dr inż. Krzysztof Grzegorczyk Warszawa, kwiecień 2022 r.

PRZEWÓZ TOWARÓW NIEBEZPIECZNYCH

(opracowanie przeznaczone dla studentów Uniwersytetu Łódzkiego, uczestniczących w zdalnym wykładzie
prowadzonym przez Autora w dniu 10 kwietnia 2022 r.)

1. Wprowadzenie i pojęcia podstawowe

Towarami niebezpiecznymi w transporcie są materiały i przedmioty, których przewóz - na

podstawie obowiązujących przepisów prawnych - jest zabroniony albo dopuszczony jedynie
na warunkach określonych w tych przepisach.

Określenie „materiały” obejmuje ciecze, gazy i cała stałe, w postaci substancji czystych,
mieszanin, roztworów, preparatów lub odpadów. Przedmiotami są wyroby gotowe,
zawierające materiały niebezpieczne, np. akumulatory zawierające ciecze żrące lub aerozole
zawierające gazy sprężone. Klasy 1-8 towarów niebezpiecznych (opis poniżej) obejmują
grupy towarów wyodrębnionych na podstawie zagrożeń dominujących a klasa 9 obejmuje
pozostałe towary o różnych zagrożeniach, niespełniające kryteriów klasyfikacyjnych
określonych dla klas 1-8.

Przewóz towarów niebezpiecznych obejmuje przemieszczanie tych towarów środkami

transportu drogowego, kolejowego, wodnego śródlądowego, morskiego i lotniczego a także
 2

klasyfikację towarów niebezpiecznych, pakowanie, napełnianie, załadunek, nadawanie

i rozładunek. Przewóz obejmuje również krótkotrwałe składowanie tych towarów,
występujące między operacjami transportowymi, związane ze zmianą gałęzi transportu lub
środka transportu (przeładunek).

Zagrożenia stwarzane przez towary niebezpieczne wynikają z ich właściwości chemicznych,

fizycznych i biologicznych. Ponadto, na każdym etapie przewozu, towary niebezpieczne
mogą stać się przedmiotem zaboru przez osoby nieuprawnione do ich posiadania, co grozi
użyciem tych towarów w zamachach terrorystycznych. Z tego powodu, przepisy dotyczące
przewozu towarów niebezpiecznych zawierają również wymagania w zakresie szczególnej
ochrony tych towarów, które mogłyby być - z dużym prawdopodobieństwem - użyte
w zamachach. Towary te, określone jako „towary niebezpieczne dużego ryzyka” mogą być
przewożone jedynie na warunkach zawartych w tzw. „planach ochrony”.

2. Przepisy międzynarodowe i krajowe, umowy wielostronne

Celem przepisów regulujących przewóz towarów niebezpiecznych jest ograniczenie (do

poziomu akceptowalnego) ryzyka spowodowania szkód u ludzi, w majątku i w środowisku
przyrodniczym, poprzez zmniejszenie prawdopodobieństwa zaistnienia wypadku lub
rozmiaru jego negatywnych skutków. Realizacja wskazanego celu nie powinna jednak
skutkować zakazami przewozu. Wyjątkiem mogą być tu jedynie towary, które stwarzają
szczególne, niemożliwe do ograniczenia ryzyko i z tego powodu nie są przewożone. Przepisy
umożliwiają realizację przewozu w sposób bezpieczny poprzez zastosowanie efektywnych,
sprawdzonych i uzasadnionych ekonomicznie rozwiązań.
Przepisy transportowe adresowane są nie tylko do przewoźników, lecz także do wszystkich
innych uczestników przewozu, tj. podmiotów wykonujących co najmniej jedną czynność
regulowaną tymi przepisami. Niestosowanie przepisów transportowych już na etapie
produkcji towaru uniemożliwia jego przewóz, co w praktyce oznacza, że nie może być on
sprzedany, skierowany do dalszego przetworzenia, przechowywany a nawet bezpiecznie
usunięty.
Przepisy międzynarodowe zawarte są w następujących aktach prawnych:
− w „Zaleceniach ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych”,
opublikowanych przez Organizację Narodów Zjednoczonych (ST/SG/AC.10/1/
Rev. 21);
− w „Podręczniku Badań i Kryteriów”, wydanie 6, opublikowanym przez Organizację
Narodów Zjednoczonych (ST/SG/AC.10/11/Rev.7);
− w „Dyrektywie 2008/68/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 września
2008 r. w sprawie transportu lądowego towarów niebezpiecznych” (Dz. Urz. UE L 260
z 30.09.2008, str. 13);
 3

− w „Umowie dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów

niebezpiecznych (ADR)”, (Dz. U. z 2021 r., poz. 874);
− w „Regulaminie międzynarodowego przewozu kolejami towarów niebezpiecznych
(RID)”, stanowiącym Załącznik C do Konwencji COTIF (Konwencji
o międzynarodowych przewozach kolejami), (Dz. U. z 2021 r. poz. 992);
− w „Umowie europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu śródlądowymi
drogami wodnymi towarów niebezpiecznych (ADN)”, (Dz. U. z 2021 r. poz. 1165);
− w „Międzynarodowym morskim kodeksie towarów niebezpiecznych (IMDG)”,
stanowiącym wykonanie przepisów części A rozdziału VII Międzynarodowej konwencji
o bezpieczeństwie życia na morzu, opublikowany przez Międzynarodową Organizację
Morską (IMO) w Londynie;
− w „Instrukcjach Technicznych Bezpiecznego Transportu Towarów Niebezpiecznych
Drogą Lotniczą (ICAO TI)”, uzupełniających Załącznik 18 do Konwencji
o międzynarodowym lotnictwie cywilnym (Chicago 1944), opublikowanych przez
Organizację Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO) w Montrealu.

Przepisy krajowe zawarte są w następujących aktach prawnych:

− w ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (Dz. U.
z 2011 r. nr 227, 1367 ze zm.);
− w rozporządzeniach wykonawczych wydanych na podstawie ww. ustawy, dotyczących
szczegółowych wymagań krajowych w zakresie szkoleń, sprawozdań, dokumentacji
oraz wyznaczania właściwych władz, w przypadkach wymaganych w ADR, RID
i ADN.
 4

Państwa - Strony ADR/RID/ADN mogą zawierać pomiędzy sobą umowy specjalne,

dopuszczające czasowe (do 5 lat) odstępstwa od wskazanych przepisów tych aktów.
W przypadku przystąpienia Polski do umowy specjalnej, jej tekst w języku polskim
publikowany jest w Dzienniku Urzędowym Ministra Infrastruktury (przykład podano
poniżej).

3. Doradca ds. bezpieczeństwa

Doradca ds. bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych (ang. Dangerous Goods

Safety Adviser - DGSA) powinien być wyznaczony przez każdy podmiot, który wykonuje
przewóz towarów niebezpiecznych lub związane z nim: nadawanie, pakowanie, napełnianie,
załadunek lub rozładunek. Instytucja doradcy funkcjonuje w obszarze transportu lądowego
i regulowana jest przepisami rozdziału 1.8.3 ADR/RID/ADN.
Doradca prowadzi nadzór wewnętrzny nad przewozem towarów niebezpiecznych. Do
obowiązków doradcy należy w szczególności sporządzenie rocznego sprawozdania
z działalności podmiotu w zakresie przewozu towarów niebezpiecznych oraz sporządzenie
raportu powypadkowego, jeżeli w związku z tym przewozem doznali szkody ludzie, majątek
lub środowisko przyrodnicze. Szczegółowy wykaz obowiązków doradcy zawiera podrozdział
1.8.3.3 ADR/RID/ADN.
Szkolenie kandydatów na doradców realizowane jest przez podmioty uprawnione do
szkolenia kierowców przewożących towary niebezpieczne (wykazy podmiotów polskich
 5

dostępne są w urzędach marszałkowskich). Kandydat na doradcę powinien posiadać

wykształcenie wyższe i nie powinien być skazanym za przestępstwo umyślne przeciwko
wiarygodności dokumentów, obrotowi gospodarczemu oraz bezpieczeństwu powszechnemu.
Egzaminy przeprowadzane są w Polsce przez Dyrektora Transportowego Dozoru
Technicznego, który wydaje świadectwo przeszkolenia doradcy. Świadectwo to ważne jest
przez pięć lat i jest uznawane przez wszystkie Państwa - Strony ADR/RID/ADN. W celu
przedłużenia ważności świadectwa na kolejne pięć lat, doradca powinien zdać uproszczony
egzamin w ostatnim roku ważności świadectwa (szkolenia okresowe doradców w Polsce nie
są wymagane).

Literatura:
1. Grzegorczyk K., Buchcar R., Przewóz Drogowy Towarów Niebezpiecznych, Wyd. ADeR, Błonie
2021.
2. Krystek R. (red.), Zintegrowany system bezpieczeństwa transportu, WKŁ, Warszawa 2010 (Tom
I-Diagnoza bezpieczeństwa transportu w Polsce, Tom II-Uwarunkowania rozwoju integracji
systemów bezpieczeństwa transportu, Tom III-Koncepcja zintegrowanego systemu
bezpieczeństwa transportu w Polsce, Zintegrowany system bezpieczeństwa transportu -Synteza).
3. United Nations Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals
(GHS), (ST/SG/AC.10/30/Rev.8).