Research Article / Araştırma Makalesi

Aydınlatma ve Renk Tasarımının Anlam Yaratımına Etkisi: Şahsiyet Dizisi Üzerine Bir
Değerlendirme
The Effect of Lighting and Color Design on Meaning Creation: An Evaluation on Şahsiyet Series

Murat Aytaş* - İbrahim Aybek**

Abstract: The aim of employing light in the products prepared for cinema and television in basic is to
facilitate the perception of the issue, the framework, environment and the actions of the characters and the
objects as well as to aestheticize the dramatic emphasis and psychological atmosphere of the product. In the
cinema films, another element which is as important as light and which provides contribution to the
production of emotion and meaning is color. Related to the perception of light, color has a dramatic function
in creating the desired emotion through the general shape of the image and the meaning it reminds. Light and
color are actively employed throughout the visual production in terms of form and transferring the meaning
and emotions to the audience which the artist designs in his mind. In addition to the current traditional
Turkish television broadcasting, numerous domestic serials have emerged on the new digital watching
platforms which are supported by the internet. In this study, the serial of “Şahsiyet” (Personality” directed by
Onur Saylak and issued by Puhu TV in 2018 was analyzed in terms of the relationships between the lighting
and color design and the establishment of meaning. As for the method of the research, the method of
“stylistic analysis” by Henrich Wölfflin which is one of the methods of qualitative research was employed.
At the end of the research, it was found out that the lighting design employed in the serial was similar to the
use of light in the drawing art of Baroque era. Color was visualized in the common structure with the color
form seen in Fauvism era. When looking at the scenes in the series, dramatic lighting elements that
characterize certain emotions and psychological situations were used, and colors such as blue, red, yellow
and green were emphasized based on characters. It was found that the colors which characterize the
aforementioned psychological occasions were reflected onto the scenes within the narration of the serial.
Structured Abstract: The objective in the aesthetical organization of the image in all kinds of art which are
based on visual quality is related to the complete transfer and composition of the contents and emotions
which the artist designs in his mind towards the individuals who will contact to that piece of art. For that
reason, making a complete organization in the transfer of meanings is crucially important in terms of
providing the stylistic beauty of the piece of art. The objective in employing light in the productions of
cinema and video is basically to facilitate the perception of environment and the actions of the characters and

*
Dr.Öğr. Üyesi, Selçuk Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Radyo-TV ve Sinema Bölümü
Asst. Prof. Dr., Selcuk University, Faculty of Communication, Radio-TV and Cinema Department
0000-0003-2744-0519
murataytas@hotmail.com
**
Yüksek Lisans Öğrencisi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Radyo-TV ve Sinema ABD
Graduate Student, Selcuk University, Institute of Social Sciences, Radio-TV and Cinema Department
0000-0002-5353-7480
ibrhmaybek@gmail.com
Cite as/ Atıf: Aytaş, M. & Aybek, İ. (2021). Aydınlatma ve renk tasarımının anlam yaratımına etkisi: Şahsiyet dizisi
üzerine bir değerlendirme. Turkish Studies - Social, 16(1), 95-111. https://dx.doi.org/10.47356/TurkishStudies.48115
Received/Geliş: 02 December/Aralık 2020 Checked by plagiarism software
Accepted/Kabul: 20 February/Şubat 2021 Published/Yayın: 25 February/Şubat 2021
Copyright © INTAC LTD, Turkey CC BY-NC 4.0
96 Murat Aytaş - İbrahim Aybek

object; however, its biggest function appears in the dramatic emphasis of the production and aestheticization
of psychological atmosphere. Light employed in cinema and television transfers the mood which the director
aims and helps the audience understand the elements in the scenes. The aesthetical effect that light will create
is related to the location, direction and quality of different kinds of light coming from various sources. In the
productions generated for cinema and television, lighting has direct effects on the creation and emphasis of
the general atmosphere of the film.
As an important element of the compositional organization in both plastic arts and visual arts, color
is actively employed in concretizing, simplifying and emphasizing of the objects and in the other
relationships between meanings and emotions. Color has three basic functions in a cinema film; informing,
composition and expression. Informational function of color means giving more information about an object
or an event and attributing a symbolic meaning to it. Color may help in making the scene more realistic and it
can also help in making discrimination between the objects and creating an identification code. The symbolic
employment of color is a part of it informational function, only symbolic relationships can be learned. In
order to make it effective, the symbolism employed in the film should be known by the audience. The
compositional function of color is to help in defining a definite fields of the screen and creating a balanced
but dynamic interaction with the energy of pictorial elements. Light and color are actively employed as an
important factor in terms of both formal perspective and transferring the meaning and emotions to the
audience created by the artist in his mind. In this respect, light has a survival value in revealing the
aesthetical effect of the cinema films and other plastic elements; on the other hand, light functions as a solely
compositional factor.
Television serials apply the lighting methods which cinema has borrowed from the art of drawing in
terms of its contribution to form an narration, the emphasize on the characteristics of the characters and the
psychology of the characters and the spatial characteristics as a dramatic element. In addition to Turkish
television broadcasting, numerous domestic television serials emerged on the new digital broadcasting
platforms which internet established the required infrastructure. The contents produced for the
aforementioned platforms which the audience achieve based on the principle of on-demand provided more
support to the creativity than conventional televisions. Related to the aforementioned platforms, the serial of
Şahsiyet (Personality) which was filmed in 2018 is seen as a rich production in terms of lighting and color
design and it is worth analyzing. The serial of Şahsiyet which was directed by Onur Saylak and starred by the
performers such as Haluk Bilginer, Cansu Dere, Müjde Ar and Metin Dülgerli is an extremely important
production which has received awards in numerous international and national festivals. It is thought that this
study provides contributions to the literature in terms of revealing differences which lighting and color design
on narration in the visual productions filmed for digital watching platforms.
In this study, the contribution of the employment of light and color on the aesthetical, psychological
and dramatic narration through this sample chosen among the domestic serial films produced for the digital
platforms was discussed through the method of stylistic analysis. As for the method of research, the method
of “stylistic analysis”, one of the methods of qualitative research, was chosen. The method of stylistic
analysis was referred for the first time in the book called “The Basic Concepts of the History of Art”,
published in 1915 by Henrich Wölfflin. The method of stylistic analysis was preferred for the first time in
analyzing the productions emerged in the art of drawing. It has been observed that the method of stylistic
analysis which is preferred to analyze the works of Renaissance and Baroque era is based on the five
principles established by Henrich Wölfflin. Those principles consist of the dilemmas such as linear-painterly,
plane-recession, closed form-open form, multiplicity-unity, and absolute clarity-relative clarity. It is stated
that those aforementioned principles can be fully applied to some of the works while only a few principles
can be applied to some of the works.
The serial of Şahsiyet produced by Ay Yapım, its director of photography was Feza Çaldıran and its
scriptwriter was Hakan Günday. As a Turkish internet serial of thriller and crime, the first episode of it was
broadcasted in Puhu TV which is a Turkish digital watching platform was broadcasted on March 17, 2018.
Within the context of analysis of the lighting and color design in the narration of television which was
explained in the theoretical chapter of the study, 11 scenes were chosen as sample from the 12 episodes in
total.
In the compositions within the scenes of Agâh Bey (Mr. Agâh) and Nevra within the narration of the
serial, light was obtained in triangle forms inside the place. Thanks to this, the focus of audience was

Turkish Studies - Social, 16(1)

Aydınlatma ve Renk Tasarımının Anlam Yaratımına Etkisi: Şahsiyet Dizisi Üzerine… 97

centralized and the figure has gained volumetric depth in space. The psychological mood of the characters
was intensified within the framework of definite colors. The stylistic perspective related to the characters was
included in the narration through color and light. In the occasions when no emotional status of the secondary
characters is mentioned in the narrations, general lighting was preferred. In order to imply the atmosphere of
narration in the composition and emotional status, color and light were frequently employed as dramatic
factors. Within this context, the lighting design supports the narration of the film in terms of style.
When the episodes of the serial are analyzed, the lighting design was conducted in a way similar to
the employment of light in the drawing art of the Baroque era. Color was visualized in a structure which is
common to the style of color seen in Fauvism Era. When the scenes of the serial were analyzed, it was
observed that the colors such as blue, red, yellow and green which characterize definite emotions and
psychological moods were employed. The aforementioned colors which describe psychological moods were
reflected onto the stages within the similar continuity within the narration of the serial. In conclusion chapter
of the study, it was observed that the preference of color and lighting was designed so that they support
meaning from psychological and dramatic meaning is established in terms of style and content.
Keywords: Television, Lighting design, Color design, Sahsiyet, Television series.

Öz: Sinema ve televizyona yönelik üretilen eserlerde ışık kullanımının amacı en temelde konuyu, çevreyi,
karakter eylemlerini ve nesnelerin algılanışlarını kolaylaştırma gibi görünse de en büyük işlevi eserin
dramatik vurgusu ve psikolojik atmosferinin estetize edilmesinde ortaya çıkar. Sinema filmlerinde en az ışık
kadar önemli olan ve duygu ile anlam üretimine birlikte katkı sağlayan bir diğer öğe ise renktir. Renk yine
ışığın algılanmasıyla ilgili bir öğe olarak görüntünün genel biçiminin tasarlanmasında ve çağrıştırdığı
anlamlar aracılığıyla istenilen duygunun yaratılmasında dramatik bir işlev görür. Işık ve renk gerek biçimsel
açıdan gerekse sanatçının zihninde tasarladığı anlam ve duyguların izleyiciye, aktarılması bakımından görsel
ürünlerin üretilmesi noktasında önemli bir öğe olarak aktif bir şekilde kullanılır. Günümüzde geleneksel Türk
televizyon yayıncılığının yanı sıra internetin altyapısını oluşturduğu yeni dijital seyir platformları üzerinde
pek çok yerli dizi ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu çalışmada yönetmenliğini Onur Saylak’ın yaptığı 2018
Puhu TV yapımı Şahsiyet dizisi aydınlatma ve renk tasarımının anlam yaratımına etkisi açısından
incelenmiştir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden birisi olan Henrich Wölfflin’in “biçimsel analiz”
yöntemi kullanılmıştır. Çalışma sonucunda dizide Barok dönem resim sanatında kullanılan ışık kullanımı ile
benzeyen bir aydınlatma tasarımı gerçekleştirildiği görülmüştür. Renk ise Fovizm döneminde ortaya çıkan
renk biçemi ile ortak yapıda görselleştirilmiştir. Dizide yer alan sahnelere bakıldığında belirli duygu ve
psikolojik durumları niteleyen dramatik aydınlatma öğeleri kullanılmış ve ayrıca mavi, kırmızı, sarı ve yeşil
gibi renkler karakter bazlı olarak ön plana çıkarılmıştır. Söz konusu psikolojik durumları niteleyen renklerin
dizinin anlatısı içerisinde yine aynı devamlılıkta sahnelere yansıtıldığı görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Televizyon, Aydınlatma tasarımı, Renk tasarımı, Şahsiyet, Televizyon dizileri.

Giriş
Sanat tarihi boyunca görselliğe dayalı tüm ürünlerde aydınlatma ve renk kullanımındaki en
temel amaç, sanatçının kendi dünyasında tasarladığı fikir, duygu ve anlamın eser bağlamında
estetize edilerek izleyiciye ulaştırılmasıdır. Bu noktada sanatçının hedeflediği duygu durumu ve
psikolojik atmosferin karşı tarafa iletilmesinde aydınlatmanın ve renk tasarımın doğru bir şekilde
kullanılması, eserin biçimsel etkisinin sağlanması adına oldukça işlevseldir. Resim sanatından
fotoğrafa oradan da sinema ve televizyon eserlerine uzanan süreçte aydınlatma kullanımına ilişkin
bir takım tercihler ortaya çıkmıştır. Bu tercihler belirli ressamların üsluplarıyla anılırlar.
Caravaggio’nun Chiaroscuro’su, Rafaello’nun yumuşak aydınlatması buna örnektir. Bu aydınlatma
tasarımları günümüzde hem televizyon için üretilen görsel eserlerde hem de yeni ortaya çıkan
dijital seyir platformları için üretilen eserlerde sıklıkla karşımıza çıkar. Renk de aynı şekilde belirli
anlamları imleyecek şekilde, hem eserin kompozisyonel düzenlenmesi, hem de atmosferin
vurgulanması açısından yönetmen ve görüntü yönetmenleri tarafından kullanılır.

www.turkishstudies.net/social
98 Murat Aytaş - İbrahim Aybek

Işık ve rengin sanat eserleri üzerindeki dramatik ve estetik etkisi Fransa’da Lascaux ve
İspanya’daki Altamira mağaralarının duvarlarına çizilen ilk figürlerden beri kendini gösterir.
Günümüzde görme ve görselliğe dayalı ökülersentrik kültürün yükselişi imgenin dolaşımını sanat
galerilerinin dışına taşırmıştır. Geleneksel imge üretiminde ışık ve rengin kompozisyonel
kullanımı, oluşturmak istenilen anlamın vurgulanması ve estetize edilmesinde büyük işlev görür.
Sanat eserlerinin üretimi noktasında ışık, konunun aydınlatılması ve belirginleştirilmesi dışında
istenen psikolojk atmosferin yaratılmasında da sıklıkla kullanılır. Renk ise ışıkla doğrudan ilişkili
bir biçimde nesnelerin algılanması ve kategorizasyonunu sağlayan bir fizik olayı olarak ortaya
çıkar. Nesne ve yüzeyler üzerine düşen ışığın belirli düzeyde yansıması ile çeşitli renkler oluşur.
Işığın ve rengin dramatik bir unsur olarak kullanımı resim, heykel, mimari, fotoğraf ve sinema gibi
pek çok alanda kullanılmıştır. Işık ve renk olgusu günümüz görsel iletişim araçları biçimciliğinde
de kendine yer bulmuştur. Özellikle sinema ve televizyon alanında çeşitli öğeleri aydınlatma ve
belirginleştirmenin yanı sıra dramatik olarak anlamın kuruluşuna hizmet eden ışık ve renk tasarımı
kompozisyonel bir öğe olarak biçemi vurgular. Işık ve renk birbiriyle ilişki halinde günümüzde
televizyon ve dijital platformlara yönelik görsel eserlerde anlatıya ilişkin duyguya güç katmak,
oluşturulan atmosferi desteklemek ve biçemin vurgulanması adına incelenmesi gereken niteliktedir.
Türk televizyon yayıncılığının yanı sıra internetin altyapısını oluşturduğu yeni dijital yayın
platformları üzerinde pek çok yerli dizi ortaya çıkmaya başlamıştır. İstek üzerine (ing. on-demand)
mantığıyla izleyicilerinin içeriklere ulaştıkları bu platformlara yönelik olarak üretilen içerikler
yaratıcılığa, geleneksel televizyon yayıncılığından çok daha fazla destek sunmuşlardır. Söz konusu
bu platformlara yönelik olarak çekilen 2018 yapımı Şahsiyet dizisi aydınlatma ve renk tasarımı
açısından oldukça zengin ve incelenmesi gereken bir yapım olarak karşımıza çıkar. Yönetmenliğini
Onur Saylak’ın yaptığı ve oyuncu kadrosunda Haluk Bilginer, Cansu Dere, Müjde Ar ve Metin
Dülgerli gibi isimlerin yer aldığı Şahsiyet dizisi. 47. Uluslararası Emmy Ödülleri başta olmak üzere
uluslararası ve ulusal pek çok festivalde ödül almış oldukça önemli bir yapımdır.
Bu çalışmada dijital seyir platformlarında yayınlanan Türk internet dizileri bağlamında çok
fazla araştırılmamış olan renk ve aydınlatma konusunu incelemek için amaca dönük örneklem
yöntemi kullanılmıştır. Bu çerçevede son dönem Türk dizileri araştırılmış ve ışık ve renk
kullanımını anlatısına en baskın şekilde yansıttığı düşünülen Şahsiyet dizisi örneklem olarak
seçilmiştir. Bu çalışmanın amacı, ilgili dizide aydınlatma ve renk kullanımının estetik, psikolojik
ve dramatik açıdan anlatıya sağladığı katkıların ortaya konulmasıdır. Bu araştırmanın dijital seyir
platformları için üretilmiş görsel ürünlerde aydınlatma ve renk tasarımının anlatı üzerinde
oluşturduğu farklılıkları ortaya koyması açısından literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Yöntem
Araştırmada nitel araştırma türlerinden birisi olan “biçimsel analiz”, yöntem olarak
belirlenmiştir. Biçimsel analiz yöntemi, ilk olarak resim sanatı içerisinde ortaya çıkartılan eserlerin
incelenmesi hususunda tercih edilmiştir. Rönesans ve Barok dönem eserlerinin incelenmesi
amacıyla tercih edilen yöntemin, Wölflinn tarafından oluşturulan beş ilkeye dayandırıldığı
gözlemlenir. Bu ilkelerin; çizgisel-gölgesel, düzlem-derinlik, kapalı form-açık form, çokluk-birlik,
belirlilik-belirsizlik ikilemlerinden oluştuğu görülür. Bu ilkelerin, bazı eserlere tam olarak
uygulanabildiği belirtilirken bazı eserlere ise birkaç ilkenin uygulanabildiği ifade edilir.
Gerilim-suç türündeki Türk yapımı internet dizisi olan Şahsiyet’in ilk bölümü 17 Mart
2018 tarihinde Türk dijital seyir platformu olan Puhutv’de yayınlanmıştır. Çalışmanın kuramsal
kısmında açıklanan aydınlatma ve renk tasarımının televizyon anlatısı içerisinde ne şekilde estetize
edildiğine dair çözümleme bağlamında toplam 12 bölüm olan dizinin içerisinden 15 sahne
örneklem olarak seçilmiştir.

Turkish Studies - Social, 16(1)

Aydınlatma ve Renk Tasarımının Anlam Yaratımına Etkisi: Şahsiyet Dizisi Üzerine… 99

Sinema ve Televizyonda Aydınlatma Tasarımı

İnsanlık, ilk çağlardan bugüne kadar sanatının öyküsünü oluşturmada temel kaynağı görme
edinimi, ışık sayesinde gerçekleşmiştir. Bu bağlamda insanların sanatsal ürün ortaya koymaları için
oluşması gereken unsurlardan birisi de ışığı algılaması ve sanatsal eğilimlerinde yer vermesi
gerekmektedir. Bu da sanatçının yaratıcı bir edinimdir (Bayav,2008: 23). Televizyon dizileri,
sinemanın resim sanatından aldığı aydınlatma yöntemlerini, biçem ve anlatıya sağladığı katkı,
karaktere ve karakter psikolojisine ait özellikleri vurgulaması, mekâna ait özelliklerin nitelenmesi
açısından dramatik bir unsur olarak kompozisyona uygular.
Sinemada söylem öykünün nesneleşmesi durumudur ve kendi içinde diğer sanatlara göre
farklı katmanlara ayrılır. İlk katman fotoğraf ya da resim sanatı içinde geçerli olan "görüntü"
katmanıdır. Işık, renk ve kompozisyon gibi öğeleri barındırır (Ulutaş, 2019: 10). Işığı modern
dönem görsel ve sanatsal üretim aracı olan sinema bağlamında düşünürsek öncelikle görüntünün
ışığa duyarlı çeşitli analog ve dijital algılayıcıların yüzeyinde oluştuğunu bilmemiz gerekir (Kılıç,
2003: 11-14). Işık film görüntüsünün oluşmasında ve var olmasında en önemli etkendir. Bu
bağlamda televizyon ve sinemaya yönelik eserlerde ışığın işlevini iki kategori içerisinde ele
alabiliriz. Bunları teknik ve dramatik aydınlatma olarak ayrılabilir. Teknik aydınlatma sinema
filminde görüntünün oluşabilmesi için kurulan temel ışık düzenekleri ve ilgili ekipmanların
kullanımıyla ilişkilidir. Kamera algılayıcılarının kurulan mizanseni ve konunun kendisini ortaya
çıkartabilmesi için gerekli yoğunlukta ve şiddette ışığın yönlendirilmesiyle ilişkilidir. Ayrıca çeşitli
ışık kaynaklarının başarılı bir düzenlemesiyle elde edilebilecek olanakları şu şekilde sıralanabilir.
İki boyutlu televizyon ekranında üçüncü boyut duygusunun, derinliğin yaratılmasında kamera
açıları, dekor ve diğer kompozisyon öğeleriyle birlikte aydınlatmanın önemli bir katkısı vardır
(Aytaş, 2020: 112).
Sinema ve televizyonda ışığın en önemli ikinci işlevi ise dramatik aydınlatmayla ortaya
çıkar. Dramatik aydınlatma, sahnenin belirginleştirilmesinden öte yapımla ilgili kurulmak istenen
psikolojik atmosferin ve duygunun estetik varoluşunu gerçekleştirir. Bu noktada filmin anlatısında
yer alan temel duygu durumlarının altı çizilebilir. Dramatik aydınlatma sinema ve televizyona
yönelik üretilen eserlerin türsel özelliklerine ilişkin olarak belirli estetik kategorileri de
belirginleştirir. Örneğin korku temasını işleyen yapımların kendine özgü bir aydınlatma
stilizasyonu vardır. Her bir türe ait aydınlatmaya ilişkin bir takım ortak uylaşımlar bulunur. Bu
durum ışığın kullanımı ve aydınlatılacak alanların tercihine ilişkin bir takım kararlarla gerçekleşir.
Dramatik aydınlatmada bir diğer önemli öğe gölgeli alanların oluşturulmasıdır. Aydınlatma,
gölgeler aracılığıyla öncelikle nesnenin içinde bulunduğu uzayla ilişkisini kurar ve aynı zamanda
formunun, boyutlarının anlaşılır kılar. Çünkü çalışılan yüzey iki boyutlu bir yüzeydir ve bu yüzey
üzerinde gerçeklik yanılsamasının oluşması, üçüncü boyuta ilişkin tanımlamaları ortaya koymakla
ilgilidir (Gökçe, 1997: 101-107). Aydınlatmaya televizyon ekranı açısından bakılırsa, üçüncü
boyuta ilişkin kompozisyonların kurulmasında da ışık ve gölge düzenlemesinin önemi ortaya çıkar.
Oluşturulacak kompozisyonda konu, karakter ve nesnelerin birbirleriyle olan konumlarını ve
bağlantılarını üç boyutlu algılanışını sağlamak yine aydınlatmayla gerçekleştirilir. Aynı şekilde
sinema anlatılarında hem teknik hem de dramatik aydınlatma birlikte işlev görerek yapımın görsel
açıdan estetize edilmesini sağlar. Klasik ve çağdaş anlatı aydınlatmayı birbirinden farklı biçimde
yorumlar ve biçemlerine uygular. Özellikle klasik anlatı sinemasında, sinematografik ifadeye ait
teknikler (çekimin açısı, çekim ölçekleri, çekimin süresi, aydınlatma) ve mizansenin kuruluşu da
devamlılık kurgusunu desteklemeye yöneliktir. Devamlılık kurgusu ile çekimler arasında
gerçekleştirilen uyum, iki ayrı çekim arasında (farklılık ne derece önemli olursa olsun) görsel,
mekânsal ve anlatımsal sürekliliği, bütünlüğü sağlar (Koca, 2018:108).
Işık, bir sinema oyuncusu veya bir nesne üzerine herhangi bir yönden düşürülebilir: ön,
yan, arka, alt veya üst şeklinde bu yönleri tanımlayabiliriz. Yön olarak, aynı zamanda ışığın geldiği
açı da kastedilir. Açı, sahnenin konumunu, ruh halini ve günün saatini öneren kontrast ve gölgeleri

www.turkishstudies.net/social
100 Murat Aytaş - İbrahim Aybek

üretmeye yardımcı olur. Bir karakter veya nesneye düşen ışığın kalitesi, bir filmin öyküsünü
anlatmasına yardımcı olmak için çok önemli bir unsurdur. Kalite ile ışığın sert olup olmadığı
kastedilir. Kaliteli bir ışık doğrudan konu üzerine parlayarak net ayrıntılar ve net bir ışıklandırma
yaratır. Diğer taraftan ışığın konuya çok çeşitli yönlerden, yumuşatıcı bir özellikle vurması için
planlanan yumuşak ve dağınık ışık ise düşük kalitededir.
Sinema ve video yapımlarında ışık kullanımının amacı en temelde çevreyi ve karakter
eylemlerini, nesnelerin algılanışlarını kolaylaştırma gibi görünse de en büyük işlevi eserin dramatik
vurgusu ve psikolojik atmosferinin estetize edilmesinde ortaya çıkar. Çerçeve içindeki daha açık ve
daha koyu alanlar, her bir çekimin genel kompozisyonunu oluşturma noktasında yardımcı olurlar.
Böylece görüntüde dikkatimiz belirli nesnelere ve eylemlere yönlendirilir. Bu, film yapımcısına
dramatik etkiyi insanlar ve nesneler arasında bölmek imkânını verir. Parlak aydınlatılmış bir bölge
gözümüzü kilit bir harekete çekebilirken, gölge ne olabileceği konusunda bir detayı gizleyebilir
veya bir miktar endişe yaratabilir. Gölgeler ve karanlık, genellikle ürkütücü ve korkutucu atmosfer
ile bağlantılıdır. Genel ve yumuşak bir aydınlık ise daha durağanlığı ve sadeliği akla getirir.
İnsanların ve nesnelerin bir yandan ya da aşağıdan aydınlatılmaları güçlü gölgeler oluşturur ve
bölünme, dengesizlik izlenimi yaratır (Kars, 2003: 117). Nesnelerin dokuları da aydınlatma
sayesinde belirginleşir. Sinema ya da televizyona yönelik üretilen yapımlarda gördüğümüz
örümcek ağının detayları, camın parlaklığı ve bir yöne doğru püskürtülen suyun damlaları gibi
görüntüler buna örnektir.
Işığın yönü gibi yoğunluğu da anlam ve duygu yaratımı açısından önemlidir. Sinemada
kullanılan ışık yönetmenin hedeflediği ruh halini iletir ve izleyicinin sahne içindeki öğeleri
anlamalarına yardımcı olur. Işığın yaratacağı estetik etki, farklı kaynaklardan gelen ışık tiplerinin
konumlandırılması, yönlendirilmesi ve kalitesi ile bağlantılıdır. Bir sinema filmindeki aydınlatma
tarzı filmin genel atmosferinin yaratılması ve vurgulanmasında doğrudan etkilidir.
Işığın yayılma derecesi yine kurulmak istenen anlam ve duygusal atmosfer üzerinde
etkilidir. Işığın doğrudan sert bir şekilde konunun üzerine düşürülerek oluşturulan kontrast ışığın
yayılım seviyesiyle ilgilidir. Kontrast, ışık ve gölgelerin belirli bir anlamı imleyen görsel bir
atmosfer oluşturulmasıyla ilişkilidir. Sahneyi aydınlatan en güçlü kaynağa karşılık gelen anahtar
ışığın kullanımı da yine ışığın yayılma derecesine göre farklılıklar içerir. Bir sinema ya da
televizyon yapımında izleyiciye iletilmek istenen anlam ve duygunun estetize edilmesi için ışığın
yanında gölgelerin de kullanımına önem vermek gereklidir. Gölge ve ışık arasında kurulan ve
biçemsel olarak kurgulanan denge, film biçemine yayıylan atmosfer ve duyguyu önemli ölçüde
belirler. Sinema ve televizyona yönelik görsel eserlerin anlatısında işlev gören bir diğer önemli
unsur ise renktir.
Sinema ve Televizyonda Dramatik Bir Öğe Olarak Renk Kullanımı
Görsel işitsel bir araç olarak sinema kimi zaman gerçek kimi zaman düşsel hikâyelerle
bireyleri çevreleyen, içerisinde çelişkileri de eş zamanlı barındırabilen, bu yönüyle de izleyicilerin
birbirinden farklı duyguları deneyimlemesine olanak sağlayan bir sanat dalıdır (Karadaş,
2019:159). Renk, ışığın yansımasıyla ilişkili olarak çeşitli dalga boylarının insan gözüne
ulaşmasıyla oluşan bir fizik olayıdır. Işığın doğada bulunan çeşitli nesnelere düşmesi ve ışığın
dalga boylarının ilgili nesne tarafından bir kısmının emilmesi bir diğer kısmının yansıması
sonucunda çeşitli renkler ortaya çıkar (Kanburoğlu, 2012). Renk oluşumu, teorisi ve algılayıcılar
açısından ne şekilde kalibre edildiğinin bilinmesi, rengin sanat eserlerindeki kompozisyona
uygulanması açısından oldukça önemlidir. Sinema ve televizyona yönelik üretilen yapımlarda
tercih edilen doğal ve yapay aydınlatma kaynakları, farklı dalga boylarında yansıma sağladıkalrı
için konu ve nesneler üzerinde farklı özelliklerde yansıma sağlarlar (Sözen, 2003: 11-12).
Yönetmen, görüntü yönetmeniyle birlikte rengin özelliklerini de kullanarak anlatısını zenginleştirir
ve biçimsel açıdan farklılaştırır. Burada hedeflenen rengin doğanın taklidine dayalı kullanımı değil
ressam ustalığıyla kompozisyonu oluşturmaktır. Doğanın birebir taklidi üretilen eserin gerçekliğini

Turkish Studies - Social, 16(1)

Aydınlatma ve Renk Tasarımının Anlam Yaratımına Etkisi: Şahsiyet Dizisi Üzerine… 101

öp plana çıkartır ancak farklı bakış açılarını kısıtlamış olur. Bir ressamın doğanın taklidini ön
görmeksizin eseri kendi kavrayışı ile şekillendirdiği gibi sinemacı da videoyu estetize ederken aynı
kavrayış ile yaklaşmalıdır (Özön, 1985: 126). Dolayısıyla rengin biçeme uygulanma psikolojisi
video sanatçısı için büyük bir öneme sahiptir.
İbni Sina renk psikolojisi üzerine kuramsal açıdan yaklaşıp renklere ilişkin anlamları
tablolar haline getirerek açıklayan ilk Türk bilim insanıdır. Günümüzde renge ilişkin psikolojik
açıdan kuramlar geliştiren ve açıklayan bilim insanı ise Prof. Max Lüscher’dir. Her renk duyumu
farklı psikolojik belirteçler oluşturur. Bu belirteçler toplumun kültürel değerlerine, bulunduğu
topluma, etnolojisine ve bulunduğu coğrafi bölgesine göre değişkenlik gösterir. İnsanoğlunun rengi
algılayış biçimi ortak biçimsel hafızalara sahip olsa da bazı renkler toplumsal değerlere göre
değişik izafi bakış açıları ortaya çıkarır. Örneğin Avrupa toplumlarında beyaz renk saflık, temizlik
gibi niteliksel anlamlara bürünmüş olsa da Çin gibi uzak doğu toplumlarında matemi sembolize
eder. Sinemada 1930 yıllarla birlikte başlayan rengin film üzerine kaydedilme süreci, rengin anlatı
üzerindeki psikolojik etkisini gündeme getirmiştir. Renk filmi biçimlendiren dekoratif bir
eğilimden çok film anlatısına değer kazandıran araç haline dönüşmüştür (Parsa, 1989: 99).
Dolayısıyla televizyon ve sinemaya yönelik üretilen eserlerde renk aynı ışık gibi dramatik bir işleve
sahip önemli bir öğedir.
Görselliğe dayalı yapımların biçeminden sorumlu görüntü yönetmeni için renk
kullanımında önemli olan üç konu; renk uyumu, kontrastı ve simgesel anlamıdır. Renk uyumu renk
pigmentleri açısından birbirine yakın tonda olan renklerin birbiriyle gösterdiği uyuma karşılık gelir.
Renkler uyumu doğru yakalamak için birbirini tamamlayacak şekilde sırayla bir renk tekerleği
içerisinde gösterilirler. Söz konusu bu tekerlekte birbirlerine yakın olarak gruplandırılmış olanları
sınırlı bir renk grubu sunar. Bu noktada en temel renk uyumuna sahip olan kompozsiyonlar
yanlızca iki renkten oluşur. Sarı, kırmızı ve turuncu bu renk tekerleği içerisinde birbirine
yakındırlar ve sıcak renkler olarak adlandırılırlar. Mavi, yeşil ve mor ise yine ayrı bir
gruplandırmaya ait olarak soğuk renkler olarak adlandırılırlar. Bu renklere teknik ve dramatik
açıdan bakmak gerekirse kırmızı renk dinamizmi en kuvvetli olan renk türüdür. Dalga boyunun
diğer renklere oranla yüksek olması titreşimini fazlalaştır ve algıda kuvvet oluşturur. Dolayısıyla
bu rengin insan üzerindeki etkisi oldukça fazladır. Kırmızı, irade, hırs, güç, kızgınlık gibi
duygulanımı bünyesinde taşımasının yanı sıra sevgi ve nefret gibi birbirine zıt kavramları
duygusunun içinde de taşır (Çağan, 1997: 54). Cinayet, kan, ölüm ve ateşi anımsattığından
niteliğinde korku, gerilim ve suç gibi temaları işleyen filmlerde sıkça yer verilir (Üster, 1991: 81).
Turuncu renk ise fiziki canlılık, enerji, coşku, neşe, cesaret, gibi özeliklerinin yanı sıra cana yakı,
hareketli, hevesli gibi sosyal insan niteliğini de ifade eder. Saf turuncunun yanı sıra turuncunun
tonları da farklı anlamlar taşır. Örneğin; turuncunu koyu tonu asabiyeti yansıtırken şeftali rengine
yakın açık tonlar sakinliği ifade eder. Stanley Kubrick 1980 yapımı cinnet filminde gerilimi
artırmak ve zayıflatmak için bu rengi sıklıkla kullanmıştır (Stout, 2005: 56). Sarı renk,
kompozisyon dengesinin içerisinde dikkat çeken bir renk duyumuna sahiptir. Bu özeliğinden dolayı
sinema anlatıları içerisinde ilgi yaratma ve ihanet duygulanımını canlandırmak için kullanılır
(Üster, 1991: 72). İdeal tonunun dışında altın rengine yakın sarı tonu ruh sağlığının iyiliğini
niteler. Fakat sarı rengin kompozisyon içerisinde fazla kullanılması kompozisyon içerisindeki
oyuncunun ruh sağlığının yönelimini ifade etmektedir (Shama, 2007: 24). Sigmund Freud mavi
rengi ‘sakin bir renk’ olarak niteler. Sağlıkla ile ilişikli televizyon yapımlarında izlenimcinin
huzuru ve rahatlığına etki etmesi için kullanılır. Negatif duygulanımın yoğun yaşandığı durumlarda
bu renk kullanılarak izlenimci sakinleştirilir. Bu özeliklerinden dolayı televizyon, sinema ve
dizileri sadakat, bağlılık, gerçeklik gibi temaların izlenildiği durumlarda bu rengi kullanarak
dışavurum sağlar. Bu renk bedenin fiziki eylemini minimalize eder ve algıda odaklamayı artırır
(Çağan, 1997: 54).

www.turkishstudies.net/social
102 Murat Aytaş - İbrahim Aybek

Renkli malzemelerle ya da aydınlatma ekipmanlarıyla kurulacak kompozisyonda rengin

yoğunluğu ve birbirleriyle olan ilişkileri kontrastın ortaya çıkarılmasında oldukça önem taşır.
kSanat tarihi içerisinde pek çok sanatçı zıt renkleri kontrast yaratmak üzere birlikte kullanmıştır.
Bu şekilde hem eserin görsel etkisini arttırmış hem de anlamı güçlendirmişlerdir. Sinema ve
televizyona yönelik eserlerin kompoze edilmesinde de renkler ekran görüntüsünün genel
atmosferine ve biçimine pek çok katkı sunar. Filmin anlatısıyla ilişkili olarak kurulacak anlamın
stilize edilmesi noktasında işlev görürler. Rengin bir sinema filminde üç temel işlevi vardır:
bilgilendirme, kompozisyon ve ifade. Rengin bilgi işlevi bize bir nesne veya olay hakkında daha
fazla bilgi vermek ve ona sembolik bir anlam yüklemektir. Renk, sahneyi daha gerçekçi hale
getirmeye yardımcı olabilir ve ayrıca nesneler arasında ayrım yapmamıza ve bir tanımlama kodu
oluşturmamıza yardımcı olabilir (Aytaş, 2020, 113). Rengin çeşitli anlamları sembolize ederek
kullanımı yine sanat tarihinden bu yana pek çok eserrde karşımıza çıkar. Sinema filmlerinde ve
televizyon dizilerinde de belirli renkler karakterlerle ya da duygu durumlarıyla eşleştirilerek
oluşturulacak anlatıyı güçlendirirler.
Şahsiyet (2018) Dizisi Üzerine Çözümleme
Dizinin Özeti
Adliye memurluğundan emekli olan Agâh (Haluk Bilginer), İstanbul’un Beyoğlu semtinde
münzevi ve yalnız bir hayat sürdürür. Kızı evlendikten sonra yurt dışına taşınmış, eşi ise uzun
zaman önce vefat etmiştir. Agâh’ın tek düze hayatından uzaklaşmaya karar vermesi ise doktor
kontrolü sırasında Alzheimer başlangıcı olduğunu öğrenmesi ile başlar. Hastalığını öğrenmesiyle
ruhsal çöküntüye uğrayan Agâh, şahsiyetini oluşturan değerleri korumak ve kaybetmemek adına
geçmişte yaşanan olaylara ilişkin birtakım kararlar alır. Yıllar önce Bursa’nın Kambura ilçesinde
görev yaparken karşılaştığı bir takım olayları açıklığa kavuşturarak, adaleti kendi elleriyle
sağlamayı ister. Bunu daha önce de istemiş ancak başarılı olamamıştır. İçinde bulunduğu ruhsal
durum ve hastalığın etkisiyle bu sefer daha kararlı ve sert bir şekilde olayların sorumlularını
öldürmeye başlar.
Görsel 1. Şahsiyet (2018) dizisinin afişi. (Google Görseller 2020).

Nevra Yılmaz (Cansu Dere) cinayet büro amirliğine yeni atanmış bir polis memurudur.
Nevra, atandığı erkek egemen cinayet bürosunda mutsuzdur ve istifa etmeyi ister. Agâh’ın işlediği

Turkish Studies - Social, 16(1)

Aydınlatma ve Renk Tasarımının Anlam Yaratımına Etkisi: Şahsiyet Dizisi Üzerine… 103

cinayetler ile Nevra arasında doğrudan bir ilişki ortaya çıkmasından sonra Nevra istifa kararından
vazgeçer. Cinayetleri işleyen Agâh’ın peşine düşen Nevra cinayetlerle kendi arasındaki en önemli
ilişkinin kendisinin de daha önce yaşamış olduğu Kambura ilçesi olduğunu öğrenir. Nevra, Agâh’ın
cinayetleri Kambura da yaşayan ve çocukluk arkadaşı olan Ruşen için işlediğini fark eder. Bu
olaydan Nevra sonra büro amirliğinden istifa eder. Agâh ise bir polis memurunun onu fark etmesi
için kimliğini açığa çıkarır. Agâh polis memuruna cinayetleri neden işlediğini anlattıktan sonra son
olarak öldürmesi gereken birinin olduğunu söyler. Son cinayette Agâh polis memurluğundan istifa
eden Nevra’yı yanına alarak son cinayeti Nevra’ya işlettirir. Agâh son olaydan bir yıl sonra huzur
evine yatırılır. Nevra ise Ruşen’in intikamı için cinayetleri işlemeye devam eder.
Görsel 2. Agâh Bey’in uyanış sahnesi (Şahsiyet, 2018)

Dizinin ilk bölümünde hasta olduğunu ve geçmişe dair tüm hafızasını kaybedeceğini
öğrenen Agâh geçmişe ilişkin adaleti sağlamak üzere cinayet işlemeye karar verir. Öldüreceği
kişilerin tespiti için Ardıçhan Adliyesi’nden emanet evrakları çalar ve tespit ettiği kişilere yönelik
eyleme geçer. Dizinin ilk bölümünde Agâh’ın cinayetleri işlemeye başlamadan önce yer alan bu
uykudan uyanış sahnesinde (Görsel 2) aydınlatma ve renk tercihi olarak sarı ve kısmı olarak yeşil
tonlar tercih edilmiştir. Sahnenin geneline hâkim olan sarı renk Alzheimer başlangıcı gözlemlenen
Agâh’ın ruh sağlığını ve psikolojisini vurgulamak için kullanılmıştır. Karakter psikolojisini
yansıtmak için ışık kompozisyona tek noktadan dâhil edilmiştir. Tek nokta aydınlatma karakterin
jest ve mimiklerini ortaya çıkarmak için seçilmiştir. Karakterin sol tarafında kompozisyon içerisine
dâhil edilen ışık yansıması karakter üzerinde sert ve gölgeli alanlar oluşturmuştur. Gölgeli alanlar
karakterin psikolojik yöneliminde bölünmelerin olduğunu işaret etmesinin yanı sıra ikincil
kaynağın şiddetinin belirginleşmesine olanak sağlamıştır. İkinci kaynak durumundaki masa lambası
ise şiddet olarak düşük tutularak kompozisyon içerisindeki yeşilin sahne içerisindeki hâkimiyetini
azaltmış ve sarı rengin önüne geçmesi engellenmiştir. Işık ve renk tasarımının bu sahnedeki
kullanımı filmin anlatısını biçem açısından destekler.
Görsel 3. Agâh Bey’in kâbustan uyanış sahnesi (Şahsiyet, 2018)

www.turkishstudies.net/social
104 Murat Aytaş - İbrahim Aybek

Dizinin dördüncü bölümünden yer alan bu sahnede (Görsel 3) Agâh işlediği bir cinayetten
dolayı öldürdüğü kişiyi rüyasında görür ve korkarak uyanır. Burada aydınlatma ve renk tercihi
ağırlıklı olarak kırmızı ve yeşil tonlardadır. Zıt duygu ve düşünceleri içinde barındıran ve Agâh’ın
psikolojik olarak değişimini vurgulayan söz konusu sahnede renk kullanımı zıt tonlarda olurken
aydınlatma tercihi izlenimci bir biçimde stilize edilmiştir. Buna benzer bir aydınlatma tasarımı yine
Agâh’ın Ruşen’in intikamını aldığı cinayet sahnesinde karşımıza çıkar. Bu kâbustan uyanış
sahnesinde (Görsel 3) Agâh Bey’in giymiş olduğu kıyafetler de karakterin işlediği cinayetler
sonrası psikoloji değişimini belirtmek için kırmızıya dönmüştür. Bu doğrultuda aydınlatma tasarımı
da kırmızı ve yeşil renklerin daha baskın olduğu, çok daha karanlık bir atmosfer olarak stilize
edilmiştir. Yeşil renk ise diğer ton olarak umudunun artığı betimlemek için kompozisyona iki farklı
noktadan dâhil edilmiştir (Görsel 3). Işık kaynak olarak tek noktadan figüre yansıtılmıştır.
Kırmızını rengin baskınlığı ortaya çıkarmak için tonun kontrastı bir önceki sahneye (Görsel 2)
oranla arttırılmıştır. Parçalı aydınlatma tekniğin kullanıldığı bu sahnede karakterin jet ve
mimiklerinin anlaşılması için bir önceki sahneyle ışık devamlılığı sağlanmış karakter tek nokta
aydınlatma ile yalnızlaştırılmıştır. Karakterin sağ ve sol tarafından yansıyan ışığın şiddeti
düşürülerek izleyici algısının figür üzerinde toplamasına olanak sağlanmıştır. Ayrıca gölgeli alanlar
kullanılarak çerçeve içerisinde üçgen bir ışık formu oluşturulmuştur. Sağ ve sol pencereden
yansıma sağlanan kaynaklara renk filtresi takılarak ışığın dramatik etkisi renk ile kompoze
edilmiştir. Anlatıdaki psikolojik atmosferi desteklemek için yönetmen renk ve ışıkların yansıma
sertliğini minimal düzeyde tutmuştur. Gördüğümüz bu iki sahne (Görsel 2), (Görsel 3) özelinde
aydınlatma tasarımı resimde Barok dönemi olarak ifade edilen aydınlatmaya benzer yapıdadır.
Görsel 4. Agâh Bey’in sorgu sahnesi (Şahsiyet, 2018)

Dizinin on ikinci bölümünde yer alan sorgu sahnesinde (Görsel 4) Agâh’ın kimliğini ortaya
çıkaran polis memuru Agâh’ın cinayetleri neden işlediğini öğrenmek ister. Agâh’ın cinayetleri
işleme sebeplerini açıkladığı bu sahnede de ağırlıklı olarak yeşil ve kırmızı tonlar göze çarpar.
Sahne renk ve ışık olarak tam ikiye bölünmüştür. Geçekleri tüm açıklığı ile anlatan Agâh yeşil ışık
kümesinin altındadır. Gerçekleri dinleyen ve buna inanarak Ruşen’in uğradığı haksızlığı anlayan
polis memuru ise kırmızı ışık kümesinin atındadır. Agâh Beyoğlu’nun dizi bölümleri içerisinde
giydiği kostümler ile genel renk kullanımı ve aydınlatma tercihleri arasında bir takım ilişkiler
vardır. Bu tercihleri renk açısından değerlendirmek gerekirse kırmızı, yeşil, sarı ve turuncunun
ağırlıkta olduğunu görürüz.
Agâh Bey, kendi bildiği gerçeğin intikamını alacağı sahnelerde ağırlıklı olarak kırmızı
renkli kostümler giymiş ya da kırmızı kostüm giyen birini yanında taşımıştır. Bu sahnelerde
aydınlatma, kırmızı renginin dramatik etkisini vurgulamak adına tek noktadan gerçekleştirilmiştir.
Agâh Bey’in yeşil renkli kostümler giydiği sahneler genel olarak cinayet eyleminden uzak ve
psikolojik açıdan rahatlamanın vurgulandığı dramatik yapıya sahiptir. Bu sahnelerdeki aydınlatma

Turkish Studies - Social, 16(1)

Aydınlatma ve Renk Tasarımının Anlam Yaratımına Etkisi: Şahsiyet Dizisi Üzerine… 105

tercihleri, mekânın özelliklerinin de rahatlıkla seçilebildiği, genel ışıklandırma yapılmış sade

kompozisyonları içerir.
Agâh Bey’in sarı, turuncu, kahverengi renkte kostümler giydiği sahnelere baktığımıza ise
daha durağan ve karakterin kendi ruh durumuna ilişkin birtakım vurguların olduğunu görürüz. Bu
sahnelerde psikolojik gerilimden uzak genel aydınlatma yöntemleri tercih edilmiştir. Agâh Bey
karakteri dizi boyunca siyah, beyaz renge ait kostümleri hiç giymemiştir. Burada karakterin yaptığı
eylemlere ilişkin olarak yaşadığı çelişkileri de belirtmek için siyah ve beyaz renklerden uzak
durulmuştur.
Görsel 5. Nevra Yılmaz’ın yemek sahnesi (Şahsiyet, 2018)

Dizinin ilk bölümünde Cinayet Büro Amirliği’nde göreve başlamış Nevra Yılmaz bu
sahnede (Görsel 5) arkadaşları ile yemek yemektedir. Nevra’nın arkadaşları tarafından neden polis
olduğunun sorgulandığı bu sahnede üç renk kullanılarak psikolojik duygu durumu estetize
edilmiştir. Renklerin, kompozisyon içerisine eşit şekilde dâhil edildiği bu sahnede sarı renk, büro
içerisindeki ataerkil baskıdan dolayı karakterin psikolojik yıpranmışlığını ifade etmek için
kullanılmıştır. Bir hayal sahnesinin ardından gelen bu sahnede karakterin sakinliğini ve olaylara
bakışında tarafsızlığı ifade etmek sahnenin sağ tarafında mavi renk kullanılmıştır.
İzlenimci kırmızı rengin, kompozisyonun tam ortasında Nevra’yı çevreleyecek şekilde
kuşatması ise Nevra’nın dönüşüm yaşayacağının ilk göstergesidir. Nevra’nın içinde bulunduğu bu
karmaşık psikolojik durumu estetize edebilmek adına üç ana renk birlikte kullanılmıştır. Psikolojik
açıdan bölünmeler ve karmaşık bir ruh hali yaşayan Nevra bu sahnede parçalı aydınlatma yöntemi
kullanılarak ışıklandırılmıştır. Aydınlatma renk kompozisyonu ile uyum sağlayacak şekilde
kaynağa filtre takılarak figüre yansıtılmıştır. Sahne içerinde bölümleme renk ile sağlanırken ışık
bölünmeyi destekleyen ikinci unsur olarak kullanılmıştır. Fonda yer alan kırmız rengin ortasındaki
mimari çıkıntı figürün üzerine yansıyan ışık ile aynı düzlemde durması bunun bir göstergesidir.
Sahnenin sağ tarafının sol tarafa oranla gölgeli yapısı yine anlatıyı destekleyen bir unsur olarak
aydınlatmayı estetize eder.

www.turkishstudies.net/social
106 Murat Aytaş - İbrahim Aybek

Görsel 6. Nevra Yılmaz’ın otopsi sahnesi (Şahsiyet, 2018)

Dizinin ikinci bölümünde yer alan bu sahnede (Görsel 6) Nevra, Agâh’ın işlediği ilk
cinayet sonrası otopsi raporunu almak için hastaneye gitmiştir. Nevaya incelemelerini anlatan
doktor ve Nevra’nın yer aldığı bu sahnede iki ana renk kullanılarak karakter psikolojisi
vurgulanmıştır. Cinayeti işleyen Agâh’a karşı Nevra’nın tutumundan dolayı mavi renk sahnede
yoğun olarak kullanılmıştır. İzlenimci kırmızı rengin kapı üzerinde kullanması Nevra’nın ilerleyen
bölümlerde Agâh’ın tarafına geçeceğinin ikinci göstergesi durumundadır. İki rengin ön plana
çıktığı bu sahnede parçalı bir aydınlatma tercih etmiştir. Karakter psikolojisini estetize edebilmek
için aydınlatma kaynakları renklendirilmiştir. Otopsi masasında yatan ceset faklı bir kaynak
kullanılarak fondan ayırılmıştır. Atmosfer Kelvin sıcaklığı 5500 derecelerinde tutularak kaynak
önlerine dörtte iki yoğunluğunda mavi renk filtresi ve dörtte iki oranında kırmızı renk filtresi
takılmıştır. Bu sayede renk algısında sadelik hedeflenmiştir.
Görsel 7. Nevra Yılmaz, Agâh’ın masasında (Şahsiyet, 2018)

Dizinin on ikinci bölümünde yer alan bu sahnede (Görsel 7) Agâh Nevra’yı cinayetleri
planladığı yere çağırmıştır. Nevra’nın cinayetleri işleyen Agâh’ın neden işlediğini anlamlandırdığı
bu sahnede Nevra Agâh’a hak verir ve onun yerine geçer. Sahnede ağırlıklı olarak kırmızı, yeşil,
mavi ve sarı renkler kullanılmıştır. Karakterin karmaşık psikolojisini betimlemek adına renkler
sahne içerisine eşit olarak dağıtılmıştır. Parçalı bir aydınlatmanın kullanıldığı bu sahnede,
sorgulayan ve aynı zamanda sorgulanan karakterin psikolojisini yansıtmak için tepeden
ışıklandırılarak karakter yalnızlaştırılmıştır. Dolayısıyla Agâh ve Nevra arasındaki psikolojik
değişim aydınlatma ile sağlanmıştır. Karakterin arka yüzeyinden fona yansıyan masa lambası
karakteri fondan ayırmak için kullanılmıştır.

Turkish Studies - Social, 16(1)

Aydınlatma ve Renk Tasarımının Anlam Yaratımına Etkisi: Şahsiyet Dizisi Üzerine… 107

Nevra’nın dizi bölümleri içerisindeki psikolojisini yansıtmak için karakterle özdeşleşen

rengi, aydınlatma yoluyla genelden özele (Görsel 6) doğru kompoze edilmiştir. Nevra Yılmaz’ın
dizi bölümleri içerisinde giydiği kostümler ve anlatra da kullanılan hâkim kırmızı, mavi, sarı,
turuncu ve yeşil rengin kullanımları işe şu şekildedir. Nevra karakterinin içinde bulunduğu
sahnelerde kırmızı rengi içeren kompozisyonlar pek fazla tercih edilmemiştir. Kırmızı renge
yönelik kostüm kullanımı, Nevra’nın Agâh Beyoğlu’na hak verdiğini belirtmek ve karakterlerin
özdeşleşmesini vurgulamak için bazı sahnelerde kullanılmıştır. Aydınlatma yönelimi anlatımı
desteleyen genel aydınlatma yöntemine bağlı tutulmuştur. Nevra karakterinin kostüm tercihleri ve
aydınlatması dizi boyunca genel olarak mavi renkli bir tonda gerçekleşmiştir. Kırmızı renginin
olasılığını sürekli içinde bulunduran Nevra’nın aydınlatma kompozisyonlarında mavi renkli
figüratif çalışmalar veya mavi rengin psikolojik baskınlığını anlatan psikolojik parçalı
ışıklandırmalar kullanılmıştır.
Görsel 8. Nevra’nın üvey babası (Şahsiyet, 2018) Görsel 9. Nevra’nın ailesi (Şahsiyet,
2018)

Şahsiyet dizisi içerisinde yer alan yan karakterlere ilişkin ışık ve renk kullanımları ise şu
şekilde gerçekleşmiştir. Nevra’nın yakılan ev ve Ruşen’in başından geçenlerle ilgili bilgi almaya
çalıştığı bu iki sahnede (Görsel 8 ve 9) Nevra’nın üvey babası konuyla ilişkin doğru bilgiler
aktardığında yeşil tonlar hâkimken, yanlış bilgiler aktardığında ise karakterlerin üzerinde siyah
renkli kostümlerin oluşu göze çarpar. İlgili sahnelerin aydınlatmasında genel aydınlatma yöntemi
kullanılmıştır.
Görsel 10. Zuhal’in eve gelişi (Şahsiyet, 2018) Görsel 11. Zuhal’in evden ayrılışı (Şahsiyet,
2018)

Agâh Beyoğlu’nun kızı eşinden ayrıldıktan sonra babasının yanına yerleşir. Karakterin eve
yerleştiği ilk dönemlerde izlenimci bir tarzla, karakterin psikolojisini anlatmak için sarı rengin
ağırlıklı olduğu kompozisyonlar tasarlanmıştır (Görsel 10). Kocası ile barışma kararı alan Agâh’ın
kızı yurt dışına çıkmadan önceki sahnede ise (Görsel 11) karakterin ruh sağlığının pozitif
ayrıştığını vurgulamak için yeşil ve mavi rengin ağırlıklı olduğunu aydınlatma ve renk kullanımları
tercih etmiştir.

www.turkishstudies.net/social
108 Murat Aytaş - İbrahim Aybek

Görsel 12. Agâh Bey oturma odası (Şahsiyet, 2018)

Dizinin birinci bölümünde yer alan bu sahnede (Görsel 12) Agâh hastalığını kızına
söylemek için telefon görüşmesi yapar. Cinayetlere başlamadan önce yer alan bu sahnenin
atmosferi karakterin ruh sağlığının bozulmasıyla ilişkili olarak sarı renk ağırlıklı olarak estetize
edilmiştir. Sahnenin dışından mekân içerisine yansıtılan kaynakları gizlemek için mekân içerisinde
duran dekoratif armatürler etkin bir şekilde kullanılmıştır. Parçalı aydınlatma tekniği uygulanan
sahnede karakterin sol tarafında duran masa ve duvar abajurları karaktere kontur ışığı oluştururken
sağ tarafında yer alan ayaklı abajur karakteri fondan ayırmak için kullanılmıştır. Sahne karanlık
alan ve aydınlık olarak iki alan bölünmüş, figür sahnenin sol tarafına konumlandırılmıştır.
Görsel 13. Agâh’ın oturma odası (Şahsiyet, 2018) Görsel 14. Agâh’ın itiraf sahnesi (Şahsiyet,
2018)

Dizinin ikinci bölümünde, Agah Bey’in ilk cinayetinden sonra karşımıza çıkan bu sahnede
(Görsel 13) cinayete ilişkin psikolojik ruh hali kırmızı rengin yoğun kullanımıyla karakterize
edilmiştir. Karakterin solundan figür üzerine yansıyan yanal ışık, karakteri fondan ayırmak için
kullanılmıştır. Perde arkasından yansıyan ışık armatüre kırmızı renk filtresi uygulanarak, renk ile
bütünleştirilmiştir. Işığın sahne içerisindeki kullanımı üç nokta aydınlatmaya örnek teşkil eder.
Dizinin ikinci bölümünde Agâh cinayetleri neden işlediğini öldüreceği kişiye anlatır
(Görsel 14). Barok dönem ışığının etkin bir biçemde uygulandığı bu sahnede figür, arka ve anahtar
ışık yoluyla aydınlatılmıştır. Arka ışık sahnede derinlik oluştururken, karakteri fondan ayırmıştır.
Anahtar ışık karakterin jest ve mimiklerini belirginleştirmek için gölgeli alan kalmayacak şekilde
figür üzerine yansıtılmıştır. Karakterin, ruh haline ilişkin olarak ise kırmızı renk kullanımının
ağırlıkta olduğu görülür.

Turkish Studies - Social, 16(1)

Aydınlatma ve Renk Tasarımının Anlam Yaratımına Etkisi: Şahsiyet Dizisi Üzerine… 109

Görsel 15. Nevra’nın ile gazetecinin görüşmesi (Şahsiyet, 2018)

Dizinin dördüncü bölümünde Nevra gazeteciye Agâh’ın işlediği cinayetleri

anlamlandıramadığını açıklar (Görsel 15) Sahnede Nevra’nın ruh halini desteklemek adına mavi
renk baskın olarak kullanılmıştır. Gazetecinin olduğu bölüm ise yeşil tonla aydınlatılmıştır.
Karakterlerin farklı bakış açıları nedeniyle aydınlatma iki farklı vurguda gerçekleştirilmiştir. Işık
armatürlerine renk filtresi ve difüzyon filtresi takılarak yansıma yumuşatılarak dağınık olarak
figürlere yansıtılmıştır. Fondaki yeşil renkli armatür gazeteciyi fondan ayırırken, Nevra’yı ise
fonda duran masa lambası fondan ayırmıştır. Sahnede yer alan dekoratif aksesuarlar anahtar ışık ile
aydınlatılmamıştır. Dolayısıyla izleyicinin odak noktası merkezileştirilmiştir.
Sonuç
Ağ teknolojilerinde yaşanan gelişmeler dijital seyir platformlarının dünyada yükselişine
öncülük etmiştir. 2010 yılından itibaren Türkiye’de de ortaya çıkmaya başlayan bu platformlar
çeşitli mobil teknolojiler yoluyla da içeriklerini izleyicilere ulaştırarak farklı bir seyir deneyimini
ortaya koymuşlardır. İzleyinin canlı bir akış olmadan içeriğe isteğe bağlı (ing.Video on demand)
olarak ulaştığı bu platformlara yönelik pek çok dizi çekilmiştir. Türk televizyon dizileri içerisinde
renk ve aydınlatma unsurlarını dramatik bir öğe olarak anlatısına yansıtan pek çok yapıma rastlansa
da yalnıca bu öğelerin kullanımına ilişkin derinlemesine bir araştırma ve sınıflandırma
bulunmamaktadır. Bu bağlamda Türk dijital seyit platformları ve renk-aydınlatma ilişkisi çok
boyutlu ve tartışılmayı, araştırılmayı bekleyen geniş bir yapımlar listesine referansta
bulunmaktadır. Renk ve aydınlatmanın teknik anlamda yapımlara sunduğu temel niteliklerin
ötesinde eserin anlatı yapısı ve biçemine yaptığı katkıların Türk televizyon yapımcılığı açısından ne
anlam ifade ettiğini anlamak önem kazanmaktadır. Bu alanda yapılan çalışmaların sayısının azlığı
göz önüne alınırsa ortaya konulan sonuçların önemini ortaya çıkar.
Kameranın icadından çok önce ressamlar ışığın dramatik kullanımına ilişkin düşünmüş ve
özellikle atölyelerinde çeşitli uygulamalar yaparak sadeleştirme, belirginleştirme, vurgu gibi temel
kompozisyon unsurlarını ışıkla sağlamaya yönelik çalışmalar yapmışlardır. Bu çalışmalar
Rönesansla beraber yükselişe geçmiştir. Sinema, ressamların dramatik etkiyi yükseltmek ve
anlatımı güçlendirmek amaçlı uyguladıkları renk ve aydınlatma tercihlerini, film anlatısı ve
biçemine uygulamıştır. Televizyon için üretilen görsel dramatik yapımlarda yine aynı
yöntemlerden yararlanarak anlatılarını kurmuşlardır. Aydınlatma ve renk tasarımına ilişkin yapılan
sanatsal tercihler görsel yapımların anlam yaratma sürecinde pek işlev görür. Bu çalışmada söz
konusu tercihlerin ne şekilde gerçekleştiğini ortaya koymak amacıyla Türkiye’de kurulan ilk dijital
seyir platformularından biri olan PuhuTV’de yayınlanan, Şahsiyet (2018) dizisi aydınlatma ve renk
tasarımı açısından incelenmiştir. Çalışmanın teorik kısmında açıklanan kuramlar ve Wöfflin’in
biçimsel analiz metodolojisi çerçevesinde dizide pek çok anlamın, dramatik bir öğe olarak
kurgulanan aydınlatma ve renk tasarımıyla dizinin biçemine yansıtıldığı görülmüştür. Dizi anlatısı
içerisinde Agâh Bey ve Nevra’nın sahnelerinde yer alan kompozisyonlarda ışık; mekân içerisinde

www.turkishstudies.net/social
110 Murat Aytaş - İbrahim Aybek

üçgen formlar ile sağlanmıştır. Bu sayede izleyicinin odağı merkezileştirilmiş ve figürün mekân
içerisinde hacimsel derinlik kazanması sağlanmıştır. Karakterlerin psikolojik durumları, belirli
renkler çerçevesinde yoğunlaştırılmıştır. Karakterlerle ilişkin biçimsel perspektif renk ve ışık
yoluyla anlatıya dâhil olmuştur. Yan karakterlerin sahnelerinde anlatıya ilişkin herhangi bir duygu
durumunun belirtilmediği durumlarda genel aydınlatma tercih edilmiştir. Renk ve ışık
kompozisyon içerisinde anlatıya ilişkin atmosferi ve duygu durumunu imlemek için dramatik bir
öğe olarak sıklıkla kullanılmıştır. Bu bağlamda aydınlatma tasarımı, filmin anlatısını biçem
açısından desteklemektedir.
Dizinin bölümleri incelendiğinde Barok dönem resim sanatında tercih edilen ışık kullanımı
ile benzeyen bir aydınlatma tasarımın yapıma uygulandığı göze çarpar. Renk ise Fovizm
döneminde ortaya çıkan renk biçemi ile ortak yapıda görselleştirilmiştir. Dizide yer alan sahnelere
bakıldığında belirli duygu ve psikolojik durumları niteleyen mavi, kırmızı, sarı ve yeşil gibi renkler
ön plana çıkmaktadır. Söz konusu psikolojik durumları niteleyen renkler dizinin anlatısı içerisinde
yine aynı devamlılıkta sahnelere yansıtılmıştır. Yönetmenin renk ve aydınlatma tasarımı konusunu
ele alışı ve yapımda uygulayışı, bu araçların teknik boyutundan çok dramatik boyutta işaret ettği
anlamlar konusunda bir farkındalığa işaret ediyor.

Kaynakça
Arnheim, R. (2002) Sanat olarak sinema. Çev. R. Ünal. Öteki Yayınevi.
Aytaş, M. (2020). Işık ve renk. Görsel Estetik. Ed. Nazım Ankaralıgil. Atatürk Üniversitesi,
Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
Aytaş, M. (2020) Görsel tarih yazımı. Literatürk Yayınları
Cereci, S. (2001) Televizyonda program yapımı. Metropol Yayınları.
Cağan, M. (1997). Rengi rengine - renklerin etkisi. Sistem Yayıncılık.
Gökçe, G. (1997) Televizyon program yapımcılığı ve yönetmenliği. Der Yayınları.
Kanburoğlu, Ö. (2012). Fotoğrafın büyüsü: Işık. Say Yayınları.
Kars, N. (2003) Televizyon programı yapalım herkes izlesin. Derin yayınları.
Kılıç, L. (2000) Görüntü estetiği. İnkılap Kitabevi.
Koca, S. (2018) Sinemada biçem. Literatük Yayınları
Millerson, G. (2007). Sinema ve televizyonda aydınlatma tekniği, Çev. S. Taylaner. Es Yayınları.
Onaran, A. Ş. (1999) Sinemaya giriş. T.C. Maltepe Üniversitesi Yayınları.
Erkan, O. ve Aytaş, M. (2020). Sinematografik bir öğe olarak türk polisiye filmlerinde aydınlatma
tasarımı: “Av Mevsimi” filmi örneğinde bir değerlendirme. OPUS–Uluslararası Toplum
Araştırmaları Dergisi, 16(31), 4531-4558. https://doi.org/10.26466/opus.678777
Sözen, M. (2003). Fotoğrafçılığa giriş. Detay Yayınları.
Özön, N. (1985). Sinema uygulayımı-sanatnı tarihi. Hil Yayınları.
Parsa, S. (1989). Estetik açıdan filmin temel ögeleri. Neşa Yayıncılık.
Sharma, R. (2007). Renklerle terapi. Nokta Kitap.
Stout, K. A. N. (2002). Emotional responses to color and nonverbal language: A survey of
emotional responses to color swatches and human poses [Doctoral dissertation], Texas
Tech University.

Turkish Studies - Social, 16(1)

Aydınlatma ve Renk Tasarımının Anlam Yaratımına Etkisi: Şahsiyet Dizisi Üzerine… 111

Ulutaş S. (2019). Sinemada estetik kategoriler: Çirkinin estetiği, Doruk Yayınları.

Uster, M. Y. (1996). Renkler geri geliyor. Zongur Matbaası.
Wölfflin, H. (1985). Sanat tarihinin temel kavramları. Çev. H. Örs. Remzi Kitabevi.
Zettl H. (2016). Sight sound motion. Cengage Learning.

www.turkishstudies.net/social