CZASOWNIK

FORMY NIEOSOBOWE CZASOWNIKA

Wśród form czasownika wyróżniamy formy osobowe i nieosobowe. Formy

osobowe odmieniają się przez osoby.
Oprócz form osobowych czasowniki mają f o r m y n i e o s o b o w e :
 imiesłowy przymiotnikowe, odmieniające się przez przypadki, liczby i rodzaje
(wybierający, -a, -e; wybierany, -a, -e),
 imiesłowy przysłówkowe nieodmienne (wracając, wróciwszy),
 bezokolicznik (czytać, pisać, biec, móc):
Bezokolicznikiem nazywamy taką formę czasownika, która tylko nazywa
czynność, ale nie określa ani czasu, ani osoby, ani liczby tej czynności: pisać,
czytać, biec. Bezokolicznik ma zazwyczaj zakończenie -ć, rzadziej -c.
Bezokolicznik odpowiada na pytania: co robić? co zrobić?
 formy na -no, -to (zrobiono, rozbito).

Przyrostki bezokolicznika

(biec, móc, strzyc)

- podlega alternacji c : g: ż (np. mogę, możesz )
( piec)
c: k: cz (np. piekę, pieczesz )

-ść/ -źć (nieść, kraść, gryźć)

- podlega wymianie ś: s (np. niesiemy, niosą)

ź: z (np. gryziemy gryzą)
 CZASOWNIKI CZAS TERAŹNIEJSZY
KONIUGACJA I
ja -ę chcę my -emy chcemy
ty -esz chcesz wy -ecie chcecie
on, ona, ono -e chce oni/one -ą chcą
Chcieć l.p. l.m.

До І дієвідміни належать дієслова з –ować, - awać (sprzedawać), - ywać (dowiadywać się, окрім
pływać (ІІІ), - iwać (podsłuchiwać). При відмінюванні цих дієслів за особами і числами, -оwać
змінюється на –uj- і -awać – na –aj- і додаємо особове закінчення.
Кierować, planować, zanować, denerwować się
-uj-ę Kieruję -uj-emy kierujemy
-uj-esz Kierujesz -uj-ecie kierujecie
-uj-e Kieruje -uj-ą kierują
До І дієвідміни належать односкладові дієслова: żyć, pić, myć, bić, czuć się,... При
відмінюванні цих дієслів за особами і числами, до основи додаємо суфікс-j- і додаємо особове
закінчення.

-j-ę żyję -j-emy żyjemy

-j-esz żyjesz -j-ecie żyjecie
-j-e żyje -j-ą żyją

До І дієвідміни належать дієслова на –nąć: pragnąć ciągnąć в основі яких з’являється –і- перед
закінченням (крім 1 особи - ja).

Чергування приголосних
t-ci d-dz s-si k-cz g-ż r-rz z-zi n-ni
gnieść wieść nieść piec móc prać wieźć ciągnąć
ja =oni/one gniotę wiodę niosę piekę mogę piorę wiozę ciągnę
ty gnieciesz wiedziesz niesiesz pieczesz możesz pierzesz wieziesz ciągniesz

KONIUGACJA II
-ę -imy/-ymy
-isz / -ysz -icie/-ycie
-i / -y -ą

Widzieć Słyszeć
np. lub
widzę widzimy słyszę słyszymy
widzisz widzicie słyszysz słyszycie
widzi widzą słyszy słyszą

Закінчення:

- isz:
1) –i ć: chodzić, prowadzić, prosić, lubić...
2) якщо основа дієслова закінчується на b, p, w, m, f, dz, z, s, c, l +-eć : myśleć
-ę myślę -imy myśl-imy
-isz myśl-isz -icie myśl-icie
-i myśl-i -ą myśl-ą

- ysz:
1) –y ć: tańczyć, ...
2) якщо основа дієслова закінчується на ż, dż, sz, cz, rz, ł + -eć: milcz eć, patrzeć
 -ę milcz-ę -ymy milcz-ymy
-ysz milcz-ysz - ycie milcz-ycie
-y milcz-y -ą milcz-ą

Чергування приголосних wymiana = alternacja

Sz-si Żdż-ździ Dz- dzi Szcz-ści Ż-zi C - ci
nosić jeździć siedzieć czyścić wozić płacić
Ja= noszę jeżdżę siedzę Czyszczę wożę płacę
oni noszą jeżdżą чищу płacą
ty nosisz jeździsz siedzisz czyścisz wozisz płacisz
Jeździć lub Czyścić
jeżdżę jeździmy czyszczę czyścimy
jeździsz jeździcie czyścisz czyścicie
jeździ jeżdżą czyści czyszczą

KONIUGACJA III
grać
-am gram -amy gramy
-asz grasz -acie gracie
-a gra -ają grają
Дієслова, які в українській мові при відмінюванні в першій особі однини мають закінчення –аю і
наголос падає на голосний а, то в польській мові будуть мати закінчення -am.

KONIUGACJA IV
Jeść, wiedzieć, umieć, rozumieć, śmieć
-em jem wiem umiem rozumiem śmiem -emy jemy wiemy umiemy rozumiemy śmiemy
-esz jesz wiesz umiesz rozumiesz śmiesz -ecie jecie wiecie umiecie rozumiecie śmiecie
-e je wie umie rozumie śmie -eją jedzą wiedzą umieją rozumieją śmieją

CZAS PRZESZŁY

* tworzenie : temat bezokolicznika - spać + końcówki odmiany - (- łem, - łaś,...)

liczba pojedyncza
osoba rodzaj: męski rodzaj żeński rodzaj nijaki
Ja -ł-em ł-am -
Ty ł-eś ł-aś -
on, ona, ono ł ł-a ł-o
np. spałem spałam -
spałeś spałaś -
spał spała spało

liczba mnoga
Osoba rodzaj : rodzaj:
męskoosobowy męskożywotny, męskonieżywotny
(żeński , nijaki)
My -1i-śmy -ły śmy
Wy -1i-ście -ły ście
oni, one -li -ły
np.
spaliśmy spałyśmy
spaliście spałyście
spali spały

CZAS PRZYSZŁY CZASOWNIKÓW

Czas przyszły oznacza, że coś będzie się działo później, napi szę, będę pisał,
będzie czytał, będzie rysować. Czas przyszły ma dwie formy: prostą i złożoną.
Czasowniki dokonane mają prostą formę czasu przyszłego: zbuduje, przeczyta,
pójdzie.
Czasowniki niedokonane mają formę złożoną: będę pracował albo będę pracować;
będzie szukał albo będzie szukać.

CZAS PRZYSZŁY PROSTY

W czasie przyszłym prostym czasowniki odmieniają się tak jak w czasie
teraźniejszym.

Osoba Liczba pojedyncza Liczba mnoga

1. powiem napiszę powiemy napiszemy
2. powiesz napiszesz powiecie napiszecie
3. powie napisze powiedzą napiszą

CZAS PRZYSZŁY ZŁOŻONY

* tworzenie
a. czasownik posiłkowy być odmieniany w czasie przyszłym (będę, będziesz,...) +
bezokolicznik czasownika niedokonanego (np. czytać, pisać,...)
b. czasownik posiłkowy być odmieniany w czasie przyszłym (będę, będziesz,...) +
czasownik właściwy, użyty w czasie przeszłym, w 3. osobie liczby pojedynczej i mnogiej
(np. pisał, czytała, pisali, czytały,...)

liczba pojedyncza
osoba czasownik rodzaj: rodzaj rodzaj
 posiłkowy męski żeński nijaki
1. będę spać spał spać spała -
2. będziesz spać spał spać spała -
3. będzie spać spał spać spała spać spało

liczba mnoga
osoba czasownik rodzaj męskoosobowy rodzaj:
posiłkowy męskożywotny, męskonieżywotny
(żeński , nijaki)
1. będziemy spać spali spać spały
2. będziecie spać spali spać spały
3. będą spać spali spać spały