા રાજપૂત વંશો દ્વારા
શાસન કરવામાં આવ્યું છે , કિલ્લાની સ્થાપના પછી, લગભગ
989 વર્ષ સુધી પાલ વંશના રાજાઓએ શાસન કર્યું. આ પછી
પ્રતિહાર વંશે તેના પર શાસન કર્યું. મોહમ્મદ ગઝનીએ 1023
એડીમાં આ કિલ્લા પર હુ મલો કર્યો, પરંતુ તેને હારનો સામનો
કરવો પડ્યો.
12મી સદીમાં ગુલામ વંશના સ્થાપક કુ તુબુદ્દીન ઐબકે આ
કિલ્લા પર કબજો જમાવ્યો હતો, પરંતુ તેને 1211 ઈ.સ.માં
હારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો, ત્યારબાદ 1231 ઈ.સ.માં
ગુલામ વંશના સ્થાપક ઈલ્તુત્મિશે તેને પોતાના નિયંત્રણમાં
લઈ લીધો હતો. . આ પછી મહારાજા દેવવરમે ગ્વાલિયરમાં
તોમર રાજ્યની સ્થાપના કરી. આ વંશના સૌથી પ્રસિદ્ધ રાજા
માનસિંહ (1486-1516) હતા જેમણે તેમની પત્ની મૃગનયની
માટે ગુજરી મહે લ બનાવ્યો હતો.આ કિલ્લા પર 1398 થી
1505 સુધી તોમર વંશનું શાસન હતું.
રાજા માનસિંહે 16મી સદી દરમિયાન ઈબ્રાહીમ લોદીની
તાબેદારી સ્વીકારી હતી. લોદીના મૃત્યુ પછી, જ્યારે
માનસિંહના પુત્ર વિક્રમાદિત્યને બાબરના પુત્ર હુ માયુ દ્વારા
દિલ્હી દરબારમાં બોલાવવામાં આવ્યો, ત્યારે તેણે ત્યાં
આવવાની ના પાડી. આ પછી, બાબરે ગ્વાલિયર પર હુ મલો
કર્યો અને તેને કબજે કરી અને તેના પર શાસન કર્યું, પરંતુ
શેરશાહ સૂરીએ હુ માયુને હરાવ્યો અને આ કિલ્લાને સૂરી
વંશ હે ઠળ મૂક્યો.
વર્ષ 1736માં જાટ રાજા મહારાજા ભીમ સિંહ રાણાએ તેના પર
પોતાનું વર્ચસ્વ સ્થાપિત કર્યું અને 1756 સુધી તેને પોતાના
નિયંત્રણમાં રાખ્યું. વર્ષ 1779 અને 1844 ની વચ્ચે, આ
કિલ્લા પરનું નિયંત્રણ અંગ્રેજો અને સિંધિયા વચ્ચે બદલાઈ
ગયું. જો કે, જાન્યુઆરી 1844 માં મહારાજપુરના યુદ્ધ પછી,
કિલ્લો આખરે સિંધિયાના નિયંત્રણ હે ઠળ આવ્યો.
ગ્વાલિયર કિલ્લા વિશે રસપ્રદ તથ્યો
મધ્યપ્રદેશના ગ્વાલિયર જિલ્લામાં સ્થિત આ કિલ્લો 2 ભાગોમાં
વહેં ચાયેલો છે . પહે લો ભાગ છે ગુજરી મહે લ અને બીજો ભાગ
માનવ મંદિર.
ગુજરી મહે લ, કિલ્લાનો પ્રથમ ભાગ, રાણી મૃગનયાની માટે
બાંધવામાં આવ્યો હતો.
મેન ટેમ્પલમાં જ, કિલ્લા સુધીના માર્ગ પરના મંદિરમાં "શુન્યા"
સંબંધિત સૌથી જૂ ના દસ્તાવેજો મળી આવ્યા હતા, જે લગભગ
1500 વર્ષ જૂ ના હતા.
આ કિલ્લાનો ઉપયોગ મુઘલ શાસન દરમિયાન જેલ તરીકે થતો
હતો. આ કિલ્લો રાજવી લોકો માટે રાજકીય જેલ હતો.
દેશના ઈતિહાસમાં આ કિલ્લાનું ઘણું મહત્વ રહ્યું છે . ગ્વાલિયરના
કિલ્લાને ‘ભારતના કિલ્લાઓનું મોતી’ પણ કહે વામાં આવે છે .
આ કિલ્લો લાલ રેતીના પથ્થરમાંથી બનાવવામાં આવ્યો હતો, જે
શહે રની દરેક દિશામાંથી દેખાય છે .
8મી સદીમાં બનેલો આ કિલ્લો ત્રણ ચોરસ કિલોમીટરમાં ફેલાયેલો
છે અને 35 ફૂટની ઊંચાઈ પર ઉભો છે .
તેની દિવાલો પર્વતની બાજુ ઓથી બનાવવામાં આવી છે અને 6
ટાવર સાથે જોડાયેલ છે . તેના બે દરવાજા છે , એક ઉત્તર-પૂર્વમાં
અને બીજો દક્ષિણ-પશ્ચિમમાં.
કિલ્લામાં પ્રવેશવાના બે રસ્તા છે : પહે લો ગ્વાલિયર દરવાજો છે ,
જ્યાં પગપાળા જ પહોંચી શકાય છે , જ્યારે બીજો ઉરવાઈ દરવાજો
છે , જ્યાં કાર દ્વારા પણ પહોંચી શકાય છે .
કિલ્લાના મુખ્ય પ્રવેશદ્વારને હાથી પુલ તરીકે પણ ઓળખવામાં
આવે છે , જે સીધો જ માન મંદિર પેલેસ તરફ જાય છે અને બીજા
દરવાજાનું નામ બાદલગઢ દરવાજો છે .
કિલ્લામાં ઘણા ઐતિહાસિક સ્મારકો, બુદ્ધ અને જૈન મંદિરો, મહે લો
(ગુજરી મહે લ, માનસિંહ મહે લ, જહાંગીર મહે લ, કરણ મહે લ,
શાહજહાં મહે લ) હાજર છે .
આ કિલ્લાની અંદર સ્થિત ગુજરી મહે લ હવે પુરાતત્વીય
સંગ્રહાલયમાં ફેરવાઈ ગયો છે . જેમાં ઈતિહાસ સાથે સંબંધિત દુર્લભ
શિલ્પો રાખવામાં આવ્યા છે , આ શિલ્પો અહીં આસપાસના
વિસ્તારોમાંથી મેળવવામાં આવ્યા છે .
કિલ્લાની અંદર તમે તેલી મંદિર, 10મી સદીમાં બનેલું સહસ્ત્રબાહુ
મંદિર, ભીમ સિંહની છત્રી અને સિંધિયા સ્કૂ લ વગેરે જોવાનો
આનંદ પણ લઈ શકો છો.
કોહિનૂર હીરા, જે હાલમાં બ્રિટનમાં જોવા મળે છે , આ હીરાના
છે લ્લા રખેવાળ ગ્વાલિયરના રાજા હતા. આ હીરાને ભારતની
ગોલકોંડા ખાણમાંથી કાઢવામાં આવ્યો હતો.
કિલ્લાના સંકુ લની અંદર એક દંતવલ્કનું ઝાડ ઉભું છે , જે તેમના
સમયના મહાન સંગીતકાર તાનસેન દ્વારા વાવવામાં આવ્યું હતું.
મેહરાનગઢ કિલ્લો
 મેહરાનગઢ કિલ્લો
મેહરાનગઢ કિલ્લો માહિતી
સ્થાન જોધપુર, રાજસ્થાન (ભારત)
બાંધકામ 1459
નિર્માતા રાવ જોધા
મહે રાનગઢ કિલ્લો ભારતના રાજસ્થાન રાજ્યના જોધપુર શહે રમાં
આવેલો છે , જે રાજસ્થાનના વિશાળ કિલ્લાઓમાંનો એક છે .
પંદરમી સદીમાં બનેલો આ ભવ્ય કિલ્લો 125 મીટર ઉં ચી ખડકાળ
ટેકરી પર આવેલો છે .
આ કિલ્લાની અંદર પ્રાચીન ભારતીય રાજવંશોના રાજાઓના
સામાનને સુંદર રીતે રાખવામાં આવ્યા છે . આ ઉપરાંત ઘણી
આકર્ષક પાલખીઓ, હાથીનું કું ડ, વિવિધ શૈલીમાં બનાવેલા
લઘુચિત્ર ચિત્રો, સંગીતનાં સાધનો, પ્રાચીન વસ્ત્રો અને ફર્નિચરનો
અદ્ભુત સંગ્રહ આજે પણ અહીં મોજૂ દ છે . આ કિલ્લો રાજસ્થાનના
સૌથી પ્રખ્યાત પર્યટન સ્થળોમાંનું એક છે અને દર વર્ષે લાખો
પ્રવાસીઓ અહીં આવે છે .
મેહરાનગઢ કિલ્લા વિશે રસપ્રદ તથ્યો
આ કિલ્લો ભારતના રાજસ્થાન રાજ્યના જોધપુર શહે રથી માત્ર 5 કિમી
દૂર છે . ના અંતરે આવેલ છે .
આ કિલ્લો મૂળભૂત રીતે સાત દરવાજા (ધ્રુવો) અને અસંખ્ય ટાવરોનો
સમાવેશ કરે છે .
કિલ્લાના નિર્માણ માટે આકર્ષક રેતીના પથ્થરનો ઉપયોગ કરવામાં
આવ્યો હતો, જેના પર જોધપુરના કારીગરોએ તેમની ભવ્ય કારીગરી
પ્રદર્શિત કરી છે .
આ કિલ્લાની પહોળાઈ 68 ફૂટ અને ઊંચાઈ 117 ફૂટ છે .
આ કિલ્લાના યોદ્ધા કિરાત સિંહ સોડાના માનમાં અહીં એક છત્રી પણ
બનાવવામાં આવી છે . છત્રી એ ગુંબજ આકારનો પેવેલિયન છે જે
રાજપૂતોની સમૃદ્ધ સંસ્કૃ તિમાં ગર્વ અને આદર વ્યક્ત કરવા માટે
બનાવવામાં આવ્યો છે .
કિલ્લાની અંદર એક જય પોલ ગેટ પણ છે , જે મહારાજા માન સિંહ દ્વારા
વર્ષ 1806 માં બિકાનેર અને જયપુરની સેનાઓ પર તેમની જીતની
ઉજવણી કરવા માટે બનાવવામાં આવ્યો હતો.
કિલ્લાની અંદર એક ફતેહ પોલ પણ છે , જેનું નિર્માણ વર્ષ 1707માં
મુઘલો પરના વિજયની ઉજવણી માટે કરવામાં આવ્યું હતું.
રાવ જોધાએ 1460 એડીમાં આ કિલ્લાની નજીક ચામુંડા માતાનું મંદિર
પણ બનાવ્યું અને ત્યાં મૂર્તિ સ્થાપિત કરી. ચામુંડા માતાને જોધપુરના
શાસકોની પારિવારિક દેવી માનવામાં આવે છે .
કિલ્લાની અંદરના એક ભાગને મ્યુઝિયમમાં રૂપાંતરિત કરવામાં આવ્યો
હતો, જ્યાં શાહી પાલખીઓનો મોટો સંગ્રહ જોઈ શકાય છે .
આ મ્યુઝિયમમાં 14 રૂમ છે , જે શાહી હથિયારો, જ્વેલરી અને કોસ્ચ્યુમથી
સજ્જ છે .
અહીં આવતા પ્રવાસીઓ કિલ્લાની અંદર બનેલા ચાર ઓરડાઓ પણ
જોઈ શકે છે જેમ કે મોતી મહે લ, ફૂલ મહે લ, શીશા મહે લ અને ઝાંકી
મહે લ.
મોતી મહે લને પર્લ પેલેસ પણ કહે વામાં આવે છે જે કિલ્લાનો સૌથી મોટો
ઓરડો છે . આ મહે લ રાજા સુર સિંહ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યો હતો,
જ્યાં તે પોતાની પ્રજાને મળતો હતો.
ફૂલ મહે લ એ મેહરાનગઢ કિલ્લાના સૌથી મોટા સમયના ઓરડાઓમાંથી
એક છે . આ મહે લ રાજાનો ખાનગી ઓરડો હતો. પેલેસ ઑફ ફ્લાવર્સ
તરીકે પણ ઓળખાય છે , તેની ટોચમર્યાદા જટિલ સોનાના કામ સાથે છે .
શીશા મહે લ સુંદર મિરર વર્કથી શણગારવામાં આવ્યો છે . પ્રવાસીઓ
શીશા મહે લમાં બનાવેલી અદ્ભુત ધાર્મિક આકૃ તિઓ જોઈ શકે છે . શીશા
મહે લને 'હોલ ઓફ ગ્લાસ' તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે .
ઝાંકી મહે લ, જ્યાંથી રાજવી મહિલાઓ અહીં થતા સરકારી કામોની
કાર્યવાહી જોતી હતી. હાલમાં, આ મહે લમાં શાહી પાલખીઓનો વિશાળ
સંગ્રહ છે .
જેસલમેર ફોર્ટ
જેસલમેર ફોર્ટ
સ્થાન જેસલમેર,
રાજસ્થાન (ભારત)
બાંધકામ 1156
નિર્માતારાજા જેસલ
ભારતના રાજસ્થાન રાજ્યના જેસલમેરમાં આવેલો જેસલમેરનો
કિલ્લો વિશ્વના સૌથી મોટા કિલ્લાઓમાંનો એક છે . આ કિલ્લાને
'સોનાર કિલ્લો' અથવા 'ગોલ્ડન ફોર્ટ' પણ કહે વામાં આવે છે
કારણ કે તે પીળા રેતીના પથ્થરથી બનેલો છે , તે સૂર્યાસ્ત સમયે
સોનાની જેમ ચમકતો હોય છે . આ કિલ્લાની અંદર ખૂબ જ સુંદર
મહે લો, મંદિરો અને સૈનિકો અને વેપારીઓના રહે ણાંક સંકુ લ છે ,
જે તેને અન્ય કિલ્લાઓથી અલગ બનાવે છે . આ કિલ્લો
જેસલમેરના સૌથી પ્રખ્યાત પર્યટન સ્થળોમાંથી એક છે .
આ કિલ્લો 1156 માં રાજા જેસલ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યો હતો,
તેથી કિલ્લાનું નામ પણ તેમના નામ પરથી પડ્યું હતું. આ કિલ્લા
પર 13મી સદીમાં દિલ્હી સલ્તનતના ખિલજી વંશના બીજા શાસક
અલાઉદ્દીન ખિલજીએ હુ મલો કર્યો હતો અને 9 વર્ષ સુધી આ
કિલ્લા પર પોતાનું વર્ચસ્વ જાળવી રાખ્યું હતું. ખિલજીએ કિલ્લો
કબજે કર્યા પછી રાજપૂત મહિલાઓએ પણ જૌહર કર્યું. 1541 માં,
આ કિલ્લા પર બીજો હુ મલો મુઘલ સમ્રાટ હુ માયુ દ્વારા કરવામાં
આવ્યો હતો.
આ પછી, મુઘલો સાથેના સંબંધો સુધારવા માટે, રાજા રાવલે
1541 માં અકબર સાથે તેમની પુત્રીના લગ્ન કર્યા. આ કિલ્લો
1762 સુધી મુઘલોના નિયંત્રણમાં રહ્યો. જે પછી આ કિલ્લા પર
મહારાવલ મુલરાજનું શાસન હતું. આ પછી, મુલરાજ અને
અંગ્રેજો વચ્ચે સંધિ થઈ અને તેઓએ કિલ્લા પર કબજો કરવાનું
ચાલુ રાખ્યું. 1820 માં મુલરાજના મૃત્યુ પછી, અહીંનું શાસન
તેમના પૌત્ર ગજ સિંહના હાથમાં આવ્યું.
આમેર ફોર્ટ
આમેર ફોર્ટ માહિતી
સ્થાન જયપુર, રાજસ્થાન (ભારત)
બાંધકામ સમયગાળો 1558-1592
નિર્માતા રાજા માન સિંહ I અને
સવાઈ જય સિંહ
આમેર કિલ્લો ભારતના રાજસ્થાન રાજ્યની રાજધાની જયપુરમાં આમેર
ક્ષેત્રના ઊંચા પર્વતો પર સ્થિત છે . આ કિલ્લો તેની કલાત્મક શૈલી, શીશ
મહે લ અને સુંદર કોતરણી માટે વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત છે . આ કિલ્લો ઉચ્ચ
કક્ષાની મુઘલ સ્થાપત્ય અને રાજપૂત સ્થાપત્ય શૈલીનું ઉત્તમ ઉદાહરણ
માનવામાં આવે છે . આ કિલ્લો જયપુરના મુખ્ય પ્રવાસન સ્થળોમાંથી એક છે ,
તેની સુંદરતા જોવા માટે દર વર્ષે હજારો લોકો રાજસ્થાન આવે છે .
મૂળરૂપે તેની સ્થાપના રાજસ્થાનના મીનાસમાં ચંદા વંશના રાજા એલન સિંહ
દ્વારા 967 એડીમાં કરવામાં આવી હતી. આજે તમે જુ ઓ છો તે કિલ્લો 1592માં
મુઘલ સેનાના જનરલ અને આમેરના રાજા કચવાહાના શાસન દરમિયાન એક
જૂ ના કિલ્લાના અવશેષો પર બાંધવામાં આવ્યો હતો. માનસિંહ દ્વારા બાંધવામાં
આવેલ આ કિલ્લાનો તેમના વંશજ જયસિંહ I દ્વારા ઘણો વિસ્તરણ કરવામાં
આવ્યો હતો.
આગામી 150 વર્ષોમાં, કચવાહા રાજપૂત રાજાઓએ કિલ્લામાં ઘણા સુધારા અને
વિસ્તરણ કર્યા. 1727 માં, સવાઈ જયસિંહ II ના શાસન દરમિયાન, તેમણે
તેમની રાજધાની નવા બંધાયેલા શહે ર જયપુરમાં સ્થાનાંતરિત કરી. જયપુર
પહે લા, આમેર કચવાહા (મૌર્ય) વંશની રાજધાની હતી.
આગ્રા ફોર્ટ
આગ્રા ફોર્ટ
સ્થાન આગ્રા, ઉત્તર પ્રદેશ
(ભારત)
1565 એડી અને 1573 વચ્ચેની
સ્થાપના
આર્કિ ટેક્ટ અકબર
નિર્મિત અકબર
પ્રવેશ ફી ભારતીય (રૂ. 40),
વિદેશી (રૂ. 150) અને
વિદ્યાર્થીઓ (રૂ. 25)
મુઘલ સામ્રાજ્યએ લગભગ 400 વર્ષ સુધી ભારત પર શાસન કર્યું,
જે દરમિયાન તેઓએ ભારતમાં ઘણી ઐતિહાસિક ઇમારતો બનાવી.
ભારતીય ઈતિહાસમાં અકબરનું નામ હં મેશા એક મહાન મુઘલ
શાસક તરીકે લેવામાં આવે છે .
પ્રખ્યાત મુઘલ બાદશાહ દ્વારા બનાવવામાં આવેલ આગ્રાના
કિલ્લાએ વિશ્વ ખ્યાતિ મેળવી છે . આ કિલ્લાને તેની સ્થાપત્ય શૈલી,
ઈતિહાસ અને સુંદરતાને કારણે યુનેસ્કો દ્વારા વર્લ્ડ હે રિટેજ સાઈટ
પણ જાહે ર કરવામાં આવ્યો છે .
આગરાના કિલ્લાનો ઈતિહાસ મુઘલ શાસકોના ઈતિહાસ જેટલો જ
રસપ્રદ છે કારણ કે તે ઘણા મુઘલ રાજાઓ સાથે સંકળાયેલો છે ,
જેમાં અકબર, શાહજહાં વગેરેના નામ સામેલ છે . આ કિલ્લાનું
નિર્માણ ઈ.સ. 1526 પહે લા શરૂ થયું હતું, પરંતુ જ્યારે પાણીપતનું
પહે લું યુદ્ધ થયું જેમાં બાબરે ઈબ્રાહિમ લોદીને હરાવ્યો અને તે પછી
તે આગ્રાના કિલ્લામાં રહે વા લાગ્યો અને તે સમયે આ કિલ્લો માત્ર
ઈં ટોનો જ બનેલો હતો.
1530 માં, હુ માયુને મુઘલ સામ્રાજ્યના આગામી સમ્રાટ તરીકે
ચૂંટવામાં આવ્યા, ત્યારબાદ 1540 એડીમાં, હુ માયુને શેર શાહ સૂરી
દ્વારા હરાવ્યો અને 15 વર્ષ સુધી કિલ્લા પર શાસન કર્યું. 1555
એડીમાં હુ માયુએ શેર શાહ સૂરીને હરાવ્યો અને આ કિલ્લા પર
પોતાનું શાસન સ્થાપ્યું. 1556 માં હુ માયુના મૃત્યુ પછી તરત જ
અકબરને સમ્રાટ તરીકે પસંદ કરવામાં આવ્યો હતો.
પોતાના શાસનને ધ્યાનમાં રાખીને, અકબરે 1558 માં આગ્રાને
પોતાની રાજધાની બનાવી અને તે પછી તરત જ તે આ કિલ્લો
જોવા પહોંચી ગયો. તેમના ઈતિહાસકાર અબુલ ફઝલે તેમના
પુસ્તકમાં લખ્યું છે કે "તે 'બદલગઢ' નામનો ઈં ટનો કિલ્લો હતો
અને તે ખૂબ જ ખંડેર હાલતમાં હતો. જેના માટે અકબરે ઈ.સ.
1565માં રાજસ્થાનના બરૌલી વિસ્તારના ધલપુર જિલ્લામાંથી લાલ
રેતી ખરીદી હતી. આ પથ્થર મેળવવામાં આવ્યો અને તેનું બાંધકામ
શરૂ થયું અને 1573 સુધીમાં આ કિલ્લો સંપૂર્ણ રીતે પૂર્ણ થઈ ગયો.
અકબરના પૌત્ર શાહજહાંએ તેના શાસનકાળ દરમિયાન
તાજમહે લનું નિર્માણ કર્યું હતું, જેના માટે તેણે કિલ્લાની અંદરની
કેટલીક અગાઉની ઇમારતોને પણ નષ્ટ કરી દીધી હતી.
ઈ.સ. 1658માં, શાહજહાંના પુત્ર ઔરંગઝેબે તેમને આગ્રાના
કિલ્લામાં કેદ કરીને વહીવટ સંભાળી લીધો અને ઈ.સ. 1666માં,
શાહજહાંને કિલ્લાની અંદર બનેલી આરસની બાલ્કની (મુસ્માન
બુર્જ) સાથેના ટાવરમાં દફનાવવામાં આવ્યો. મૃત્યુ પામ્યો. તે 18મી
સદીની શરૂઆતમાં મરાઠા સામ્રાજ્ય દ્વારા કબજે કરવામાં આવ્યું
હતું, પરંતુ તેઓ 1761માં પાણીપતના ત્રીજા યુદ્ધ દરમિયાન અહમદ
શાહ અબ્દાલી દ્વારા પરાજિત થયા હતા. વર્ષ 1785 માં, કિલ્લો
મહાદજી શિંદેના નિયંત્રણ હે ઠળ આવ્યો પરંતુ 1803 માં બીજા
એંગ્લો-મરાઠા યુદ્ધ દરમિયાન.
આ કિલ્લો ઘણા શાસકો દ્વારા બનાવવામાં આવ્યો હતો પરંતુ આજે જે
કિલ્લો દેખાય છે તે અકબર દ્વારા 1565 થી 1573 ની વચ્ચે લગભગ 8
વર્ષ સુધી બનાવવામાં આવ્યો હતો.
આ કિલ્લાના નિર્માણ માટે લગભગ 40,000 કામદારોએ આઠ વર્ષ
સુધી દરરોજ સતત કામ કર્યું.
વર્ષ 1506 એડીમાં, સિકં દર લોધીએ દેશની રાજધાની દિલ્હીને
આગ્રામાં સ્થાનાંતરિત કરી અને આગ્રાને "બીજી રાજધાની" તરીકે
ગણાવીને આગ્રાના કિલ્લાનો તેમના નિવાસસ્થાન તરીકે ઉપયોગ
કર્યો.
કિલ્લો 380,000 ચોરસ મીટર (94 એકર)માં ફેલાયેલો અર્ધવર્તુળાકાર
કિલ્લો છે .
આ કિલ્લો પણ તાજમહે લ, દિલ્હીનો લાલ કિલ્લો જેવા યમુના નદીના
કિનારે આવેલો છે . આ કિલ્લાની બહારની દિવાલો લગભગ 70 ફૂટ
ઊંચી છે .
આ કિલ્લાના પરિસરમાં 3 મસ્જિદો સ્થાપિત છે . જે મોતી મસ્જિદ,
મીના મસ્જિદ અને નગીના મસ્જિદ તરીકે ઓળખાય છે . તેમાં ઝેનાના
મીના બજાર પણ આવેલું છે .
આગ્રાના કિલ્લામાં 4 પ્રવેશદ્વાર છે , જેમાંથી સૌથી પ્રખ્યાત દિલ્હી
દરવાજો અને બીજો લાહોર દરવાજો છે . લાહોર ગેટને અમર સિંહ ગેટ
પણ કહે વામાં આવે છે , જેનું નામ અમર સિંહ રાઠોડ છે .
આ કિલ્લાના પરિસરમાં 9 આલીશાન મહે લો પણ બનેલા છે . જેમાં
જહાંગીર મહે લ, ખાસ મહે લ, દિવાન-એ-આમ, દિવાન-એ-ખાસ,
શાહજહાની મહે લ, મચ્છી ભવન, બંગાળી મહે લ, શીશ મહે લ અને
અકબરી મહે લ વગેરેનો સમાવેશ થાય છે .
આ કિલ્લાની સુંદરતા અને કોતરણી જોઈને વર્ષ 1983માં યુનેસ્કો દ્વારા
તેને વર્લ્ડ હે રિટેજ સાઈટ જાહે ર કરવામાં આવી હતી.
1960 ના દાયકાના મુગલ-એ-આઝમનું પ્રખ્યાત ગીત 'પ્યાર કિયા તો
ડરના ક્યા', ભારતની સૌથી પ્રખ્યાત ફિલ્મોમાંની એક, આગ્રાના
કિલ્લામાં પણ શૂટ કરવામાં આવ્યું હતું.
કિલ્લાને 2000 માં ઇજિપ્તના પોપ સ્ટાર હિશામ અબ્બાસ દ્વારા તેમના
પ્રખ્યાત મ્યુઝિક વિડિયો "હબીબી દાહ" માં ફિલ્માવવામાં આવ્યો હતો.
આ કિલ્લાને વર્ષ 2004માં આર્કિ ટેક્ચર માટે આગા ખાન એવોર્ડ મળ્યો
હતો. ઈન્ડિયા પોસ્ટે ઈવેન્ટની ઉજવણી માટે સ્ટેમ્પ પણ બહાર પાડ્યો
હતો
જીંજીનો કિલ્લો
જીંજીનો કિલ્લો
સ્થાન તમિલનાડુ (ભારત)
બાંધકામ 13મી સદી
(જેણે બંધાવ્યું) સેંજિયાર
કાન કડવન, ચોલા વંશ,
વિજયનગર સામ્રાજ્ય
ગિન્ગી ફોર્ટ અથવા સેનજી કિલ્લો એ દક્ષિણ ભારતીય રાજ્ય
તમિલનાડુમાં સ્થિત એક ઐતિહાસિક કિલ્લો છે . આ કિલ્લો
વિલ્લુપુરમ જિલ્લામાં પુડુચેરી પાસે આવેલો છે . આ કિલ્લાની રચના
જોઈને છત્રપતિ શિવાજીએ આ કિલ્લાને દેશનો સૌથી 'અભેદ્ય
કિલ્લો' ગણાવ્યો હતો. આ અભેદ્ય કિલ્લાએ ઇસ્લામિક સલ્તનતથી
માંડીને શક્તિશાળી ફ્રેન્ચ અને બ્રિટિશ સામ્રાજ્યો સુધીના વર્ષોથી
ઘણા યુદ્ધો સહન કર્યા છે .
આ કિલ્લાને અંગ્રેજોએ 'ટ્રોય ઓફ ધ ઈસ્ટ' નામ આપ્યું હતું. દક્ષિણ
ભારતમાં સ્થિત આ કિલ્લો દેશના સૌથી સુંદર કિલ્લાઓમાંનો એક
છે , જેને જોવા માટે હજારો પ્રવાસીઓ અહીં આવે છે .
છે લ્લા 200 વર્ષોના જીંજીના ઇતિહાસના મુખ્ય સ્ત્રોતો મેકેન્ઝી
હસ્તપ્રતો અને કર્ણાટકના રાજાઓનો સંપૂર્ણ ઇતિહાસ છે . પ્રસિદ્ધ
ઈતિહાસકાર એમજી એસ નારાયણના જણાવ્યા મુજબ, મેલસારી
નામના નાનકડા ગામને "ઓલ્ડ જીંજી" કહે વામાં આવતું હતું, જે
હાલના જીંજીથી 4.8 કિમી દૂર હતું. ના અંતરે આવેલ છે . 1200
એડીની આસપાસના કિલ્લેબંધીના અવશેષો હજુ પણ જૂ ના જીંજીમાં
હાજર છે .
ગિન્ગી કિલ્લાનો સૌથી પહે લો ઉલ્લેખ વિક્રમ ચોલા (1120-63) ના
શિલાલેખમાં જોવા મળે છે , જેઓ પોતાને ગિન્ગી કિલ્લાના ભગવાન
અને સેંજિયાર કહે તા હતા. જીંજી પર દક્ષિણ ભારતના વિવિધ
શાસકો અને રાજવંશો દ્વારા શાસન કરવામાં આવ્યું છે . આ કિલ્લો
મૂળ રીતે ચોલા વંશ દ્વારા 9મી સદીમાં બનાવવામાં આવ્યો હતો અને
13મી સદી દરમિયાન વિજયનગર સામ્રાજ્યના શાસકોએ જ્યારે
ચોલાઓને હરાવ્યા ત્યારે તેમાં ફેરફાર કરવામાં આવ્યો હતો.
કું ભલગઢ કિલ્લો
કું ભલગઢ કિલ્લો માહિતી
સ્થાન રાજસમંદ જિલ્લો,
રાજસ્થાન (ભારત)
બાંધકામ સમયગાળો
1443
નિર્માતા રાણા કું ભા
પ્રકાર સાંસ્કૃ તિક, કિલ્લો
ભારતનું રાજસ્થાન રાજ્ય વિસ્તારની દ્રષ્ટિએ ભારતનું સૌથી મોટું
રાજ્ય છે , જે પોતાની અંદર ભારતની પ્રાચીન સંસ્કૃ તિ અને
ઇતિહાસ ધરાવે છે . રાજસ્થાન પ્રખ્યાત અને શ્રીમંત રજવાડાઓની
ભૂમિ રહી છે , જેના કારણે અહીં અનેક પ્રકારના કિલ્લાઓ અને
ઐતિહાસિક સ્થળો સરળતાથી જોઈ શકાય છે . રાજસ્થાનના
રાજસમંદ જિલ્લામાં સ્થિત કું ભલગઢ કિલ્લો તેની કોતરણી, કદ
અને ઈતિહાસ માટે વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત છે .
આ કિલ્લાના ઈતિહાસ વિશે કોઈ સંપૂર્ણ માહિતી ઉપલબ્ધ નથી, પરંતુ એવું
કહે વાય છે કે આ કિલ્લાનું પ્રાચીન નામ મછિન્દ્રપુર હતું, જ્યારે પ્રખ્યાત
ઈતિહાસકાર સાહિબ હકીમે તેનું નામ મહોર રાખ્યું હતું. કેટલીક સ્થાનિક
માન્યતાઓ અનુસાર, એવું માનવામાં આવે છે કે વાસ્તવિક કિલ્લો છઠ્ઠી
સદીમાં મૌર્ય સામ્રાજ્યના પ્રખ્યાત રાજા સંપ્રતિ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યો
હતો.
ઈ.સ. 1303માં જ્યારે અલાઉદ્દીન ખિલજીએ અહીં હુ મલો કર્યો ત્યારે તે
પછીનો ઈતિહાસ આજે સ્પષ્ટ છે . કું ભલગઢનો કિલ્લો જે આજે આપણે
જોઈએ છીએ તે હિન્દુ સંપ્રદાયના સિસોદિયા રાજપૂતો દ્વારા બનાવવામાં
આવ્યો હતો અને તેઓ કું ભ પર શાસન કરતા હતા. રાણા કું ભાનું મેવાડ
સામ્રાજ્ય રણથંભોરથી ગ્વાલિયર સુધી વિસ્તરેલું હતું. કું ભલગઢે મેવાડ અને
મારવાડને પણ અલગ કર્યા હતા અને તે સમયે આ કિલ્લાઓ મેવાડના
શાસકો દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતા હતા.
વર્ષ 1535 માં, મેવાડના રાજકુ માર ઉદય સાથે એક ઘટના બની હતી જ્યારે
નાના રાજકુ મારનું અહીં અપહરણ કરવામાં આવ્યું હતું, ત્યારબાદ સમગ્ર
ચિત્તોડને ઘેરી લેવામાં આવ્યું હતું અને રાજકુ મારને પાછો મળી ગયો હતો.
રાજકુ માર ઉદાઈએ પાછળથી ઉદયપુર શહે રની સ્થાપના કરી. આમેરના
રાજા માનસિંહ I, મારવાડના રાજા ઉદય સિંહ, મુઘલ સમ્રાટ અકબર અને
ગુજરાતમાં મિર્ઝાને પાણીની અછતનો સામનો કરવો પડ્યો હતો, જેના માટે
તેમના વિસ્તારોમાં પાણી મોકલવામાં આવ્યું હતું અને અહીં પાણીની અછત
હતી.
ગુજરાતના અહે મદ શાહ પહે લાએ વર્ષ 1457માં આ કિલ્લા પર હુ મલો કર્યો
પરંતુ તેના પ્રયત્નો વ્યર્થ ગયા. આ પછી મહમૂદ ખિલજીએ આ કિલ્લા પર
હુ મલો કરવાનો પ્રયાસ કર્યો પણ તે નિષ્ફળ ગયો. વર્ષ 1818 માં, સાધુઓના
એક જૂ થે આ કિલ્લાનું રક્ષણ કરવાનું નક્કી કર્યું પરંતુ થોડા સમય પછી
મરાઠાઓએ કિલ્લા પર પોતાનું નિયંત્રણ સ્થાપિત કર્યું.
આ કિલ્લાનું હાલનું સ્વરૂપ કું ભલગઢના રાજા રાણા કું ભા દ્વારા
લગભગ 1443 માં બનાવવામાં આવ્યું હતું.
આ પ્રખ્યાત કિલ્લો વિશ્વના સૌથી ઊંચા કિલ્લાઓમાંનો એક છે , જે
અરવલ્લી પર્વતોની ટોચ પર લગભગ 1,100 મીટર (3,600 ફૂટ) ની
ઊંચાઈએ બાંધવામાં આવ્યો છે .
આ કિલ્લો ભારતના સૌથી મોટા કિલ્લાઓમાંનો એક છે , જે લગભગ
268 હે ક્ટર (1.03 ચોરસ માઇલ) વિસ્તારમાં ફેલાયેલો છે .
આ કિલ્લાની દિવાલ વિશ્વની બીજી સૌથી મોટી દિવાલ છે , જે
લગભગ 38 કિ.મી. લાંબી અને અંદાજે 36 કિ.મી. ના પરિઘમાં
ફેલાયેલ છે .
ભૂતકાળમાં આ કિલ્લાને સુરક્ષા આપતી તેની આગળની દિવાલ
લગભગ 15 ફૂટ જાડી છે , જેના કારણે આ કિલ્લો તેના દુશ્મનોથી
બચવામાં ઘણી વખત સફળ રહ્યો હતો.
આ કિલ્લો એટલો ભવ્ય છે કે તેની સુંદરતા જોવા લાયક છે .તેની
સુરક્ષાને ધ્યાનમાં રાખીને આ કિલ્લામાં લગભગ 7 મોટા અને
મજબૂત દરવાજા બનાવવામાં આવ્યા હતા.
આ કિલ્લો ભારતના સૌથી સુંદર અને ધાર્મિક કિલ્લાઓમાંનો એક
છે , આ કિલ્લાની અંદર 360 થી વધુ મંદિરો છે , જેમાંથી 300 પ્રાચીન
જૈન મંદિરો છે અને બાકીના હિં દુ મંદિરો છે .
ચિત્તોડગઢ કિલ્લો
ચિત્તોડગઢ કિલ્લો માહિતી
સ્થાન ચિત્તોડગઢ, રાજસ્થાન
(ભારત)
બાંધકામ સમયગાળો: 7મી સદી
નિર્માતા મૌર્ય
દેશના સૌથી મોટા કિલ્લાઓમાંનો એક, આ કિલ્લો 7મી સદી
દરમિયાન મૌર્ય દ્વારા બનાવવામાં આવ્યો હતો. આ કિલ્લો આગામી
834 વર્ષ સુધી મેવાડની રાજધાની તરીકે ઊભો રહ્યો. કહે વાય છે કે
મહાભારત કાળ દરમિયાન પાંડવ ભાઈઓમાંના એક ભીમે આ
કિલ્લો બનાવ્યો હતો.
મહાન હિં દુ ધર્મગ્રંથ મહાભારતમાં પણ આ કિલ્લાનો ઉલ્લેખ છે કે
પાંડવોના બીજા ભાઈ ભીમે એકવાર જમીન પર એવા બળથી મુક્કો
માર્યો કે જમીનમાંથી પાણી નીકળવા લાગ્યું, જે આજે અહીં એક
જળાશય છે જે ભીમલા તરીકે ઓળખાય છે . .
આ જગ્યા પ્રાચીન સમયમાં જૌહર કરતી મહિલાઓ માટે પણ
પ્રખ્યાત છે . પ્રાચીન સમયમાં રાજસ્થાનમાં જૌહર પ્રથા હતી, જેમાં
મહિલાઓ વિરોધી સૈનિકો અને રાજાથી પોતાનું સન્માન બચાવવા
માટે પતિના મૃત્યુ પછી સળગતી ચિતામાં કૂ દી પડતી હતી.
ઇતિહાસમાં, આ કિલ્લા પર પ્રખ્યાત શાસકો દ્વારા 3 વખત હુ મલો
કરવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ દરેક વખતે રાજપૂત શાસકોએ પોતાનો
જીવ જોખમમાં મૂકીને કિલ્લાને બચાવ્યો હતો.
1303 માં, અલ્લાઉદ્દીન ખિલજી દ્વારા કિલ્લા પર હુ મલો કરવામાં
આવ્યો, જેઓ રાણી પદ્મિનીને પકડવા માંગતા હતા, જે અદભૂત
રીતે સુંદર હોવાનું કહે વાય છે . તે તેમને પોતાની સાથે લઈ જવા
માંગતો હતો, પરંતુ જ્યારે રાણીએ ના પાડી ત્યારે અલ્લાઉદ્દીન
ખિલજીએ કિલ્લા પર હુ મલો કર્યો. ગુજરાતના રાજા બહાદુર શાહે
બીજી વખત કિલ્લા પર હુ મલો કર્યો. મુઘલ સમ્રાટ અકબરે 1567માં
ત્રીજી વખત કિલ્લા પર હુ મલો કર્યો, જેઓ મહારાણા ઉદય સિંહને
પકડવા માંગતા હતા. 1616 માં, મુઘલ સમ્રાટ જહાંગીરે મહારાજા
અમર સિંહને કિલ્લો પાછો આપ્યો, જે તે સમયે મેવાડના વડા હતા.
દેશના સૌથી મોટા કિલ્લાઓમાંનો એક, આ કિલ્લો 7મી સદી
દરમિયાન મૌર્ય દ્વારા બનાવવામાં આવ્યો હતો. આ કિલ્લો
આગામી 834 વર્ષ સુધી મેવાડની રાજધાની તરીકે ઊભો રહ્યો.
કહે વાય છે કે મહાભારત કાળ દરમિયાન પાંડવ ભાઈઓમાંના
એક ભીમે આ કિલ્લો બનાવ્યો હતો.
મહાન હિં દુ ધર્મગ્રંથ મહાભારતમાં પણ આ કિલ્લાનો ઉલ્લેખ છે
કે પાંડવોના બીજા ભાઈ ભીમે એકવાર જમીન પર એવા
બળથી મુક્કો માર્યો કે જમીનમાંથી પાણી નીકળવા લાગ્યું, જે
આજે અહીં એક જળાશય છે જે ભીમલા તરીકે ઓળખાય છે . .
આ જગ્યા પ્રાચીન સમયમાં જૌહર કરતી મહિલાઓ માટે પણ
પ્રખ્યાત છે . પ્રાચીન સમયમાં રાજસ્થાનમાં જૌહર પ્રથા હતી,
જેમાં મહિલાઓ વિરોધી સૈનિકો અને રાજાથી પોતાનું સન્માન
બચાવવા માટે પતિના મૃત્યુ પછી સળગતી ચિતામાં કૂ દી પડતી
હતી. ઇતિહાસમાં, આ કિલ્લા પર પ્રખ્યાત શાસકો દ્વારા 3
વખત હુ મલો કરવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ દરેક વખતે રાજપૂત
શાસકોએ પોતાનો જીવ જોખમમાં મૂકીને કિલ્લાને બચાવ્યો
હતો.
1303 માં, અલ્લાઉદ્દીન ખિલજી દ્વારા કિલ્લા પર હુ મલો
કરવામાં આવ્યો, જેઓ રાણી પદ્મિનીને પકડવા માંગતા હતા,
જે અદભૂત રીતે સુંદર હોવાનું કહે વાય છે . તે તેમને પોતાની
સાથે લઈ જવા માંગતો હતો, પરંતુ જ્યારે રાણીએ ના પાડી
ત્યારે અલ્લાઉદ્દીન ખિલજીએ કિલ્લા પર હુ મલો કર્યો.
ગુજરાતના રાજા બહાદુર શાહે બીજી વખત કિલ્લા પર હુ મલો
કર્યો. મુઘલ સમ્રાટ અકબરે 1567માં ત્રીજી વખત કિલ્લા પર
હુ મલો કર્યો, જેઓ મહારાણા ઉદય સિંહને પકડવા માંગતા
હતા. 1616 માં, મુઘલ સમ્રાટ જહાંગીરે મહારાજા અમર સિંહને
કિલ્લો પાછો આપ્યો, જે તે સમયે મેવાડના વડા હતા.
ચિત્તોડગઢ કિલ્લાની અંદરના આકર્ષણો:
વિજય સ્તંભ ચિત્તોડગઢ: આ વિજય સ્તંભનું નિર્માણ ના કું ભ દ્વારા
મહમૂદ શાહ I ખલજી પર વિજયની ઉજવણી કરવા માટે કરવામાં
આવ્યું હતું.
ટાવર ઓફ ફેમ (કીર્તિ સ્તંભ): 22 મીટર ઉં ચો ટાવર ઓફ ફેમ (કીર્તિ
સ્તંભ) જૈન ઉદ્યોગપતિ જીજાજી રાઠોડ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યો હતો.
આ સ્તંભ જૈનોના પ્રથમ અને સૌથી પ્રસિદ્ધ તીર્થંકર આદિનાથને
સમર્પિત છે .
રાણા કું ભા મહે લ: આ કિલ્લાની સૌથી જૂ ની રચના છે અને તે વિજય
સ્તંભની નજીક સ્થિત છે . ઉદયપુર શહે રના સ્થાપક મહારાણા ઉદય
સિંહનો જન્મ અહીં થયો હતો. આ મહે લ સુરજ પોળમાંથી પ્રવેશે છે
અને તેમાં સુંદર કોતરણી અને શિલ્પો છે .
પદ્મિની પેલેસ ચિત્તોડગઢઃ કિલ્લાની દક્ષિણ બાજુ એ આવેલ પદ્મિની
પેલેસ 3 માળની સફેદ ઈમારત છે . તેની ટોચ પર એક મંડપ બાંધવામાં
આવ્યો છે અને તે પાણીના થાંભલાઓથી ઘેરાયેલો છે .
કાંગડાનો કિલ્લો
કાંગડા ફોર્ટ માહિતી
સ્થાન કાંગડા, હિમાચલ
પ્રદેશ (ભારત)
બાંધકામ સમયગાળો
1500 સદી
નિર્માતા સુશર્મા ચંદ્રા
કાંગડા કિલ્લો ભારતના હિમાચલ પ્રદેશ રાજ્યમાં જૂ ના કાંગડા
શહે રની દક્ષિણ-પશ્ચિમમાં સ્થિત છે . તે કાંગડા શહે રથી 3-4
કિલોમીટરના અંતરે આવેલું છે .આ ઐતિહાસિક કિલ્લો માઝી અને
બાણગંગા નદીઓ વચ્ચે એક ઢોળાવ પર બનેલો છે . આ કિલ્લાને
નાગરકોટ અથવા કોટ કાંગડા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે .
પ્રાચીન સમયમાં, આ શહે ર 500 રાજાઓના વંશના પૂર્વજ રાજા
ભૂમચંદની ત્રિગર્તા ભૂમિની રાજધાની હતી. કટોચ શાસકો ઉપરાંત,
આ કિલ્લા પર તુર્ક, મુઘલો, શીખ, ગોરખા અને અંગ્રેજો જેવા ઘણા
શાસકોનું શાસન હતું.
આ કિલ્લો વિશ્વના સૌથી જૂ ના કિલ્લાઓમાંનો એક છે . તે
હિમાલયનો સૌથી મોટો કિલ્લો અને ભારતનો સૌથી જૂ નો કિલ્લો
છે . ઇતિહાસની ઝલક મેળવવા અને હિમાચલની સુંદરતાની
પ્રશંસા કરવા માટે મોટી સંખ્યામાં લોકો અહીં આવે છે . આ
કિલ્લાના ભવ્ય ઈતિહાસ અને હિમાચલની સુંદર ખીણોને જોવા
માટે દેશ-વિદેશના લાખો પ્રવાસીઓ અહીં આવે છે .
આ ઐતિહાસિક કિલ્લાનો મહાભારતમાં પણ ઉલ્લેખ છે , અને જ્યારે
મહાન ગ્રીક શાસક સિકં દરે અહીં હુ મલો કર્યો ત્યારે પણ તે અહીં
હાજર હતો. આ કિલ્લાનો સૌથી જૂ નો લેખિત પુરાવો વર્ષ 1009માં
મહમૂદ ગઝનીના હુ મલામાંથી મળે છે . પાછળથી વર્ષ 1043 માં,
દિલ્હીના તોમર શાસકોએ ફરીથી આ કિલ્લો કટોચ શાસકોને સોંપી
દીધો.
વર્ષ 1337માં મુહમ્મદ તુઘલક અને બાદમાં 1351માં ફિરોઝશાહ
તુગલકે તેના પર પોતાનું વર્ચસ્વ સ્થાપિત કર્યું. વર્ષ 1556માં અકબરે
દિલ્હી પર કબજો જમાવ્યો અને આ કિલ્લો રાજા ધરમચંદ પાસે
આવ્યો. 1563માં રાજા ધરમ ચંદનું અવસાન થયું, ત્યારબાદ તેનો પુત્ર
માણિક્ય ચંદ શાસક બન્યો.
શ્રીરંગપટના કિલ્લો
શ્રીરંગપટના કિલ્લાની
માહિતી
સ્થાન મંડ્યા જિલ્લો, કર્ણાટક
(ભારત)
બાંધકામ સમયગાળો 1454
નિર્માતા તિમ્મ્ન્ના નાયક
ઐતિહાસિક શ્રીરંગપટના કિલ્લો દક્ષિણ ભારતના કર્ણાટક રાજ્યના
શ્રીરંગપટના શહે રમાં સ્થિત છે . આ કિલ્લો કાવેરી નદીની મધ્યમાં
એક દ્વીપકલ્પ પર સ્થિત છે જેને ટીપુ સુલતાનના કિલ્લા તરીકે પણ
ઓળખવામાં આવે છે . 15મી સદીમાં બનેલો આ કિલ્લો કર્ણાટકના
સૌથી જૂ ના કિલ્લાઓ અને ભારતના સૌથી મજબૂત કિલ્લાઓમાંનો
એક માનવામાં આવે છે . ઈન્ડો-ઈસ્લામિક સ્થાપત્ય શૈલીમાં બનેલા
આ કિલ્લાને જોવા માટે ભારત અને વિદેશમાંથી લાખો પ્રવાસીઓ
અહીં આવે છે .
ઐતિહાસિક શ્રીરંગપટના કિલ્લો દક્ષિણ ભારતના કર્ણાટક રાજ્યના
શ્રીરંગપટના શહે રમાં સ્થિત છે . આ કિલ્લો કાવેરી નદીની મધ્યમાં
એક દ્વીપકલ્પ પર સ્થિત છે જેને ટીપુ સુલતાનના કિલ્લા તરીકે પણ
ઓળખવામાં આવે છે . 15મી સદીમાં બનેલો આ કિલ્લો કર્ણાટકના
સૌથી જૂ ના કિલ્લાઓ અને ભારતના સૌથી મજબૂત કિલ્લાઓમાંનો
એક માનવામાં આવે છે . ઈન્ડો-ઈસ્લામિક સ્થાપત્ય શૈલીમાં બનેલા
આ કિલ્લાને જોવા માટે ભારત અને વિદેશમાંથી લાખો પ્રવાસીઓ
અહીં આવે છે .
 આ કિલ્લાની અંદર બનેલું શ્રી રંગનાથસ્વામી મંદિર ખૂબ
પ્રખ્યાત છે . આ મંદિરને વૈષ્ણવ સંપ્રદાયનું કેન્દ્ર માનવામાં
આવે છે . આ મંદિરની વિશેષતા એ છે કે તે કાવેરી નદીના
ત્રણ ટાપુઓ પર સ્થિત છે . એવું માનવામાં આવે છે કે આ
મંદિર રામાનુજ દ્વારા બાંધવામાં આવ્યું હતું, જે વૈષ્ણવ
દર્શનના સમર્થક હતા.
ઈન્ડો-ઈસ્લામિક આર્કિ ટેક્ચરમાં ટીપુ દ્વારા બનાવવામાં
આવેલી જુ મા મસ્જિદ કિલ્લાની અંદરની મુખ્ય
મસ્જિદોમાંની એક છે .
આ કિલ્લાની અંદર એક 'ચતુર્વિમસતી સ્તંભ' છે , જેના પર
હિં દુ ભગવાન શ્રી હરિવિષ્ણુના 24 અવતાર કોતરેલા છે .
કિલ્લાની અંદર લાલ મહે લ અને ટીપુનો મહે લ હતો, જે
1799ના અંગ્રેજોના કબજા દરમિયાન તોડી પાડવામાં
આવ્યો હતો.
કિલ્લાના નીચેના ખંડમાં એક અંધારકોટડી પણ છે , જેનો
પ્રાચીન સમયમાં અંગ્રેજો દ્વારા જેલ તરીકે ઉપયોગ કરવામાં
આવતો હતો.
કેટલાક ઈતિહાસકારોનું માનવું છે કે કિલ્લાના નિર્માણ
સમયે મંદિરો બાંધવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ તેમાંથી કેટલાક
મંદિરોને તોડીને મસ્જિદો બનાવવામાં આવી હતી.
પન્હાલા કિલ્લો
પન્હાલા કિલ્લાની સંક્ષિપ્ત
માહિતી
સ્થાન કોલ્હાપુર,
મહારાષ્ટ્ર (ભારત)
બાંધકામ 1178 અને
1489
નિર્માતા ભોજ II અને
આદિલ શાહ I
પન્હાલા કિલ્લો ભારતના મહારાષ્ટ્ર રાજ્યના કોલ્હાપુર જિલ્લાથી
લગભગ 20 કિમી દૂર છે . ના અંતરે પન્હાલા નામના વિસ્તારમાં આવેલું
છે . આ કિલ્લો ભારતના સૌથી જૂ ના કિલ્લાઓમાંનો એક છે . આ
કિલ્લાએ ભોજ II અને આદિલ શાહ સહિત ઘણા પ્રખ્યાત રાજાઓ
અને ઘણા પ્રખ્યાત સામ્રાજ્યોને રક્ષણ પૂરું પાડ્યું છે . આ કિલ્લો
ભારતીય અને મુઘલ સંસ્કૃ તિ, કલાકૃ તિ અને કોતરણીના મિશ્રણનું
ઉત્તમ ઉદાહરણ છે .
આ વિશ્વ પ્રસિદ્ધ કિલ્લો સૌપ્રથમ 12મી સદીમાં શિલાહારના શાસક
ભોજે બીજા દ્વારા બાંધવામાં આવ્યો હતો. 1209 અને 1210 ની
વચ્ચે, ભોજ II ને દેવગિરિના યાદવ રાજા સિંઘના દ્વારા એક યુદ્ધમાં
પરાજય મળ્યો અને તે પછી યાદવોએ આ કિલ્લા પર નિયંત્રણ
લાદવાનો પ્રયાસ કર્યો પરંતુ તેઓ આ કિલ્લા પર કબજો કરી શક્યા
નહીં.
ઈ.સ. 1489માં બીજાપુરના સુલતાન આદિલ શાહે આ કિલ્લાને
પોતાના નિયંત્રણમાં લઈ લીધો અને તેને ચારે બાજુ થી સુરક્ષિત
કરવાનું કામ કર્યું. શાહી વંશના શાસક અફઝલ ખાનના મૃત્યુ પછી
છત્રપતિ શિવાજી મહારાજે બીજાપુર પાસેથી આ કિલ્લો છીનવી
લીધો હતો, પરંતુ આદિલ શાહ બીજાએ આ કિલ્લો તેમની પાસેથી
પાછો મેળવવા માટે લગભગ 5 મહિના સુધી યુદ્ધ શરૂ કર્યું, જેના
પછી એવી સ્થિતિ સર્જાઈ કે શિવાજી મહારાજને ત્યાંથી ભાગવું
પડ્યું.
આ યુદ્ધમાં બાજી પ્રભુ દેશપાંડે અને શિવા કાશીદ જેવા મહાન મરાઠા
યોદ્ધાઓ આદિલ શાહ બીજા સામે લડી રહ્યા હતા.આ ભીષણ યુદ્ધમાં
મરાઠા સામ્રાજ્યની સેનાને ભારે નુકસાન વેઠવું પડ્યું હતું કારણ કે
આ યુદ્ધમાં મરાઠા સામ્રાજ્યએ મહાન યોદ્ધાઓને હરાવ્યા હતા. બાજી
પ્રભુ દેશપાંડે.યોદ્ધા હારી ગયો. આ પછી, આ કિલ્લો ફરીથી આદિલ
શાહ II દ્વારા કબજે કરવામાં આવ્યો, તે લાંબા સમય સુધી આ
કિલ્લાનો ઉપયોગ કરી શક્યો નહીં અને વર્ષ 1673 માં, મરાઠા
સામ્રાજ્યના શાસક શિવાજી મહારાજે આ કિલ્લો પાછો મેળવ્યો.
દૌલતાબાદ કિલ્લો
દૌલતાબાદ ફોર્ટ માહિતી
સ્થાન ઔરંગાબાદ, મહારાષ્ટ્ર
(ભારત)
બાંધકામ 1187 અને 1327
વચ્ચે થયું હતું.
નિર્માતા યાદવ રાજા ભીલાન
અને મુહમ્મદ બિન તુગલક
મહારાષ્ટ્ર તેના પરાક્રમી ઈતિહાસ, ઐતિહાસિક સ્થળો અને તેની
ફિલ્મી દુનિયા માટે વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત છે . મહારાષ્ટ્રના મુંબઈ શહે રને
લોકો માયા નગરીના નામથી ઓળખે છે . મુંબઈ ભારતની આર્થિક
રાજધાની પણ છે . મહારાષ્ટ્રના ઔરંગાબાદ જિલ્લામાં સ્થિત
દૌલતાબાદ કિલ્લો ભારતના સૌથી ઐતિહાસિક અને મહાન
કિલ્લાઓમાંનો એક છે , જેનું નિર્માણ દિલ્હી સલ્તનતના પ્રખ્યાત
શાસક મુહમ્મદ બિન તુગલકે કરાવ્યું હતું.
વર્ષ 1328 માં, દિલ્હી સલ્તનતના મોહમ્મદ બિન તુગલકે તેના રાજ્યની
રાજધાની દેવગિરીમાં સ્થાનાંતરિત કરી અને તેનું નામ દૌલતાબાદ રાખ્યું.
થોડા સમય પછી, આ કિલ્લા પર બહમાની શાસકનું શાસન અમલમાં
આવ્યું, જેના પ્રખ્યાત શાસક હસન ગંગુ બાહ્મણીએ આ કિલ્લાની અંદર
ચાંદ મિનાર બનાવ્યો. હસન ગંગુએ દિલ્હીના કુ તુબ મિનારની પ્રતિકૃ તિ
તરીકે ચાંદ મિનારનું નિર્માણ કર્યું હતું, જેમાંથી તેઓ ખૂબ પ્રશંસક હતા.
મોટા ભાગનો કિલ્લો અહમદનગરના બહામાનીઓ અને નિઝામ (શાહ)
હે ઠળ બાંધવામાં આવ્યો હતો. શાહજહાંના આદેશ અનુસાર, ડેક્કનના ​
મુઘલ ગવર્નરે 1632 માં આ કિલ્લો કબજે કર્યો અને અહીં શાસન કરતા
નિઝામશાહી રાજકુ માર હુ સૈન શાહને કેદ કરી દીધો.
આ કિલ્લાની તમામ દિવાલો પર હં મેશા તોપો તૈનાત રહે તી હતી. આજે
પણ, મેંડા નામની 16 ફૂટ લાંબી અને બે ફૂટની ગોળાકાર તોપ છે લ્લા ગેટ
પર હાજર છે , જે લગભગ 3.5 કિ.મી. ના અંતરે લક્ષ્ય રાખી શકે છે .
આ કિલ્લાની અંદર સ્થિત ચાંદ મિનારનું નિર્માણ પ્રસિદ્ધ બહમની
શાસક અલાઉદ્દીન બહમણી શાહે વર્ષ 1435માં કરાવ્યું હતું, આ મિનાર
લગભગ 63 મીટર ઊંચો છે જેમાં વિવિધ પ્રકારની કોતરણી કરવામાં
આવી છે .
રણથંભોર કિલ્લો
રણથંભોર કિલ્લો સંક્ષિપ્ત માહિતી
સ્થાન સવાઈ માધોપુર,
રાજસ્થાન (ભારત)
બાંધકામ 944 નિર્માતા ચૌહાણ
રાજા રણથંબન દેવ
શક્તિશાળી રણથંભોર કિલ્લો ભારતના રાજસ્થાન રાજ્યના મુખ્ય શહે ર સવાઈ
માધોપુર નજીક રણથંભોર રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનની અંદર સ્થિત છે . 'રણથંભોર નેશનલ
પાર્ક' ઉત્તર ભારતમાં સૌથી મોટું વન્યજીવ સંરક્ષણ સ્થળ છે . તેની સ્થાપના વર્ષ
1955માં વન્યજીવ અભયારણ્ય તરીકે કરવામાં આવી હતી. આ કિલ્લાથી
જયપુરનું અંતર લગભગ 178 કિલોમીટર છે .
ઉચ્ચપ્રદેશ પર બનેલો આ કિલ્લો ભારતના ઐતિહાસિક અને
વ્યૂહાત્મક મહત્વના પ્રાચીન કિલ્લાઓ (કિલ્લાઓ)માં વિશેષ સ્થાન
ધરાવે છે . તેની પ્રાકૃ તિક રચનાના કારણે આ કિલ્લાએ ઘણી ખ્યાતિ
મેળવી છે . આ કિલ્લાના કિલ્લાથી દુશ્મનો પર લાંબા અંતર સુધી
નજર રાખી શકાતી હતી.
આ કિલ્લો ચારે બાજુ થી ગાઢ જં ગલોથી ઢંકાયેલી ચંબલ ખીણને
નિયંત્રિત કરતો હતો. હાલમાં રણથંભોરનું જં ગલ, જે વન્યજીવ
અભયારણ્ય બની ગયું છે , તે પ્રવાસીઓને આકર્ષે છે . તે
રાજસ્થાનના સૌથી પ્રસિદ્ધ મહત્વપૂર્ણ પર્યટન સ્થળોમાંનું એક છે .
આ કિલ્લો ક્યારે બાંધવામાં આવ્યો હતો તેના કોઈ પુરાવા ઉપલબ્ધ
નથી, પરંતુ ઈતિહાસકારોના મતે રણથંભોર કિલ્લો ચૌહાણ રાજા
રણથંભન દેવ દ્વારા 944 ઈ.સ. આ કિલ્લાનું મોટાભાગનું બાંધકામ
ચૌહાણ રાજાઓના શાસન દરમિયાન થયું હતું. આ કિલ્લો દિલ્હીના
સમ્રાટ પૃથ્વીરાજ ચૌહાણના સમયમાં પણ અસ્તિત્વમાં હતો અને
ચૌહાણોના નિયંત્રણમાં હતો. આ ઐતિહાસિક ઈમારત 1528
દરમિયાન મુઘલોના નિયંત્રણમાં હતી, ત્યારબાદ 17મી સદીમાં
મુઘલોએ આ કિલ્લો જયપુરના મહારાજાને ભેટમાં આપ્યો હતો.
વિંધ્ય ઉચ્ચપ્રદેશ અને અરવલીની ટેકરીઓ વચ્ચે બનેલો આ કિલ્લો
આસપાસના મેદાનોથી લગભગ 700 ફૂટની ઉં ચાઈ પર છે અને લગભગ 7
કિ.મી. ના ભૌગોલિક વિસ્તારમાં ફેલાયેલ છે .
કિલ્લાની ત્રણેય બાજુ એ પહાડોમાં કુ દરતી ખાઈઓ બનાવવામાં આવી છે ,
જે તેની સુરક્ષાને મજબૂત બનાવે છે અને તેને અજેય બનાવે છે .
આ કિલ્લા પર પોતાનું વર્ચસ્વ સ્થાપિત કરવા માટે ઈતિહાસમાં ઘણી વખત
હુ મલો કરવામાં આવ્યો હતો.વર્ષ 1209માં આ કિલ્લાની સાર્વભૌમત્વ માટે
મુહમ્મદ ગૌરી અને ચૌહાણો વચ્ચે ભીષણ યુદ્ધ થયું હતું. આ પછી 1226માં
ઈલ્તુત્મિશ, 1236માં રઝિયા સુલતાન, 1248-58માં બલબાન, 1290-
1292માં જલાલુદ્દીન ખિલજી, 1301માં અલાઉદ્દીન ખિલજી, 1325માં
ફિરોઝશાહ તુઘલક, 1325માં ફિરોઝશાહ તુઘલક, ગુજરાતના માલવા
1941માં મુહમ્મદ ખિલજી, 1948માં માલવા 1943. 1543 માં બહાદુર શાહ
અને શેરશાહ સૂરી દ્વારા તેના પર આક્રમણ કરવામાં આવ્યું હતું.
વર્ષ 1569 માં, અકબરે આ કિલ્લા પર હુ મલો કર્યો અને આમેરના રાજાઓ
દ્વારા તત્કાલીન શાસક રાવ સુરજન હાડા સાથે સંધિ કરી.
આ કિલ્લાનો જીર્ણોદ્ધાર જયપુરના રાજા પૃથ્વી સિંહ અને સવાઈ જગત
સિંહે કરાવ્યો હતો. મહારાજા માનસિંહે આ કિલ્લાને શિકાર ભૂમિમાં ફેરવી
નાખ્યો.
આઝાદી પછી, આ કિલ્લો રાજ્ય સરકારના નિયંત્રણ હે ઠળ આવ્યો, જે
1964 થી ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણના નિયંત્રણ હે ઠળ છે .
કિલ્લાની આસપાસ વિવિધ જળાશયોની હાજરીને કારણે, અહીં રહે ણાંક
અને સ્થળાંતર કરનારા પક્ષીઓની વિશાળ વિવિધતા જોઈ શકાય છે .
કિલ્લાની અંદર ગણેશ, શિવ અને રામલાજીને સમર્પિત ત્રણ હિન્દુ મંદિરો
પણ છે .
રાજા હમ્મીરના ઘોડાના પગના નિશાન આજે પણ અહીં એક ટેકરી પર
છપાયેલા છે .એવું માનવામાં આવે છે કે રાજાને લઈ જતો ઘોડો માત્ર ત્રણ
કૂ દકામાં આખી ટેકરી પાર કરી ગયો હતો.
કિલ્લાની અંદર બનેલું ત્રિનેત્ર ગણેશનું મંદિર ઘણું પ્રખ્યાત છે , અહીં
ભાદ્રપદ મહિનામાં ગણેશ ચતુર્થીના 5 દિવસના વિશાળ મેળાનું આયોજન
કરવામાં આવે છે . જ્યાં આખા વર્ષ દરમિયાન દૂર-દૂરથી ભક્તોનો અવિરત
પ્રવાહ રહે છે .
કિલ્લાનું મુખ્ય આકર્ષણ હમીર મહે લ છે જે દેશના સૌથી જૂ ના શાહી
મહે લોમાંથી એક છે , આ સિવાય રાણા સાંગાની રાણી કર્મવતી દ્વારા શરૂ
કરવામાં આવેલી અધૂરી છત્રી પણ જોવા જેવી છે .
હાલમાં કિલ્લામાં હાજર નૌલખા દરવાજો, દિલ્હી દરવાજો, તોરણ, હમીરના
પિતા જેતસિંહની છત્રી, પુષ્પાવાટિકા, ગણેશ મંદિર, ગુપ્તગંગા, બાદલ મહે લ,
હમીર કાચરી, જૈન મંદિર વગેરેનું પોતાનું ઐતિહાસિક મહત્વ છે .
21 જૂ ન 2013 ના રોજ યુનેસ્કો દ્વારા રણથંભોર કિલ્લાને વર્લ્ડ હે રિટેજ
સાઇટ તરીકે જાહે ર કરવામાં આવ્યો હતો.
રણથંભોર કિલ્લાની પ્રવેશ ફી ભારતીય નાગરિકો માટે રૂ. 25, વિદ્યાર્થીઓ
માટે રૂ. 10 અને વિદેશી નાગરિકો માટે રૂ. 200 છે . આ કિલ્લો સવારે 6 થી
સાંજના 6 વાગ્યા સુધી પ્રવાસીઓ માટે ખુલ્લો રહે છે .
રાયગઢ કિલ્લો
રાયગઢ કિલ્લો માહિતી
સ્થાન રાયગઢ, મહારાષ્ટ્ર (ભારત)
બાંધકામ 1030
નિર્માતા છત્રપતિ શિવાજી
છત્રપતિ શિવાજી મહારાજે 1656 માં જવાલીના રાજા ચંદ્રરાવ મોરનો
કિલ્લો કબજે કર્યો અને તેના કિલ્લા "રાયરી"નું પુનઃનિર્માણ અને
વિસ્તરણ કર્યું અને તેનું નામ રાયગઢ રાખ્યું જેના પછી તે મરાઠા
સામ્રાજ્યની રાજધાની બની. આ કિલ્લાના આધારે પચાડ અને
રાયગઢવાડી ગામો આજે પણ અસ્તિત્વ ધરાવે છે , આ બંને ગામો
મરાઠા શાસન દરમિયાન ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવતા હતા.
આ કિલ્લો રાજા ચંદ્રરાવ મોર દ્વારા કબજે કર્યા પછી, છત્રપતિ
શિવાજી મહારાજે રાયગઢથી 2 માઈલ દૂર લિંગાણા નામનો બીજો
કિલ્લો બનાવ્યો, જેનો ઉપયોગ કેદીઓને રાખવા માટે થતો હતો.
શિવાજી મહારાજ પછી, આ કિલ્લો ઘણા સામ્રાજ્યો દ્વારા કબજે
કરવામાં આવ્યો હતો, જેમાં પ્રખ્યાત મુઘલ સામ્રાજ્ય અને બ્રિટિશ
સામ્રાજ્યનો સમાવેશ થાય છે .
રાયગઢ કિલ્લો, ભારતના સૌથી પ્રસિદ્ધ અને ઐતિહાસિક કિલ્લાઓમાંનો એક,
સૌપ્રથમ મૌર્ય રાજા ચંદ્રરાવ મોરે દ્વારા વર્ષ 1030 AD માં બાંધવામાં આવ્યો હતો.
રાજા ચંદ્રરાવ મોરેના મૃત્યુ પછી, અહીં નબળા શાસકોનું શાસન શરૂ થયું, પરિણામે,
1656 એડીની આસપાસ, મરાઠા સામ્રાજ્યના રાજા શિવાજી મહારાજે આ કિલ્લા પર
કબજો કર્યો અને તેને થોડા વર્ષો માટે પોતાનું નિવાસસ્થાન બનાવ્યું.
થોડા સમય પછી શિવાજી મહારાજે તેમાં કેટલાક સુધારા અને પુનઃનિર્માણ કરાવ્યું,
ત્યારબાદ તેનું નામ બદલીને રાયગઢ કરવામાં આવ્યું. તેઓ આ કિલ્લા સાથે એટલા
ભાવનાત્મક રીતે જોડાયેલા હતા કે તેમણે વર્ષ 1674માં તેને પોતાના રાજ્યની રાજધાની
પણ બનાવી દીધી હતી.
1689 એડીમાં, મુઘલ સામ્રાજ્યના પ્રખ્યાત પ્રાદેશિક કર્મચારી ઝુ લ્ફખાર ખાને આ
કિલ્લા પર પોતાનું વર્ચસ્વ સ્થાપિત કર્યું, મરાઠાઓને અહીંથી ઉખેડી નાખ્યા અને તેનું
નામ બદલીને "ઇસ્લામગઢ" રાખ્યું. ઝુ લ્ફખાર ખાન પછી, સિદ્ધિ ફતેહ ખાને આ કિલ્લા
પર કબજો કર્યો અને 1733 એડી સુધી તેની તમામ પ્રવૃત્તિઓ પોતાના નિયંત્રણમાં રાખી.
વર્ષ 1765 માં, મહારાષ્ટ્રના દક્ષિણમાં સ્થિત સિંધુદુર્ગ જિલ્લામાં માલવાનની સાથે,
રાયગઢ કિલ્લાને પણ અંગ્રેજો દ્વારા ચલાવવામાં આવેલા સશસ્ત્ર અભિયાનનો સામનો
કરવો પડ્યો હતો, જેના કારણે આ કિલ્લાને ઘણું નુકસાન સહન કરવું પડ્યું હતું અને
તેના ઘણા મુખ્ય ઇમારતો નાશ પામી હતી.
વર્ષ 1818માં આ કિલ્લો અંગ્રેજોએ કબજે કરી લીધો હતો, પરંતુ તેમના દ્વારા થયેલા
પહે લા હુ મલામાં આ કિલ્લાને ઘણું નુકસાન થયું હતું, જેના કારણે તેનો મોટાભાગનો
ભાગ નાશ પામ્યો હતો.
આ કિલ્લો મુખ્યત્વે 6 વિભાગોમાં વહેં ચાયેલો હતો, જેમાંના દરેક વિભાગમાં એક
ખાનગી આરામ ખંડ પણ બનાવવામાં આવ્યો હતો.
આ કિલ્લો મુઘલ, મરાઠા અને યુરોપિયન સ્થાપત્યના મિશ્રણનું ઉત્તમ ઉદાહરણ છે
કારણ કે મહે લો બનાવવા માટે જે રીતે લાકડાનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે તે તેની
વિશેષતાઓમાં સામેલ છે , જે તેનું મુખ્ય આકર્ષણ પણ છે .
આ કિલ્લાના કિનારેથી ગંગા સાગર નામનું એક પ્રસિદ્ધ તળાવ પણ વહે છે , જે
મનમોહક નજારો રજૂ કરે છે , એવું માનવામાં આવે છે કે આ તળાવને કારણે આ
કિલ્લાની આસપાસની જમીન એટલી ફળદ્રુપ હતી કે આખા વર્ષ દરમિયાન અહીં
વિવિધ પ્રજાતિના છોડ જોવા મળતા હતા. ખેતીના પ્રકારો એકસાથે કરવામાં આવ્યા
હતા.
આ કિલ્લો ભારતના સૌથી અદ્ભુત અને સૌથી ઊંચા કિલ્લાઓમાંનો એક છે જે લગભગ
1,356 મીટરની ઉં ચાઈ પર સ્થિત છે .
આ કિલ્લામાં એક ખાસ પ્રકારનું બજાર પણ છે , જ્યાંથી પ્રવાસીઓ પોતાની
જરૂરિયાતની વસ્તુઓ સરળતાથી ખરીદી શકે છે .
આ વિશ્વ પ્રસિદ્ધ કિલ્લામાં પ્રવેશવા માટે તમારે લગભગ 1737 સીડીઓ ચઢવી પડશે.
આ કિલ્લો ટ્રેકિં ગના શોખીન લોકોને ખૂબ જ પસંદ આવે છે કારણ કે તે ઉં ચાઈ પર
આવેલું છે , જે અહીં ટ્રેકિં ગને વધુ મજેદાર બનાવે છે .તેની ચડાઈ રોપ-વેમાં બનાવવામાં
આવી છે , જે 760 મીટર લાંબી છે .
આ કિલ્લાનો એકમાત્ર મુખ્ય પ્રવેશદ્વાર "મહા-દરવાજા" (વિશાળ દરવાજો)માંથી પસાર
થાય છે . મહા-દરવાજા પાસે દરવાજાની બંને બાજુ એ બે વિશાળ બુર્જ છે , જેની ઉં ચાઈ
આશરે 65-70 ફૂટ છે . આ દરવાજાના સ્થાનથી કિલ્લાની ટોચ 600 ફૂટ ઊંચી છે .
 ભાનગઢ કિલ્લો
ભાનગઢ કિલ્લો માહિતી
સ્થાન અલવર જિલ્લો,
રાજસ્થાન (ભારત)
બાંધકામ 1573
નિર્માતા રાજા ભગવંત દાસ
આ પ્રખ્યાત કિલ્લો આમેરના રાજા ભગવંતદાસે 1573 ઈ.સ.માં
બંધાવ્યો હતો. આ કિલ્લો તેના નિર્માણ પછી લગભગ 3
સદીઓ સુધી એકદમ સક્રિય રહ્યો પરંતુ તે પછી તે થોડો
નિષ્ક્રિય થવા લાગ્યો. રાજા "માધો સિંહ", પ્રખ્યાત મુઘલ સમ્રાટ
અકબરના નવરત્નોમાંના એક અને ભગવંત દાસના નાના પુત્ર
અને અંબર (આમેર) ના મહાન મુઘલ કમાન્ડર માનસિંહના
નાના ભાઈએ તેને વર્ષ 1613 એડીમાં પોતાનું નિવાસસ્થાન
બનાવ્યું હતું.
માધૌ સિંહ પછી, તેમના પુત્ર છત્ર સિંહે અહીં વહીવટ સંભાળ્યો
અને શાસન શરૂ કર્યું. વિક્રમ સંવત મુજબ, 1722 AD માં, આ
વંશના હરિ સિંહે અહીં શાસનની ગાદી સંભાળી, જેનાથી
ભાનગઢની ચમક ધીરે ધીરે ઓછી થવા લાગી. છત્ર સિંહના
પુત્ર અજબ સિંહે ભાનગઢ પાસે સ્થિત અજબગઢ બનાવ્યું હતું.
ઔરંગઝેબના શાસન દરમિયાન, તેણે હિં દુઓ પર ઘણા
અત્યાચારો કર્યા હતા, જેના કારણે, દબાણ હે ઠળ, હરિ સિંહના
બંને પુત્રોએ ઇસ્લામ અંગીકાર કર્યો, જેઓ પાછળથી મોહમ્મદ
કુ લિજ અને મોહમ્મદ દહલીજ તરીકે ઓળખાયા. જ્યારે આ
બંને ભાઈઓ મુસ્લિમ બન્યા અને ઔરંગઝેબની શાસન પરની
પકડ ઢીલી પડી ત્યારે જયપુરના મહારાજા સવાઈ જયસિંહે
તેમને મારી નાખ્યા અને ભાનગઢ પર કબજો કર્યો અને
ભાનગઢના કિલ્લાની સત્તા માધો સિંહના વંશજોને સોંપી.
આ ભવ્ય કિલ્લાનું સૌપ્રથમ નિર્માણ વર્ષ 1573માં આમેરના
પ્રસિદ્ધ શાસક રાજા ભગવંતદાસજી દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું.
આ વિશ્વ પ્રસિદ્ધ કિલ્લો ભારતના રાજસ્થાન રાજ્યના અલવર
જિલ્લામાં અરવલ્લી પર્વતમાળાની ટોચ પર બનેલો છે , જે તેને
એક ખાસ પ્રકારની સુરક્ષા અને સુંદર દૃશ્ય પ્રદાન કરે છે .
આ કિલ્લો ભારતની રાજધાની દિલ્હીથી માત્ર 235 કિલોમીટરના
અંતરે સ્થિત છે , જેના કારણે પ્રવાસીઓને આ કિલ્લાની મુલાકાત
લેવા માટે વધારે મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડતો નથી.
એવું માનવામાં આવે છે કે આ કિલ્લાના પ્રસિદ્ધ શાસક માધો
સિંહના મૃત્યુ પછી, તેમના પુત્ર છત્તર સિંહે ભાનગઢ કિલ્લાનો
રાજા બન્યો, જે વર્ષ 1630 એડીમાં એક યુદ્ધ દરમિયાન મૃત્યુ
પામ્યો.
વર્ષ 1720 માં, આમેરના રાજા જય સિંહ દ્વારા ભાનગઢ રાજ્ય
અને તેના કિલ્લાને બળજબરીથી તેમના રાજ્ય આમેરમાં
જોડવામાં આવ્યા હતા.
આ કિલ્લાની મુખ્ય રચનાઓમાં તેના પ્રખ્યાત મંદિરોનો સમાવેશ
થાય છે , જેમાં "ભગવાન સોમેશ્વર મંદિર", "ગોપીનાથ મંદિર", "મંગલા
દેવી મંદિર" અને "કેશવ રાય મંદિર" સામેલ છે .
સિંધુદુર્ગ કિલ્લો
સિંધુદુર્ગ કિલ્લો માહિતી
સ્થાન માલવણ ટાપુ, મહારાષ્ટ્ર
(ભારત)
1667 માં બંધાયેલ.
નિર્માતા છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ
આર્કિ ટેક્ટ હિરોજી ઈન્દલકર
આ વિશ્વ પ્રસિદ્ધ કિલ્લો મરાઠા સામ્રાજ્યના પ્રખ્યાત શાસક છત્રપતિ
શિવાજી મહારાજ દ્વારા 1667 માં બનાવવામાં આવ્યો હતો. મરાઠાઓ
દ્વારા આ કિલ્લાના નિર્માણનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય વિદેશી
સંસ્થાનવાદીઓના વધતા પ્રભાવને રોકવાનો અને જં જીરાના સિદ્દી
સમુદાયની ભારત તરફની પ્રગતિને રોકવાનો હતો. તેનું નિર્માણ કાર્ય
હિરોજી ઈન્દલકરની દેખરેખ હે ઠળ કરવામાં આવ્યું હતું. આ કિલ્લો
એક નાના ટાપુ પર બાંધવામાં આવ્યો હતો, જે "ખુર્તે બેટ" તરીકે
ઓળખાતો હતો.
આ વિશ્વ પ્રસિદ્ધ કિલ્લાના નિર્માણનું કામ મરાઠા સામ્રાજ્યના
પ્રખ્યાત શાસક છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ દ્વારા ભારતના પ્રખ્યાત
આર્કિ ટેક્ટ હિરોજી ઈન્દલકરને સોંપવામાં આવ્યું હતું અને આ
કિલ્લો ઈ.સ. 1667માં પૂર્ણ થયો હતો.
આ કિલ્લાના પ્રોજેક્ટિંગ અને પાયાના નિર્માણમાં 4000 પાઉન્ડથી
વધુ સીસાના પત્થરોનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો.
આ કિલ્લાને બનાવવામાં 3 વર્ષથી વધુ સમય લાગ્યો હતો, તેનું
નિર્માણ વર્ષ 1664માં શરૂ થયું હતું, જે સખત મહે નત પછી 1667માં
પૂર્ણ થયું હતું.
આ કિલ્લો ભારતના સૌથી મોટા અને અદ્ભુત કિલ્લાઓમાંનો એક છે જે
લગભગ 48 એકર વિસ્તારમાં ફેલાયેલો છે .
છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ દ્વારા બનાવવામાં આવેલ આ કિલ્લો
સુરક્ષાની દૃષ્ટિએ ખૂબ જ મજબૂત બનાવવામાં આવ્યો હતો, આ કિલ્લો
લગભગ 3 કિ.મી. એક રક્ષણાત્મક દિવાલ બનાવવામાં આવી હતી જે
કોઈપણ દુશ્મન દ્વારા ભેદવું અશક્ય હતું.
આ કિલ્લાની રક્ષણાત્મક દિવાલો કિલ્લાની આંતરિક દિવાલો કરતા
ઘણી જાડી છે , આ દિવાલ લગભગ 30 ફૂટ ઊંચી અને 12 ફૂટ જાડી છે .
પ્રતાપગઢ કિલ્લો
પ્રતાપગઢ કિલ્લો માહિતી
સ્થાન સતારા જિલ્લો, મહારાષ્ટ્ર
(ભારત)
બાંધકામ 1656
નિર્માતા છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ
આ ઐતિહાસિક કિલ્લો મહાન યોદ્ધા છત્રપતિ શિવાજી
મહારાજ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યો હતો, જે વર્ષ 1656માં પૂર્ણ
થયો હતો. પ્રતાપગઢ કિલ્લો બહાદુર યોદ્ધા શિવાજી મહારાજની
બહાદુરીની વાર્તા કહે છે . તે જ વર્ષે 10 નવેમ્બરના રોજ આ
કિલ્લા પર છત્રપતિ શિવાજી અને અફઝલ ખાન વચ્ચે યુદ્ધ
થયું હતું. શહે રથી 20 કિ.મી. આ દૂરના કિલ્લામાં જ શિવાજીએ
અફઝલ ખાનને માર્યો અને યુદ્ધ જીત્યું. 1818 માં અંગ્રેજો
સાથેના ત્રીજા યુદ્ધમાં, મરાઠા સામ્રાજ્યને ભારે નુકસાન થયું
હતું અને પ્રતાપગઢ કિલ્લો પણ ગુમાવ્યો હતો.
આ કિલ્લો છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ દ્વારા નીરા અને કોયના
નદીઓના કિનારા અને પાર પાસના રક્ષણ માટે બનાવવામાં આવ્યો
હતો.
સમુદ્રથી 1000 મીટરની ઉં ચાઈ પર આવેલા આ કિલ્લાની ઉત્તર-
પશ્ચિમમાં ભગવાન શિવનું મંદિર પણ સ્થાપિત છે .
આ કિલ્લાને બે ભાગમાં વહેં ચી શકાય છે , નીચેનો કિલ્લો અને
ઉપરનો કિલ્લો.
ઉપરનો કિલ્લો ટેકરીના શિખર પર બાંધવામાં આવ્યો હતો. તે
લગભગ ચોરસ છે અને દરેક બાજુ એ 180 મીટર લાંબુ છે . તેમાં
ભગવાન મહાદેવના મંદિર સહિત અનેક સ્થાયી ઇમારતો છે . તે
કિલ્લાના ઉત્તર-પશ્ચિમમાં આવેલું છે અને 250 મીટર સુધીના ટીપાં
સાથે તીવ્ર ખડકોથી ઘેરાયેલું છે .
વર્ષ 1661માં, શિવાજી મહારાજ તુલજાપુરમાં દેવી ભવાનીના મંદિરના
દર્શન કરવા સક્ષમ ન હતા, તેથી તેમણે કિલ્લામાં દેવીનું મંદિર
બનાવવાનું નક્કી કર્યું. આ મંદિર નીચલા કિલ્લાના પૂર્વ ભાગમાં
આવેલું છે . આ મંદિર પથ્થરનું બનેલું છે અને તેમાં મા કાલીની
પથ્થરની પ્રતિમા સ્થાપિત છે .
આ મંદિરની ઇમારતનું મૂળ બાંધકામ ત્યારથી જ જીર્ણોદ્ધાર કરવામાં
આવ્યું છે , જ્યારે મૂળ ખંડમાં 50' લાંબા, 30' પહોળા અને 12' ઊંચા
લાકડાના થાંભલા હતા.
નીચેનો કિલ્લો લગભગ 320 મીટર લાંબો અને 110 મીટર પહોળો છે .
તે કિલ્લાની દક્ષિણ-પૂર્વમાં સ્થિત છે , જે 10 થી 12 મીટર ઊંચા ટાવર
અને બુર્જ દ્વારા રચાયેલ છે .
વર્ષ 1960માં કિલ્લાની અંદર એક ગેસ્ટ હાઉસ અને નેશનલ પાર્કનું
પણ નિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું.
વિઝિયાનગરમ ફોર્ટ
વિઝિયાનગરમ ફોર્ટ માહિતી
સ્થાન વિઝિયાનગરમ જિલ્લો,
આંધ્રપ્રદેશ (ભારત)
બાંધકામ 1713
નિર્માતા એચ.એચ વિજય રામ રાજુ
આ વિશ્વ વિખ્યાત કિલ્લો વર્ષ 1713 માં એવા સ્થળે બાંધવામાં આવ્યો
હતો જ્યાં પાંચ વિજયા ("વિજયના ચિહ્નો") હાજર હતા. કિલ્લાનું
નામ તેના સ્થાપક મહારાજા વિજય રામા રાજુ ના નામ પરથી
રાખવામાં આવ્યું છે , જેઓ વિઝિયાનગરમના મહારાજા આનંદ રાજુ I
તરીકે પણ જાણીતા હતા. આ કિલ્લાના નિર્માણ માટેનું સ્થાન
મુસ્લિમ સંત મહબૂબ વલ્લી દ્વારા રાજાને સૂચવવામાં આવ્યું હતું. હિં દુ
કેલેન્ડર અનુસાર, આ કિલ્લાનો પાયો નાખવા માટે વિજયા તરીકે
ઓળખાતું વર્ષ પસંદ કરવામાં આવ્યું હતું, કારણ કે આ શુભ તારીખ
કિલ્લાના ભવિષ્ય માટે સારી માનવામાં આવતી હતી.
આ કિલ્લો 240 મીટરના ચોરસ આકારમાં બનેલો છે , જે આ કિલ્લાની
સુંદરતામાં વધુ વધારો કરે છે .
આ કિલ્લો 240 મીટર પહોળો છે અને તેની ઊંચાઈ લગભગ 10 મીટર છે .
આ કિલ્લો પથ્થરોથી બનેલો છે , આ કિલ્લાની ટોચ પરની દિવાલની
પહોળાઈ લગભગ 8 થી 16 મીટરની છે .
આ કિલ્લામાં 2 મુખ્ય પ્રવેશદ્વાર છે , જે રાજસ્થાની સ્થાપત્ય શૈલીમાં
બનાવવામાં આવ્યા છે , તેના પર વિવિધ પ્રકારની કોતરણી પણ કરવામાં
આવી છે .
આ કિલ્લાની અંદર સ્થિત મોતી મહે લ એક શાહી દરબાર અથવા દરબાર
હોલ છે જેનું નિર્માણ વિજયરામ રાજુ -III દ્વારા 1869 એડી. આ હોલમાં બે
અદ્ભુત આરસની શિલ્પો પણ આવેલી છે .
ફોર્ટ સેન્ટ જ્યોર્જ
ફોર્ટ સેન્ટ જ્યોર્જ માહિતી
સ્થાન ચેન્નાઈ, તમિલનાડુ (ભારત)
1638 એડી થી 1644 સુધી બાંધકામ
થયું.
ઉત્પાદક બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા
કં પની
આર્કિ ટેક્ચરલ શૈલી યુરોપિયન શૈલી
ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કં પની 1600 ઈ.સ.ની આસપાસ વેપારના હે તુ માટે
ભારતમાં આવી, જેણે સુરત સરકારના લાયસન્સ હે ઠળ તેનો
વેપાર શરૂ કર્યો. જ્યારે તેણે બિઝનેસ શરૂ કર્યો ત્યારે તેને સ્ટ્રેટ
ઓફ મલક્કા (ઇન્ડોનેશિયા) પાસે એક બંદરની જરૂરિયાત
અનુભવાઈ, જેના કારણે તેણે ભારતના પૂર્વ કિનારે જમીનનો
ટુકડો ખરીદવાનું નક્કી કર્યું, જેમાં તે સફળ રહ્યો અને તેણે તે
વિસ્તારનો વિકાસ કર્યો. ત્યારથી તેનું નામ ચેનિયારાયરપટ્ટનમ
(ચન્નાપટ્ટનમ) પડ્યું.
ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કં પની દ્વારા 1638 ઈ.સ.માં જમીનના આ ટુકડા પર
સેન્ટ જ્યોર્જ ફોર્ટનું નિર્માણ શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું, જે વર્ષ
1644 ઈ.સ. સુધીમાં પૂર્ણ થયું હતું. આ કિલ્લામાંથી જ જ્યોર્જ
ટાઉન નામની યોજના શરૂ કરવામાં આવી હતી, જે મુજબ તે
વિસ્તારના ગામડાઓને ખતમ કરીને એક શહે ર બનાવવાની
યોજના અમલમાં મૂકવામાં આવી હતી, જેના પરિણામે મદ્રાસ
શહે રની રચના થઈ હતી.
આ કિલ્લાએ કર્ણાટક પર બ્રિટિશ સરકારના પ્રભાવને વધારવા
અને આર્કોટ અને શ્રીરંગપટ્ટના રાજાઓના શાસનનો અંત
લાવવા માટે પણ કામ કર્યું હતું. આ કિલ્લો 18મી સદી સુધી ઘણા
હુ મલાઓનો ભોગ બનતો રહ્યો, જે 1746 માં ફ્રેન્ચ દ્વારા કબજે
કરવામાં આવ્યો, જેણે પછીથી તેને Aix લા ચેપેલ સંધિ હે ઠળ ગ્રેટ
બ્રિટનને સોંપી દીધો. 1947 થી, આ કિલ્લો ભારત સરકારના
નિયંત્રણ હે ઠળ છે .
આ કિલ્લાને બનાવવામાં લગભગ 6 વર્ષનો સમય લાગ્યો હતો, તેનું
નિર્માણ વર્ષ 1638 માં શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું, જે વર્ષ 1644 સુધીમાં
સંપૂર્ણ રીતે પૂર્ણ થયું હતું. આ કિલ્લો “વ્હાઈટ ટાઉન” તરીકે પણ
ઓળખાય છે .
આ વિશ્વ પ્રસિદ્ધ કિલ્લાનું નિર્માણ 23 એપ્રિલ 1644 ના રોજ પૂર્ણ થયું હતું,
જે તે સમયે પૂર્ણ કરવા માટે લગભગ 3000 પાઉન્ડનો ખર્ચ થયો હતો.
આ કિલ્લાને સુરક્ષાના દૃષ્ટિકોણથી ખૂબ જ મજબૂત બનાવવામાં આવ્યો
હતો, આ કિલ્લાની મુખ્ય દિવાલો લગભગ 6 મીટર (20 ફૂટ) ઊંચી હતી
જેને પાર કરવી કોઈપણ દુશ્મન માટે ખૂબ જ મુશ્કેલ હતી.
તે સંક્ષિપ્તમાં 1746 થી 1749 સુધી ફ્રેન્ચ કબજામાં ગયું, પરંતુ Aix-la-
Chapelle ની સંધિ હે ઠળ ગ્રેટ બ્રિટનમાં પુનઃસ્થાપિત કરવામાં આવ્યું,
જેણે ઑસ્ટ્રિયન ઉત્તરાધિકારનું યુદ્ધ સમાપ્ત કર્યું.
વર્ષ 1665માં ફ્રાન્સમાં ફ્રેન્ચ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કં પનીની રચના થઈ, ત્યારબાદ
બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કં પનીએ તેમનાથી પોતાને બચાવવા માટે કિલ્લાને
વધુ મજબૂત બનાવવો પડ્યો, જેના કારણે આ કિલ્લો ધીમે ધીમે લશ્કરી
છાવણીમાં ફેરવાઈ ગયો. .
આ ઐતિહાસિક કિલ્લો 18મી સદી સુધી ઘણા હુ મલાઓ સામે ટકી રહ્યો
હતો પરંતુ વર્ષ 1746 એડીમાં આ કિલ્લા પર ફ્રેન્ચોએ કબજો જમાવ્યો હતો,
જેના પર તેઓએ વર્ષ 1749 સુધી શાસન કર્યું હતું અને વર્ષ 1748માં
એઈક્સ-લા-ચેપેલની સંધિ સાથે. તે ગ્રેટ બ્રિટનને પાછું સોંપવામાં આવ્યું
હતું.
આ કિલ્લાની આંતરિક રચનાઓમાં સૌથી અગ્રણી "સેન્ટ મેરી ચર્ચ" છે , જે
ભારતનું સૌથી જૂ નું એંગ્લિકન ચર્ચ છે . આ ચર્ચનું નિર્માણ 1678 અને
1680 એડી વચ્ચે મદ્રાસ સ્ટ્રેંશમ માસ્ટરના તત્કાલીન એજન્ટના આદેશ
અનુસાર કરવામાં આવ્યું હતું.
15 ઓગસ્ટ 1947ના રોજ ભારતની આઝાદીના અવસર પર
આ કિલ્લા પર ભારતનો પહે લો રાષ્ટ્રધ્વજ ફરકાવવામાં
આવ્યો હતો, જે આજે પણ આ કિલ્લા પર સુરક્ષિત રીતે ઉડી
રહ્યો છે .
આ કિલ્લા પર લહે રાવવામાં આવેલો ભારતનો ત્રિરંગો ધ્વજ
પિંગલી વેંકૈયા દ્વારા ડિઝાઇન કરવામાં આવ્યો હતો, જેને 22
જુ લાઈ 1947ના રોજ યોજાયેલી બંધારણ સભાની બેઠક
દરમિયાન ભારતના રાષ્ટ્રધ્વજ તરીકે અપનાવવામાં આવ્યો
હતો.
આ કિલ્લાની અંદર નમક્કલ કવિન્ગાર માલિગાઈ કેમ્પસ
નામની 10 માળની ઊંચી ઇમારત આવેલી છે , તે હાલમાં
તમિલનાડુ રાજ્ય સચિવાલયનું પાવર સેન્ટર છે . 2012 થી
2014 ની વચ્ચે આ ઈમારતની જાળવણી પાછળ 28 કરોડ
રૂપિયાનો ખર્ચ થયો હતો.
આ કિલ્લાના મુખ્ય ભાગનો ઉપયોગ તમિલનાડુના મુખ્યમંત્રી
અને અન્ય મંત્રીઓના કાર્યાલય તરીકે થાય છે .
આ કિલ્લાની સૌથી અદ્ભુત અને ભવ્ય રચના તેનું મ્યુઝિયમ છે ,
જેને "ફોર્ટ મ્યુઝિયમ" તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે , તે વર્ષ
1795 માં બનાવવામાં આવ્યું હતું, જેમાં બ્રિટિશ શાસનની ઘણી
વસ્તુઓ અને મદ્રાસમાં ખોલવામાં આવેલી પ્રથમ બેંકની વસ્તુઓ
છે . સાચવેલ છે . નોબેલ પુરસ્કાર વિજેતા "ઓરહાન પામુક" દ્વારા
આ સંગ્રહાલય વિશે એક નવલકથા લખવામાં આવી હતી.
કિલ્લાની અન્ય મુખ્ય રચનાઓમાં વેલેસ્લી હાઉસનો સમાવેશ
થાય છે , જેમાં દાવત ખાના (બેન્ક્વેટિંગ હોલ), ટીપુ સુલતાનના
સિદ્ધાંતોનું મ્યુઝિયમ અને 14.5 ફૂટ ઊંચી પ્રતિમા છે .
નાહરગઢ કિલ્લો
નાહરગઢ કિલ્લો માહિતી
સ્થાન જયપુર, રાજસ્થાન
(ભારત)
બાંધકામ 1734
નિર્માતા મહારાજા સવાઈ
જયસિંહ II
પ્રકારનો કિલ્લો
આ કિલ્લો જયપુરના સ્થાપક મહારાજા સવાઈ જયસિંહ II દ્વારા વર્ષ
1734માં બનાવવામાં આવ્યો હતો. આ કિલ્લો ઉનાળામાં ગરમીથી
પોતાને બચાવવા માટે રાજાના ઠં ડા નિવાસસ્થાન તરીકે બનાવવામાં
આવ્યો હતો. આ કિલ્લો મહારાજાએ બંધાવેલા ત્રણ કિલ્લાઓમાંનો
પહે લો કિલ્લો હતો. આ કિલ્લાનું મૂળ નામ સુદર્શનગઢ હતું, જે
પાછળથી અમુક સંજોગોને ધ્યાનમાં રાખીને બદલીને નાહરગઢ
કરવામાં આવ્યું, જેનો અર્થ થાય છે 'વાઘનું નિવાસસ્થાન'. હાલમાં આ
કિલ્લાનું જૂ નું માળખું હવે ખંડેર હાલતમાં છે , પરંતુ 19મી સદીમાં
મહારાજા દ્વારા બનાવવામાં આવેલો મહે લ હજુ પણ સારી સ્થિતિમાં
હાજર છે .
આ વિશ્વ પ્રસિદ્ધ કિલ્લાનું નિર્માણ કાર્ય મહારાજા સવાઈ જયસિંહ દ્વિતીય દ્વારા
વર્ષ 1734 માં કરવામાં આવ્યું હતું.
આ કિલ્લો એક ટેકરી પર બનેલો છે , જેના પર તેની દિવાલો પણ વિસ્તરે છે ,
જે આ કિલ્લાને જયગઢ સાથે જોડે છે , જે અંબરની જૂ ની રાજધાની હતી.
આ કિલ્લો ભારતમાં બનેલા સૌથી ઊંચા કિલ્લાઓમાંનો એક છે , આ કિલ્લો
અરવલ્લી પર્વતમાળા પર બનેલો છે જેની ઊંચાઈ લગભગ 1,722 મીટર છે .
આ કિલ્લાનો ઉપયોગ 1857 ના ભારતીય બળવા દરમિયાન કરવામાં આવ્યો
હતો, મહારાજાએ સ્થાનિક યુરોપિયનો, અંગ્રેજો અને તેમની પત્નીઓને આ
કિલ્લામાં રહે વાની મંજૂ રી આપી હતી.
ફોર્ટ વિલિયમ
ફોર્ટ વિલિયમ માહિતી
સ્થાન કોલકાતા, પશ્ચિમ બંગાળ (ભારત)
બાંધકામ 1781 એડી (હાલનું સ્વરૂપ)
ઉત્પાદક બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કં પની
આર્કિ ટેક્ચરલ શૈલી યુરોપિયન શૈલી
આ કિલ્લાનું નિર્માણ બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કં પનીના "સર જોન
ગોલ્ડ્ સબરો"ના આદેશ અનુસાર ઈ.સ. 1781માં કરવામાં આવ્યું હતું.
સર ચાર્લ્સ આયરની યોજના મુજબ હુ ગલી નદીના કિનારે દક્ષિણ-
પૂર્વના ગઢ પાસે તેનું બાંધકામ શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું. સર ચાર્લ્સ
આયરના અનુગામી જ્હોન બેર્ડે પણ વર્ષ 1701માં આ કિલ્લાના
ઉત્તર-પૂર્વ ગઢનો ઉમેરો કર્યો હતો.
રોબર્ટ ક્લાઇવે પ્લાસીના યુદ્ધ પછી આ કિલ્લાને થયેલા નુકસાનનું
સમારકામ શરૂ કર્યું, જે તેણે 1781 એડી સુધીમાં પૂર્ણ કર્યું. ભારતીય
સૈન્ય આ કિલ્લાનો ઉપયોગ આઝાદી બાદથી તેની છાવણી તરીકે
કરી રહી છે .
આ કિલ્લાનું ઐતિહાસિક સ્વરૂપ બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કં પની
દ્વારા 1696 એડી અને 1715 વચ્ચે બનાવવામાં આવ્યું હતું, આ
કિલ્લાનું નામ ઈં ગ્લેન્ડના રાજા વિલિયમ ત્રીજાના નામ પરથી
રાખવામાં આવ્યું હતું.
આ કિલ્લો ભારતના પશ્ચિમ બંગાળ રાજ્યની રાજધાની
કલકત્તામાં હુ ગલી નદીના કિનારે બાંધવામાં આવ્યો હતો.
આ કિલ્લાને ઈતિહાસમાં ઘણા યુદ્ધોનો સામનો કરવો પડ્યો
હતો, પરંતુ 23 જૂ ન 1757ના રોજ પ્લાસીના યુદ્ધ દરમિયાન,
બંગાળના નવાબ સિરાજ ઉદ દૌલા દ્વારા તેને ખરાબ રીતે
નુકસાન થયું હતું, જે પાછળથી ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કં પનીના
અધિકારી દ્વારા સમારકામ કરવામાં આવ્યું હતું.
આ ઐતિહાસિક કિલ્લાનું હાલનું સ્વરૂપ બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા
કં પનીના અધિકારી રોબર્ટ ક્લાઈવ દ્વારા 1758 એડી અને 1781
એડી વચ્ચે બનાવવામાં આવ્યું હતું.
તે સમયના હિસાબે 1758 અને 1781 વચ્ચે આ કિલ્લાના
પુનઃનિર્માણ પાછળ અંદાજે બે લાખ પાઉન્ડનો ખર્ચ થયો હતો.
આ કિલ્લો કલકત્તાના અંદાજે 70.9 હે ક્ટરના વિસ્તારને આવરી
લે છે , જે ઉત્તર-દક્ષિણ દિશામાં લગભગ 3 કિમી છે . સુધી વિસ્તરે
છે અને તેની પહોળાઈ લગભગ 1 કિ.મી. છે .
સરકારી હે તુઓ માટે આ કિલ્લાનો ઉપયોગ 1766 થી શરૂ થયો
હતો, જેમાં અંગ્રેજો માટે સરકારી શાળાઓ, સરકારી હોસ્પિટલો,
સરકારી બેંકો વગેરેનો સમાવેશ થતો હતો.
આ કિલ્લો 5 કિ.મી. એક ચોરસ પર ફેલાયેલો જે અષ્ટકોણ જેવો
આકાર ધરાવતો દેખાય છે જે તેને તારા જેવો આકાર પણ આપે
છે , તેના બાંધકામમાં ઈં ટ અને ચૂનોનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો
હતો.
આ કિલ્લો અષ્ટકોણ આકારનો છે , જેમાંથી 8 ભાગમાંથી 5 ભાગ
જમીન પર છે અને બાકીના 3 ભાગ હુ ગલી નદીના કિનારે છે .
આ કિલ્લામાં મુખ્યત્વે 6 પ્રવેશદ્વાર છે , જેમ કે - ચૌરંઘી, પ્લાસી,
કલકત્તા, વોટર ગેટ, સેન્ટ જ્યોર્જ અને ટ્રેઝરી ગેટ.
પ્રવાસન સાથે, આ કિલ્લો લોકોને રમતગમતની સુવિધાઓ પણ
પ્રદાન કરે છે , હાલમાં આ કિલ્લામાં 9 ગોલ્ફ કોર્સ ઉપલબ્ધ છે .
 ઝાંસી ફોર્ટ
ઝાંસી ફોર્ટ માહિતી
સ્થાન ઝાંસી, ઉત્તર પ્રદેશ
(ભારત)
બાંધકામ 1613
નિર્માતા ઓરછા નરેશ
“બીરસિંહ જુ દેવ”
ભારતીય ઈતિહાસમાં 1857ની ક્રાંતિનું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ યોગદાન
રહ્યું છે , જેમાં ઘણા બહાદુર યોદ્ધાઓએ પોતાનું વિશેષ યોગદાન
આપ્યું છે , આ બહાદુર યોદ્ધાઓમાં રાણી લક્ષ્મીબાઈ અને મંગલ પાંડે
જેવા બહાદુર નામો પણ સામેલ છે . રાણી લક્ષ્મીબાઈનું નામ
ભારતીય ઈતિહાસના સુવર્ણ પૃષ્ઠોમાં નોંધાયેલું છે , તેમનાથી
સંબંધિત ઝાંસીનો કિલ્લો તેની સ્થાપત્ય શૈલી અને કલાકૃ તિઓ માટે
વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત છે .
આ વિશ્વ પ્રસિદ્ધ કિલ્લો ઓરછાના બુંદેલ રાજા બીરસિંહ જુ દેવ
દ્વારા 1613માં બનાવવામાં આવ્યો હતો. આ કિલ્લો બુંદેલાનો સૌથી
શક્તિશાળી કિલ્લો હતો. 17મી સદીમાં મહારાજા છત્રસાલ પર
મોહમ્મદ ખાન બંગેશ દ્વારા હુ મલો કરવામાં આવ્યો હતો, પેશ્વા
બાજીરાવે મહારાજા છત્રસાલને આ હુ મલાથી બચાવવામાં મદદ કરી
હતી, ત્યારબાદ મહારાજા છત્રસાલે તેમને રાજ્યનો કેટલોક ભાગ
ભેટમાં આપ્યો હતો, જેમાં ઝાંસીનો પણ સમાવેશ થાય છે .
આ પછી નરોશંકરને ઝાંસીના સુબેદાર બનાવવામાં આવ્યા. તેમણે
માત્ર ઝાંસીને જ વિકસાવી નહીં પરંતુ ઝાંસીની આસપાસ સ્થિત
અન્ય ઈમારતો પણ બનાવી. નરોશંકર પછી, ઝાંસીમાં ઘણા
સુબેદાર બનાવવામાં આવ્યા હતા, જેમાં રઘુનાથ પણ સામેલ હતા,
જેમણે આ કિલ્લાની અંદર મહાલક્ષ્મી મંદિર અને રઘુનાથ મંદિર
પણ બનાવ્યું હતું.
વર્ષ 1838 માં રગુનાથ રાવ II ના મૃત્યુ પછી, અંગ્રેજ શાસકોએ
ગંગાધર રાવને ઝાંસીના નવા રાજા તરીકે સ્વીકાર્યા. વર્ષ 1842 માં,
રાજા ગંગાધર રાવે મણિકર્ણિકા તાંબે સાથે લગ્ન કર્યા, જેઓ
પાછળથી રાણી લક્ષ્મીબાઈ તરીકે ઓળખાઈ. વર્ષ 1851 માં,
રાણીએ એક પુત્રને જન્મ આપ્યો, જેનું નામ દામોદર રાવ હતું, પરંતુ
બાળક 4 મહિનામાં મૃત્યુ પામ્યું, ત્યારબાદ મહારાજાએ તેમના ભાઈ
"આનંદ રાવ" ના એક પુત્રને દત્તક લીધો, જેનું નામ પછીથી તે
રાખવામાં આવ્યું. દામોદર રાવમાં બદલી.
1853 માં મહારાજાના મૃત્યુ પછી, ગવર્નર જનરલ લોર્ડ
ડેલહાઉસીના નેતૃત્વમાં બ્રિટિશ સેનાએ ક્ષતિનો સિદ્ધાંત લાદીને
દામોદર રાવને સિંહાસન સોંપવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. 1857ના
બળવા દરમિયાન, રાણી લક્ષ્મીબાઈએ કિલ્લાનો હવાલો સંભાળ્યો
અને બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કં પની સામે તેમના દળોનું નેતૃત્વ કર્યું.
એપ્રિલ 1858માં, જનરલ હ્યુજીસના નેતૃત્વમાં બ્રિટિશ સેનાએ
ઝાંસીને સંપૂર્ણ રીતે ઘેરી લીધું અને 4 એપ્રિલ 1858ના રોજ તેઓએ
ઝાંસીને કબજે કરી લીધું. તે સમયે રાણી લક્ષ્મીબાઈએ હિં મત
બતાવી અને બ્રિટિશ સેનાનો સામનો કર્યો અને ઘોડાની મદદથી
મહે લમાંથી ભાગવામાં સફળ રહી, પરંતુ 18 જૂ ન 1858ના રોજ
બ્રિટિશ સેના સામે લડતા તેઓ શહીદ થઈ ગયા. વર્ષ 1861માં
બ્રિટિશ સરકારે ઝાંસીનો કિલ્લો અને ઝાંસી શહે ર ગ્વાલિયરના
મહારાજા જિયાજી રાવ સિંધિયાને સોંપી દીધું હતું, પરંતુ 1868માં
અંગ્રેજોએ ગ્વાલિયર રાજ્યમાંથી ઝાંસી પાછું લઈ લીધું હતું.
આ ભવ્ય કિલ્લાનું નિર્માણ ઓરછા રાજ્યના પ્રખ્યાત શાસક
રાજા બીરસિંહ જુ દેવ દ્વારા વર્ષ 1613માં કરવામાં આવ્યું હતું.
આ કિલ્લો ભારતના સૌથી સુંદર રાજ્યોમાંના એક ઉત્તર પ્રદેશના
ઝાંસીમાં સ્થિત છે .
આ કિલ્લો ભારતના સૌથી ભવ્ય અને સૌથી ઊંચા
કિલ્લાઓમાંનો એક છે , આ કિલ્લો પહાડો પર બનેલો છે જેની
ઊંચાઈ લગભગ 285 મીટર છે .
આ કિલ્લો ભારતના સૌથી અદ્ભુત કિલ્લાઓમાંનો એક છે , કારણ
કે આ કિલ્લાના મોટાભાગના ભાગો ગ્રેનાઈટથી બનેલા છે .
આ ઐતિહાસિક કિલ્લો ભારતના સૌથી મોટા કિલ્લામાં સામેલ છે ,
આ કિલ્લો લગભગ 15 એકર વિસ્તારમાં ફેલાયેલો છે , આ કિલ્લો
312 મીટર લાંબો અને 225 મીટર પહોળો છે જેમાં ઘાસના મેદાનો
પણ સામેલ છે .
આ કિલ્લાની બહારની રક્ષણાત્મક દિવાલ સંપૂર્ણ રીતે ગ્રેનાઈટની
બનેલી છે જે તેને મજબૂતી આપે છે , આ દિવાલ 16 થી 20 ફૂટ
જાડી છે અને તે દક્ષિણમાં શહે રની દિવાલો સાથે પણ જોડાયેલ
છે .
આ વિશ્વ પ્રસિદ્ધ કિલ્લામાં મુખ્યત્વે 10 પ્રવેશદ્વાર છે , જેમાંથી
ખંડેરો દરવાજો, દાતિયા દરવાજા, ઉન્નાવ દરવાજો, બડાગાવ
દરવાજો, લક્ષ્મી દરવાજો, સાગર દરવાજો, ઓરછા દરવાજો,
સાયનેર દરવાજો અને ચાંદ દરવાજો વગેરે મુખ્ય છે .
આ કિલ્લાની નજીક સ્થિત રાણી મહે લ 19મી સદીમાં બનાવવામાં
આવ્યો હતો, જે હાલમાં પુરાતત્વીય સંગ્રહાલય તરીકે ઉપયોગમાં
લેવાય છે .
વર્ષ 1854 માં, રાણી લક્ષ્મીબાઈ દ્વારા અંગ્રેજોને મહે લ અને કિલ્લો
છોડવા માટે લગભગ 60,000 રૂપિયાની રકમ આપવામાં આવી
હતી.
બિદર કિલ્લો
બિદર કિલ્લો માહિતી
સ્થાન બિદર, કર્ણાટક (ભારત)
બાંધકામ સમયગાળો: 15મી સદી એડી
(હાલનું સ્વરૂપ)
નિર્માતા સુલતાન અલાઉદ્દીન બહમાન
એવું માનવામાં આવે છે કે આ કિલ્લો સૌપ્રથમ અહે મદ શાહ વલી
બહમને બાંધ્યો હતો. આ કિલ્લો 13મી સદીમાં તુગલક વંશના રાજકુ માર
ઉલુગ ખાને કબજે કર્યો હતો, જેઓ પાછળથી દિલ્હી સલ્તનતના
સુલતાન બન્યા હતા. 1347 માં બહમાની સલ્તનતની સ્થાપના પછી
તરત જ, સુલતાન અલાઉદ્દીન બહમને બિદર પર કબજો કર્યો.
અહમદ શાહ I ના શાસન દરમિયાન બિદરને બહમાની સામ્રાજ્યની
રાજધાની તરીકે વિકસાવવામાં આવી હતી. અહે મદ શાહના
શાસનકાળ દરમિયાન, આ કિલ્લાનું પુનઃનિર્માણ વર્ષ 1429 AD માં
શરૂ થયું હતું અને તે સંપૂર્ણપણે 1432 AD સુધીમાં પૂર્ણ થયું હતું. આ
કિલ્લા પર બીજાપુર સલ્તનત અને મુઘલ સામ્રાજ્ય સહિત ઘણા
સામ્રાજ્યો અને સલ્તનતો દ્વારા શાસન કરવામાં આવ્યું છે .
17મી સદીમાં, આ કિલ્લો બિદરના નિઝામના "આસફ જહી
સામ્રાજ્ય"નો ભાગ બન્યો. આસફ જાહના મૃત્યુ પછી, તેના ત્રીજા પુત્ર
નવાબ મીર સઈદ મુહમ્મદ ખાને આ કિલ્લો અને સામ્રાજ્ય ચલાવવાનું
શરૂ કર્યું પરંતુ તેઓ આ કિલ્લા પર વધુ સમય રાજ ​કરી શક્યા નહીં
કારણ કે થોડા સમય પછી તેમના ભાઈ મીર નિઝામ અલી ખાન
(આસફ જાહ) જ્યાં II) કેદ થઈ ગયા હતા. તેને અને તેની હત્યા કરી.
આ કિલ્લાની દિવાલ પર લગભગ 37 બુરજો છે , જેના
બારમાં ધાતુની બનેલી તોપો એકસાથે જોડાયેલ છે .
આ કિલ્લામાં સૌથી મોટો બુર્જ મુંડા બુર્જ છે , જેમાં
સુરક્ષાના દૃષ્ટિકોણથી સૌથી ભારે બંદૂકો અને તોપો
રાખવામાં આવી હતી.
આ કિલ્લામાં પાણીની સુવિધા કારેઝ પાણી પુરવઠા
પ્રણાલી દ્વારા પૂરી પાડવામાં આવી હતી, આ કિલ્લામાં
લગભગ 21 ઊભી શાફ્ટ હતી જે લગભગ 2 કિમી લાંબી
હતી. હાલમાં 21 શાફ્ટમાંથી માત્ર 17 જ બચી છે .
1619-20 ઈ.સ ની વચ્ચે, આ કિલ્લો અને સામ્રાજ્ય સ્વતંત્ર
બીજાપુર સલ્તનત દ્વારા કબજે કરવામાં આવ્યું હતું, પરંતુ 1657
માં, મુઘલ સમ્રાટ ઔરંગઝેબે તેને પોતાના નિયંત્રણમાં લઈ લીધું
હતું અને 1686 માં તેને ઔપચારિક રીતે મુઘલ સામ્રાજ્યનો એક
ભાગ જાહે ર કર્યો હતો.
વર્ષ 1724 માં, બિદર "આસફ જહી સામ્રાજ્ય" નો ભાગ બની
ગયું. આસફ જાહ I ના મૃત્યુ પછી, તેના પુત્ર નવાબ મીર સઈદ
મુહમ્મદ ખાન કર્ણએ 1751 માં શાસન કરવાનું શરૂ કર્યું, પરંતુ
1762 માં તેના ભાઈ મીર નિઝામ અલી ખાને (આસફ જહા II)
તેના પર હુ મલો કર્યો અને તેને કેદ કર્યો. તે કિલ્લાની અંદર માર્યો
ગયો. 16 સપ્ટેમ્બર 1763.
બિદરનું જૂ નું નામ "મોહમ્મદાબાદ" હતું જેનો અર્થ "સલાબાથ
જં ગ" નું શાસન હતું.
જયગઢ કિલ્લો
જયગઢ કિલ્લો માહિતી
સ્થાન આમેર જિલ્લો, રાજસ્થાન
(ભારત)
બાંધકામ સમયગાળો 1726 એડી
નિર્માતા રાજા સવાઈ જય સિંહ II
આ વિશ્વ પ્રસિદ્ધ કિલ્લો રાજસ્થાન સ્થિત આમેરના સૌથી પ્રસિદ્ધ
શાસક, રાજા સવાઈ જયસિંહ દ્વિતીય દ્વારા વર્ષ 1726 ઈ.સ માં
બનાવવામાં આવ્યો હતો. મહારાજા દ્વારા આ કિલ્લાના નિર્માણનો
મુખ્ય ઉદ્દેશ નજીકના શાસકોના વધતા પ્રભાવને રોકવા અને તેમની
પાસેથી પોતાને બચાવવાનો હતો.
આ વિશ્વ પ્રસિદ્ધ કિલ્લો ભારતના રાજસ્થાન રાજ્યના આમેર
જિલ્લામાં અરવલ્લી પર્વતમાળાની ટોચ પર આવેલો છે .આ કિલ્લો
જે અરવલ્લી પર્વતમાળાના શિખર પર આવેલો છે તેને “ઈગલનો
ટેકરા” કહે વામાં આવે છે .
આ કિલ્લો રાજસ્થાનમાં સ્થિત આમેર કિલ્લા કરતા ઘણો ઊંચો છે ,
આ કિલ્લો લગભગ 400 મીટરની ઉં ચાઈવાળા પર્વત પર બનેલો
છે .
આ કિલ્લો રાજસ્થાનની રાજધાની જયપુરથી માત્ર 10 કિમી દૂર છે .
ના અંતરે જયપુર-દિલ્હી હાઇવેના વળાંક પર આવેલું છે .
આ કિલ્લો લાલ રેતીના પથ્થરથી બનેલો છે , આ કિલ્લાની
બહારની સુરક્ષા દિવાલ ખૂબ જ મજબૂત છે , આ દિવાલ લગભગ 3
કિ.મી. લાંબી અને 1 કિ.મી. પહોળી છે .
આ ભવ્ય કિલ્લામાં એક પ્રભાવશાળી ચોરસ બગીચો પણ છે , જેમાં
વિવિધ પ્રકારના ફૂલો લગાવવામાં આવ્યા છે , આ બગીચો લગભગ
50 ચોરસ મીટર વિસ્તારમાં ફેલાયેલો છે .
આ કિલ્લામાં ઘણા પ્રવેશદ્વાર છે , પરંતુ તેનું સૌથી મોટું અને સુંદર
પ્રવેશદ્વાર “અવની દરવાજા” છે .
આ કિલ્લામાં આવા 3 પ્રવેશદ્વાર છે જેના પર મોટી કમાનો
બનાવવામાં આવી હતી. આ દરવાજાઓ પૂર્વ-પશ્ચિમ દિશામાં
બાંધવામાં આવ્યા હતા.
આ કિલ્લાની અંદર 2 પ્રાચીન મંદિરો હાજર છે , તેનું પહે લું મંદિર
"હરિહર મંદિર" છે , જેનું નિર્માણ 10મી સદીમાં કરવામાં આવ્યું
હતું અને તેનું બીજું મંદિર "કાલ ભૈરવ મંદિર" છે જેનું નિર્માણ
12મી સદીમાં કરવામાં આવ્યું હતું.
આ કિલ્લામાં વર્ષ 1720 માં વિશ્વની સૌથી શક્તિશાળી તોપ "જૈવાના
તોપ" બનાવવામાં આવી હતી, આ તોપ વિશ્વની સૌથી ભારે તોપમાંની
એક છે , જેનું વજન લગભગ 50 ટન હતું અને જેમાં લગભગ 100
કિલોગ્રામ ગનપાઉડર ભરવામાં આવ્યો હતો, જેના કારણે જે લગભગ
35 કિ.મી દૂર સુધીના દુશ્મનોને સરળતાથી મારી શકાય છે .
ગુલબર્ગ ફોર્ટ
ગુલબર્ગ ફોર્ટ
સ્થાન ગુલબર્ગા જિલ્લો, કર્ણાટક
(ભારત)
બાંધકામ સમયગાળો: 14મી સદી
નિર્માતા અલાઉદ્દીન બાહમાની અને
આદિલ શાહ
12મી સદીના અંત સુધીમાં ગુલબર્ગા પ્રદેશ પર હોયસલા વંશનું
શાસન હતું. તેમના શાસનકાળ દરમિયાન જ કાકટિયા વંશ
પણ શક્તિશાળી બની રહ્યો હતો, જેણે પાછળથી ગુલબર્ગ
જિલ્લો અને રાયચુર જિલ્લો કબજે કર્યો હતો. દિલ્હી સલ્તનતે
વર્ષ 1321માં કાકટિયા વંશને હરાવીને આ પ્રદેશ પર પોતાનું
શાસન શરૂ કર્યું હતું.
બહમાની સલ્તનતની સ્થાપના વર્ષ 1347 માં દિલ્હીથી નિયુક્ત
મુસ્લિમ અધિકારીઓના બળવા પછી કરવામાં આવી હતી,
તેના પ્રથમ રાજા હસન ગંગુએ તેની રાજધાની તરીકે ગુલબર્ગને
પસંદ કર્યો હતો, જેણે આ કિલ્લો પણ બનાવ્યો હતો. પાછળથી,
જ્યારે રાજધાની બિદરમાં સ્થાનાંતરિત કરવામાં આવી, ત્યારે
તેણે ડેક્કનના ​સામાજિક, સાંસ્કૃ તિક અને ધાર્મિક જીવનમાં
પરિવર્તન લાવ્યા જેના કારણે તેઓ હિન્દુ પરંપરાઓ સાથે
ભળવા લાગ્યા.
ગુલબર્ગ કિલ્લો વિજયનગરના સમ્રાટ દ્વારા નષ્ટ કરવામાં
આવ્યો હતો. પાછળથી, જ્યારે યુસુફ આદિલ શાહ અહીં સમ્રાટ
બન્યો, ત્યારે તેણે તેનું પુનઃનિર્માણ કરાવ્યું. ડેક્કન પર 15મી
સદીના અંત અને 16મી સદીની શરૂઆત સુધી બહમાની
સામ્રાજ્ય દ્વારા મોટાભાગે શાસન કરવામાં આવ્યું હતું, ત્યારબાદ
રાજ્યને પાંચ ભાગમાં વહેં ચવામાં આવ્યું હતું. આ પછી, તેને
મુઘલ સમ્રાટ ઔરંગઝેબ દ્વારા કબજે કરવામાં આવ્યું હતું અને
નિઝામ-ઉલ-મુલ્કને તેની દેખરેખ માટે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા
હતા.
18મી સદીની શરૂઆતમાં જ્યારે મુઘલ સામ્રાજ્યનું પતન થયું,
ત્યારે નિઝામ-ઉલ-મુલ્ક અસફજાહે 1724માં હૈ દરાબાદ રાજ્યની
સ્થાપના કરી, જેમાંથી ગુલબર્ગાનો મોટો વિસ્તાર સામ્રાજ્યનો
ભાગ હતો.
 બહમાની સલ્તનત, જેણે આ કિલ્લો બનાવ્યો હતો, તે
દક્ષિણ ભારતમાં ડેક્કનમાં પોતાનું સામ્રાજ્ય સ્થાપિત
કરનાર પ્રથમ સ્વતંત્ર ઇસ્લામિક સલ્તનત હતી અને તે
મહાન મધ્યયુગીન ભારતીય સામ્રાજ્યોમાંનું એક
માનવામાં આવે છે .
ગુલબર્ગા કિલ્લાની સૌથી લાંબી તોપ 14મી સદીમાં
બહ્માની સામ્રાજ્યના શાસન દરમિયાન તુર્કો દ્વારા
બનાવવામાં આવી હતી, જે એલોય (પંચ ધતુ)થી બનેલી
હતી.
આ કિલ્લામાં સ્થાપિત તોપનું નામ છે “બારા ​ગાઝી
તોનપ”, જે 29 ફૂટ લાંબી અને 7 ઈં ચ જાડી છે . આ
તોપનો પરિઘ 7.6 ફૂટ છે અને વ્યાસ લગભગ 2 ફૂટ છે .
મુઘલ સમ્રાટ ઔરંગઝેબે વર્ષ 1687માં આ કિલ્લો કબજે
કર્યો અને અસફાહ I ("નિઝામ-ઉલ-મુલ્ક")ને ડેક્કનના ​
ગવર્નર તરીકે નિયુક્ત કર્યા, જેમણે આ કિલ્લાનો હવાલો
સંભાળ્યો.
ઓગસ્ટ 1947 માં ભારત સ્વતંત્ર થયા પછી, હૈ દરાબાદ
રાજ્ય (ગુલબર્ગ) ને વર્ષ 1948 માં ભારતીય સંઘમાં
જોડવામાં આવ્યું અને 1956 માં હૈ દરાબાદનું ભાષાકીય
આધારે વિભાજન કરવામાં આવ્યું, ત્યારબાદ તેનું નામ
બદલીને આંધ્ર પ્રદેશ કરવામાં આવ્યું.
દક્ષિણ ભારતની પ્રથમ મસ્જિદ ગુલબર્ગામાં બહમાની
સલ્તનત દ્વારા બનાવવામાં આવી હતી, જેને "જામા
મસ્જિદ" તરીકે ઓળખવામાં આવે છે , આ મસ્જિદ
ભારતમાં તેના પ્રકારની એકમાત્ર મસ્જિદ છે , જે લગભગ
216 ફૂટ લાંબી અને 176 ફૂટ ઊંચી છે .
આ મસ્જિદની કાબા તરફની દિવાલના આગળના વરંડામાં
9 કમ્પાર્ટમેન્ટ ચેમ્બર છે , જેની ઉપર એક મોટો
કોતરણીવાળો ગુંબજ બનાવવામાં આવ્યો છે .
આ મસ્જિદમાં કુ લ 5 મોટા ગુંબજ, 75 નાના ગુંબજ અને
લગભગ 250 કમાનો છે , જે વિશિષ્ટ પર્સિયન સ્થાપત્ય
શૈલીમાં બનાવવામાં આવી છે .
રોહતાસગઢ ફોર્ટ
રોહતાસગઢ ફોર્ટ માહિતી
સ્થાન રોહતાસ જિલ્લો, બિહાર
(ભારત)
બાંધકામ ત્રેતાયુગ અને 15મી સદી
(હાલનું સ્વરૂપ)
નિર્માતા રાજા હરિશ્ચંદ્ર અને
શેરશાહ સૂરી
ભારતીય રાજ્ય બિહાર દેશના સૌથી ઐતિહાસિક રાજ્યોમાંનું એક છે , તે એ જ
રાજ્ય છે જ્યાં પ્રાચીન મગધ સામ્રાજ્યની સ્થાપના થઈ હતી. બિહારનો
પ્રાચીન, મધ્યકાલીન અને આધુનિક ઇતિહાસ ખૂબ જ રસપ્રદ છે કારણ કે તે
ભારતનું એક રાજ્ય છે જે પ્રાચીન સમયમાં સૌથી ધનિક હતું પરંતુ હાલમાં
ભારતનું સૌથી પછાત રાજ્ય છે . રોહતાસગઢ કિલ્લો, ભારતના સૌથી સુંદર
કિલ્લાઓમાંનો એક, બિહારના સૌથી પ્રસિદ્ધ જિલ્લા રોહતાસમાં સ્થિત છે . આ
કિલ્લો તેના રોમાંચક ઇતિહાસ, સુંદર કલાકૃ તિઓ અને તેની શક્તિ માટે સમગ્ર
વિશ્વમાં જાણીતો છે .
આ ઐતિહાસિક અને વિશ્વ પ્રસિદ્ધ કિલ્લાનો ઈતિહાસ ઘણો જૂ નો
છે અને તેના બાંધકામ અને અન્ય પ્રવૃત્તિઓ અંગે કોઈ સંપૂર્ણ
પુરાવા ઉપલબ્ધ નથી.એવું માનવામાં આવે છે કે આ કિલ્લો 7મી
સદીમાં શાસન કરતા રાજા હરિશ્ચંદ્ર દ્વારા બનાવવામાં આવ્યો હતો,
પરંતુ કોઈ યોગ્ય પુરાવા નથી. ઉપલબ્ધ છે . તે નથી. આ કિલ્લાના
મધ્યકાલીન ઈતિહાસ વિશેની માહિતી શેર શાહ સૂરીના
શાસનકાળથી પ્રાપ્ત થઈ છે .એવું માનવામાં આવે છે કે ઈ.સ.
1539માં શેરશાહ સૂરી દ્વારા રોહતાસનો કિલ્લો હિં દુ રાજાઓના
હાથમાંથી કબજે કરવામાં આવ્યો હતો.
મુઘલો સાથેના યુદ્ધ દરમિયાન, શેર શાહ સૂરીએ રોહતાસના
શાસકને તેના કિલ્લામાં તેના બાળકો અને સ્ત્રીઓને આશ્રય
આપવા વિનંતી કરી, રોહતાસના શાસકોએ તેમ કર્યું, ત્યારબાદ શેર
શાહ સૂરીએ ત્યાં કેટલીક પાલખીઓ મોકલી જેમાં તેની સેના છુ પાઈ
ગઈ. કાં તો ત્યાંના શાસકોને મારી નાખ્યા અથવા તેમને ત્યાંથી
ભગાડી દીધા. આ ઘટના બાદ આ કિલ્લા પર શેરશાહ સૂરીનું
શાસન સ્થપાયું હતું.તેમના શાસન દરમિયાન તેમણે આ કિલ્લાનું
પુનઃ નિર્માણ કર્યું હતું અને તેની તાકાતમાં વધુ વધારો કર્યો હતો.
શેર શાહ સૂરીના શાસન પછી રોહતાસ પર મુઘલોનું શાસન હતું
અને તેમના પછી અંગ્રેજોએ પણ શાસન કર્યું હતું.
વર્ષ 1558 માં, આ કિલ્લા પર મુઘલોનું નિયંત્રણ સ્થાપિત થયું,
ત્યારબાદ મુઘલ સમ્રાટ અકબરના પ્રખ્યાત હિં દુ ગવર્નર “રાજા
માન સિંહ”ને આ વિસ્તાર અને કિલ્લા પર શાસન કરવા
મોકલવામાં આવ્યા, જેમણે તેમાં એક ભવ્ય મહે લ બનાવ્યો.
જેની નજીક પર્શિયન શૈલીમાં બનાવેલ તળાવ અને બગીચો
પણ આવેલો છે .
1621 એડીમાં, રાજકુ માર ખુર્રમે તેના પિતા જહાંગીર સામે
બળવો કર્યો અને પોતાને બચાવવા માટે રોહતાસમાં આશ્રય
લીધો.
આ કિલ્લામાંથી જ અવધના નવાબે વર્ષ 1857માં આઝાદીના
પ્રથમ યુદ્ધનું નેતૃત્વ કર્યું હતું.
વર્ષ 1557 માં, આ કિલ્લાનો સૌથી મોટો અને મુખ્ય પ્રવેશદ્વાર
બનાવવામાં આવ્યો હતો, જે "હાથિયા પોળ" તરીકે ઓળખાય
છે .
આ કિલ્લામાં સ્થિત “આઈના મહે લ” રાજા માન સિંહ દ્વારા
બનાવવામાં આવ્યો હતો, આ મહે લ 4 માળનો છે જેના પર
વિવિધ કોતરણીઓ સાથેનો ગુંબજ પણ આવેલો છે .
આ કિલ્લાની પશ્ચિમમાં એક માળખું છે જેને સ્થાનિક
લોકો "હેં ગિંગ હાઉસ" કહે છે કારણ કે તે 1500 ફૂટ ઊંડી
ખાઈ પર લટકે છે .
ગોહાદ કિલ્લો
ગોહાદ કિલ્લો માહિતી
સ્થાન ભીંડ, મધ્ય પ્રદેશ (ભારત)
બાંધકામ 1505 ઈ.સ સર્જક જાટ
શાસક "સિંહદેવ II"
પ્રસિદ્ધ અંગ્રેજ અધિકારીઓ એલેક્ઝાન્ડર કનિંગહામ અને વિલિયમ
કૂ કના જણાવ્યા અનુસાર, વર્ષ 1505માં આગ્રાની જાટ જાતિના લોકોએ
મધ્ય પ્રદેશમાં ગોહાડ શહે રની સ્થાપના કરી હતી. ગોહડના જાટ શાસકોને
રાણાનું બિરુદ આપવામાં આવ્યું હતું. રાણા જાટ શાસક સિંઘનદેવ II એ
વર્ષ 1505 માં ગોહાડ કિલ્લો અને ગોહાડ રાજ્યની સ્થાપના કરી.
આ કિલ્લામાં ઘણા બધા પ્રવેશ દ્વાર છે પરંતુ તેના સૌથી
મહત્વપૂર્ણ પ્રવેશદ્વાર 7 છે , જેમ કે ઇટાલી, બર્થારા, ગોહડી,
બિરખારી, કાથવાન, ખરૌઆ અને સરસ્વતી.
આ કિલ્લાના રક્ષણ માટે, 4 લાઇન બનાવવામાં આવી હતી,
જેમાં 1 નદી અને 3 વિશાળ દિવાલોનો સમાવેશ થાય છે .
આ કિલ્લાની સૌથી બહારની રક્ષણાત્મક દિવાલ ખડકાળ
પથ્થરોમાંથી બનાવવામાં આવી છે જે 10 મીટરથી વધુ ઉં ચી
છે .
આ કિલ્લાની બીજી દિવાલ માટીની બનેલી છે જે ખૂબ જ
આકર્ષક લાગે છે .
આ કિલ્લાની સૌથી અંદરની દિવાલ કિલ્લાની આસપાસના
ખાઈના કિનારે બનાવવામાં આવી હતી, આ દિવાલ લગભગ
1 કિલોમીટર લાંબી છે . આ દિવાલ 200 મીટર લાંબી છે , આ
દિવાલમાં 2 દરવાજા છે જે "હાથી પૌર" અને "સંકલ ગેટ"
તરીકે ઓળખાય છે .
સિરી ફોર્ટ
સિરી ફોર્ટ માહિતી
સ્થાન નવી દિલ્હી (ભારત)
બાંધકામ 1303
નિર્માતા ખિલજી વંશ
અલાઉદ્દીન ખિલજીને "ખિલજી વંશ"નો સૌથી મહાન
સમ્રાટ ગણવામાં આવે છે કારણ કે તેણે દક્ષિણ ભારતમાં
પોતાનું વર્ચસ્વ વધાર્યું અને દિલ્હીમાં સિરી નામનું બીજું
શહે ર સ્થાપ્યું. અલાઉદ્દીન ખિલજીએ 13મી સદીમાં દિલ્હી
સલ્તનતને મોંગોલ હુ મલાઓથી બચાવવા માટે આ કિલ્લો
બનાવ્યો હતો.
પશ્ચિમ એશિયામાં સતત વધી રહે લા મોંગોલ પ્રભાવને
કારણે, સેલજુ કે દિલ્હીમાં અલાઉદ્દીન ખિલજી પાસે આશ્રય
માંગ્યો, જેને ખિલજીએ પણ મંજૂ રી આપી. દિલ્હીમાં આ
યુગના સ્થાપત્ય સ્મારકો બનાવવાનો શ્રેય સેલજુ ક વંશના
કારીગરોને આપવામાં આવે છે .
13મી સદીની શરૂઆતમાં એક મોંગોલ સેનાપતિ તારગીએ
સિરી કિલ્લાને ચારે બાજુ થી ઘેરી લીધો હતો જેના કારણે
અલાઉદ્દીન ભારતમાંથી પીછે હઠ કરવા લાગ્યો હતો પરંતુ
તારગી સિરી કિલ્લાની કિલ્લેબંધીમાં પ્રવેશી શક્યો ન હતો
અને અંતે તે મધ્ય એશિયામાં તેના રાજ્યમાં પાછો ફર્યો હતો.
જેના કારણે અલાઉદ્દીન ખિલજીનું શાસન ચાલુ રહ્યું અને
તેના થોડા સમય બાદ અલાઉદ્દીનની સેનાએ અમરોહા
ખાતે મોંગોલોને નિર્ણાયક રીતે હરાવ્યા. આ ઘટનાના
થોડાક દાયકા પછી તૈમૂર વંશે દિલ્હીમાં દિલ્હી સલ્તનતના
શાસનને ઉથલાવી પાડવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો, જેમાં તે
સફળ રહ્યો હતો.
1303 ઈ.સ.ની ઘટનાના માત્ર 3 વર્ષ બાદ, ઈ.સ. 1306માં,
અલાઉદ્દીનની સેનાએ તેમની આગેવાની હે ઠળ અમરોહા નામના
સ્થળે મંગોલ સામે યુદ્ધ કર્યું, જેમાં અલાઉદ્દીન ખિલજીની સેનાનો
ખૂબ જ સારી રીતે વિજય થયો.
13મી સદી સુધી સિરીને “દારુલ ખિલાફત” અને “ખિલાફતની
બેઠક” તરીકે પણ ઓળખવામાં આવતી હતી.
1398 એડીમાં દિલ્હી સલ્તનત પર હુ મલો કરનાર મોંગોલ વંશના
શાસક તૈમૂરે તેને પોતાના સંસ્મરણોમાં "સિરી, એક રાઉન્ડ સિટી"
તરીકે સંબોધિત કર્યું હતું.
એક લોકવાયકા અનુસાર, આ કિલ્લાનું નામ 1306 ઈ.સ.માં
થયેલા યુદ્ધના કારણે સિરી રાખવામાં આવ્યું હતું. એવું માનવામાં
આવે છે કે આ યુદ્ધમાં અલાઉદ્દીન ખિલજીએ 8,000 થી વધુ
મોંગોલ સૈનિકોને મારી નાખ્યા હતા અને તેમના માથા કિલ્લાના
પાયામાં મૂકી દીધા હતા.
આ કિલ્લો દિલ્હીની નજીક સ્થિત કુ તુબ મિનારથી માત્ર 5 કિમી
ઉત્તર-પૂર્વમાં છે . ના અંતરે સ્થિત છે .
કેટલાક ઈતિહાસકારોનું માનવું છે કે મુસ્લિમો દ્વારા
અંડાકાર આકારમાં બાંધવામાં આવેલું તે પહે લું શહે ર હતું.
એક દંતકથા અનુસાર, આ કિલ્લો અને શહે ર અંડાકાર
આકારમાં એક યોજના અનુસાર બનાવવામાં આવ્યું હતું,
જેમાં 70,000 થી વધુ કામદારો આ શહે રમાં સ્થિત
કિલ્લાના નિર્માણમાં રોકાયેલા હતા.
જ્યારે આ કિલ્લો બાંધવામાં આવ્યો હતો, ત્યારે તેમાં
લગભગ 7 પ્રવેશદ્વાર બનાવવામાં આવ્યા હતા, જેમાંથી
માત્ર દક્ષિણ-પૂર્વમાં આવેલો દરવાજો આજે અસ્તિત્વમાં છે .
એવું માનવામાં આવે છે કે આ કિલ્લાની અંદર સ્થિત
મહે લમાં 1000 થી વધુ સ્તંભો હતા, જેના કારણે તેને
"હજાર સુતન" પણ કહે વામાં આવે છે .
અકબરનો કિલ્લો અને સંગ્રહાલય
અકબર કિલ્લો અને સંગ્રહાલય
સ્થાન અજમેર, રાજસ્થાન (ભારત)
બાંધકામ 16મી સદી
નિર્માતા મુઘલ બાદશાહ અકબર
ભારત વિશ્વનો 7મો સૌથી મોટો દેશ છે . ભારત તેની
વિવિધ પ્રકારની સંસ્કૃ તિ અને સ્થાપત્યોને કારણે
વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત છે . પ્રાચીન સમયમાં ભારત ખૂબ જ
સમૃદ્ધ હતું, તેથી તેને સોનાનું પક્ષી પણ કહે વામાં
આવતું હતું. પ્રાચીન ભારતીય ઇતિહાસમાં, ઘણા
શાસકોએ અહીં શાસન કર્યું અને તેમના શાસનકાળ
દરમિયાન ઘણી ઇમારતોનું નિર્માણ કર્યું.
મુઘલ બાદશાહ અકબરે અજમેરમાં આવો જ એક
કિલ્લો બનાવ્યો હતો, જેને અકબરનો કિલ્લો કહે વામાં
આવે છે , જે હાલમાં 'સ્ટેટ મ્યુઝિયમ' પણ છે . આ કિલ્લો
રાજસ્થાનના સૌથી મજબૂત કિલ્લાઓમાંનો એક છે .
થોડા સમય પહે લા રાજસ્થાન સરકાર દ્વારા અજમેરના
અકબરના કિલ્લાનું નામ બદલીને અજમેર ફોર્ટ એન્ડ
મ્યુઝિયમ કરવામાં આવ્યું છે , જે તેની અદભૂત સ્થાપત્ય
શૈલી માટે વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત છે .
કિલ્લાની પશ્ચિમ બાજુ એ એક સુંદર દરવાજો છે અને મુખ્ય
ઇમારત કિલ્લાના સંકુ લની બરાબર મધ્યમાં બનાવવામાં આવી
છે . કિલ્લાનો દરવાજો 84 ફૂટ ઊંચો અને 43 ફૂટ પહોળો છે .
એવું કહે વાય છે કે મુગલ બાદશાહ અકબર દર વર્ષે અહીં ખ્વાજા
સાહે બના દર્શન કરવા અને રાજપૂતાનાના યુદ્ધોમાં ભાગ લેવા
આવતા હતા.
રાજસ્થાનમાં સ્થિત આ કિલ્લો "અકબરનો દૌલતખાના",
"મેગેઝિન ફોર્ટ" અને "અજમેર કિલ્લો" તરીકે પણ ઓળખાય
છે .
આ કિલ્લો અકબરે હિં દુ-મુસ્લિમ શૈલીમાં બનાવ્યો હતો.
આ કિલ્લાની અંદર જ 1576માં મહારાણા પ્રતાપ સામે હલ્દીઘાટી
યુદ્ધની યોજનાને અંતિમ સ્વરૂપ આપવામાં આવ્યું હતું.
આ કિલ્લાની અંદર જ 1576માં મહારાણા પ્રતાપ સામે
હલ્દીઘાટી યુદ્ધની યોજનાને અંતિમ સ્વરૂપ આપવામાં આવ્યું
હતું.
18 નવેમ્બર 1613 ના રોજ, જ્યારે મુગલ સમ્રાટ જહાંગીર
ઉદયપુરના મહારાણા અમર સિંહને હરાવવા અને મેવાડને
તાબે કરવા માટે અજમેર આવ્યા, ત્યારે તેઓ આ કિલ્લામાં 3
વર્ષ રહ્યા.
કિલ્લાના મુખ્ય દરવાજાને "જહાંગીરી દરવાજો" પણ કહે વામાં
આવે છે , કારણ કે બાદશાહ જહાંગીર દરરોજ આ દરવાજા પર
સ્થિત બારી પર બેસીને લોકોને દર્શન આપતા હતા અને
ન્યાય આપતા હતા.
બ્રિટિશ સમ્રાટ જેમ્સ I ના રાજદૂત સર થોમસ રો, 10
જાન્યુઆરી, 1616ના રોજ મુઘલ સમ્રાટ જહાંગીરને મળ્યા
અને ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કં પનીને ભારતમાં વેપાર કરવાની
પરવાનગી મેળવી. આ પછી, અંગ્રેજોએ ભારતના વિવિધ
ભાગો પર કબજો કરવાનું શરૂ કર્યું, તેથી કહી શકાય કે દેશની
ગુલામીની વાર્તા અકબરના કિલ્લાથી જ શરૂ થઈ હતી.
અંગ્રેજોએ વર્ષ 1818માં આ કિલ્લા પર કબજો જમાવ્યો હતો.
તેઓએ આ કિલ્લાનો ઉપયોગ રાજપૂતાના શસ્ત્રાગાર તરીકે
કર્યો હતો અને તેઓ તેને 'મેગીન' કહે તા હતા, તેથી ત્યારથી
તેને મેગીન કિલ્લો પણ કહે વામાં આવે છે .
ભારતની આઝાદી સમયે, 15 ઓગસ્ટ 1947ના રોજ, અજમેર
કોંગ્રેસના પ્રમુખ જીતમલ લુનિયાએ આ કિલ્લા પર રાષ્ટ્રધ્વજ
ફરકાવ્યો હતો અને બ્રિટિશ શાસનનો અંત અને અજમેરની
આઝાદીની જાહે રાત કરી હતી.
1902 એડીમાં, લોર્ડ કર્ઝને, અજમેરની મુલાકાત દરમિયાન,
ભારતના પુરાતત્વીય સર્વેક્ષણના તત્કાલીન મહાનિર્દેશક સર
જોન માર્શલને વિવિધ સ્થળોએ પથરાયેલા પ્રાચીન રાજપૂત
સ્મારકો અને કલાત્મક પ્રાચીન વસ્તુઓને એકત્રિત કરવાની
સલાહ આપી હતી. જે બાદ કેટલાક રાજ્યોના રાજાઓએ
પુરાતત્વીય સામગ્રી એકત્ર કરવામાં યોગદાન આપ્યું હતું.
'દિલ્હી-રાજપૂતાના મ્યુઝિયમ'ની સ્થાપના ભારત સરકાર દ્વારા
19 ઓક્ટોબર 1908ના રોજ અજમેરમાં દૌલતખાના
(મેગેઝિન અથવા અકબરનો કિલ્લો)માં કરવામાં આવી હતી.
રાજપૂતાના તત્કાલીન એજીજી કોલવિને આ મ્યુઝિયમનું
ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું. જાણીતા ઈતિહાસકાર ગૌરીશંકર હીરાચંદ
ઓઝાને આ મ્યુઝિયમના પ્રથમ ક્યુરેટર બનાવવામાં આવ્યા
હતા.
જૂ નાગઢ કિલ્લો
જૂ નાગઢ કિલ્લાની માહિતી
સ્થાન બિકાનેર, રાજસ્થાન (ભારત)
બાંધકામ 1589-1594 ઈ.સ
બિકાનેરના રાજા રાય સિંહ હે ઠળ
કરણ ચંદ દ્વારા નિર્મિત
આ ભવ્ય અને ઐતિહાસિક કિલ્લાનું વર્તમાન સ્વરૂપ 1589 એડી
અને 1594 એડી વચ્ચે રાજા રાય સિંહ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું
હતું.
આ કિલ્લાને બનાવવામાં 5 વર્ષથી વધુ સમય લાગ્યો હતો, તેનું
નિર્માણ વર્ષ 1589 એડીમાં શરૂ થયું હતું અને વર્ષ 1594 એડી
સુધીમાં પૂર્ણ થયું હતું.
આ કિલ્લો ભારતના સૌથી ઊંચા કિલ્લાઓમાંનો એક છે , જેની
સરેરાશ ઊંચાઈ લગભગ 230 મીટર છે .
બિકાનેરના મેદાનોમાં બનેલા આ કિલ્લાનો લેઆઉટ લંબચોરસ
છે , જેની પરિમિતિ લંબાઈ લગભગ 986 મીટર છે .
આ કિલ્લો ભારતના સૌથી મોટા કિલ્લામાં સામેલ છે , જે લગભગ
5.28 હે ક્ટર વિસ્તારમાં ફેલાયેલો છે .
આ કિલ્લાની બહારની રક્ષણાત્મક દિવાલો લગભગ 14.5 ફૂટ
પહોળી અને 12 મીટર ઊંચી છે .
આ કિલ્લામાં, સુરક્ષા હે તુઓ માટે, બહારની દિવાલોની ટોચ પર 37
થી વધુ ગઢ બનાવવામાં આવ્યા હતા, જેમાં સશસ્ત્ર સૈનિકો ઉભા
રહે તા હતા.
આ કિલ્લો વિશાળ વિસ્તારમાં ફેલાયેલો હોવાને કારણે, તેમાં
લગભગ 7 મોટા પ્રવેશદ્વાર બનાવવામાં આવ્યા હતા, જેમાંથી માત્ર 2
સારી રીતે મજબૂત થયા હતા.
આ કિલ્લાની અંદર ઘણા પ્રસિદ્ધ મંદિરો આવેલા છે , જેમાં “હર
મંદિર” રાજવી લોકો માટે હતું અને “રતન બિહારી મંદિર” સામાન્ય
લોકો માટે હતું, આ મંદિર વર્ષ 1846 માં ભારત-મુઘલ સ્થાપત્ય
શૈલીમાં બનાવવામાં આવ્યું હતું.
આ કિલ્લામાં બનેલો કરણ મહે લ ભારતીય વાસ્તુકલાનું એક
અજોડ ઉદાહરણ છે કારણ કે તેમાં એક સુંદર બગીચો, પથ્થર અને
લાકડામાંથી બનેલા સ્તંભો, કોતરેલી બાલ્કનીઓ અને કાચની
બારીઓનો સમાવેશ થાય છે , જેનું નિર્માણ કરણ સિંહ દ્વારા 1680
એ.ડી.માં તેમના વિજય પછી કરવામાં આવ્યું હતું. મુઘલ બાદશાહ
ઔરંગઝેબને ચિહ્નિત કરવા માટે કરવામાં આવ્યું હતું.
આ કિલ્લામાં આવેલ ફૂલ મહે લ ("ફ્લાવર પેલેસ") કિલ્લાનો સૌથી
જૂ નો અને સૌથી સુંદર ભાગ છે , જે 1571 અને 1668 એડી વચ્ચે
શાસન કરનારા રાજા રાય સિંહ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યો હતો.
આ કિલ્લાની સૌથી પ્રખ્યાત રચનાઓમાંની એક ચંદ્ર મહે લ
છે જે વર્ષ 1746 થી 1787 એડી વચ્ચે રાજા ગજ સિંહ દ્વારા
બનાવવામાં આવ્યો હતો. આ મહે લમાં, શાહી શયનખંડ
અને સોનાથી બનેલી ભગવાનની મૂર્તિઓ ખૂબ જ
લોકપ્રિય છે .
આ કિલ્લાની અંદર સ્થિત "ગંગા મહે લ" મહારાજા ગંગા
સિંહ દ્વારા 20મી સદીમાં બનાવવામાં આવ્યો હતો. આ
મહે લની મુખ્ય વિશેષતા તેનું સંગ્રહાલય છે જે "બડા
દરબાર હોલ" (ગંગા હોલ) તરીકે ઓળખાય છે . આ
મ્યુઝિયમમાં પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધના શસ્ત્રો અને વિમાનો
સાચવવામાં આવ્યા છે .

તારાગઢ કિલ્લાની માહિતી
તારાગઢ કિલ્લાની
માહિતી
સ્થાન અજમેર,
રાજસ્થાન (ભારત)
બાંધકામ 11મી સદી
નિર્માતા સમ્રાટ અજય
પાલ ચૌહાણ
પ્રાચીન સમયમાં એશિયા ખંડમાં સ્થિત ભારતની પવિત્ર
ભૂમિ પર ઘણા બહાદુર રાજાઓએ શાસન કર્યું હતું અને
તેમની બહાદુરીની કેટલીક નિશાનીઓ છોડી છે , તેમાંથી
એક છે તારાગઢ કિલ્લો. તારાગઢ કિલ્લાને સ્ટાર ફોર્ટ
તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે . તારાગઢ કિલ્લો
(બુંદીનો કિલ્લો) એ ભારતના રાજસ્થાન રાજ્યમાં
અજમેરમાં અરવલ્લીની ઊંચી ટેકરીઓ પર બાંધવામાં
આવેલો એક ભવ્ય કિલ્લો છે .
રાજસ્થાન તેની સાંસ્કૃ તિક પરંપરા અને લોક કલા માટે
પ્રખ્યાત છે . ભારતમાં ઘણા કિલ્લાઓ, બગીચાઓ અને
સ્થળો છે જેને યુનેસ્કો દ્વારા વર્લ્ડ હે રિટેજ સાઇટ્ સ તરીકે
પણ પસંદ કરવામાં આવ્યા છે . આ કિલ્લો ગિરી કિલ્લાનું
ઉત્તમ ઉદાહરણ છે .
ભારતના રાજસ્થાન રાજ્યના અજમેરમાં સ્થિત તારાગઢ
કિલ્લાનો ઇતિહાસ અજમેરના ચૌહાણ શાસકો સાથે
જોડાયેલો છે . આ ઐતિહાસિક કિલ્લાનું નિર્માણ સમ્રાટ
અજય પાલ ચૌહાણે 11મી સદીમાં કરાવ્યું હતું. આ કિલ્લો
વિદેશી અથવા તુર્કીના હુ મલાઓ સામે રક્ષણ આપવા અને
સૈન્ય પ્રવૃત્તિઓને સરળતાથી ચલાવવા માટે બનાવવામાં
આવ્યો હતો.
આ કિલ્લો સમુદ્ર સપાટીથી લગભગ 1 હજાર 885 ફૂટ ઊંચા
પર્વત શિખર પર બે ચોરસ માઇલમાં ફેલાયેલો છે અને તે
ભારતના સૌથી ઊંચા કિલ્લાઓમાંનો એક છે .
ટેકરીના ઢોળાવ પર બનેલા આ ઐતિહાસિક કિલ્લામાં
અંદર પ્રવેશવા માટે 3 વિશાળ દરવાજા છે . આ લક્ષ્મી પોળ,
ફુટા દરવાજા અને ગગુરી દરવાજા તરીકે ઓળખાય છે .
આ કિલ્લો વિશિષ્ટ રાજપૂત સ્થાપત્ય શૈલીમાં બાંધવામાં
આવ્યો છે , રાજસ્થાનના અન્ય કિલ્લાઓની તુલનામાં, આ
કિલ્લા પર મુઘલ સ્થાપત્યનો કોઈ ખાસ પ્રભાવ નથી.
આ પ્રાચીન કિલ્લામાં એક પ્રખ્યાત દરગાહ અને 7 પાણીના
ફુવારા પણ બનાવવામાં આવ્યા છે .
મેવાડના શાસક પૃથ્વીરાજ સિસોદિયાએ તેમની પત્ની
"તારા" ના કહે વા પર આ કિલ્લો ફરીથી બનાવ્યો હતો, જેના
કારણે તે તારાગઢના નામથી પ્રખ્યાત છે .
જ્યારે ભારતના ગવર્નર જનરલ વિલિયમ બેન્ટિં કે 1832માં
આ કિલ્લો જોયો ત્યારે તેમણે બૂમ પાડી - “ઓહ, વિશ્વનું
બીજું જિબ્રાલ્ટર”. જીબ્રાલ્ટર એ યુરોપના દક્ષિણ છે ડે
ભૂમધ્ય સમુદ્ર પર સ્થિત સ્વ-શાસિત બ્રિટિશ વિદેશી પ્રદેશ
છે . જીબ્રાલ્ટર ખડકાળ દ્વીપકલ્પથી ઘેરાયેલું છે . અહીં ઘણી
કુ દરતી ગુફાઓ પણ છે .
કિલ્લાના ભીમ બુર્જ પર "ગર્ભ ગુંજન" તોપ પણ મૂકવામાં
આવી છે , જે તેના વિશાળ કદ અને અગ્નિશામક શક્તિને
કારણે દુશ્મનોને મારવા માટે વપરાય છે . આ તોપ હજુ
પણ અહીં જોઈ શકાય છે , પરંતુ હાલમાં તે માત્ર પ્રદર્શનની
વસ્તુ બની ગઈ છે . એવું કહે વાય છે કે જ્યારે આ તોપથી
ફાયરિંગ થયું ત્યારે ચારેબાજુ તેનો જોરદાર અવાજ
સંભળાયો હતો. આ તોપ 16મી સદીમાં ઘણી વખત
છોડવામાં આવી હતી.
આ કિલ્લાની અંદર 14 વિશાળ ટાવર, ઘણા જળાશયો
અને મુસ્લિમ સંત મીરાં સાહે બની દરગાહ છે .
આ કિલ્લામાં ત્રણ પાણીના તળાવ પણ છે , જે ક્યારેય
સુકાતા નથી. આ તળાવોનું નિર્માણ એ તે દિવસોમાં
ઉપયોગમાં લેવાતી એન્જિનિયરિંગની અત્યાધુનિક અને
અદ્યતન પદ્ધતિઓનું અદ્ભુત ઉદાહરણ છે . સિંચાઈ માટે
આ જળાશયોમાં વરસાદી પાણીનો સંગ્રહ કરવામાં
આવતો હતો અને જ્યારે પાણીની સમસ્યા ઊભી થઈ
ત્યારે સામાન્ય રહે વાસીઓની જરૂરિયાતો માટે પાણીનો
ઉપયોગ કરવામાં આવતો હતો. જળાશયોના ખડકાળ
પાયાના કારણે અહીં આખું વર્ષ પાણીનો સંગ્રહ રહે છે .
સલીમગઢ ફોર્ટ
સલીમગઢ ફોર્ટ માહિતી
સ્થાન દિલ્હી, નવી દિલ્હી
(ભારત)
બાંધકામ 1546 ઈ.સ
સુર વંશના સર્જક ઇસ્લામ
શાહ સૂરી
આ વિશ્વ પ્રસિદ્ધ ઐતિહાસિક અને અદ્ભુત કિલ્લો 1546
ઈ.સ.માં દિલ્હીમાં સ્થાપિત સૂરી વંશના શાસક ઈસ્લામ શાહ
સૂરી દ્વારા બનાવવામાં આવ્યો હતો. ઈસ્લામ શાહ સૂરી સૂરી
વંશના સૌથી પ્રખ્યાત શાસક શેર સૂરીનો પુત્ર હતો.
શેર શાહ સૂરીએ ઈ.સ. 1532માં સૂરી વંશની સ્થાપના કરી
હતી અને થોડા સમય પછી ઈ.સ. 1540માં તેમણે બિલગ્રામની
લડાઈમાં દિલ્હી પર રાજ કરી રહે લા મુગલ સમ્રાટ હુ માયુને
હરાવીને દિલ્હીમાં પોતાની સલ્તનતની સ્થાપના કરી હતી.
સૂરી વંશનું શાસન દિલ્હીમાં લગભગ 17 વર્ષ સુધી ચાલ્યું અને
1556 એડીમાં હુ માયુ ભારત પરત ફર્યા પછી, તેણે આદિલ શાહ
સૂરીને એક યુદ્ધમાં હરાવ્યા અને સૂરી વંશને ભૂંસી નાખીને
દિલ્હીમાં મુઘલ સામ્રાજ્યની પુનઃ સ્થાપના કરી.
ઈ.સ. 1622માં પ્રખ્યાત મુઘલ સમ્રાટ જહાંગીરે આ કિલ્લાને યમુનાની
બીજી બાજુ ના વિસ્તારો સાથે જોડવા માટે એક પુલ બનાવ્યો હતો,
જેને અંગ્રેજોએ બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન રેલવે લાઈન બાંધવા માટે
તોડી પાડ્યો હતો.
દિલ્હીમાં આવેલો લાલ કિલ્લો એક અષ્ટકોણીય માળખું છે જેનું
નિર્માણ મુઘલ સમ્રાટ શાહજહાં દ્વારા 1639 એડી અને 1648 એડી
વચ્ચે કરવામાં આવ્યું હતું, ત્યારબાદ વર્ષ 1658માં તેમના પોતાના
પુત્ર ઔરંગઝેબ દ્વારા તેમને આગ્રાના કિલ્લામાં કેદ કરવામાં આવ્યા
હતા. ત્યાર બાદ તેનું કામ લાલ કિલ્લાને સલીમગઢ કિલ્લા સાથે
જોડવાનું કામ ઔરંગઝેબે તેમના શાસનકાળ દરમિયાન (1658-
1707) કર્યું હતું.
 વર્ષ 1857માં આઝાદીના પ્રથમ યુદ્ધ દરમિયાન તત્કાલિન
મુઘલ બાદશાહ બહાદુર શાહ ઝફર બીજાએ આ કિલ્લામાં
સ્વતંત્રતા સેનાનીઓ સાથે ગુપ્ત બેઠક યોજી હતી અને
અહીંથી 1857ની ક્રાંતિનું નેતૃત્વ પણ કર્યું હતું, ત્યારબાદ
અંગ્રેજોએ તેમને ગુનેગાર જાહે ર કર્યા હતા. વર્ષ 1858.
હુ માયુની કબરમાં કેદી બનાવવામાં આવ્યો હતો.
આ કિલ્લાને લાલ કિલ્લાની પૂર્વમાં જોડતો એક કમાન પુલ
બહાદુર શાહ ઝફર દ્વિતીય દ્વારા તેમના શાસન (1775-1862)
દરમિયાન બનાવવામાં આવ્યો હતો, જેના કારણે આ પુલને
બહાદુર શાહ ગેટ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે .
આ કિલ્લાનો સૌપ્રથમ ઉપયોગ ઔરંગઝેબ દ્વારા તેમના
શાસન (1658-1707) દરમિયાન જેલ તરીકે કરવામાં આવ્યો
હતો, જેણે તેના મોટા ભાઈ દારા સિકોહ અને તેની પુત્રી
ઝેબ-ઉન-નિસાને તેમાં કેદ કર્યા હતા, જેનું માત્ર 21 વર્ષની
વયે અવસાન થયું હતું. ની ઉં મર
વર્ષ 1858 પછી, આ કિલ્લાનો અંગ્રેજો દ્વારા જેલ તરીકે
ઉપયોગ થવા લાગ્યો, જેમાં તેઓએ 1857ની ક્રાંતિના મુખ્ય
ગુનેગારો અને મુઘલ સમ્રાટ બહાદુર શાહ ઝફર દ્વિતીયને
થોડા સમય માટે કેદીઓ તરીકે રાખ્યા, જેઓ પછીથી કાલા
તરીકે ઓળખાયા. તેને પાણીની સજા ફટકારવામાં આવી
અને રંગૂન મોકલવામાં આવ્યો.
આ કિલ્લાને તેના કેદીઓને રાખવા માટે વર્ષ 1942 માં
રચવામાં આવેલ આઝાદ હિં દ ફોજ (INA) દ્વારા જેલમાં
રૂપાંતરિત કરવામાં આવ્યું હતું.બાદમાં વર્ષ 1945 માં, આઝાદ
હિં દ ફોજને ભારતીય રાષ્ટ્રીય સૈન્ય (INA) ને તબદીલ
કરવામાં આવી હતી જેણે તેનો ઉપયોગ કર્યો હતો. કેદીઓને
પકડવા અને સજા કરવા.
આ કિલ્લાને તેના ઈતિહાસ, સુંદર કલાકૃ તિઓ અને
આકર્ષક નજારાઓને કારણે વર્ષ 2007માં યુનેસ્કો દ્વારા વર્લ્ડ
હે રિટેજ સાઈટ જાહે ર કરવામાં આવ્યો હતો.
ઓરછા કિલ્લો
ઓરછા કિલ્લો સંકુ લ માહિતી
સ્થાન ઓરછા, ટીકમગઢ જિલ્લો,
મધ્ય પ્રદેશ (ભારત)
બાંધકામ 16મી-17મી સદી
નિર્માતા રાજા રુદ્ર પ્રતાપ સિંહ
આ ભવ્ય કિલ્લાનું નિર્માણ રાજા રુદ્ર પ્રતાપ સિંહ દ્વારા વર્ષ 1501માં
કરવામાં આવ્યું હતું. આ કિલ્લાની અંદર બંને ઈમારતો અને મંદિરો
છે . આ કિલ્લાની અંદર સ્થિત રાજ મહે લ અને રામ મંદિરની
સ્થાપના રાજા મધુરકર સિંહ દ્વારા કરવામાં આવી હતી, જેમણે વર્ષ
1554 થી 1591 સુધી અહીં શાસન કર્યું હતું.
આ લોકપ્રિય કિલ્લો ઓરછાના પ્રખ્યાત શાસક રાજા રુદ્ર પ્રતાપ સિંહ
દ્વારા વર્ષ 1501 માં બનાવવામાં આવ્યો હતો.
આ કિલ્લો ભારતના સૌથી સુંદર રાજ્યોમાંના એક મધ્ય પ્રદેશના
ટીકમગઢ જિલ્લામાં ઓરછા નામના સ્થળે આવેલો છે .
આ કિલ્લાનું સંકુ લ બેતવા નદી અને જમની નદીના સંગમથી બનેલા
ટાપુની અંદર આવેલું છે . આ કિલ્લાની પૂર્વમાં એક બજાર છે , જેમાં
ગ્રેનાઈટ પથ્થરોથી બનેલો 14 કમાન પુલ છે .
શીશ મહે લની અંદર એક ઉં ચી અને કોતરણીવાળી છત સાથે
એક મહાન હોલ છે , આ મહે લને હાલમાં એક હોટલમાં ફેરવી
દેવામાં આવ્યો છે જેમાં હજારો પ્રવાસીઓ અહીં રહે વા આવે છે .
આ કિલ્લાનો સૌથી પ્રસિદ્ધ જહાંગીર મહે લ 1605 એડીમાં
મોગલ સમ્રાટ જહાંગીર માટે બીર સિંહ દેવ દ્વારા બનાવવામાં
આવ્યો હતો, જે ફક્ત 1 રાત માટે રાજાના મહે માન તરીકે આવ્યા
હતા.
જહાંપનાહ કિલ્લો
જહાંપનાહ કિલ્લો માહિતી
સ્થાન દક્ષિણ દિલ્હી, દિલ્હી (ભારત)
બાંધકામનો સમયગાળો 1326 થી
1327 નો હતો.
નિર્માતા મુહમ્મદ બિન તુગલક
આ વિશ્વ પ્રસિદ્ધ, અદ્ભુત અને ઐતિહાસિક કિલ્લો 1326 ઈ.સ અને
1327 ઈ.સ વચ્ચે તુઘલક સલ્તનતના સ્થાપક ગિયાસુદ્દીન
તુગલકના પુત્ર મોહમ્મદ બિન તુઘલક દ્વારા દિલ્હીમાં બનાવવામાં
આવ્યો હતો. આ કિલ્લો તુગલકે પોતાની જાતને અને પોતાના
લોકોને મોંગોલથી બચાવવા માટે બનાવ્યો હતો.
આ કિલ્લો અને તેની આસપાસની રચનાઓ હાલમાં ખંડેર
હાલતમાં છે , જેના કારણે આ કિલ્લાના નિર્માણ અને અન્ય
હે તુઓ વિશે સંપૂર્ણ માહિતી નથી. આ કિલ્લાના પરિસરમાં સ્થિત
લાલ કોટ અને બીજમંડલ જેવી રચનાઓનું વર્ણન પ્રસિદ્ધ
ઈતિહાસકાર અને પ્રવાસી ઈબ્ન બટુતાએ તેમના પ્રવાસ વર્ણનમાં
કર્યું છે .
ઇબ્ને બટુતાએ તેમના પ્રવાસ વર્ણનમાં જણાવ્યું છે કે પ્રખ્યાત
શાસક મુહમ્મદ શાહ આ કિલ્લો અને તેની આસપાસની ઇમારતો
જેવી કે જૂ ની દિલ્હી, સિરી અને તુગલકાબાદ જોવા ઇચ્છતા હતા
પરંતુ તેમણે આ જગ્યાઓ વધુ પડતી કિં મતના કારણે અધૂરી જોઈ
હતી. ઇબ્ન બટુતાએ તેમના ખાતામાં સુતાન પેલેસનો પણ ઉલ્લેખ
કર્યો હતો, જેમાં લગભગ 1000 થાંભલાઓ બાંધવામાં આવ્યા હતા.
આ લોકપ્રિય કિલ્લાને બનાવવામાં એક વર્ષથી વધુ સમય
લાગ્યો હતો.આ કિલ્લો તુગલક વંશના શાસક મુહમ્મદ બિન
તુગલકે 1326 એડી અને 1327 એડી વચ્ચે બનાવ્યો હતો.
આ કિલ્લો ભારતના સૌથી મોટા અને ભવ્ય કિલ્લાઓમાંનો
એક છે , આ કિલ્લો લગભગ 49.4 એકર વિસ્તારમાં ફેલાયેલો
છે .
તુગલકાબાદની દક્ષિણ ટેકરીઓ પર બાંધવામાં આવેલ
આદિલાબાદ (મુહમ્મદાબાદ)નો કિલ્લો જહાંપનાહ કિલ્લાની
બાહ્ય રક્ષણાત્મક દિવાલ તરીકે કામ કરે છે . આ કિલ્લાની
દિવાલો લગભગ 12 મીટર જાડી અને લગભગ 8 કિમી લાંબી છે .
સુધી લાંબો છે .
આ કિલ્લાના પરિસરમાં આવેલી બેગમપુર મસ્જિદના પ્રારંભિક
પ્રાંગણની લંબાઈ અંદાજે 75 મીટર અને પહોળાઈ લગભગ 80
મીટર છે , આ મસ્જિદના આંતરિક આંગણાનું કદ પણ સમાન
છે , તેની લંબાઈ લગભગ 90 મીટર અને પહોળાઈ લગભગ 80
મીટર છે . આશરે 94 મીટર.
આ કિલ્લામાં સ્થિત બેગમપુર મસ્જિદ પ્રખ્યાત આર્કિ ટેક્ટ ઝહીર
અલ-દિન અલ-જયુષ દ્વારા બનાવવામાં આવી હતી, આ
મસ્જિદમાં 9 મોટા પ્રાર્થના રૂમ પણ છે , આ મસ્જિદમાં 3 મોટા
કમાનવાળા દરવાજા પણ છે .
 આ કિલ્લાના પરિસરમાં સ્થિત વિજયમંડળની કુ લ લંબાઈ
લગભગ 74 મીટર છે અને કુ લ પહોળાઈ લગભગ 82 મીટર
છે , તે એક ચોરસ માળખું છે જેના પર એક વિશાળ ગુંબજ
બાંધવામાં આવ્યો છે .
વર્ષ 1934 ઈ.સ માં, પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ વિભાગ દ્વારા આ
વિસ્તારમાં ખોદકામ હાથ ધરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં હજર
સુતાન પેલેસના 1000 થી વધુ લાકડાના સ્તંભોની શોધ
બહાર આવી હતી, જે તે મહે લનો પાયો હોવાનું માનવામાં
આવતું હતું.
દીવ કિલ્લો
દીવ કિલ્લાની સંક્ષિપ્ત માહિતી
સ્થાન દીવ, દમણ અને દીવ (ભારત)
બાંધકામ 16મી સદી
પોર્ટુગીઝ
આ વિશ્વ પ્રસિદ્ધ કિલ્લો પોર્ટુગીઝો દ્વારા 1535 માં મુઘલો,
ગુજરાત સલ્તનત અને રાજપૂતોને પોર્ટુગીઝોના હુ મલાથી
બચાવવા માટે બનાવવામાં આવ્યો હતો. પોર્ટુગીઝ શાસન
1537 આસપાસ શરૂ થયું અને 1961 સુધી ચાલ્યું. વર્ષ
1947માં ભારતે આઝાદી મેળવી હોવા છતાં, ગોવા અને ઘણા
ટાપુઓ પર લાંબા સમય સુધી પોર્ટુગીઝ શાસન ચાલુ રહ્યું.
આ ટાપુ અને કિલ્લો 1961 સુધી પોર્ટુગીઝના નિયંત્રણ હે ઠળ
રહ્યો કારણ કે તે અરબી સમુદ્રનો ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ વેપાર
માર્ગ હતો. વર્ષ 1534 માં, બહાદુર શાહે , મુઘલ સમ્રાટ હુ માયુના
ભયથી ડરીને, પોર્ટુગીઝ સાથે શાંતિ સંધિ કરી અને તેમને
બેસિન કિલ્લો (વસઈનો કિલ્લો) સોંપી દીધો અને તેમને
દીવમાં પણ તે જ કિલ્લો બનાવવાની મંજૂ રી આપી.
બાદમાં બહાદુર શાહને સમજાયું કે પોર્ટુગીઝ પણ અવિશ્વાસુ
હતા અને તેમણે યુદ્ધ શરૂ કર્યું, જેમાં તેમનું મૃત્યુ થયું. બહાદુર
શાહના અનુગામી તેમના ભત્રીજા મહમૂદ શાહ ત્રીજાએ
સંભાળ્યો. આ કિલ્લો 1960ના દાયકાથી ભારત સરકારના
નિયંત્રણમાં છે .
આ અદ્ભુત કિલ્લો પોર્ટુગીઝો દ્વારા વર્ષ 1535 માં મુઘલો અને
રાજપૂતોથી પોતાને બચાવવા માટે બનાવવામાં આવ્યો
હતો.
વર્ષ 1509 માં, પોર્ટુગલ અને ચાર દેશોની સેનાઓ વચ્ચે
યુદ્ધ ચાલી રહ્યું હતું, જેમાં પોર્ટુગીઝોએ દીવને જોડવાનો
પ્રયાસ કર્યો હતો પરંતુ તેઓ આ કાર્યમાં નિષ્ફળ ગયા હતા.
1534 એડીમાં પોર્ટુગીઝોએ બેસિનની સંધિ પર હસ્તાક્ષર
કર્યા અને જેના દ્વારા તેઓએ હવે વસઈ તરીકે ઓળખાતા
તટપ્રદેશ પર કબજો કર્યો.
વર્ષ 1961 માં, આ કિલ્લો અને ટાપુ બંને પોર્ટુગીઝના
કબજામાં હતા, ત્યારબાદ ભારત સરકારે ઓપરેશન
"વિજય" દ્વારા પોર્ટુગીઝોને તેને છોડવા માટે દબાણ કર્યું, તે
સમયે આ કિલ્લામાં 350 થી વધુ પોર્ટુગીઝ સૈનિકો હતા,
ત્યારબાદ આ કિલ્લા પર ભારત સરકારનું નિયંત્રણ
સ્થાપિત છે .
ઇ.સ. 1538માં ગુજરાતના સુલતાન અને પોર્ટુગીઝોએ તુર્કોને
અહીંથી હાંકી કાઢ્યા હતા, ત્યારબાદ તુર્કોએ તેમના 66
જહાજો અને લગભગ 20,000 સૈનિકોનું આયોજન કર્યું હતું
અને વર્ષ 1538માં આ કિલ્લા પર હુ મલો કર્યો હતો અને
કેટલાક અગમ્ય કારણોસર તેઓએ આ કિલ્લા પર હુ મલો
કરવાનો નિર્ણય લીધો હતો. આ કિલ્લા પર હુ મલો કર્યો.તે
પછી તે ઇજિપ્ત પાછો ફર્યો.
1538 માં પોર્ટુગીઝ અને તુર્કો વચ્ચેના યુદ્ધ દરમિયાન,
પોર્ટુગીઝ ગેરીસનના 400 લોકોમાંથી માત્ર 40 જ બચી શક્યા.
આ કિલ્લો દીવ પર સ્થિત સૌથી મોટા બાંધકામોમાંનો એક છે ,
જે તેના મોટાભાગના દરિયાકિનારાને આવરી લે છે , કિલ્લાની
3 બાજુ ઓ સમુદ્ર તરફ છે .
આ કિલ્લાની બહારની અને અંદરની દીવાલો વચ્ચે બેવડો
ખાડો છે જે અંદરની દિવાલોને રક્ષણ પૂરું પાડે છે અને આ
કિલ્લાને પણ અલગ પાડે છે . આ કિલ્લો રેતીના પથ્થરોને
કાપીને બનાવવામાં આવ્યો છે .
આ કિલ્લો ઘણો વિશાળ છે અને તેની અંદર પ્રવેશવા માટે
લગભગ 3 પ્રવેશદ્વાર બનાવવામાં આવ્યા હતા. આ કિલ્લાની
દિવાલોમાંથી ઊંડા પાણીની ગટર પણ પસાર થાય છે , જેનું
નિર્માણ પહે લા સુલતાન દ્વારા અને બાદમાં પોર્ટુગીઝો દ્વારા
કરવામાં આવ્યું હતું.
આ કિલ્લાના મુખ્ય પ્રવેશદ્વારમાં, આગળની દિવાલ પર
પથ્થરની ગેલેરીઓ સાથે 5 મોટી બારીઓ છે , જેમાંથી તમે
ખૂબ જ સુંદર દૃશ્યો જોઈ શકો છો.
આ કિલ્લાના એક છે ડે એક મોટું લાઈટ હાઉસ પણ આવેલું
છે . જેણે આ કિલ્લાની દિવાલો, પ્રવેશદ્વાર, કમાનો, રેમ્પ અને
ગઢના ખંડેરોને રક્ષણ પૂરું પાડ્યું હતું.
આ કિલ્લામાં 3 વિશાળ ચર્ચ પણ હાજર છે , જેમાંથી “સેન્ટ
ફ્રાન્સિસ ઑફ એસિસી” 1593 એડીમાં બનાવવામાં આવ્યું
હતું, “સેન્ટ પોલ ચર્ચ, દીવ” 1601 થી 1610 અને “સેન્ટ
થોમસ ચર્ચ” 1598માં બાંધવામાં આવ્યું હતું. તે ઈ.સ.
આ કિલ્લામાં સ્થિત “સેન્ટ થોમસ ચર્ચ” વર્ષ 1998માં
બનાવવામાં આવ્યું હતું. તેને મ્યુઝિયમ (દીવ મ્યુઝિયમ)માં
રૂપાંતરિત કરવામાં આવ્યું હતું જેમાં હવે પુરાતત્વીય ખજાનો
છે . જેમાં 400 વર્ષ જૂ નું લાકડું , પ્રાચીન શિલ્પો અને
કલાકૃ તિઓને ખૂબ કાળજી સાથે રાખવામાં આવી છે .
આ કિલ્લામાં એક શિવ મંદિર પણ આવેલું છે જેને "ગંગાશ્વર
મહાદેવ" તરીકે સંબોધવામાં આવે છે . એવું માનવામાં આવે છે કે
આ કિલ્લો 5 પાંડવ ભાઈઓએ બનાવ્યો હતો, જેના કારણે આ
મંદિરમાં વિવિધ કદના 5 શિવલિંગ જોવા મળે છે .
મનોરા ફોર્ટ
મનોરા ફોર્ટ માહિતી
સ્થાન તંજાવુર, તમિલનાડુ
(ભારત)
બાંધકામ 1814-1815
ઉત્પાદક સેર્ફોજી II
સ્થાપત્ય શૈલી દ્રવિડ શૈલી
આ ઐતિહાસિક કિલ્લો 1814-1815 ની વચ્ચે મરાઠા શાસક
સેર્ફોજી II દ્વારા બનાવવામાં આવ્યો હતો. સર્ફોજી II ભોંસલે
(સરભોજી II ભોંસલે) મરાઠા રજવાડા તાંજોરના ભોંસલે
વંશના છે લ્લા શાસક હતા, જેમણે 24 સપ્ટેમ્બર 1777 થી 07
માર્ચ 1832 સુધી શાસન કર્યું હતું. આ કિલ્લો બ્રિટિશ
સૈનિકોથી રક્ષણ માટે બનાવવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ
1815માં વોટરલૂના યુદ્ધમાં ફ્રેન્ચ સમ્રાટ નેપોલિયન
બોનાપાર્ટ સામે આ કિલ્લો ઘણો કામમાં આવ્યો હતો. આ
કિલ્લો રાજવી પરિવાર માટે રહે ઠાણ તરીકે અને દીવાદાંડી
તરીકે પણ કામ કરતો હતો. આ ઐતિહાસિક કિલ્લો તંજાવુર
જિલ્લાના સૌથી પ્રખ્યાત પર્યટન સ્થળોમાંનું એક છે .
મનોરા કિલ્લો ભારતના તમિલનાડુના તંજાવુરથી 65 કિમી દૂર
છે . (40 માઈલ) દૂર બંગાળની ખાડીના કિનારા નજીક પટ્ટુકોટ્ટાઈ
શહે રમાં.
આ કિલ્લાની ઊંચાઈ 23 મીટર (75 ફૂટ) છે અને તે ષટ્ કોણ
આકારમાં બનેલ છે . આ કિલ્લો 8 માળનો બનેલો છે .
મિનાર એટલે કે ટાવર શબ્દ પરથી આ કિલ્લાનું નામ મનોરા
પડ્યું છે .
દિલ્હી નો જુ નો કિલ્લો
જૂ ના કિલ્લાની માહિતી
સ્થાન દિલ્હી (ભારત)
1538 થી 1545 માં બંધાયેલ
સર્જક (જેણે તેને બનાવ્યું) શેરશાહ
સૂરી
આર્કિ ટેક્ચર પ્રાચીન મુઘલ સ્થાપત્ય
શૈલી
સાંસ્કૃ તિક પ્રકાર, કિલ્લો
જૂ ના કિલ્લાનો ઇતિહાસ હુ માયુ અને શેરશાહ સૂરીનો ઇતિહાસ
જેટલો રસપ્રદ છે . સુર વંશના સ્થાપક શેર શાહ સૂરીએ વર્ષ 1539માં
ચૌસાના યુદ્ધ દરમિયાન મુગલ સમ્રાટ હુ માયુને હરાવ્યો હતો.
વિજયની ઉજવણીમાં, શેર શાહ સૂરીએ 1539માં આ ઐતિહાસિક
સ્મારકનું નિર્માણ શરૂ કર્યું હતું, જે 1545 સુધીમાં પૂર્ણ થયું હતું. શેર
શાહ સૂરીએ દિલ્હી અને આગ્રાના બે મુઘલ કેન્દ્રો પર કબજો કરી
લીધો હતો.
દિલ્હીને મુઘલોથી સુરક્ષિત રાખવા માટે શેરશાહ સૂરીએ જૂ નો કિલ્લો
બનાવ્યો હતો. કમનસીબે, 1545માં શેરશાહ સૂરીનું અવસાન થયું,
ત્યારબાદ હુ માયુએ દિલ્હી અને આગ્રા પર ફરીથી કબજો કર્યો.
હુ માયુએ શેર મંડલ (એક અષ્ટકોણીય લાલ સેંડસ્ટોન ટાવર) નો
ઉપયોગ તેની લાઇબ્રેરી અને બાદમાં વેધશાળા તરીકે કર્યો હતો.
દંતકથા અનુસાર, આ ટાવરની સીડી પરથી પડીને હુ માયુનું મૃત્યુ
થયું હતું અને તેના કારણે મુઘલોએ પાછળથી આ કિલ્લો ખાલી
કરવાનો નિર્ણય લીધો હતો જેથી ત્યાં તેમની સાથે કોઈ વધુ અશુભ
ઘટના ન બને. પાછળથી, જ્યારે અકબરે રાજધાની દિલ્હી ખસેડી,
ત્યારે તેણે દિલ્હીને વિદેશી હુ મલાઓથી બચાવવા માટે લાલ કિલ્લો
બનાવ્યો.
તેમાં સ્થિત કિલા-એ-કુ હના મસ્જિદ 1541માં શેર શાહ સૂરી દ્વારા
બનાવવામાં આવી હતી, જેમાં ઘોડાની નાળના આકારની કમાનો
અને પાંચ દરવાજા સામેલ છે .
તેના 3 મુખ્ય દરવાજા છે જે હુ માયુ દરવાજા, તલાકી દરવાજા અને
બારા દરવાજા તરીકે ઓળખાય છે . આ તમામ દરવાજા લાલ
સેંડસ્ટોનથી બનેલા છે .
અખનૂર કિલ્લો
અખનૂર કિલ્લો માહિતી
સ્થાન જિલ્લો અખનૂર, જમ્મુ
કાશ્મીર, ભારત
1657-1672 માં બિલ્ટ
નિર્માતા (જેણે તેને બનાવ્યું) મિયાં
તેજ સિંહ
આર્કિ ટેક્ટ ઉસ્તાદ બેગ કાશ્મીરી
સ્થાપત્ય શૈલી પ્રાચીન મુઘલ
સ્થાપત્ય શૈલી
અખનૂર કિલ્લો ચિનાબ નદીના જમણા કિનારે આવેલો છે . જેનું
પ્રાચીન નામ આસિકની છે . આ કિલ્લાનું નિર્માણ 1762 માં મિયાં
તેજ સિંહ દ્વારા શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું, પરંતુ તેનું નિર્માણ કાર્ય
1802 માં રાજાના અનુગામી આલમ સિંહની દેખરેખ હે ઠળ પૂર્ણ થયું
હતું, તે સમયે અખનૂર જિલ્લાના રાજા આલમ સિંહ હતા.
આલમ સિંહ રાજા મિયાં તેજ સિંહના પુત્ર હતા. પરંતુ ઘણા
પુરાતત્વવિદોના મતે, આ કિલ્લો ઘણા સમય પહે લા હડપ્પન
સંસ્કૃ તિના સમયગાળા દરમિયાન બનાવવામાં આવ્યો હતો જે
પાછળથી નાશ પામ્યો હતો. જે રીતે અખનૂરનો કિલ્લો તેની
પ્રાચીનતા અને ઐતિહાસિક મહત્વ માટે ઈતિહાસમાં ગૌરવનું સ્થાન
ધરાવે છે , તેવી જ રીતે, ચંદ્રભાગાના જમણા કિનારે આવેલ જિયા
પોટા ઘાટ એટલે કે અખનૂર જિલ્લામાં આજની ચિનાબ નદી આ
પ્રાચીન શહે રનું ગૌરવ છે .
અર્નાલા ફોર્ટ
અર્નાલા ફોર્ટ માહિતી
સ્થાન વસઈ શહે ર, મહારાષ્ટ્ર રાજ્ય (ભારત)
બાંધકામ 1516
પ્રથમ નિર્માતા બાજીરાવ શિવાજી
પુનઃનિર્માણ કરનાર સુલતાન મહમૂદ બેગડા
આર્કિ ટેક્ચર પ્રાચીન મુઘલ સ્થાપત્ય શૈલી
કિલ્લા પર બાજીરાવ શિવાજી, પોર્ટુગીઝ રાજા,
મરાઠા સામ્રાજ્ય અને ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કં પની અને
ભારત સરકારનું નિયંત્રણ હતું.
અરનાલા કિલ્લાનું નિર્માણ કાર્ય 1516 માં સુલતાન મહમૂદ
બેગડા નામના વાકાઈ શહે રના સ્થાનિક વ્યક્તિ દ્વારા
કરવામાં આવ્યું હતું. જ્યારે તેનું નિર્માણ થયું ત્યારે તે મરાઠા
સામ્રાજ્યના નિયંત્રણ હે ઠળ હતું, પરંતુ 1530 એડીમાં, જ્યારે
પોર્ટુગીઝોએ ફોર્ટ બેસિનમાં તેમનું મુખ્ય મથક સ્થાપ્યું, ત્યારે
તેઓએ અર્નાલા કિલ્લાના ટાપુ પર પણ નિયંત્રણ મેળવી
લીધું. પોર્ટુગીઝોએ તે પોર્ટુગીઝ નામના ઉમરાવને દાનમાં
આપ્યું હતું.
તેણે જૂ ના કિલ્લાના કેટલાક ભાગોને નષ્ટ કરીને તેને ફરીથી
બનાવ્યો, ત્યારથી આ કિલ્લો લગભગ 2 દાયકા સુધી
પોર્ટુગીઝ પાસે રહ્યો, ત્યારબાદ મુઘલ સામ્રાજ્યએ પણ આ
કિલ્લાને કબજે કરવા માટે ઘણો સંઘર્ષ કર્યો પરંતુ તેઓ
નિષ્ફળ રહ્યા. 1737 એડીમાં, મરાઠા સામ્રાજ્યના રાજા બાજી
રાવ I એ તેમના ભાઈ ચીમાજી અપ્પાને આ કિલ્લા પર
નિયંત્રણ મેળવવા માટે મોકલ્યા અને તેઓ આ કાર્ય કરવામાં
સફળ રહ્યા. તેણે કિલ્લા પર હુ મલો કર્યો અને તેના પર
પોતાનું વર્ચસ્વ સ્થાપિત કર્યું અને તેનું પુનઃનિર્માણ કરાવ્યું,
પરંતુ જ્યારે પ્રથમ એંગ્લો-મરાઠા યુદ્ધ થયું, ત્યારે તે 1781 માં
અંગ્રેજો દ્વારા કબજે કરવામાં આવ્યું.

બેકલ ફોર્ટ
બેકલ ફોર્ટ માહિતી
સ્થાન કાસરગોડ જિલ્લો, કેરળ
1650 બાંધવામાં આવ્યું હતું
નિર્માતા શિવપ્પા નાયક
સ્થાપત્ય પ્રાચીન હિં દુ કલા
આ કિલ્લો બેદનૂરના શિવપ્પા નાયકે બનાવ્યો હતો પરંતુ
કેટલાક લોકો માને છે કે બેકલ કિલ્લા પર અગાઉ ચિરક્કલ
રાજાઓનું શાસન હતું અને શિવપ્પા નાયકે 1650 કે 1660ના
દાયકામાં આ વિસ્તાર કબજે કર્યા બાદ કિલ્લાનું પુનઃનિર્માણ
કરાવ્યું હતું.જેની સાથે કાસરગોડ નજીક ચંદ્રગિરી કિલ્લો પણ
આ સમયગાળા દરમિયાન બાંધવામાં આવ્યો હતો. .
આ પછી, મૈસુરના રાજાઓએ આ કિલ્લા પર હુ મલો કર્યો અને
તેના પર પોતાનો અધિકાર સ્થાપિત કર્યો. પાછળથી આ કિલ્લો
ટીપુ સુલતાનનું મહત્વનું લશ્કરી મથક બની ગયું. પરંતુ 1799
ઈ.સ.માં ટીપુ સુલતાનના મૃત્યુને કારણે તેણે મૈસૂર પરથી
નિયંત્રણ ગુમાવ્યું જેના કારણે બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કં પનીએ
કિલ્લા પર પોતાનો અધિકાર સ્થાપિત કર્યો.જ્યારે ભારત સરકારે
1956 ઈ.સ.માં રાજ્યોનું પુનર્ગઠન કર્યું ત્યારે કેરળના કાસરગોડ
જિલ્લના નવા રાજ્યનો એક ભાગ બન્યો.
શિવનેરી કિલ્લો
શિવનેરી કિલ્લો સંક્ષિપ્ત માહિતી
સ્થાન જુ ન્નર, પુણે જિલ્લો, મહારાષ્ટ્ર
રાજ્ય (ભારત)
17મી સદીની સ્થાપના
યાદવો દ્વારા બાંધકામ (જેણે બંધાવ્યું
હતું).
પ્રકાર મેમોરિયલ બિલ્ડીંગ
આર્કિ ટેક્ચર પર્વત સ્થાપત્ય કલા
કં ટ્રોલર મરાઠા સામ્રાજ્ય બ્રિટિશ ઈસ્ટ
ઈન્ડિયા કં પની, ભારત સરકાર
પુણે જિલ્લામાં સૌપ્રથમ શિવનેરી ચાલુક્યો અને રાષ્ટ્રકુ ટોનું શાસન
હતું. યાદવોએ અહીં 1170 અને 1308 વચ્ચે શાસન કર્યું હતું. તે જ
સમયગાળા દરમિયાન, નાનેઘાટ ટેકરી પર શિવનેરી કિલ્લો
બનાવવામાં આવ્યો હતો, જે પછી 1443 માં માલિકોએ યાદવોને
હરાવીને કિલ્લા પર કબજો કર્યો હતો. પાછળથી, જ્યારે દિલ્હી
સલ્તનત નબળી પડી ત્યારે, આ કિલ્લો 16મી સદીમાં બહમાની
સલ્તનતને અને પછી અહમદનગરના સુલતાનને આપવામાં
આવ્યો.
1595 માં, આ કિલ્લો અહમદનગરના સુલતાન દ્વારા છત્રપતિ
શિવાજી ભોસલેના દાદા માલોજી ભોસલેને ભેટમાં આપવામાં આવ્યો
હતો. જે પછી, 19 ફેબ્રુઆરી 1630 એડી, છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ
ભોસલેનો જન્મ શિવનેરી કિલ્લામાં જ થયો હતો. આ સાથે છત્રપતિ
શિવાજીએ તેમનું બાળપણ આ કિલ્લામાં વિતાવ્યું હતું. આ પછી,
1673 માં, એક અંગ્રેજ પ્રવાસીએ આ કિલ્લાની મુલાકાત લીધી અને
તેણે આ કિલ્લા પર પોતાનો અધિકાર સ્થાપિત કર્યો. 1820 માં ત્રીજા
એંગ્લો-મરાઠા યુદ્ધ પછી, આ કિલ્લો બ્રિટિશ શાસન હે ઠળ આવ્યો.
છત્રપતિ શિવાજીનો જન્મ કિલ્લામાં થયો હતો, અને લગભગ
10 વર્ષની ઉં મર સુધી તેઓ આ કિલ્લામાં રહ્યા હતા.
હાલમાં, કિલ્લાની અંદર યુવાન છત્રપતિ શિવાજીની પ્રતિમા
સાથે તેમની માતા જીજાબાઈની પ્રતિમા રાખવામાં આવી છે .
જે શિવાજીના બાળપણ અને જન્મ સ્થળને સંબોધે છે .
કિલ્લાની મધ્યમાં સ્વચ્છ પાણીનું તળાવ છે , જેને બદામી
તળાવ કહે વાય છે . અને આ તળાવના દક્ષિણ ભાગમાં
જીજાબાઈ અને શિવાજી મહારાજની પ્રતિમાઓ રાખવામાં
આવી છે .
કિલ્લાની અંદર બે ધોધ છે , જેને ગંગા અને યમુના તરીકે
ઓળખવામાં આવે છે , આ ધોધનો સમગ્ર કિલ્લામાં સૌથી
સુંદર નજારો જોવા મળે છે , પરંતુ આ ધોધની એક ખાસ
વાત એ છે કે તેમાં આખું વર્ષ પાણી રહે છે .
શિવનેરી કિલ્લાથી 2 કિમીના અંતરે લેન્યાન્દ્રી ગુફાઓ
આવેલી છે , જે સમગ્ર મહારાષ્ટ્રના સૌથી મોટા મંદિરોમાંનું
એક છે અને તેને સંરક્ષિત સ્મારક તરીકે જાહે ર કરવામાં
આવ્યું છે .
હરિ પર્વત કિલ્લો
હરિ પર્વત કિલ્લો
સ્થાન શ્રીનગર, જમ્મુ અને કાશ્મીર
18મી સદીનું નિર્માણ કર્યું
સર્જક (જેણે તેને બનાવ્યું) અફઘાન
ગવર્નર મુહમ્મદ ખાન
સ્થાપત્ય મુઘલ શૈલી
પુનઃનિર્માણ (નિર્માણકર્તા) મુઘલ
બાદશાહ અકબર
હરિ પર્વત કિલ્લો 18મી સદીમાં અફઘાન ગવર્નર, મુહમ્મદ ખાને
બાંધ્યો હતો, ત્યારબાદ કિલ્લાના કેટલાક ભાગોને 1590 એડીમાં
મુઘલ સમ્રાટ અકબર દ્વારા બનાવવામાં આવ્યા હતા. જેમાં
કિલ્લાની બાઉન્ડ્રી વોલનું બાંધકામ પણ સામેલ હતું. પહે લા આ
કિલ્લો ચારે બાજુ થી ખુલ્લો હતો, પરંતુ ઘણા પૌરાણિક
નિષ્ણાતોના મતે, કિલ્લાની જગ્યાએ એક તળાવ હતું.
આ ઐતિહાસિક કિલ્લો દાલ સરોવરની પશ્ચિમ બાજુ એ બનેલો છે .
વાસ્તવમાં આ એક નાની ટેકરી છે જેનું નામ હરિ પર્વત છે , આ ટેકરીના
નામ પરથી મુઘલોએ કિલ્લાનું નામ હરિ પર્વત કિલ્લો રાખ્યું છે .
આ કિલ્લો હાલમાં જમ્મુ અને કાશ્મીરના પુરાતત્વ વિભાગ હે ઠળ
ઐતિહાસિક ધરોહર છે .
તુગલકાબાદ કિલ્લો
તુગલકાબાદ કિલ્લો માહિતી
સ્થાન નવી દિલ્હી (ભારત)
ગિયાથ અલ-દિન તુગલકની રચના
બાંધકામ સમયગાળો 14મી સદી
સામગ્રી ગ્રેનાઈટ પથ્થર
ભારતની રાજધાની નવી દિલ્હીમાં સ્થિત તુગલકાબાદ કિલ્લાનો
ઈતિહાસ અને સ્થાપત્ય ખૂબ જ રસપ્રદ અને મહત્વપૂર્ણ છે . આ કિલ્લો
1321 માં તુગલક વંશના સ્થાપક ગિયાથ અલ-દિન તુઘલક દ્વારા
બનાવવામાં આવ્યો હતો અને તેણે ચોથી વખત દિલ્હીને ઐતિહાસિક
શહે ર તરીકે સ્થાપિત કર્યું હતું. તેની આસપાસના વિસ્તારોને
તુગલકાબાદ રહે ણાંક-વ્યાપારી વિસ્તાર તરીકે પણ ઓળખવામાં
આવતા હતા.
 જ્યારે દિલ્હી પર ખિલજી વંશનું શાસન હતું, ત્યારે ગિયાથ અલ-
દિન તુગલકે ખિલજી શાસકોના સામંત તરીકે સેવા આપી હતી અને
તે સમયે તેનું નામ ગાઝી મલિક હતું. તેઓ એકવાર તેમના ખિલજી
ગુરુ સાથે લટાર મારતા હતા ત્યારે તેમણે આ કિલ્લાના નિર્માણનું
સૂચન કર્યું હતું. પરંતુ રાજાએ ગાઝી મલિકની મજાક ઉડાવી અને
તેને જાતે કિલ્લો બનાવવા કહ્યું. ત્યારબાદ 1321 માં, ગાઝી મલિકે
તુઘલક વંશની સ્થાપના કરી અને ગિયાસુદ્દીન તુઘલકનું બિરુદ
ધારણ કર્યું અને ખિલજીઓ સાથે યુદ્ધ શરૂ કર્યું, તેમને હરાવીને
તેમના સામ્રાજ્યમાંથી હાંકી કાઢ્યા અને તરત જ શહે ર તેમજ
કિલ્લાનું બાંધકામ શરૂ કર્યું.
લાહોર ફોર્ટ
લાહોર ફોર્ટ
સ્થાન લાહોર, પંજાબ (પાકિસ્તાન)
મુઘલ બાદશાહ અકબર
બાંધકામ સમયગાળો 1575
ઐતિહાસિક કિલ્લો
સ્થાપત્ય શૈલી: ઈન્ડો-ઈસ્લામિક શૈલી,
મુઘલ શૈલી
લાહોર કિલ્લાનું મૂળ અસ્પષ્ટ છે પરંતુ ઘણા ઈતિહાસકારોના મતે,
કિલ્લા પર ઘણા શાસકો દ્વારા શાસન કરવામાં આવ્યું છે , જેમાં પ્રથમ
ઐતિહાસિક સંદર્ભ મહમૂદ ગઝનીનો કિલ્લો છે , જે 11મી સદીની
આસપાસનો છે . આ કિલ્લો ગઝનીના મહમૂદના શાસન દરમિયાન
માટીથી બાંધવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ 1241 એડીમાં, મોંગોલોએ
લાહોર પર હુ મલો કર્યો અને કિલ્લા પર પોતાનું નિયંત્રણ સ્થાપિત
કર્યું, ત્યારબાદ 1267 માં, તુર્કિ કના સુલતાન બલ્બન દ્વારા આ જગ્યા
પર એક નવો કિલ્લો બનાવવામાં આવ્યો. દિલ્હી સલ્તનતના
મામલુક વંશનું નિર્માણ થયું હતું. પરંતુ તૈમુરની આક્રમણકારી સેના
દ્વારા કિલ્લો નાશ પામ્યો હતો.
જે બાદ 1526માં મુગલ બાદશાહ બાબર દ્વારા લાહોર પર કબજો
કરવામાં આવ્યો, જેના કારણે આ કિલ્લો મુઘલ બાદશાહના
શાસનમાં આવ્યો. પરંતુ હાલનું માળખું 1575માં અકબર દ્વારા
બનાવવામાં આવ્યું હતું. જે બાદ મુગલ બાદશાહ અકબરે કિલ્લામાં
ઘણા નવા સ્મારકો બનાવ્યા. જે બાદ મુગલ બાદશાહ શાહજહાં અને
ઔરંગઝેબ દ્વારા કિલ્લામાં ઘણા ફેરફારો કરવામાં આવ્યા હતા અને
નવા સ્મારકો પણ બનાવવામાં આવ્યા હતા.
રોહતાસ કિલ્લો
સ્થાન રોહતાસ શહે ર, જેલમ જિલ્લો,
પંજાબ, પાકિસ્તાન
બાંધકામ (તે કોણે બનાવ્યું) શેરશાહ સૂરી
શૈલી મુસ્લિમ લશ્કરી સ્થાપત્ય
1997 માં યુનેસ્કો દ્વારા વર્લ્ડ હે રિટેજ
સાઇટ
રોહતાસ કિલ્લો સુર સામ્રાજ્યના સ્થાપક શેર શાહ સૂરી દ્વારા બનાવવામાં
આવ્યો હતો. કિલ્લાના નિર્માણનું મુખ્ય કારણ પંજાબના ઉત્તરીય પોતોહર
પ્રદેશના ગખ્ખર આદિવાસીઓને દબાવવાનું અને મુઘલ સમ્રાટ હુ માયુની
પ્રગતિ પર નજર રાખવાનું હતું કારણ કે ગખ્ખર જાતિના લોકો મુઘલ
શાસકોના સાથી હતા. પરંતુ 1555માં આ કિલ્લો મુઘલ સમ્રાટ હુ માયુને
સોંપવામાં આવ્યો હતો. જે બાદ આ કિલ્લાને મુઘલ બાદશાહ અકબરે
ફરીથી બનાવ્યો હતો. પરંતુ તે મુઘલ શાસકો માટે લોકપ્રિય બન્યું ન હતું
કારણ કે તેમાં મોટા બગીચા અને ભવ્ય સ્થાપત્યનો અભાવ હતો.
1825 માં, શીખ નેતા ગુરમુખ સિંહ લાંબાએ કિલ્લા પર હુ મલો કર્યો અને
તેની સત્તા સ્થાપિત કરી. આ કિલ્લો તેમના દ્વારા માત્ર વહીવટી હે તુઓ
માટે કબજે કરવામાં આવ્યો હતો. જે બાદ તે 1849માં બ્રિટિશ સરકાર
હે ઠળ આવી ગયું.
ચિત્તૌરગઢ કિલ્લો
સ્થાન ચિત્તોડગઢ, રાજસ્થાન
(ભારત)
બાંધકામ સમયગાળો: 7મી સદી
નિર્માતા મૌર્ય
દેશના સૌથી મોટા કિલ્લાઓમાંનો એક, આ કિલ્લો 7મી સદી
દરમિયાન મૌર્ય દ્વારા બનાવવામાં આવ્યો હતો. આ કિલ્લો
આગામી 834 વર્ષ સુધી મેવાડની રાજધાની તરીકે ઊભો રહ્યો.
કહે વાય છે કે મહાભારત કાળ દરમિયાન પાંડવ ભાઈઓમાંના
એક ભીમે આ કિલ્લો બનાવ્યો હતો.
મહાન હિં દુ ધર્મગ્રંથ મહાભારતમાં પણ આ કિલ્લાનો ઉલ્લેખ
છે કે પાંડવોના બીજા ભાઈ ભીમે એકવાર જમીન પર એવા
બળથી મુક્કો માર્યો કે જમીનમાંથી પાણી નીકળવા લાગ્યું, જે
આજે અહીં એક જળાશય છે જે ભીમલા તરીકે ઓળખાય છે . .
આ જગ્યા પ્રાચીન સમયમાં જૌહર કરતી મહિલાઓ માટે પણ
પ્રખ્યાત છે . પ્રાચીન સમયમાં રાજસ્થાનમાં જૌહર પ્રથા હતી,
જેમાં મહિલાઓ વિરોધી સૈનિકો અને રાજાથી પોતાનું સન્માન
બચાવવા માટે પતિના મૃત્યુ પછી સળગતી ચિતામાં કૂ દી પડતી
હતી. ઇતિહાસમાં, આ કિલ્લા પર પ્રખ્યાત શાસકો દ્વારા 3
વખત હુ મલો કરવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ દરેક વખતે રાજપૂત
શાસકોએ પોતાનો જીવ જોખમમાં મૂકીને કિલ્લાને બચાવ્યો
હતો.
1303 માં, અલ્લાઉદ્દીન ખિલજી દ્વારા કિલ્લા પર હુ મલો
કરવામાં આવ્યો, જેઓ રાણી પદ્મિનીને પકડવા માંગતા હતા,
જે અદભૂત રીતે સુંદર હોવાનું કહે વાય છે . તે તેમને પોતાની
સાથે લઈ જવા માંગતો હતો, પરંતુ જ્યારે રાણીએ ના પાડી
ત્યારે અલ્લાઉદ્દીન ખિલજીએ કિલ્લા પર હુ મલો કર્યો.
ગુજરાતના રાજા બહાદુર શાહે બીજી વખત કિલ્લા પર હુ મલો
કર્યો. મુઘલ સમ્રાટ અકબરે 1567માં ત્રીજી વખત કિલ્લા પર
હુ મલો કર્યો, જેઓ મહારાણા ઉદય સિંહને પકડવા માંગતા
હતા. 1616 માં, મુઘલ સમ્રાટ જહાંગીરે મહારાજા અમર સિંહને
કિલ્લો પાછો આપ્યો, જે તે સમયે મેવાડના વડા હતા.
ચિત્તોડગઢ કિલ્લાની અંદરના આકર્ષણો:
વિજય સ્તંભ ચિત્તોડગઢ: આ વિજય સ્તંભ ના કું ભ દ્વારા મહમૂદ
શાહ I ખલજી પર વિજયની ઉજવણી કરવા માટે બનાવવામાં
આવ્યો હતો.
ટાવર ઓફ ફેમ (કીર્તિ સ્તંભ): 22 મીટર ઉં ચો ટાવર ઓફ ફેમ
(કીર્તિ સ્તંભ) જૈન ઉદ્યોગપતિ જીજાજી રાઠોડે બાંધ્યો હતો. આ
સ્તંભ જૈનોના પ્રથમ અને સૌથી પ્રસિદ્ધ તીર્થંકર આદિનાથને
સમર્પિત છે .
રાણા કું ભા મહે લ: આ કિલ્લાની સૌથી જૂ ની રચના છે અને તે
વિજય સ્તંભની નજીક સ્થિત છે . ઉદયપુર શહે રના સ્થાપક
મહારાણા ઉદય સિંહનો જન્મ અહીં થયો હતો. આ મહે લ સુરજ
પોળમાંથી પ્રવેશે છે અને તેમાં સુંદર કોતરણી અને શિલ્પો છે .
પદ્મિની પેલેસ ચિત્તોડગઢઃ કિલ્લાની દક્ષિણ બાજુ એ આવેલ
પદ્મિની પેલેસ 3 માળની સફેદ ઈમારત છે . તેની ટોચ પર એક
મંડપ બાંધવામાં આવ્યો છે અને તે પાણીના થાંભલાઓથી
ઘેરાયેલો છે .
આ ભવ્ય કિલ્લો 180 મીટર ઉં ચી ટેકરી પર આવેલો
છે અને લગભગ 700 એકર વિસ્તારમાં ફેલાયેલો છે .

આ ભવ્ય ઈમારતની અંદર ભગવાન શ્રી કૃ ષ્ણ અને

ખુમ્બ શ્યામની પ્રખર ભક્ત મીરાના મંદિરો પણ બનેલા
છે .
કિલ્લામાં 84 પાણીના સ્ત્રોત હતા, જેમાંથી માત્ર 22 જ
અસ્તિત્વમાં છે , જેમાં કૂ વા, તળાવ અને પગથિયાંનો
સમાવેશ થાય છે .
કિલ્લા સંકુ લમાં કુ લ 65 ઐતિહાસિક ઇમારતો છે ,
જેમાંથી 4 મહે લ સંકુ લ, 19 મુખ્ય મંદિરો અને 4 સ્મારકો
છે . કિલ્લાની રચનાઓ અને લક્ષણો રાજસ્થાની
સ્થાપત્ય શૈલીને પ્રતિબિંબિત કરે છે .
ભૂતકાળમાં, લગભગ 100,000 લોકો કિલ્લાની અંદર
રહે તા હતા, પરંતુ આજે આ સંખ્યા લગભગ 25,000 છે .
ચિત્તોડગઢ કિલ્લો શહે રના સૌથી મોટા રાજપૂત તહે વાર
'જૌહર મેળા'નું આયોજન કરે છે .
સાંજે 7 વાગ્યાથી કિલ્લાની અંદર સાઉન્ડ એન્ડ લાઇટ
શોનું પણ આયોજન કરવામાં આવ્યું છે . આ શો
રાજસ્થાનના પ્રવાસન વિભાગ દ્વારા શરૂ કરવામાં
આવ્યો હતો, જેથી પ્રવાસીઓ કિલ્લાના ઈતિહાસ વિશે
જાણી શકે. આ માટેની એન્ટ્રી ફી પુખ્ત વયના માટે 50
રૂપિયા અને બાળક માટે 25 રૂપિયા છે .
ચિત્તોડગઢ કિલ્લાને વર્ષ 2013માં યુનેસ્કો દ્વારા વર્લ્ડ
હે રિટેજ સાઈટ જાહે ર કરવામાં આવ્યો હતો.

ગુજરાત ના કિલ્લા
લખોટા કિલ્લો
લાખોટા કોઠાનો ઇતિહાસ જોઇએ તો લાખોટા
તળાવની મધ્યમાં પત્થરના ગઢ પર વર્તુળાકાર
લાખોટા કોઠો સ્થિત છે . ઇ.સ.૧૮૩૪, ૧૮૩૯ અને
૧૮૬૪ ના નિષ્ફળ ચોમાસ દરમિયાન શ્રી જામ
રણમલજી-૨ ના હુ કમથી આ કોઠાનું દુષ્કાળ રાહત
માટે નિર્માણ થયેલ છે . હકીકત તો એવી છે કે આ
માળખુ એક કિલ્લા તરીકે રચાયેલ હતું. જે દુશ્મન
સૈનિકોના આક્રમણને અટકાવવા માટે નિર્મિત થયો
હતો. આ કિલ્લો હવે લાખોટા પેલેસ તરીકે પણ
ઓળખાય છે અને તે હાલમાં લાખોટા મ્યુઝિયમ ધરાવે
છે . ઇ.સ.૧૯૬૪માં નવાનગર રાજયના પુરાતત્વ
વિભાગ દ્વારા આ સંગ્રહાલયનું નિર્માણ કરાયુ હતું.
હસનપુરનો 750 વર્ષ પુરાણો કિલ્લો
બન્યો પર્યટન સ્થળ
પાલનપુર તાલુકાના હસનપુર ગામે આવેલી અરવલ્લી ગિરિમાળાની છે લ્લી
પરવાડની ટેકરી આવેલ ૭૫૦ વર્ષ પુરાણો કિલ્લો આ પંથકના લોકો માટે છે લ્લા
કેટલાય વર્ષો થી પર્યટન સ્થળ બન્યો છે .જોકે કિલ્લા પર મહાકાળી માતાજીનું
મંદિર અને પર્વતની ગોદમાં હનુમાનજીનું પૌરાણિક મંદિર અને આશ્રમ આવેલ
હોઈ મોટી સંખ્યામાં લોકો અહીં દેવ દર્શન તેમજ પ્રકૃ તિ અને પૌરાણિક વારસા
સમાં કિલ્લાને માણવા ઉમટી રહ્યા છે .
પાલનપુરથી પૂર્વ દિશામાં પંદર કિલોમીટરના અંતરે અરવલ્લીની પર્વતમાળાને
અડી ને આવેલા ધાણધાર પંથકના નાના સરખા હસનપુર ગામે આવેલી
પ્રાચીન અને નયનરમ્ય મેડાવાળી ટેકરી પર ઐતિહાસિક અને સાંસ્કૃ તિક
વારસા સમાન વર્ષો પુરાણો કિલ્લો આવેલો છે .લોક વાયકા મુજબ ૭૫૦ વર્ષ
અગાઉ ચંદ્રાવતિના પરમારોના શાહી જમાનામાં સરહદ ની રખેવાળી માટે આ
પહાડની ટેકરી પર કિલ્લો બાંધવામાં આવ્યો હતો.જોકે સમયની સાથે આ
કિલ્લો ખંડેર બનતા વર્ષ ૨૦૦૬માં બનાસકાંઠાના તત્કાલીન કલેક્ટર
આર.આર.ચૌહાણે ઐતિહાસિક મોરચાના ખંડેર કિલ્લાનો જીર્ણોદ્રાર કરાવ્યો
હતો અને કિલ્લા પર નવ નિમત મહાકાળી માતાજી મંદિર તેમજ નર્મદાપુરી ગુરુ
મહારાજ આશ્રમની પ્રાણ પ્રતિા કરવામાં આવી હતી. જોકે પર્વતની ટેકરી પર
આવેલ કિલ્લામાં મહાકાળી મંદિર ને લઈ લોકોમે પાવાગઢ ની અનુભૂતિ થતી
હોય લોકો અહીં હરવા ફરવા અને દર્શને ઉમટી રહ્યા હોય હસનપુરનો કિલ્લો
પર્યટન સ્થળ બની જવા પામ્યો છે .
 ભુજીયો ડું ગર
ગુજરાતના ભુજની સીમમાં આવેલો આ કિલ્લો ભુજિયા પર્વત પર
બનેલો છે . આ કિલ્લાને સાપ એટલે કે ભુજં ગ નામ આપવામાં આવ્યું
છે . એવું માનવામાં આવે છે કે અહીંના લોકો સાપ દેવતાની પૂજા
કરતા હતા જે તેમની રક્ષા કરતા હતા. 1718 અને 1741 ની વચ્ચે
બનેલા આ કિલ્લાનું નિર્માણ રાવ ગોડજી I દ્વારા 1715 માં શરૂ
કરવામાં આવ્યું હતું. આ પછી કચ્છના દિવાન દિવાકરણ શેઠે
સુરક્ષાને ધ્યાનમાં રાખીને આ કિલ્લો વિસ્તાર્યો. કહે વાય છે કે એક
સમયે સિંધ અને મુઘલ સેનાઓએ પણ આ કિલ્લા પર હુ મલો કર્યો
હતો. ત્યારબાદ નાગા સાધુઓએ મંદિરમાં પ્રાર્થના કરવા માટે
કિલ્લાના દરવાજા ખોલી દીધા. પણ પાછળથી એ જ સંતો આ
સેનાઓ સામે લડ્યા. 2001ના ભૂકં પના કારણે આ કિલ્લાને ઘણું
નુકસાન થયું હતું, પરંતુ તેમ છતાં આ કિલ્લો ગુજરાતના સૌથી મહાન
કિલ્લાઓમાંનો એક છે .
રોહા કિલ્લો, નખત્રાણા તાલુકો
રોહા જાગીરનું મુખ્ય મથક અહીં આવેલું હતું. અલાદ્દીન
ખિલજી સાથેના યુદ્ધમાં મૃત્યુ પામેલા અબડાસાના જાગીરદાર
અબડાની ૧૨૦ સુમરા રાજપૂત રાજકુ મારીઓએ આશ્રય
સ્થાન મેળવ્યું હતું. પછીથી તમામ રાજકુ મારીઓએ અહીં
સમાધિ લીધી હતી, તેથી આ સ્થળ સુમરી રોહા તરીકે પણ
ઓળખાય છે .
રોહાની જાગીરમાં ૫૨ ગામોનો સમાવેશ થતો હતો.રાવ
ખેંગારજી પ્રથમના ભાઇ સાહે બજીએ રોહા ગામની સ્થાપના
કરી હતી અને તેઓ રાયસિંહજી ઝાલા સાથેના યુદ્ધમાં મૃત્યુ
પામ્યા હતા. તેમના અનુગામી જીયાજી દ્વારા બે મોટી ટાંકીઓ
બનાવવામાં આવી હતી અને તેમના પુત્ર ઠાકોર નવઘણજી
દ્વારા કિલ્લો બાંધવામાં આવ્યો હતો.
ગુજરાતના પ્રખ્યાત કવિ કલાપીએ રોહાની ટેકરી પર શાંત
અને રમણીય વાતાવરણમાં કવિતાઓ લખી છે . રોહામાં મોર
અને અન્ય પક્ષીઓ હજુ પણ મોટી સંખ્યામાં જોવા મળે છે .
રોહાનો કિલ્લો હવે કચ્છનું એક જોવાલાયક સ્થળ ગણાય છે .
ભુજથી લગભગ 50 કિ.મી. રોહા કિલ્લો નખત્રાણા તાલુકામાં
1000 મીટરના અંતરે આવેલા તાલુકા ગામની સીમમાં તેની
હાજરીને મજબૂત રીતે અનુભવે છે . માત્ર 16 એકરમાં બનેલો
આ કિલ્લો નાનો છે પરંતુ તેમ છતાં તેના ભવ્ય ઈતિહાસને
અવગણી શકાય તેમ નથી. 1510 અને 1585 ની વચ્ચે, આ
કિલ્લો રાવ ખેંગારજી I ના સામ્રાજ્યનો ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ
ભાગ હતો. આ વિસ્તાર પર અલાઉદ્દીન ખિલજીના હુ મલા
દરમિયાન સામ્રાજ્યની 120 રાજકુ મારીઓએ આ કિલ્લામાં
આશ્રય લીધો હતો. આ કિલ્લાનો ઐતિહાસિક વારસો સૌથી
વિશેષ છે . જો તમે રોહા કિલ્લાની વાર્તાઓ જાણવા માંગતા
હોવ તો તમારે આ કિલ્લાની મુલાકાત અવશ્ય લેવી જોઈએ.
ઉપરકોટ કિલ્લો, જૂ નાગઢ
મૌર્ય સામ્રાજ્ય દરમિયાન કિલ્લો અને શહે રની સ્થાપના
ગિરનારની તળેટીમાં કરવામાં આવી હતી અને તે ગુપ્ત
સામ્રાજ્ય સુધી મહત્વનું રહ્યું હતું. પરંતુ સૌરાષ્ટ્ર વિસ્તારની
રાજધાની મૈત્રકકાળ દરમિયાન જુ નાગઢથી વલભીમાં
ખસેડાતા નગરે તેનું મહત્વ ગુમાવ્યું. ઇ.સ. ૮૭૫માં ચુડાસમા
વંશે જુ નાગઢની આસપાસ ચાવડા શાસકો પાસેથી
વંથલીનો કબ્જો કરી શાસન સ્થાપ્યું હતું.
ચુડાસમા શાસક રા' ગ્રહરિપુએ (શાસન આશરે ૯૪૦-૯૮૨)
જૂ ના કિલ્લાની સાફ-સફાઇ કરાવી હતી. હે મચંદ્રના ગ્રંથ
દવ્યશ્રય અનુસાર ગ્રહરિપુએ હાલના કિલ્લાનો પાયો નાખ્યો
હતો.
વામનસ્થળીમાં કેટલાક ચુડાસમા રાજાઓ એ શાસન કર્યું ત્યારબાદ
એક દિવસ એક કઠિયારો જં ગલ માં વૃક્ષ કાપતો કાપતો એક સ્થળ
પર આવી પહોંચ્યો અને તે સ્થળ પર પથ્થરની દિવાલો અને
દરવાજાઓ અસ્તિત્વમાં હતા. નજીકમાં એક પવિત્ર માણસ ધ્યાનમાં
બેઠા હતા, અને કઠિયારા દ્વારા તે સ્થળ અને તેના ઇતિહાસ વિશે
પૂછવામાં આવતા તેમણે જવાબ આપ્યો કે તેનું નામ "જુ ના" છે .
કઠિયારો વંથલી પાછો ફર્યો અને પોતાની આ શોધ વિશે ત્યાંના
ચુડાસમા શાસક ને જાણ કરી, રાજા એ જં ગલને સાફ કરવા હુ કમ
કર્યો. જં ગલ સાફ થઈ ગયા બાદ, એક કિલ્લો દૃષ્ટિમાં આવ્યો. પરંતુ
એ સ્થળ વિશે જે પેલો પવિત્ર માણસ જાણતો હતો એના કરતાં વધારે
કહી શકે એવું કોઈ અન્ય જાણકાર ન હતું. તેથી એક સારાં શીર્ષક
સાથે આ સ્થળ "જુ નાગઢ" તરીકે જાણીતું બન્યું.
આમ આ દંતકથા મુજબ, કાં તો રાજા રા' ગ્રહરિપુ એ આ કિલ્લાની
પુનઃ શોધ કરી હશે અથવા તો તેનું ફરીથી બાંધકામ કરવાયું હશે.
જોકે કિલ્લા ને ત્યારબાદ છોડી દેવામાં આવ્યો હતો અને રાજા
ગ્રહરિપુ પછીના શાસક રા' નવઘણ એ ફરીથી શોધી કાઢ્યો હતો,
જેને પોતાની ચુડાસમા રાજધાની વંથલી થી ત્યાં જુ નાગઢ ફેરવી હશે
 તેરા કિલ્લો ગુજરાતના કચ્છ
જિલ્લામાં આવેલો એક
કિલ્લો છે . તે કચ્છના
અબડાસા તાલુકાના તેરા
ગામ નજીક આવેલો છે .
તેરા કિલ્લો ભુજથી ૮૫
કિમીના અંતરે પશ્ચિમે
આવેલો છે . તે ત્રિતેરા એટલે
કે ત્રણ તળાવો ચત્તાસર,
છત્તાસર અને સુમરાસરના
કિનારાઓ પર આવેલો છે .
દેશળજી પ્રથમ (૧૭૧૮ - ૧૭૪૧‌)ના શાસન દરમિયાન
તેરાની જાગીર સોંપાતા આ કિલ્લો જાડેજાઓ શાસકો દ્વારા
બાંધવામાં આવ્યો હતો.
મહારાવ લખપતજીના શાસન (૧૭૪૧-૧૭૬૦) દરમિયાન
યુદ્ધમાં કિલ્લો ભારે નુકશાન પામ્યો હતો. તેરા જાગીરના
સુમરાજી ઠાકોરે કચ્છના રાવ સાથે ખરાબ ભાષામાં વાત
કરતા લખપતજીએ તેરામાં સેના મોકલી હતી. કચ્છના
ઇતિહાસમાં પ્રથમ વખત યુદ્ધમાં તોપો વપરાઇ હતી.
તોપગોળા વડે મોટાભાગનો કિલ્લો નાશ પામ્યો હતો. ત્રણ
મહિનાની ઘેરાબંધી પછી સુમરાજીએ માફી માંગીને
શરણાગતિ સ્વીકારી હતી.
૧૮૧૯ના ધરતીકં પમાં આ કિલ્લો નુકશાન પામ્યો હતો અને
પછીથી તેનું સમારકામ કરવામાં આવ્યું હતું.
આ કિલ્લો હવે કચ્છનું એક પ્રવાસી આકર્ષણ છે .
ભદ્રનો કિલ્લો
ભદ્રનો કિલ્લો ભારત દેશના ગુજરાત રાજ્યમાં અમદાવાદ
શહે રમાં આવેલો છે . તે ૧૪૧૧ની સાલમાં અહે મદ શાહ પહે લાએ
બંધાવ્યો હતો. તેના કલાત્મક રીતે બંધાયેલા રાજવી મહે લો,
મસ્જિદો અને દરવાજાઓ સાથે તેનો જીર્ણોદ્ધાર અમદાવાદ
મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન અને આર્કિ યોલોજીકલ સર્વે ઑફ
ઈન્ડિયા દ્વારા શહે રના સાંસ્કૃ તિક કેન્દ્ર તરીકે કરાઈ રહ્યો છે .
એવું માનવામાં આવે છે કે કિલ્લાનું નામ મરાઠા કાળમાં
સ્થાપાયેલા ભદ્ર કાળીના મંદિર પરથી પડ્યું છે જે લક્ષ્મીનું સ્વરૂપ
છે . પણ કિલ્લાની નજીકમાં રહે લી તકતી જુ દી કથા કહે છે : ભદ્રનો
દરવાજો - બાંધકામ ૧૪૧૧ - વિશાળ કિલ્લેબંધ દરવાજો ૧૪૧૧ની
આસપાસ અમદાવાદના સ્થાપક, સુલતાન અહમદશાહ
(૧૪૧૧-૧૪૨૨) દ્વારા બંધાયેલ મહે લના પૂર્વ દિશાના મુખ્ય
પ્રવેશદ્વાર તરીકે કાર્ય કરતો હતો.
મહે લને ભદ્ર નામ અણહિલવાડ-પાટણ જે અમદાવાદ પહે લાં
સુલતાનની પ્રથમ ત્રણ પેઢીઓ સુધી પાટનગર હતું તેના
રાજપૂત વંશના પુરાતન દરબારગઢ પરથી પડ્યું છે . આ
દરવાજા અને બે ગૌણ દરવાજાને જોડતી દિવાલના પાછળના
ભાગે કોતરાયેલ ત્રણ તકતીઓ હાલમાં સંપૂર્ણ પણે ઘસાઈ
ગઈ છે . તેમાંથી એક જહાંગીરના (૧૬૦૫-૧૬૨૭) સમયકાળને
દર્શાવતી હોવાનું જણાય છે .
ઈતિહાસ
અમદાવાદનું નામ મુઝ્ઝફરી રાજવંશના અહે મદશાહ પરથી
પડ્યું છે જેણે ૧૪૧૧માં કર્ણાવતી કબ્જે કર્યું હતું. તેણે
સાબરમતી નદીના પૂર્વ કાંઠે ભદ્રના કિલ્લાનું નિર્માણ કર્યું અને
ગુજરાત સલ્તનતની નવી રાજધાની તરીકે અમદાવાદની
સ્થાપના કરી. ૧૫૨૫ સુધીમાં કિલ્લાની અંદરનો વિસ્તાર
શહે રીકરણ હે ઠળ આવ્યો હતો. તેથી અહમદશાહના પૌત્ર
મહમૂદ બેગડાએ બીજા કિલ્લાની રચના કરી, મિરત-એ-
અહમદીમાં વર્ણવ્યા મુજબ તેની બહારની દિવાલનો ઘેરાવો ૧૦
કિમી (૬.૨ માઈલ) જેટલો હતો અને તેમાં ૧૨ દરવાજા, ૧૮૯
બુરજો, ૬૦૦૦ કરતાં કાંગરા હતા. મુઘલ કાળમાં લગભગ ૬૦
જેટલા સૂબા ગુજરાત પર રાજ કરતા જેમાં ભવિષ્યના મોગલ
સમ્રાટો જહાંગીર, શાહજહાં અને ઔરંગઝેબનો સમયકાળ પણ
આવે છે . ૧૭મી સદીના અંતે મુઘલ સૂબા, આઝમ ખાને એક
જનાનખાનું બંધાવ્યું, જે આઝમ ખાન સરાઈ તરીકે ઓળખાય
છે . મુઘલ શાસન દરમિયાન તેનો ઉપયોગ મુસાફિર ખાના
(મુસાફરોને આરામ કરવાનું સ્થળ) તરીકે થતો હતો.
૧૫૮૩માં મરાઠા સામ્રાજ્યના પેશ્વા અને ગાયકવાડના સંયુક્ત
શાસને મુઘલ યુગનો અંત આણ્યો. પ્રથમ ઍંગ્લો-મરાઠા
(૧૭૭૫-૧૭૮૨) યુદ્ધ દરમિયાન ફેબ્રુઆરી ૧૫, ૧૭૭૯ ના રોજ
અંગ્રેજ જનરલ થોમસ વિન્ડહામ ગોડાર્ડે તેના ૬૦૦૦ સૈનિકોની
મદદથી ભદ્રનો કિલ્લો અને અમદાવાદ પર હુ મલો કર્યો. ૨૦૦૦
ઘોડા સાથે ૬૦૦૦ આરબ અને સિંધી પાયદળની રક્ષક સેના
હતી. લડાઈમાં કુ લ ૧૦૮નાં મોત થયાં, જેમાં બે અંગ્રેજો સામેલ
હતા. યુદ્ધ બાદ સાલબાઈની સંધિ હે ઠળ કિલ્લો તુરંત જ
મરાઠાઓને પાછો સોંપી દેવામાં આવ્યો.
૧૮૧૭માં અંગ્રેજોએ અમદાવાદને જીતી લીધું.બ્રિટિશ રાજ
દરમિયાન કિલ્લાનો ઉપયોગ કેદખાનાં તરીકે થતો હતો. આઝમ
ખાન સરાઈમાં હાલમાં આર્કિ ઓલોજીકલ સર્વે ઓફ ઈન્ડિયા,
પોસ્ટ ઓફિસ અને શહે રની નાગરિક અદાલત વગેરે સરકારી
કચેરીઓ આવેલી છે . તેનો ઉપયોગ સ્વતંત્રતા દિવસ અને
પ્રજાસત્તાક દિવસના રોજ ઘ્વજવંદન કરવા માટે થાય છે
 ભદ્રનો કિલ્લાનો શિલાલેખ
અંદરથી ભદ્રના કિલ્લાનો દરવાજો
ભદ્રના કિલ્લામાં રાજવી મહે લો, સુંદર નગીના બાગ, પશ્ચિમ
દિશામાં શાહી અહમદશાહ મસ્જીદ અને પૂર્વ દિશામાં મૈદાન-
શાહ તરીકે ઓળખાતો ખુલ્લો વિસ્તાર આવેલ છે . તેને ફરતે ૪૩
એકરમાં ફેલાયેલ શહે રને કિલ્લેબંધ કરતી ૧૪ મિનારા, આઠ
દરવાજા અને બે વિશાળ ખુલ્લા વિસ્તાર આવરતી દિવાલ
આવેલ છે . નદીને કિનારે આવેલ પૂર્વીય દિવાલ હજુ જોઈ શકાય
છે . કિલ્લાનું સંકુ લ અહે મદશાહના રાજમાં રાજવી દરબાર તરીકે
વપરાતું હતું. કિલ્લાની પૂર્વ દિશાએ, તીન દરવાજા (ત્રણ
દરવાજા) નામે ઓળખાતા ત્રણ દરવાજા આવેલ છે જે
ભૂતકાળમાં મૈદાન-શાહ તરીકે ઓળખાતા રાજવી મેદાનના
પ્રવેશદ્વાર હતા. તેની નજીકમાં નગર જનો માટેની જામા મસ્જિદ
નામે ઓળખાતી દરગાહ હતી. માણેક ચોક દરગાહ નજીક
આવેલ કાપડ બજાર હતી.
ગઢની સ્થાપત્ય કલા જટિલ રીતે કોતરેલ કમાનો અને
અટારીઓ ધરાવતી ઈન્ડો-સારસેનિક છે . બારી અને
ભીંતચિત્રોમાં ખૂબ જ બારીક જાળીકામ કરેલું છે . કિલ્લાની
કમાનો પર કેટલાક ઈસ્લામી શિલાલેખો છે . મહે લમાં રાજવી
કમરાઓ, રાજવી દરબાર, ગૃહો અને કારાગૃહ છે .
મૈદાન-શાહ અથવા રાજાની બજાર, આશરે ૧૬૦૦ ફીટ લાંબી
છે અને તેનાથી અડધી પહોળી છે અને તેની ફરતે ચોતરફ
તાડનાં ઝાડ અને ખજૂ રના ઝાડ; લીંબુના ઝાડ અને નારંગીના
ઝાડ સાથે મિશ્રિત છે , જેમાંથી ઘણાંખરાં અનેક ગલીઓમાં છે :
જે માત્ર સુખદ દેખાવ જ નથી આપતું પણ આહલાદ્ક
શક્યતાઓ પણ ધરાવે છે અને તેમની વચ્ચે ચાલવું ઠં ડક
આપીને ખૂબ જ સરળ બનાવે છે . આ મૈદાનની પાસે, શહે રમાં
ચાર બજાર અથવા જાહે ર સ્થળો આવેલ છે જ્યાં અનેક
પ્રકારની વસ્તુઓ વેંચવામાં આવે છે .
આઝમ ખાન સરાઈ
આઝમ ખાન, એક મુઘલ સૂબો હતો જે મીર મુહમ્મદ બકીર
તરીકે પણ ઓળખાતો હતો. તેણે ૧૬૩૭માં આઝમ ખાન
સરાઈ નામક મહે લ બંધાવ્યો. તેનો ૫.૪૯ મીટર ઊંચો
દરવાજો ઉપલા માળે નીચી અટારી ધરાવતા અષ્ટકોણ
ગૃહમાં ખૂલતો હતો. તેનો મુઘલ કાળમાં મુસાફરોના
આરામગૃહ તરીકે થતો હતો અને અંગ્રેજોના શાસન
દરમિયાન દવાખાનાં અને કારાગૃહ તરીકે થતો હતો. આઝમ
ખાન સરાઈની છત ઉપર ફાંસીનો માચડો હતો જેનો
ઉપયોગ ગુજરાત સલ્તનત અને અંગ્રેજ કાળમાં ફાંસીએ
ચડાવવા થતો હતો. એક કથા મુજબ, ત્યાં અહે મદશાહે તેના
જમાઈને ખૂનના ગુના માટે ફાંસી આપી હતી
ભદ્ર કાળીનું મંદિર
મરાઠા શાસન દરમિયાન આઝમ ખાન સરાઈના ઉત્તરી ભાગમાં એક
ઓરડાને ભદ્ર કાળીના મંદિરમાં રૂપાંતરિત કરવામાં આવ્યો. તેમાં ભદ્ર
કાળીની ચાર ભુજા ધરાવતી શ્યામ મૂર્તિ છે .
દંતકથા
વર્ષો અગાઉ, લક્ષ્મી, સમૃદ્ધિની દેવી, રાત્રે શહે ર છોડવા માટે ભદ્રના
કિલ્લાના દરવાજા પાસે આવ્યાં. ચોકીદાર સિદ્દીક કોટવાળે તેમને રોક્યાં
અને ઓળખી ગયો. તેણે તેમને પોતે રાજાની પરવાનગી ન લાવે ત્યાં શહે ર
ન છોડવા વિનંતી કરી. લક્ષ્મીને શહે રમાં રાખવા માટે તેણે પોતાનું માથું કાપી
નાખ્યું. તેનું પરિણામ શહે રની સમૃદ્ધિના સ્વરૂપમાં આવ્યું.
ભદ્રના દરવાજા નજીક એક કબર આવેલી છે જે સિદ્દીક કોટવાળને સમર્પિત
છે અને લક્ષ્મીનું પ્રતિનિધિત્ત્વ કરતું એક મંદિર ભદ્ર કાળીને સમર્પિત છે .
ઘડિયાળનો મિનારો
ભદ્રના કિલ્લાનો ઘડિયાળનો મિનારો
ભદ્રના કિલ્લાનો ઘડિયાળનો મિનારો ૧૮૪૯માં લંડનથી રૂપિયા
૮૦૦૦ના ખર્ચે લવાયો હતો અને અંગ્રેજ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કં પની
દ્વારા તેને ૧૮૭૮માં રૂપિયા ૨૪૩૦ના ખર્ચે મુકાયો હતો. રાત્રે તેને
પાછળના ભાગમાં કેરોસીનનો દીવો મૂકી પ્રકાશિત રાખવામાં
આવતો હતો જે ૧૯૧૫માં વીજળીથી ચાલતા દીવા વડે
બદલવામાં આવ્યો હતો. તે અમદાવાદનું પહે લું વીજ જોડાણ
હતું જોકે તે ૧૯૬૦માં કામ કરતું બંધ થઈ ગયું હતું પણ હવે
અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન અને આર્કિ યોલોજીકલ સર્વે
ઓફ ઈન્ડિયા તેનું સમારકામ કરવાની નેમ ધરાવે છે
રૂપગઢનો કિલ્લો (ડાંગ)
રૂ૫ગઢનો કિલ્લો ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલ ગુજરાત
રાજ્યના ડાંગ જિલ્લામાં આવેલો ૧૭મી સદીનાં સમયમાં બનેલો આ
વિસ્તારનો એકમાત્ર ડાંગી ગિરીદુર્ગ સ્થા૫ત્યનો નમુનારૂ૫ કિલ્લો છે
ઈ.સ. ૧૭૨૧માં આ કિલ્લો ગાયકવાડ રાજવંશીઓના સંસ્થા૫ક
પીલાજીરાવ ગાયકવાડે બનાવ્યો અને સોનગઢ ખાતે રાજધાની
બનાવી હતી. ત્યારબાદ પીલાજીરાવના પુત્ર દામાજીરાવે વડોદરા
શહે ર ખાતે રાજધાની બનાવી હતી.
આ કિલ્લો દરિયાઈ સપાટી થી ૧૬૮૦ ફૂટ જેટલી ઊંચાઈ પર
આવેલ છે . દરિયાઈ સપાટીથી ૯૦૦ ફૂટ જેટલી ઊંચાઈ પર
આવેલા ભાંગરાપાણી જં ગલ-નાકા પરથી અહીં પહોંચવા
માટે ૭૮૦ ફૂટ જેટલું ચડાણ કરવું પડે છે . હાલમાં કિલ્લા
ઉ૫૨ ૫થ્થ૨માંથી બનાવવામાં આવેલ પાણી ટાંકો છે . આ
ઉપરાંત આ સ્થળ પર દારૂગોળો અથવા અનાજનો સંગ્રહ
કરી શકાય એવી કોઠી છે .
આ કિલ્લાની ઉત્ત૨ દિશામાં ગુપ્ત પાણીનો ઝરો આવેલ છે .
આ ઝરાની નીચેના ભાગમાં હનુમાનજીનું મંદિ૨ આવેલ છે ,
જેની બાજુ માં જીર્ણ અવસ્થામાં તો૫ ૫ડેલ છે . કિલ્લા
ઉ૫૨થી ચારે તરફ કુ દ૨તી દશ્ય જોવાની મઝા ૫ડે છે . આ
કિલ્લા ઉ૫૨ જવા માટે બે ૨સ્તાઓ છે . કાલીબેલ ગામ
ત૨ફથી પો૫ટબારી ગામમાં તરફ વાહન દ્વારા જઈ આશરે ૧
કલાકમાં ઉ૫૨ જવાય છે . ઉત૨તી વખતે ઉત૨ દિશામાં થઈ
હનુમાનજીનું દર્શન કરી, પિંપરી થી વ્યારા જતા રાજ્ય ધોરી
માર્ગ પર કાલિબેલ થી બરડીપાડા જવાના રસ્તા પર વન
વિભાગના ભાંગરાપાણી ચેક-પોસ્ટ, ભુજાડ નજીક ઉતરી
૫૨ત આવી શકાય છે . આ ઉપરાંત ઉત્તર દિશામાં આવેલા
તાપી જિલ્લાના સોનગઢ તાલુકાના વાડીરુપગઢ ગામથી
પણ આ કિલ્લા પર ચડાણ કરી પહોંચી શકાય છે .

સિંદરી કિલ્લો
સિંદરી કિલ્લો અથવા સિંદ્રી કિલ્લોએ એક પ્રાચીન કિલ્લો હતો.
આ કિલ્લો ભારતના ગુજરાત રાજ્યના લખપત તાલુકામાં નારા
નદી નામની સિંધુ નદીની પૂર્વી શાખા પર આવેલો હતો. આ
કિલ્લો કચ્છના રણની નીચાણ વાળી સપાટ ભૂમિ પર બંધાયેલો
હતો અને ઈ.સ. ૧૮૧૯ના કચ્છના ભૂકં પમાં તે આંશિક નુકશાન
પામ્યો હતો. તે જે જમીન પર ઊભો હતો તે જમીન કિલ્લા સહિત
ભૂકં પને કારણે જળમગ્ન થઈ ગઈ હતી. ચાર્લ્સ લાઈલે ૧૮૩૦ના
તેમના પુસ્તક પ્રિન્સીપલ્સ ઑફ જીયોલોજીમાં ઝડપી
ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય બદલાવને દર્શાવવા માટે આ ઘટનાનો ઉપયોગ
કર્યો હતો, કેમકે તે સમયે એવી માન્યતા હતી કે પૃથ્વીની રચના
પછી તેનું ભૂસ્તર બદલાયું જ નથી.
સિંદરી કિલ્લાને જૂ ન ૧૮૧૯ માં આવેલા ધરતીકં પ દ્વારા નુકસાન
થયું હતું અને તે પ્રદેશમાં આવેલા જમીન ઊંડી ઉતરતા, વહે તા
પાણી તેના પર ફરી વળ્યા અને જમીન પાણીમાં ડૂ બી ગઈ હતી.
ભૂકં પ બાદ કિલ્લામાં રહે તા કેટલાક લોકો મિનાર ઉપર ચડી ગયા
અને તેમને હોડીઓ દ્વારા બચાવી લેવામાં આવ્યા. આ કિલ્લાથી
પાંચ માઈલ દૂર આવેલો, પચાસ માઈલ લંબાઈ ધરાવતો
જમીનનો એક પટ્ટો ભૂકં પ પછી જમીનથી ઉપર ઉપસી આવ્યો
હતો. આ પટ્ટાને કિલ્લા પરના લોકોએ નોંધ્યો હતો અને તેને
"અલ્લાહ બંધ" અથવા અલ્લાહ કે ભગવાનનો ટેકરો અથવા
પાળો એમ નામ આપ્યું હતું. ભૂકં પ પછી ધીરે ધીરે સિંધુ નદીએ
તેનો માર્ગ બદલી નાંખ્યો હતો અને નવા બનેલા બંધને કાપી
નાખ્યો હતો.
અલ્લાહ બંધ હવે ફાટ રેખા (જીયોલોજી: ફોલ્ટ લાઇન) દર્શાવતી
હોય એમ માનવામાં આવે છે . ઈ.સ. ૧૮૨૮ માં જ્યારે
એલેક્ઝાન્ડર બર્નેસે આ સ્થળની મુલાકાત લીધી ત્યારે તેને એક
જ મિનારો કે બૂર્જ પાણીની ઉપર દેખાયો. ચાર્લ્સ લાઇલે
૧૮૩૦ના તેમના પુસ્તક પ્રિન્સીપલ્સ ઑફ જીયોલોજીમાં ઝડપી
ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય બદલાવને દર્શાવવા માટે આ ઘટનાનો ઉપયોગ
કર્યો હતો, કેમકે તે સમયે એવી માન્યતા હતી પૃથ્વીની રચના
પછી તેનું ભૂસ્તર બદલાયું જ નથી. ઈગ્નાટીયસ ડોનેલી સિંદરી
કિલ્લાના જળમગ્ન થઈ ગાયબ થવાને એટલાન્ટિસ ની શક્યતા
તરીકે ૧૮૮૨ના તેમના પુસ્તક ધ એન્ટીડિલુવિયન વર્લ્ડ:
એટલાન્ટિસ દર્શાવ્યો છે .
સુરતનો કિલ્લો
સુરતનો કિલ્લો સુરત શહે રમાં આવેલો ૧૬મી સદીનો
કિલ્લો છે . અમદાવાદના રાજા સુલતાન મહમૂદ ત્રીજાના
(૧૫૩૮-૧૫૫૪) આદેશ પર શહે ર પર થતા વારંવારના
આક્રમણને ખાળવા આ કિલ્લો બંધાયો હતો. તેણે આ
કામ તુર્કીના સૈનિક સફી આગાને સોંપ્યું હતું, જે ખુદાવંદ
ખાન તરીકે ઓળખાતો હતો.
બધાં ઇતિહાસકારોના મત પ્રમાણે સુરત આંતરરાષ્ટ્રીય મહત્વ
ધરાવતું બંદર હતું. બાર્બોસા નામના પોર્ટુગીઝ પ્રવાસીએ
ઇ.સ. ૧૫૧૪માં ગુજરાતની મુલાકાત દરમિયાન સુરતને બધાં
જ પ્રકારના વ્યાપાર માટેનું અને રાજાને મહત્વની આવક
મોકલતું કેન્દ્ર તેમજ મલબાર અને અન્ય બંદરો સાથે વ્યાપાર
કરતું દર્શાવ્યું હતું.
બાર્બોસાની મુલાકાતના ટૂં કા સમય પછી પોર્ટુગીઝોએ સુરત
પર હુ મલો કર્યો હતો. ઇ.સ. ૧૫૩૦માં પોર્ટુગીઝ ચાંચિયાઓએ
તેમના સરકાર એન્ટોનિયો ડા સિલ્વરીઆની આગેવાની
હે ઠળ સુરત પર આક્રમણ કર્યું હતું અને શહે રને બાળ્યું હતું.
૧૫૩૧માં ફરીથી તેમણે સુરત પર આક્રમણ કર્યું હતું.
અમદાવાદના રાજા સુલ્તાન મહમૂદ ત્રીજાએ આ હુ મલાઓને
ખાળવા મજબૂત કિલ્લો બનાવવાનો આદેશ આપ્યો હતો
અને આ કામ તેણે ખુદાવંદ ખાનને સોંપ્યું હતું.
સોનગઢનો કિલ્લો
સોનગઢનો કિલ્લો ગુજરાતના તાપી જિલ્લામાં આવેલો ગાયકવાડી
કિલ્લો છે . આ કિલ્લો સુરત-ધુલિયા માર્ગની બાજુ પર આવેલ ઊંયી
ટેકરી પર સોનગઢ તાલુકાના મુખ્યમથક સોનગઢમાં સયાજીરાવ
ગાયકવાડે બંધાવેલો પ્રાચીન કિલ્લો છે , જે ઈ.સ. ૧૭૨૯થી
ગાયકવાડોનું મુખ્ય થાણું હતું.
બાલપુરી લડાઇ પછી ખંડેરાવ દભાડનું મૃત્યુ થતાં એમનું
સેનાપતિનું સ્થાન પુત્ર ત્ર્યંબકરાવને મળ્યું. દામાજીરાવ
ગાયકવાડની જગ્યા તેમના ભત્રીજા પીલાજીરાવ ગાયકવાડને
પ્રાપ્ત થઇ, તે સમયે સોનગઢ મેવાસી ભીલોના તાબામાં હતું.
આ ભીલો પાસેથી પીલાજીરાવ ગાયકવાડે સને ૧૭૧૯માં
ડું ગરનો કબજો મેળવી કિલ્લો બાંધવાની શરુઆત કરી.
આમ ગાયકવાડી રાજની શરૂઆત સોનગઢથી થઈ.
પીલાજીરાવ એના મૂળ સ્થાપક બન્યા. કિલ્લાનાં પ્રવેશદ્વારની
ડાબી બાજુ શિલાલેખ પરની માહિતી મુજબ આ કિલ્લો
પીલાજીરાવે સને ૧૭૨૮-૨૯માં ફરીથી બાંધ્યો. ત્યારબાદ
બાબીઓ પાસેથી વડોદરા રાજ્ય જીતી ત્યાં સને ૧૭૩૦માં
પીલાજીરાવે ગાયકવાડી રાજની સ્થાપના કરી, જેનું મથક ઇ.
સ. ૧૭૬૩ સુધી સોનગઢ ખાતે રહ્યું હતું. ગાયકવાડે ફિરંગીઓ
પર વિજય મેળવ્યાની યાદમાં માતાની સ્થાપના આ કિલ્લા પર
કરી હતી. આ કિલ્લા સાથે છત્રપતિ શિવાજી મહારાજની પણ
કેટલીક વાતો જોડાયેલી છે .
 ધોરાજી કિલ્લો, રાજકોટ

ધોરાજી કિલ્લાનો ઈતિહાસ 1755ની આસપાસનો છે .
રાજકોટ નજીક બનેલા આ કિલ્લાની અંદર એક રાજવી મહે લ
પણ છે . દરબારગઢ એ ધોરાજી કિલ્લાની અંદર બનેલા ત્રણ
માળના મહે લનું નામ છે , જેનું નિર્માણ ખૂબ જ સુંદર રીતે
કરવામાં આવ્યું છે . કિલ્લામાં પ્રવેશવા માટે કુ લ ચાર મોટા
અને ત્રણ નાના દરવાજા છે . મોટા દરવાજાઓના નામ પણ
શાહી શૈલીમાં રાખવામાં આવ્યા છે - કાઠિયાવાડી દરવાજા,
પોરબંદર દરવાજા, હાલાર દરવાજા અને જૂ નાગઢ દરવાજા.
તેની વિશેષતા એ છે કે કારણ કે આ કિલ્લાની અંદર એક
મહે લ છે , તેથી તમને અહીંની શાહી જીવનશૈલી જોવા મળે છે .
કાંઠકોટનો કિલ્લો
રોહાનો કિલ્લો કરતા પણ વધુ પ્રાચીન એ કાંઠકોટનો કિલ્લો છે જે
ઇ.સ. 84 843 ની સાલમાં છે અને કાઠીઓની રાજધાની હતી, જેને
ત્યારબાદ ચાવદાઓએ પરાજિત કર્યા હતા. આ કિલ્લો ચાલુક્યોના
રાજા મુલરાજાની આશ્રયસ્થાન પણ બન્યો જ્યારે 950 એ.ડી.ની
આસપાસ કોઈક સમયે કલ્યાણીના તૈલપ્પા બીજાએ તેનો પીછો કર્યો.
ભીમ મેં 1024 એડીમાં અથવા તેની આસપાસ જ્યારે મહમુદ ગઝની
સામે લડતો હતો ત્યારે પણ આશ્રય માંગ્યો હતો. વાઘેલાઓએ પછીથી
13 મી સદીમાં તેને તેમની રાજધાની બનાવ્યું. મુઝફ્ફરે 14 મી સદીમાં
સેઇજને કિલ્લા પર નાખ્યો અને જાડેજાઓએ 15 મી સદીમાં કિલ્લાનો
કબજો મેળવ્યો. આ કિલ્લો પત્થરોના મોટા બ્લોક્સથી બનેલો છે
જેમાં નાના પત્થરો દેખાય છે જ્યાં રિપેરિંગ કામ હાથ ધરવામાં આવ્યાં
હતાં.
કાંઠકોટનો કિલ્લો જે ટેકરી પર બેસે છે તે પગથિયાંવાળા કોતળા અને
ત્રણ મંદિરોના અવશેષો છે , જેનાં નામ પર કચ્છનાથનાથ, જૈન મંદિર
અને સૂર્ય મંદિર છે . કાઠીઓએ સૂર્ય ભગવાનની ઉપાસના કરી.
કચ્છમાં આ નિશ્ચિતરૂપે મુલાકાત સ્થળ છે .

ડભોઇ કિલ્‍લો
નર્મદા ડેમનો મુખ્‍ય પ્રવેશ દ્વાર ડભોઇ કિલ્‍લો છે . તે
ગુજરાતના દર્ભવતી શહે ર પાસે આવેલો છે . તે દક્ષિણ-પૂર્વ
વડોદરાથી ૨૯ કિ.મી. દૂર આવેલો છે . તે ૧૩ મી સદીમાં
રાજપૂતોની યાદ અપાવે છે .
આ કિલ્‍લો ૬ઠ્ઠી સદીની આસપાસ બનાવવામાં આવ્યો
હતો. ગુજરાતના મહાન રાજા સિદ્ધરાજ જયસિંહ (ઇ.સ.
૧૦૯૩-૧૧૪૩) આ કિલ્‍લાનો વિકાસ કરેલો હતો. આ
કિલ્‍લો હિન્‍દુ પરંપરાને ઉજાગર કરે તેવું સ્થાપ્ત્ય ધરાવે છે .
આ કિલ્‍લાનું કોતરણી કામ બેનમુન છે . આ કિલ્‍લાના
ચાર મુખ્‍ય પ્રવેશ દ્વાર છે . તેમાં મુખ્‍યત્‍વે હીરા ભગોલ ખૂબ
જ સુંદર સ્‍થાપત્‍ય કળાનો નમૂનો છે . જે હિરાઘર નામના
શિલ્‍પી દ્વારા બનાવવામાં આવ્‍યો હતો. પશ્ચિમ માં વડોદરા
ગેટ, પૂર્વમાં હિરાદ્વાર, ઉત્તરમાં ચાંપાનેર અને નાંદોદ
દક્ષિણમાં આવેલ છે . ઘણી જૈન પ્રતિભાઓએ વસવાટ
કરેલો હતો. આ કિલ્‍લો પ્રાચીન ભારતના સમૃદ્ધ
ઇતિહાસની ઝાંખી કરાવે છે .