Professional Documents
Culture Documents
مطبوعة في مقياس الإقصاد البنكي
مطبوعة في مقياس الإقصاد البنكي
أ
ا زم ا د، و $+ا & 4رات 0&1-د */و *+ %&,-ا )( '!&! "# $% إن ا م ا
8+ 9وA 567ﻩ Cداة )ا د( !' R+7د HQة إ OPء ا ك إ Lا IJKرة ا H! F *+>Fاق 4&Fر ?>= < م ;!:%
د * ا ! %ت < Fا . S :%ا +0ر * ا TUQ/ /Aن د?>8S
,ء < Z[ *X+Uا د $ى ا & Xر وHSWت !HQ Sة إ$/اع Aا ا $ Z[ 6ى ] *S,ق & 4ر ا م ا
S_ :Fدات إ$/اع و^!H $ور ا eو 49ر ا ! 1ت 0&1-د */و *+ %&,-أ bcا C *6+Wو Lو*+a aC `
_ H1 :وض و 6>aت ،و 8 Q > ك 0cرة 1 "#ل ا دا a ghاء *>%! Fأو !k Fدن ،وا j&aل Aﻩ ا داgh
H1m *+>% g+a 9اض وا +STUت *+< %&[-و?>= Aا ا 49 :F $JKرت و'!$دت :%! F H0& 9و l[ Wا ك
ا د ،إ <qr 9 *+و :[ aد (oj&T; p>!X9 * & gا %!&aل ا د +7C Z!n "#ن.
ا Taukت ا tT' *+ kإ 0 gs 9 Lدر و $!' gد و l[ Wا ك و :W "#ا & 4رات 0&1-د */أ qrjv bc
:x %9ا %zUaر و y6< "#ا evH exe!' b1ا "# "L kا Tق أ % :,ر S{ OP *aوا $رة S>x %9واS $w&a
ا ! . *+k
$د ا ك ، S00w9 ~T7 l>&w9و أHFز ا ك ا & Xر *xو ا $ور ا Aي S|Kز ا &/ "#H0kن
0در ا*6>&wk u9د "# p/ا Tق ا $ي إ• * إ Lا l[ Wا )( 9م ` و ذ • ? ل ا "# Rcا kارد و Cال
ا S%|Kر * 7 "# |ƒ9 %vا e|…) */ 6Qا ، ( "L kإL و :+„a "#ذ • ? p, F |ƒ9ص إ- Lد? ر و g%,ا داgh
ا Hوض ˆ{Hاف ? ل رأ S %aأو ا |ƒء إ Lا • اevHkي † دة 9 R+7 . S>x %9م $!nذ • &FزS!s
ا *, &ckإ Lا & a . :x %اء & :x %ا , +&7ت qr01ة 6 v :,Cت j&a-ل أو { %zUa ‰ :,C *>xرA :‰ .ﻩ ا ! +>%ت
ا )( /م ` ا • "Šأ =+ c9 :,أ $ا pاH4Tkة.
ا ك ا & Xر *xاA * vﻩ ا & 4رات و< 4& *X+Uرات ا *> JKا )( ; $SOا ! A "# 8ا ا 4ع Hض
أ :,ر &T gى أدا *T k Œا ك H?Cى ا )( XF‹r%&9دة C "# *+داء .
ا &qr v %ا •< pأ + (Ž• aس و ‰ R+7ن C 8++ 9داء أ 8ا QOkت ا )( '! ‘ Pا ك و ا Aي
7 $ > ،و bا ك =+ c9 • AFأH{ w :1 F $[ q’vة ،أو أ :1ا kاز<* % ‘+Fو ' *+>% :+STا qr+TUا
H Cا Aي H < p + c9 ~!0/ا &$ا?rF :ن /Aا ! • ، xH0ن ا ! H{ *1د %>‰ “o!%F % ‘+F */زاد ا ! [ $زادت
اH{ wkة .
و ذ • ? ل إ $اد Aﻩ اg,H%v * 4k 0&1m Hد ا ASا و إ< 7 = a % 1 4و ا &!8S "# =%
A "#ا ا Xkل " ”0w9 *z ] * a * >4إ 0&1د < $ي و * ? *60F " Fو ا !> م 0&1mد * *60F */و ﷲ و"L
ا & .=+
أ
ول: ا
ر كا ا
1
ر كا ا ول : ا
ا
ا ول: ا
2
ر كا ا ول : ا
: ا
ىو ت ا و وا *+,-.ا ع ا(' & %& %أي " ! ا ان ا ة
. /012إذ J- 7ا 06ك دورا ; %& G -ا ',EF 16,د => " 1 ; ? ,@7 AB; Cا 06 - 7 809: ;<,ع
ا ?Q 80ا P7 AMد =Oو - Nا 1-ت ا 0 7 AMم ',EF %& =Kد ا ،R 0و VWا U2إ J2 Tا 06ك ا U,رX
ى. ا [6ا( Zي و ا( Y Pت ا(' ; و ا(
; W eزا(' &c %ي " 0b,Cن ! 01Uع ا( Y Pت ا(' ; و ا 0ا 2ن و 1a2ا \]1C ^ _ ، W 8 %& \1-` AM
V/ا ا W eز ' ',Eg Jد ا < ! R 0ل l Cﻩ ! 1 1U7ات و 1] gر & \j %ا(G Uت hi ،
ا م " 1 qل ا N 0ا( ،و 1,Qgن " m blqا(@ nC ، p ,ف إ ذ [ أ nCا ور ا0 9eي ا Vي V/ m - Cا
ا W eز& %ر hو ? ,@ V p67ا Yت ا( و ',Egد. C
و 6 6ول ! <ل V/ا ا \'pا ,ق ( ، W 0Wpو ، WpQ 8أ W 0sو '. W 0
و | A{-` %ا(' ّأو ا( n6ة ا ? C AM إن ' ! ,} 1 j 0/ [6" 1 j ~:أCF 0b2 " 1 j \s
)( 1
•= ا \ -ا Rb6أ 6iء 1-• m Eا <1- \X0t,ت ا 6C 1" C 6ا Rp; . E 6ا ء jن =K ' C
ا(' ا =• ‚ UC AMا ' ر;0ن \X0t,ا 0 7 hi، 1-ر m 0Wpإ ا( n6ة ا tC AMث ; 7 WE0دل
ا <1-ت _ uMأ A{-` vt sا( bن ا Vي m ; h,Cا( T ,ة " 0 6د .
*ة أ1 j \s أ " ; „ -ل "#Aف و Aرف وا#!Aف ا > ر أي I 3 Iرا < Hا "وV/ﻩ
" #ف"و| i t,Y 1 j %و` A{-ا( Y Pا( ا -,7 AMط *‡EFاض و Egاض).(2
ا Nد> :
; vا 06ك _V/ JYا ا x J2 eأ: =‰
أ =• }Žا 0 E YŒQل ا 0دا‹ و *‡Egاض ! ا =K * Šف Egاض و 1] Fر).( 3 Y Pت -
ب أ E *+ر ! !•1ا 0دا‹ و ا ] 1ر%& / ذات أ 1a2و 0Eا 2ن ` J T x \1-و ا , Y P -
G Uت @. p ,
ات • Šض 0ال و ا( 1U, b -ن ا ,ء ض 0ال و ا =• Jأي أن ا 06ك `q \1-و
)(4
إ Eا’ !Q „Z Wا ا‘ ن & p, F %دة ! ا وض.
-1أ_0 " 1ذ 2ن ،ا TUBCVا .ن ا &Rا@1Qا#4ي ،دار" ، ‚ŒاZ eا ،2009، Qص 09
l - 2ا Zو#X ،!Xات TUا Nد ا ك،د0Cان ا( 0ت ا06• !"، - eن ،اZ eا ،1992 Qص 24
ا(، %x " š Yا = $ت ا ، Y#ا(• ,ا X '-ا(0'6رة ،ا -و ، 2007 ،ص 25 • -3م
-4أ_0 " 1ذ 2ن ،ا TUBCVا .ن ا &Rا@1Qا#4ي ، •" T ،ص09
3
ر كا ا ول : ا
)( 1
" ن و_ ات ا ŸQ pو و_ ات ا %&Z žأي . 1,U Y Pت و J- 7 Nدور ا 0 -
‘ 1/ Yض 0/ =>X0b7ا 0 6 " \ -,د و 1,QFن ? b,C ^ _،ا ¡pt" [6ا 0 6د ، Y P -أو l
! @ N ? ,ق 1,QFن ا( p,و T 7ل وإ }Žء و Q _} 0ارد ا( ! 1,Uأ 0ال و _ Tت ا
)(2
ا ; ا( ,او " ن ا 6س.
: . .N
Eف ا 02ن ا pرا %& %ا CG0ت ا( t,ة 1 •Xل ا 06ك xا 0t6ا " % ,إ sار و 'h -
6ات ذو 2ت وا <X0t,ت وا •G 1ت و‘ * 6 Y ! /ات ا 0Cن و0 Eل ا 0دا‹ lاء و„ ا <1-ت ¢6T
وا J/Vو š6ا وض "\ ’ 1ن ¦ 1 A£¤¥أ }` =‰ف 7 xاول أوراق ا JT01" 6ا 02ن " .
; Wب " ا( Y Pت ا *‡_F \ ¢ x AMاف 0 7م "0s R ,ل ! ا0W1 eر أ ا(} ع ا ; A£§Ž p -
\bl xودا‹ أو & W1•_ %و` =K Y9e W @,Yا ¥eص & 1 %ت ا h'¥eو 1,QFن أو & %ا 1-ت ا( "
ف ا [6ا U,ري xأ\j " : m2 أ ا(} ع ا(' ي ; ; ق " ن ا 06ك ا U,ر Xو‘ * ا U,ر; ، X -
¨}qة 0 7م "' ,- pدة " 0ل ا 0دا‹ 6ا Jأو • -أ U,C G \Tوز ا " 6Yو ف ا 06ك ‘ *ا U,ر=‰q" X
" ا 06ك ا 0bC AMن W 1ا A£§ŒQا \X01,ا -ري أو ا Zرا© %أو ا ' %© 6وا 0bC G AMن 0 Eل ا 0دا‹ vt7ا J
" ! أو=ª N }Ž mT
Y P ; x Wأ=‰ أ ا(} ع اZ eا Qي و ! <ل 02 Eن ا 6و ا ض اZ eا Qي ) ; (10-90 -
02ن ا U,ري و b_cم 02 Eن ا 6و ا ض _ ^ -.ا T 7 [6ا & m7< -` %ا .* Š وn@7 6N
0ال ! ا0W1 eر و 1ت ; ABأ¦ ¥ص =•1W X06-ا -د Cوا YŒQا م " 1-ت ا(- 7 %& ]1,
)(3
ا ض وو’ و \Qا ; '7 vt7ف ا !Q „Zوإدارة ا . \Q 0
ك ا ( '&+,' :ة و )! ر ا ا!
;q}Ž \ E vة ا(' رف •0W-د • -ة &<8 %ل د ! 1 vYŒل ا(' ; ;• ة _ ]Cا ; W-
ا n9eرات ا VW;، 1Cﻩ 1ل 0 7رت 1-, G - 7ل ا 0 6د " ء h Y 7ا \1-وا U %& ®'@,ل ا Zرا
وا ' 6وا U,رة.
; ا Cت و 1-ت ا(' ; R 7 7إ ? %& \" " Wا ا• \ Eا( <د و Eف \ E •X ‘gا( <د
"qر¯ E -ون " ا Cت ا 1-ت ا Z7 AMاو Wا 06ك ا( s -ة ,دل ا <1-ت و_ ¡pا 0دا‹ و š6ا وض ،أ
;• ة U7Fر " 0 6د ; " أت & %ا 0'-ر ا •p" - 0ة ا ' اف ا Vي JY •Cد ! mد ا <1-ت 0اء
<1 v2 jت أ ¢6Tأو . t
*ة ! ا ون ا - - 0ا ن ا ] ^ وا ا• } -• - أ ا 06ك •} W bا W8 ; ، % 9eت & %ا *‡pة
و ’ vnE Eورة ا 0 l \ -,ع ;• ة 0 Eل ا 0دا‹ ! =• a; t1ا nع "\ ازد /ر ا( ن CF
Wlدات ا -• ، 1ذ [ \1ا ' ر; xا ] 1ر أ 0ا hWا E°" s ¥eا’ * a2 * Š Wا 0pا Qوا ] 1ر
- ، Y#دار Cم ¨} و ا 0,ز ، ²ا وا أ_ _ ; 1ن ا(} Wا، RŽإدارة ا ^<] ت ا ﷲ ا -ي، ا• ¥e - 1راQ
ا ، 2013 6 „ -ص50
@" - 2از -.ل ; Xة )،ت و< < ت ا C ]aﺮا ،TU#د0Cان ا( 0ت ا، - eاZ eا ،2002 ، Qص62
02 E -3ن ا 6و ا ض) ( 10-90ا(Pرخ & 14 %أ" 1990 \X
4
ر كا ا ول : ا
! sاف إ " ;* s vŒإ "، [6 ا 0دا‹ ا h=O AMو0 _ Eا أر„ _ V•/، Q Nا 0 7رت ا( 1ر ت ا(
وأ Eم "V/ \1_ [6ا %& h Fا ,ر (1401) 20 l " [6" 0/ ¶Xو j Eن \ Cا 0دا‹ و h'@Xا •G 1ت ،أ أ Eم
" %& ‚ q7 ; R 0b_ [6ا ( YŒ6 ; ) E 6م (Banca della pizzadi Rialta) h "1587و Tء • -ﻩ "[6
أ *‡Yدام م ، 1609و xأ iا ; } Fت ا Š eا; ا •*+ى " أ Zا ] \ & %ا U,رة \ ,¨Cإ" ,اءا ! ا ن
Z; A£§ Nادت و ?Q 8ا 06ك و*‡EF %& v- 07اض إ ا(t ا Yدس } ! ا Ÿ " tا(0,
وا 0ل & ,2g ' %ج وا < WYت 2 1,QFو • ا 0 6د ،إ’ ; إ 1ت ا،h'¥eو„%Æ1ء ا *Åوة ا '6
} و j l \bl V q7ت 1/ Yت ، ا • * ا h Y 7 x hQا ، \1-أ Vت ا 06ك %& 0,7ا ن ا ,
و \T \X0Nو0/ وا ,را ! ا ?'6ا ] ! RŽذ [ ا ن ازداد د ا 06ك ا( Eg %& ''@,اض 0,
’ وري !X0b,رأس ا( ل ا ] " vا Vي 1i R`qC Gرﻩ إ*‡; -• Gة X0Nو ! [ 7ا ] 1ر *‡pCض ` Yد أ YEط ا .!C
2Fج أو _ •= b,_Fر " Xأت _ Z 7ا 06ك "0ا } و " 0غ ا أ 1 و& %أوا ا ن ا ,
ى( و Eا` 2 Yق _ ا ‡* -• Zا 9eب ا ( - ! •X Nا } ا ") nأي lاء ha-أ hWا 06ك
و & ha- %ا ان ا أ ، 1و J_ s Eذ [ ازد Cد \ 7ا و & h a67 %أ 1ل ا 06ك ' ; ،ت _•
;06 " vك ا( _ %& ، XZن v 8ا 06ك ا U,ر\X017 %& ''@, X إ sار وراق ا 06" x C 6ك 6-
ا 1-ت ا U,ر Xو 0 2 • sد ا 0دا‹ .
)(1
و !•1C 01ا 0ل أن ا 06ك Eت • -ة ا_\ \',إ وا W-Eا % 9eو ذ [ : %xC 1
ا d#و d# : bcا #V
&h=ª -1,U % إن 07ا U,ر و ز Xدة رأس ا( ل h=Oإ’ ; ( 0-,1,Cن " ، N -1 ! mو 0atCن "]
آV2اك د; ; اد إ إ Cاع أ 0ا hWى GP/ء ا U,ر ا 02 j !CVا 0’ ,Cن x 6 - 01إ Cاع ا( .h=O È
رس GP/ء ا U,ر 0 E 1ل ا 0دا‹ إ’ ; إ š6 1-• hW Eا وض ء ; Qة0 7 hi ،رت أ hW 1
و ذ [ " م GP/ء ا U,ر " s°ار _F0ت \ 7ى ا * Šو N ~e ' ; 7ف x ^ iأ س ا ] و ا -1Y
ا eة و ا( Zا( %ا Vي m" ,1,Cا ' T ,ر V/ﻩ ا09eا ) ا( x „09Êا .( m1و `V/ *+,-ﻩ اF09eت !
ا AMا 6ت إ •= ا '0bك & %ا vE0ا. ’ 9e أ h/ا(' در
ا d#ا ( d# : .ا ef
إن دور ا ' ‹ [ 7 %& Èا *‡pة jن T JX Eا ! دور ا(' رف & %ا vE0ا j ^ _ ( 1989 \ ) ’ 9eن ا ' ‹È
\ Cا [Q Yا /Vو ا( j0bYت و ذ [ *‡; mC =‰Z¥eات N m •p,Cاف ذات ا ) E<-ا(0دع و ا(0دع
U7< A£Ëﻩ 0t2ا ' ‹ [ 7 %& Èا *‡pة 02 j h=‰cا 0b ,1Cن ا C 19eا ، ; bو h=Oأ ‡ن .( mCإن ا J¢Y
[Q ! h=Oو أ 0ال و j0bYت و ‘ * /ى اZ¥eا !Qا( pEg 1•tل 1د; X iء " ® cإ إ Cاع
GP/ء ا ' غ ; [ V" ،أ0t sا 0 ]1Cن ا(@ زن ا VW YŒQﻩ ا *Åوة ‚p2 %& .ا °; vE0ن ا ' ‹ 1C Èرس أ}Ž
*‡EFاض !X Ìو;• ’ 2 1ت W C 6 -ا( ‡*ض و ذ [ " @,ام ZTء tد ! ا(@Zن ا( ،mC %إن V/ا
ا ' ‹0 E x Èل ا 0دا‹ °; [ V ،ن *‡EFاض jن *‡pات * 'Eة ) ا*‡Eاض ( \T * 'Eء ; Qة ` 1
; اد xإ Cاع ! m20b ,1Cأ 0ال ى GP/ء ا ' غ و ذ [ p9:ظ x ا ] ،ن و Eا(@ Nة ¦
iوا j \" ( " ،h=ªن ا ' ‹ Q ; x \'tC Èة ! Cgاع و ! *‡EFاض ،و ذ [ " @,ام أ 0ال . !X Î
و ،2005 6 ،ص 86 -84 - ،TU#دار ا( }¨ ÏÐ 6و ا 0,ز ، ²ا ] 1ن ،? 0Cا g ]aا 01t -1د h Tا ' ،%© 1رد6C
5
ر كا ا ول : ا
; [6ا( Zي *+,-.ا Jا W : Ÿ" 6ز ا(' & ، %و ذ [ ! <ل m, _ h a67و • m ; ^-ا 9eة ،إذ
=•Y.ف h 7ا a6م ا 6ي و„ % ,ا a6م ',EFدي و a2ا V/ 1/cﻩ ا JUC [6أن 0bCن j0 1و ،
و|:% و 1,Xا <]" [6ث 1ات ر %& \]17 YŒQا vE0ذا m7وmpQ 8
ة )ا(، ( 2 -و0 Xم • Al Iار p6C :د " •tإ sار ا 0 6د ا 0ر، Eو_• إ sار ا 0 6د ا(Y
sgار و h Ôا 6ا( ,اول. "’0
• Iا ك0 C ^ _ :م " E°اض ا 06ك ا ! RŽ -` AMا(} %& \jا 1 ، 0 Yأن ا 06ك ¡p,t7
q" mCر =ª sا C 6ا Q pة ! _ " Yt" ¡p,tC ^ _ ، =•Tت ا 06ك ،mCو 0 Cم " T°اءات
و ،2007،ص 120 - ك ،ا ارا ، - eا د وا د> ت ا ا ، 19eاN ا( J -1
6
ر كا ا ول : ا
ا( ، => " sو 0 C [ Vم " °دة ' m 7 hإ mا 06ك ! أوراق U7ر , " Xرﻩ ا( ض
)(1
* a6م ا ، Rb6و 1,QF x J Eن " و .
,t7ج إ m • Iا و W; ' 0W; :و } Yر /ا( ،%و 0" mC ¡p,t7دا‹ ، W-و C 0/م W
! Eض @ T p ,ل.
; [6" 0Wو _ %& 0bآن وا_ و ! ? ,@C [6 0/ا 06ك " ,رﻩ =O Gف إ • t7ر„ حx \1-. \" ،
ا 0b9eإ • t7ا ' ~eا -م ! <n; ،ذ [ m20jأداة إ lا; ر x " Eا W eزا(' &mpQ 80; .m j %
sg J2 Tار )إ sارأوراق ا ،( 6وا x \1-ا ,ار 0ق رأس ا( ل 1] F }¨7 ،ر - C t7 ،ا h'¥eو
)(2
-ا Q pة ،و 0از - 2ا ' ف و ا x " Eا . 6
ا #ع ا ( '& :ا ك ا ( .
-1ا ك ا ر :
| %رة ! ¨}Öت 0 E W; /ل ا 0دا‹ و š6ا وض \ 7 AB;،ا 0دا‹ vt7ا Jو °" \Tcر "• ،و
)(3
7ض " 1,د ¦ ®¥أو " 1nن " nأو "qوراق U7ر ، Xو ذ [ و; ×و’ ع ا C AMر /ا [6ا( Zي.
; 17 Y P 0Wرس 1ت 1,QFن ) Egاض و *‡EFاض(،إذ \'tCا [6ا U,ري xأ 0ال ا <1-ء ; hW š,p
• ا 0دا‹ أ h/وp 8 6 WŠا Jأو C 1 ،\Tcم ا وض .hWو`1 *+,- ودا‹ وC Y " W-,X
0ال ا(0د 0 7م V/ =Kﻩ ا 06ك & %ا vE0ا 0/ / 1C 1; ، ’ 9eأ 7 =‰م Eو’ 0p7ق 1 E * ]•" =•1 E
)(4
،h=OوV/ x • Xﻩ ا 1-ا *+,-` AMأ h/و ?Q 8ا 06ك ا U,ر Xا • hا 0دا‹ .
-2ا ك 8(a<mر :
ا(} و ت أو "06ك 1] Fر|06" %ك 1,QF* ;0," ''@,ن \T \X0Nا <زم < ] 1ر 0اء ! <ل إE
)(5
}Ž 07ط V/ﻩ ا(} و ت.
0ال ا XZ C 6دة Eر، T ,2g =ª ا ,t7 AMج إ ; Šض >= - 0/و 2ر Tل 1ل و ا } jت ا '6
0 7 1م ' رف 1] Fر " s°ار وراق ا( ا j } " s ¥eت ،و ا 6Yات ا !1n7 uM_ 0b9eا } jت
hWو ا 6Yات ا( -و’ xا0W1 eر <ل ;‡*ة ’ ,, < Wب ا -م ،إذ 0 7م V/ﻩ ا(' رف دة `Š
" sg 1 V qار W jأو •*‡} ; W 7 x Wn-ي ا • 1ا 7 AMاV/ ! /ﻩ وراق 7 W’ -` RbرUX
< ,,ب ا -م ،و | š„ 7 %ا pق " ن l -ا ! =Øا } و " ن ,•1 W- " -ن0 7 [ V .م V/ﻩ ا(' رف
V/ h 7 xﻩ ا } jت و ذ [ ! •X N أو ا U,ر ، Xو `Y " *‡lGاك & %إ }Žء • Ÿ-ا } jت ا '6
¨} و ا 0,ز ، ²ا -و ، 2010 ،ص 61 و ا ، Y#دارأ اl ،• ¥eدارة ا 1t -1
-ا ] 2003 2ص -34 ا _ !1ا وري ،إدارة ا ك &82 5 :وا<pﺮا) ،#A $ Toداروا }¨ \Qا <; - 2ح _ !YاXP ، A{ Y9e
35
TU (> d Hإدارة ا ك ،دارا ا }¨ Cو ا 0,ز، ²ا -و ، ا، J ¥e ا در ،ز Xد 1tر nن ، h -Ž < -2
، 2009ص10
. 4د ’.ء Nm، Uد ا ي 7 - T ،ي وزو ،اZ eا، 2002، Qص273
،? !Y_ š ; -5ا د وا ك h ،ا • J,ا }¨ ^C 9eو ا 0,ز ، ²ا -و ، 2006 6 ،ص379
7
ر كا ا ول : ا
إ Eا’ Wأ_ ، 2و ! •X Nإ sار 6ا =ªأ_ 2أ ى ،و 6/ك "06ك ا ] 1ر 0 7م •} اء j lت sأو
)(1
و إ دة b /أ W1Wو " .!X 1] Y1 W-
Iك mد 5رأوا CYﺮ : -3
CÙاع أ 0ا mو 1,7 1 q}Ž Eت \bl xو_ ات * Šsة & %دوا Qا C*+و 0 7رت š ',أ Eب و
*ة • } 2F ! =•6ر ،و \]17 " p@2ض ا 9eد CÚ -Žاع 1U7 ^ t" ،ا( ات ا } -و -l v 2
ا ‡* \bl xودا‹ g 1U7 0,7د رات ا pد ; ! Cاد و ا(¨}Öت ا s ¥eو ا0b9e ¨}Öت
xا 0دا‹ ‘ * ا " J9Êا 0pري و ! hiإ دة إ Eاض V/ﻩ gد رات •q7 -د ‡ F Cا ت ا 202ا AM
t7د /ا } -²ت ا(' ; و ا 1 -,ت ا 'C AMر /ا [6ا( Zي TÛ ،ل @ p ,أو ا ] 1ر \bl x /أ hW
)( 2
و 6ات .
I - 4ك 8qل:
ى ! •X Nإ Eا’ Wأو و|06" %ك ذات s - Nو x =ª 1 ', 7ا( \X017 %& 1/ Yوإدارة ا(¨}Öت
ى &0 %ق ا 6 *‡lgاك & %رأ W 1أو 0t, gاد •= 0 %& \1-` AB;،ق رأس ا( ل & _ %ن \ -,7ا 06ك
)(3
. أ
: ا كا r -5
أو 06" uÒY` 1ك ا ، 16,و | [ 7 %ا 06ك ا t 02 \X017 %& hWY` AMدا ! ',EF }Žد•X N ! ، C
ا 16,ا( ر0 %& Tاز 2ا و ،و 0اء }Ž R Š` v2 jا -ر Xأو ا Zرا أو } \X017و ت
ا ' ، 6و ! ا V " C eأن ' در أ 0ال [ 7ا 06ك ! =• \'t7 Gا 0دا‹ ،إ %& 1,-` 12أ‘ J
_0ال xرأس ا( ل ،أو 0 ! W ®@Cاز 2ا و } \X01,و . =ªو | 7 %م 0 [ 7ال إ أ 9Üب
و " \T X0Nر ا Vي } 16, m20T ,tCو h=ªا( رT ا(} و ت ا( E \bl %& 06,وض 0,
"@ ا ، 16,و | hY 67 %إ :
ا كا $ر :
=ªف V/ﻩ ا 06ك إ W gم & Œ}` %ا( RŽو \X017را A£Ýو ا -رات ا *‡p ,17 AMات ز \T X0N 6
أG -1" nCت ; Qة ، -p7و | x \1-` %ا " • Y¨,ن 0ا V/ \ 't7ﻩ ا وض و 07ار ¶Xاد
ا ‡ ا U7 =ªﻩ ا .* Šو | =ª %ف ! V/ hC 7ا ا 06ع ! ا ¥eت ا(' ; إ ا0'9eل V/ ! Q xﻩ
أو ر ، Tو ا وض p2 R Š. ،\T X0Nت ا0'9eل ' xدر ا \X01,ا <ز 0اء v2 jدا
)( 4
أ Š` nCا(' رg ?Xدار Xا <ز .
ك ,• ،ا( 1,Uا }¨ R¯ -و ي TUا ،&' 8 4mو دورﻩ 8q u#) TUت #Nlاض و ا < sا ،ÞŒ} * 1 !Y_ -5ا
ا 0,ز ، ²ا -ا „ -و ، 2010 ،ص53
-ا، „- ﷲ ا -ي 5 ،إ < bcاق ا ،دار Cم ¨} و ا 0,ز ، ²ا ا• ¥e أ_ _ ; 1ن ا(} Wا ،RŽراQ -2
،2013ص 153
l - 3ا Zو#X ، A{Xات TUا Nد ا ك ، •" T ،ص32
ا(، %x " š Yا = $ت ا ، Y#ا(• ,ا X '-ا(0'6رة ،ا -و ،2007 ،ص8 • -4م
8
ر كا ا ول : ا
| %ا 06ك ا @" ®'@,7 AMا ع ا Zرا© ! %أ W g \Tم & X0 7 %ﻩ و ،m, 167و " °; % ,ن أ1/
ا 06ك ا Zرا V/ﻩ ! R`q7أ 1/ا ع ا Zرا© ',EF %& %د و " Vات & %ا ول ا 0 ، 6اء ! <ل
ت ',EFدC ا( 1/ Yا( lة VWا ا ع ،أو ! <ل * ‘ m,1/ Yا( lة ! <ل < m,Eا
، Î A£Ëو E 0/ع ا ' 6ا ، X0t,و " } \bا Vي PCدي ! ى ،و " Vات ا ع ',EFدي
) (1
< mا ع ا Zرا© %دورﻩ & ',EF \1 %د و 012ﻩ.
ا كا : q
l ! m ,Cاء =ªف V/ﻩ ا 06ك إ \X017ا(¨}Öت ا '، 6و %& =ª Yز Xدة ا T ,2g E
آGت و -ات إ0 T ,2اء ! ا ا \ أو ا ¥eرج .و V/ا ا 06ع ! ا ¥eت J ,C 1 ،\T \X0N m2q" 1,C
و ر ،\T X0N =‰q" ?',7 Tو ا ,ر أو 1] F mTر ا R Š` AM 1, Fد ' xدر \X017دا
ا Wف ا(¨} ! qأV/ m Tا ا 06ع ! ا 06ك x <n; ،أ =ª =‰ف إ ا0'9eل j Q xف ! V/ﻩ
و ? b7 R Š` ^ t" \Tا0'9eل ' xدر ا \X01,ا ا و ا X0 1] Fرات ا(0,
ا ¥eر ، Tو ; jا p6ت gدار Xا(‡* x 7ذ [ VW;،ﻩ ا(' رف š6 %& ''@,ا وض ' 6ن
)( 2
=Kف إ Eأو X0 7ا(} ر ²ا '. 6
-6ا ك : =<l
ر‘ hا <,ف أ02اع ا 06ك ; %& m" } 7 =‰°ة ' ! ®QأV/ h/ﻩ ا š6 %| ®Q '¥eا Q pة _ ^ أن \j
ا 06ك š617ا Q pة "\ p, Fدة ! أ 0ال ; اد وا( Y Pت ‘ * أ02 T0C m2ع آ ! ا 06ك و| %ا 06ك
)(3
. < g
;VWﻩ ا 06ك _ ]Cا ¨}qة و;• 1,Y =ªة ! ا } 0 7 AB; -²م xأ س V 2ا Q p " \ -,ة " ن ا [6
و =Ø<1أ Vا و ء و " h,C [ Vا ( \ -,ا mZ2ﷲ m2 tو` -و 6ا } pXو„ % ,أ •_ ! š sا(h Y
أن 0bCن m7 Y P mا( وا(' ; ا x m- \ -,7 AMأ س ! د m6Cو m7و د، < g mQوذ [ 1
0/ا 9eل ا pد & %ا Šب ا Vي Y P m @7ت ' ; ` m,1 E ! %ß0" \1-وا m7 1,/و د.mQ
0bCن * Š,ا و " ن V/ﻩ ا 06ك وا 06ك ا %& \]1,7 C ,أن ا Q -ا Vي m \'tCا( و ا pوق
U 2 x ?E0,Cا ¨} ط ',EFدي.
-7ا ك ا : ,
2ي \]1,7إ Cادا Þ / %& m7ا " šXن -ي ` -ف ا 06ك ا } "06" =‰qك ` -ت ا ور ا ,ي ! و
\ -,C %أذواق 06,و 0 ,رة 0 \ 6ال ! ا _0ات ذات ا 0pا ŸQا( إ *‡EFاض إ و
0اق ) 0ق ا 0 - 6ق رأس ا( ل( 0Wa; ،ر V/ا ا 06ع ! ا 06ك ا _0ات ا ! ^t 7 AMا ; j %& \X01,
،? !Y_ š ; -1ا د و ا ك h ،ا • J,ا }¨ ^C 9eو ا 0,ز ، ²ا -و ، 2006 ،ص371
"• ،ص 62 و ا T ، Y# أ_ _ ; 1ن ا(} Wا ،RŽإدارة ا ^<] ت ا ﷲا -ي، ا• ¥e -2راQ
ن ،إدارة ا ك ،دارا - eا C eة ،ا -و ، 2005 ،ص 18 - 1t -3أ02ر
9
ر كا ا : ول ا
مC š s_ ^ أ، ’ اE ا و إCت إ ; اj \ -,C [6 اš s إذ أ، Rb6 @'® ا, ;• ة اx u£àE
(1)
. N تو uM_ ن وq7 • و6" ت ! ( ت ا¥e ; اj
: .ﺮوp; l ا ك -8
" أوElectronic banking " 2 •‡*وF ك06 رة ]\ ا0 ,(ك ا06 اx • 7 AM ت ا9: '( ! اC - ك ا6/
% á([ ا6 " أو اRemote Electronic Banking" -• ! 2 •‡*وF ك06 "أو اInternet banking "v2*‡2F ك06"
" أوService Banking Self" 7اV ا ¥eك ا06 " أو اOnline Banking" ¥e اx [6 " أو اHome Banking"
زU2 أو اm7 " Y_ دارة°" \ 1- م اE `} * إW- 1U; ت9: '(<ف ا, اx " وWeb Banking"JX0 ك ا06"
*+-. وm ‘ C vE ن ووb أي%& وJ,•( ل أو اá( ا%& نj اء0 v2*‡2F • l *+ [6 " ',( اm 1 أ
(2)
." -• ! ¥e "" =>
: =‰ أx 2 •‡*وF ك06 ? اX -` !•1Xو
%& ]C 9eرات ا0 , ; اj ? 807 و2 •‡*وF ZQ j اx م0 7 AM ا ( ت اY P(ك أو ا06 [ ا7 -
(3)
.• نq" ; '( ت ا¥e ; اj hC , ت0 -(' ل و ا7F T0 06•7 لU
ل1 × ت ا <زU *+ ; اj x m-E0 ي0,tC ( وv2*‡2F • l) • } اx \ j د0T وm ' ف -
4
نb • أيX N ! " (' فs ¥e اm 1 ; أb" م " ن0„Z ا ا(' فV/ š C ^ _، ; '(ا
إmYp6" nC دون أنm7< - ; j زU2 " m š1Y. ا(' فm ; ﻩ0C ا0" [ وذ،m" د0T0
(5)
. ب إ ا(' ف/V ا
? ,@ x ل0'9e وا/ X C ت0 - C أو أm7 " Y_ ل إ0s0 ن ا0„Z š C يV م اa6 `} * إ ا -
وC أو أm" ص¥eب ا0 9e ز اWT =K 7 C ت0 - • l ! <ل ; '( ت اU,6( ت وا¥eا
ر } ءŽ ! إG " v2*‡2F *+ W ر } ءŽ إ%& 0, ا0t2 ﻩ ا(' رفU7 ا0/ RŽ •‡*وF [6 وا، أ ى
(6)
. ةC T RŽ و
ا ك ا ر:&' ( ا ا
3 4 5 و67 8 أ، 3 #$% :ول !ا
3 #$% :ع ول# ا
%& •p,7 =‰ أG? إX ر-, ﻩ اV/ دت-` 1W و، a6 ت اWT<ف و, " ? ,@7 ، p ,@ ?X ر-` X رU, ك ا06
: %| X رU, ك ا06 ن ا0j
81ص، 2005 ، رف-1 R¯ - اJ,•( ا، ) رة ا@‘ ت ا و## ) N ) دور ا، اد1_ أR .1
11ص، 2012، و- ا، ة/ ا، 202 ارات اsÚ R 0 اZ (ا، .ﺮوp; m ا ك،? 0C !Y_ ? 0C . 2
و - ا، }¨ \Qداروا، ت$ ’دوات و ا ! ت و ا: .ﺮوp; m YﺮC ا، ا <ت- *ا/ ح ز,p و ا، ي1} ري ا02 1t h8 2 .3
28ص،2008
147ص،2006 ، ب,• ]C 9e اY P(ا، “#$ ا ان اTU &'ﺮوp; m TU# ا8$ ا، p 1_ ا.4
10ص، 2005 ' ، X ر6• g %â e• اp دارا، .ﺮوp; m ا ك،AB ¢6 e ا1t وح1 ،AB ¢6 e ا1t * 6 . 5
6
-GUY HERVIER, le commerce électronique, France, 2001, P50
10
ر كا ا ول : ا
& R 7 %ا 0دا‹ ا eر ! Xا <Q -ت وا( Y Pت m,1W \]1,7 % ا 06ك ا U,ر %| Xو ∗
وا Yت ا W š C 1 01-ا رة xإ }Žء 02ع ص ! ا 0 6د |0 2 %د ا 0دا‹ .
ا( Y Pا %& \ -,7 AMا !Cأو 1,QFن [6 ; ،ا 0دا‹ x \'tCد0Cن ا * Šو W " R -²و 0دا ∗
" ; vt7ا Jأو • -أVW; . * 'E \Tا 1,QFن ا Vي m Cا !1’ \ C [6أ\]1C m2c m 0s
_• \ E ! mا . * Š
"06ك ا 0دا‹ \]17ا hYا ,ي ! ا a6م ا(' & Y P AB; ، %ت `0 %& \1-ق ا ، 6و1,7 ∗
06" =ª 1ع ص و 1,QF • N 0/ن ، \T * 'EوV/ا أ ! / 1C • N h/ا( Y Pت ا(' ;
ى ا 0 %& \1-` AMق رأس ا( ل وا 1,QF %& \ -,7 AMن \T \X0Nوأ06" 1/ك ا 0دا‹ "'=•p
ور ا Wم ا Vي %& m - 7ا x * iq,ا -ض ا •0 6 %xد a6 A£Ëم ا(' & T 7 %أ اãe
)(1
; \ 7 G ABودا‹ ; اد ; و •! 0 7م "@ Wأ. nC
إ Eا’ 0 7م " ور ا " N 0ن أو [Ñا h=O !CVأ 0ال ; ، nQو أو [Ñا !CV Y Pت ∗
" R ,ودا‹ J9Ê " Eى ا Jأو ، \Tcو ا \ -, 0T ,tCن 0 [ ,ال ،إذ hY 7أ
& 1,Qg %ن =K ، \T * 'Eف • t7أ E*+ر ! !•1ا „.š "' pأ
و 0 ! ŸQ ; =Oال و " ن , 01Uن ر ,ŒYŒQن ! ا <1-ء ،ا(01U ∗ 0j \1-` Y P
,t7ج إ ا p9eظ mو ،m, 167و ا( 01Uا ] ! 2ا <1-ء ,t7ج إ أ 0ال ‘cاض أW1/
)(2
1] gر أو ا } \ Šأو <. 1/
∗ ا( Y Pا( ا \ 7 AMا 0دا‹ ! ; اد و ا Ñ Wت ) ¦ ¥ص ا( vt7 ( X06-ا Jأو hi ، \Tc
) (3
` @,Yم V/ﻩ ا 0دا‹ & š,; %ا " Y9eت و hC 7ا وض " ' ا „.š
∗ -.ف 02 Eن ا 6و ا ض & %د (114 ) m7ا 06ك ا U,ر x Xأ =‰أ¦ ¥ص =•1W X06-
و ا -د Cإ Tاء ا 1-ت ا( %& 9ä0ا(0اد 110إ V/ ! 113ا ا 02ن !1n,7 ^ t" ،
V/ﻩ ا(0اد و 1 ?sل ا =K vp j AMا 06ك و |:%xC 1 ; 't67 %
-ا 1T x \1-ا 0دا‹ و ا( ات ! ا0W1 eر.
-ا م " š61ا وض.
)(4
* ;07 -و \Qا ; ا <ز وو’ '7 vt7 W-ف ا !Q „Zو ا x WYإدار. =ª
،%و ا } \bا % , رة ! و وا_ ة 1Wو | %أن ا 0/ [6 2 x و •p,7 01ا -,ر ?Xا " Y
V/ ~ä0Cا ا(0Wpم :
11
ر كا ا ول : ا
رف ،gI < sV# ،ص 8 8ا Cﺮ ،TUإدارة ا ر: ا
ا #ع ا ( '& :أ 67 8
\]17ا 06ك ا U,ر ',Eg J' Xد cي دو ( ;07ﻩ ! ? ,@( \X017ا(} و ت و ا( Y Pت و ذ [ !
)(1
<ل دور ا N 0ا Vي ،m - 7و !1•7أV/ 1/ﻩ ا 06ك &: %
∗ " ون دور ا N 0ا Vي m - 7ا 06ك -,Cن J_ s xا( ل أن UCا( 1] Yا( 0ب و ا ‚•-
،š 9Üو ذ [ " } وط و ا( ة ا(< 6iÚ 1Qن.
∗ " ون ا 06ك 0b7ن ا(@ Nة أ ',EG*+را(} ر } xوع وا_ .
0ل & } %ر ²ذات ∗ a2ا 06,ع إ ] 1رات ا 06ك ;07 =‰°زع " [ Vا(@ b g %& \-UC 1 Nن ا
. @ Nة
.\T a2ا ;0,ا(0ارد ى ا 06ك و h Ô*+أر =ª sأ =‰ b °" š sأن } %& \ 7رX0N ² ∗
إن و Nا 06ك ',Eg 0 XZ7د hC ," ،أ0sل ! X Eا 0 6د V7ر Qا \ C 1ا x J ∗
ا 0 6د.
06,و @ ^ _ ! p ,ا(@ Nة و ا Q -و ا } وط [ V" =‰°; ،!X 1] Y1 " hC ,أ0sل ∗
` 1T J 0,Yا ‘ ت و `. W J U,Y
0اق و ا 1] Y` AMو '7ر 0sل ا( ا ; => h åC AMاد ! ;0ا(@ Nة. ` ∗
ا #ع ا ( 3 4 5 :
ى ،و V/ \]1,7ﻩ 1ل Y P ! /* ‘ ! / 17ت hY 7ا 06ك ا U,ر<]" Xث ' / ®Q
ا:%& ®Q '¥e
12
ر كا ا ول : ا
: ا “#
0 Y " ' Cا E •6رة ا 0 x [6ا WTإ ‡ ا m7ا(0sc " -,ل و ا0'¥eم ،أي ى Eرx m7
0ا „09æ WTت ا(0د ن و N 7ت *‡Egاض0 q" \ -,C [6 ; ،ال ا 6س Vا mأن 0bCن _ ’ ا إذا
0( mCاV/ WTﻩ • 1" uÒY.أ و0Tب * ;07ا 0 Yا ; b أرادوا J9æودا‹ ،hW-و V/ا أدى إ
ا ت s ،و أن ا0 ! *+ J2 eارد ا [6ا( | %ودا‹ ` 6 •t,Yا x JT0,C ^ _ ،Jا [6
أن 0bCن -,Yا ;0ء %& =Kأي ، a9eإذ 0UC Gز ا 0 ! q,اV/ WTﻩ ‡ gا ت v2 j 1Wا aوف.
ى Rp; ،ا vE0ا Vي ¨}Öت 1ل ;VWﻩ ا ! -` 1Yأ 1C h/ا 06ك ا U,ر" ! X
! م ;07 •= ! t,Yت ( ة °; ، 6 -ن Uد و0Tد إl `V/ m ; ,Yﻩ *ة \ Tq7اد
ى ا q" p [6ن Z Z7ع iا(0د ن &V/ %ا ا [6و & %ا a6م ا(' & ،\b %إذ mU,Cا1 e ا 0Yا;b
)(2
ا Vي -.ب ا 06ك <;Úس. إ J9æودا‹ hW-و V/ا / a" uÒY.ة ا Vأو ا Zpع ا(' &%
ن أو ا@?#ص:
hY Cرأس ل ا 06ك ا U,ر Š' " Xإذ m,¢YŽ XZ7 Gإ إ % 1Tا(0T0دات ! Ñ( " 8و ذ [ _JY
Tءت " mرات " زل ! <ل -ر C pرأس ا( ل .و " 1أن رأس ا( ل V/ا J- Cدورا • t7 %& 1Wن
01د ن ،و د %& h=• i hا [6و " % ,ز Xدة EرVT x m7ب ا( ! XZا 0دا‹ m2°; ،أي Yرة ! XZ7 [6
1 Eرأس VW; ،mا 6-ﻩ Yرة ZTء ! أ 0ال ا(0د نV ،ا و _V/ !•1,7 uMﻩ ا 06ك ! i h 7ا \ 1-و
\ 1- m Yدا * ;07 =• JT07 ،[6 hQأ E *+ر ! !•1ن 01د ن و ذ [ ! <ل إ ] 1ر أ 0ا hW
& %ا ] 1رات Eا(@ Nة و ذات ، WT ! J 6 Qو ! WTأ ى ا 2 1nت ا =ç C AMا 6 [6
إ Eاض أ 0ا < ! âY. ^ _ ،!X Ì mل ذ [ 1nن إ -,دة أc ، m’ Eن 0ال ا AMأ %| W’ EإG
)(3
أ 0ال ا 6س و ا 0 AMف ` %& T*‡Yو. vE
ا ( '& :و3 4 : ا!
و ',EF %& 1Wد ،و ذ [ ( m 7 إن [6دور ; -ل _ ^ 0 Cم "@ • رؤوس 0ال \Š}. 0W; ،دورا _
ا 06ك ! Eوض و `< WYت ,2gج و ا 0,ز ، ²و <=• Fك و ا " N 0ن أ 9Üب ا( ل و أ 9Üب ا(} ر ، ²و
-1ز Xد ر nن ،إدارة 8qل ا ، Y#دار ا ' pء 1 ،ن ،ا -ا Yد ،1997 ،ص 119-118
،ردن ،ا -و ،2009 ،ص 20 Tة ،ا ك ا ر و ا g ]aا ،TU#دارأ -2
s -3دق را lا } 1ي ،إدارة ا رف :ا ا sNو ا ! ت ا ، 8$دارا ' pء 1ن ،ا -و ،2009ٍ ،ص 38
13
ر كا ا ول : ا
\Tا =ª AMف إ !X0b7أو C U7رأس ا( ل أ0 * ;07 nCال ا WT ,t7 AMا(¨}Öت & %ا ] 1را =ªا X0
)(1
ا ] " ê,¨,YŽ 6/ ! .vأن [6و ,p 8ن أ ,Œن و : 1/
ا #ع ول :ا "4 :ا ;=< ;
s8V -1ا دا: sf
و Ñ -` =K ' Cا( ات و ` p,_F A{-ظ "0دا‹ ; اد و ا } jت و ا( Y Pت و [ 7 167ا 0دا‹ أي ز Xد، =ª
_ ^ [ 7 h,7ا 0دا‹ & \bl %ودا‹ _ " Yت Tر vt7 Xا Jو Q ; => ; C Gة " ,ر أ=K 9Üq" 7 7 =‰
أ=K 9Ü xذ p,_Fظ ، =Kوو’ %& hW; '7 vt7 W-أي و vEأو \bl %& h,7ودا‹ \Tcأي ,Y. G
)(2
ا ',ف ;•= إ A£à -• Gو - vEن .و i<i U2 01أ02اع و |:%
أ -ا دا — ) sfا ! :
| %ا 0دا‹ ا 0bC AMن ا Y• Z [6اد 1 \bl %& /ور J N %& Eا(0دع ،و `V/ uÒYﻩ ا 0دا‹ " " Y9eت
ت ا b l •X N ! [6ت h=•T 9e N ا eر Xو V/ﻩ ا 0دا‹ 0b7ن ! ; اد ا -د Cن p,Y.ون !
p2Úق ! ا 0دا‹ ا( 80ptى ا .[6
ب -ا داm sfد 5ر :
? ,@7ا 0دا‹ Fد ر ! Xا 0دا‹ vt7ا Jأو ا eر %& Xأن ا(0دع ,Y.أن *‡; %& => J9Ê.ات tدة
1أن • Ÿ-ا 06ك *‡}.ط أن 0bCن ا _ %& J9Êود _ أ01U ! u£¤Eع ا 0دV/ *+,-` . -.ﻩ ا 0دا‹ "" ]1
a2ا ( ة إ Cا %& Wا 06ك _ ^ 0b7ن TÛل ، X0Nو =ç_ ' !•1C Gأن =ç9Ê. * ;07 1و اد ر _
v2 j 1Wا aوف \ Eا n 2ء ا( ة ا( . 6 -و 9Üc !•1Cب V/ﻩ ا 0دا‹ ا0'9eل 0; xا0 ) Qا*+,- ( Qة
ى و V/ا a2ا =Ø ` ‚•-ا g -د رVW Xﻩ ا 0pا . Qو `V/ *+,-ﻩ ا 0دا‹ ( " [6 p bر02c " 2اع
"0tز*‡p m7ات E š61" m š1Y. 1 X0Nوض ذات أ.\X0N \T
ت -ا دا: V’ sf
و V/ا ا 06ع ! ا 0دا‹ W-nCأ %& =K 9Üا *‡p [6ة 6 -و =ç9æ hW !•1C Gإ -• Gا n 2ء ا *‡pة ا( tودة
! 7ر ¶Xا V/ %& hW \ vE0 ; J9Êا ا 06ع ! ا 0دا‹ ،و ا( È C ^ _ Y =• •p,ا(0دع ا Y [6
ا 0دا‹ %| vYŒ \Tcا 0دا‹ Fد رc Xن ا 0دا‹ h,C \Tcإ Cا ‚• )* 'E \Tc Wا 0دا‹ Fد رAB; ،( X
! ا p 80,ت ا * 'E Q Yة \Tو ا 0 x =ç_ s \'tC AMا0bC Wp 807 ! Qن & Q ; \bl %ة ) •p,
x JYt7أ س ا( Èا(09Êب ،و `V/ uÒYﻩ •= ( %& =ç9æ !•1C 1 ،أي و Q ; \1t7 \" vEة
ا 0دا‹ " 0دا‹ ا ] ". ,
-ا ] ،2003 ، 2ص131 ك ،داروا \Qا ¨} وا 0,ز ، ²ا ت ا #A $ة TUإدارة ا -1ز Xد ر nن 0pt ،ظ 0Tدة )m ،
و ،2007،ص 123 - ك ،ا ارا ، - eا د وا د> ت ا ا، 19eاN ا( J -2
14
ر كا ا ول : ا
™ ا #وض -2
0 7م ا 06ك ا U,ر 1-• Xت Egاض و ذ [ ‘cاض ,2gج أو 1] Fر و \X017ا(} و ت أو ‘ اض
0 ، <=• Fاء " 1nن أو " و 1, G " m2د xا 1nن ا A£¤¥و -1ا \ 1-و درا ت ا eوى ',EFدC
)( 1
. ا(
; }0 \ Šارد ا J ,C [6ا ة أ ا " • ;0,ن ا 0 Yوا „ tوا 1nن أو ! و ! أ h/أ blل ا }\ Š
و 1] Fر : (2)%xC
∗ š6ا وض وا p Yت ا(@ p ,ت و; š,ا " Y9eت ا eر Xا( . 6C
∗ \ 't7وراق ا U,ر Xو ' W1وا . =‰ 1n" ? Y
. =Ø<1 ! أ hWو 6ات " -و lاء ( =•aptأو ('9: ∗ ا c " \ -,وراق ا(
! <ل ; 1, g š,دات ا(. C 6 Y ∗ \X017ا U,رة ا ¥eرT
" ت ا 1nن <1-ء . ∗ hC 7ا •G pت و
>= وا ¥eرT ا <1- " \ -,ت - " ¢6Tو lاء ،وا } bت ا _ Yو اF09eت ا ا ∗
•= . ! ; ‘ •X Nا( ، sو sف ا } bت ا(„09Ê \ 't7ا } bت ا(t ∗
∗ ا( %& 1/ Yإ sارأ hWو 6ات ا } jت ا(. 1/ Y
* Tq7اZ¥eا ¡p9e =Ø<1- 6 Î !Qا( /0Uات وا( 6 Yات و lء ا ]. 6 1 ∗
∗ و °; 01ن ا 06ك ا U,رhC 7 0,7 X
1ل. ∗ hC 7ا ¥eت ا } ر -, Xدة & U %ل درا ت ا eوى ',EFد Cوا ، 6pو pإدارة
! ا 0„Zن إ - Èن " 2 ! R¯ ,ا(' ف " 0ل د; " ت ا 1nن ،وW-` =K ' X ∗ إ sار
م Eم ا 0„Zن " ;0ء " ‡ F [ ,ا ت <ل ا *‡pة ا( tدة sا_ & %ا ¥eب ،وذ [ &_ % Nفأ
" ت ا 1nن . "\ إ sار ! ا 0„Zن lة & 7 %ر t, F ¶Xق ،و u£Ý ,Xا(' ف 01
xا' ف. ∗ د; اF09eت ا E*+وا C C*+ا 0اردة ،ود; 0bsك „09Ê
ا #ع ا ( '& :ا "4 :ا@? >(
أ ha- vt sا 06ك `}‡*ك & %إ اد ا را ت ا( ا( -,1 „0ن W-ى إ }1 h=Ø }Žو ت ،
و„0’ x h,C m2°; [ Vء V/ﻩ ا را ت C t7،ا \X01, \] h ãeا( 0ب ،و X N [ Vا Yاد و ى
15
ر كا ا ول : ا
وا , "، \ 't,ر أن ا pY pا(' ; ا *+,-` 1 Y ا(} وع & %ا } اء و ,2gج وا اWE p7
' 9:ا(} وع ا Vي x ، *‡} 9:' %| m- \ -,ا ,ر أ 1 j m2ار p v-p7ءة ا(} وع j 1 jن
C t7 qY1; .mا\] h ãe ذ [ أ; '1 \nف ا Vي 0 m2c m 01Cف ‡ F C Y` !1nCا ت ا(‡*7
0ال ا U2 • t7 AMح ا(} وع ® 2 =• J7*‡C G ^ t"، × 0ال ا <ز }1وع 1 C t, / qY
0 7 xرﻩ و E xر x m7ا ;0ء " ‡ ا 1 ،m7إ0 m2ف =• J7*‡C G & 0 %ا(} وع ،و„ iP7 % ,
ا XZدة &V/ h Ô %ﻩ ا ! 0 Yا \b}` ^ t" \] h ãeأ ء إ’ ; %xا(} وع .
-2إد 5را < ت:
' رف ا( -,ن W-أن 0 0 Cا " Gد ر (0ا 6 WTت 0 :\] 6 -ا p2 WTت sF h 0ف، `
أو ا Zواج ،أو p2 \1t7ت ا ,ر0; h=• -` ^ _ .‚²اV/ x XZU Qﻩ ا( ات و< WY` hWt617ت ا2 1,Q
07 Èازي ’?- ا ،h=ªو hWt617ا*‡EF %& •9eاض •} وط 0'9e j Wل x h Ô J 67 s
! أ. W TوV/ا ا 06ع ! ا ¥eت ا(' ; PCدي إ ز Xدة 0ارد ا( ]< 0 _ 6ل ا(6 ا( Èا(
ا W Tc C AMذ [ ا \ 1- ات ا(*‡; x \ -,ات دور0 _ uM_ Xل 0ا(6 ا(' ف 7 U 2ا h
ا. m7 ; 0م •J9Ê
و‘ V/ iPC Gا ا 0 x J9Êارد ا(' ف ¢Yن : 1/
Wأ02اع @ ! p ,ا( -,ن %& <]1; ،ا vE0ا Vي m ; J9Ê. أن 6/ك 6ت Cة C
U2،أن د أو " ء ا -م ا را WU7 ? b7 \1t, A£Ëأ" Z ,Y( h=Ø 6ت ا را !Xأ 0ا p2 hWت ا(
ف و‘ *. / ت أ ى Z jواج وsF ا -,اد (0ا p2 WTت 6 ‘ *C h/
!X س إ h Ôا( ا " J9Ê ات * ] \ Cا ! آ iر 1 !Xو067ع ا( د ا( أن ار p7ع
ى ا(' ف . ا(0د
-3ا ! : . 8 4l N
` ! *+,-أ Wlا ¥eت ا(' ; ا ]C 9eا AMا =•i t,ا(' رف ا U,ر %& Xا CG0ت ا( t,ة & %ا 6Œ,Yت !
V/ا ا ن.
وV/ ®¥:,7ﻩ ا ; š6 %& ¥eاد " Eت ! ا < [ 0,t7ي 0 - xت ! ا hا( \ -,ورm" Y_ hE
ا(' ف x و„V/ JT01ﻩ ا ,Y. Eا( \ -,أن @" ,1,Cت ا ! C -ا(<tت ا U,ر Xا(p,
0 Eل 1,QF š6ن \ 9eا x Eأن 0 Cم • Yاد V/ 1 Eﻩ ا ¥eت إ ا(' ف <ل 7 ! 0C 24ر¶X
ا ? ,@1" 1Q E m <,ا(}‡* Cت ا E AMم < =Kل ا } \ C ^ _، Wا(' ف V/ﻩ ا ، Wl \j C =‰ %& 1QوG
; Cا( \ -,أ0; CاV/ x Qا 1,QFن إذا Eم " Yاد <ل \Tا( tد.
< -4اد ا q Yت ›q I .ا CDﺮ :
! أ * ;07 \Tا ،\ 1- vE0و ` m7< - \ WYأ vt sا 06ك & %و 6,Eا %& =Ø<1 \t \t7 % 9eاد
; ،h=ª 0إذ أ š sا [6و " 6ءا J N xز„ 0 C m6Qم " Y• \p•,اد ;0ا h/* 7ا(@ ?7 / ! p ,و ء و „ Wء
و ‘ * ! /ا 0pا * 7ى.
16
ر كا ا ول : ا
أ vt sا( Y Pت و "' =•pز„ !Qى ا 06ك ا U,ر0 7 Xم " " Y_ š,pت ى V/ﻩ ا 06ك 0 c " s ،ال
ا(0; ! 'tا * 7ا • „ Wء وا ?7 Wوا( ء ،إذ 0 Cم ا C°" [6اع 0; 1 EاV/ %& h/* 7ﻩ ا " Y9eت •W 't7 -
! ا(}‡* ن.
-1أ_ 1أ" 0ا 0,pح ا #j. ، E 6ا د و ا ك و < اق ا l Y P ،ب ا 6• g ، - eر ،1998 ، Xص 49
N - 2رق ، mNإدارة ا ك و); Vا $ت ،دارا - eا C eة ،ا -و ،2007 ،%ص 392
< ، p-T 1-Ž -3ا رف و •#uت ا C +ن،ا - eا(،1998 ، _0,pص 257
17
ر كا ا ول : ا
ا !1n,7 [6ا 2ا Y1 [6أ 6sف0b,C ?6s \j ،ن ! ! 01Uا 06د^ _ ، و _t JY
U2ا ' ?6ول،ا ] ،RŽا ] ^ و ا ا• &0s J2 T %ل ،أ ا0'¥eم ; U6ا ' ?6ول ،ا ] ،RŽا ] ^ و
ا.‚ ¥e
ا #ع ا ( '& :أ Aل ا BCا) .ا< rا ت ا (
\]1,7إ @,ا ت ا %& [6أ0sل ا( ا 7 ^ _، 2ن @ ? ,إ ] 1را m7و xرأ Wا وض0sq; ،ل ا( ا2
)(1
ا 0b,7 •6ن ! 6sف ا : ,
• ا " ول 1 :ت xا 6XZ¥eو 1ت " ن ا 06ك )ا 1 6و( 3
ا ) !Q „Zا 4 6و( 5 " ا ( '& 1 :ت • ا
و 1ت . 06, وراق ا( 1 :ت x "ا( •ا
1
-Sylvie de coussergues,Gestion de la banque,DUNOD,Paris,2 eme édition,1996,P37
18
ر كا ا ول : ا
ا ا@? دي >l : #,qر ا T 8و >lر rIر ا #,اء :و0tXي V/ا ا 1T 6ا s 6-ا(0ا; ¨} ط
UCgر ا %xX01,أو UCgر "@ ر ا } اء ،وV/ %& WaXا ا s 6ا Yا( 0 6و‘ * ا( 0 6ا( TPة ;، <-
* ‘ ,EP UCgر ا %xX01,أو "@ ر lاء ا * ‘ Yا( 0 6ا eر }ŽÚ Xء و ا * ‘ Yا( 0 6و ا(0 6
ا( Tq,Yة.
ا ا ( '& >l: #,qرا $دي V/ \1}. :ا ا s 6ا Yا( 0 6و‘ *ا( 0 6ا( UCg 'E • ,1ر " ون
ر ا } اء %& 1"،ذ [ [ 7ا 0b7 AMن Tر، 6' Xوا 0b7 G AMن أ، 1 Y nCو Y` Gا( Y Pت و ' ر?X
ا( Y Pت ا( 1 V p6, 202 E /Pت UCgرا 0 7 6 %xX01,م • 1-ت UCgرا -دي.
' sر ?Xا( Y Pت و ' ر ?Xا ^t A : #,qل §Cﺮ ا د> 0tC :ي V/ا ا 6 ا( ا
وا 0 [ V ، X0 ,ال ا U,ر 6ì, " Xء ا s 6-ا( %& Êا 06د) (11و )0s× (12ل.
sرا ،A£Ýا(¨}ÖتZWT ،ة ا ، 6 ,ا( -ات ا #ا A : #,q shل ا د> 0tC :ي V/ا ا 6 ا
وا WU,ات ،أ0sل أ ى د Cوأ0sل د T Cر. X
أ=‰ ا@‘ ¡ : #,qرأس ا ل ; C§ aﺮ Yع V/ • 6C :ا ا x 6ا ®'9eأو ‘ * ا( ;0 ا
. „0
! - N ‚p2ا } اء أو hWا s ¥eأو وراق ا( ا ا ] دس H3< : #,qا@‘ 0tC : Aي V/ا ا 6
xا( Y Pت. ا(•,
ا ] : #,q shأ Aل أ#5ى0tC :ي V/ا ا 1 s 6ت ر ا } اء ،ا(@Zو 2ت وا 0Cن * Šا G AM ا
ى " 6 , °ء _ " Yت ا X0Yا %& Wa7 AMا .(18 ) 6 06" %& Wa7د 0sل
ا ( › I ]d: #,qت ا 0tC : ]aي V/ا ا ‚• 6ا( T0,6ت ا( و " Y_ %& 2ت ا êQ ,6ا( 7 ا
، TÎاQ Y¥e وا W-,ات xا <1-ت وا 1-ت ا( • 1-ت رج ا( ا 2ا x s ¥eوراق ا(
1-ت ، TÎأ ’07 G nCأ ء ا 0,ز ²و ء ا( و. Y 2 0 xد ا Š, 1,_F
ا #ع ا ( 5 :م ا BCا ) .ارد ا (
`0 1 j A{-ارد أو '0م ' ،در 0ال ا W @,Y. AMا \X017 %& [6ا ] 1را U2 ?E0,C ^ _ ، m7ح
ا E x [6رة إدار x m7ا \ -,ا(' در ا C -ة × 0ال و ا ,ر أ =çYŽو =ªف إدارة ا0'¥eم إ • t7
ز Xدة &0 %ارد ا [6ا( •} " ! m6•1C \bا_ m7 T ,ا X01,و ا0'9eل \n;q" => mT ,t7 E x
ا } وط).(1
)(2
و J7*‡7أ 6sف '0م ا 2ا :%xC 1 [6
• ا " ول 1 :ت ا 6XZ¥eو 1ت " ن ا 06ك)ا 1 6و.(2
ا )!Q „Zا 3 6و.(4 " ا ( '& 1 :ت •ا
و 1ت ) 06,ا .(4 6 وراق ا( 1 :ت x "ا( •ا
0ال ا s ¥eا( ; )ا 06د 7إ (18 " ا@‘ ¡ :ا(Pو 2ت، •ا
#ي،دارا >= nا * " ، „ -وت ،2000،ص 110 TU#ا و )! #دور ا@ 3Qزا كا, ا ,pح،ا - 1ر~e s l
2
- Sylvie de coussergues,Gestion de la banque, opcit,P37
19
ر كا ا ول : ا
[6ا( Zي ،ا(' ف ا 12#ي# ،ا12ا ; ك ا žﺮ> > 0tC :ي V/ا ا x 6ا 0Cن " ¨Y ول :ا ا
ا( Zي sÚار و • J,ا } bت ا C C*+ا =K T07 AMا( t,Yت vt7ا Jأو \TÛأو " -l°ر 24أو 0Cم
. \1
1-ت ا Y P( Y¨ " •6ت ا ( '& :ا > ن ا ]<^ 3Vت ا #ض0tC :ي دون وراق ا( ا
ا ض " 6ì,ء ا وض ا -• ,ا %& Wa7 AMا 0'¥: (12) 6م.
V/ %& \" ( " WaCا ا 6وراق ا( ا( -ة !/ا h 7 AMا 1-ت و ا 0Cن " ¨ Y P1 Yت ا(0t
Y Pت ا ض. %& Wإ Nرا 1- !/ت ا(Vp6ة
0tC :›4 “1ي V/ا ا 6ا 0Cن " ¨ _0 Yات ',EFد Cا(، ¢ t ا ( :ا@?] Iت ا ا4 ا
و Y Pت ا ض " 6ì,ء ا وض ا -• ,ا %& Wa7 AMا ! (12) 6ا0'¥eم ،و ا وض xوراق ا(
ا( %& Êا (4) 6و )0'¥: (12م .و Wa7أV/ %& nCا ا 6وراق ا( -ة !/ا( 1- 1ت و ا 0Cن
" ¨ Y P1 Yت ا( %& W 0tإ Nرا 1- !/ت ا(Vp6ة ا .!Q „Z
ا ا #ا :shد> ن 0tC : ]h (8ي V/ا ا 6ا 0Cن ا( 6Y• ]1ا ' درة ! ا( Y Pت " 6ì,ء ا 6Yات
6ات ا ' 6وق 6 ،ات ا 0Yق & %ا 0s ! (12) 6ل .و V/ %& Wa7ا ا 6 ا -• ,ا(Ê
أ ى ذات د \ ا(' ; ،و 6ات ا 0Cن ا " ,اول ا(' رة tأو ! ا ¥eرج 6 ،ات و أوراق
. v" i
ا ا@‘ ¡ 5 :م أ#5ى0tC :ي ا 1-ت "@ ر ا ،ا 0Cن ا(0ا; s 6-ا( ! 1 ,Yا !/و ا(
! ا !/أ nCأو ا( -ت ا ] ". ,
ا ا ] دس I ]d :ت ا ‚• s \ Ê. : ]aا Q Y¥eا ] " " Y_ %& ,ت ا êQ ,6ا( 1-• 7ت رج
sوراق ا( )ا 6Yات( .و " ‡ Ùا ت " 1-ا ' -و ا 1-ت ا( ، TÎا( J bا(1,t ا( ا2
! ا 1-ت ا( ، TÎا( T0,6ت ا(0ز ،ا( T0,6ت ا( و. Y 2
ء ا AM ا ا ] :shأر Aة ا 3Vا #© rو qءV/ \ Ê. :ا ا ZT 6ءا ! ر sة (0ا WTا(@ Nو
t7ث •}.R‹ U; \b
0tC :ي V/ا ا 01U 6ع N ,_gت ا( 66أي ا ! J U7 G AMا ?X -,ا(- - ا ا ( › © dm :ت ا
& %ا !• (7) 6ا Vي • 7 %& ®'@,Cا h•9eا } © %وا RŽ02و sا(.%x
ا ا < :sإ . qت 8(a<mر0tC :ي V/ا ا '_ 6إ 2ت 1] gرا( Y P1 _061ت.
! 0ال ا( 201nذات ا • ا :#u $ودا sfا 8ªن ذات ا ! shا p,ﺮك0b,C :ن V/ا ا ; 6 ا
ا(}‡*ك _ ^ p7 " q}¨7ق ²وا Vي 0bCن !•1ا Yاد & _ %و0Tد lوط ’ ! ا !Q „Zأو ا(}‡* ن .
#© r8ا Y#ا $ ا dدي : #,qأ ال r
0ال ا( 0,ة ! إ sار وراق ا( أو ا وض ا -• ,أو ا ( '& :#,qد> ن ) 0tC : $hي V/ا ا 6 ا
\Tcأو t * ‘ \Tcود .
وأوراق ا ( :#,qرأس ا ل ا ; V/ • 6C : aا ا x 6ا ®'_، hW × 1 F 1ا1,T ا
20bأس ا( ل . %© 1,TF
" أس ا( ل ا(• 1 s .J ,ت ا #ا 8q:#,q shت Alار0b,C :ن V/ا ا ! 6اZ eاءات ا( 7 ا
sgار 1n2F،م 'p2F،ل أو \C 7ا 6Yات " .hW c
ا ا@‘ ¡ © dm :#,qت0tC :ي N ,_F sت ا J9Ê ®'@7 AMأر„ ح ا 06Yات ا( ’ .
20
ر كا ا ول : ا
ا ] دس Y :#,qرق إ qدة ا >0tC :#ي V/ا ا 6ا 0pارق ا ] " Ù ,دة s 6 C 7ا( ا. 2 ا
ا ] :#,q shر0tC : d# Aي V/ا ا 6ا -Yا( _\ ! ا 6Yا( ’ . ا
ا ( › :#,qا «4ا ] V/ %& \ Ê. :ا ا 6ر„ ح أو ا Q Y¥eا . X06Y ا
21
ر كا ا ول : ا
: 8) 5ا
* ! ا ن ا !X }-ا ! C -ا * Š,ات ا ( -ا ',EG ; ، -² Yد ا 0t7 AÒ -ل إ Wlا ¯
Nاف " \-pا ]0رة ا T0 06•,و ا(V/ \8 Rp; ، 7 0 -ﻩ ا aوف إزدادت أ 1/ا 06ك إذ * Šs X Eة 6,
أl vt sـ Xـ ن ا 9eـ ة ×',EF }Žـ د Cا(@p ,ـ .
ع ا(' &Z %ا _ %& X0ا ',EF ha6د * iq7 ! m 1" ، Cإ x R¯ UCا ',EF 16,د< ! Cل `Ñ - ;
V ا( ات ا ، ; bوا 0,ز ²ا •?ء VWﻩ ا( ات 1] F xرات ا(@ ، p ,و„ 6ء xذ [ ; " أت ا 06ك
V=Kا ا a6م ; j xا( X0,Yت T ,2gو ا( و ا T0 06•,و gدار Xو . < g
; 06ك &0b7 W 01U %ن _ \ p,7دا G U uMl Wت ا ¨} ط ',EFدي ،و 12 1 jو ا`V/ Yا ا ¨} ط زادت
، =ªو b1" 1/ ! š 'Cن ا ور ا Vي %& m - 7ا ',EF 16,د Cو &% " Y_ [ V - 7ت ا 06ك و ` -دت
7م ا ول0 7 ^ _ ،م " ',EF \X01,د ا hC ," A{N0ا وض و ا p Yت و ا < WYت 2 1,QFا(@ 1,- ، p ,ة
و ذا %& \]1,7 7رأس Wو ا_ =ª N ,و @'' =ªو 0 xارد /ا ¥eر ! Tا 0دا‹ و 0 xارد أ ى دا
أر„ _. W
22
:ا و ض ا ا
ا
23
ا وض ا : ا ا
ا
ت ! ل #$%ن ول: ا
ول ) :ا وض ا ا ('&
ا ع ول , - ./ :و ) +
و 23ا01 ا ع ا :أ) ا وض ا
:و, $ 5 ('& ا ا
:أ 6اع ا وض ا ('& ا ا
; ; :ت و إ 9اءات 7ا وض ا ا
ول 7 ; ; :ا وض )ا > ; =( 6 #$ ('& ا
ا ع ول ) :ا > ; =6 #$
أو@, - ./ :
: 6 Aأ) ا,B
ا ع ا 6 :ت ا > ; =6 #$
:ا .ا ا AFة CDا > ; =6 #$ ا عا
:ا ا ا #$G .ن ا ('& ا
ا ع ول :أ; 7 Hا وض
3J . :ﺮ 7ا وض ا عا
:إ MNذ ا ار=#$ ا ('& ا
دات ا ار=#$ ا ع ول:
P$ Q:ا ار=#$ ا عا
:إ 9اءات و ا! 7ا وض ا عا
ا NQ
24
ا وض ا : ا ا
: ا
' )*+ت ( د!' و ذ $ %أ " تا إ ع دورا
ا ! ا
رأس ا ل ت 56 7 ' 4ت و ا =ات ،'; $و '; $أ :ى 23ل ا ' / 0ا .ز '
ةا
. ا
! N Iا ا Bم 3ول E/ن " J Kت ا Iك ا Gر ' و ا DEF B Cوض و ا @); .ت ? ' 4أO" PO 2
در ! اد :3ى= C ،و =BJ! [4ا %Iو ا Gر' ،إذ DZ Rا =ر ا ? !U VWXYادا= R ; STدت و "PQ I
( د. [ J Kا ?\ ] * 7 ' )Y
،و ذ .: $ %ل E0Oن I@4 ،ول .: $ل 3ول ا ;Jم و ^? ن ا و * ` aق .: $ل Nا ا J
' 3و ' J eإ" dذ ا Bار ? ،bcأ ا I@IC bc 0ول [ .: $ا ) *' ? ، ; ;J ،' 4أ Sfو ا ا
ا h+ة . SgC
ت ! ل = #$ن ول: ا
DZ jا Bض أ = أ iا ! Fت ا Vlو = ا $ %Iأ ; ،إذ $k ! 5أن ! Bم ا m G / %Iا = :ات و ا داmn
ا ' Coاد و ا )*+ت و ا rIت و إ= G Sq B/ة و '4pdدون إ* .Fل 'C KU / ،إ\ uو د أ tاف أ :ى
' إ\N uﻩ 3ال $أ إ*@ 0ر و إ* / ; .Fرة أو :w/ى. " vن
و yC [ Qن ا v! %Iن و* ` E/ن ا = $ :أ|{ ب Nﻩ ا دا mnو ا E~D•Bن v C ،ن {|€ ' )a / $ } 7ب
( vوض د :ر و 3ال ا د=IQ 'Qﻩ B! ih ،'; $م N i!=B /ﻩ 3ال و ' O/ i $ ;OIإ Sg
و IB" ƒCت وإ اءات و ( اE4ن =Oدة "} $ا • %I '! Sإ*•Dداد 3ال ا Vlأ( ~; .
ا ('& ول ) :ا وض ا
ا ع ول , - ./ :و ) +
أو@ R- ./ :ا وض ا
' إ B C ، Sgم „ K /ا دا mnو 3ال ا Vl دور ا * ] E/ن ا = o $ :ال و i $ إن ا ! %I
Eن ( د!Eن ا O! $!Nن 3 %ال ،و N DZ jا ا =ور ا †aط ا ?VWXY تا !=* ; G
Iك.
و (= و =ت =Qة Rر „ Bوض ا ' kIو ‡ :bR€ 7
CDا ' Tا B! : S .ل إ? .C $ن ، 4.Cأي إDZ Qﻩ أ ، Iو إ? .C $ن Ne uŠQ 4.Cا أي إ"Ndﻩ أ ،[ Q I
و ? ن أن DZ cا Jد أ Iأي =! ا /د '4 3إ\ uأ ; ،أي =! ا .'B0 /
CDا ' 'F / : U 9% Tا yC ' )c Jن ا ' vا ( ' v ' / Bض ‡ créditو أ ‡ S‘ 2ا ' vا ' a ".
)(1
créditumو ا † $ 'Bا Jا . crédère V” ".
، credit '!—E G4 ' v ' " % Neو ‡ † $ 'Bا ' vا ، credo ' a ".و ‡ " ' e
`™{Eن :
:Card -و V” Rا 'B0
:Do -و 'F / V” Rا ' a ".أ~.m
)(2
و ž” Ÿ ! % N/ا ' vأ~ mا .'B0
' ،اp¡¢ا? ،2000،ص 90 ك ،د! ان ا ` Qت ا¡¢ Zات CDإ #Yد ا e -1ا pBو ”،V
2
-Amour Benhalima,Monnaie et régularisation monétaire, édition dehlab,Alger,1997,P53
25
ا وض ا : ا ا
' ،'/ IQط،2001 ،1ص 35 ا، . E) - 1ن `E) ¶Jن ،ا
DZ - 2وك )Eن ،ا و 6ا Jو ا ،دار ' ، †aط ،2اp¡¢ا? ،2004 ،ص 67
= Q- 3ا ` bر~ ر =،أ = دة ،إدارة = #$ن ،داروا? ،ط Q،1ن،1999،ص 31
،2000 ،ص 103 = Q- 4ا ` = Qا ،= {¢ا ك ا 01 ' : ' fو إدار ، 01ا =ارا،' ¡¢
5
-Farouk Benyacoub, L’entreprise et le financement bancaire,2003,P17
#ت أ ل ا ك ،دارا= ª¢و ،2013 ،' 4ص 255 = Q-6ا Bدر ،Ÿ O/ا f
- 7ز eء ا =وري )j ،ي ا ) ا ،bnا ك ا -bgو ا > ; ت ا ، Jدارا زوري Q ،ن ،2006 ،ص 74
26
ا وض ا : ا ا
+ : 6 Aا وض ا
" } ŸI ' Q $ا Bوض ¨ ¼ •—ا ت t $ف ا = %Iة * Iات ،و ا =Q S•Q iGI" Vlة أ `:ر و ;Nا
أن " ' Q 7 Cإ( اض uŠQ N; ;OIﻩ ا Bوض $ 'Q G uŠQا † وط ،إذ ! = Rا Iك
ا 2 Iا ':
bc )c ( ار ? ن :=" 5 S½€ ،%I ' )a /ا .1ا DZ R :ا . Q 'B0أ* *
ا (.ت ا E/ ' ? Bن ا ²pن و ا $ =G4 'B0 C .%IاE 4 ¡¢ن أي $ا %Iإ" Gﻩ [ Qو $ا ²pن
إ" Gﻩ ا : ¾ ،%I
:=G4 %I ' )a /ا" Gﻩ ا
؛ -ا ' ?. 'B0ا
-ا =( 'B0ر"[ uŠQا •Dام —• Àا ت ا Ndة ؛
-ا ["DZ: 'B0ا ;' I؛
²p ' )a /ن ا" Gﻩ ا : =G4 %I
ت «[t †c ©d" ' ª؛ -ا =( 'B0ر"[ uŠQإ †Cء أ* ارﻩ و
-ا '!= 'B0أرا?[ و 'O? 4؛
-ا =( 'B0ر"[ uŠQا . O
.2ا ة ‡ :ا D•Jة ا E/ J" Vlن =وث ا =! ' 4و ا ، S• © dو ! J" / =!=O" iق ا ` ECن ،و Nا
? ن و ا Nي ! Jق E/ن ا .ت ? ' @4و ا .ت ا Jر '، ا Jرق ا V” pا Iا ¡¢ي
)( 1
ت ا '. uŠQ i ! eأ* *[ "= =!=Oل ا =? Jة e ،أن =ة ا Bض ". : / „ dف ا
. .3ل ا $ة :إ اء eاء ا BIد—• ! ¾ ،م ا D•Bض [ C=/إ\ uا I" / B ،%Iز[ ا uŠQ P(+
ا ) ' ،و "= :إ Qرات =!=Qة "= =!=Oل ا =? Jة ' ~ / ] " ! S• C ،ا ) ق ا 'J / '!=BI
) (2
' Qو • B / ] " ! Sض ذا"[.
"N =!=Oا N;Cا ا =ل !. : / „ dف 4ع ا Bض و % Neا ';¡¢ا ،[OI " Vlو $أ iا ا ا := " Vl
ا =ل ' ( =G4ا Bض ،["= ،و '4ا ` uŠQا Bوض ،ا ،')C Iدر ' ا t dة „ v" ،ا Bض:=" ،
ا %Iا peي =!=O /ا uŠQ3 ={¢و 3د ' B ¶cا Bوض.
.4ا 6 iت :و " vن إ ' a Qأو « VÃC ، ' ªا $k " Vlا $ %Iإ*•Dداد أ ا ; " bJر BO * Âق،
ا Jا .¾ 0 ' إذا p¡Äا D•Bض uŠ Qا )=اد ،و * ف ` 4ق ; J /
j' .5ا ض :و ! =Oد ) ا ';¡¢ا ، [OI " Vlأي ! " ] i¡Å/ا ارد ا = J K ' / Bى ا ،%Iو
و (=ر"[ uŠQا )=اد ،و 4 ) % Neع ا Bض. =ى .ءة ا
† وع .6ا Tض aا ض :إذ ! =!=O" Æ aا ;=ف أو ا Fض $ا NI ~ Bا =ا!'،
إ*@ 0ري أو †cط إ* .... \.FاÇ¢
)(3
' *=اد ا Bض م $أ ; : - k .7ا > اد I ¾ :ك =Qة /ا ³
،2008،ص 40 = Q-1ا زاق #Y= ،'! :د ا ')*+ ،CDب ا،' ¡¢ط،1
' /زر ،' Éاp¡¢ا? ،1993 ،ص145 ~ -2ء = Gا * ي #Y= ،د ا ي،
e -3ا pBو ” Z ،Vات CDإ #Yد ا ك ،ƒ/ * m ،ص 28
27
ا وض ا : ا ا
*w/ ³ 4 / -ر =? Cة D•B C ، ' / hض ! Bم =!=)@/ة µا =? Jة و أ() ط ا Bض µ / Š23
D•C ' t P/ hة * BOق.
*w/ ³ 4 / -ر =? Cة DEFة D•C ' tة * BOق ،إذ ! S•kر" Jع أو Jd4ض و ذ ) %
ا +ات ا Vlإ. =!=O" ST= Q
د * / ' Cل * =? Cة P/ h Eنp =!=)R i ! ¾ ،ءا =!=)R -ا Bوض uŠQ
.:ل ا D•Jة ا ، Sg Q ƒJو اp¡¢ء i ! :3د * / ' Cل * =? Cة .DEF
=)R ³ 4 / -د ا Bوض =" [ Cر . G
و 23ا01 ا ع ا :أ) ا وض ا
أو@ :أ) ا وض ا
( = jاض ا t †c bvIإ( د! %/ †@ DEhw" $ [ ،' 3 '! Êو =د ¨3د ( uŠQد
' Q `Bت ا †aط ( دي ا ،'J dا Fا Nي در إ ع ا {¢ت ا ا $ DZ j [4 7 ،V”tأ i
[ ! VWX@kأ ' 'F /ا {¢ة ( د!' ،و ا $k ! Vlإ ; ا BIط ا ':
DZ R -ا Bوض ا ' kIا رد VWË *3ا Nي [ Q = jا {™ %Iل uŠQإ! ادا"[ ،إذ " 0
ا $ DZe3 4 ¡¢إ* =dا "[ ،و \ " % Nا Iك ا Gر' ا Bوض ا [ 0 " '2 : '! IQ ' kI
)(1
DE e ' )c $ة $أ ا ; ا '.
-إر" Jع ' )cا Bوض —Eا 4ت ا Iك ا Gر ' DE†jدا? إ\ i( J" uأ ' ا Jا?= و ا 5ت
= e ; kر ^! ادات ،و ا $ $k " Vlد mCا =? Jة ا ) 'BOدEQن " %ا Iك ،و و
ت "= DE/و "=( i rIر 3 $ i?.ر ²ح mإ ' 4 vإ Jظ ا =B/ %Iر $ا ) ' ا ;' إ
ا $ {Îا .ء.
' ƒ :ا BIد ،و ا S•Q w†a" Vlز دة ا دا mnوا =BI VWË *3 DZ R -ا Bوض ا ' kIا
)(2
ا =اول ) ' eو* ? ا =.(mC
ت ا 'Q Iو ا pرا 'Qو ا Gرة و ا =ª¢ت € C ،ال " ا Bوض دورا " -
ا ت ' 4ج و" ا $k " '~ Bا $ ³ Iاء ا اد 3و ' و د mCأ ر ا ل ا .ز Eن
)(3
' 3و ا {¢ل أ 4 m * uŠQ 4ج ذا. ST
$k " -ا Bوض ا Iك ;* $م ا †aط ( دي و " ،[ =Bو ر :ء ا m Gا Nي
ا Bوض C ƒ : uŠQص ا ' و ز دة ا Bة ا † ا? ' ،ا =/ Vlور uŠQ =Q )R "C،[ =d
)(4
ا * mإ* .Fل ا ارد ( د!' و "E)Oن ) ى ا .'†Y
23 : 6 Aات ا وض ا
" ƒBOا Bوض ا =Q ' kIة pا! )*+ت )*+ت أو ا ;¡¢ت ا '~D•Bو ‡ :
$k " -ا Bوض ا ' kIا )*+ت ا 'J dو '2 :ا DEFة و ا G" $ S• '0!={¢وز ² 2ت ا {¢ل
peا \ $و ;' r4ا ;¡¢ت ا '. uŠQإ? ن „ ~ §)¨ 7ا 'B0
،žWXYQ 5 B4 I =I; -1إدارة k Mا ، 6 #$= mBدارا ا!' ،ط3 ،1ردن ،2010،ص 44-43
،2003 ،ص 83-82 -2زE) aن Qض ﷲ = O ،ا ، \ Jأ; ; ت = #Yد ا ي و ا †a ،CDرات ا VÑ {¢ا ،' ( B{¢ط،1
-3ر~ ان و = Qر ،أ; ; ت =دارة ا ،دارا )DEة I ،ن ،1997 ،ص67
= Q -4ا ` = Qا ،= {¢ا ك ا 01 ' : ' fو إدار ،ƒ/ * m ، 01ص 105-104
28
ا وض ا : ا ا
bv := " 5 -ا Iك ا Gر ' Ò Gإدارة ا w†aة ا ،i ) e DZ R 5 VÃC ،'~D•Bو v" % N/ن
ا ` * ')*+ة uŠQ ' 7إ" dذ ( ارات DE )Rا .')*+
'J v /أ( ( * D•( 'J v /اض $ا ;¡¢ت ا ' :3ىC '2 :، C " -ا Iك ا Gر' "
! B / ƒوض ا ` ' و ا *`' . 3
! $k C " -ا Iك ا Gر' ( وض ¡Ów/م و أ ل Ê3 m * I@" 'J dاض ا „B" Vlوراءﻩ،
ا w†aة ا $ '~D•Bإ* ل ا Bض /رة أ %I $k ! [4€ ' C DÔeا ` ' D•C ( =!=)@ /ة
ا )=اد و =Qم p¡Ó ' N Rر ا @)=!= $FCا = ! %Iي $ Q 4ا وw" '4 * BOق ،و žl
)(1
ا } 4ت Ÿ @! ،ا *5 '2 Jار †cط ا ')*+و =Qم إر ²ك * . Sf
ت ا @† ' Fو /رة "=ر .' G )*+ $k ! -ت ا '~D•Bا Cء B /ض 3 $ال ا $Q ' Iا
! O" $ $k DZ R -ا Bوض و* ' O ' * Iإ* ل رأس ا ل ، :€ ©ª« $
[ ) ر ' O²رأس ا = :ات ا '!=BIإ\ ; O! $ uو m ` )jإ* ; .Fو Nا !+دي إ\ uز دة إ4
ا ل(.
ا ('& ا :و, $ 5
ا †aط ( دي ! Bم $ [/و ،„? Kإذ " DEC " ' * *3 [ ; 0 " ا Bوض ا ' kIدورا ;
)(2
3ال و I( SfÕ Rات *@ 0ر = †a / mCط ( دي O4ا =Bم ،و " ™N ©ªﻩ ا : „? K
أو@ #6= - N :ج
$رؤوس 3ال، " =( DECر B / ÒY ( د ا)R ¾!={¢ ت *@ 0ر Ö 4ا 'J d إن إ
$د :رات و *@ 0رات ا Jد!' أو اN ،'2 ª¢ا yCن ا ™¡ ء إ\u و 7ن $ا Nر " N DECا ا =Bر ا v
ت ا و ~ ور ا Iك و ا )*+ت ا ' ا =SØ 'J dف ا {¢ل uŠQا Bوض أ Ÿ 2أ ا t
' 4و *@ 0ر' ا EG I $k ! e ،'J dن ا {¢ل uŠQا Bوض ƒ t $Qإ=2ار iا )=Iات و ; /
† و Qت و C3اد ،و Nا uŠQ =Q )jز دة ا=/ i¡Ù¢ور ا * ] E/ Cن ا = $ :و ا )@ ،$ 0و Nﻩ
( د ا N ،V”tا و i!=B" $Q .}C ا * ;)R uŠQ =Q )R 'tو mÉ )Rو ز دة 0@* i¡Óر و 4ج
$ SÚ= Cودا mnا =.$ : ة )@/ $ 0 ا Iك Bوض ا
o0p;= - N : 6 Aك
إذ ! ? $kن ا )Ek Sfن $ا {¢ل ¼ ¨ uŠQا ) ' e.Sf* mو $ DEÊا ) uŠQ mا =Q $ iÊم
ا .زم † اء Nﻩ ا ) uŠQ mأن ! =* iاد uŠQ (=ر uŠQ iSTد Sf ( mCا ( Pا ، ~ {¢و ذ i;OI / %ا
أ() ط }/ن د i; :ا ) N;C ،' Bا [4w $ 3أن C3 =Q )jاد " uŠQز mÉإDZQ b7.Sf* i;( J4
ا e،$ pأ 4 ]†a! [4ا ` uŠQا ) mو ا =ª¢ت * ،' e.Sfو ih $ز دة 4 i¡Óج و *@ 0ر.
- >/ : Aا د@ت
إن ( م ا Bوض ' )R 'J K /ا د5ت و إ /ام ا ;r" ،i Nأ .: $ Sfل 4 vت Qض ا BIد ،و ' e
و* ? ا = mCا pC ،m Gدة ' 3ا BI ' §)aد ا دا $ mnإ \ 4 vت Qض ا BIد V” j ،إ* =dام
' )R ? ن /رة وا* ' ' )Rا د5ت و إ /ام ا E/ i Nن t3اف ا ،'J dو أن irا
ن ا =وري ،إدارة ا ك ،داروا? ،ط3 ،3ردن ،2006 ،ص 124 .C -1ح ) $ا ) = Q = + ،VWXYا
رف ،دارا kب ،ا اق ،1995 ،ص 113-112 = O iK 4 -2ا † ي ،ا د و ا
29
ا وض ا : ا ا
دل mإ Qد أ( uŠQا BIد ا د5ت ا ) ' و ا / i ! ' =ª¢ا*`' ا † vت mC= ' * 7و و* ]
ا ~ {¢ة ا Bم NSØﻩ ا ; ' و Nا =B" $Q ÛWÜ 4م ا دات ا ' Cا e ،m Gأن ( م ا رف ƒ d/
ا دا mnو إ* =dام أدوات ? ن :3ى $أوراق ' و 5 eت * DE0e =Qا Q ;)R uŠQت ا د ' و
" * . ; ¡Ó m
#Y= (f R'#M stدJ را N : .rز uvا ارد ا
„ dا Q `BتƒBO! žl ، " ز mÉا ارد ا ' ا ' =ى ا ;¡¢ز ا ? ن دورا !
( د 4ا از=d! / 4م ا ) *' ( د!' و ? ،' 4و = 3 ƒ BO" Jk! /اف ا * '.
' ا #دل ا x#ري ; د; ,>/ :
،إذ ! ' ;* 'B t C وذ .: $ %ل إ* =dام Qدات ا )@ '!=Iو ا 0 " Vlأ = أ vل ? ن ا
= mCا Gرة ا ª¢ر ' ~ mن Bق ا ) رد و ا =ر.
:أ 6اع ا وض ا ا ('& ا
" „Iا Bوض ا ' kIو=!=Q DE! ƒCة ،إذ ! ;J a " $kو =GIC ، ST= ƒCا DE Bة ،ا *`' و ا ` '
! $kا Bل أن " „ a ( =GICوض * .Fل و ( وض *@ 0ر ،و Q ~عا ، 3أو )
ا Bوض jد '2 : 'J /إ\ ' t uا ' ذا STو i¡Óا µا =Bم.
،ƒ/ * mص 43 ، 6 #$= mB ،žWXYQ 5 B4 I =I; -1إدارة k Mا
30
ا وض ا : ا ا
د E/ن . ;)Rت ا =Iوق و ا uŠQ {Îا †kف " ك ) ب ا ²pن v! bvن و uŠQا $ iÊا @† [/ا
)(1
' = '2 : 0 " S• /ة ا Bض و ' tا دل. =! ، Iإ 5أن Iك إ C. :ت
:3-1ا وض ا ; :
ا t †aت ا * ' ،و ! 5ل 'C 7ا †aط ! /ل pء $ 4ع :ص $ا Bوض =d )jم
)(2
" [J vا = [IQ ' Iة " = إ\ 9 '! Ê uأ ; .
Y :4-1وض ا :}S
' ' Qا ;BBO" ، F Qرة ( $Qض ! ŸIإ\ uا ²pن ا ;' ا ' {¢إ\ uا ) ' ا ` '²
[ =e+و *€ ]BC + [Ikب :ر ' و ! Bر ا N %Iا ا Iع $ا Bوض v! =IQن Iك [ ".=ew
' d ' ')*+ $و *€ $kب ( uŠQ Pار ا 0@*À ' ¨ ')*+ P ( :.0 Cر و
Nﻩ اw¡™" ' {¢ 4 } / 'Bت أو درا* ت أ :ى "N N JI" Gﻩ ا ' ƒBO ! 5ا {¢ل، 'I
Nﻩ ا ' =ة ( DEة ر B" 0م ا ')*+ا ' ا N O / ' dا " [I ا ')*+إ\`" ;kI/ u
)(3
ا BضD•)j ¾ ،د ا %Iأ ا [.
-2ا وض ا•~ : +
أE 2ن E/ $ن Nﻩ 23ل 23ل ا =او ' ،' Q 'J /و إ[ " 4 Nﻩ ا Bوض '; DEÊ
)( 4
و " i)BIإ\:u
U>/:1-2ت stا bMو 6ت ) ا >' uأو ا (u€ i
pdون Eن و ا {¢ل / Bذ ) mn }/ uŠQ %ا pdون( }eن Qرة ( $Qض ! [ =Bا ²p %Iن
Bض ،و ! uŠQ Æ aا %Iأ Ihء Nﻩ ا ' ا $ =ewو د ا } 'Qا pdن و Sf tو ا ST J2و ;F
إ\DEÊ uذ $ %ا ©? ª¢ا " `' ، SØو =Qم .'Q )¨ „ ;~ R
: تا. U>/ :2-2ت stا
دارة ' B"،م E/ن Nﻩ DE:3ة ' 0 ‡ Qرة $Qإ" ( Jت † اء و " N JIأ Fل =? Jة ا ) ` ت ا
' ذات ا ` ¨ mداري ،'; $و ا Bو Eن أو ا رد!$ ا ) ' peا زارات(أو ا Q ¡¢ت ا ' Oو ا )*+ت ا
' و ¾ $ '2 :أ ' ا † ر mÉو '; $أ :ى ،و r4ا ` ' Q3ل ا B" Vlم SØا ) ` ت ا
' إ\ uأ ال ' DEÊ ' ªÞ ; ¡Óو tق ا = mCا =G! ، §)c ' BhDZ R Vlا Bول ا G4U / „ vز[)J4
إ G4ز ا {¢ل =ى Nﻩ ا ) ` ت ،و `}! % Nإ\ uا ™¡ ء إ\ uا {™ %Iل N uŠQﻩ 3ال $أ "
Nﻩ F 3ل ،و N žÝ)Rﻩ ا Bوض ا ;OI " Vlا Iك Bو Eن $أ إ G4ز F 3ل =? Jة ا ) ` ت
'. ' B §)@ /ت uŠQا BJت ا ا
:3-2ا•~ • ا x#ري:
$ vأ vل ا Bوض ا ;OI ! Vlا ²p %Iن ،و " ' Q 0ا i ª¢ا Gري ( م ا †¨ %Iاء
; ( " ر BO * Âق ،و !N O Oا ا ¯ ©ªا =ا? ' aإ\N '! Ê uا ا ر ، ا ر(' ا Gر' $
ا ر(' ( أن !EOن أ ، =!=)Rو ' Q DZ Rا Q / ~ ( i ª¢ر B! %I Cم إذن `Qy/ء * '
.2-1ح ا =! $) $ا ) ،VWXYا ( ع ا CDو = #Yد ا i Q ،‚ƒkا ، kطDE/ ،1وت ،2003،ص38
„ * = *-2ا ، Iدور ا ك ا x#ر CD -إ; cرأ ال ا o .ء ')*+ ،ب ا=Ik* ،' ¡¢ر ' ،2000 ،ص 65
-3ا ` ` ش N،ت ا ك،د! ان ا ` Qت ا،' ¡¢ط ،7اp¡¢ا? ،2010 ،ص58
،دور ا ك ا x#ر CD -إ; cرأ ال ا o .ء ،ƒ/ * m ،ص 67-65 ا -4
31
ا وض ا : ا ا
' $ Nﻩ ا Nا ا =! ،$و = J )jا / B %I أن ا ، ; {¢ 5 b` j %Iو ! " r aر BO * Âق O
* žÝ)j $ hا.i ª¢
: 6 Aا وض „3ﺮ ا yة ) ا وض i = …- k aء(
% Ne žÝ)Rا Bوض —• U /ام أو ،m ( /و‡ =)G " 5إ `Qء أ ال t $ ' B Bف ا %Iإ\ uا ²pن ،و
ا } ن ا Nي ! $ [I k [ [ =Bا {¢ل uŠQأ ال '; $أ :ى،أي أن ا b` j 5 I %I إ0 " 4
B4دا،و ]BC [ Bh b` j $kو ! vن }` ا إ\ uإ `Qء ا BIد إذا p¡Äا ²pن uŠQا Cء —• /ا "[ ،و ! } N $ا
) (1
،btا 5 Jkت و ا Bل. ا Bض 'h.hأ 4اع و ‡ ا } ن
ب ا=Ik* ،' ¡¢ر '،1999 ،ص 57 ')*+ ، B -1أ = E) $/ن $/ا = ا d (Q ،V” ){¢ت ا iن ا
- 2ا ` ` ش N،ت ا ك ،ƒ/ * m ،ص 75-74
ا = pاE4ن ،أ; ; ت CDا•ˆ ,زا ‡ ،Cداروا? ،ط Q ،1ن ،1999 ،ص 47 -3
32
ا وض ا : ا ا
' ،ا Bة ،1993 ،ص 62 -1إ /ا d iر ،ا - #ا 0• CD CDج إ MNذ ا ارات G43 ' k ،ا
، Bدار ، Êا Bة ،2001 ،ص 259 2 P = -2دق ،أدوات و Nت
،ط ،2003 ،7ص .10 ا > cي :أ Zاء stا•ˆ ا &6ا • -و ا ا CŽا (# -3أ = # %، i IÊد ا > cي و ا #
ا > cي ،ƒ/ * m ،ص .29 -26 - 4أ = # %،i IÊد ا > cي و ا #
33
ا وض ا : ا ا
;=ا uŠQدmC °¢ا ) = J ر # oد %I / žÝ)j :ا Q. Ÿ" Jد ‘ d -ا •fﺮي أو ا ‘ ا
( ' ا 'BJا E/ 'G DZن ا mnو ا †•Dي 7 ƒ BO" =IQا † وط .
-ا > v! =( : #ن « ªأو 'Q Gأ« ªص أو . 'e
-ا ‘ ا b.ز أو ا # o gFد ;r! :أ!} أ = t3اف ? QÀ ' )Yد ا )@=Iي و ! ƒBOذ %
v" =IQن وط ا (= E/ن ا mnو ا †•Dي " ` " QÀ Oد ،إذن ا %Iا pز ا %I
ا ا* = /ا ) = J
# % & k -د :و ! 0ا †•Dي أي ا ) رد و QÀ Ÿ C tد .
:3-1أ 6اع = #دات ا > J cـ ـ
Iك أ 4اع =د Q.دات ا )@ $k ! '!=Iإ! Gز : Š! C
# % -دا TG dء:
ت ا †•Dي QÀ Ÿ" Cد و v! [Ikن أ( QÀد ا )@=Iي ا = ! ¼BI / Bر °¢ا ) = JوBC
)(1
= J ) ' ?.و أD•† ' ?. DÔeي.
# % -د ا 3Tﺮ T G d Yء :
QÀد ،أن != mCأو ! Bا = ' B mCا5 {¢ت أو ا 5 kت و =O =; Rد و (`® ( $ا %I
ا )=Iات ا `4 ; =B! Vlق ا uŠQ =ewأ i" [4ا %I Ÿ Jا pز % " P4 7 tا )@=Iات ` † 'B/وط و
)(2
ا } ا ]/ا QÀ Sg Q ©4 Vlد.
# % -د ا ’Uا 3Tﺮ T G d Yء :
ذ %ا Iع Q $دات ا )@ '!=Iا Nي %I/ =; R ` ! 5ا ) رد ` ! / ]BCأ!} %I/ =; R
ا =ر ( = ew" v uŠQل ' )Rا =! $ا $Q ÛWÜ Iا =! } ، 'Qو r4ا vن Nا ا Iع Q $دات
)( 3
! 4 ~ uŠQ Bت ( ' E/ $ DZ j ;C ،ن àت ا † *À ' nل.
b :4-1ا Jو > وئ # %د ا > cي
أ -ا bا: J
)(4
إ~ 'Cإ\ QÀ ' p uد ا )@=Iي [4 7أداة و Cء و أداة ا? ن ƒBO! [4yCا pا! ~ ' Cا ' :
-إ i rI" uŠQ j [4ا E/ '(.ن ا mnو ا †•Dي =!=O / ،ا J2ت ا } ~ 'Qع QÀد ،و E Rن
vن و " ر i!=B" Âا )@=Iات ،ذ 'B t eا ¯{ v ،$ن و =Qد ' ( mCا } . 'Q
-إن ا ;r! 5 mnإ=/ 5ل ا =;¡¢و ا (. *. Pم $Qا peا \ و ا Gري †•Dي æ ` [4€ ،ن إ\u
QÀد . / [B
:À B4 -ص ا bn }Bو " 'J vا Iز Qت °¢ا ) € = Jن أي p4اع ¨† 'B/ ` [4wا } ` 'Qت
و وط ا †•Dي * mC ! [ Gد Qة أ م ' kOا ) = J
' ا Bة و ا kب ا ،1993 ، ® ¡¢ص 10 ل ا =! Q $ض # = ،دات ا > ، J cدار ا • '}Sا ' ` ،' ² ŠQ -1
ر †a ، 6رات ا VÑ {¢ا ،' ( B{¢ا ` ' 3و\ ،2006 ،uص 128 e ¶J` - 2ل ،[tا .د ا x#ر -و ' ت ا ك :درا;
ا > cي ،ƒ/ * m ،ص 14 -3أ = # %،i IÊد ا > cي و ا #
Oد ` ¶Jا Iت F> ،و ا ‘ Y CDل ا > ات •6 CDم # %د ا > cي ،داروا? ، †aط ،2005 ،1ص 45 C- 4
34
ا وض ا : ا ا
* $ت ( اE4ن ا ف و أ* را .ت ،و أDE *À ' r4اد و ا =! $ 7 = /ا =ر و -ا B
' أن أ hن ا } )R 5 mnى Q ƒ t $Qدات ا )@ ، '!=Iو ! vن ذ % ا ) رد و ا ƒ ` * Vl
D• /اط =2Uار QÀد ¨ ' . 'I
Gل ا ik{¢ل =ى " ا ƒCذا ء Kا )@=Iات ا ` '²و -إن ا %IأDZ: DÔeة و درا!'
ا ' = mCو E/ن ورد `:ب QÀد و Nا =/ورﻩ ! vن أ* * ™{ ${« $Q ikا } 'Q
ا ا ' Ê 'BCا †•Dي ! $ Bا Iز Qت NSØا ا ª¢ص .
-إن QÀد ا )@=Iي ( ا ' C 'J vا ' ( %Iو ا )§ $Qا ! 5 %Iض إ\'G @4 t d u
=I@) / ]BCات و ÒYا } . mn أ! [4
)(1
ب -ا N : k Mﻩ ا i )B" $k ! ' {¢ا t dإ\EQ 4 uن :
d '.# k M -ك :
ا Bض ا )@=Iي و ;Nا =Q t d '~ Q VÃCة وا : S• eN4 Vl i cأن ا Iك " دورا ;
‘ ا > #رد :و ! ƒا `ª¢أ* * إذا 7ن ا Bض ا )@=Iي F ^ / ( DEÊ P§0ء ،أي أن ا %I >” d
=ر إذا " =ewأن ا J"À i" 'B/ ` ƒ? hق [ Qأ Ihء QÀ Ÿ Cد ) Rد ! ;= $ h =!=)@/ا } 'Q
7ا )+و ' uŠQا E ( %Iن أDEÊ Ÿ ! [4وا $ ƒhأن ز [4 ²ا ) رد =)jد ( ' ا } . 'Q
' ورود ا } 'Qو ) $k ! 5رد yC S• h =!=)Rن !` ; ' @)=!= $ا C " ' bJC %Iا 'B0
E/ن ا %Iو ز [ ŸI ! [4yC [4 ²ا )@=Iات ا i )j ;B t $Q Vlا } B C 'Qم إ ; O /إذا P4 7اد أو '
أو ; /إذا I P4 7ت ½ .e bJC ، ' ? SاE {¢ن yCن ا %Iا Nي ! Oا . t d
+) mB" % Neو ' ا 'B/ ` $ =ewا † 'BJوط ا Sg Q ƒJا =Bو وط QÀد ا )@=Iي ) /
ذ %ا )@=Iات ( uŠQا QÀ Ÿ" C %Iد ا )@=Iي [ J /ر? ÒYو [ Qأ!} ا 4 $ =ewذج Qدات
ا =رة أ½ ƒJ " Sا † vو ا } ن mا Bا =Qا ' ا درة 'C Ê $Qا Gرة
ر %I/ % Ne:ا =ر ! +) Oو ' ©OCا )@=Iات و ` 'B/ا † 'BJوط =BQا m ‘ا >” d
ا " Vlد إ [ $ا =ر )ا . ( mn
$ 7ا =ر و ا ) رد Nا ا Iع $ا Bض ا )@=Iي ) P§0و F ^ / (DEÊء ( . O ! 5ن )+و ' DE eة
Eن ا دل ،إذن )+و ' ا N JIا (=!' ا E/ i " Vlن t3 „ dاف و ا rC Oت B uŠQق ا
ا =و\ " uŠQ mBا QÀ Ÿ" C %Iد و ا %Iا ا* .
: a$ Sb d '.# k M -
(: (Qا > #رد ) 76
) ' )a /رد ،ا } m ` )R 'Qأن " vن ، [ ` 'B/ ` DEÊو ;Nا ! $kأن !` ~ ن ƒ ! ، ["=? J
DE* $)O/ا '
ر ) :ا >: ( # (Qا
=ر 3 [ ƒBO ! .Cن žWä(3إ 5إذا 7ن ا Bض ا )@=Iي ا } $ا •—ام ا Iك uŠ C ، أ ' )a /
) ى Nﻩ DE:3ة " vن درا*' ا DÔew/ t dد(' .
' *=Ikر' 2005 ،ص 65 = Q = * -1ا 0Qp pن # =،د ا > cي ' 7،ا Gرة ،
35
ا وض ا : ا ا
Bا•~ ر ، 9دارا †a çè Iو ا ز ،2009 ،mÉص 327 = : - 1و ا اوي ،ا ' .ت ا
، ƒ/ * mص45 -2ا ` ` ش N،ت ا ك،
ƒ/ * mا eNص 45 - 3ا ` ` ش N،ت ا ك،
36
ا وض ا : ا ا
1
- Y.simon D.lautier C. morel , Finance Internationale , Edition Economica, France, 2009 ,p 860
37
ا وض ا : ا ا
uŠQا 'B0ا DE kة E/ن tا دل و Nا [ †jأ* ب ا ¼ Bا )@=Iي ،و = J )j N = jا *3ب ا
'. N $ا *3ب 7ا )*+ت ا ' Q Iو ا Gر ' ،و ا pرا ' Qو ا SÚ= ' " =ª¢إ! اد أو ' / 'BJ4ا
:2-3أ kاف ا - #ا•{ ة
را > #رد :ا Nان C jن و ! BJن ;} ¨ mا ¼ . -ا
رو ‘ dا > #رد ; :دور و* ] ¾ ! uŠQ Bإ" م ا = ƒCا \ E/ن ا =ر و ا ) رد . ‘d -ا
:3-3أ 6اع ا o- #ت ا•{ ة :
أ -ا o- #ت ’ Nا ('& :و ‡ ÒJ4ا ¼ B ' )a / ' {¢ا )@=Iي / Bا = ، mCأي أن ا ) رد
! Bم ' ( O" `/ا } 'Qا ) ردة C ،ر ا* ƒ? h [ .ا . SØ 'B
dا ل ' [ †R ‡ :ا ¼ Bا )@=Iي / Bا Bل ¾ ! Bم ا Et / %Iن "i ب -ا - #
i )jا )@=Iات [kI/ $ا $ [ " Vlا =ر B )j i" ، [kI/ ƒ t $Qا } = ¨ 'Qا( '
ا ¡¢رك Sf{íن DEÊأن Nﻩ ا ' {¢ا . Oت ا {¢ة ا D•Jة =O DEÊدة و ذ %أن ا ) رد [ '
ا @)=!= žlء ،إ 5أن ا =ة G! 5أن " Gوز 9أ ; و ا eN / !=¡¢أن ا . Oت ا {¢ة اp¡¢ا?
* اء / B P4 7ا = PO" ) mCا ` ( أو / Bا Bل ) $k ! 5 [4yCرد أن i )jا )@=Iات إ5
¨ = د $ h mCا } ، 'Qو Nا r4ا t dا $k ! Vlأن ! ض ; ا =ر .
ا EQ Iن ا ) EB/ن " ` * Jkت ا ¡¢رك /ا( ' ا } 'Qا ) ردة ذ %ا Nي ! vن =ى ( 4ا } 'Q
' ا . Oت ا {¢ة ا ` Cن C jن ¨ }; ا ¼ Nا )( ` ن ا :ة =? ( ،ا ` ? ة (...و Nا /أن
)ا $k ! e ، ( 'B0أن " G" Oوزات ) weن ! ¾ ا =ر 'B/ ` DEÊ 'Q }/ا J2ت * =Iا ¯{( $
38
ا وض ا : ا ا
وط ;Fو =ر و ا ) رد Z ! :ن ' Q 4 [ Cا ) ' E/ن ا ' ا Gر' ول / ƒ ! : -ا.
" N JIا . 'BJ
' ا ' ا $Q ' Iذ %و ا E/ i " Vlن ا ) رد و ا %Iا B Ÿ4ض و ! Eن /ƒ !: -ا .ا
Nا ا =Bط إ" م ا Bض و ا G4زﻩ D•C 0ة ا Bض و 'B tا*•Dادﻩ و =5ت ا =? Jة ا ` . 'Bإذن
! $kا Bل أن و د G" ' Qر ' E/ن =ر و ) رد ‡ ا Ÿ J" Vlا Gل ( ŸIض ) رد أي
)( \ =BQ
:3-1ا! ;3ﺮ ' Yض ا •fﺮي
إ } ء G" =BQري E/ن ا ) رد و ا =ر / ،ا Qة 2 IQا µ ) =Bا = ، mCوط ا = ، mCا = Qر* ل( ..
ل $ .eا %Iا Bض و ا =ر t $ف 'Õا E wن uŠQوE B hن E wن 3 ،و\ °¢ uا } %Iن
~= `:ا Bض ا =Bم †•Dي VÑI 3و ا °¢ ' 4 0ا =ر E wن ~= `:ا mI
Iول ا †•Dي ،أي ! iإ } ء ا" Ÿ C ' ( Jا Bض E/ن ا Bض و ا ) رد ; .: $ ;r! ،ا † وط ا ' a
D• Àام pا bا" Gﻩ ا رد .
i ! 5: 'r .ذ %إ t = ¨ 5ا %Iا Bض $ا †•Dي ~ ن ; i!=B" mدات إ hت ا ' {¢ا ' †•Dي.
b :4-1ا Y Jض ا •fﺮي
ا BJت ا ; ' ¾ $ا µا '2 ª¢و "= :ا Iك b` jد$ v Q ( ŸI ! -ض ا †•Dي Qدة
ا =ر و ا ) رد @); ' Qا Gرة ا ª¢ر '
B! =IQ -م ا N ŸI / %Iا ا Bض yC ،ن ا =ر ! Oر $ §)cا `ª¢ا Gري ا " ] 'BJ /ا Gر'
' ا ) ح [ D•J/ة r 4Àر ) و ‡ ( ( §)c ' tا )=اد . ا m ' DZا ) رد '2 :
ءا \ $ $ا ء ا \ ا Nي ! [ O" iإ\ uا %Iأ م Nا ا Oل = J )j-ا =ر $ا © dا v
ا =ر إ\ uا yC ، %Iن ' r43ا =( 'J dأ" Pا Gل ;rر Õت ' dو SfJ Kا Bم E w /ن Nﻩ
ا درات ،و uŠQا Iك ا B" Vlم N ŸI /ﻩ ا Bوض ا =Bم إ\N uﻩ ا ; Õت E wن ا Bوض ا ;'
`:3 $را ' Oا . S•Q iGI" Vl Nﻩ ا Bوض و ذ B %
Y : 2ض ا رد
— , :1-2
ا Gرة ا ª¢ر ' uŠQا =ى ا *] و ا = ،و ( ض ا رد ( م ا %I آ ' أ :ى $آ ت "
2درا"[ ،و N $kا *€ / ÛWÜ 4 DE:3س ( ) =!=)@ ' ; $Qض ( ! ;OI =ر ( ŸI /ض
ا =ر =? Jة ا ) رد .
و ž” /آ ŸI ! =IQ :ا =ر °¢ز ²ن أ w¡™! =!=)@ ' ; VÑIإ\ uا J %Iوض ل إ ( ' 4 vم
اء =! ن t $ف ا uŠQ %Iا =ى Nﻩ ا درات ،إذن ( ض ا رد Nا ~ ( [OI / DE:3
) (1
ا *] .
:2-2أوo#Q% —9ف 3dن Yض ا رد و Yض ا •fﺮي
=ر¨ = ŸI -ا —9ول ( :ض ا †•Dي ! ) ŸIرد $ 't * /ا =ر أ ( ض ا رد ! ŸI
Nا . =!=)@ ' ; DE:3
39
ا وض ا : ا ا
40
ا وض ا : ا ا
.ك ا ª¢ص /أس ا ل VWË *3 ا = Cت ا B! Vlم ا ) رد ; C=/إ\ ')*+ uا Bض ! Gري ()]
'C ~U /إ\ uا =? Jة و : ïص =SÚف إ\ `:3 ' `FR uر ا e ، ' Oأن N =!=)Rﻩ )(3ط ! $kأن
)(1
! vن " !=Qأو " Iز أو m J kوط ا ) ق.
ع ا ،' IJط ،2001،1ص .80 = Q = O DE * -1ا ،ppا 39˜#ﺮا Ct- #و ا ' k ،—'Qو ` '
ن ،إدارة ا ك g Q :و إ;•ﺮا ، + . C™ Nداروا? ،ط Q ،2ن ،2000 ،ص 126 .C -2ح ) $ا ) = Q = + ،VWXYا
،2007 ،ص 118 = Q -3ا ` = Qا ،= {¢إ #Yد Jت ا د و ا ك ،ا =ارا، ' ¡¢
41
ا وض ا : ا ا
أ!} أ* ب " !=Bا @); .ت و Ê3اض ا $ ŸI " Vlأ ; و أ ; و ا } 4ت ا ، ; B" Vlو أ 4ا†R e ;Q
أ* ب ¨ ' Nﻩ ا @); .ت .
: 6 Aأ) ا,B
)(1
=STف ا Iك .: $ل * * ' 4 ? Sfإ\ Q3 $ 'Q G ƒ BO" uض و ‡ :
" =!=Oا `ª¢ط ا ' ا †c ikO" Vlط ا ŸI / ƒ ! C %Iا Bوض .
* „ K " ' .و ) $إ* =dام ارد ا ' .* $ =ew / %Iا @); .ت ? ' 4ا . ' I
" * I =? Q ƒ BOو ´. %I VW
" †c ' Iط ا / %Iرة ) ة إ tر ا ) ' د ' ¡Ä mCا ( ' Iد!' إ tر ا'`ª¢
ا ' =و '.
. p p Rا D•* peا" ñو ا VWXC Iا ) ق ا \ و ا
ا ; ا 'J dو ¨ ' ". ; O ' Jeا ( '/ا ) ة ( ' Q uŠQاض
ا ع ا 6 :ت ا > ; =6 #$
"@) iا ) *' ? ' 4ا= ¡¢ة ~ /ح و ا ا( ' و ا و DE FR ;)j ¾ O/ '4أو ) ; != Rا rوف
4 vت ا ) =Gة ،و أن " vن ،'² kو ! Ndا ف =Qدا $ا Bارات =IQر* ( '* * iاض " 0
ا ) *' ? ' 4ا= ¡¢ة و ‡ :
دا : 6 6 2• = -1ام d
إذ ! Gأن " ƒJا ) *' ? ' 4أو ( ا~ ' ا ;¡ò a! Vlا m %Iا Bا =Qو ا @† Éت ا ' rI
* ،اءا (^ žWä(3 ={¢ / 3 ƒ Rاض و أ* را =? Jة و ا 5ت و ا } 4ت و 'B tا @)=!= و µ ا
ا Bض أو ا Jا?= ا • ،' "Dو ' Q 4ا t †aت ا. ; "p? ¡¢
ال ا aإ Yا: ,Z -2ى J N
"=Oد ا ) *' ? %I ' 4أ* ب " i ( !=Bا @); .ت ? ' 4ا ،[?. ;OI ! Vlو ا ] " " Vlأ* *
=; /ف ŸI $ا @); .ت ( '* ) C ،ا~ ' " 3 i¡Ó uŠQ ©Iال ا $kإ( ا~; ¨ = E ¨ N:3ن Qر
Jظ t ' / B SØت ا {Î =Qدا $ا DEFات Nا ا Gل i¡Ó 0 ،ا دا mnو ا ) ' ا '!=BIا ا
BJIت :3ى و ا )aو ا =5ت ا B! Vlر ا %Iا peي d/ص =ود ? ن.
ا D•Bض أو ( ? ' ا pe I Cك "} (.Q mت E/ 'I ' §)cن ( iا @); .ت و E/ن I/د ( ? ' ا peا \
Eن i¡Ó $Qاردﻩ ا Nا" ' ا \ =B! =( .0 C ،%Iر ا %Iأ = p! 5إ \ ا @); .ت ا ŸI " Vl
=( e ، ا ا )@ 0ة †cط Eن ،و ذ v! žl %ن Iك "E/ * Iن ) ' $ 7ا %Iو ا
وا = ' ( $ 'I ' )c $Qرأس ل ا %Iأو Gع ودا [ nأو ! ى ا %Iأ =p" 5ا @); .ت ا ŸI " Vl
إ \ ( و~[ و =SÚف ا $ %Iذ %إ\ " uز mÉا =Q uŠQ ' 4 ? t dد $ DE eا .ء.
-3ا 6 iت وا fوط ا o ,>c' .ت:
"@ Iول ا ) *' ? ' 4ا } 4ت ا ، ; ( %I $k ! Vlو ! i )B" $kا } 4ت إ\EQ 4 uن « ' ªو أ :ى
.: $ل ا Jا .¾ 0 ،' a Qو !=Gر رة Nا ا =د أ * I4ف I@4و ; J /
و " =Oد أ 4اع ا } 4ت ا I/ ; ( $k ! Vlءا Q uŠQرات :' "3
42
ا وض ا : ا ا
، + .دارا ، kJط ،2002 ،1ص 221-220 أو = ،إدارة ا رفg Ct ' N Q : -1ر~ 2
196-194 ،2006 ، '، = Q -2ا JFر bJIو آ :ون ; ،اق ا ،ا =ارا¡¢
43
ا وض ا : ا ا
= Q -1ا JFر ،bJIإدارة ا رف،ا =ارا،' ¡¢ط =Ik* ،1ر ' ،2007 ،ص 252 -250
P t -2أ* = = Qا ،= {¢إدارة ا ك ا ' k ، ' •#ا † Bي،ط ،1ا ض،2004 ،ص 149
،DZ i -3إدارة ا رف ،ا † 'eا ' ²ا =Oة،ط ،2010،1ص 234 -332
¶J` -4ر =ي ،'Oا د و ا رف و = #$ن ،دارا ' ¡¢ا=!=¡¢ة=Ik* ،ر' ،1999 ،ص 136
44
ا وض ا : ا ا
= 3اف ا u®)j Vlا `( ' =: ¾ $ ، ;B BO %Iع إ( دي Eن أو Q 4ت $ 'Iا .ء.
ƒt I " =!=Oأ 4اع ا Bوض ا ` '² ا i rIا =ا %I Š:و =ى إ †@4ر Cوh+! ¾ ،[Q
ا F¡¢ا ' Cا ; =d! Vlا %Iو " =!=Oا ) * ت „ dا Jوع ) ا ) ى داري ، S• vو
¨ ' ا @); .ت. (=رات ا Eن ،و % Neو~ *3 mب ا * I
ا %Iو ا ) ' ا ' و i¡Ó vا ارد ا %Iا ' و در ،و ذ e " ¾ $ %
Jظ 4 7ع $ا دا mnو " SfJ vو =ى "@) $ [/ iإ* Bار m ،VÑ)cا Qت ا )aا ا
)(1
vإ .bt = SØى ا %Iا peي
: 6 Aا Qر9
)(2
" N ƒﻩ ا ا 'ÕY /أو ا rوف ا %I / '` Oو أ ; :
ا rوف و 3و~ ع ( د!' ،إذ " h+ا rروف ( د!' uŠQا ) *' ? hw ! ¾ ،%I ' 4
=/ورة ا †aط ( دي ا E ¨ N:3 m ،m Gن Qر irأ 4اع ا Bوض ا v†¨ ' kI
أن دورة †cط ا = " %Iأ Qدة ( دورة ا †aط ( دي= ! ¾ ،أ ا %Iإ اءات =Qاد Bوض
* اءا i¡Ó uŠQا †aط ا * ( iاض e ،أن 5ت ا واج و ا )kد "v†¨ h+ (
=! ' 4 $اع أو ( اض.
ا '`ª¢ا ' =و ' و أ =ا ;Cو ا =ور ا ) =Iإ\ uا Iك . SgC
ا ) *' ? ' 4ا ; }! Vlا %Iا peي ،و '2 :أ* ر ا =? Jة ا Bرة و ا ) Bف ' 4 ?3و
ا . )a
' Qأو ا ) * '. ا BاE4ن و ا @† Éت * اءا ( د!' أو
ت * DEاد Nﻩ. tرا م ) *' * DEاد و ا از '4ا '!=BIا ' d
' :3ى. ا ')C Iا B ! Vlا :3 $ %Iى أو ا )*+ت ا
ا ('& ا :ا ا ا #$G .ن
ŸI ' Q DZ Rا Bض $أ iو أ B! `:م [/ا $ %Iأ Qل=C ،را*' و " i Bا t dة ? $ DZ R ' 4
أ iو „? Kا IكN =I@)R % N ،ﻩ DE:3ة إ\=Q uة أ* Òو ! DEأ* * ' ? ŸI B" =IQن و "=!=O
( [ و و.[t
ا ع ول :أ; 7 Hا وض
إن =Bرة Cد أو ')*+أو و =ة ' vا {¢ل ? uŠQن uŠQ = j ،ا 'B0ا "= ' Bا?=B $رة
ا =! $و ر [ Êا = ،mCو Nا ا =د Iك $ =ew Ò*3 $ 'Q Gذ %ا Sg Q = R Vlا Iك
)(3
ŸI ' Qا Bض و ‡ :
.1ا اء :
ا ا = ،و E/ن i¡Óاردﻩ ا ' ا )@ 0ة [t †cو ! Gأن " اE/ Cن إ \ ا @); .ت ا ح SØ
ا ا =. ' Q 4ذ %ا †aط ،إذ "=Oد ا Iك = أ( B žWäوض ! $kأن ! ŸI
= O P = ،' ( ô 2-1ا Bد ،ا د و ا ك و ا Yo.ت = #Yد Jا و ،دارا • '}Sا ،' ²ا Bة ،1983 ،ص 132
= Q-2ا ` = Qا، = {¢ا ك ا 01 ' : ' fو إدار،ƒ/ * m ، 01ص 119
e = O -3ل :اp {¢اوي ،إ #Yد Jت = #$ن ا w†a ،CDة ا رف=Ik* ،ر' ،2000 ،ص 159
45
ا وض ا : ا ا
ا båا،¾!={¢ط=Ik* ،3ر'،2002 ،ص 121 ك ا x#ر ، -ا k DEI -1إ= I i /ي ،إدارة ا
46
ا وض ا : ا ا
ك ،دار ا =ا!' ،ط ،2009 ،1ص 168 -167 e = O ،ن CD J ! • ) ،إدارة ا = Q i c .Q-1ا Bدر Q،ا`ª¢
c;= mBري ،ƒ/ * m ،ص 64-62 ،žWXYQ 5 B4 =I; -2إدارة k Mا
رف ،دار ا راق ،ط3 ،1ردن ،2000 ،ص 220-219 p -3ة Oد ا = ²ي ،إدارة ا
(= ،„Oدارة ا•{ CD Jا ك ا x#ري ،ا =ارا ،1991 ،' ¡¢ص 166-164 = Q-4ا JFر = Q ،bJIا ).م أ/
رف :إ;•ﺮا † ./ x Nا دا،u€ا راق †aو ا ز ،mÉط Q،1ن ،2011 ،ص 153 p -5ة Oد ا = ²pي ،إدارة ا
47
ا وض ا : ا ا
Cدا 7ن أم ،')*+و .: $ل Nﻩ ا =O" ' / Bد $Qإ" dذ ا Bار =B /رة 2 $ v" uŠQرة $Q ' vا
. ت و ا 4ت ا {¢ / Ê " Vlل $Q Sg Qا إدارة ? ن 7ا
-2ا Tض #$= aنPurpose :
N v†Rﻩ ا —Eeة أ = أ iا ! DEا 2 " ; .: $ Vlإدارة ? ن إ\ uإ * ' 4 vار درا*' ا „
ا Vl تا ? bcأو ا („ N =IQا =B øر $ا ƒBOو ر ¼Cا ` F C ،ض ? $ن !=Oد إ
! ، Sf " $kأو ا '* * m * I@" 5 Vlا %Iو .2ت إدارة ? نyC ،ذا 7ن ا Fض ? $ن
ت " رض '* * mإدارة ? ن ا N bJC ،%Iﻩ ا m ` )R ' {¢إدارة إ ا {¢ل uŠQإ? ن
رض '* * m [ t $Qذ §)¨ ÒY %و~ [ ' 4 $ا ' 4 ? 'B0و إ4 ? ن أن N Rر
ا .%I
-3ا رة stا > ادPayment :
BO * =Qق :U C ،ر اbB B{¢ =!=)R uŠQا Bض و Cا?=ﻩ ! N peا ا ر =( =!=O" uŠQرة ا
ل ا @)=!= ا =Qا ،[ Q ƒJو ! iذ .: $ %ل " !=Bا = BCت ا '!=BI ) ' .ا Bار ? bc
ض إ\ $ ' uا ) ا \ أو ا ª¢ر ' [Iإذ N b` jا " را أو Cإذا 7ن ا ا =ا' :
* اءا 7ن V”C \ )Qأو .bB B \ )Q
-4ا•{ Protection : J
،وذ $ % !' ^? ن ا =Bم ? bcإ* †kف إ 5ت " C إن أ* س Nا ا ر ا O
* اءا Sf ( ¾ $ا ' {¢أو .[ / ( ¾ $ .:ل " i Bا } 4ت أو ا 5 Jkت ا ; =B * Vlا
،ا راق †aو ا ز Q، mÉن ،2002 ،ص 158 -156 =#$ CDو ا ' # pة Oد ا = ²pي ،إدارة = #$ن ا -1
48
ا وض ا : ا ا
49
ا وض ا : ا ا
50
ا وض ا : ا ا
،و أ!} ا =Bرات ا ;k ! Vlا %Iو t '2 :رات ا ' +و ا =ر uŠQ '²ا Bم ? 'J K /ن ا
ا ` 'Bو ! %ا —E;G" $ %Iات إ D•kو.'0!= ' 4 =ى "` ر ا Ik
=ى إ* ' .Bا .%I
ا Bد و ا @† Éت ا ' 4 4 Bا = ! Vlر ا %Iا peي=O" ¾ ،د Iإ ' 4 vا * mا Bوض أو
" ; Bو Neا ا B žWä(3 ={¢وض و 5 Gت ا †aط ا ) ح ، ; /و Nا $أ " Jدي أي
. ا "} رب E/ن * *' ا ' 4 ? %Iو ا @† Éت ا ' rI
ا ا ا ¯ Nd ' ªا Bار ¾ ،أ $ [4ا ا ا h+" Vlإ" dذ ا Bارات ا =Bرة =/ا ' Qو
v /ر ' Ndا Bار.
$ز ŸI [ 2 C P4 7 7 ،[I? ²ا Bوض أ ، DZeو ذ m % ( mا 7 vC %Iن ( mا ( %I
إD•Cاض hت ú /ا ا :3ى ا h+ة ? ŸIن.
i¡Óا دا mnو = Sf Q 4ى ا %Iا Gري ¾ ! ' Q 'J / û .أ 7 [4زاد i¡Óا دا 7 mnزادت
)(1
(=رة ا ( uŠQ %Iاض.
-3ا Sb d + Qن:
)(2
Nﻩ ا ا : Š! C ! $k
ا Fض $ا @); .ت ا ` €،'²ن ذ Òk j %ا ' J kا Vl ا Tض aا ض =/ 5 :أن !=Oد ا
* ŸI SØ i Yا @); .ت.
{¢ /ل uŠQا @); ة ا ض :و ! SØ = Bا =ة ا ;( F )j Vlا @); ،أي ا =ة ا Ê ! Vlا
. ،[ .: $و B * žlم =) /اد و "@ m . C * Iإ ' 4 vا
- kا > اد :أي *=* i Yاد ا Bض أو ا @); د ' Cوا =ة ½ '! Sا =ة ،أم *=* i Yادﻩ uŠQ
أ() ط دور ' ،و ذ †c ' t m * I@! / %ط ا ²pن و mإ! ادا"[ و اردﻩ ا Nا" ' و "=[" BC
ا =ا.' :
6ع ا ض :أي 4ع ا @); ا ` ب و إن 7ن ! ا m ƒCا ) *' ا ' ^( اض ا ،%Iأم ! رض
; ،و ! % Neا m ƒCا @† Éت ا ; }" Vlا ) ` ت ا d/ '!=BIص ? ŸIن أو.5
' jا ض µ :ا Bض أ ' ،'2 :إذ أ 7 [4زاد ا E = $Q µن 7ن ا %Iأ ص
ا =را* ت ا '2 : SÚ G! Vlأن =Q ³? 4م *=اد ا Bض v" iªÞ µ /ن ' 2و (= "' .* uŠQ h+
ا peا \ .%I
= ذا °™ " 5 STأ* * C 7و ر?)Y ا 6 iت ا ا c;= 9ء G! :أن =e+4أن ا } 4ت
ŸIا Bض uŠQ G C ،[ =Q $ا ¾ أ ( V” ! 5ارﻩ إ " $ (.`4ا Cا } ن bRw" ¾ ،[ =Q $
ا Bم 3ول. !DEا=¡¢ارة ? ' 4
! © ª™" $kا ا ا S½w $ Vlأن " uŠQ h+ا Bار ? bcا %Iا † vا \ : وQ
= Q = O -1ا Jح ا ، DEإدارة ا رف ،دار ا Cء ،ط=Ik* ،1ر' ، 2007 ،ص 94-93
،ƒ/ * mص 198 ' ت = Yاض ا ،CD = Q -2ا p pا = i Qو أ :ون ،ا #$= ' #و دورﻩ y N CD
51
ا وض ا : ا ا
،ƒ/ * mص 134 ك ا 01 ' : ' fو إدار، 01 = Qا ،= {¢ا = Q -1ا `
52
ا وض ا : ا ا
داw†a ،—Nة ا رف ،ط ،2ا Bة، و أ)• '” fط =#$ :CDدرا; (N اp {¢اوي ،إ #Yد Jت = #$ن ا e = O -1ل :
،2000ص 190
' ،ا Bة ،1987 ،ص 233 G43 ،CDا $)O -2أ = ا #$= ، DE}ª¢ن ا
ي
53
ا وض ا : ا ا
`d/ط 4ج و ا ف = uŠQى إ )cب و " ¨ mا ا m a " = Jا DE* ' .* $ =ewا
و ا Eن [، kC I b` j ،' Q I2 ' ) G Iة وا Je $Q '{Þءة ا ' 7نا
م و * i;e O Nا ا =د = 'Cى [/ †jا Eن =ى ا [ د' 5 و
ا übا .
ت اpd / '2 ª¢ون ا ) ® ) ،و " = Jا SgCا "= Bى دة ا G Iت ا ;G a! Vlأو !
ر= 2ﻩ 7 ،ت ا = :ل و ا ª¢وج ([ v ،ا ف uŠQدر ' رواج أو ر 7د ا ) ' ا ) ق ا ' Oو
( ' و ا / ' Bو ا =و '.
.Qن S•Qو . ;~ Q m /و [" G I ƒ )Rو و* ? [ ا ف uŠQو* ? ا
'C ž” / ،و* ? ا ف ' t uŠQو ' 23ل ا *5 ' / 0ا 5à ،bcت و =ات ا
4ج ا ' IJو در ' "` ر 3 ،ا Nي ! ) uŠQ h+ى دة ا G Iت.
&'k • N '! : > Qا .
' درا*' tا ت أ! 7ن =ر = " ،أ ~ ء "= m Gى ; ز ? ن 4 / $ %I /ت و
ا {¢ل ( uŠQض و ‡ ذات EBن \ و إ( دي ž” / ،درا*' ا ا ا h+ة و ا DE )R i;)R =( Vlأو
)(1
' QDE) Rإ Qدة أو *=اد ا Bض.
; د; :إ MNذ Yار #$= 7ن
! =أ ; ز ? ن = /ة ا ' Cإ=Qاد ~ ء [IQ J)Rا =را* ت ا ' و ( د!' ` ا
ت ا .ز ' و ا $k " Vlدارة $ ? % " ،bcا eNة ! Eن أن " } $ا 4ت و ا eNة Qض ا @);
tا Bض و ih $إ" dذ ا Bارا ? ŸI / * Iن و =Bارﻩ .[ =Q $ " $ vرأي وا $Q °Þا
? bcإ\:u Nا و ! i )B" $kا 4ت ا eN / m~ " Vlة Qض ا @);
-1ا 6ت ا : - - #
Nﻩ ا $ 'Q Gا 4ت ا Iد ا ': و †R
" -ر Âإ=Qاد ا eNة؛
،و ! Eن أن ! vن '( ` B t v /ا ¯ Co ' )a / ' ªاد ،أ ا † 7ت v Cن إ*i -إ* iا
ا † 'eا Gري؛
' " =!=Gا Bض؛ C mع ا %Iو ذ % ا " -ر Âبءأ R
-ا † vا † bc 4 Bوع) 'eأ« ªص 'e ،أ ال( " ،ر Âا ÒY*w؛
4 -ع ا †aط ( دي؛
-ا ¡Îا Gري؛
-ا ` (' ا } § '؛
-ا ` (' * DEاد!'؛
-رأس ا ل ا $و ¡Î BCا Gري؛
،%و ' 'eأ« ªص و iS• 7 Y 4رأس ا ل7 'J2 Ÿ ~ " m ، -أ* ء ا † 7ء
' 'eأ ال(؛ أ* ء أ }Qء Ò Gدارة و )iST J2
،ƒ/ * mص 133 ' 01و إدار، 01 كا: ' f = Qا ،= {¢ا = Q -1ا `
54
ا وض ا : ا ا
) ،[t †cدارة ،ا ،mcا dزن ا ? C ،' )Yوع ا † وع(؛ / -ن $e 3ا ; F†j Vlا
أو أي $ا † 7ء v 3 -2م ا Gر ' ا ; ©ª™ e ،' ? }Bدة =Qم إ ; ر .Cس $ vا
ا } EIن أو ا } EIن.
-3ا 6ت ا : ' ' #
? ³? 4 =!=O" bcا Oا \ و ( دي و ا Vlأ=Qت 'C /اDZª¢اء ! Eن ½ eN '! Sة Qض ا @);
't ا E dن =!=O" m ،أي إدارة ا Jع = ا eNة و ا ? i!=B / ' 2ن [ =Q $و =Bارﻩ
)(1
ا ا i!=B" uŠQ 'BCا Bض و ا DZرات ا )R Vlق Nا ا =د.
; Y ¾ N : .rار #$= 7ن:
= /ور ا Bارا • / bn Sا ŸI uŠQ 'BCا Bض $ا ) `' دار ' ا = ! ،' dأ و~N mا ا Bار ~ mا ،N JI
أو\ uا ا ¾ ،N JI 'C /ا Jع = eNة ا @); ،و ' Q = Rإ /ام ? =BQن E/ن ا Jع و ا
و ا } uŠQ $ا = ¨ =Bإ*@ Jء (= ! } ( [Iار ? ŸIن } . $ت .و ƒO! 5 ! ( $ 7 mا
D•Bض ا =ء إ* =dام ا Bض إ = ¨ 5ا ( =BQ uŠQ mا Bض و " 4 } [ !=Bت و إ*@ Jء ![ Q ©I
ا =; R $ =Bات .و ! Šإ /ام ا =Bإ `:ر 'C 7ا ;¡¢ت ا =ا %I / ' :أي ا =ات ا 2 Q i w/ ' rI
Qد ا Jح 'C /و =ة ? ن و N $ﻩ ا : 2 I
' ( -ا Bض أو ا =ª¢ا ح [/؛
-ا ' Bا ) ( ' } 4ت ا ' =B؛
* -ا =? Jة؛
" -ر BO * Âق.
.r # : Aا .ا aJ
= " ،أ أDÔe ،و =/أ ا ف [Iو B BCا =Qا E/ Sg Q ƒJن ا %Iو ا إذا =2ر ا Bار ? ŸI /ن
و ا / VÃ a" Vlم *=اد ( ' ا Bض. ا ا Bض `:رة أ 5و ‡ ; ' ¨ ' †cط ا
و !=Gر Nا ا =د إ\ uأن ' ¨ ' Qا Bض " .0/ث ا و ‡ :
¨ ' ( ا ف؛ -
¨ ' أ Ihء ا ف؛ -
)(2
¨ ' ¨ = ا ف. -
ا ض N : .; N
" Jق ،و ذ R 5 =IQ %ر~[ ا rوف ا ) =IQ 'B/ا ¨ ' ) uŠQ [" BO ) 7 jا O" uŠQ %I
)(3
اءات ا ' 4 4 Bأو " wا )=اد أو " =!=Gا Bض ة أ :ى. و‡
yا :ا • #ا …!o
و ‡ أ `: iة = 'C %I ' )a /ى "= 3 ƒBOاف ا )` ة * ، B/و " B4 =!=Oط ا } „ S‘IG
) .. B
DEI -1إ /ا = I iي ،إدارة ا رف ا x#ر Q : -إ MNذ ا ارات،ا kا båا=Ik* ،¾!={¢ر' ،2000 ،ص 196
°¢ 2 = O -2ا I{¢وي = Q ،ا ).م = Qا Jح ،ا >;Fت ا :ا ر +و ا ك ا x#ر ، -ا =ارا=Ik* ،' ¡¢ر ' ،2001،ص 281
= Q -3ا = Q ،bJI JFا ).م أ= ،„O( /دارة ا•{ CD Jا ك ا #ر ، -ا =ارا=Ik* ،' ¡¢ر' ،2004 ،ص 164-163
55
ا وض ا : ا ا
t -1رق = Qا ل د • N ،أداء ا رف ا x#ر ' N : -ا $ .و ا k Mة ،ا =ار ا=Ik* ،' ¡¢ر ' ،1999 ،ص 236
-2ا † ار = Q båا ،= {¢ا † ار ،= O båإدارة ا a 6 #$= k Mو ‚¼9ا • ا Bو ا ،ƒ/ * m ، 6 6ص 553-552
56
ا وض ا : ا ا
' = BCت ا '!=BIو إ Qرات ا=¡¢ارة ' rIا Bار ? ، 0 3 bcإذ أن * ' .و د(' ا . Oت ا
أ* س I/ء ا Bار ? bcا ) .i ? '4
: NQا
( vوض ا € ' * *3 'J Kي %I/وا ?= vودا mnو $ 0@) ;OI m G" ' Q DZ Rا = :ات
ا = N $Qﻩ ا ' ! 0ا Oر ا ? !U VWXYادا"[= R ; ،دت ا در :3ى.
' 'C 7 Sq.ا Q `Bت ' 4و ذ .: $ %ل ŸIا Bوض ا Vl I Cك =* uŠQ Rا {¢ت ا
; *!'C 3 'B Bا †aط ا ? I VWXYك و ا =ر ، Sf O² VWË *3و ذ " / %ع * * ت "0
و %I / [ (.Qو " 3 DECن €ال ا %Iغ أ =ا I/ [Cءا Q $ 'Q G uŠQرات " B / ƒض ،ا
ا دEQن =![.
=BCأ Ÿ 2ا Bض v†jأ = أ iا ! Fت ا Vlو = ا $ %Iأ ; ¾ $أن ا =ور %I VWË *3
' إ\u ' إ\N uﻩ DE:3ة DEÊ ،أن " i!=Bا Bوض i $ دور ا * ] E/ن أ|{ ب ا دا mnو i $
ً
ا ل € / ÒYا ); uŠ Cا %Iأن !} $ا • '! Sإ*•Dداد Nﻩ 3ال $ا E~D•Bن و إ 7 5ن ~
^.Cس ،و yC \ /ن " i!=Bا Bوض ! iو IB" ƒCت و إ اءات =Oدة !@ ; ا ( K %IاE4ن ا = ا ] I
( vض p [4yC ،[t †c )j žlم "y/ع إ اءات .[ Cو /أن ا p %Iم y/ر ع 3ال ا رة Coاد
ŸIا Bوض و ذ *y/ %ل أ =ث ا IBت. 2ر'و ' $أ
ت Ndي ( ار ا '!= Bا =ة =IQا" dذ ( ارات ?À ŸIن 5 G )R = R i و ¾ أن *3
وا (À 'ÕYد!' وا ' '; $ ?Àن=O §)¨ ،ود! ،'; $ Sfو"pا!= ا ` ت ا VÑ `/ '2 ª¢ا
وأدوات أ :ى ' !=/أو F¨ ' kض ا" dذ ( ار ا? bcأ DÔeر =ا وأ 4 أ :ى 7 ،ن $ =/5ا $Q ¾Oأ*
.%I ' )a /
57
ت :ا ا ا
ا
58
تا ا : ا ا
: ا
تا ا ول: ا
ول! "! : ا
تا ا $ع ول&'( :ة ا
تا ا $ع ا () *+$,- :ا
! . / :و 01ا23 ا $ع ا
ا () :أ< ب ا "9:ء إ 26و أ 24 ا
ّ
ا $ع ول :أ< ب ا "9:ء إ =!
ت ا ا $ع ا () :أ
ن و $Gوط إ E/رﻩ A ? @:ا ا ا
ن ا $ع ول A ? @ :ا
ن ا $ع ا () $G :وط إ E/را
59
تا ا : ا ا
: ا
ن 89 ،أ 2456 ' 7إ ./0 1 23أ*+,ر(' ودة ا &%ة !" #$ق تا إ
ـ L%MـDE .ـ JKر و ا /Iـ Hا/FGـ $ـ# <ـ و ـAا ـ @ـ?ل ا ا=ـ .ا ـ ارد 9ـ ن ا ـ ارد و DEـ Cا ت ،و Bـ 8ـAا Nـ
/ـ ت DEـ JKر ـ ارد ا /ـ ـ RSـ و ا /ـ ت ا /ـ و ا N 0ـ ،و ـ Oـ =ــQن /ـ 01ـ Nا 0ــ%وض +ـ* ـ أ ـ
أ إ%Nادات ا . RSأ@%ى ا Tا VW .0
@?ل إ C1ذ M / YE = Bت " ^= C1 /Kـ Yـ وث أي / ] 8 Nت %\Eاض A 9ر[ ، Nو ذ =
Yـ إ Dـ D /T bـ اءا 9ــQرادة ا /ــ 8أو cdــ*إراد1ــ^ ،ــ Aـ ا 5ـ 8/أن 1ـ ــAﻩ ا /ـ ـ دون أ@ــe Aـ " ت ـ
أ h1 8Sن و /!cا gا . 0 5
= iـ " ت ا < /ـ Rـ دورا Rـ $ــ #ا /ـ ت ا < /ـ " jـ%ا R / 0ـ ا Cـ ، %Mإذ ــk 8ــ 1 2ـ = * ا 0Jـ 9ـ ن ا ـ و
ا /ـ , ،8ـ أVlـ +ـ*Fq,ـ إ Oـ ت &pGـ ل ا ـ kـ 2أ ا Rـ ا oـ1 nـ إ\*mاeـ0L%! 9 Rـ ا /" " 0ـ $ـ Y #ـ Fsـrا /ـ8
ا 5اد 1 #$ر 0 DE tLق.
Rvم ،أ ، /دئ و أ" اع. = @?ل Aا ا D 8&vف " Kول " i 9 . N 8Bت ا </
و Qت E.Vن ،د Nان ا ! ت ا ، / FGاrFGا ،2012 ،%Tص 89 / D%7 " -1ن ،ا Eت ا
••%و ا ز€ ،]šردن ،2009 ،ص 40 ت ا ، ,دار أD رف :ا "ا ZAو ا E 7 - 2دق را[ ا • %ي ،إدارة ا
60
تا ا : ا ا
و ا ./O VW %N no Sدات 0و0 * Ž i 9 &0Nن 0ار ^< Nا *m0ض
ا ري e #$ن ^/ا ا %0ض ا }‘ أو • e ›œذو v,ءة /و /S Dة 6 ‘} ž
›œ¢ B N 5ا %0ض ا ح *m0ض إذ *m•6ط إ ?ك ا *m0ض Aا iن < N 89أن }Nن
)(1
%0ض. أ@ %وا= 2k .أن }Nن e
9ءا / 89 \ g ]= 9 ^ 8/ • M 2kن &N Rر ا رة ا iن ا }‘
›œ¢أ@%و ا /v 5دون \ /أو [%ط إذا ^ • Mذ @?ل ا ة ا دة ›" #$ا iن.
gن ’ 8Sن ›œ• A/v 1 i Nو 7%9 ا " iت ا < 2k /أ Vlو R 0/Oا
)(2
م ا •mام ا (rن R 9ا.^1 •m 9ام 1ﻩ ا ›œ¢ا ‰ Jو ا Y #$ /v 5 ز( ن ا
رe أول • Mو ر ŽأN h9ن ]= N ا " iت ا < * Ž R #“ /ر ^/= R N #4Sا
ا g 8/ا iن ،أو أي rSء ^ /v 5ا & در & ^pGا iن h , ،ن #“ / / 2kأ Dس
ودة 9 n¥ •1ر tLا"{ Vء L%Dن ا iن 8/ = ،و=% و ا /v 5و ذ @?ل ة ا ?\ 9ن 8/ا
)(3
ا % 9 V¦ 8& N noد ! ^ . A9 ا v Dد 9 1 N 01 ^5v" 2kن " 0ي ،وا
ر < N HLا 0ل h9ن ا iن و /Dو أداة ا !@€ H C RSر ا %0 9 ! 1%ض @?ل . D
و^< 1 =%\E / d . N /اض h1ن !@€ eر ا 5 Q,ر ا *m0ض أو إ=? n¥= ،^Dرة
ا S*mDع 8Bأو rSء أ.^e%\ 87
61
تا ا : ا ا
01 : Lا23
)(1
&p• 89 0 ,ل 2kا %0ض • 9ات ا : / • Nأن ] ّ Nا iن ا 0م
• Nأن }Nن ا iن وا ^ /\ #$ °±دون أ ب أو إ%Sاءات.
%= 1إ } " ^ L 1 /إ /D 23و ". RD 8}9 0
ّ
• Nأن J 9 ] Nت ^ /\ #$ا /\ 5ر Žا 0ت ا D€ R=% noر.
] أ%Mاف أ@%ى #$إ •mام إ.#$ e أن 8@ Nا
• Nأن }1ن \A /ا ا iن /\ ] Dا %0ض ا ح.
62
تا ا : ا ا
#$ 5Dž ا5pG %0ض أ و “ #ا ّ5إ = eإ . D 23ذ%,ﻩ S 1إ رات أ@%ى 5Dž 9 ! 1%ا !
ّ
ا 5ق =Qذا %= 1ت Á0 1ا ¨ À0= e @ 5Džرات ا •} . /
= %ف ا }‘ و ا رب ا 56 09 5د / @– g/7 . @ #$ر ا iن ‰/Yك را 9 À9ن أ[} ل ا " iت
H/ e 5Dž ا ! ( و ّ ة ا %0ض ا Y ‘v=،^ /!c RSا %0ض ا 8S€ * &0ا Yت * cا ]eا %ا
%0 9 % € . Nوض ا ! L %Mف • ›œآ@ i, %ن و < 2k ./Â5ا ]ª iأو v, = • !/ا
ّ
8S€و ا !Dو ا noآ Sل / d N 5ة و A,ا ا ! ّ رات ا ! ر 2k Tا N R= < * Ž ? 0 5 5Džا • Fء
Dذات \ 8}[ A@h1 /ا ، %إذ •S N إ " 23ع آ@ %ا " iت 1ا= .و / Mا %0ض #$ <1 ‰/ 9أ[ /ء
أن }1ن \ /[€ /ء ا v1 " %ق \ /ا %0ض ‰/Y ،أن ا 9 Ã Rن ا /0ن g ‘!c6ا T vة ا 2k •1*mا %0ض
د 9 0 5ءا 2kل ا T vة ا 0 5 ^/ .vو RSأ@%ى vC"E /!cظ %وف و RSو
)(1
ا 8و\ ^ @?ل ة ا %0ض .
63
تا ا : ا ا
64
تا ا : ا ا
65
تا ا : ا ا
ا k $ا }N:]• @V ) <$ن Aا ا ع ا /K" %إ 9 1 /\ v1ن ا Nو ا اAR= ، Tا ا ع ا %ن
*Ð<9 8ة #$ا ك M 5Âا &pGل ^/دون "rع < /ا 8/و Nا &pGل @ 0 .L%M ^/ص أو 56
ﱠ
)(1
ُ ..O
$G -3وzi
)(2
0 ]iCNا 2k %ا 0رإ 23إ%Sاءات ^ pÒ zÂJ1و A ^1 /S Yا %= 1 • Nا •%وط ا : /
p kا ? kا $ا :k أ-
&• pا " ] N ‰/ 9 ، /ا N و Sد ا %ا ا „‘ أو • ›œأ@ 0N %م 0Nم ر
•m E / h9ام و 0ر 2k ^1إ%9ام 0د أ B Nن " . R
ما =ء و Sد 0ر ' &Nا ‰/Y ^/= 8ا رة و r 9 ^ /9 < Nاد ا ¬Y #$ n
B ŠoYن ا 0ر [ ªأو #$أرض ا ،* cو 8 •6ا 0ر • •/ ^ •/ • N , ، ^1 0pد\0/
^ / Mو \ ^.
إ RIر Dا < •Y 7 VW %RjN ‰/Y /ا < D /اءا ‘0/O 1 0 dأو إداري.
ا hن !@€ eر و ا .L%pGو ا } ارث ا ! ‘0 N ‰/Y ، / /ا ا B ^e iY Tو \ T
#$ا S*mDع ا n¶Óء ا %ن .
p kا ا k.ا k23$ ب-
و Sد ا ا Tا i – Vƒ%ء 0ا ] %إ@ /ر Mا ا Tو ا %ف ،^9و ذ %,رأس ا ل ،ا %0
ا ،n¶¾•T%ا 8FÏا ري.....اÔG
/Â1ن Dا Nو ا iر@& ا %0ض ،ر\ 1 ، Rر 7E tLار i E ،ء ] ذ %,ا RFGا &@%و
ا /\ v1ا %0ض ،ر\ 1 ، Rر. RCL
N 1ا %[ ،^c ، Nو ^ /7 v1 ،^Mو .^ Õ
•$G ، pح ا "ن ا ‚Eري ،دارا * 5ة ! وا •• ،%ط ،2ن ،2012 ،ص 210-209 5d 1م أ Yا !%او" D 9،
ا ، ,دارا < ب ا،‰N pGط ،1ا % 0ة ،2011 ،ص 65 ?7 - 2ح 5Yن ،ا "ك و "< $i jاق ا
66
تا ا : ا ا
-2أ "اzQ
Yل ,ž v&9ة .Yا /pGزة , "%ى ان %ا /pGزي ة أ" اع A ‰/ 9ا ' N * @€ّ و
" %ت ا /و ا :#$ J
رة \%ض 0Nم :1-2ا " $ت OPQا {A :Zا ا ع ا @ %ص 0/Â5K 9ت 2kا ]ª iا Aي
à إ 23ا (rن rC 8Lون ن و 89 0 9ا &pGل 2kا i, ]ª iن d A@€ • N ,ن Eر N 1
9ن \ /ا iن و gا %0ض ا 0م 8/ 0ا %!œGو 9ن ا /ت ا 1 noي 2kأ *+,ا " iت
/ dا ,h ا %0وض ا D 89 0 8Lا %و / !9ا pGل \ \ م ا اAV¼ 7 œGا ا ع
Rcو A,ا @& ›Tأ@%ى. ا Sد ا i 2k vو ! 09ا ا v7ت و ا ./0
ا %ن 2kاد ?c DEل ا : VW /Y?vا /pGا" ت،أ ?ح Aا ا ع < :2-2ا k+XjEا 6 :]…H
ا ، L%ا اد ا ّ ،ا+FGن،ا (rة،ا اد ا .... L%ا، ÔGو %ف ّ 2kأ #“ Vlأدوات إ\*mاض Y?v ' 56ن &pG 9ل
i, &&Cن 9ا !Dا . % %\ 2kوض 9ون = 0ان ا /pGزة Vƒ S 2kا ّ
ا† ,r JYﺮ† ‡Y m Aﺮض ا A 5 N :kا :3-2ا k $ا •Yزي ا "ارد OPQا Mرات و ˆeت ا E
و < 9 Á0 Nزة ا ع ا 2k %ا /pGزة ا & ر /5 Lرة و Èا Š¬ 6 0أن ا iن %ن & °Gا
أ%[ 8Sاء ا /5رة و ا Nو ^=%&1 z 1و Aا 9ا !Dا ^ N /0ا " 0ن 8Sh9 ]ªأو *m0ض ا 0د
ا %cض ^ إ } "A /ا YE * @€ج 2kا 2k Š¬/ . 9 * cا /5رة %[ z 1ط و Sد ا ?FØ #$ 0ت
ا Nا noأ ! zا .›/@*m
/ا " iت ا #$ D ّ
:4-2ا S M•Yت ا 9Yر +ا ‚ ة% :ف ا }‘ دور Rو • و #$ * ,إ@ /را^1
8/و ذ 9 À 1%ر€ SوA / 9 23ﻩ ا /ت و A,ا Vƒ " e ./0 1 RD ا /تا /Lا 0
و VWا 9 5pGت ا ّ ةA 8J 1 ،ﻩ ا ^ 0N R #$ /ا •m N ^=%& 8/م i 0 9ﻩ #3 g ›/&C 9ن
}1ن Aﻩ ا ّ ة “ #ا = ء 0/Â5K 9ت أو ا ?/R5Kت 2kا & وق ا 0N noم ¼ Vا ّ ^9 5Y #$ة /و Ž
& ^ / °Gو “ " 8 • #ن:
/ر\ ^] ا S M•Yت ا ‚ ة $wض ا \ ? Mا %0v 0 M:f Mة 4ا دة 11 ّ و OŠا E
94/74ا žر@ 1994/11/29 #$ا N 9 0ا 0ا *mYEاز* /55K Lا ك و ا 5Džت ا i = /ن
E ' = /د ا K5ي Aﻩ ا ّدة g ›/&C1 #$ <Nن #$ا 5pGب ا FGري %c 8/ض /!c
\ ,h1 T vة ا & ّ ر nÙ S€و Aﻩ ا • 5ا 5Y #$ /01 &&Cب @ ص =A ‘vﻩ ا }N pGن ا
إ*mYام ا •} /ا % /" " 0ا /pGزي ا ‘v <1 no r" eع < /ا ) Nا g (8/ا /و < 9
]/\ 9ا A ›/&C1 2k Nﻩ ا • N , 5ز 8/ا /0م ¼AVا %SEاء [A 6 ?= L vا ا •%ط % Sي
pÚا . /
ى Aﻩ ن :و ّ
أ ّ ا "ع ا () kا S M•Yت ا ‚ ة " ا M•Yب ا ‚ $wض @ ? mا
/ 1 89 0 8/رA /7ا ّ * @€ة 2k / ا #$ <N /ا ?/R5Kت /" TEا R N noا
< vت و ^Sا iن و A . !Nا ا iن " 2kع ن ا %0وض و ا Š‹5 noا %0وض ]/\ 9و ا •
v,، /ا FGرك و أ@ *ا ا < vت ا ' 1 no #$إ Mر /ت ا & 0vت ا %Mف ا ا Y
& °Gا 5رد E rLrد ا K5ي ا vح & A °Gا ا 5رد = ]\ /ا 0 2k Nا % %Mف ا
/Yزة €ال %Mف ا /pGزي g ›&C/ن €ال iن / /و N #3 9ا #kC
Aﻩ €ال ا ّ ة = ا 5•9 Tﱠ 9 V¦ .vن ا 8/و ا . Aا ا h••N , N
67
تا ا : ا ا
•5Yا دة " \ 177ن ا 0و ا %0ض" < Nأن Nر ا 5Džا ر °G & Lا ك أو ا 5Džت ا /
7€ •5Y 8FÏل و 8/FÏ Lا ّ %و= }YÎ 0م ا /" " 0ا ! A #$ 0ا ا ل. ّ #$% 0 •S 9
.Yإ S*mDع و < Aا ا ع ا " %ت Nي / D 2kت ,أن = S v/ e ^ /ا 9أ"^ ' N
د #$ ^" Nأ • Žا pGت ’ن ~ d R0/ا ا : VW 8
2k *+د=] NEر و 8/& 1 #$ ( 7 Á0 N #3 9 NE 0 ÔÏ= Y #$ -ر %Mف ' &N ^ Y 7ا
ا Nو ز Lد ^1أ. iN
ّ
%j" ^ ( 7ا %c 5•5= . c ^T 0ق ة L M -إن ]/9ا 8ا ري \ /T iأ 8/& 1 8Sا N• D %
r 9 ^ /اد ا ¬ ^ /\ ›0 •D , nا ر Lأ. iN
م #$اrFGاžL%Tد( 7 23QN 8ا ري و Aا -إن /Žب ا ¿/Rت ا #$ &&Cا //0ا '/pÚ
إ S*mDع 0Yق ا .
:6-2ا k $ا •Yزي •دوات و ا ,ات ا01!‚E S x JY
› 1ا دة 151ا " 0ن ا ري 2kأن }Nن د=] Oإ ?ك €دوات و ات ا • Rا D " i / Rاء
%0ض ا Aى 0Nم ا ل ا ?زم N 5Kﻩ ،]ªأو % 9ا /pGزي ا ود Îدوات أو ا } ت ]ªأو 5• 9 5• 9
,،87€ Oأ"^ *m•6ط Aﻩ ا دة أ"^ /" } Q9ا *m0ض إ„• ء ر /Yزي 2kا •} 8ا BAر› C 5„ ،
ا= 0ا ا Tا ، Vƒ%و ( 7 Y #$ \ 8ا /[€ ]/9 8 \ Nء ا " %و ذ d N 5ا Nنا0 5
)(1
N % €إ Yا eع إ € n¶É \ 23ر ا .^/= 8&v F¸ 5
:7-2ر kا "eت ا 8 • : +" ,ة أ" اع أ : R
و ا < N % ’ 5ر VWأ ّ •5Y 2k /• 5• 9 ر kوراق ا ‚Eر #$ 8J 1 : +ا ّv5
%,ANذ #$ا دة %j"31ا %&0ا ّ ة < Nر Ž% 9 VW ا دة *+ n¥=501أداة و= ء و •½ إ Tن A
ا 1 noى ا /" Jأ Nم •5 = ،ا دة 976ا " 0ن ا „‘ Nر ا 5ات / DEأو ا 5ات ’ %
0L%! 9ا 7 œGا & ص ¦%•d، " " \ Vط أن }1ن ا pGا \ 8/ÂD 2k z 1ا ّ 9 %ون S Yإ 23إ ?ن
9 , .L%Mا 8}•d * Rjن 2k S*m1 /ا% = 1 Rن ا ر\ ن “€ #وراق ا ! 8S€ Lو1
أ S Vlدة ى ا 8/ÂD 2k 8 pGر . VW
50 1إ 5\ 23ن: ر kأ<! mو • Uا ' Ž$ء:و "
: <V m!< -و “ #ا pGإ › = VÛY 7 Dا دة 2k 31أ"^ RDÎ 5• 9و ›&Yا • B%ء
#$ا • B%ت ا /و ا & /و ا ر Lأو ا " /و ا #$ 8L 1 •S 9 R 0" 8& N noد= %1ا •,%
• Nأن zÂJNا 0 d %ر، n‹Dو • Nأن A /01ﻩ ا 8/ÂD 2k /ا iن #$ا = %1ا BAرة،
pÒو Sد ا • ,%و A,ا ,h1ا Vƒ% = RD€ #$ %ا د 9 N Nا 0 !Dر9 ?= n‹D
أ 8Sا &pGل ن أ" % Vl pÒأ R RDو #Ü R /FÏ Oد= %1ا 5Džا 7Q9 z \ noار
م ?! 9 ]= N R /FÏن ا . % e 2kن ,
1
ا L%ض،د •،1981،.ص172 "ن ا () ا" •Yق ا I ,ا ! ، , E -رو /Yا D Nار،ا
68
تا ا : ا ا
2k 8إ" 0ل <! mو ا1• • •Yﺮ : <Vو “ #ا 8 1 noإ = VÛY 7 Dو ا /وL -
* N ½v ]iC =، Trا Î %ال 89 \ * Ž & 9 ’ R0Yن Aا /&œ• 6 * @€
\8ا . N ا 0ا د < /= Nر VWو A,ا / DE RD€دون %!eEار • &pل 2kا ا=0
:8-2ر kا ? › 1 :kا %0vة 4ا دة 31ا " 0ن ا ري 2kأ"^ Á0 Nا S 8ر }Y’ 9 Lم ا N 9 7 œGن
Aا ا ’ 9 0ال ا 0ا < N noأن g Nا ل ^ * c 5• 9إ pG 9 g/ 9ا و ا ا\] &0N N
g/ 1 .L%Mا Nو إ 1ع ]/ Sإ%Sاءات Yا ا Nو ا= 0ا =، Nم إ *mا 8}•6 ^eر أن ا N %
" = ا و z&" 0= /pÒا دة 975ا " 0ن ا „‘ اrFGا%Tي 2kأ"^ }Nن ر ا = " Nا .Y #$ا Nإ
? Q9ن Aا ا %إ ^/أو ،^ ^ 09و }Nن " =Aا .Y #$ا * cإ D / 5K9ا Nا %ن إ 23ا Vƒ%و % •pÏ
^ Â1%ا ر tLا ? ¨ z9 Jن أو ا 0ل , ،أن ر ا Nن ا 9 0ل ا 0ل و * Žا 0ل ا Aي ذ #$ %,ا %0vة 5
ا دة 31ا BAرة ‰/Y v Dأو •Sا •%ع اrFGا%Tي 8/FÏا 0 #$ %ر ]/! 56 ŠoY n‹Dا !@€ RSر ¼AVا
م و Sد ا %[ R= %ط rم ’ 1 ?Vlا ا 0 * cd RSر Ž% 9،n‹Dأ"^ 9 ?M 9 6ن ا %ا و ا Y #$ Vƒ%
)(1
0ر n‹Dو < < Nا RSا 0 ^ < 9* cا .?M 9
، .9 D ]S% ،ص 67-65 ا, ?7 - 1ح ، 5Yا "ك و "< $i jاق ا
69
تا ا : ا ا
,أن ا %و" ا V¼ • 1 noأ }Yم و A,ا %SE M 5dاءات 8 1ا < vو e /Dن / Jو= ½v" #$
ا <• ف و ا %0وض ا7 œG e Y #$ن € N 5ال ا * &0ة 8J 8S€ا •pÏ ا \ hF•N zإ ¦ Vا
)(1
?/R5K9ت ا & وق ,،أ e 8 • Vlن أ 87ا 89 À0= Nأ 0p• iNت ا Nو ا &%و= ت.
أ "ا!Q -2
و " VW •1*mLن v Cن :
)( 2
ا •5Y: Moا دة 647ا " 0ن ا „‘ اrFGا%Tي = N : ^"Qز v,ا ^ * cd Nو Lز رŽ ا
إ! 23 . 5و Y #$ل #$ Nا hF•N ^ N 9 Nا ر ^ eو 1ز Aﻩ ا < g 9 vأ*+,
ا < N 5K9 8/vا gا . 5و = ا Tﻩ و A ] Nا ا ع ا < 0pG 9 vق ا : /
ء ا <.8/v .Yا \• ا Aي r 1م ا ا Tإ Dل و 8T Dا N 5Kا Sدة ى ا Nدون اD
.Yا r N: Trم ا ا Tإ Dء 8/v, 8Bو= Y .ود ^ &Yا <. v
•5Y:ا " 0ن ا „‘ اrFGا%Tي =( 3):^"Qإذا د ا <?vء #$د Nوا Yو " Bا iن8}=، اE ا
إذا • Mا ا) Tا (ذ ،و ذ Q9رﻩ [}L% ž5 8/v,ول ا ^ B Nو ! • N 5K9ﻩ Y #$
م Y #$ VW )ا ا( Tا #$ .pGا ! #$أ 87ا Nإن Aﻩ ا < }1 vن 9ن ا Nو ا < 8/vو }Nن
}Nن = ^/ا Nا }1 5 v n¶¾•T%ن Aﻩ ا <. N 5 D 9 J 9 v ا 5اد =Y ‘v
ن )i EUV
: Lا
:z +$,- -1
< Nا 0ل أ"^ •5Y 2kا دة 409ا " 0ن ا ري اrFGا%Tي ا %0vة 2إ •mام < ب %Mف • ›œن
م \ رة أ Yا \ ن 2kا = ء ، N 5K 9و „ ´ • 5أن g N 5K9 ^ S 9 R Nور\ 1ر Lأو rSء ^ Y #$
ا iن 8}[ ‘M / YEأ[} ل ا < vو ? @Eف Y #$ . !N ^" B #$ <Nا Nا ’ 9 ! 1%وراق ا ر، L
Aﻩ ا / أ ّ " ع €وراق ا < N noأن %56ي ¦A Vا ا ع ا iن =،% € D n¥ا ، v5و ا Rف
eن 8/& 1ا ر\ ا ر 1 #$ Lر 0 DE tLق و AR < N A9ا ا iن أن 0Nم %Mف ا * cو %M ŠoYف
أ Yا \ ن 2kا ر\ .
ّ
2kا ر\ /ا =] • 0pق ا /و ا 1 noإ ]/\ 9ا i = Rف ا iن /,h1 ‘M / YE
V¼ •KNن إ Rj DE c/7 #$ر و ا < ‰/ 9 vأVl ا = 9 R 8J N R= /ء i =،ن H CN ‘M / YE
ك ½„ 1ا /Yا /" " 0و & \Eد. N
ن )i EUV X -2ا? ا
ّ
و A Áj Nا ا iن r 9ا Nة أ : R
ا ر\ ا ر #$ Lا 5pGب؛ *+ا %j" 0/ !1 *Ð,€ /ا 0Jا /v 5
#$ 8R56ا ?ت ا /؛
ا < •„E #$ ^ R5 vء ’ن ا ›œ¢ا Aي A ‘! 6ا 8ivNإ Dل ا iن ‘M / YE ّ
)(4
=. 5 pÒا ر\ ا ر 8 \ Lإ C1ذ \%ارا ' <½ ا < vا i ا iن ,h N
70
تا ا : ا ا
71
تا ا : ا ا
/و ا noد= z ا ]^ •:ا 1 &Eن OPQا $ض & \E p•& 9 n¬ „:د Nو ا & رة /\ #$
• إ Yل م إ v/KDءﻩ ,أن ا •%ع اrFGا%Tي و%[ ]eط و “ #أن }1ن • !9ا hن إ h1 23ن \^e%
)(1
. ا &•%• pو أو j v C * Žم Èداب ا
د ،13ا دة.29 1 -ا "ن ر،07-95 mAا žرخ ،1995/01/25 #$ا / h 9 .ت ،ا L%FGة ا R F• / D%ر LاrFGا، L%Tا
$ -2ر 58-75 mAا žرخ ،1975/09/26 #$ا iا " 0ن ا „‘ ،ا ل و ا
د03 -3ا "ن ر،09-96 mAا žرخ ،1996/01/10 #$ا – 9 .د NEري،ا L%FGة ا R F• / D%ر LاrFGا، L%Tا
-4ا "ن ر،09-96 mAا – 9 .د NEري اا دة 03
72
تا ا : ا ا
1
د.ﻨﺠوى إﺒراﻫﻴم اﻝﺒداﻝﻲ،ﻋﻘد اﻹﻴﺠﺎر اﻝﺘﻤوﻴﻠﻲ،دار اﻝﺠﺎﻤﻌﺔ اﻝﺠدﻴدة ﻝﻠﻨﺸر،إﻻﺴﻜﻨدرﻴﺔ،2005،ص.202
$ -2ر 58-75 mAا žرخ ،1975/09/26 #$ا iا " 0ن ا „‘،ا ل و ا
"! 9:ر +اX9Yا، +$.ا žر@ #$ -3ا "ن ر،12-86 mAا žرخ ،1986/08/19 #$ا ME N 9 .را ‘„ " 0ا •*mك •• ط ا }‘،ا +$9Yة ا <$
20أوت ،1986ا د 34
73
تا ا : ا ا
9 &0Nر 8L 1 / .Lا %0وض و أدوات ا Nن * Žا T 5إ 23أوراق T D /و ا ¬ RD€ V¼ nو
\ ,أVl اول D€ #$اق ا K5 noإ " e 23ت /•/أو /و ذات 0= 1ت "N 0 ا 5ات ا 9 0
KDE #$د 2kى \ رة ا Nا \ 2kا = ء =%j 1 89 À0إ 23ى إ •mا ^ ا م = 9ء . N 9
و Q= ^/ن /ا ر 01 / #“ .Lم 8L 1 2kا %0وض ا < /ا %9 " iإ 23أوراق *+ /
أ * = 1 8Sا /5و ا iن ا ?زم } = ا %ا R =، 8Yف 0 "Eل ا Aي A ^=%ﻩ ا %0وض Vƒ " i9
/ا ر .Lأ% =. ( iNد إ 1م /ا رQ= / = .Lن 8B %M€اف )ا ،ا *m0ض و ا 5Džا ž5و
ا " iت و ا / hت ا %0 9 0وض ا ر\ 80 •1إ 23ا Aا 5Dž /ا ر .Lو ,أ }1 Vlن .* c r
أ ا •%ع اrFGا%Tي =% 0ف ا ر #$ .Lا دة " \ 02ن 05-06ا 1 iر .Lا %0وض ا 2k / %أ"^ /
)(1
8L 1ا %0وض ا / %إ 23أوراق /وA 1ﻩ ا Y% 2k /ن:
\ /=%& 5Dž 8أو T v /ة / 5Džأ@%ى؛ 1 -زل ا %0وض ا / %
اول #$ا 5ق %0 Jوض ا . / % /\ -م Aﻩ * @€ة 7Q9ارأوراق 9 \ /
!\ 8Lع ا ،À0= <5 ّ
@?ل ا h9 ´ • 5„ HL%ن /ا ر .Lو %j" RSا •%ع اrFGا%Tي @&&z
/" " \ *+ا 5Džت ا 9 7 œGر , .Lأ%56 Vlي ¦ Vا vل إ إذا إ" &%ت ا /ت ا 01 noم Š¬ 9آ@%
/ا ر #“ .Lى = e #$ V{/ن #$ Yإ Mر 8L 1ا R = ، <5ف ا n¶¾•T% ¼%[ #$ Vاء \%وض
ا 5 E #$ Jر و ?=Eس . ا %0وض RSو RSأ@%ى ' , #$در Sا %M Cا % N noض Rا
"! 9:ر +اX9Yا، +$.ا & درة 1ر .Lا %0وض ا ، / %ا +$9Yة ا <$ -1ا "ن ر05-06 mAا žرخ %v/=20 #$يi N،2005
9ر،2006/03/12tLا د15
74
تا ا : ا ا
1Q9ع „• ^1 Mا <% 5 v&9 /ة و د, N و< 1M Eن ا : " Mإذ / ' 5ا ر.L
& در ^ L 1و A,ا ا ?/R5Kت ا #$ Yا %0وض ا / %و " e 2k ^ & 1 89 0 9ت /= B r1 2k 8وL
^ < 1ا &pGل 2kا /5ا . /
ت دور ا "Eر ]• f+ا : +" Eإن در Sا • /= vا & #$ V¦ 8ا ?ت ا /ا D€ #$ T 0اق و ا
D À/••1 2kق €وراق ا ، /و ا = 0ت ا % N 0ؤوس €ال و ا د أ iNو & در ا 8Lا N FGة ا
Eر v1ع ا & \– .0د ا ?د A 8Bا 8iv9 .0 Nا ر .Lو 9ون ا زل ا /ا Rو ا € /5•T%و23
#$ر M •• ^ Dت ا < /ا / #$ Jا . 8L
75
تا ا : ا ا
: @/ا
ك أ * , /ة #$ا /pGة & \Eد%j" Nا ور ا Aي ، ^ 1إذ 01م 0 D 9ل ا دا RS ]ªو #$ R 01
[}%\ 8وض RSأ@%ى n¥= ،وراء Aﻩ ا = .0 1 /ا V¼ 5pG Tا œGص ،إ أن Aﻩ ا %\E /ا /eا no
. ا VW ،%M C H Cا ?ءS R 9 0 R•6 ، Rأ / /و إ\ & د* , Nة و ا R 0N noا
@ رج "! ق ا ! =%ن أي "%j /Kوف @ ر. /S Y #$ذا ^1أو 9 À 1% 8 9و VW
= ‘ 1 i@ ‘vو r1ا Nا 1 ،%M Cول ا ك Sة ا – 9 VW 8/ 0د •/ D€ H C 2kو @ 7ا%pGص
%M Cم ا 5ادn¥= ، • M 2kا " iت AR= ،ﻩ * @€ة n¶¾K<1أ Vl } c 9 /و 0Y N pG /Dق ا
أداة – Oت .^0Y
و ّ
= N cا ك “ v1 /\ 8/& 1 #ق \ /ا %0ض ا 0م أو د ، Rو 9ن Aا و ذاك Nا vوض 9ن ا
8Bذ “ #إ } " /إ S*mDع ا %0ض ا ح #$ ا 8/أ v1E 8Sق /\ 2kا iن و " ^ N c =،ا /5•T%
' ا %0ض " e 89 0ت * Ž إ?=E 23س @ Y #$ 7 SÈل ا /i=، 0 5ع Aﻩ €ال ا %ِ ّ 6 e%0ض ا
از. L
76
أداء ا ا : ا
ر كا ا
77
ر كا أداء ا ا ا : ا
ا
ا! "# $ول! :داء ا &%
ا! '()$ول! * :داء ا &%
ا ع !ول , - :
ا ع ا , 0 :%. /
ا '()$ا ,1 2 :%. /
ا '()$ا : " /ا 8ا ا 67$ة ! 34داء
= Eا
78
ر كا أداء ا ا ا : ا
: ا
ﻩ .* / 0،ا "#$ت ر *+ , ي دوج اا ا أ'& %ا "#$ت ا
M*6ا Lازن و .* J#ا G HIت 56 7ل "Fن Dر1 > ? ; @A BCداء ا ي :;<0 8إ56 7 8ل و1 23دوات
0 BRأدوات ا س و ا > Lا WXوا A %Vة Dت T IUا رة @A و ا >?,ا . N * OPو
1اف.
> 1داء *+A bأ 7 # #ا *+ت aدار` و ا M &_Lا D [ #\ ]^ ,س و > 1داء *+
iدارات ا * و إ +L#ار` ' :_ ; Bl\ ، BRرة وا jkو e fgL hأ eأ > d ' ,Aح و _ ر ا "#$ا
ﻩ ا t$ات داد 56 7ل ا@A BC # r s ﻩ ا "#$ت op"q0 oXe،ا m jnLو ا + < [` L 0 +Aي
ا _ ع. أ +Aل ا & .,ز` دة Dر BCا " ,L
1
- dictionnaire de la langue française "La Rousse" Edition 2001. P1179
،MN # 2ص 222 -221 5 - 2ح 7"eا &A `$ ،Wp "jšا +eن ا وري" إدارة ا & ,ك "
79
ر كا أداء ا ا ا : ا
Vـ ـ \dـ ــ 7ا +Lــ /أن 0ــ$دي ; ?ـ > اd šــ[ * ـ fF0ا *A Oـ وا OPـ ءة LDـ د 0وا XــP+0 8 Wــ7
LDدي إ• Žا 7 / * Lا ، *A Oو M Lا OPءة 7 Ž@A1ا /+Lأن r0ن . ,إ Odق أ.f’U
*أ ـ ــ 7و Vـ ?dـ ا ـ dن Vـ أداء ا Oــ /ا _*ـ ب ا ـ د +Nــ[ ا ـ وإن ــ<¦1fFداء ا ,ـ ^] ـ إ ـ ام
ا ³ــ™ žا *rــN Tــ<داء ا Oــ\ /ي "ــ$و ; 0 Dـ "ــ *& Lوأن ~ــ G /ـ ف ــ 7أ Gـ اف ا ـ * ـ م Nـ<داء ا ¡…ا ـ
ا ,q#دا *& ,د ا ,ص . B-*A
1
A +Uف 1داء أ56 7 I0ل ˜ T*Lا ا /6ا &_ Nو: b
-ـ /6ا Vـ ف ،وا ـ ي ¡O0ــfض أن ا „¥ــ§ت ;"ــ´ L Žــ Mأ ـ اف أو ـ *¦ +Lـ ،و; gLــ fو Vـ ا ?,ـ ـ ﻩ
1داء *N d<Nغ ا <„¥ة . V V
/6 -ارد ا <„¥ة U$0 Vـ @Aـ Žا D5ـ NـFن ا „¥ـ§ت وBR¶·¤ـ وgL œـ1fداء d<Nـ Dـ رة ا „¥ـ<ة @Aـ Žا jšـ ل
Ž@Aارد ا ¸ , +وا Ž@A /+إدا . BR
إ 8ا *" # r sك ا " F+ن ا <„¥ة. /6 -ا *+و fgL hأن 1داء
-ـ /6ا ـ مgL h ،ــ1fداء VOـ Lـ د •1ـ د وا + Lـ ت وان ~ــ /ـ > r0ـ ن ' 6ـ &*_L+Nـ ت ا ـ م،
eــ— rــ /ـ ـ م " ــ Lى ـ ـ د ــ 7ا _+ـ ـ ح e،ــ— أdـ ـ و,¤ـ ـ ءا @Aــ Žـ ـ ا ا ـ ـ h /6ـ ـ ف 1داء d<Nـ ـ ـ ـ > ا ـ ـ م
# Nــ ˜Lام ا OPـ ءة ا *A Oـ ،أو أي Aــ /ا +Lـ » آ 6ـ ـ ا © dـ ــ 7ا P+ــ 7أن r0ـ ن أداء ا „¥ــ<ة ـ ـ • ــ¹
e1ن و T 3أ eن أ 6ى ["eو ?d Vا م و. e +G
- .2م !داء ا &:%
¸+L0ـ /ـ ا O,Lـ ا @ Oـ اeــ /ا +ــ e، /ـ— 0ـ Nـ "ــ Lى ا Vـ رة وا Vـ د ا &ـ ول ـ ا O,Lـ ــV 7ـ
V 7 Vأ 6ى. وا ˜ ت أو 1اف ا Ž´"h WXا & .,إ•Ž
Vـ إذ ;„ـ /+ـ ﻩ ا ,ـ ات ـ واV šـ ا &ـ ول L ـ \داء ا &r,ـ :ـ &Aـ رة Aـ 7ا D5ـ NـFن ا ,ـ ات ا
و eـ ات ا ˜ ـ ت ــ 6 7ـ ت ــ> ـ V+0أ ـ ا V šـ ¸+ــ /و eـ ات ا ـ 56ت ا 5ز ـ Lــ Mا ˜ ـ ت و Uـ .
r0ن Dس 1داء ا & +N :r,ر56 dت ¡fة ,و ˜ BCو1 T` ; 7P+0 *Aداء ا &: d<N :r,
* ا #ـ /Ÿا 5ز ـ وأو ـ ا „¥ـ ط ا ˜O*Lـ واV šـ د ا & و ـ ـ م ا &,ـ ك Nـ ور و O,ـ و• VOŸـ ـ
• /ا &·¶ ا _ >0 Lا ™šت ا & P,ا 1 M WXاف.2
* „sـ ط tــ" • +ــP h +Lــ½ Dـ رة ا &,ــ@A .ــ Žا#ــ5HLل إ L·d rـ و ــ Mأ#ــ½ و ـ , fF0ـ I0ـ V
,Nـ ءا @Aــ Žأ ا ـ *` Gـ 1ــ ،/و L0ـ د أداء ا & ,ـ ك ــ6 7ــ5ل ¦ــ5ث اeــ b /ـ *e :ـ Aaـ اد *e ،ـ ا O,Lـ ،
*eـ ا N Dـ وا Lـ `> ،ـ©ذا اO*L6ـLd %ـ 1 ¿Ÿداء +Aـ ـ 3ـ ع ـ 7ا ـ fF0ــ©ن aدارة ـ م nLNـ a m jـ اءات
5L6ل FNن ا ¿Ÿ L,ا D Lوا ¿Ÿ L,ا .3 * O š
* 1داء ا • ،إذ >L0ا ˜L#ام t$ات ـ ـ س ـ ى إ dـ ز 1ـ اف ،وا "ـ +ـ إ eـ ا ـ ارد
ا ـ و و` ـ ا & ,ــ ON .ـ ص #ــ +¸qر ،و` Lــ<¦ 1داء ا ـ • *& ,ــ N .ا ــ LD /ـ د 0و rــ /ا ــ A ,وا ـ رات
ــ Mـ 8ت +dـ Oـ و AاŸـ Lـ • ـ ا + ?,Lـ وaدار`ـ ـ \داء ا ـ • *&,ــg h .ــA fــ 7أداŸـ ــ6 7ــ5ل
1و•Ž إدارة ا & ,ك" دار ا & ا A &_* 0وا 1 ، „¥ردن ،ا _& ا¸0 e > O "[ _™š A +نA ، &A > s 5A-1ا در ،ز` د
،2009ص 236
رف ا ,& ، ¤ن A ،م ،2004ص 245 +A-2د ' 5# ]šم" ا & ,ك ا ¤وا OPءة +¸q#ر` " إ د ا
3
-Wheelen ,Thomas, Ld David j.Hunger " Strategic Management and business Policy" Addison publishing, 5th
ed, 1995, P43- 44
80
ر كا أداء ا ا ا : ا
ا + ,ـ Aـ 7ا#ـ ˜Lام ا ـ 0ن وأ ـ ال ا FHـf O*~ > 6رأس ا ل 1 7ر ¤ح • ا Iا ،[Ÿو ا Vا ˜ Gا
1
وا ˜ Gة . /` +ا ˜L#ا ت ا & .,و` [*_Lا س ا • ا & ,ك ا ?,إ•F* A Žن أF# #ن +ا ¤
ا ع ا , 0 :%. /
*_L0ــ[ ــa 7دارة ا * ـ ــ 7أ ــ /و3ــ?d 2ـ م رN Dـ ـ ل ،أن ـ د ـ 8ت 1داء ا "·Ÿـ ; Pــ½ أ ـ اف
ا &,ــ .ا +Vـ ،وأن ;„ــ@A /+Lــ Žا šاdــ[ ا ' ™šـ e Nـ ة ا +ــ /أو ا &,ــrU .ــ ،/ا Xــ 0 Wــ[ B-*Aـ ا +ــ *A ON /ـ ــ7
ـ Mا ,ـ ح Vـ ا ا &,ـ ،.و;"ـ Aأدوات ا N Dـ ا ـ ا XـI Wـ a Vدارة ا * ـ Vـ ﻩ ا ـ 8ت @Aـ' Žـ ‘ ا ـ/
أ+?dـ * N Dـ و 0ـ ـ 8ت أداء ا "ــ ` Lت aدار`ـ 1دsــ„• Æــ /rأ’Uــ O fـ ، 5و ¸+Lــ /ا ـ 8ت ا "·Ÿـ ــÇداء
2
ا &: :r,
- 1ا #Nـ 0 :ــ0 >Lـ t$ـ ات 0 Aـ ة * ـ س 3ــ %+ـ ا ا ـ ل BÈـ ا Ÿـ @Aــ Žا ـ دات ،ا Ÿـ @AــŽ
Ž@Aا & ت. Meا * Pو Éا m¤ا
-2ا >Q $ا :3O Pو` /¸+Lا ا ل ا jšا " Dا ; WXوا eة 7أf’Uا +Ÿ5 ½·0ـ *F& LـA fـ7
ا & .,أو ى dح ، *+AرF" , N dن. أداء ا &fF„; WÊ ،.,إ• *A Žإf¡#ا
-3أداء ا 8ـ T$ن و ـ : -و ـ ا ـ ل ا ـ ي "hــ ˜Lم Lـ > أداء ا ـ *Fن و ?,ـ > Vـ د > * ? +ـ @AــŽ
ـ ت •„ــF‘ /rــ t & fـ Aــ7 ا ـ ل N 0aـ Vــ> ـ ﻩ V*+Aــ> و ـ ﻩ ا &,ــ ،.و`P+ــ D 7ـ س ذ ــ .ا ـ ل أو *ــ.
M` Gا & dت ا [®"• * Lا Hب ودوران ا ./+
-4اP$ــ7و ا 8ـ 3 :ــ 7+ـ ا ا ـ ل 0ــ >Lإ Aـ اد t$ـ ات Lـ > ـ ى dـ ح ا &,ــ .ـ +ــ" /ــ$و
dـ ا ـ *Fن وا +ـ5ء وا +LـrU 2ـp +N ،/ـ oآ6ـ 0ـ >Lــ6 7ـ5ل ـ ا ا ـ ل ـ > دور ا &,ـ .ـ ـ efFـ ت أ ـ اد
ا 2+Lور‘& .>BC
2-5ـ دة ا $ـ ج ) ا ™šـ ت( و ـ ا ـ ل ا ـ ي 0ـ م ـ ا " ــ¶ Fن Aــ 7إدارة ~ ــ /ــ 7ا ™šـ ت وا "qـ `M
> LNا T rLوا šدة وا Uا " ..,&* Í ا & :r,وا „$ون ا
) -6ـ ! Yـ اد :و3ــ 7+ـ ا ا ـ ل 0ــ + >Lــ 2ـ ر` A ,Lـ Lـ > #1ــ* ب ا ـ ي &q0ـ ا &,ــ .ـ #ـ
Leـ ت ا jšـ وا " ــ *& Lــ 7ا ـ ا * ـ ،وذ ــ .ــ 6 7ــ5ل ˜_ ـ IL0 Jــ 7+ا #ــ ˜Lام * ــ .ا ـ ا * ـ
ا ˜L#ا أ ¸.5
-7ا $ازT\ :ن أ* اف ا $ى ا ' وأ* اف ا $ى ا : 8
ـ ـ ا Gaـ ر L0ــFن @Aــ Žا &,ــ .أن 0ـ م Nــ© اء درا #ـ +ـ •„ــ<ن ا Lـ اN /6ــFن ـ 8ت 1داء ا "·Ÿـ
"e Ž@A Vب 1ر ¤ح و L#ار ا ى ا & . Vا ى ا `[ >L0 8 * 7 U<Lأن 1اف ا اد
_`-8ـ اع :و` ¸+Lــ /ـ Dـ م ا & ,ــ +A<N .ـ ل ــ$دي إ• ــ _ Žـ ` ا ™šـ ت ا jšـ إ• ــ Žأ 6ـ ى 0ـ ة +U،ـ gL hــf
0ـ Ÿ Nـ وا#ـ +Lارﻩ +U،ـ IL0ـ 7+ـ ا * T PLا ي أ+"e f’U Naاع d<Nا fF HLا ".,&* +L
¸.5 7ا ' ,ا &,PL ~ ., ا fF HLإ eاث ; 50ت أ اف و # #ت aدارة أو أي ,A
-9ا$ـ ارد ا $د_ ـ وا $ـ :وذ ــ .ــ6 7ــ5ل ا Lـ ف @Aــ ~ Žـ أ„sــ_ ا &,ــ .وا D5ـ ت ا Xــ Wـ N J¤ــFن ا ـ ارد
ا e LوF¤ن OUءة ا ˜L#ا H• Vـ ا Lـ ف @Aـ d Žا ـ ت و 0ـ "ـ®& ، BCوذ ـ .ـ 0ـA >Lـ دة ا د 0وا
., *&56 .,ل ة ز , وF¤ن 1اف ا # M` G 7Aا رFN dن ا ¿Ÿ L,ا L
1
-Hempel, George, Coleman, Alanb and Simonson Donald" bank management: texts and cases" John wileyand
sans, 4 Th ed 1994 P32
، MN # 2ص 239-237 إدارة ا & ,ك " &A > s 5A- 2ا دروآ 6ون" ¸0 e > O
81
ر كا أداء ا ا ا : ا
ــ N > +ـ ا ¿ ـ را Lـ ـ > أداء ا ـ ، 7` 0و ـ 0ــ>L -10أداء ا $ـ _ cو )ـ ـ * e :ــ— hـ ـ ا ا ـ ل
;" Aإ 0ل ا 7` 0إ• Žا " Lى ا _* ب 7ا OPءة.
، MN # 2ص 245 -241 إدارة ا & ,ك" &A > s 5A-1ا دروآ 6ون " ¸0 e > O
82
ر كا أداء ا ا ا : ا
83
ر كا أداء ا ا ا : ا
-3ا ` w 8داري:
ـ #ـ ـ %ا 0ـ ــ 7ا را #ـ ت إ• ــ Žإ 0ـ ـ د ا D5ـ ـ NــFن ـ ـ O,ـ aدارة * ـ ـ *Fن و ¤ــFن أداء ا & ,ــ ،.وDـ ـ
'ـ* %إ•ــ Žأن أداء ا &,ـ+L h .ـ @AـV Žـ د ا ـ *Fن ،ـ \ 0ـ & Jإ•ـe Žـ ـ LdØ Nـ +Uـ أن Ôـ> ا &,ــ .ا ـ ي
،MN # 2ص 231-229 5 -1ح 7"eا &A `$ ،Wp "jšا 7+eا وري" إدارة ا & ,ك"
84
ر كا أداء ا ا ا : ا
aدارة * ـ *Fن و ـ ا ,ـ ﻩ أdـ ~*+ـ ـ 0ـ س +Nـ ار & ـ hـ ا ــ /ا# jšــ> وا ــ ¦$ـ ـ ار 1ـ ا ـ ي
ا & .,و • L ¤إر Oع " Lى أدا. Ÿ ار 1ا ع * *Fن $ # + ،دي Nورﻩ إ• Žا ` دة إLd إزداد
ع * ـ *Fن ،إذ ــ·½ +Vـ ـ +ــ2 و 0ـ رtaـ رة ,ـ أن ــ› jأàــ jب ا &,ــ .ـ & +N Jـ ار 1ـ ا ـ
أن ا ـ *Fن P+0ـ 7أن 0ـ r >Lـ< >BCأو e1ال أن r0ن ار 1ا ع * ـ *Fن &_ـ Nـ<داء ا &,ـp +N ،.ـ Wأ6ـ
3 >BR&Dء 0ن 7 Nأ +Aل Oأو j› +N Iا FPن.
` 8 x-4دارة:
~ &*‘1 %dا " 7 eا * +ء ,أ 0م أدام A — +#م 1779وXeـA oـ م L ; 1920ـ أن ا „¥ـ§ت
ـ B-P ]šـ e،ــ— ~ dــ %ـ *ــ .ا ¡Oــfة ?ــ> ا „¥ـ Gت "ــfFة ــ&D 7ــá1 /ــ™ ص و BÈـ ا &,ـ ك ,ـ O,L 2ـ
أ"Odــ ،>Vو Pــ 7ــV• 2ـ ر ا „¥ــ§ت ا F&Pــfة و #ــ 2ا * Pـ ا ـ @Aــ_d Žـ ق F&Uــ,fأ'ــ& %ا • Oـ aدار`ـ O,ــ*
7Aا *F&U /r„• Pـ+ fـ6 7ـ5ل درا#ـ *„¥+ـ§ت BÈـ ا &,ـ ك ا Xـ"; Wـa fFدارة Nـ* /ـ .ا Xـ"h Wـ fFا ـ rن،
&Fن أن A +ا §„¥ت ا Xـ"h Wـ _ B-*Aـ ا ـ rن ـŸ A Mـ ا @Aـ# Žـ +¸qرأ@Aـ Žوأن ˜ ـ žا ـ ارد B-ـ
r0ن OPNءة أ .* 7 Ž@Aإ•a B-*A _ "; Žدارة •"®[ ~ ن أن ا 7` 0أ /Dإ L#اد * G ˜+ة ـ 7ا ـ FPن ،و ـ7
ا /+Lأن / O0ا +LAa 7` 0د >BC e d Ž@Aا " N 7 8 N Nل ا V šد ا ¥Iا _* ` ¤دة + Dأ>V#
ا FPن 7A 5Iأن أ ا r ، >Vن " 7A * Lأ اف 0 . >V >V#1 *+eو ن ـ و`¿ أ ـ ا >Vا' ™šـ
"e Ž@Aب أ اف .>V#1 *+e
-5ا ح `داري:
Nا D5ا FN J¤ WXن 1اد دا /6ا &d\ ،.,ـ و+Uـ ـ واkـ] أن ا &,ـr .ـ ن ـA 7ـ ة أ"Dـ م، و0
~ــ"D /ــ> ˜ ــN žLــ<داء +Aــ /ــFن و L ¤ـ • © dـ ــ 7ا _& ´ ـ أن ـ N J¤ــFن أ IAـ ء ~ــ"D /ــ> D5Aـ و Gـ ة و ـ ﻩ
ا I N ¦$ 8 D5ورة ر ¤ا &..,
و © +Aن "< ا ,ح aداري در %#ـ6 7ـ5ل ¦¦5ـ و Vـ ت ?dـ ;"ـ´V + Žـ إ•ـ Žإ•Vـ را D5ـ BÈ Nـ
و¤ــFن أداء ا &,ــ e ،.ــ— ـ ى و Vـ ا ?,ـ 1و•ــ ،Žأن ا ,ـ ح aداري " 0ــ" 7ــ Lى أداء ا &,ــ ،.أ ـ ا ¸ dـ ¡ــfى Nــ<ن
ا ,ح 1 /_ hداء ،أ ا ¸ ¸ < tرت إ• Žا ,* fF¦< 8 dح 1 Ž@Aداء وإن و r0ن / Ü3ا.
85
ر كا أداء ا ا ا : ا
*ـ ـ ــ ـ ــ /ـ ـ + Dـ ـ أو أزال اA ـ ـ >` Lـ ــD 7ـ ـ م 0ـ ـ م ` +ـ ـ ،و Dـ ـ م ا ãـ ــWÐء p +Nـ ــ,+¦ oـ ـ أي
" ، + Lو و ا ا WÐãء >BÈ N +أي Dروا ¦ ، ,+و L Dأي 1. L A
*ا|){: D
• Vت ; ر`fF¸U Tة fF"OLا VO ä5_' [d šم ا > Lإذ : d
ـ ـ ﻩ ا_™šـ ـ ة ـ ـ ر dـ ـ 1داء ا @ Oـ ـ * ـ ـ > 1داء ـ ـ ا _™šـ ـ ة # #1ـ ـ ـ ـ ا *+ـ ـ ا N Dـ ـ ،ـ ـ
t$+Nـ ات ـ دة "ــ& * Dـ ف @Aــ da Žا ـ ت وL ¤ـ • ا ˜ـ ذﻩ ا_™šـ ات ا 5ز ـ nLــ V jو rـ ن ا رdـ Aـ دة
A ,دة rن .2 ,# " BRف 0 Blة ز , 5 M LوF¤ن FNن
و 0ـ رtaـ رة ,ـ أdـ Dـ *˜0ــ Jا ــ& N ¹ــFن VOـ م ا N Dـ و ـ > 1داء @Aــ Žأ#ـ س أdـ 0ـ ;„ـ F&U Nــf
+BÈ Nـ ،و Pــ , 7ـ ك ــ 0 7ـ ى أن Uــ +BÈ 5ـ F+L0ــ… Aــ 6Û 7ـ e ،ــ— gL hــ ?d fـ م ـ > 1داء "ــ N 5 Lا ـ Aــ ?d 7ـ م
ا N Dـ ـ e ،ـ ــ— أن ا Vـ ـ ف ـ ــ 7ا *+ـ ـ ا N Dـ ـ ـ ـ رdـ ـ 1داء ا @ Oـ ـ Nـ ـ ˜_ Jـ ـ ¦ـ ــ> إ„qUـ ـ ف و * ـ ــ/
daا ـ ت ا Xــ Wـ ث أ¦ ,ـ ء ا O,Lـ وذ ــ &D .ــ /ا ' ـ ل إ• ــ Žا L,ـ ¿Ÿا Ÿ BÈـ &LA Nـ رأن دور ـ 0ــ >Lأو N 8ــ<ول أ¦ ,ـ ء
ا ./ H„q
ـ daا ـ ت ا XــW أ ـ ـ > 1داء ــ<; :دورﻩ ,Aـ ? Vـ ا L,ـ ،¿Ÿو`„¥ــ *+A Jـ * LNــ* /ــ .ا L,ـ ¿Ÿ
eـ ¦ Xe %ــ oو ـ ~ dــ D %ـ š Aــ %ــ &D 7ــ /ا N Dـ ،وذ ــ *~ .ـ Bâـ ف * ــ /ودرا #ـ * ــ da .ا ـ ت ورد ـ @AــŽ
"®& BCا "·Ÿو 0ا "$ول ، BÈAو [ 0إ ˜ ذﻩ * m jnLو P 2,ار daا ت ا "*& "ـ 5& Lو; `ـ
' ت 5Aج daا ت.3 daا ت N 0aو • L
7Pور‘> و 3ح ا D5و5L6aف FNن ~ 7 /ا N Dو > 1داء ،إ 8أ5+P0 +Blن • +VIا & .¹
* ـ > 1داء ـ &Aـ رة Aــ 7و• Oـ إدار` ـ ¸+ــ /ا *jšـ F61ــfة ــ "*# 7ــ* ا +ــa /داري ا " ــ +Lو;„ ــ/+
Vـ زaدارة *U<Lـ ــ 7أن ا L,ـ L ¿Ÿــ@A Mــ Žا ,ـ ا #ـ م و¤ــ< Ž@Aدر ـ ــ7 A +ـ ــ a 7ـ اءات ا Xــ˜L0 Wـ
ا OPءة.4
*+Uـ Aـ ف أI0ـ ـ > 1داء @Aـ Žأdـ 1داة ا Xـ"; Wــ ˜Lم * Lـ ف @Aـ„s Žـ ط وeـ ة إ LDـ دBâ 0ـ ف Dـ س
"ـ& Bâـ ف ا Dـ ف @Aـ d Žا ـ ت و;³ـ™ " žـ®& ، BCـ 2ا ˜ـ ذ و رBRdـ \ Nـ اف ا #ـ ا ¿Ÿ L,ا L
ا _™šات ا L * OPوز * da .ا ت ،و‘ &ـ ـ rـ ن ا رdـ NـFن ـ ـ Lـ Mـ 5و ـ ـ "ـ BRف ـ 0 Blـ
,# b ,ا .5[ H ةز,
0ـ > 1داء Ž@Aأ A + Blـ a 7ـ اءات وا "¥ـ[ ا Xـ"; Wـ ˜Lم ـ * +Uأ VO :_Aم آ*+ 6
1 Mاف ا WXأ %+ Dا eة LDد 7 0أ *.6 V +Dى
ـ * „¥ـ ط <Nا ـ ا ـ رة Dـ Nـ ن ـ ى ا Ýsـ م * ـ A +ـ aـ اءات ا Xــ Wـ رن B-ـ ا L,ـ ¿Ÿا
أداء ا „¥ط +U ،س و رن 56 ' ,Aت ا „¥ط Dـ ـ> * .ا 1 2 ¿Ÿ L,اف L" 0 Lى
س ا ،Jا šء ا ا• A &_* 0fF 1 ،2ا _& ا ¸ ¸ 1302 ،ـ ،ص 166-165 ا h 7N + 70ب ا fFOوزأ Nدي،ا -1
5 - 2ح 7"eا &A `$ ،Wp "jšا 7+eا وري،إدارة ا & ,ك، MN # 2 ،ص 232
` - 3را‘[ +ا ,رa،دارة ?, Nت ا Lاز " dا šء ،1ا _& ،1984 ,# ،3ص 393-369
،دار ا #م *_& " Aا _& fFN ،1وت Aم 5'- 4ح ا F"e 70ن ا "· >?d،WÐÑا &#وا N Dو > 1داء ا رف وا "#$ت ا
،1998ص 232
5
- Peter S.Rose , commercial Bank Management,Irwin Mc Grow –Hill, London, 1999,P179
6
- Williams.M.R,Perfomance Appraisal in Management, Heineman ,London 1975,P69.
86
ر كا أداء ا ا ا : ا
ــ Mأ Iــ /ا L,ـ D<N ¿Ÿــ /ا rLـ Tو&A1ـ ء ــ2 3ــ3 7+ـ ا JNا „ـ و Aو ¤ر ـ Aـ ــ 7ا OPـ ءة ا gــBÈAfـ LN
[d Mا " +ا LDa +,Lد 0و .1 A +L
+ع ا را #ت ا : WXإ• Žا Lف Ž@Aى Dرة و OUءة ا &., 7P+0 +Aا ل أن > 1داء
ـ دة و ـ إدارة „sـ Gـ ˜*Lــ Tا &dـ aداري و Ldaـ åو ا p Lــ Wو ا "qـ ` :و ا _ _˜Lــ6 :ــ5ل ¡ــfة ز ,ـ
`ــ /ا ـ 56ت أو ا ـ ارد إ•ــ ˜ Žـ ت A , Nـ و ا +Pـ و ا šـ دة ا _* ¤ـ و Nـ ن ـ ى Dـ را BCـ ـ ى Vرـ ـ
_ـ ` BRŸ OUـ #ــ • ,ـ أ6ـ ى إ• ـ إ•ــ" ŽــFن در ـ Ve dـ ـ ا Lـ م @Aــ Žا &,ـ ك 61ـ ى Aــ` G 7ــB•*H; Mـ @AــŽ
ل 2. V*+A ¤ت ا V3f¡ ; WXو ا LNاع f’U1 [ #1إ Ldو _ را ا
!داء ا ع ا : %. /أ :اع
,ك Aة أ dاع 1 > Lداء أ : V+
!داء ا:})~$ -1
Vـ 1ـ اف ا ˜__ـ ،وذ ـA .ــ` G 7ـ Mرdـ t$ـ ات 1داء و p sـN Wـ ـ > ا &,ـ ك ـ6 7ـ5ل ـ ى
ـ دة ،إذ ? Vـ ـ ﻩ ا ر dـ ت ـ ى ا _Lـ ر ا' jšــ /ـ 1داء ا ˜_ــ Jــ 2ا t$ـ ات ا * Oـ 6ــ5ل ¡ ـfات ز ,ـ
ا @ Oـ \„sــ_ ا &,ــ .و kــ] daا ـ ت و _61ـ ء ا Xــ e Wـ ¦ %ـ *+Aـ ا O,Lـ ــ"O 2ــfFا "ــ®& ت وا šـ ت
ا 5ز . V
!داء ا :3p8 -2
> OUءة ا ارد ا e Lا د BÈ 0وا ®„ ` وذ +N .ر1 dر Dم ا I • * OـN Vـ & 6Û ¹ـ و 0اد N
\ ــ /ا Lـ ف @Aــ6a Žــ85Lت ا Xــ e Wـ ¦ %و ــ<¦fFدر ـ "ــ Lى 1داء ـ • ــ Tا ـ ارد ـ ة ـ دة 6ــ5ل ا "ــ، ,
و` æLـ 1 WÐـ Uـ .رdـ ـ ﻩ ا t$ـ ات ـ1 2رDـ م ا * Oـ *"ـ ,ات ا "ـ Nـ ا &,ــ .إ3ـ إ•ــ ŽرBRdـ ــ 2ـ
ا ,وا " ,ات ا " Nأ.3 I0 L eا & ,ك ا 56 ¿Ÿ Ld 7 *¦ +ل ا " ,ا
!داء ا 8$ري أو ا •:•€ -3
ر dا ¿Ÿ L,ا 2 * Oا > ا ر` أو ا ¿Ÿ L,ا ر` ا WXو rL % 3ن + >Pj› # و N Wp s
إذا ~ dــ %ا L,ـ ¿Ÿا * Oـ 3ـ أم ،8و Aـ دة ـ kــ] 1ر Dـ م ا ر`ـ ا ـ ~ رة ـ 3ـ ء A +ـ ــ &LA 7ـ رات
d r a BÈت وا رات *& .,وا & ,ك ا *¦ +ا ا /6وا ™šرج.
!داء ا 8م أو ا ‚ : -4
Bâا ا ,ع 1 > 7داء +tل ~ /ا &dا „¥ط ا & .,وا ˜L#ام 2 +ا t$ـ ات ا ˜__ـ و0
وا * Oوا ر` *+Aا س وا > Lوا FN …F +Lن أ „s +ط وآA 6ـ` G 7ـ Mإ_Aـ ء أوزان \„sـ_ ا &,ـ.
و~ /وزن fF„hإ• L" Žى 1ر^ d /r jع 7أ dاع ا „¥ط.4
*~، 5#a ،ا + $ا * Wçا " ,ي ا ا• e „A 2ل ا "#$ت ا اA 5#a ` A /+ن ،أداء ا "#$ت ا -1و
aرات ا ¤ا Lة Aم .2005 ا „ œوا dن،
ا 1 >` ، è Pداء ا eات LDaد ˜L# N 0ام ا ["¥ا ،دار ا 1، éê ,ردن 2010 &G،ص 31 -2
>• ~ %e - 3ا LD ،WÐãœد ا ، » ,داروا +A /Ÿن،2000ص212
&A-4ا ب _ ا ا ي > ،ا „ ر 2œودرا #ت ا šوى LDد، 0دارا ، A &_* +Pjšا _& 1و• H• ،Žاد ،1991ص 275 -274
87
ر كا أداء ا ا ا : ا
،MN # 2ص .250-249 إدارة ا & ,ك، &A > s 5A- 1ا دروآ 6ون¸0 e > O ،
2
- Robert Simons,Performance Measurement and control systems Implementing Strategy, Prentice-Hall.
Washington 2000;P15.
،MN # 2ص 242 ، رف وا "#$ت ا > 1داء ا 5'- 3ح ا F"e 70ن ا "· >?d،WÐÑا &#وا N Dو
># >• ~- 4ا ·" ي ،درا #ت ا šوى و > ا „ ر ،2œدارا +A ،éê ,ن ،2001ص 87
4
- Nedler.P ,commercial Banking the economy, N.y Random House 3er edition 1987, P10.
، MN # 2ص 77 5A - 5ء eن ،[ Gإ +0ن tن ا „ Vا، :sا +U jšا ، "#$
88
ر كا أداء ا ا ا : ا
* • Lـ O,ـ أ ـ اف ا &,ــ .ا ـ دة 1ـ ا ـ ي *_L0ــ[ • Lـ O,ـ 1ـ اف ا ـ دة +Uـ و A dـ 3ــ7+
ا _™šا #ا دة Vو >L0ذ ,q#Ø N .د إ• Žا & dت و ا * ت ا Lة 1fF# 7Aداء.
ــ Mأ ا ـ و ـ ا * ـ ت ˜*LــT ا'ــ* „sـ H• Gـ * Dـ س ـ ى dـ ح ا &,ــ .ــ6 7ــ5ل #ـ
ا " ` Lت و ا V šت 61ى 6رج ا &..,
*ا „PــA Tــ 7ـ ا 7Gا*™šــ /و ا Iـ Tـ „sـ ط ا &,ــ .و إ ـ اء * ــ t /ـ V /ـ ــ N 2ـ ن "ــ®& BCو ذ ــ.
Bâف و 23ا *jšل ا 5ز Vو V jnو ا _61 5 Ž@A /+ء ".5& L
* fFا & dت و ا * ت 1 > ¿Ÿ Ld 7A Ÿ eaداء ا & ,ك إ• V 1 Žة ا V*+A /V"h + N Dو
1 Mداء /I 1و ا .M# ,L 7 ,P+0إ اء ا • Lا „ * ا " +Lة „¥ط ا ف +Iن
* ـ ـ A D >0ـ ـ ة d Nـ ـ ت و * ـ ـ ت Aـ ــ 7أداء ا ـ ـ ف ;"ـ ــ >Vـ ـ و3ـ ــ 2ا " #ـ ـ ت و ا را #ـ ـ ت و ا & ـ ـ ث
ا " *& Lا F" Ž@A /+ ; WXن أ +dط 1داء و ر OU 2ء .
!داء ا ع ا : " /ر@ ?>
,ك Aة ر~ Ÿأ ?d B-*A ,q"h # #م > 1داء ا & ,ك و:1 b
ـ > 1داء 0ـ ا واkــ jود Dـ *ا 0 Lـ ا ـ \ M Dـ اف ا &,ــ .ـ ˜*Lــ Tا ـ 8ت إذ *_Lــ[ *+Aـ
Vـ ،و`ILــ 7+ذ ــ0 .ـ +ــ 1 2ـ اف ا OLـ * وا XــP+0 Wــ 7ــ VO ¥إ•ــŽ Çـ اف ا Xــ"h Wــ´ Žا &,ــ .إ•ــŽ
أ ـ اف DــfFة 1ـ ـ وأ ـ اف • ـ ة 1ـ وأ ـ اف ر"·Ÿـ ـ وأ ـ ـ اف Aـ ـ Uـ ـ 0 .ــ[ أن rـ ن * ــ 1 .ـ ـ اف
وا jkو 1 2 + š VOاد ا *Fن ا &..,
~ /ا 8ت 2ا Aة ا • BÈ N M "¥Lأن 1 0 >L0اف •„ O /rـ/ *و 23ا J_™šا * OL
ود N8 M Dـ 7و3ـ 2ا_™šـ Jا OLـ * rـr :ـ ن t$ـ ا Lـ* Mـ 1 .ـ اف „ Nـ /rوا ـ Hوا ـ ة ا _* ¤ـ ،
ــM @Aــ Žأن ILــ* 7+ــ .ا_™šــ 0 Jـ ا * +ـ ارد ا e Lـ وأ#ــ* ب إ#ــ ˜Lا *+A Vـ و„ ¤ــ /rا ـ ي P+0ــ 7ــ7
1اف 2 ، ,P+ O*~ /D<Nا Aة أن rن ا J_™šوا Dو 1 2 # ,Lاف ا ـ دة •Ø Nـ إ•ـ ŽوBRdـ
Hض إ اء ا 50 Lت » L"; ,A B-*Aا Iورة ذ ..
*ا 0 Lـ ا اkــ] اUـ ا "ــ$و aدار`ـ و ILــ 7+ا اAـ # #1ـ ?,ـ م ـ > 1داء ـ ا &,ـ ك اUـ
ا " ــ$و و` ـ +Nا Uـ ا " ــ$و ~ ــ /و eـ ة + ?,ـ ˜ Lـ Nــ<داء „sـ ط ـ د و Vـ #ــ*_ ˜ 8ـ ذ ا ـ ارات
ـ ــB-*A /ـ ـ ،إذ dـ ـ أن ا &,ـ ـ ك +ـ ـ رس ا 0ـ ـ ـ ــ7 ا * OPـ ـ O,qNـ ـ ـ ـ ا ا „¥ـ ـ ط و 0ـ ـ ا L,ـ ـ ¿Ÿا Xـ ــ# Wـ ـ ف
ـ أو „sـ ط ـ ا &,ــ .ـ .ــ7 ا Oـ ت و„s1ــ_ و & ـ ـ 0 .ـ ,ـ ك Aـ د ــ 7ا Uـ ا "ــ$و Vـ
ا Iـ وري 0ـ "ــ$و ~ــ /و eـ ة ــ* 7ــ .ا eـ ات aدار` ـ وا ,Oـ و ¤ـ رة واkــ jــ 7أ ــ"; /ــ *+A / Vـ
ا N Dوا • Lو da ž ™³; . Uا ت وا " +و 23ا*jšـ ل ا + ,ـ **HLـ[ B-*Aـ أو ا * Lـ /ـ 7آ¦ ر ـ
ا "*& .
0ـ وو 3ــ2 * L6aـ ـ را " ــ* > t$ـ ات ـ > 1داء ،إذ æLــ WÐإ ـ ـ اءات ?dـ م ـ > 1داء ـ ا & ,ـ ك
t$ات Vا ا Hض ،و œإ L6ر و t$ 0ات > 1داء 7أ > ا ا# #1 Aـ ?,ـ م ـ > 1داء و ـ
ا "Od %Dأ ¤ ' f’Uوذ [ „q .ا t$ات و VA ,وا5L6ف Ûراء . B-
*إ„sـ ء ?dـ م rLــ * +* /ـ ت و _ـ ` ﻩ +Nـ OP0ــ /و "œـ > ـ ا ˜ ـ ذ ا ـ ارات ا ـ &Ÿو nــ " m jـ رات
Mأداء ‘ ‘ fFب . ت ا $ WXدي إ•Ž 1داء ا %Dا 5زم و +3ن Aم ا "fF
،MN # 2ص 87 > ا „ ر،2œ ># >• ~- 1ا ·" ي،درا #ت ا šوى و
89
ر كا أداء ا ا ا : ا
،MN # 2ص 235-224 +A- 1د ' 5# ]šم" ا & ,ك ا ¤وا OPءة +¸q#ر` "
90
ر كا أداء ا ا ا : ا
و ـ eـ 8ت ـ Lـ د ا ـ 8ت ا ' ™šـ rNــ /ـ ر@Aــ Žأ #ـ س Ldـ 1 ¿Ÿداء ا @ Oـ ـ ا ¡Oـfات ا " ـ ، Nإذ
P+0ــ 7اPjšــ> @Aــ Žأداء ا &,ــ .ـ 3ـ ء رdـ ـ ى aر ـ ء ا ـ ي 0ـ ـ "ــ Lى 1داء +Nـ ورا ـ + ،7ـ "hـ A
ـ ﻩ ا ـ م ا ـ ي P hــ½ „sـ ط @Aــ VO Žــ> و "OــfFا L,ـ ¿Ÿا šر` ـ +Uـ Dـ 0ــ 0 >Lـ " ــ Lى 1داء ,Nـ ءا @AــŽ
7 *¦ +L A +ا & ,ك أو BR"; M` G 7Aا.J_™š
ـ ر واeـ P+0ـ@A 7ـ Žأ# #ـ اPjšـ> @AـŽ * ?d 0م 1و ` ت *fF0 +ا ˜ Lرة 7 — eا [ 0
"ــ Lى أداء ا &,ــ+Pe .ـ د Dـ ـ 0 .ــ[ ·ــ[ ا ـ fF0ا Xــ0 Wــ >Lإ L6ر ـ "eــ[ أ BR +ـ eــ— L0ــFن إ_Aـ ء ~ــ/
ا ا را . ®"¥ ر وز N dرأ +
و D Lـ + 1 Tـ ا "¥ـ® \ي ـ ر@Aــ Žـ ى إر & Gـ e<Nـ أ ـ اف ا &,ــ3 .ـ 2ا Lـ > و@Aـ Žـ ى أ +ـ
ا ا Vف A + &"¥ Nأ اف ا &..,
ــM *و3ـ ح ا ـ +* fF0ـ راء و * ـ *Fن ،إذ gL hــ fــ 7ا ا ــ /ا +Vـ ا Xــ Wـ ك و ـ Vـ د > ـ #ــ® /
1اف ا _* . ¤
(D -3إ Eرو ) † ا tم ا …ي _ إ ~ 1ا ,س !داء:
ر dـ ا +,ـ ذج ا ˜ O*Lـ * ـ س ا Xــ# , Wــ[ 1داء 0ــ >Lإ L6ـ ر#1ــ* ب ا # ,ــ[ ـ س 1داء و ذ ــ • .ـ
3ع ا > Lو ذ D * .ف Ž@Aا +,ذج ا ي ¿Ÿ Ld :_ hأf’Uد 2 Dا Aة /¸ M &_ T rﻩ ا +,ـ ذج
و [ 0أن r0ن ا س A 3و 56 7 7P+0ا fF& Lا qd 7A WçPا س.
و ˜L"h Dم .ا +,ذج ا ` 3ا /¸ +Pا fgا ، _™šو • ا L6ر ?dم ا س ا >L0 [# ,
0ـ Dـ س 1داء ا @ Oـ XeــP+0 oــ 7ر Ldـ Nـ fF0ا 3ـ Aو Dـ "hــ ˜Lم أ#ــ* ب ا ـ س ــÇداء ا @ Oـ ـ
1fF0داء أ. I0
ر 2 ‡? : :س !داء ا „T_ 8$ \ 3p8ا : * _ # †\ P (D -4
ـ ــ Mا &,ـ ــ \ .ا ـ ـ ـ ـ 0ـ ــ >Lرdـ ـ ا L,ـ ـ ¿Ÿا * Oـ ـ ـ ــÇداء Nـ ـ J_™šو 1ـ ـ اف * Lـ ـ ف @Aـ ــ Žـ ـ ى
ـ ـ ى ا 3ـ Aـ ' ـ رة ـ e ،fF0ــ— ــ >Lـ ﻩ ا ر dـ Aــ` G 7ــ Mدرا #ـ ~ــ ,A /ـ ــ ' ,A 7ـ ا Lـ >
ـ ا ﻩ ـ ا &,ــ¦ .ــ> ر dـ ا "ــ Lى ا @ Oـ rــ BÈ /ـ +Nـ ــ> 0ـ ﻩ ــ 7ـ ،fF0و +Nر dـ ا "ــ Lى ا @ Oـ ــÇداء
" Nــ Lى ا îــ WÐـ ~ ــ /ـ ل ــ 7ـ 8ت ا „¥ـ ط P+0ــ 7اPjšــ> @Aــ Žـ ى OUء ـ O,ــA 5ــF‘ 7ــfﻩ ــ 7أو ـ
iدارة و ا /+و ¿Ÿ Ld 2 + LNا ر dت ا " 7P+0 Nا ' ل إ• A > Žم \داء ا & .,و Dس ا OPءة + a
0ا +ا Ç * Oداء ا & /rU .,أ 6ا &LAaر dا äا T Iأو ا „s /~ …F +Lط » .
#:` (D -5ا Yت و J -( (#ض • Š ‹Œأ: ˆ‰ 1
ـ ا ـ ى ا ـ ي و' ــ /إ ـ ا & ,ــ .ـ و ذ ــ +N .ر dـ 1داء ا @ Oـ " Nــ Lى ا " ــ BRف ــ1 7داء P+0ــ7
ــ Mا_™šــ Jو 1ـ اف +Uـ L0ـ د dـ ع و ـ ى daا ـ ت ا & ـ أو ا " ـ & ـ ا O,Lـ + ،ـ د ا Lـ ف @AــŽ
dا ـ ت ـ ـ ا L,ـ ـ ¿Ÿو ـ ا gL hــfذا Ÿـ ـ ة ـ ـ ودة "sــ® إذا Dــ 1 Tـ ـ ,Aـ ـ ذ ــ ،.إذ gL hــ "O fــfFو * ــ/
daا ت ا L,ـ ¿Ÿر,Uـ أ# #ـ *+ـ ا Lـ > eـ— @Aـ3 Žـ ء ـ ا ا "OLـ0 fFـ N >Lـ— ا &ـ ا /Ÿا e Lـ ›jـ ـ7
daا ـ ت ا "ـ & أو nـ V jو ; `ـ daا ـ ت ا &ـ ،و 0ــ[ * ـ /و درا#ـ أو ـ ا „¥ـ ط ا XـV• Wـ ت B-ـ
daا ـ ت و &qــ 2ا D5ـ ت ا " ــ&® Vـ ﻩ dا ـ ت Xeــ oـ در ا * Oـ ــ A 2ـ م ا D Lــ Tـ ا & ــ— +Nـ د
ﻩ dا ت. ا Lف ? Ž@A
ر ا : O,L Aة Aا 7P+0 /أن rن ا "®[ ا و
91
ر كا أداء ا ا ا : ا
0ـ أو `BRـ @Aــ3 Žـ ء ا Lـ ح 0ـ 1ـ اف "Odــ Vــ 7ا e ,ـ ا +Pـ أو ا ,ـ أو ـ *Aـ م ا Dـ ـ
7 5ا ارد.
و 23ا ـ 8ت ا _ _˜Lـ ' ,ـ * Aم ا Dا J _˜Lو 2 0 Dذ .إ• A Žم èا Dا r
1داء ،و Vـ ا 0ــ[ ـ > ا ا ــ /ا Xــ Wو3ـ @A %ــ Žأ# #ــ Vا ـ 8ت ا _ _˜Lـ *U<Lـ ــ 7ا#ــ +Lار 'ــ e5ـ ﻩ
ا 8ت س OUءة 1داء ا . @ O
*و د [ Aا > ?,Lا >Ÿا ي >L0إ Gرﻩ O,ا. _™š
* Aـ م ـ ا ?dـ م ـ ل * N Dـ و ـ f¡0ــ[ @Aــ Žذ ــ .ــ A 7ـ م ـ ا t$ـ ات ا N Dـ ا Xــ k Wــ] ا DــT
iدارة دون إ _Nء .
*ا ا /و ا ? وف ا & Üا _ ..,& N
*و د Aب و Hïات ?dم ا > Lا _&. M
(D -6ا ~ ذ إ Bاءات ا ‘• nو : ˆ•8
ـ أ#ــ& Bâو 0ـ ا "ــ$و ت P+0ــ 7و3ــ 2ا*jšـ ل ا 5ز ـ 5Lـ daا ـ ت 0ـ daا ـ ت و hـ
ا " & و ; ` ا & " m jn /OP0 +Nرات 1داء "ـA ،5& Lـ` G 7ـ Mا 3 Oـ* NـFن ا &ـ ا /Ÿا e Lـ و إ L6ـ ر
ــ" Mــ Lى Oــ 2ــ 7ا OPـ ءة D L0ــ" Tــ Lى 1داء ـ أ#ــ* ، V+و XeــP+0 oــ 7ا +ــ /ـ إ Gـ ر_6ــ"; Jــ´ Žإ•ــŽ
ا f¡Oات ا " Ž@A *& Lى ا Dو ا 3ـ Aـ "Oـ dafFا ـ ت ـ ا ¡Oـfة ا jšـ و @Aـ Žـ ى *Aـ ا ـ ارات
aدار`ـ ـ Øـ ـ اء ا Lـ ـ 50ت ا 5ز ـ ـ و ا ˜ـ ـ ذ ا_™šـ ـ ات ا 5ـ ـ ا # ,ــ& , Lــ[ ¸ ــ /ـ ـ ﻩ dا ـ ـ ت ¦ ــ> • Lـ ـ
' ت ا 5ج.
ـ> ـ F61ــ&q0 fــFن ,ـ +ـ #ــ& Mأن ا _™šـ ات ا "ـ Nو ا Xــ¸+ Wــ /ا ,ـ ا a äا Ÿـ أو ا • Oـ *+ـ
1داء "· ،ــ " %ــ A * Lــ I • 7ــ Vا ــ& ،¹و BÈPـ * rLـ و ¡fا _Nـ +ـ +ـ BÈ Nـ .و إن أي *6ــ /أو Dـ ر ـ
إ eـ ا Dـ 0ــ @A ¦$ــ N Žـ Íا_™šـ ـ ات و @Aــ ?d Žـ م ـ ـ > 1داء rUــ + ،/ـ 0ــ$دي إ• ــ A Žـ م د Dـ و 3ـ *+A Aـ
ﻩ ا _™šات +L" O Nة و ا „ /rا 2 + ]k 0 • Lﻩ ا _™šات: ا 7 ،> Lأ /ذ [ 0 .ا
92
ر كا أداء ا ا ا : ا
ا داء
$رھ و 4 4ھ
س ا داء
ا
23
0ر
ا ت ا = ا داء +
ا ا ت إ
1
إ ا ت
" #
) ا (%ر
( )ا " * ا
،MN # 2ص .237 ر +A:د ' 5# ]šم ،ا & ,ك ا ¤و ا OPءة +¸q#aر` ، ا$
93
ر كا أداء ا ا ا : ا
: = Eا
¸+ــ /ا & ,ـ ك ا Lر` ـ Aــ[ ا jšـ ة LDـ د 0ـ و ,LDـ ا jšـ • ' 6ـ ـ •ــ /ا _Lـ رات ا ـ ا ا ,ـ ،
ـ & ,ك ـ bـ إ 8وeـ ات ا LDـ د 0و ر`ـ ـ 1 Vول و F61ــfز`ـ دة Ÿ Aـ ا BCو ذ ــ .ــ6 7ــ5ل ـ D > Aـ راBC
ا " ,Lـ وا #ــ +Lار` BRـ ا " ـ ق .ـ .و ــ 7أ ــ /و' ـ Vإ• ــ HL& Žـ dـ دا +Ÿـ ; +ــ @A /ــ " ŽــFن أدا¨ Bـ و
& 0 Mا إ 7أ اف. _ ` ﻩ و ذ oXt .ا šا fg h — e.[dا 1داء 7Aإ d rا &.,
> 1داء وا WX 1 2اف ا "_ ة < ›0إ•*+A Ž و M L0 WXeا & 7 .,ى _ Nا ¿Ÿ L,ا
¸+ــ /إ eـ ى و #ـ a /Ÿدارة ا Oـ * Lــ Mــ 7ـ ى إ dـ ز 1ـ اف ا ˜__ ـ *&,ــ .ا Lـ ري و أداة *„PــA Tــ7
daا ت 5 *+A WÊ ،ز „¥ط ا & &"s 7A T„P Bl r .,ا 1 7 M Lاف ا ˜__ .
94
:ا ا ا
و
95
و ا : ا ا
: ا
و ول :ا "!ك ا
= ( Gا
96
و ا : ا ا
: ا
ل )ا رف ا ( )$*+ا % /0و .د دي ،إذ ا ا ا ر رة &$%ت دول ا
8ت 72دل 456ا $123ات و ا 1د ا * $و ا ر;* ,إ>= )ا رف @A6ا?* ( ا =BC $ D /0 & 6 :وع و
@AIو * و ; $إ? 6أ د $)$.ة ا EF Gأو ا @AI MF Nو * و ا 17ك @AIو * ،و ا $JKت ا *6
$ =BCار ا * ) C N (24) C 3و ) (7أ) م 7NWع و$Vون ;،Uو $اد إ>= : Gن و : Oا ا ا
ل F 6ا 6 OIو ل إ>= ا * أو ا ل ا * إ>= ا @^C _17أ ] \$ون @Y7Z [+:ة,و \$ون ا . `Kإ>=
6 G a bا `Kا E.و ا * د ا * :و dدار. c
و E nا) *+ C $ت ا hرة @AIو * أ * k l7mج $)$. *C 1 @Y7Zة ا 17ك @Yiا h )$*+وز W Mداء
ل .ءت ا 17ك * Cدي و : \ $* qن Yن أو و;$o pد،و 1+ h*21Zا 32رع 8Cd *. 1Iم و
$s )$ت C 1و b r[b1 U* : Vة ا ; pو ا :ن. @AIو * ا p u N /0و 6 :tل
* hر، cو 17 6ك @AIو * \ u 1ا ا h p3w nNد 6ع $ ) F ; _17م $sت * ; \،v3o6
إدار x cو .د =BC 3ا ) MJKا ; * + x $م \ $bت،أو c 3Dا 8ت،أو إ م ا [ ت =BCا;n
ا @AIو * و O ) uأ$o uي *$ان ا 17ك @AIو * .
ول:ا "!ك ) و . ا
أ Cب ~ ) 4ا `Kب ا &$%ت ا [@Aة \Yن 1950و 1970رات ، %ا\ $أت \•د sل ا Y6@Aoن إ>= ا
• 1 +kدور ا *. 1Iا . $ د sل 6ا n*7و ا ، €c 32و ا * Wو>= 1914و
وC N ا * 6 6ﻩ ، ا و; $أ l7mا$b Nام ا *. 1Iا 1C O)$`Kا 8ز +
hز،وو 6ة ا +ت Cا 8ء و NWاق،و ا $رة c =BCا h 1ت ا$)$„Kة وإ) %إ>= ا 8ء أي :ن
Gن و أي و; pأرادوا،و ذ _ cE h*2دة ا 36 1ا C 1ا . *6و ? ذ _ ،x+Gر [ %م ا $JKت ا *
ف xو .د =BC Gا . I7t hد …*[1أ Cل @^Cا MJKإ>= =BCا o ،MJKل ا [ Iة
ا #$%ول!+ :م ا "!ك ) و و (!%ر&
ا -ع ول :ا 345ة وا ../-01
ا\ ز ] u uا t2ر ا 17ك &$%ت ا k 3ا 8s *6ل ا @YsW c tة @Y7Z Nا ا *. 1Iا *I17
1
Eا) $)$Cة. x o @AIو * ا $ D /0ا O)$k u hو C [+ bا 17ك ا )$*+
hل ا 17ك ; $و@A6 $1 $.ة ‡ $\ •[6 ، +cا) ا 1* 73ت † %ت C 1mا +ت و _& qأن €*7ا * +
ا . /0ءت h nN + h*21Zل ا$b Nام ا $; x \ *7 Iرة =BC +F uا cEbو .@ANع.و إدا G p G
ا Cت ; $أ 6دت @YOZا …uﻩ ا 17 6 ، C 1ك uأ…u@ˆZﻩ ا Cت ا [ Nدة.
ع ا U+ b •:17ا $ول ;‰ $ @Y ‰ا *+ت ا €*7 \ *6ا =BC * +دو دون 6، u@Yi و) q
…4Šﻩ ا *1ا$)$„Kة *7 Z %† 3• 6 •[6.ا mا _17ا EZي ا [ • C Banque de France/‹Œم ،1969و Cم
1977أ• tا h :س $ m s 1„K •:c Wرا$ Nى إ * :إ .اء 8c oت ا @AIو * 1+د $b 3Dم *. 1I 456
Gا [ ;* أورو*V .و Cم 1)$ \ 1979 qت و ا +ت ا › p4إ>= ? ورة % *7أ ] ا c oا
\ C$ة اW * „Kورو €c 32+ *Vا > ،و *; [ pOkا $ول rCWء =BCا$b Nام ا *. 1Iا ; O)$`Kع
ا 17ك،و [• C h x]`œ Wا $ول *6 1)$1INوا * \ ن.
* ،ا W 7و>= ،2012 ،ص .11 • $mŸارات ا @AIو * ،ا EZا ،UN ) 3k UN ) - 1ا 17ك
97
و ا : ا ا
، ك17 ل اh ت+ * ا. 1I ام$b N \ ىsW ¡ p u ا$ 6 ، * و$ ] ت ا1 ت و ا¢*% \ €+ ) *6 أ
C * د دو1 ا1 * اu ] \ €+ *m >و$ ري اh ن ا+ ة$o اW 1„K رت$m أ1978 مC •[6
C h 1* ا اG t اNرا$\ C C h * و$ رة اh ا6 i p[+G و [• ا م، * @وAI اF N و€c ‡
1
. [+ b ول ا$ ك ا17 ن اY\ د1 ا1 * + ا
!م ا "!ك ) و+ :67 8 ع ا- ا
ك1\ " أوElectronic banking " * @وAI ك17 اO ك ا رة17 = اBC €+ /0 ` ت اœ ا$)$ ك ا1u
Home " >°± _ ا17 " أو اRemote Electronic Banking"$ C * @وAI ك17 "أو اInternet banking "p @A
Web "vc ك ا1\ " أوService Banking Self" * * ا …ا$JK ك ا17 " أو اOnline Banking"MJK= اBC _17 " أو اBanking
@^C _17 \ + اx C ز أh أو اx \ 3k @ إ>= ;* م ا * \•دارةYtD % * h6 ` تœ ف ا8 s= اBC" وBanking
2
."$ C $JK \" 4¸C@^ ¹ وx7i ) p; ن وو: و أيv I ل أو ا°± ن اG اءN p @A I7&
…ﻩ%6 ، ت+ * ا1 @و * وAI رةh س اN= أBC F ; د) ت ا ; * ا$k@و•• اAI _17 اO ) و
U+ b وO)$`Kل ا F N= وBC $ ¹ رﻩ7 C \ ••@وAI _17+ º;` * • و ا اK د ا. ت ا$Z أ/0 @ة ¡ اYsW
.p @A u * أ\ ز+ ت:7& €c ‡ عx ‡ t• [*… و إدارة1 *1 اF N ا
U*† @و * وAI EF G = اBC م/0 ت ا * ا3N» ك أو ا17 _ ا+ 4~= أBC * @وAI ك17 اUc D I cو
3
.€+ ن‰\ *6 ت ا$JK ا6 G )$ ت+ ل و ا *. 1I لh O)$`K ا رات ا6 G
F ; _17 ع6 دh p3w 4¸I (Web Banking)( أوInternet Banking) vc ك ا1\ أوp@A ك1½\ r) ف أD Z
_17 اE„¾ •ذا6 ،MJK= اBC 3 د. وx ، & ريt2N ري إداري اh > n; \ ،v3k ت * و$s م$ )
n; •[ @^C ت$b\ * م+ % $; دة اC ) /0 ا7 اn;„ ء إ>= ا اœ ` اK ن اG $s أداءC x3[
p G ت$s I7t = اBC م$ * ت3N» @و * أنAI ك17 ان ا$* 36 1 ) ت ا$o u أ$k \ إن ا،_17 ا
. ا ]* ا1 ¿ تtD ا رu 1 \ ي أو$*+ اu 1 \ ك17 = اBC اIk
ز8 * ت اh @^ ا6 G =BC x ; يo) ( وp @A I7&) I7t = اBC G د. وx ف u ••@وAI _17 وا
4
،x\ د. ن: أي€c ‡ C ف \ m JK اx C أ6 :\ ن \ * مVE+ …ا ا فu l*2) À*k، *6 ل اCÁ
5
. ب إ>= ا فu… إ>= اx3[1\ r) دون أنx 8 6 G زh \ x l 3¹ ا فx ﻩ6 ) Ms Nوذ _ \ ا
6
.ة$)$. •• 7 ء ر وt• إq$\ p @A @^C % ء رt• إnN اo ﻩ ا رفh اu ••@وAI _17 وا
دh p3w ¡ /0 ك ا17 _ ا+ u ر7 C \ ك17 …ﻩ ا% Uc D => إm ا11I ) \ 3 [ ت اc = ورد اBC ءا1Vو
$123 ،MJK= اBC 3 د. وx 8 & c رt2N اc إدارc رh * ; \ ،v3k ت * و$s م$ ) F ; _17 ع6
7
. ء8 + $%. ; واp; ع وN[ وأ+: ;‰V ن و‰\ *6 ت ا$JK ا6 G )$ \ @و * ) مAI EF G = اBC
I[ دارا،يEZ _ ا17+ * F ) و$ 1 ت اN *3 ? ء ا u @و * و أAI تC 6$ * و ا6 ت ا8 ا، ل7; $ k $*3 ا& ف ا1
.18-17ص،2013،=>وW 7 ا، º „Kا
.11 ص،€\ N n. ، * @وAI ك17 ا،UN ) 3k UN )2
.28ص،2008 =>وW 7 ا، tÃ+ Fداروا،* ت و ا * ت7 دوات و اW: * @وAI 6@Y ا،ت8 ا$7 @ اYu ا [ ح ز$7C و، يt ري ا$ o † 3
.147ص، 2006، بI+ O)$`K ا3N» ا، *V ان ا$+7 @و•• اAI ا ا، [N $ kا4
.10ص،2005 cر$1INd º „K اI[ دارا، * @وAI ك17 ا،/Ä*½1„K ا$ o وح$ و،/Ä*½1„K ا$ o @Y1 5
6
GUY HERVIER, le commerce électronique, France, 2001, P50.
.07ص،2011: 13 ا،27د$ ا، ) م ; د+ + اد$Ì *+G +h ،"Ë6 ل و ا7 * رات اs و%‡ @و * أAI 6@Y "ا،ي$1& N ; v)أد7
98
و ا : ا ا
*7ت و ا * ت،€\ N n. ،ص.39 @AIو * W:دوات و ا ري ا tي $7C،ا [ ح ز @Yuا $7ت ،ا 6@Y $ o † -1
) ،UNا 17ك @AIو * ،€\ N n. ،ص.14 3k UN ) -2
*7ت و ا * ت ، €\ N n. ،ص.39 @AIو * W:دوات و ا ري ا tي $7C ،ا [ ح ز@Yuا $7ا 8ت ،ا 6@Y $ o † -3
) ،UNا 17ك @AIو * ، €\ N n. ،ص.14 3k UN ) -4
@AIو * ،€\ N n. ،ص.35-34 ري ا tي $7C،ا [ ح ز@Yuا $7ا 8ت،ا 6@Y $ o † -5
99
و ا : ا ا
100
و ا : ا ا
Y+ن 4Šو c kأ @ˆZا * sرا $JKت و 4›*Cإ qأن ا $oي @^ZW l*2ا 17ك @AIو * *sرات أو+ nN وC
ا 8ء 456و v+ ) uا ف $C ; @Y6ة ا *7ت ) oر kل $ى …u * 6ﻩ ا v3Z 6@Y
‰د) ا $JKت \ [Iءة . * C
) و ا :67 8ا ا
ّ ّ
\ t2 qر ا ا nNا$b Nام ا *. 1Iا CW O)$`Kل ا hر، c ر %‡ t• Nا ‰ا 17ك ا hرc
ّ
n vN 12ا hرة @AIو * …u ،ﻩ ا * Ìا$)$„Kة ¡ و 4¸ W v+ cا C 3إ) hد $)$. Ì*mة +ا
¹ف \ @AI 6@Yو * .
ا #$%ول:ا !+م و ا وا A
ا -ع ول+ !+ :
Nkب ا $JKت ا *6ا ;8 C h @^C ] W l 3Dا [ N F VE+ (online systems) MJKدة
) /‹ÞJÙر o\ x Vا vwNا @^C _17ا JKط ا . *[ %و …uا )@YOZ $cEا را kا 6 q À*k F VEا 6@Y
@AIو * 45+Cا h \ M 6 1ا$b Nام ا زع 1+ >Òد ا 6@Yا ، *[ %و ا \ 6@Yا +Nاv+i
اq `Kت *+ Cت ?@Yiور cو Iأ) rإ .اء ا *+ت 3 =BC M 6 •wى 3 =BC \ Boى /ß Cدون
ا ع.
ل د \ @AI d 6@Yو * uإ .اء ا *+ت ا \ *6ق إ @AIو * ،أي \ $b Nام *. 1Iت 8Cdم و وا
Wوراق ا * أو @Yiذ _ أ Cل ا$)$„Kة N،اء v`Õ \ W €+ Dأو \ n6$أو \ Fqن أو \ c oأو \
ا رف .و † …uا ا M 1ا :) q 6@Yن ا * rا 1 +إ>= ا ،_17إذ ) x1Iا * م \ Ë 7ا *+ت n
x°±أو ،x7 Iو h /à ¹ uوز $ي ا :ن وا Eن. x6وu
8sل p@Aو ل،أي @AIو * )$ ¡ _ …Zا $JKت \ Nل *. 1Iت ا +ت و ا 6@Y
ا ز Cت * Òو ا :7tت ا m JKو ا U %ا 1ل و ا p\ Oو ا vN `Kا l*2 /Ä6 ،/‹ÞJÑا $JKا $ C *6و
1
8sل C N 24و Gأ) م 7NWع و F 6 C 3و \ [+:ا; و$Vون ا ء Y\ •• :ن ا ف و ا * .
و %[c D I cأ) =BC rأ~ t•W 6 G ": 4وا *+ت ا u$ C ) /0أو u…*[1أو ا @Aو \ % ácا Nا F N
@AI dو * Oا U %وا N `Kب وأE%.ة ا اف >Òو p@A dوا cE[+ن ا ; /ßو ، u@Yiوذ _ ; 7ا رف أو
2
ا » 3Nت ا /0ط ا 8c oت ا )$ 1إ @AIو * ".
وا @AI 6@Yو * أو ¹ف \ *+ت ا @AI *6و * *; ¡،م ا 17ك \ )$ا $JKت ا *6أو ا I 7ة أو
*k8mا s$ل إ =BC 45ا tرYZن 456و t 6وط ا c r \ ¹ف 8sل & :7ت ا ل ا @AIو * ،و
3
ا $o /0د uا 17ك و ذ _ 8sل ا $kا =BC …6 1ا +*N G I7tا ل ا 8ء.
ل ا$)$„Kة N.اء v`Õ \ W €+ D و *+ 6 _ …Vت ا \ *6ق إ @AIو * أي \ $b Nام *. 1Iت 8Cdم و
Wوراق ا * أو @Yiذ _ أ Cل ا رف و ? …uا ا M 1ا 6@Y أو ا n6$أو \ Fن أو \ c oأو \
x°±أو x7 Iو/à ¹ u x6وu :) qن ا * rا 1 +إ>= ا ف إذ ) x1Iا * م \ Ë 7ا *+ت n
hوز $ي : +ن وا Eن.
ا -ع ا :67 8دوا !+B Aر&
1
إن † %ر ا @AI 6@Yو * Gن $C C [ h*2ة : 4¸ m 1C
- 1ر ا )$ا،$*+.و ا * G \ 1ن ،ا @AI 6@Yو * و ا رف @AIو * +h ،ا ،Àk 7ا $د .،10ان،2011ا EZا، *+ •w s º „Kص.252
$ o † -2ري ا tي $7C ،ا [ ح ز @Yuا q$7ت ،ا @AI d 6@Yو * ،€\ N n. ،ص .28
-3و $ o *Nا$`Kاد@Y & ،ي ري o ،â‹Ïد إ\ ا *uر u ‡ ãK m ،ا Eر; ن،ا $JKت ا @AI *6و * ،دارا @Y3ة tÃ+و ا ز¿ ،nص.56
101
و ا : ا ا
و ا > و x1 ‡ C *7ا ع ا qت و ا +ت ا /0أدت إ>= † %ر @YÌDات c u . رة
رة و C 1ا Cدا =BCأ x hا *. 1Iو رة *6و * ا n+إ>= $s )$ت
ا +ت.
p @Aو ا /0أäF b\ °Y po7m @AIو * و m s \ $b Nام ا F N ا hرة @AIو * ا /0
.ا c † %+و % $)$Cة C u°Yا hرة ا )$*+ا /0ا Cدت …uﻩ ا » 3Nت ا * ا
ا ا@ANq åا * *hت و أ C v* Nا 17ك ? ورة * $sو 6 •wأو $uرا Áال.
ا » 3Nت ا * …uﻩ ا 36 1ا /0أq po7m و .د $)$& 36 1ة \Yن ا 17ك %rا Ë 7و u@Yi n
; =BCد) ت ا ‡ \ *1ا p½32Zأ دا دو * † c oا hرة ا * .
Eا) $د sل ا $)$ا » 3Nت ا * @Yiا G & O *6ت ا Yن و & Gت Wوراق ا * و 4›36 1
ا 17ك. 17+ك À*k ،أ po7mا …u $)$ﻩ ا » 3Nت ) $م C hا $JKت و * ا +
ا » 3Nت ا * 3 n6ى ا [Iءة ا *+*Ìt2 و .ب W cداء \ [ 3ة Nاء 17+ك و u@Yi
، 4æ8و m sأن ا @YOIا 8ء أ o7mا ) 7+ن $sر *6ا 3ى \ [+: )$أ$s r6
ا 36 1ا °Aا)$ة \Yن ا » 3Nت. )$*[ 3 ، *36 1
د sل ا $)$ا » 3Nت ا hر cو ; د) ت Nق CWل ا *6و أ +O W uذ _ ;* م Ë
ا+ . `K m 4æ8رة V Gن $b 3¹م $1Cا 32ق 456و> V ا 8oت ا @Y7Iة \ $s )$
nا 17ك.
) و ا #$%ا : 67 8أ& اف ا
2
$uWاف ) : B) *6 % *Jœ I @AI 6@Y +و * C h
. ¡ و 4› kEcE +*Nا 3ق ا
Ë[sا .U* :
4Ô ‡ t• n*N +*N G@^ Dدا sو sرج ا$`Kود ا ‡. *1
=BC *6ا . I7t إ kا +ت Cا $JKت ا ») /0د 4çا _17دون $s )$ت
kل ا 8ء =BCا $JKت ا *6أي و; pو أي :ن.
Y+ن *+ C C N [I À*k ،ت ا @AI d c oو•• وا [bض Y3oن ا Y\ ;8ن ا ف وا
. ا €* o 4›[+Gر? ا 8ء و 4› cا
إ Cدة N$1uا ]1ا 6 ) \ *6ا ;$و Ë*[bا . [+:
و ا *+ C .ت „Kا *7ت : 6 :ت ] ،م ا +ت ا cأ v* Nا ; \ =BCا
@AIو•• ،ا Y+ن وE%.Wة وا ^@ا áو; $Cة ا *7ت.
Y3oن ا EZا + /‹Œ6 1ف.
رة q hت Cا ف و CW *+ل ا ر;* ،و O cذ _ C *+د =BCا 1ذج ا$b Nام ]
ا ر;* وا :*tت ا )$*+و u@Yiا 8ت ا ر;* .
hز و Y3oن ا €6$ا $ 1ي و ;* _+ا 6$ت و$ C Nاول ا ¢w\ $ 1 1C €* oا C 3
Cدت Dف %[ @Yiم ا . C 3
102
و ا : ا ا
د،ا $د ا ا ،2011n ا $+7ان ا d *+G +h ، *Vدارة و ; @AIو * kد Eن ،$%6إ * :ا oل oا 6@Y -1
ص.10-9
103
و ا : ا ا
@AIو * ،€\ N n. ،ص185 $ o † -1ري ا tي،و $7Cا [ ح ز@Yuا $7ا 8ت،ا 6@Y
@AIو * ،€\ N n. ،ص193-191 $ o † - 2ري ا tي،و $7Cا [ ح ز@Yuا $7ا 8ت،ا 6@Y
104
و ا : ا ا
105
ك دس :ا ا ا
ا
106
كا ا دس : ا ا
: ا
كا ا ول: ا
? >/ا
107
كا ا : دس ا ا
: ا
د وا ات ن ، ا د ! " ا ات ا# ا$%& ) و " زال# ا$
F " ت ا/0 ق اHI عKL و اGATS +,ل ا-. " " ت/0 رة ا3, 4 5, 67 ،ك9:; ل ا7<@ <?> أ97 " @ A#*ا
وثN 6" و ى ا.P و وراق اQ R # " ت ا/0 ن اR S + < م ا95I UV9 ا اW, ك9:; ا$" ,
وV9 9:Z اS I ! تK\]0 دة ا# " ت% ا دور اW, >^` إX R ، ل, م و-<Y ل3" ! V9 9:Z, ات+[
[ a " ن " اb و9 K و ا5c ن اR ازن9 اd 5, SVك " ا9:; <?> اRe ن، ةV " " ت. ر9$f
. ا9# ة اg ] ة0 ة اg+ ; ت اH " ت و5, $Vا9 " % ك ا9:; م اhI 95I ل95 ا
ا كا :ول ا
%& ل#ا $ ا " م و:ول ا
ا " م:ع ولA ا
اD0E ا :Bأو
:ةI J ا " م و ا.1
7p ، ت% ) ا$@ " أj N ك- " و اZ:; " ت ا/0 " اS" k/0 ك9:; ) ا, lmnR " % ا ف ا#L
ا مd4 [ < اضrP اف وsP " ;p إ^> < دtu , F ا، اضrP اف أوsP دة# " اlmnR lv < d H
.wA:; ا ^ و اxI ]0 ! اly " . وlzH%*nR
S497, 6" رة3 و ا ن اR جW اly 7< 7| , F ا و} اH a ا R |أ <?> اd H 7p
.SVP 49[ < : ا
و،SA @ @ اs د7 < R " % ا ذج ا97I cوروP <973 ]• ا€ I ت ا: #K• ا اR ت و:‚I 7ƒ اlm 67
ﻩŠ$ S" A اŠ +: <973 ﻩ اŠs > أ<| ءŒ أ د1988 ! < مw* ƒ ا ! اw K\ ا7,„ ل ا-. " … ذ
.1 @ K ا
ك9:; ل ا7<) أ/• 7< 7V , ءV يŠ " ا% ك ا9:; R ص/0 ن اZ ا$f 9# ا95I ﻩ3, اW, 6" وU < و
ل7< ر@ أ7" " ن أوn " ت اaR ا مSƒ" ى.P @ [ ا9 ل ا7< ) أ7• " •I ةV تe 3" ! $ 9.و د
. K : ا$Vا9" [ وa7 #‘ز9, ةN ل ! إدارة وا7<P " # ا673R Z:; | اR ت ا% رأو م ا7ƒ•@
6‘9:, >?< م9 , ةN واZ:R 7h:" ! اrو “’ اf9 اSAR م9 " % ك ا9:; ت ا$f :s " و
2
.U,-Z%" 6 7V S5, وS 7# [ ; ت اS F” ’“ f9 ل و ا7<• S"
: اD0E ا D.2
— +a, >^و^> إP V رR فl˜ .P اŠs ™ أنN 6‘9: <?> "; أ اZ:; اly 7< ! " % ا ا:•KL
7s ل إ^> أ3 ا اŠs ! ن7 $ " ا# ى ا, و، I 7 “ [ ةa ات اŠ R [ ة وa ت اe #" ت أوe 7 Nا
^ R ى و. أ$V " Ftš : ﻩ اWp " W4W#L و$V " …:; ا5c ) رh#L >^› إK ف اlœ 6‘9: ا3 , اg@ د إ7 <ا
™ أ ر إ^> أنN 3"W,9 " " ر9s I 7 “ [ ةa و ا6‘9: ن اR -# را@ اR ) s ز " أR [ ة و أa — •]) ا+a,
7` " UI رأى أ7p ، [ ةa — •]) ا+a, >^ف „دي إ9@ ` اY h+5 ت اI9A" نR ; ط,ت رe #" ض+aIا
1
- Georg Rich and Christian Walter. "The Future of Universal Banking," Cato Journal, Vol. 13, No. 2 [Fall 1993], p
289.
2
- Colvin, C. L. 'Universal Banking Failure? An Analysis of the Contrasting Responses of the Amsterdamsche Bank
and the Rotterdamsche Bank Vereeniging to the Dutch Financial Crisis of the 1920s', LSE Economic History Working
Paper Series 98 (2007) P 14.
.22 ص، 2008،ردنP ، ن7< ، %\ S“ داروا،ك9:; ن ا وري"إدارة ا7N <; ا4„" ،F¡ K¢0 اKN ح- - 3
108
كا ا دس : ا ا
ا S“ Kا 7$ا >?< x3 Fا ; …:ذي ا " /0ا ) " Aا ; …:ا (S" %ا< 7د U, 7< ! sو 9s U, " .ا ! 6‘9:
وض و @• 7ƒرات. @• 7ƒرات و ا وض إذ ! 6‘9: U V N 5, U < x3ا ى ا ]0ا! و ا Œ :
ا ; ¨§ ،Fن " )h#ا ;9:ك ا ly " . 6‘9: •$3,و أ* lzH%ا ; Z:و زادت " و 4W 3 •Iدة ا K :و ا
Sا lzا /0ر© " 7ر@ ا g@ k Haا 5" ! « ,و j aا 9ارد ! ا +ص ا ª " $5:7, Fة K :,و
g@ k Haا « ,و -. Zل ا :‚I 7ƒت و " ¬§ s #ن UV9,ا ;9:ك ا ;9:ك ) k#Lا" 7 s ،$
ا " S" A " -4W" ) R " %ا " /0ت ا ;. Z: ا 3ر 4أ•;® 95Iا
: 0E9 4 .3ا D0Eا
1
:? 7 #" Sƒ7 ,ا 97%
:1-3ا 4را :*N
د )ا 3ر ، 4ا ، < : أ9Iاع “ 7ن SAا < Hت Šs ) 5ا ا #ر <?> ا ; …:ا S" %أن م
ا Wرا< ،ا #ر `X R ( 4إ^> ا@ Hب ا 9داŠs ’ a" " 6°ﻩ ا < Hت " 6ا ! 6@9ا @ ! 6‘9:ا " /0ت
ا ; H%*P S7%• Z:ا ; Z:ا < >^9 , Fدة ا م 9:R lœك @• 7ƒر و 7<Pل.
:2-3ا 4را :( O
… eأن ا " /0ت ا ; Z:أ•; :< Sƒ7, •5ا • :< " " sا #ر ا 9:; w+ f9ك ،إذ Z7ا 9ل nRن ا ! 6‘9:
@ ا " /0ت ا ; ² #& Z:ا S¢0ا " ƒZ › ;Hا S %ا # , Fض $ا ;9:ك ،و ن Š$ Reﻩ ا ;9:ك " 49H,
< l³-7#¬ ly -و " ² :sز ا ور „, ²pPد Uا ;9:ك ا " . ) , ! " %ت -7# Z:Rء 7, ’ a,م <
. ا " /0ت ا ; Z:ا
:3-3ا 4راAPQRا:*+
د "< K& 7 و • .ا 9دا 6°ا + aو $lvV9,و ’ ا +ص & 6 H Kا ; …:ذو ا +وع 6 73,ا در ا
" أو " 9از V Iا و &W#ز " 9ة ا ;9" ! …:ا ; [ $Vت Yاض ا 5و ly ; , د ! 7:, d 5,ا
ا 7 Kة و >?< xV9 Rا ف ا S" %ا +غ <?> ا 9 Kى ا و^ " < ƒ5Rدر9"Pال وا +ص ا ]0ة . $+ f9
0E9 4 :4-3أ?Aى:
| ’ ا ; —#إ^> Šsﻩ ا #دور ا ; …:ا , ! S" %و -4ا %و< ت ا ]0ة <§pاد درا@ ت و -<Yن < ا +ص
@• 7ƒر 4و 4 7ƒ•K7 $ 49KLو %•@ ) ,رة 9Nل Šsﻩ ا %و< ت ا ]0ة ،و دورﻩ ! ا م 7 # Rت ا
@• 7ƒر :@X 4د و ا 9ر d4و %•@ ) ,رة 9Nل •Yارات ا ]0ة `X Rإ^> دورﻩ ! @• 7ƒر ! Pوراق
ا .
و? " V WXA4Y : = Uا ك ا
: WXA4Y.1ا & ا
أ 67Vا ; 9ƒNن <?> أن ا ; …:ا 9s S" %ا Šي W,ول Uا ¢0ود Rن ا ;9:ك ا 3ر 4و 9:Rك @• 7ƒر Z7 ™ 5R
. ا \ [ %ت ا " " 7ر@
\ ’ أي " 49[ K K¬ U# 7, F¡#& S" …:;p …:Rا ª 7ات و ا j“ /0ا <9:و <?> رأ@ $إزا ا ¢0ود
7ƒ•@ ،ر و 7<Pل ( " + Kا " 9µرة ا R #: Kن * [ %ت ا ;9:ك ا . + aص )ا 3رة ،ا a
e ,ت ا c9@ ¢0ا Fأدت إ^> < أو 9@P I9اق ا ،و @ S" A, 95I #ا " /0ت ا ; Z:ا 3ر l¶" 4و
@• 7ƒر 4و " U“-7< ;r R <9ا 9 |+ Šن أن 3وا ى )$Z:Rا 9ا . " ’ f9 <9: " 6 :" Nا7R )ly
- - 1ح KNا ;< 4„" ،F¡ K¢0ا 7Nن ا وري،إدارة ا ;9:ك ،dR @ 6V " ،ص .207-205
109
كا ا دس : ا ا
)أ@ )$و @ :ات( 3وز ا <9ء د .ري ا #وف )@ Rا 9دا ’ a7R) 6°أ9Iا<، ( $إ^> + f9,ت أ .ى "P Sƒوراق ا
و درا@ و • :د 7ƒ•@ dر ا <9:ا V9 :ت < -| ،ر —#¬ ;rا ! 4 7ƒ•Kا9 ¢0ل <?> @• 7ƒرات ا
9@Pاق ،و 9, 7" s rﻩ ا ;9:ك ا 9$+7R Š.n, Fم ا ; …:ا lzH%*Q S" %و ly " .ا ; Z:و § … ŠRن ا ;…:
9 5" H%*nRرة أو " 5ودة 9 9$م H @ Rب ا 9ارد " 6 7Vا“® ا Z7 S" %أن UInR ’•9ا ; r …:ا
ا 9د< ن و gض " ا 9Kن ا ^ و ا :ي و 9"P 673ال " 6 7Vا در ا R Nون +,و 9م ’ f9 R
د |9 5" r UI9 < -ر ! أ"9ا Vb 6 7]0 Uل و م “ 7ن 6 7]0ا %ا“® و ا N9ات و ا < Hت
* V9 :7R U[ %ت " : #أو V H :Rا " 5دة و § … ŠRن • .ا ºZ#:, 97%إ U, R KN >?< R 3و U3“ I
µ„, 7pإ R 3أ | <?> در [ a" UVة إ<.1U 7 ا
و < Uأ< < • Hة #Lر …:; ’4ا < ™ N S" %ف <?> أ:UI
-1ا ; …:ا Šي " >?< S 5در أ"9ا S " Uا < Hت و 7 “ ®:7 SR Rن SAا < Hت أ | 9$ ،ا Šي &>›K
ا " /0ت ا l¼ H Fا -7#ء ! أي " Aن و و %& 7ؤون ،و A Q Rل ا ; Z:ا 4 Fون ;@ …:R 9$ق إ^> إ^> 9,
9@ ، V 9s " Sاءا " N Iا " /0ت ا $" Fأو " >›K& ™ N ، $7 , 4 [ N Iدا“ 7إ^> ا 97:ا 7 K
ا Šي P >?<WZ,داء ا #+ل و ا ª 7و ا9]0دة.2
ا < Hت 7 “ ®:7ن -2ذ … ا Zن ا ; wA:ا Šي & >›Kدا“ 7وراء " 6‘9:,در ا S497و ½;#Lا .ات "
ا " /0ت ا <9:و ا ]0ة R " 673, s 3I ™ 5Rن و ’“ fا ;…: 6 7]0ا < Hت ) , >?< S7#& 7p
3
و 9:Rك @• 7ƒر و 7<Pل. و ا ;9:ك ا a ا 3ر 4ا
-3ا ; …:ا Šي Ft¾ S S#+ء ,ذو ا " /0ا [ " ÀK& " 9$ " Aف ا ; Z:ن 9 3IPأ" Z4ن Universal Bankو
4
ا K* +ن .Banque Universelle
ة و [ ،SVP 49ا "nن ا @ :$ ا " /0ت ا Sƒ" ،ا 9دا ،6°ا وض -4ا ; …:ا , K@„" 9s S" %م
5
" .ت 9:Rك 7<Pل . R ،ر 9sا ; …:ا Šي Ft¾ S S#+ء إذ ²ZRª 7ا )]Ï0و 9:,ع ا V9 :ت. ا
و # " …:R-5د ا ’“ f9و ا $م و 5 eد %\R U a,ط " #ن SRم " 7<P " <9: " <973ل ا ; Z:و ا
د ت ا )]Ï0ا . ;Z s rو & ! 7 #ذ … <?> 9H " V9 9:Z,رة ! Sfا
و & 3I 7 #ح Šsا ا 9:ع " ا ;9:ك <?> " <973" 9,ا %وط } :
و ذ … 7 <e Rد <?> ².ات و 9ادر وا ا *ا" -ك ا ; " " A " <973 …:ا " /0ت ا ; Z:ا
. 4 < Z:R
*9,ا أ@ 3" ! ƒ N V9 9:Z, xل e ,ت وYدارة.
و +Iح <?> ا .U, " aR ) # ا ƒ ¢0و ا 3وب ا 6" 7 Kا 9Kق ا *د9.ل ا ; …:إ^> H%*Pا
ة و [ SVP 49و ا %و< ت `X R V IYإ^> أ*H% *` ورة 3,ﻩ 7ƒ•@ 95Iر ا #د ! H%*P
9Hر " F¡;, 6إ@ gا3 , Pوراق ا ،أي ا R 67]0ن و ’“ fا ;9:ك ا 3ر 4و 9:Rك @• 7ƒر و ا ;9:ك ا a
ا .6 7 K
- - 1ح KNا ;< 4„" , F¡ K¢0ا 7Nن ا وري،إدارة ا ;9:ك ،dR @ 6V " ،ص .205-204
د " • #ة،دار < ;H x4 rا sة ،ص.203-202 KNا | ،Ftš‚Kا -• - 2ح ا
;< - 3ا ;< x Hا ، 7¢0ا ;9:ك ا ly 7< %و إدار ، lyا ارا #" ]0ا ،1 #;Hص .19
4
- Zuhayr Mikdashi" les banque a l'ère de la mondialisation" édition économica Paris 1998, P59.
5
- Dhafer saidane ;préface de Christian de Boissieu "la nouvelle banque métiers stratèges" édition revue banque
2006;P103.
! ،دارا ¶ |lا ،2000 ، c #ص .122 • ;< Ò0ا +ح ،ا ;9:ك ا " %و 49H,دور ا $]0زا - 6ر
110
كا ا : دس ا ا
ى.P و " ت ا/0 ن اR 673, F ا ت اK@„ … ا, } " % ك ا9:; ل أن ا9 اZ7 " < + R و
. " ت. " … و " إ^> ذ ت ا% و ا،" نn ل ا7< و أ4 ر7ƒ•@ [ @9 ƒ ¢0ا
1
S“ اSƒ " اd H:, F و اMarkowitz $" F ا6‘9: ة اZ } S" % … ا:; ا+K ا أن أ@ سŠs " Ò• و
عH >?< U,-" #L Wp " أنe R …:; أن ا3I d H: ا اŠs " و2" ةN — ! @ واR " UZ 7, " S 6|, e
! - K\ ع اH Z ن و#" عH 6" S" # " A:R أن:` اg إذا ا-ƒ7 ، < تH ا >^ إlœ U3 UI§ ، ن#"
" ا وض²pP xI ]0 اSR ! اUI أ7p عH ا اŠs " wLn, …:; ا اŠs 6° " ودا²pP xI ]0 أن ا3I ¢0ﻩ اŠs
،U, را7ƒ•@ اÙ7Z:, … و:; ارد ا9" j , ¢0ﻩ اŠs ! دKZR اŠs - K\ ع اH x‚• ع §ذا " أH ا اŠ$ xsŠ
ث-ƒ < ت اH … <?> ا:; اWp إذا ر-ƒ7 ، 49 -< )$#73, عH " Úp أ6" S" # …:; أن ا9 ث5 ءFtÛ اº+I
ءات%*Y >?< ق+IY ! S“ s — +a, "9A¢0 §ذا " رت ا،تe و ا و¢0 ج اI إ، •:7@Y جI إ، ا
… ŠR " و9A¢0 ا6" ly-" #L ²p < ; ر أن اR | ر, ف9@ ث-ƒ < ت اH §ن ا¢0ﻩ اŠs w+ قH اSƒ" ،] ة0ا
. | … أ:; ف | ر ا9@
وا " ت ا/0 أي م ا،تe 3 ا ! ل9. R …:; م ا9 ﻩ أنŠs 6‘9: ة اZ " U a K* " و
7 A اV - < تH ﻩ اŠs نR ; ط, رS" #" ن9A ط أنg%& Z $#" S" # , F < ت اH ع ا9: ™ 5R "
.® ¢Ü ºZ# و ا6‘9: ا$ 5 F ا، اW زادت ا.P اŠs •
! ƒ7 دة و ا9%\ اU اs أ.P اŠs d 5 S" % … ا:; ا+K Sƒ7 يŠ ] ا0 ا6‘9: ل ا-. " UI أ3I اŠlœ و
.د< ن97 " نP d 5, و9 K اj I [ a" — +a, ح وcرP ) h#L
: ا ك اZV ?.2
3
: } j“ /0 " ا73R S" % … ا:; اª 7
.U ;r ر6;%& 7" ، S 7# اUV 5 يŠ اSA% R و، نA" ! أي و • وS 7# اl¼ H F " ت ا/0ا * م
< :• تe 3" ! أوZ:; ت ا3 : ) ا, S“ @) و وhI ! أو، ط%\ ت اe 3" ! اءا9@ V S >^… @; ق إ:R 9s*
. 7: < و اR s $#L اق و9@P
.S; K ` إ^> آ ق ا¢0د ا9 )lœ ) و$#" ²#& ) وs V9 ) و$ a U ا9@ و أU“-7# 6* • …:R UI*إ
. " % دة ا9]0 ل “) <?> ا# ª 7 " <?> أداءWZ, ا7 K ا97: … “) <?> ا:R*
" زW#& و،U 5c و رU # وU, رp„ يŠ اSA% R 4 ر7ƒ•@ ص+ اWlz: و،ب9K5" SA%¬ [ a ا …:R*
. و ا" زﻩU 9+, تe 3"
.U“-7< تV N ا6" x@ :" وl¶" V 9s " S ل- @ و اly %" و دوات اP ! S" # …:R 9s*
>^ إs ا# SR xK5 Z:; <?> اU, " . , e أي اrو “’ اf9 ن اR 673 يŠ … ا:; *ا
.4 ا
:ـR ª 7 يŠ ا9s S" % … ا:; " ا97< و9 K دارة اY >?< ق9+ , ارد97 p*إدارة ذ
. ود5 اj a اSR " ل97% *ا
1
- Dario Focarelli, David Marques-Ibanez, Alberto F. Pozzolo, "Are Universal Banks Better Underwriters? Evidence
From the Last Days of the Glass-Steagall Act". January 6, 2011, European Central Bank Working Paper No. 1287,p6
.59 ص،2002 < مƒ ƒ ا#;H ا،™ ¢0 اwß # اx Z ا، 4 ر3 ك ا9:; إدارة ا، ي:s ) s اR إ:" - 2
.76-75 ص،2003 و^> < مP #;H ا, < ;H x Z دار< ) ا،1 • ة#" " | ،Ftš‚K ن اKN ح ا-• - 3
4
- Xie Lili," Universal Banking, Conflicts of Interest and Firm Growth", Journal of Financial Services Research 32 (3),
2007,P 8
111
كا ا دس : ا ا
fg >d ،وإدار ،k^ 2 ,;A " fgص 21 كا dا " >cRا ر d:ا ا
د " • #ة ،dR @ 6V " ،ص .204-203 KNا | ،Ftš‚Kا -•- 1ح ا
112
كا ا دس : ا ا
د " • #ة ،dR @ 6V " ،ص .217 KNا | ،Ftš‚Kإ -• - 1ح ا
113
كا ا دس : ا ا
5, )f #L " U;Nت رؤوس 9"Pال rا 5 R H;,ت د ا "Wي و " * < ,ا 9زن ا \ #& ) F”Kف e R
ات إ^> أن •]) Šsﻩ ا 5ت ; " 150 éر w"9 $أي 9Nا^ 9 4 , 35ن ! $ا #م ،و ا 6 Kو ا " /0ت إذ %Lا
9$f ،ر ا ;9ر• ت و ا %•Iر ! sا " ƒZا ول " ا 6 9أن Wداد Šsا ا < , 6" )]Ï0أ H 7sع ا " /0ت ا
ا 9" , " :ا ;pإ Kح ا 3ل 9ى ا 9Kق و[ :و دو ،و <) ذ … و &W#زﻩ ا م ا V9 9:Z, ! SsŠا "9 #ت و
ا W, Fداد أ" " 6" :ورا hI Sƒ" • 9م .SWIFT و@ “ Sا -495ت ا
ا #ل: $.2
1
:sك أ U -. " Z7 î€:" " Úpا 95ل إ^> ا ; …:ا S" %و :9s
.1-2ا noول:
) S#+ R )“ …:R S495,إ^> ،S" …:Rو } ا @P 4 Hع و " —#¬ 9, x3 Z S| P ! Šsﻩ ا¢0
اŠs ! j“ /0ا ا ; …:و } أن 9Aن ذو •]) ;pو 97: SRو 9 5ي <?> < ة وع و `X Rإ^> Šs Sا أن 9Aن
Uإ[ رات ¬ s„" 4 %و " ر cو ². Uة ! Šsا ا 3ل.
و & g%ط ! Šsا ا º@P " <973" 9, î€:و ا 9ا< و } :
) " .ت ¬ < Kو HI ! #+Rق *ا #رج x3 :أن 9A,ن < 7ا 95ل Šsﻩ , + Rر 34و ذ … `I 7
ا9]0دة ا . " %
*ا :AX #أي إ< دة A sا ; …:و ذ … " -.ل إ Vاء - #Lت ! Yدارة و ا N-ت و ا H Kت SA% Rا Šي t¾ 7
و " ; Hت ا Nا ]0ة.
) " .ت ا ; …:ا .S" % *ا rE".#ات ا _ = :أي 9,ا ª $3ات ا -ز"
*ا uRو : fs4t #أي ا " >?< S7#ا ; و Yاق <?> < 7ا 95ل Šsﻩ و" " ى 6" lv 7,ا -" I ²ا 9`9ع و
ا kHaو ا Šي ! Sƒ7ا )µ ª +5 ،U V9 ) h: k Haا ¬ #و ذ … | 7ن 3Iح ا ;.…:
.2-2ا noا ' )(:
) إ* %ء V S" …:Rو x H ,ا :s V ¢0ا ; ء " ا ) ™ N ، +ا .ر [Yرات ا 4 %ï ! Šsﻩ ا¢0
ا „ sو إر@ $إ^> " رف " /0 Rرج , wرب <?> : ,ت ا S7#ا ! ا `X R S" %إ^> ا م -7¢0 Rت
I-<Yو ا • 49Kا -ز" gوŠ$ -4ا ا ;.…:
.2-3ا noا ' :
I A"Yت و ا رات و Šs 673ا ا R î€:ن "Wا ا ]€:ن ا R Kن ،إذ ) ,إ* %ء pن U 9 , V wA:R
ا ²/0ات ،و ! º+Iا 9A • 9ن 97: -Rو KLع و %•Iر و 97[ Uح ! دة و U V9,ا 9Kق Šsا H. 6`9R
@ðاع :d4 [ < … ŠR
-اء < رات ¬ —#ا ;9:ك ا ا : @ ! ;rء <¶. l
-د" , -ر #" …:; «4ن و`) أ< U 7و " …:; 7| 7R U,-" #ا )]• S" %أ< 7ل ".x@ :
-ا 9.ل ! " %ر ت "9:R 6ك أ .ى “ 7را“ ة lœف د".-; K" lv $3
-درا@ ا µnات ا H%*• + aا ]0ة ا 9K $7 , ! xr Fق Qول " ة.
و < "97و أ •Iا 4 Hأو 9 @Pب و " 6أ Š.ا وا n%\ 6ة و Šs d .ﻩ ا ;9:ك Aد 9Aن :sك إ 7Vع " ا ²/0اء
ا @ 7ن ! Šsا ا k@9أن ا ;9:ك ا ` " %ورة " ، ¢ñد< lz7ا ;rو @ ly Iا V9 9:Zا 9Hرة.
# : = Uت ا #ل إ lmا ك ا
د " • #ة ،dR @ 6V " ،ص 216-215 KNا | ،Ftš‚Kا -•- 1ح ا
114
كا ا دس : ا ا
Šsا ا ; …:و ا ƒ7 " ا SVا 95ل إ^> ا ;9:ك ا " <973" 9, " Re " %ا ; Hت 9A,ن أ@ @ 3:ح #
!:
# .1ت :& ^ k 4#/
3I ™ Nأن ا ; …:ا 5 S" %ج إ^>:
*"9ارد " " U:Z7, 7/èأي ¶ U, " aR —lا ! U“-7# <9:أي و • و أي " Aن.
ى ا ;9" …:ارد و 9ادر ¬ 4 %و إدار 4و 7 h:,ر #ا 9 Kى و ا $رة 6 H KL Nأن 7<Q R —l¶,ل *أن 9 ,ا
gاك ! ) ا ;9ر• ( º‚@n, ،ا %ت و " ¬ lz#و " ا ; lzو ر7c ،و ا 9@ ! S7#ق Pوراق ا ا ; Z:ا
! )$KL إدارة @• 7ƒرات و ,و 4ا á 5ا ،و Šsا lm ! F¡#& Uا Hف ` ورة " 9,ا , Wpرa " x4
:Rء Šsﻩ ا 9Aادر.
" ا "9 #ت و V9 9:Z, … Špا "9 #ت ا N9R k º‚ $Hc , Fا lyا ¬$ # \R Uأ@ @ *أن 9 ,ا
ا 9ا ’ و ا a,ذ ا ارات و إ " s ¬ 7Iا ;9:ك و أو@ ط 7<Pل ا 9 ¢ñ lœ93, Fل <?> ا "9 #ت , K¢0
ا 7 #ا رو@ .
* 5,ج إ^> إدارة # d49KLو <?> "9 Kى < ^ " ا +Zءة
* 5,ج إ^> * %ا Œ9ا ! )$+ " < + Rدور و أ 7sا ;9:ك ا . " %
115
كا ا دس : ا ا
* 5,ا 9ا ;Vت و ا „Kو ت ا SAR • /0و + fو ا $م و H%*Pا e 7R ، l¶" SAR • /0ع أي " 3ل | رب أو
#Lرض أو إزداوج Qي < S7أو * %ط ! ا ;9:ك ا . " %
را ";@ : * 5,دور -<Yم و -<Yن < أ* H%ا ;9:ك ا ! " %إ[ ر 9ا< و " #ا ;@ 5ا و ا 9, F
" ا +%و | Yح و Yح ا Šي " Z7ا " >?< )Z¢0ى +pءة و KNإدارة ا %وع.
*< ض S• +,ا @ Kت و H%*Pا >?< N gا #7]0ا 9 ¢ñ "97#ل <?> s 3,- s n,ت و ". s [ a
*"-ءة " " " x@ :" )]• ! ƒ7" ;@ :رأس ا ل و [ Nت.
* hIم "n,ن #ل <?> ا 9دا , " S 6°ا 6ا N :< “ cWوث أي أز" أو إ[-ق إ < ،…:; R |,و ;Šs ™#ا
ا h:م ! ا º+:ا • 9ا 9+I ! :‚In7Hس ا “ cWو <) ا ! ƒا ;9:ك.
*إ@ gا @ @ l¶" dƒï:, 7 < " < 3 ,ت " SA%L Nإ[ را p ¢0ا %\ Š +:ط ا Šي 7ر@ Uا ; …:ا .S" %
*ا 7ƒ•@ H%*P ! 6@9ر " 4ا SVد<) 9Vدة ا a,ذ ا ارات و ` 7ن ا9]0دة ا " %و ا 7<Q " Aل ا ;…:
ا .S" %
ا ' )( 67 :را 4م 0123ا . /ا *+ ,- #ا ك ا ا
9 ,م Zة ا ;9:ك ا 6‘9:, @ @ >?< " %ا < Hت ا " 6‘9:, 3I ™ N $#" S" # Fدر ا $V " S497و
"e 3ت @• 7ƒر" $Vأ .ى.
ا Aع ول :ا . *+ ,- #ل ا uRت ا x
درا : X ># ,- /.1
د " " e R + aا ã%\" 6" S" #ت أ•; •5ا ;9:ك ا S|+, " %ا ã%\" 6" S" #ت FÀ \,إ^> < Hت ا
FÀ \,إ^> Hع وا " NأŠs )sﻩ :1 H%*P
.1-1إ zار "%دات إ^ اع # ^ yاول:
اؤ sو 9@ ! $# Rق ا ! :أي و • دون ا 9Vع ا ; …:ا Šي أ• ر sو Šsﻩ ا $%دات ² #L و } $دات Z7
@• 7ƒر.…:; 4 R ƒ7Rودا 6°آ 9, >?< < KL Vأ"9ال [ Z7 SVP 49ا@ aا" ! $ز 4دة ا H
01y].2-1اض ? | ; X 6رج ا "QRزا _(:
و 49 ,ا Wpا ^ " n]0ت ا ;9:ك ا g - " %اض [ . " SVP S49رج ا h:م ا ; " wA:ا ) < , SVا Hا
ت ا "nن و " s r -.ل ا :Kات SA ! ) , ™ Nإ• ار @ :ات H,ح ! أ@9اق رأس ا ل و g e Rاض "
gاض إ^> إ< Hء أ ²pر" "bن 97د< ن. و „دي Šsا ا 9:ع " ا „@ Kت ا
_ ا $Aا ^~ ا : x .3-1ا €/ذ ا ك ا
ت "• ¬ —#ا ;9:ك <§Rدة SA Ša , wA $K+I ) h:,ا %ت ا )|, ™ N |Rإ^> xI Vا ;…:
g ! • .ات w* ,ا 9دا.6° • < :أو 3,ر 4أو " ) < , " l¶Z7,و ز 4دة "9ارد sا
.4-1ا #ر:kX
9•P S495, URل rا “ Kا ! ƒ7ا وض ا , ! d5 KL Fر #" ò4ن إ^> أوراق أو ÀK& 7pأ | ا • \Kو
ا + aو " >?< ƒ"Pذ … وض A@Yن اول ; Y Z7 ™ Nل <?> Šsﻩ 9IPاع " Pوراق ا R "
ا |9s R I97ن 9•Pل ا g%اة ªg ™ Nم lvا gض ¬ Kاد 7ا وض و ا 9+ا“ ;>?< …: و ا وض ا /ó
ª "- 1إ Rا :s ) sي ،إدارة ا ;9:ك ا 3ر ،dR @ 6V " ، 4ص 75-63
116
كا ا دس : ا ا
اول و "| …:ïR I97ا وض و Šsا <?> أن R ر ! " $ Rأورا " د #ت ! Šsﻩ ا …:; Z7 ¢0أن
ا ), Fإ• ار. s ) ا@ aام ا 9+ا“ و K Pط ! P " .وراق ا
.2ا B . *+ ,- #ت ] >'\2ر:
ا@ •< Hا ;9:ك d 5, Z4 "P • .ا e 3" ! 6‘9:ت @• 7ƒر xI V >^§ ،ا P h+5" ! 6‘9:وراق ا
1
@ … Šp •#إ^> ا e 3" ! 6‘9:ت " h+5ا وضŠs ،ا `X Rإ^> د9.ل "e 3ت ا@• 7ƒر Vة و ذ … : ? 7p
• ا Aوض: ,- /.1-2
ة ،SVPإ eأ lmوا c9#• •$Vت ;pة ¬ xïKا K : رWpت " )h#ا ;9:ك ! gة ز" 5" :دة <?> ) ,وض
ا 9@ " • . 49ق رأس ا ل ¬9]0 xïKء ¬ —#ا `9ن إ^> أ@9اق رأس ا ل " ا H L SVا A ،)ly V Nن
ة SVPدون " s rا وض أو < nR $+ 9" L lvن ,م وض <?> ا ;9:ك .ر " Rن ) ,وض
د ة ،SVPرت ا< 7د @ @ ) ,وض SAا \ [ %ت " H@9و [ SVP 49إ^> xI Vا وض
<?> " ى أ Vل ز" ) + a" :ة H@9 " ،و [ º+I ! SVP 49ا (• 9و ŠZsا d 5,ا " ! 6‘9:درا S497و
+• d 5, ^ Rا 3" ! S497ل " درا S497أ | .
• وراق ا : .2-2ا *+ ,- #
و ذ … " -.ل ا 9, ! 6‘9:ار ò4ا@ $ 5و [; #أ* H%ا %ت و ا „@ Kت ا رة #L 6" ، $د sو s < ;,
Vا ،و ا +aIض در Vار SA% R —#;R $[ ;,ا Šي $ d 5أ Sر" " Z7ا [ aة " 6أ. Z7" “ < ²p
.3-2ا ? ل B . *+ت ا >'\2ر; 9ة:
2
ا@ •< Hا ;9:ك ا " %ا 5م "e 3ت ا@• 7ƒر V 4ة و : ? 7 Sƒ7 ,
أ.أداء أ >dل ا >'\2] D0Eر: X
و Šs 7| ,ﻩ ا µ-µ 7#و ’“ fأ@ @ :
*P Sƒ7 ,.و^> ! :@Yد أي اء )$@Pا رة " ƒ Nا p %ا رة ¬ $ض ,و $34و S75, 6" 4 .à $# R
;<Pء ا +aIe 3 •I # 9ض ا -. #Kل " ة Nز $ lyو ; lzI Sء " $ 49KLو ! ا S 5 SRا ;>?< …:
ا e97#ت و ا و ت .Pى < @ :ادﻩ % )$@P 7ت ا رة.
Ò0ا ! " a K" p %ذ … إ" I Aت " ! Sƒ7ا •9 ™ N ،d49Kم ا ;P d49K•R …:وراق ا *.أ" ا I ƒ
و اe ,ت وا@ 6" #ا H@9ء ا ن 4 .bو ! ا S 5 SRا ;. 97< >?< …: ا ²/0اء و و Nات " a
"< 6 %•@ ) , ! Sƒ7رات 9Nل •Yارات ا ]0ة ا <9:R #و P S Z%Lوراق ا *.أ" ا ƒ ƒ
و" دود sو "9` ! s [ aء ا 9ا 6و ا hوف ا $%‚#L Fا %ت ا •§R •" Fار ا :ز< ت P ’ A Rوراق ا
P … ,وراق.
ب >d X >/.ا u…uRو d y , 2 /ة ا : x
$fت ! ا .9م.أ ! lmا :‚I 7ƒت j/ñ ™ Nدور ا ; ) , ! :s …:وض [ " # SVP 49ن ! ا \n%ة lœف
9,ز‘ #ت )$@P اء أ@ < )$د أو ! Nرأس " ل ا \n%ة " [ ف ا " #ن lœو " . ) ,ا ض " N
ا g%اة `X Rإ^> " KLدﻩ ا 5,دات و R Iت ا " #ن و ŠZsا …:; Z7ا S" %أن & SR " + Kذ … " U“ +<§R
" % 50ا | ا“ >?< xا 9+ا“ ا < K& 7" 5 Kﻩ <?> Šs ) ,ﻩ ا وض #@nRر “ ة " 3I ! )s KL |+a:ح
-" I Rا /å/0و < < 6 @9, 7ة ا . Z
د ت ا ;9:ك،ا ارا، 2001، #" ]0ص 57-56 ;<- 1ا ;< x Hا، 7¢0ا 9#و ا
;<- 2ا ;< x Hا، 7¢0ا ;9:ك ا ،dR @ 6V " ، " %ص25-24
117
كا ا دس : ا ا
†:
ا ˆ‡ >9ر "2ا & ^ ) .1
1
و )K :,إ^>:
z 0E;I/.1-1ل أو ا 0E;I#ا Leasing *‰X >#
;< 9sرة < ا +,ق ) Rن ا ; …:ا S" %و ا 9 , ، p %م | 7Rﻩ Šsﻩ .Pة S•P 6 ïRا Šي UZ 7,إ^> ا ; >?< …:أن
9م Šsا <§R .Pدة Vn,ﻩ + I- $ع " U:و " ا 6 9أن - 5 " wH Lت 3 Yر و ا 7ا ; " + A, SVP
ا %اء ".x@ :" “ < d 5, 6
و 3ر Yرة إ^> أن Šsا ا 9:ع " ا " /0ت &9#د “ +Rة <?> ا p %ذ … أن ا | ;K\ R S , ;4إ ™ N ، lvأن S•P
< ; " :ع و & #د Vn,ﻩ §ن Šsﻩ .Pة " ² #Lا ر ’4ا Y " ) a, Fاد و 7 S , ^ Rا | ا“ xأ" ا ;…:
§ن ا S497ا Vnي 9Aن R ƒ7R U ;K\ Rا ض ا |97ن ذ … أن ا K& Vn Kد ا 3 Y 7ر SA%¬ 4دوري و !
م .…:; S•P g lmة ا #
./7.2-1ر^ : >4
9 ,م Šlœﻩ ا < " /0دة ا ;9:ك ا ;Zة ،و 95 )$+ى Šsﻩ ا # K* " /0ن ƒ7Rل +I ،ض أن "„@ Kأ" Z4ا@ 9ردت
" "„@ Kأ Šs ! Iﻩ ا x H, ¢0ا „@P Kو^> " ا ;9 -ƒ" …:م :µYن اء ا رك " w* Pا 9Kق ا ` ¢0و
K¢0 495,ب ا ر ! أ Šs ! ، Iﻩ ا x H ¢0ا ; " " wA4 "P …:ا@ ! أ S495, Iا ; K¢0 éب ا ر
w* Pو 9Aن Šsا 9م Pر #ßء و ! ا 9A SRن ا ; ) . …:ا KN " 7ب ا „@ Kا 9 Kردة 9ر [ ¼ % lاء
ا 7#أي 9م :µYن و Šsا & F¡#أ9A UIن أ" م ا ; " …:ة "9ن - @eل Šsا ا ; éو م ا ;Šs …:ﻩ اSR " " /0
<. lv < S 5 97
.3-1إ zار وراق ا :
" e Rا „@>?< $ 9 N SR " ، K " -.ل Šsﻩ ا >^9 , " /0ا ;9:ك ا 7< $K+:R " %إ• ار Pوراق ا
< >?< 97ا را ف " Šsﻩ Pوراق ،و 3ر Yرة ! Šsا ا د أن ا ; S75 e …:أي "„Kو أو أ<; ء ! N
Pوراق9 ™ N ،م Rد اW]0ء ا ; p % l¶" wا رة. < م ’4 ,
.4-1إدارة ] >'\2رات ^ cRت ا ‘>4ء
،)$¢0و ! إ[ رأداŠ$ l³ﻩ ا9 , " /0م ا ;9:ك ا :• " §R " %د 7ƒ•@e dرودا 6°ا -7#ء ،و 9م ا ;§R …:دارly
Ò0ا -7#ء و ذ … ذ … ! " >?< U 9 N SRأ #Lب `X R ،إ^> ذ … >^9ا ; …:أ | إدارة "P h+5وراق ا
:"- 1إ Rا :s ) sي،إدارة ا ;9:ك ا 3ر ،dR @ 6V "، 4ص 72-68
118
كا ا دس : ا ا
ا ¢0ن S75 ،ا -7#ء ا “ K/0و Pر cح و " -.ل ا ; 6و ا %اء •وراق Š +:,ا Qوا" ،)sو 3,ر Yرة أ! UI
)s Nأ" ا ; 97< >?< S 5 …:ا ; 6و ا %اء >?< S 5 7pأ #Lب " SRإدار. h+57 U,
ا ˆ‡ >9ر "2ا & : % $A% kXA6 |d ) .2
ت ذات ².ة ™ Nإذا •` #Lإ Nى Šsﻩ S|+ا ; …:أن „,دي < [ d4 :sك ¬ H%*P —#ا a
ا %ت إ^> K.رة 7 eأ >?< s µا ; …:ا ،d %و " أŠs Úpﻩ ا %ت … , } <9ا 7, Fرس * %ط ا "nن,
1
@• 7ƒر و ا Šs Sƒ7 , ™ N Vnﻩ : ! H%*P
).1-2ط ا E I#ن:
S 7# Z7 ™ Nا Šي ا gض " ا ;x‚:3, …: ) ا Šs ! S" #ا ا 9:ع " ا " /0ت K¢0ب "n, pن
أ@ „K" U,و @ اد ا ض ،إذا " " 9sت9 ™ N ،م ¬ %اء و µا "nن <?> ا ¢0ة “ 7 K& ™ N ، I 7ا „"
ا ¢0ة ،أ" ! Nو S; U,إ @ U" 7,اد "; éا ض >^9 , ! Uد #أ Kط ا ض إ^> ا ;>?< 9s [ …:
pا "nن ذ ….
و 9H,ر Šsا ا 9:ع " ا " /0ت ‚ S7%ا "nن <?> ا A 7ت ا g ) Fاض " ا SVا : l³زل و ا Kرات و
7Z,ا@ +دة ا ; …:ا S" %و pا "nن " Šsا ا 9:ع " ا " /0ت " d49KLا ’ A, S nR " /0أ" ;K\ R
" Z7 UI§ S 7#ا9 ¢0ل <?> " .ن " ن " º+Iا Aن و 7 “ 7sن و ا "nن.
] >'\2ر )إ) ء zد >'\2] k9ر( .2-2أ)
Vءت 9$h 3 •Iر " " <973ا 4 7ƒ•Kا 9" )l˜ 9 , Šارد " و 9;rن ! ا@• 7ƒر %¬ sاء أوراق " و
g" )s Zددون ¬ < xïKم 9,ا ²/0ة ˜Šs ! )lا ا 3ل و ا #ا Aو ا X • 9دارة "Šs Sƒﻩ 7<Pل.
! :Rء و إدارة - Z%Lت " Pوراق ا ت"a 7أ ; , SVا V Nت Šsﻩ ا " ½+ا 4 7ƒ•Kأ*n%ت
:• lv < d Hد 7ƒ•@ dر ا Š$ ® •, Fﻩ ا " 54 %ا • 67 3اء < د " ا … , ! j ¢0ا xKN á 5
" 9" " )l˜ 9ارد و ! º+Iا „ • 9دي ذ … إ^> 9" 7:, Ò0 6+, " “ < d 5,ارد ا ;9:ك ا " %و d H
<?> Šsﻩ ا %ت ¬ %ت @• 7ƒر.
).3-2ط ا :0E;I#
! 9•P Vn,ل S"n ™ Nا ; ! …:إن … , )s KLا %ت ! أ "• ا ;9:ك ا >?< " %إ* %ء a " p
; ¬ ; [ —#ت gاض 9 " :# ،م أ Nا -7#ء x HRض " < >?< xم +pا 9ارد ا "U, < K
ا. l³ ت ا >?< Vnإ Z+R U< :ة ا@•½ 3ر" e R ( b) s أ SVاء آeت \ã%ت •S7#L < :
و < Z7 "97ا 9ل أن :sك < ة أ@; ب # …:; R 6 ,م "; ة Šsﻩ UK+:R H%*Pأ $7sا 9د ا I9Iا F
#ض $ا ; `X R …:إ^> رU ;r … H%*Pو ذ … " ا SVا " Sا [ aا F " U# 7,ا Š +:ا ;
5ج إ^> Šs ،ا إ^> xI Vأن Šsا ا \ %ط ! ا ! 6@9ا \ %ط ¬9A SA%ن S| P " Uإ* %ء a " p
%\ R $ -< eط ا ;.wA: ².ة " a
ا ' )( 8 / :ا ك ا ا
: ول: :ا 9ا ك ا ا
ا S " %ا " x N gأ x rدول ا ) #و ذ … ª 7ﻩ " "Wا و } : 97I wذج ا
:" - 1إ Rا :s ) sي ،إدارة ا ;9:ك ا 3ر ،dR @ 6V " " 4ص 75-72
119
كا ا دس : ا ا
-1ر • ;< Ò0ا +ح ،ا ;9:ك ا ،dR @ 6V " ، " %ص 101
Nت P، #7Vداء ا ^ 7h:ت 7<Pل)ا 5ت ا ا،،( :sدارا ، %\ ®cا 4ض 2000،ص 494 - 2ا #K
3
- Klein, Peter G.; Zoeller, Kathrin," Universal Banking and Conflicts of Interest: Evidence from German Initial Public
Offerings", Social Science Research Network, 2003 P3-5.
120
كا ا دس : ا ا
د "9ا™ N , إ^> ½‚R d .ا زد sرŠs ،ا | #" S , < -ل ا [ aة و إزد د "e #ت ا fX R ، 5c
S7#Lا ;9:ك #+Rو +pءة.
* )$KLا ;9:ك ا ! " %إ Nاث ا 9Hرات ا ! c9 Hا S7#ا ! SA% Rا Šي Z7ا ;9:ك " " lœ 3ا 9.ل !
d+ ,و " ; Hت و ا@ 5اث "„@ Kت " a و ا ™ 5, x H , Fا „@ Kت ا ا 4 5, +,ا " /0ت ا
ا. #
*„,دي ا ;9:ك ا " %إ^> • :< 9,و " "9ت ` ور 7# 4ا R 7:ءا " درا@ ا ]0وى ،ا ,º‚@nا S497
Yدارة ,ا • ،d49Kا ,ä0و ا 9ا 6أن Šsﻩ e < 7ƒ, R 3ر ا ول ا " :إ^> و9Vد ا )h:أو ر 7<P SVل ا در
<?> ا a,ذ ا ارا روس و S75,ا . [ a
*ا ;9:ك ا ) h#L ! )s KL " %إ@ -ل " 9ا ى ا و " "9ارد 9 ,م lz½;# Rو r• lv a,اض ا >?< 497:
دي و K5,إ@ .U - +Z R )K• 95Iءة و ا دة أي ½;#L >?< S7#Lا —“ +
كا ا ' )( #=7 :دات ا ;" ا
" )r Rو9Vد "Wا < ة ª 7,ا ;9:ك ا … , < " %ا #د إ eأŠs 6:7 e UIا " و9Vد ¬ —#ا S %ا ’: Z, F
ا " %و Šsا " $h,ﻩ Iدات ا $ $V9و } : ا 97:R S7#ذج ا
* Z7أن \ #L n%رض Rن " ¢ñا ; …:و " U“-7< Ò0و Sƒ" H%*P —#¬ ! • .أ*P H%وراق ا
#L n%\ 7pرض أ | Rن إدارة 7 “Yن و إدارة @• 7ƒر xKNا # ;Hا Q + aداء Y " Sدار ,نZ7 Z ،
ا Šs >?< xﻩ ا k Ha R S %و ا \ d Kا ]0و ا #ون Rن Yدارات ا N9" @ @ Sf ! + aة ;.…:
< دة ،و *" ا Z7أن # ,ض ا ;9:ك ا [ a " %أ<?> " ا [ aا #دة ا # , Fض $ا ;9:ك ا
ذ … ¬ xïKد ! $ 9.أ* # " H%دة ذات ر 5cأ<?> و Zذات " [ aأ # ، ²pد أو UVا \ %ط „دي ^ Rإ^> #Lد
ا ، [ aو Z7 Zا ;, R lv < xع < ة إ Vاءات "¶ lا را@ ا ]0ة %7و< ت و ا 95ط d4 [ < [ a7
1
ا "nن و Pدوات ا 497ا µ 5 Kو ا ¬ #ا 7 Kة و ا Rوا ® ¢åو VY " s rاءات.
9Aن <?> ا " %و " 9s * „,دي إ^> A N d .ر و "| <9 +ة ا 9Kق —#; ;K\ Rا „@ Kت ا
ة. KNب ا „@ Kت و ا ;9:ك ا
*• c9#ا Rو Yاف ! )]• ²p Sfا „@ Kت و ا %و< ت إذ " Reو9Vد 9ا< • .و " 9Hرة
.R
ا 9 ¢ñ S;Kدون %" S%و< 7, ™ N lyرس * 5,ص ا ;9:ك ا ;Zة و "¶ lا >?< " %ا lzIج
„دي إ ’ A, " U د و" ا | 9ط N 9ود "bن ا ، $ c9 Hو Š$ " ÷+a eا ا [ a" " î€:ا
2
د . „,دي ! ا ¶ lإ^> < م ا@ ار و ا h Iم H%*P c9K5" r
- 1ر • ;< Ò0ا +ح ،ا ;9:ك ا ،dR @ 6V " ، " %ص 106
;<- 2ا 7¢0ا 9%ار،wßإدارة ا n%\"، I 7 “Y [ aة ا #رف :Z@Y ،ر،2002 4ص 67
121
كا ا دس : ا ا
: ? >/ا
د Šs $ ™ N ،ا ! 49 N Wp " S 5,ا )h: د وا أ•; •5ا ;9:ك ! Sfا ات
µn, GATSا واŠs >?< ¢èﻩ 3, 4 5,رة ا " /0ت ا ن +,e ا Hع 97Iا "• Kر< ! ا 9:Kات .Pة ،و
ا ;9:ك ! S. , lz #V ™ Nدوا" ا 4 5ا ^ ،و 9A, Nن Š$ﻩ ا ;9:ك ا رة <?> @ 7ار و ا K :اŠ.• •$3,
ا ly [ %* ! " %و ذ … " -.ل ا 95ل إ^> ا ;9:ك ا " %ا 9 , Fم <?> Zة ا 9:ع ! ا " /0ت 97:Rذج ا
و " در 9"Pال " $ d 5 7ا ; ء و @ 7ار " $Vو x:3,ا #ض $V " [ a7أ .ى ™ N ،د • .ا ;9:ك
"nن و ا Vnو 3,ر 7# Rو " s rا \ [ %ت ا . <9: أ* H%أ .ى Z:R r
و Z7 , Nا ;9:ك ا " " %ا م >?< $" $7Rأ KNو UVو ` •#إ@ gا9 , 7Z5" 3 ,م <?> Zة إ< دة
49A,و :Rء ا SA $ا ! و 9A R U7 < ,ادر ا n+Zة و ا ²/0ة ا ) 7#L >?< < KL Fا -" #ت ا ; Z:ا 9Hرة و ŠVب
" ½ ت Vة " ا -7#ء و Šsا Uن ا $ف " ورا“ 49H, 9s Uأداء ا ;9:ك ! $%L " Sfﻩ ا N Kا
Lات.
122
123
:
ن 34 /5ا،/0 12 إ ما د $%إ!" #اذا -أ )*+ا( 'ت دا ل
د78 ،$% 6ا !Cرات ا /5 $ E4Fل ا CDع ا( /54أ @" Aا !ك >" = <+4ا /5 ;!8ا 9:
Q RSا ا CDع ! 3ا FPر /5ا ! Fات ) NOة ،و Lن > 4;4"> $8 J>Kرة ا H2ت ا( ) TU> $8ا وا1V
Qﻩ ا !ك =N > WXY Z 78 ،دوا $ا " 4;4ا( /0و !ا $RZا Dت ا ^] \ R #!> = 4و >!Cر و -أ 9
ا 4ا =8ا ^] d %ا !ك !ا WXRZا( $F6ا ! Y $;!Dك $8c ZOإذ >"Q b:ﻩ ا !ك $ !RFaا !Nل `ي
!#ق :3 @"> /0م >"!#O4;4اق ا( .$864
4 #ار و ا( $RZ - $F6و $RZ -أ4Nى > $8 Yر lت ا kء و إر،9Wh i و ^! > gن ! Yك ا Dرة
أ Rو و # 8# qiت و إ)p#ا> 8 8ت > - Wnoد!Nل أ - t Aا kزم WrYإد Nل ا $8Z! ! oو @3)p3
9ا !ك )poو 9 R !N y $83ا Ru vw $ 8 u) 8x\ - -o > g^ $ A!H2و ا ! /5 q#ل ا H2ت
)poو 4;!C $ 8P3 $83و >" 7%إدارQ -o Wzا q8C F\ L R 86 L -o% 9ا !د أ م ا !ك ذات ا =L 8R
ا ~ $ Hو > <+4 4;!Cا( }J3 /5 /0ا ! @ ،و QRا U|2ت إ :3 0م 3ج ا( /54ا Qي ا /5 4vP3ا ) NO D
!اO $RZز ت و 4u €ا $ !8Fو ا( F6ت و }J3 /5 <> qا > %ﻩ !"3ا !(QW• $ا > !ن ا !ك درة
ا ! @ tا Whk $Dو ا Dرة > !;= ا( vر qEا ~.$ H
أ ل ا !ك د $%و ا( $864ا(•pا %ة و ى >) TU إ' أن Qا ! Y 86 L -o% 9ك =‚ /5ا ) xات
/5 9 # 'ت إ P#ر % Zة و ! U Y $+4S t Jy $ن ƒ a = -ا !ك a $A NدR !N
إ $83ا "!ل إ! y 0ك !D> $Y Sم 4o6ة ا !ع /5ا H2ت و در ! Oال R „D"%ا Dء و 4 #ار
إ4 #ار; … ،و ]ˆ > qا !ك 4o6ة ا !Wz u vw @C€> qE إ $6 iإ d > 0ا 4ض 4u € Yا ^] >†8 Y#4T
… و د!Nل أ $Cvwأ4Nى U L $864 ) lن و ا ) ZUو ا H2ت ا( $864ا 8 $% 8YDإ 0أ- a
> ر $Y yو - ) lا u v‰ت ا( ! .$
،و ذ kN - Œل دا Qا Zءت Qﻩ ا( P $ ! Cول !Z ŠY €ا d3و ! !iت و‹ ءا
! 6 $ #ل ،ا O = Jول > ول uر ا 4:ي ! Yك ا ر; $و ذ kN - Œل " ن Oول !RJم ا !ك
، $ $J yأ ا •€86 wا !ك ا ر; % "> $ا .أ ا = Jا Ž •€6 wن ا( > 78 /54ول
ا( "O 7ول ! $ 98 Jل Žن ،أ ا 4C 6 wق # 8Fت و إ4Zاءات Ž tن •€% 86 .ا = J
ا - •> 7ا • 3ت ا > 78 ،$8oول R Ž N ، R !RJو ، WX 8 % "> $8J8+و ŠY € ) NO /5
أ!3ا . R
ا = Jا} H2 ذ3 Œ ر;a 9T . $ ذ Œا = Jا 4ا qaو ا Qي >4Cق 988Dأداء ا !ك ا a \U8
)po $6) Y … kN -و.$83 ا Qي >4C
أ •€% 86ا = Jا Fدس > D6ول ا !ك ا $Y vو ذ kN - Œل ا 4Cق ( $8J8+ ، R !RJا "!ل R
و . W•!8 و < ) NO /5ا%
124
ا ا
125
ا ا
126
ا ا
ا ،Wa %أ 4 4ت ,E`Tد ا %ي و ا PS4 ،!" ,رات ا ) …A ز * yS1ن ? ض ﷲM4 ، -
ا ) ،&=.ط.2003 ، H4 ،1
ز"1 dء ا %وري *j ،ي ا 4"*%ا† ،Nا ك ا 1 jو ا 4 Gت ا ، [%دارا"=%زوري" ? ،ن.2006 ، -
[ 5? M4ا ، 1 3%ا $ nEﺮا !M1 .Eو %Dا< &5#$4 ،mو "362 &35:4ع ا ،&=/ %ط.2001،1 -
5? =3ا" '? 1 3%ن .EIT،د ا % FGي &= ˆ،ا"I#%رة /$ 2 &34"f،ر. 2005 ،&1 -
Š= =3ا ، H/%دور ا ك ا gEر !" 1إ .pF4رأ Dال ا o.ء"56 &* +4،ب ا "،&34 -
/$ 2ر.2000 ،&1
4اد ،دور ا g7 1 H7 ` q7رة ا D%hت ا %و ،ا y#$,ا"3 % NO 3%رف . 2005 ، " N4أ -
= "ن ذ("ب ،إ` ,Eد[ ت ا د و ا ك ،ا &* +,ا " % &=34را "ت و ا PS%و ا #%ز،op -
[وت1996،
" f 4ة ،ا ك ا gEر 1و ا r1 GFا ،!" ,دارأ "J ،&4ردن ،اJ &35:%و.2009 ،`a -
d"6ا %و O HD ،AB1ات "! إ` ,Eد ا ك ،د( ان ا"? 5:,ت ا " ،&=34ا ا .2000، -
d"6ا %و O HD،C1ات "! ا` ,Eد ا ك،د( ان ا"? 5:,ت ا " /$? C ، &=34ن ،ا ا .1992 -
}_ح ا * C( %ن ا i D 9 ,D [ :`،A‹Œ *%ة ،1دار ?" E%ا, &?"5: % y#$%اJ &35:%و"? `aم -
.2003
}_ح ا C* C( %ا [ :`،A‹Œ *%ا` ,Eد[ i Dة،دار &?"5: % y1 Lا ;" %ة . -
} M4 • 4 ،&H1 . WŽ5ا" 3%د ،ا د و ا ك و ا `oت ,E`Tد[ ا %و ،دارا&€•‚% -
ا ،&=h 3%ا ;" %ة .1983 ،
}_ح ا C* C( %ا ،A‹Œ *%ا ; ع ا !" ,و ,E`Tد ا E%"? ،QsUا ،y#$%ط[ ،1وت.2003، -
،دار }_ح ا * C( %ن ا u2 ،A‹Œ *%ا 4 Hوا ` و5 u 7داء "! ا ,رف وا G4lت ا -
ا" %م &?"5: %ا[ ،1&35:%وت ?"م .1998
}"دق را 6ا P%ي ،إدارة ا ,رف :ا ا` و ا ;Eت ا ، .دارا" H%ء ? "ن ،ا&35:% -
Jو.2009ٍ ،`a
"=Vء ,E`+، =I4د ا %ي ‘ ~ &34"f ،ي وزو ،ا ا .2002، -
"=Vء =I4ا ,ي ,E`T ،د ا %ي &34"f ،زر ،&3pا ا .1993 ، -
127
ا ا
%و ا ? Uة ،ا %ارا "،&=34 "د u 7 ،أداء ا ,رف ا gEر - H7 : 1ا ’"رق ? 5ا"3%ل -
/$ 2ر.1999 ،&1
’ •3أ 5? 3ا ) = ،إدارة ا ك ا &5#$4، D Eا P%ي،ط ،1ا"1 %ض.2004 ، -
ا Dت ،دارا " &34ا ( ة ،اJ &35:%و.2007 ،Wa ’"رق ’” ،إدارة ا ك و*7 -
? 5ا" •%ر 5? ،N /ا_*%م أ T ،ŠM.دارة ا !" p[%vا ك ا HEر ، 1ا %ارا "،&=34 -
/$ 2ر.2004 ،&1
?–" f Wل ا ? C( %ض .EIT ،دات ا ، [% FGدار ا &€•‚%ا &34"f &35:4 ،&=h 3%ا ;" %ة و ا"#$%ب -
ا ".1993 ،Wb4
?_ 5? E=3rا" %در 4"?،ا "4 d M4 ،y=:wن !" p[%w u Z qD ،إدارة ا ك ،دارا 5%ا(& ،ط،1 -
.2009
? 5ا" •%ر 5? ،N /ا_*%م أ T ،ŠM.دارة ا !" p[%vا ك ا gEر ، 1ا %ارا ".1991 ،&=34 -
fدة ،إدارة .E Tن ،دار وا ،lط" ?،1ن.1999، ? 5ا N:3,ر "Vر، =6أ -
? 5ا 5? y :,ا ) = ،ا ك ا Bx .I : D kو إدار ، Bxا %ارا ".2000 ، H4 ،&=34 -
? 5ا" %در ،g=Mا E -D kت أ .Iل ا ك ،دارا wو =&.2013 ، -
? 5ا 5? y :,ا ) = ،ا` ,Eد[ ت ا د و ا ك ،ا %ارا " ، &=34اJ &35:%و.2007، `a -
ك ،دارا 5%ا(& ?_ 5? E=3rا" %در ،ز"1د M4ر"€4ن 4"? ،ا !" p[%w u Z qD ، y=:wإدارة ا -
PS %و ا #%ز، opاJ &35:%و. 2009 ،`a
? 5ا 5? y :,ا ) = ،ا` ,Eد[ ت ا د و ا ك ،ا %ارا " ، &=34اJ &35:%و.2007، `a -
? 5ا %زاق ,E`T ،&("5tد ا "56 &* +4 ،!" ,ب ا "،&34ط.2008، H4 ،1 -
? 5ا )[\? vوس،ا !" #$ا ك ا gEر &= ˆ ، 1ا 3%م ]"H#.د(& و ? م ا&34"f ،[ =*˜% -
#/4ري..2000 ،&/=:/*. ،
? 5ا" •%ر N /و آ tون 45 ،اق ا ،ا %ارا ".2006 ، H4 ،&=34 -
? 5ا" •%ر ،N /إدارة ا ,رف،ا %ارا "،&=34ط /$ 2 ،1ر.2007 ،&1 -
وا * qءة .pF4+ر ، 1إ~"Mد ا"H,رف ا"/5% ،&=h 3%ن"? ،م .2004 ? "د }" | _م ،ا ك ا -
? 5ا"; %ب :4ا %ا; ي u 7،ا kر zودرا 4ت ا %وى ,E`+د[ ،دار ا ) ،&?"5: % & $ا&35:% -
Jو •š ،`aاد .1991
و ا` ,Eد[ ت ا ك،ا %ارا ". 2001،&=34 ? 5ا 5? y :,ا ) = ،ا -
^_ح * Cا )*= 5? 1+4 ،ABا" %ن ا %وري"إدارة ا /5%ك ،دار وا " ? ، PS % lنJ ،ردن. 2008، -
^ 1را M4 yLا"I/%ر2،دارة ""4 œ/,ت ا #,از&" ا ء ،1ا.1984 &/ ،3 &35:% -
^= M4 lHد m :H4ا" =3/%ت lGD ،و ا | "! ` ل ا % Gات "! 2م .EI+د ا % FGي ،دار -
وا ، PS % lط .2005 ،1
^_ح * Cا 5? 1+4 ،A‹Œ *%ا" %ن ا %وري ،إدارة ا ك ،دار وا ،lطJ ،3ردن.2006 ، -
^_ح * Cا )*= 5? 1+4، ABا C %ا %وري ،إدارة ا ك .j -<%D:وا)4ﺮا ، i D !} 7دار وا l -
PS %ا &35:%ا. 2003 &= "'%
128
ا ا
^ = ،Š t C* gا د وا ك E%"? ،ا y#$%ا ) (• PS %و ا #%ز ، opاJ &35:%و.2006 &/ ،`a -
ˆ" E "f Ežا * 3%ي ،درا 4ت ا %وى و u 7ا kر ، zدارا" ? ،z{"/,ن .2001 -
$4م ? 5ا، W–= " g=*,ا oDت ا ، 9 ,ا &5#$,ا &1 H3%ا H/,رة ،اJ &35:%و. 2007 ، `a -
M4د E "fا ،WŸ = H%رد(" '? &/ن ( ،Šا r1 GFا ،!" ,دارا PS % z{"/,و ا #%ز ،opا&35:% -
Jو.2005 &/ ،`a
و ا ، 9 ,دارأ " PS % &4و ا #%ز ،opاJ &35:%و2010 ،`a 5? M4ا T ،v%"wدارة ا -
=3أ ر ":ن ،إدارة ا ك ،دارا " &34ا ( ة ،اJ &35:%و. 2005 ، `a M4 -
M4[ /4ا 4 ،A =¡/وح M4ا ،A =¡/ا ك )* +ﺮو ،دارا $ %ا " /$ 2 Wb4ر،&1 -
2005 H4
M4ا ،WX[ H%إدارة ا ,رف،دارا"^ %ء "= %ا &?"5:%و ا ، PS%اJ &35:%و /$ 2 ، `aر.2007 ، &1 -
[¢4وك * ن ،ا %و ا [%و ا ،دار ; ، PS % &4ط ،2ا ا .2004 ، -
،£‹Œ ? ¤ "/ /s4إدارة U ?Dا ، .E T ~9 Hدارا %ا(& ،طJ ،1ردن.2010، -
"} • 4دق ،أدوات و 7ت ، 9 ,Dدار ،y1 Lا ;" %ة.2001 ، -
" d m :H4ل ’”،ا د ا gEر 1و .Iت ا ك :درا D 4ر PS4،رات ا ) … Aا ) ،&=. -
اJ &35:%و.2006 ،`a
m :H4ر 6ي ،&M=6ا د و ا ,رف و .E Tن ،دارا " &34ا ( ة /$ 2 ،ر.1999 ،&1 -
" d M4ل l= tا ) اوي ،إ` ,Eد[ ت .E Tن ا RPS4 ،!" ,ة ا"3,رف /$ 2 ،ر.2000 ،&1 -
[ /4إ ;= =/; Eي ،إدارة ا ك ا gEر ، 1ا y#$,ا NO 3%ا ) (•،ط /$ 2 ،3ر.2002 ،&1 -
5? M4ا"# %ح ا ،WX[ H%إدارة ا ,رف ،دارا"^ %ء ،ط /$ 2 ،1ر. 2007 ،&1 -
k€ط & .E Tو أuZ " d M4ل l= tا ) اوي ،إ` ,Eد[ ت .E Tن ا :!" ,درا;7 4 -
%HDداRPS4 ،m7ة ا"3,رف ،ط ،2ا ;" %ة.2000 ،
ا [ €wي .E T ،ن ا I J ،!" ,ا ،&1 H,ا ;" %ة.1987 ، C*M4أ -
[ /4إ ا;= =/; Eي ،إدارة ا ,رف ا gEر -<%D: 1إ ?7ذ ا ارات،ا y#$,ا NO 3%ا ) (• /$ 2 ،ر،&1 -
.2000
| "} M4ا )"/وي 5? ،ا_*%م ? 5ا"# %ح ،ا G4lت ا :ا ر iو ا ك ا gEر ، 1ا %ار -
ا " /$ 2 ،&=34ر.2001،&1
I4ا 3j C M4 C( %ب ا[ %وز أ "دي،ا Dس ا ،• Hا ء ا %ا &?"5: % &([ 4J ،ošا&35:% -
ا;1302 ، &'%"'%ـ .
=I4ا5 u1 7،W¦ $%داء "! ا %wات ,E`Tد[ %?E4ام ا KG€ا ،داراJ، z{"/,ردن&35’، -
. 2010
Ež"ˆ • 4ا ,E`+ ،A‹§p %د ا ،!ƒ ,دار وا " ? lن.2000 -
M4[ /4ا ،A =¡/و 4وح M4ا ،A =¡/ا ك )* +ﺮو ،دارا $ %ا " /$ 2 Wb4ر&1 -
.2005 H4
[ /4إ ا;= =/; Eي ،إدارة ا ك ا gEر، 1ا y#$,ا NO 3%ا ) (• ،ا &35:%ا. 2002،&'%"'% -
129
ا ا
تو ري ا P%ي،و ? 5ا"# %ح ز; [ا 53%ا_%ت،ا $,ﺮ)* + 9ﺮو „:دوات و ا ;E "M4 Ež -
ت،دار وا ، PS % lاJ &35:%و.2008 `a ا
4 HD ، 3f & 3rا ,رف و … aت ا $DnEن،ا " &34ا.1997،& # , -
ري ا P%ي،و ? 5ا"# %ح ز; [ا 53%ا_%ت،ا $,ﺮ)* + 9ﺮو 5:دوات و ا ;Eت و "M4 Ež -
ت،دار وا ، PS % lاJ &35:%و.2008 `a ا
" M4 Ežا P%ي ،ا د و ا ,رف ،دارا"#$%ب ،ا 3%اق.1995 ، -
( ،Š ( C* Šا ك )* +ﺮو ،ا d ,ا }¨% N4 %ارات ا،&= " %ا ;" %ة ،ا&35:% -
Jو. 2012،`a
;" ،[¢f E6إدارة ا ,رف ،ا &d P%ا &=h 3%ا M#,ة،ط.2010 ،1 -
و = M4 Eا ) اد[ 6 ،ي ري M4،£‹© 4د إ ا;= Eر ;"’ | "} ،ا %ر".ن،ا "4 wت ا&=^ H, -
][\$%و =& ،دارا[ *,ة PS %و ا #%ز.op
( ،Š ( C* Šا ك )* +ﺮو ،ا d ,ا }¨% N4 %ارات ا ،&= " %اJ &35:%و.2012 ،`a -
ا ogت و ا .7lات:
أد( /6 E ". yي،ا $,ﺮ)* + 9ﺮو أ ^U .و < رات ا ل و ا •š &= ˆ & I4،†9اد 3 %م -
]"H#.د(&،ا 3%د،27ا.2011:&/*%
? 5ا 1 3%ا 4J ;"4 ،E=? %ن ،ا & .E T - HEو دورﻩ "! .I % a 7ت `Tاض ا & I4 ،!" , -
% C1 P¬ &34"fرا "ت و ا M5%ث ا & * ،&= 3%ا 3%م "H#.2د(& و ا ،&= " %ا ،(28) I,ا 3%د
).2006 ،(3
2 &= ˆ & I4،دارة و ا HEل Hا $,ﺮ)* + 9ﺮو "! ا %ان ا د " 4ن ^، sإD H -
]"H#.د،ا 3%د ا %ا.2011oš
ر ا C( %أ، = fو أ"ˆ &/=4ن ،ا $,ﺮ)* + 9ﺮو و ا ,رف )* +ﺮو & I4، -
.& "= 4 ا،• "5%ا 3%د f،10ان،2011ا d ,ا "t Wb4
،ا ~+,ا A¯ 3%ا /*%ي ا %اP? oš ,I !" Do4Tا و"f ? l 1 ; =%ن ،أداء ا G4lت ا -
ل ا"* +,ت ا &= ˆ، &=4_ 2 &=%",ا &3p P%وا " %ن"42 &34"f ،رات ا &=h 3%ا M#,ة ?"م .2005
ا ا $ن:
-1ﺒﺎﻝﻠﻐﺔ اﻷﺠﻨﺒﻴﺔ:
130
ا ا
- Nedler.P ,commercial Banking the economy, N.y Random House 3er edition 1987.
- Peter S.Rose , commercial Bank Management,Irwin Mc Grow –Hill, London, 1999.
- Robert Simons,Performance Measurement and control systems Implementing
Strategy, Prentice-Hall. Washington 2000.
- Sylvie de coussergues,Gestion de la banque,DUNOD,Paris,2 eme édition,1996.
- Williams.M.R,Perfomance Appraisal in Management, Heineman ,London 1975.
- Wheelen ,Thomas, Ld David j.Hunger , Strategic Management and business Policy,
Addison publishing, 5th ed, 1995.
- Xie Lili, Universal Banking, Conflicts of Interest and Firm Growth, Journal of
Financial Services Research 32 (3), 2007.
- Y.simon D.lautier C. morel , Finance Internationale , Edition Economica, France, 2009
- Zuhayr Mikdashi" les banque a l'ère de la mondialisation" édition économica Paris
1998.
-
131