صعوبات تعلم الرياضيات

‫ﺻﻌﻮﺑﺎﺕ ﺗﻌﻠﻢ ﺍﻟﺮﻳﺎﺿﻴﺎﺕ‬
‫)ﺍﻟﺪﻳﺴﻜﻠﻜﻮﻟﻴﺎ(‬
‫‬
‫‬
‫ﺩ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﺯﻳﺎﺩﺓ‬
‫رس ا اداب‬

‫ ا ‬
‫‪2005‬‬
‫ ‬
‫ﺃﻃﻔﺎﻝ ﺍﳋﻠﻴﺞ ﺫﻭﻱ ﺍﻻﺣﺘﻴﺎﺟﺎﺕ ﺍﳋﺎﺻﺔ‬

‫‪www.gulfkids.com‬‬
‫ﺍﳌﻮﺿﻮﻋﺎﺕ‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫ﺍﻟﻔﺼﻞ ﺍﻷﻭﻝ‬
‫أو ‪-: -:‬‬

‫ ‪ -:‬أه درا ت ای ت ‪.‬‬
‫ " ‪ -:‬أه درا ا)ا‪ ,-‬ا‪ )* +‬ا('& ل ذوى ت ای ت‬
‫أ‪ -‬ا( ‪. . /0‬‬
‫ب‪ -‬ا‪4‬اآة ‪.‬‬
‫ج‪-‬ا‪70‬ر ا‪7/‬ى ا‪. , 6‬‬
‫را ‪ -:‬أه درا ا)ا‪ 8 ,-‬ا‪ )* +‬ا('& ل ذوى ت ای ت‬
‫; ‪ :ً :‬أه درا ا)ا‪ ,-‬ا<آ *) ا('& ل ذوى ت ای ت‬
‫ د ً‪-:‬ی= ت ای ت ‪.‬‬
‫ ً‪ -:‬ی= @ ا‪ ?0‬ات ا‪ +‬ا‪ 7 >/‬ت ای ت‬
‫أ‪ -‬ا‪4‬اآة‪.‬‬
‫ب‪ -‬ا‪70‬ر ا‪7/‬ى – ا‪., 6‬‬
‫ج‪ -‬ا‪.. /0 B‬‬
‫ ) ً‪ -:‬ی= @ ا‪ ?0‬ات ا<آ ا‪ 7 >/‬ت ای ت‪.‬‬
‫أ‪ -‬ی= ا)‪ F‬ط ا<آ‪ ,‬ا‪D‬ا‪. C‬‬
‫ب‪ -‬ی= ا‪ G )0‬ا‪7/‬ى ا<آ‪.,‬‬
‫ ً‪ -:‬ی= @ ا‪ ?0‬ات ‪ 8‬ا‪ +‬ا‪ 7 >/‬ت ای ت ‪.‬‬
‫أ‪I& -‬م ا‪4‬ات ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ا‪0‬ا‪.G+‬‬
‫ﺍﻟﻔﺼﻞ ﺍﻟﺜﺎﻧﻰ‬
‫‪: I‬‬
‫أو‪L -:‬ة ری‪ K‬ﺵ ‪ 7‬ت ای ت ‪.‬‬
‫ ً ‪ = )7 -:‬ت ای ت ‪.‬‬
‫ " ً‪ M KF -:‬ت ای ت ‪.‬‬
‫را ً‪ -:‬ا‪>B‬ا ت ا‪ 7 /- 7‬ت ای ت‪.‬‬
‫; ‪ -:ً :‬اا‪ N‬ا‪ 7 //:‬ت ای ت ‪.‬‬
‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬
‫‪ :‬ا را ت ا‪ ) P0‬و‪ O‬ا‪R‬ا ‪ Q‬ا‪ )* +‬ا('& ل ذوو ت ‬
‫أو ً‬
‫ای ت و) ‪ :‬إ‪ T ,‬أ‪ :S‬م ه‪P‬‬
‫‪ 1‬درا ت ) و‪ O‬ا ‪ )* . /0‬ا('& ل ذوى ت ای ت ‪.‬‬
‫‪ 2‬درا ت ) و‪ O‬ا‪4‬اآة *) ا('& ل ذوى ت ای ت‪.‬‬
‫‪ -3‬درا ت ) و‪ O‬ا‪70‬ر ا‪7/‬ى ا‪ )* , 6‬ا('& ل ذوى ت ا‪. 0‬‬
‫ ‪ :‬ا را ت ا‪ ) ,0‬و‪ @ O‬ا‪R‬ا ‪ Q‬ا<آ *) ا('& ل ذوى ت‬
‫ای ت‪.‬‬
‫ " ً‪ @ :‬ا‪R‬ا ‪ 8 Q‬ا‪ )* +‬ا('& ل ذوى ت ای ت‪.‬‬
‫را ‪ :‬ا را ت ا‪ ) P0‬و‪ O‬ا&وق ‪ Y‬ا)* ‪ P+ Y‬ت ای ت‬
‫ ت ا‪ 06‬ب‬

‫* ت ‪-0‬‬
‫ااﺝ[‬
‫ ااﺝ[ ا ‬
‫ ااﺝ[ ا(ﺝ)‪ /‬‬
‫‪I+‬س ا(ﺵ‪ 6‬ل‬

‫ ﺵ‪ :(1-2) N6‬ی‪ b‬ﺝ‪4‬ع ا`‪.‬‬
‫ ﺵ‪ :(2-2) N6‬ی‪ b‬ا)‪ &7‬ن ا‪6‬وی ن غ‬
‫‪I+‬س ا‪ R‬اول‬

‫ ﺝ ول )‪ :(1-2‬ی‪ & )7 b‬ت ت ای ت‪.‬‬
‫ ﺝ ول )‪ :(2-2‬ی‪ b‬ا;‪ /0‬رات ا‪ M KF P+ K0:‬ت ‬
‫ای ت‪.‬‬
‫ ﺝ ول )‪ :(3-2‬ی‪ b‬ا(;> ء ا‪ P0‬ی< ‪ I‬ا('& ل ذوي ت ‬
‫ای ت‪.‬‬
‫ ﺝ ول )‪ :(4-2‬ی‪ @ b‬ا ‪ S‬ا)‪ 7 I/‬ت ا‪.0‬‬

‫ﺻﻌﻮﺑﺎﺕ ﺗﻌﻠﻢ ﺍﻟﺮﻳﺎﺿﻴﺎﺕ‬

‫ﺍﻟﻌﺠﺰ ﺍﻟﺮﻳﺎﺿﻰ ﺍﻟﻨﻤﺎﺋﻰ‬
:‫ﺃﻭﻻ ﻣﻘﺪﻣﺔ‬
0h‫ ت ا‬h (Kirk & Gallagher, 1989, 187)‫ ر‬hR‫ك وﺝ‬h ‫)= آ‬7h‫ی‬
-: ‫ ه‬Y : C‫ ر‬Y :S ,‫إ‬
Developmental Learning Disabilities hhhh C )‫ ا‬0hhhh‫ ت ا‬hhhh (1
‫اآة‬4hhh‫>ا ت ا‬hhh‫ وا‬Attention Disorders . h h/0 ‫> ت ا‬hhh‫ ا‬Yjhhh0‫و‬
Perceptual Disorders hhh ‫>ا ت إدراآ‬hhh‫ وا‬Memory Disorders
‫>ا ت‬hh‫ وا‬Perceptual-Motor Disorders h ‫آ‬- h ‫>ا ت إدراآ‬h‫وا‬
.Thinking and Language Disorders 6&0‫ا? وا‬
Yjhh0‫ و‬Academic Learning Disabilities hh ‫ ا(آ دی‬0hh‫ ت ا‬hh (2
Spelling PhRI0‫ ت ا‬hh‫ و‬، Reading Disabilities ‫اءة‬h ‫ ت ا‬h
‫ ت‬hh‫ و‬Arithmetic Disabilities ‫ ب‬:hh<‫ ت ا‬hh‫و‬Disabilities
Writing h06‫ات ا‬h /0‫ ت ا‬h‫ و‬Handwriting disabilities 06‫ا‬
.Expression Disabilities
Developmental PC h )‫ ا‬Phh ‫ ای‬DhhR‫ ب أو ا‬:hh<‫ ا‬hh ‫ ت‬hh h ‫و‬
(Geary, .hh C‫ ا‬0‫ ا‬hh‫ ا ر‬hh- Phh+ ‫ ل‬h &'(‫ ا‬Y h ‫ رًا‬Fhh0 ‫ ا‬hh"‫ ا(آ‬Dyscalculia
1993; Jordan & Montani, 1997; Jimenez & Gorica, 1999;
Butterworth, 2001; Miller & Mercer, 1997; Shalev, Auerbach &
Gross-Tsur, 1995; Lewis, Hitch & Walker, 1994; Bryant, Bryant &
Hammill, 2000; Shalev, Manor & Keren, 2001; Rvera, 1997;
.(Crutch & Warrington, 2001) Y‫ ااﺵ ی‬Y ‫ و‬Ginsburg 1997)
‫ ل‬hh&'(‫ ا‬Qhh' ‫ ل‬hhR Phh+ ‫ن‬7hh7K0‫ ا‬hh‫ أﺝاه‬Phh0‫ ت ا‬hh‫ ا را‬O<hh‫ أو‬hhS‫و‬
h?‫ ت ا‬h [h PC h)‫ ا‬P ‫ ای‬DR‫ ر ا‬F0 ‫ ت ا‬l F Pediatric Medical
(Share, Moffitt ‫اءة‬h ‫ و ت ا‬، (Montis, 2000) Language Disabilities
& Silva, 1988; Montis 2000; Badian, 1999; Gross-Tsur, Manor &
. h hh/0 ‫ر ا‬7hhhh m/hhhh‫ ا‬h hhC‫ا‬D‫ ا‬Phhhh‫ ط ا<آ‬Fhhhh)‫>ا ت ا‬hhhh‫ وا‬Shalev, 1996)
Yh h‫ ول ا ی‬h- hS‫ و‬Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD)
(Shalev, % 6.5 ,hh‫ إ‬%3 Y h ‫اوح‬hh0‫ ی‬lhh ‫ وا أ‬h‫ﺝ‬+ ،.‫ ر‬Fhh0 ‫ ت ا‬h h‫ < ی‬Y "- h/‫ا‬
Manor & Kerem, 2001; Weinstien, 1980, Badian, 1999; Tishler
1981; Newmarker, 2000; Geary 1993; Lyon, 1996, Ginsburg, 1997;
Butterworth, 2001; Lewis, Hitch & Walker, 1994, Von-Aster,
.2000)
Yhh %46.28 ‫( أن‬1999 ، ‫اه‬hh‫ إ‬:Phh+) 1992 ،1988 ‫اد‬hh* h ‫ وﺝ‬7hh Phh+‫و‬
Phh+‫ و‬،‫ ب‬:hh<‫ ا‬hh ‫ ت‬hh Yhh ‫ ن‬h‫ ی‬lhh0) * ,hh+ PC‫ ا‬h0‫ ا‬th "‫= ا‬7hh ‫ ل‬h&'(‫ا‬
h) * ,h* (75 ‫ ص‬،2002 ‫ن‬ThR* :Ph+) 1993 ‫ * م‬G + ‫درا * أ;ى أﺝاه‬
،Y‫<ی‬/ h PC‫ ا‬h0‫ دس ا‬:h‫ ا‬,h0- [h‫ اا‬Yh ‫&ف‬7‫ ا‬P+ ‫ة‬4 ‫ًا و‬4 234 Y 6
،%10.8 ,h‫ إ‬N7h 0h‫ ا‬Ph+ ‫ ت‬h Yh ‫ ی ن‬Y‫ی‬4‫ ا‬4 T0 ‫ی‬y‫ ا‬/:)‫وﺝ أن ا‬
h ‫ ت ا(آ دی‬7h‫ ءت ا‬h‫ ﺝ‬hS‫ و‬. %9.31 ‫ ث‬h B‫ ا‬/:h ‫ و‬%12.02 ‫آر‬4h‫ ا‬/: z/‫و‬
h 0‫ ا‬7h‫| ا‬h‫ ذ‬,h ،‫ ث‬h B‫آر وا‬4h /:h) ,‫ ا(و‬/‫ ا‬P+ ‫ ب‬:< 0‫ا‬
،‫آر‬4h‫ ى ا‬h h 06 h 0‫ ت ا‬7h‫ ا‬h ،‫ ث‬h B‫ ا‬h)* h 06‫ وا‬،‫آر‬4h‫ ى ا‬h /0
Y‫ ی‬h/0‫ وی‬.‫ ث‬h B‫آر وا‬4h‫ ى ا‬h ‫ اءة‬h h 0‫ ت ا‬7h‫ًا ا‬h ;‫ وأ‬،‫ ث‬h B‫ ى ا‬/0‫وا‬
zh/0+ ،})hR‫ع ا‬h)‫ آ‬h +‫? ات ا یﺝا‬0‫ @ ا‬Y‫ ی‬/0 PC )‫ ا‬, ‫ ای‬DR‫ ر ا‬F0 ‫ا‬
h< ,h*‫ و‬.%3 ‫آر‬4‫ ا‬Y .‫ ر‬F0 ‫ ا‬/: z/ Y - P+ .%3.5 ‫ ث‬B‫ ا‬Y ‫ ر‬F0 ‫ ا‬/:
(Cited in: 2000 )h (APA) h 6‫ ا(ی‬P:h&)‫ ا‬Qh>‫ ا‬h ‫رت ﺝ‬hS ،h‫ ا‬- h"‫أآ‬
0h‫ ت ا‬7h ‫) ت‬/‫ ا‬Y ً7 KF "‫ أن ا(ود أآ‬Mash,& Wolfe., 2002, 308)
h‫ أﺝاه‬h‫ درا‬Ph&+ .h‫ أو ا‬Ph‫= ا را‬7h‫ف ا‬T0; h .‫ ر‬Fh0 ‫= ا‬h0K‫ ی‬h‫ آ‬.‫ م‬h* l‫ﺝ‬
Yh 4h T0‫ أن ا‬h‫( وﺝ‬Cited in: Badian, 1999) 1985 Con et al., ‫ون‬h;~‫ن و‬h‫آ‬
h S hh 6‫ ة ا(ی‬h <0‫ ت ا‬h ‫ ای‬Phh+ hh‫ أی‬hh‫ وی‬Y6:hh h 6‫ ل أی‬hh‫ ﺵ‬Phh+ ‫د‬hh)I‫ ا‬Yhh hh /S
Dhh‫ا اآ‬hh <0‫ ی‬Y‫ی‬4hh‫ ا‬hh C‫ ا‬0B‫ ا‬hh-‫ ا‬Phh+ 0hh‫ ت ا‬hh ‫ ذوي‬4hh T0‫وا أن ا‬hhI‫أ‬
C‫ ا‬0‫ ا ر ا‬Y ‫)ات ا(; ة‬:‫ ا‬P+ ‫ ت ای‬7‫ون ا‬IL‫ ی‬K‫ ا‬0‫ا‬
‫)ات‬:h‫ ا‬Ph+ ‫ة‬h /‫ آ‬h‫ رﺝ‬hIL Ph0‫ ا‬PhRI0‫ ت ا‬h‫اءة و‬h ‫ ت ا‬h }h6* ,h*
hh + "‫ات ا‬hh ?0‫@ ا‬h Y‫ ی‬h/0 .‫ ر‬Fhh0 ‫ ا‬Q:h Y‫ ی‬h/0 h‫ آ‬.h C‫ ا‬0‫ ا‬hh-‫ ا‬Yhh ,h‫ا(و‬
.‫ ر‬Fh0 ‫داد ا‬Dh‫ وی‬.(Safer & Allen, 1976, 7; Barlow & Durand, 1999, 444)
(Shalev, Auerbach & jhh&K) hh * 0‫اﺝ‬/‫ دی‬7hh0S‫ی ت ا‬0:hh Yhh ‫ ل‬h&'(‫ ا‬h)*
(Shalev, h ‫ رف ای‬h Y h‫ یات ا ر‬h [h m/h‫ وی‬Gross-Tsur, 1995)
h C‫ ا‬0‫ ا‬h‫ ا ر‬h- Ph+ .‫ر‬I ‫ أ‬/‫ وی‬Manor, Amir & Gross-Tsur, 1993)
,h0- 0:h‫( وی‬Revera, 1997) PC‫ ا‬h0B‫ دس ا‬:h‫ } وا‬hK‫= ا‬7h‫ ا‬Ph+ hI‫ ذرو‬zh/‫و‬
(Miller & Mercer, 1997; Jordan& Hanich, ‫ ه‬h h‫ و‬hh‫ ا" ی‬h-‫ا‬
2000; Shalev, Auerbach, Manor & Gross-Tsur, 1998; Silver, Pennit
Aphasia hhh T6‫ ا‬:hhh/<‫ ه ا‬hhL hh-‫>اب أ‬hh‫ا ا‬4hhh‫ ه‬hh‫ & وی‬Blak, 1999)
Rourke & Conway, 1997, Miller & Mercer, 1997; Barron, 1992;
hh‫( و‬Gilbert ,1992) h /0‫>اب ا‬h‫ وا‬Montis, 2000; Kosc, 1981),
(Rourke, 2002, Gross- Nonverbal Learning Disabilties PhL&‫ ا‬h 8 0‫ا‬
Dyslesxia ‫اءة‬h ‫ ت ا‬h‫ و‬Tsur, Auerbach, Manor & Shalev, 1995).
(Gilbert, 1992; Badian, 1999; Lyytinen, Ahonen & Raesenen, 1994,
Montis, 2000; Gross-Tsur, Manor & Shalev, 1996; Levin, Scheller,
Richard, Grafman, Martinkowski, Winslow & Mirivs, 1996; Shalev,
(Shalev, Dysgraphia h 06‫>ا ت ا‬h‫ وا‬Manor & Gross-Tsur, 1997).
(Shalev, Anomia ‫ ء‬hh‫ ا(ﺵ‬:hh hh‫و‬Manor & Gross-Tsur,1997)
hhh? hhh>/‫ ت ا‬h h hhh ‫> ت ا‬hhh‫وا‬Weirtman & Amir, 1988)
N 7hh<0‫ ض ا‬h &K ‫ وا‬,+‫ا‬hh)‫ ' ا‬h /‫( و‬Lewis, Hitch & Walker, 1994)
(Tishler, 1981) ‫ ل‬hR‫ دی ا‬0*‫ ا‬N" +‫ ا‬Q (‫ وا>اب @ ا‬،,‫ا(آ دی‬
Tactile P:hhh‫ر ا(داء ا‬7hhhS‫( و‬Ghhh ‫ا‬-‫ ب‬h hy0‫ )اآ‬hhh & ‫>ا ت ا‬hhh‫@ ا‬hhh‫و‬
lmpairment (Gross-Tsur, Manor & Shalev, 1996; Shalev, Auerbach
‫ع‬7h‫ ا‬Nh" h‫ـروﺝ ارو‬h )‫ـ ت اـ‬h>‫ـ@ ا‬h‫ & و‬Gross-Tsur,1995)
(Shalev, Auerbach, Manor & Gross-Tsur, 2000, Epilepsy lhh*‫ ا‬
Shalev, Auerbach, Gross-Tsur,1995; Montis, 2000, Shalev & Gross-
m)hh‫( وا‬Mazzocc, 2001, Montis, 2000) Fragile X h‫ وز‬Tsur, 1993)
Neurofipromatosis Type (NFT) /7hhhhhh‫ ا‬hhhhhh & ‫ ا(ورام ا‬Yhhhhhh ‫ا(ول‬
(Mazzocco, 2001) Turner's Syndromeh h‫( وز‬Mazzocco, 2001)
(Gross-Tsur, Auerbach, Manor & Williams's Syndrome Dh ‫ و‬h‫وز‬
‫ ن‬0h8 h‫ ز‬:Nh" h C )‫>ا ت ا‬h‫ و@ ا‬Shalev,1995; Rourke, 2002)
(Benton, 1997; Gilbert, 1992; Von- Gerstmann Syndrome hh C )‫ا‬
m/hh‫ ا‬h C‫ا‬D‫ ا‬,hh‫ ط ا<آ‬Fhh) <7hh‫ ا‬hh C )‫ ن ا‬0hh8 hh‫ وز‬Aster, 2000)
(Montis,2001, Shalev & Gross-Tsur, 1993) . h /0 ‫ر ا‬7hhS ‫>اب‬hh
Developmental Right Hemisphere ,C hhh)‫ ا‬Yhhh‫ ا(ی‬Mhhh&‫>اب ا‬hhh‫وا‬
(Levin et al., 1996, Montis, 2000 Marshall, Schafer & Disorder
O,Donnell, 1999; Shalev, Auerbach & Gross-Tsur, 1995, Rourke &
Asperger Syndrome h C )‫ﺝ ا‬/h‫ وز أ‬Conway, 1997, Geary, 1993)
hhh‫ ش )ز‬h h*‫ ا‬NFhhh‫ ا‬Nhhh" ‫ی‬jhhh‫> ت ا‬hhh‫@ ا‬hhh‫( و‬Rourke , 2002)
‫ض‬h ‫( و‬Gibb, Esiri & Lees, 1987) Parkinsonian Syndrome (‫ن‬:h)‫ رآ‬
‫<ب‬7hh‫ ا‬hh 8 ‫<ب أو‬7h‫اء ا‬hh `h‫ر ا‬hh‫ و‬، Zheimers Disease ‫ ی‬h‫ه‬D‫ا‬
(Micll, De– Bonis & Romeo, 1986; Levin et al. , 1996; h T6‫ ا‬:/<
@/h PC h)‫ ا‬,h ‫ ای‬DhR‫ار ا‬0h‫ ا‬m/h‫ وی‬.Deloche & Willmes, 2000)
(Shalev, Manor& Kerem, 2001; Geary, hh‫ ارا‬Nhh" hh ‫ ﺝ‬/‫ ا‬Nh‫اا‬
1993; Alarcon, Defres & Light. 1997; Mazzocco, 2001; Shalev &
, hhhI‫وذ ا‬4Fhhh‫ وا‬Gross-Tsur, 1993; Blumsack et al., 1997)
‫ى‬0:hhhhhh‫ ا‬Nhhhhhh" hhhhhh y /‫ ا‬Nhhhhhh‫@ اا‬hhhhhh‫(و‬Nass,1993, Mazzocco,2001)
(Shalev, Y h h‫ رف ا ر‬h h‫ و‬hhh 0‫ ا‬N;‫ ا‬h h0‫ا ا‬hhh‫ و‬,* h h0‫اﺝ‬/‫ دى‬7hhh0S‫ا‬
Auerbach, Manor &Gross-Tsur, 2000; Shalev, Auerbach & Gross-
.Tsur,1995; Shalev, Manor, Amir & Gross-Tsur, 1993)
Y "- h /‫ ا‬Nhh/S Yhh ,C h )‫ ا‬,hh ‫ ای‬DhhR‫ ا‬hh‫ م را‬h 0‫ زاد اه‬،|4hh hhR 0 ‫و‬
‫ م‬h0‫ا اه‬4h‫ ه‬h/* hS‫ و‬. Y‫ی‬F‫ ا ن ا‬Y Y‫ ا(; ی‬Y‫ ا ی‬,+ Y ‫ وا ر‬Y ‫وا ر‬
Learning 0hhh‫ ا‬hhh hhh‫ دوری‬,hhh+ ‫ ت‬h h ‫ ا‬Yhhh h h‫ر ا ی‬hhhI ,hhh+ l:hhh& Yhhh*
Journal of Learning 0hhh‫ ت ا‬hhh hhhR‫ و‬Disabilities Qurterly
Journal of Developmental P/7hh‫ ا‬PC h )‫)&} ا‬hh‫ ا‬hh* hhR‫ و‬Disabilties
Forum Learning Disabilities 0hhh‫ ا‬hhh ‫ ى‬h h0)‫ و‬Neuropsychoiogy
hR‫ و‬Journal of Abnormal Child Psychology ‫ ذ‬Fh‫ ا‬Nh&>‫)&} ا‬h‫ ا‬h* R‫و‬
Journal of Experimental Child Psychology ,hh/‫ی‬R0‫ ا‬Nhh&>‫)&} ا‬hh‫ ا‬hh*
,C h)‫ ا‬Qh>‫ ب وا‬7h*(‫ ا‬h* hR‫ و‬، Journal of Pediatics ‫ ل‬h&'(‫ ا‬Qh' hR‫و‬
hR‫ و‬Journal of Developmental Medicine and Child Neurology Nh&>
Journal of Child Psychology and Psychiatry P:h&)‫ ا‬Qh>‫ و ا‬Nh&>‫* &} ا‬
Journal of Child and Adolescent Ghh‫ وااه‬Nhh&> }&)hh‫ ا‬Qhh' hhR‫و‬
Focus on Learning ‫ ت‬h ‫ ای‬,hh+ 0hh‫ت ا‬T6Fhh ,hh* ‫اء‬hh‫ وأ‬Psychiatry
Jornal of Phh+‫ ا‬,/7hh‫)&} ا‬hh‫ ا‬hh* hhR‫ و‬Problems in Mathematics
`hhh‫ ا‬hhhR‫ و‬Cortex hhh K‫ة ا‬Fhhh ‫ ا‬hhhR‫ و‬Cognitive Neuropsychology
Annals of ‫ ب‬7hhh*(‫ ا‬hhh* ‫ ت‬hhh -‫ و‬Brain and Cognition hhh+‫وا‬
‫* ت‬h ‫ و‬Archievs of Neurology ‫ ب‬7h*(‫ ا‬h* ‫ ت‬h&< ‫ و‬Neurology
Topics in Learning and Learning Disabilities 0hh‫ ا‬hh‫ و‬0hh‫ ا‬Phh+
Journal of h K‫ ا‬h 0‫ ا‬R‫ و‬Annals of Dyslexia ‫ ت ا اءة‬-‫و‬
‫ج‬Th*‫ و‬M KFh‫ ب و‬/h‫ وأ‬h /' Yh* ‫ ت‬h‫ ی ا‬h ‫ ف‬hI Special Education
DhR‫ ا‬Y ‫ا ا)ع‬4‫ را ه‬0I O</‫ ت أ‬L)‫ @ ا‬N .,C )‫ ا‬, ‫ ای‬DR‫ا‬
National Council of Teacher of ‫ ت‬h ‫ رس ای‬P ‫} ا‬R‫ ا‬N" ,C )‫ا‬
National Council of ‫ ت‬h ‫ ای‬,+Fhh ,hh ‫} ا‬hhR‫ وا‬Mathematics
.Supervisors of Mathematics
Y 7h7K0‫ وا‬Y "- /‫ ا‬N/S Y ‫ا ا>اب‬4I ‫ م‬0‫ ازدی د اه‬Y 8‫ ا‬,*‫و‬
(Geary, 1993, Shalev, /:hhh T ً h hS ‫ زال‬hh lhhh0‫ ) و‬,hhh0‫ث ا‬hhh</‫ د ا‬h h* ‫ ن‬hh+ ،
Auerbach & Gross-Tsur, 1995; Lyon, 1996; Jordan &
Montani,1997; Badian, 1999; Montis, 2000, Jordan & Hanich, 2000;
Bryant, Bryant & Hammill, 2000, Rourke & Conway, 1997;
،‫اءة‬h ‫ ت ا‬h ‫ ل‬hR ,h+ Oh‫ أﺝی‬,h0‫<ث ا‬/ h Oh ‫ر‬S ‫ إذا‬.Ginsburg, 1997)
‫ ط‬Fh)‫( وا>اب ا‬ADHD) . /0 ‫ر ا‬7 m/‫ ا‬C‫ا‬D‫ ا‬,‫ ط ا<آ‬F)‫وا>اب ا‬
,h‫آ‬- ‫ ط‬F ‫ ون‬. /0 ‫ر ا‬7S‫( و‬HD) . /0 ‫ر ا‬7 ‫<ب‬7‫ ا‬8 C‫ا‬D‫ ا‬,‫ا<آ‬
. ADD/no C‫زا‬
‫ ﺃﻫﻤﻴﺔ ﺩﺭﺍﺳﺔ ﺻﻌﻮﺑﺎﺕ ﺗﻌﻠﻢ ﺍﻟﺮﻳﺎﺿﻴﺎﺕ‬:

-: I) ‫ ب‬/‫ * ة أ‬,‫ﺝ[ أه درا ت ای ت إ‬

/:h ‫ ق اوح‬:‫ا ا‬4‫ ه‬,+ O‫ أﺝی‬,0‫<ث ا‬/‫ ا‬O<‫ أو‬:‫ ﺵ ع ا>اب‬-1
(Shalev, Manor & Kerem, 2001; Weinstien, %6,5 ,h‫ إ‬%3 Y h .‫ ر‬Fh0 ‫ا‬
1980, Badian,1999; Geary, 1993; Newmarker, 2000; Tishler, 1981;
.Lyon, 1996; Butterworth, 2001; Lewis, Hitch & Walker, 1994)
h +‫ م و‬h* lh‫ ﺝ‬0‫ ت ا‬Y ‫ ا ارس ا ی ن‬,+ ‫ ا('& ل‬Y %5 ‫ ر ـ‬
(Cited in: Haligin & 1994 (APA) h 6‫ ا(ی‬P:h&)‫ ا‬Qh>‫ ا‬h ‫ ﺝ‬lh‫ر‬S h
.Whitbourne, 1997, 381)
‫&ف‬7h‫ ا‬,h+ ‫ ا('& ل‬Y %10,8 ,‫ا‬- ‫ أن‬O<‫ أو‬+ ، ‫أ ا را ت ا‬
h + ‫ی‬7h‫ ت ا‬h‫ ا را‬h‫ أ‬،‫>اب‬h‫ا ا‬4h‫ ه‬Yh ‫ ن‬h‫ ی‬PC‫ ا‬h0‫ دس ا‬:h‫ ا‬,h0- [‫اا‬
,h+) ‫>اب‬h‫ا ا‬4‫ ی ن ه‬PC‫ ا‬0‫ ا‬t "‫= ا‬7‫ ا‬,+ ‫ ا('& ل‬Y %46,28 ‫وﺝ ت أن‬
.(2002 ،‫ن‬TR*:
hhh + :hhh 0‫ وا‬hhh C )‫ ا‬Nhhh-‫= اا‬hhh0K Phhh+ ‫>اب‬hhh‫ا ا‬4hhh‫ار ه‬0hhh‫ ا‬-2
hh- ,hh+ ‫ أ‬h /‫ ی‬0:hh ‫>اب‬hh‫ ا‬lhh ‫ ق أ‬:hh‫ا ا‬4hh‫ ه‬,hh+ Ohh‫ أﺝی‬,hh0‫ث ا‬hh</‫ ا‬O<hh‫أو‬
(Miller & Mercer, 1997, h‫ ا" ی‬-‫ ا‬,0- 0:‫ وی‬، C‫ ا‬0‫ا ر ا‬
Jordan & Hanich, 2001, Shalev Manor, Auerbach & Gross-Tsur,
Spreen Y‫ی‬/h h‫ أﺝاه‬h‫ درا‬,h&+ .Silver, Penneti & Blak, 1999 1998)
=‫ ل )ن‬h&'(‫ ا‬Yh h) * ,h* (Cited in: Silver, Pennet & Black, 1999)1988
)h15 ‫ـ‬h ,h‫ة ا(و‬h‫ ا‬h :h "‫ وا‬h C‫ ا‬0‫ ا‬h-‫ ا‬,h+ :,h‫ ا(و‬:Y ‫ ا‬S (120
‫اءة‬h ‫ ا‬,+ ‫ ت‬Y ‫ هء ا('& ل ی ن‬Y %6 ‫ ا(ول أن‬G />0‫ ا‬Y I‫ أ‬S‫و‬.
‫اءة‬h ‫ ا‬,h+ ‫ ت‬h Y ‫ ی ن‬%14 ، m + ,RI0‫ ا‬,+ ‫ ت‬Y ‫ ی ن‬%4 ،m +
h) ‫اد ا‬h+‫ أ‬,S h hI‫ أ‬hS‫ و‬.mh + ‫ ب‬:h<‫ ا‬,h+ ‫ ت‬h Yh ‫ ی ن‬%3 ، ,RI0‫وا‬
h‫ وﺝ‬، ‫ ا(ول‬h 0‫ ا‬Yh )h 15 h‫ و‬. ,hRI0‫اءة وا‬h ‫ ا‬Y N‫ ب وآ‬:<‫ ا‬,+ ‫ ت‬
hh‫ ت ا را‬h 6< h +‫ و‬hh ‫ ت‬hh ‫ون‬hhIL‫ زاا ی‬hh h (‫ ا‬hh) ‫ ا‬Yhh %95 ‫أن‬
،mhh + ‫اءة‬hh ‫ ا‬,hh+ ‫ ت‬hh Yhh ‫ ن‬h ‫ زاا ی‬h %10 ، hh*R‫ ا‬.4hh‫ ه‬,hh+ . K0:hh‫ا‬
.‫ ب‬:<‫ ا‬,+ ‫ ت‬Y ‫ زاا ی ن‬%16
‫ ن‬0hh8‫ﺝ و‬/hh‫ أ‬hh‫ ز‬:Nhh" hh C )‫>ا ت ا‬hh‫ ا‬Yhh hh‫ ی‬lhh' /‫ار‬-3
,/7h‫ ا‬,h& ‫رم ا‬h‫ وا‬lh*‫ع ا‬7h‫ ز وا‬N" ‫و@ ا>ا ت ارا‬
،‫ ت‬hh‫و‬6‫ل ا‬T0hh;‫ ا‬hhR 0 ‫ ث‬h B‫ ا‬Q 7hh ,hh0‫ ا‬Fragile X hh‫ اول( وز‬m)h‫)ا‬
m/hh‫ ا‬hh 8‫ و‬hh T6‫ ا‬:hh/< m/hh‫` ا‬hh‫ر ا‬hh‫ و‬,C h )‫ ا‬Yhh‫ ا(ی‬Mhh&‫ ا‬hh‫وز‬
m/hh‫ ا‬hC‫ا‬D‫ ا‬Phh‫ ط ا<آ‬Fh) <7hh‫ ا‬h C )‫ ن ا‬0hh8 h‫ وز‬،hh T6‫ ا‬:h/<
.D ‫ وز و‬،. /0 ‫ر ا‬7
،hh 06‫اءة وا‬hh ‫ ا‬hh Nhh" :‫ى‬hh;‫ ا‬0hh‫ ت ا‬hh Yhh h ‫ ط ی‬h/‫ ار‬-4
thh Ohh-0S‫ ا‬h + .Agnosia hh C )‫ ا‬hh‫ ا‬،‫ ء‬h‫ ا(ﺵ‬:hh hh ، hh /0‫ ا‬h
@&K)h‫ ا‬N 7h<0‫( أن ا‬Cited: Share, Moffitt & Silva, 1988) 1984 Muth
OhhR *‫ و‬.& jhh‫اءة ا‬hh ‫ رات ا‬h I ,hh‫ إ‬.‫و‬Dhh* Yhh6‫ ل ی‬h &'(‫ ا‬Yh h ‫ ا ی‬h )* ‫ ب‬:hh<
%14 ‫ أن‬OR0)0h‫ وا‬. :h<‫ ا‬NC :h‫ ا‬Yh *R C‫ وا ا‬:<‫ ا‬,-‫ ا)ا‬/‫ی‬R
‫ رات‬h I‫ ا‬,hh‫[ إ‬hh‫ ﺝ‬%8 ‫ و‬، ‫اءة‬hh ‫ رات ا‬hI ,hh‫ إ‬h‫وه‬D* Yhh6‫ ب ی‬:hh<‫ت ا‬T6Fhh Yhh
.ً I ‫ ﺝ[ إ‬I) %32 ‫ أن‬Y - ,+ ، :<‫ا‬
hC‫ا‬D‫ ا‬,h‫ ط ا<آ‬Fh) ‫ ت‬h‫ @ ا را‬,+ ,C )‫ ا‬, ‫ ای‬DR‫ ا‬m/‫| ار‬4‫آ‬
,C h)‫ ا‬,h ‫ ای‬DhR‫ وا‬. h/0 ‫ ا‬Y h I‫ ا‬ST ‫ درا‬,&+ .. /0 ‫ر ا‬7 m/‫ا‬
= ‫و روﺵ‬Fhh ‫وس‬hh‫ ت ﺝ‬h ‫ وﺝ‬،,C‫ ا‬h 0‫[ ا‬hh‫= اا‬7hh‫ ل ا‬h &'‫ أ‬,hh* Ohh‫ أﺝی‬,hh0‫ا‬
DhhR‫ ل ذوى ا‬h &'(‫ ا‬Yhh %26 ‫( أن‬Gross-Tsur, Manor & Shalev, 1996)
Y‫ ی‬h hh‫ ز ا‬hhhh‫ ر آ‬/K0hhhh‫ ام ا‬K0hhhh . hhh/0 ‫ر ا‬7hhhhS Yhhhh ‫ ن‬hhh‫ ی‬,C h hh)‫ ا‬,hhhh ‫ای‬
(Cited in: Shalev, 1983 Badian Y‫ دی‬h h‫ درا‬hR 0)‫| ا‬h * h‫ و‬.Y h‫وا ر‬
Y h<&‫ ا‬Yh %42 zh/ /:h hI + ‫ وﺝ‬,0‫ ا‬Auerbach, Gross- Tsur, 1995))
. ‫ ه‬/0 ‫ت ا‬T6F ‫ون‬IL‫ ی‬:- ‫ت‬T6F Y ‫ی ن‬
‫ا‬4hhhh‫ ه‬,hhh* Ohhhh‫ أﺝی‬,hhh0‫ث ا‬hhhh</‫@ ا‬hhh ‫ت‬hhhhI‫ أ‬:P+ hhh6‫ م ا‬hhh0‫ م اه‬hhh* -5
Yhh Nhh‫ آ‬,hh* Q7hh ‫ى ا‬4hh‫ ا‬,hh"</‫ م ا‬h 0‫ ه‬hh ‫ ً ر‬/:hh T ً yhh ًh 0‫>اب إه‬hh‫ا‬
,h‫ ط ا<آ‬F)‫ وا>اب ا‬، . /0 ‫را‬7 ‫<ب‬7‫ ا‬C‫ا‬D‫ ا‬,‫ ط ا<آ‬F)‫ >اب ا‬
.‫ و ت ا اءة‬، . /0 ‫ر ا‬7S ‫ ا>اب‬، . /0 ‫ر ا‬7 ‫<ب‬7‫ ا‬8 C‫ا‬D‫ا‬
‫ ً ﺃﻫﻤﻴﺔ ﺩﺭﺍﺳﺔ ﺍﻟﻨﻮﺍﺣﻰ ﺍﳌﻌﺮﻓﻴﺔ ﻋﻨﺪ ﺍﻷﻃﻔﺎﻝ ﺫﻭﻯ ﺻﻌﻮﺑﺎﺕ ﺗﻌﻠﻢ ﺍﻟﺮﻳﺎﺿﻴﺎﺕ‬:‫ﺛﺎﻟﺜﺎ‬
. /0 ‫ ا‬-‫أ‬
Yhh h ‫ ا ی‬Qhh6‫( ی‬Cited in: Geary, 1993)1983 Badian Y‫ دی‬h / h +‫و‬
h C‫ﺝا‬B‫ ء ا‬h>;(‫ﺝ * أو ا‬0h‫ ء ا‬h>;(‫ ا‬Nh" ، :h<‫ ء ا‬h>;(‫ ا‬Yh "6‫ا('& ل ا‬
} h ( h ‫ ت ای‬h ‫اء ا‬hh‫ اﺝ‬hh ‫ أو‬h ‫ ای‬GC h <‫ﺝ ع ا‬0hh‫ ا‬hh ‫)أى‬
= h‫ى ﺵ‬h‫ و‬.h * h"‫ أآ‬h ‫ ه‬/0 ‫ ا‬h Q/:h Y6‫ ری ; و‬Q/:
Yhh lhh ‫( أ‬Shalev, Auerbach& Gross- Tsur, 1995) Fhh ‫وس‬hh‫ وﺝ‬hh‫وأر‬
h h/ 8 . /0 ‫ر ا‬7 ‫<ب‬7‫ ا‬C‫ا‬D‫ ا‬,‫ ط ا<آ‬F)‫اوف ﺝ ا أن ا('& ل ذوو ا‬
ً/ 8 K‫ ا‬:<‫ أن ا('& ل ذوي ا>ا ت ا‬P+ . :- ‫ت‬T6F Y ‫ی ن‬
,h‫ورة إ‬jh ‫دى‬h‫ ی‬. /0 ‫ ا‬N; ‫ن ا>اب أو‬+ Y‫ و‬. ‫ ه‬/0 ‫ت ا‬T6F Y ‫ی ن‬
‫>اب‬hh‫ ا‬,hh‫ إ‬:hh<‫ ت ا‬h ‫@ ا‬hh ‫>اب‬h‫دى ا‬hh‫| ی‬4hh‫ آ‬،‫ ب‬:hh<‫ ا‬Phh+ ‫ ت‬h
hhI+ ,hh* ,C hh)‫ ا‬,hh ‫ ای‬DhhR‫ ل ذوى ا‬h &'(‫ ا‬hh)* . hh/0 ‫ ا‬hh‫ * درا‬:hh‫ و‬.. h /0 ‫ا‬
M KFh h)* |h<‫ آ‬l‫ ا‬K0h‫ ا‬h Yh ‫ و‬،‫>اب‬h‫ا ا‬4hI h>/‫ ا‬h +‫ ت ا‬h ‫ا‬
.I‫ﺝ‬T*‫ا ا>اب و‬4‫ا('& ل ذوي ه‬
‫ب‪ -‬ا‪4‬اآة‬
‫ودى ا‪4‬اآة دورا ‪DhK ,+ +‬ی‪ Y‬ا‪ h‬ت و*‪T‬ﺝ‪ . hI‬و‪ hS‬وﺝ‪ h‬ت درا‪ h‬ت‬
‫* ی ة أﺝی‪ ,h* Oh‬ا('&‪ h‬ل ‪ Yh‬ذوى ‪ h‬ت ا‪ 0h‬ﺝ‪ h* lh‬م ودرا‪ h‬ت أ;‪h‬ى *‪,h‬‬
‫ا('& ل ‪ Y‬ذوى ا( ط ا&* ‪ h Yh‬ت ا‪) 0h‬ا ‪h‬اءة – ا<‪ :h‬ب( أن ‪ h‬ت‬
‫ا‪4hh‬اآة ا ‪ N6Fhh hh‬ا(‪ hh‬س ‪ 7hh‬ت ا ‪h‬اءة و‪ hh‬ت ای ‪ hh‬ت *)‪ hh‬ا('&‪ hh‬ل‬
‫)‪ .(Keeler& Lee- Swanson,2001‬إ ‪ + h‬إ‪ ,hh‬ذ‪ ،|hh‬ی‪hh‬ى ﺝ ‪hh‬ى ‪(Geary,‬‬
‫)‪ 1993‬أن ا‪ =j‬ا)‪4 ,/:‬اآة *) ا('& ل ذوى ت ای ‪ h‬ت ‪ hS‬ی‪h‬دى‬
‫إ‪ I ,‬رات إﺝا‪ C‬ری ‪) & h h‬ی)‪ h ,h‬إﺝ‪h‬اء ا ‪ h‬ت ای ‪ ،( h‬ور‪h‬‬
‫إ‪T "0 ;0 ,‬ت ا‪4‬اآة 'ی ا ى < ‪ GC‬ا<‪ :‬ب‪ .‬وه‪46‬ا ی‪ h m/h‬ا< ‪GC h‬‬
‫ا<‪ &0- :‬ظ (* اد ‪ ,+‬ا‪4‬اآة‪ .‬و‪ Y‬ه) ‪ Y6‬أه درا ا‪4h‬اآة *)‪ h‬ا('&‪ h‬ل‬
‫ذوى ا‪ DhhR‬ای ‪ ,hh‬ا)‪ ,hh+ ,C hh‬ا‪ K0hh‬ا‪ I‬آ<‪ M KFhh hh)* |hh‬ا('&‪ hh‬ل ذوى ه‪4hh‬ا‬
‫ا>اب و*‪T‬ﺝ‪.I‬‬
‫ج‪ -‬ا‪70‬ر ا‪7/‬ى ا‪, 6‬‬

‫و‪ hhhS‬أو‪ O<hhhh‬ا را‪ hhh‬ت ا) رو‪6 hhh‬ﺝ وا‪ hhh +‬ا‪ ,hhhh0‬أﺝاه‪ hhh‬رورك‬
‫و~;‪h‬ون‪ (Cited in: Mazzocco, 2001 ) Rourke et at‬ا‪h‬وا‪ m‬ا)‪L‬ی‪Y h h‬‬
‫ا‪7hhh0‬ر ا‪7hhh/‬ى ا‪ , h h6‬و<‪ N 7hhh‬ای ‪ h h‬ت أو ‪ hhh‬ا‪ h hI‬رات ا ا‪Lexical hhh C‬‬
‫‪ h h)* Skills‬ا('&‪ h h‬ل وااﺵ‪ h h‬ی‪ .Y‬و‪ h hS‬أﺵ‪ h h‬رت ‪ |hhh C h h0‬ا را‪ h h‬ت إ‪ ,hhh‬أن ا‪R‬ا ‪Qhhh‬‬
‫ا‪ Y &0K‬ا‪ 6&0‬ای ‪ < ,* m/ ,‬دال ‪ Y N6‬ا‪T "0‬ت ا‪7/‬ی‪-‬ا‪ h 6‬و‬
‫)‪ ,hh* 1993‬ا ‪ h‬ور ا‪4hh‬ى ‪lhh/‬‬ ‫‪(Geary,‬‬ ‫ا‪T h "0‬ت ا?ی‪ .hh‬ویآ ‪ h‬ﺝ ‪hh‬ى‬
‫ا‪ 7‬ت ا‪7/‬ی ا‪ ,+ 6‬ا‪ ,* 0‬آ‪ Y N‬ا‪ I‬رات ا(دا‪ N /h ,*) C‬ا"‪ h‬ل‪،‬‬
‫ا‪ &>hhh‬ف ا‪hhh‬دى ‪ ,hhh+‬ا‪T6Fhhh‬ت ا<‪ :hhh‬ا ‪ h h‬ة(‪ ،‬وا&‪ hhhI‬ا&‪ h h‬ه ‪T h h"0 ,‬ت‬
‫ای )*‪ N / ,‬ا"‪ h‬ل‪ h S ،‬ا‪ h6‬ن(‪ .‬ویآ‪ h‬ﺝ ‪h‬ى أی‪ jh‬أن ا‪ 7h‬ت ا‪7h/‬ی‬
‫ا‪ 6‬ی‪ < 0‬ی ه ‪ ,+‬ا را‪ h‬ت ا‪ .h +‬ویﺝ‪ [h‬ذ‪ |h‬إ‪ ,h‬أن ا‪ ,h+ Y "- h/‬ه‪4h‬ا‬
‫ا‪ hhhR‬ل ‪ hhh‬ی<‪ hhh‬دوا ‪ hhh‬ا‪ hhhI‬رات ا‪7hhh/‬ی–ا‪ hhh&' hhh 6‬ل ذوى ‪ hhh‬ت ‪hhh‬‬
‫ای ت‪ Y .‬ه‪4‬ا ا)>‪ Y6 G‬أه درا‪ h‬ا‪7h0‬ر ا‪7h/‬ى‪-‬ا‪ h)* , h6‬ا('&‪ h‬ل‬
‫ذوى ا‪ DR‬ای ‪ ,‬ا) ‪ /0* ,C‬ر‪ .‬أ‪ 6< -‬ت ا‪ M KF0‬وا‪T‬ج ‪4I‬ا ا>اب‪.‬‬
‫وﺝ‪ h * lhh‬م أﺵ ‪ h‬رت ‪ @hh C h 0‬ا را ‪ h‬ت إ‪ ,hh‬ان ‪ hh‬ت ا‪ 0hh‬ا(آ دی ‪hh‬‬
‫‪hhh‬دى ‪jhhh‬ورة إ‪ hhh ,hhh‬ت ‪ Y hh- ,hhh+ .hhh C hhh‬أو‪ O<hhh‬درا‪ h h‬ت أ;‪hhh‬ى أن‬
‫ ت ا‪ 0‬ا) ‪ C‬دى ‪j‬ورة إ‪ h ,‬ت ‪ h‬أآ دی ‪) h‬أي أن ا‪Y h hST‬‬
‫ ت ا‪ 0‬ا) ‪ C‬و ا(آ دی *‪ / * & ST‬د ؛ )‪ ,‬أن وﺝد إ‪ -‬اه ی‪h‬دي‬
‫;(‪ .‬وﺝ‪ h; lh‬ص ‪ Fh‬ی ‪ O‬وی ‪ Oh‬وه ‪(Bryant, Bryant & Hamill, Nh‬‬
‫)‪ 2000‬إ‪ ,‬أن درا ا‪R‬ا ‪ Q‬ا‪ &' +‬ل ذوى ا‪ DhR‬ای ‪ Ph‬ا)‪ lh PC h‬أه ‪h‬‬
‫; ‪ Yhh Nhh6 hh‬ا ر‪ Y hh‬ا‪ <0 Y hh0I‬ی‪ hh‬أو ‪ hh‬ا('&‪ hh‬ل ا‪4hh‬ی‪ Y‬ی‪ hh‬ن ‪ Yhh‬ه‪4hhh‬ا‬
‫ا>اب وا‪ Y "- /‬ا‪ Y 0I‬را '‪ /‬وأ‪ /‬ب ه‪4‬ا ا>اب‪ Yh .‬ه‪4h‬ا ا)>‪Gh‬‬
‫‪ Yhh6‬أه ‪ hh‬درا‪ hh‬ا‪R‬ا ‪ Qhh‬ا‪ hh&' hh +‬ل ذوى ه‪4hh‬ا ا‪>hh‬اب *‪ ,hh‬ا‪0:hhh‬ى‬
‫ا)‪L‬ي ‪ P+‬ا) ط ا ‪-:‬‬
‫‪ I+ -1‬اا‪ N‬ا‪ +‬ا‪4I >/‬ا ا>اب‪.‬‬
‫‪ -2‬ا‪ DR /)0‬ای ‪ P‬ا) ‪ P+ PC‬اا‪ N-‬ا‪. 0‬‬
‫‪ -3‬ی‪ ,+ Y 77K0 Y6‬آ‪ * Y N‬ا)&} ا) ‪ PC‬وا‪ P+‬وا‪ P/7h‬ا‪R0‬ی‪Ph/‬‬
‫وا‪ P/7hh‬ا‪B‬آ ) ‪ Phh6‬ا‪ &0hh‬دة ‪ C hh0 Yhh‬ا را‪ hh‬ا< ‪ hh Phh+ hh‬ی ا‪hh</‬ث‬
‫وا) ‪ P-‬ا&‪:‬ة ‪4I‬ا ا>اب‪.‬‬
‫و‪ Y6‬أه درا ا‪R‬ا ‪ Q‬ا‪ )* +‬ا('& ل ذوى ا‪ DR‬ای ‪ P‬ا)‪PC h‬‬
‫‪ Y‬ا) ‪ -‬ا‪0:h ,* />0‬ی ‪ Y‬ه‪ h‬ا‪0:h‬ى ا‪ Ph />0‬ا‪ Ph 0‬و ا‪0:h‬ى ا‪Ph />0‬‬
‫ا‪T‬ﺝ‪.P‬‬
‫‪ t - Y+‬ا‪0:‬ى ا‪ Ph />0‬ا‪T‬ﺝ‪ Ph‬ی‪ Yh6‬ا‪ &0h‬دة ‪ C h0 Yh‬ا را‪ h‬ا< ‪h‬‬
‫‪:P+‬‬
‫إ‪ 6‬ا‪ K0‬ام ‪ C 0‬ا را‪ h‬ا< ‪ h‬آ‪h‬ﺝاء ‪ <0‬ی‪ h‬أو ‪ M KFh‬أو ا‪ S‬ی‪h‬‬ ‫)‪(1‬‬
‫ا‪6/‬ة '& ل ا‪> Y 7‬اب ا‪ ,+‬ا) ‪.,C‬‬
‫‪hh 7h‬ا *‪T‬ﺝ ‪ hR /hh ) h‬ا‪ NhhK‬ا‪ PC h)/‬ا‪ h)* ,hh+‬ا('&‪ h‬ل‬ ‫)‪(2‬‬
‫ا‪4‬ی‪ Y‬ی ن * ﺝ‪ًD‬ا ری ً ‪.ً C‬‬
‫أ *‪ ,h‬ا‪0:h‬ى ا‪ Ph />0‬ا‪h0+ Ph 0‬ى ی ‪ Oh‬وی ‪ Oh‬وه ‪(Bryant, Nh‬‬
‫)‪ Bryant & Hamill, 2000‬أن درا اا‪ N‬ا‪4I +‬ا ا>اب ‪: ,+ * :‬‬
‫‪ :& -1‬ا ر ت ا‪ 0‬ا‪ &' -T‬ل ذوى ه‪4‬ا ا>اب‬
‫‪D -2‬وی‪ h‬ا ر‪ h Y h‬ت ا‪ Yhh* h + 6‬ا‪:hh‬آ ت ا‪4hhI /- 7h‬ا ا‪>hh‬اب‬
‫و ‪ P 0‬ا;‪ 0‬ر ا( ‪ Q‬ا‪ 0‬ری‪ :‬ا) ‪ 0 /‬م ا ت ‪.I‬‬
‫‪ 7 -3‬و ‪)6 NC‬ﺝ ) ‪ * : /‬هء ا‪ P+ 4 T0‬ا‪I h ,h* Q?0‬‬
‫ا(آ دی "‪ N‬أﺝ‪DI‬ة ا‪ ، /6‬وا(ﺝ‪DI‬ة ا‪ :‬ا‪7/‬ی‪.‬‬
‫واه‪ 0‬ا‪ t</‬ا< ‪ P‬را ه‪ .4h‬اا‪ Nh‬ا‪ ,h* h +‬وﺝ‪ lh‬ا‪7hK‬ص‪hL ،‬ا‬
‫ ‪ O S‬ا را ت ا‪ +‬وا) رو ‪6‬ﺝ ‪ Y‬وﺝد ار‪ /‬ط و ‪ Y G‬ه‪ .4‬اا‪Nh‬‬
‫وا‪ DR‬ای ‪ P‬ا) ‪.PC‬‬
ً
‫ ﺃﻫﻤﻴﺔ ﺩﺭﺍﺳﺔ ﺍﻟﻨﻮﺍﺣﻰ ﻏﲑ ﺍﳌﻌﺮﻓﻴﺔ ﻋﻨﺪ ﺍﻷﻃﻔﺎﻝ ﺫﻭﻯ ﺻﻌﻮﺑﺎﺕ ﺗﻌﻠﻢ ﺍﻟﺮﻳﺎﺿﻴﺎﺕ‬:‫ﺭﺍﺑﻌﺎ‬
Nh‫آ ء *ا‬4h‫ات وا‬4h‫م ا‬hI& ‫ " أن‬.‫دا‬h hI ‫اض‬h0+‫"ن ا‬- h/‫ وا‬،‫ ا ء‬,)/0‫وی‬
hhI‫ ذا‬hh< h ‫ر ﺝ‬hh‫ ﺵ‬I‫ ی‬h ‫ و‬hh&‫آ ء ا‬4hh‫ ا‬Q:hh ‫ ل ذوو‬h &'( + ."P‫ دی‬h ‫ ح ا(آ‬h R)
,-‫ا‬h)‫ ا‬,h+ h- R h"‫ن أآ‬h 6‫ ی‬I ‫ا‬hS‫ ت ﺝ ة [ أ‬ST* S‫ إ‬,* I‫ را‬S ,+ ‫وی" ن‬
‫ات‬4h‫م ا‬hI& h ‫ أه‬Yh 8h‫ ا‬,h*‫ و‬.(Kershner, 1990) IC‫ا‬hL) ‫ا(آ دی ر‬
DhhR‫ ل ذوى ا‬hh&'(‫ م وا‬hh* lhh‫ ﺝ‬0hh‫ ت ا‬hh ‫ ل ذوى‬hh&'(‫ ا‬hh)* ,:hh&)‫ ا‬Ghh+‫ا‬0‫وا‬
Ghh+‫ا‬0‫ ا‬Ohh‫ ) و‬h S ‫ ت‬h ‫ ا را‬Yhh ‫ ا‬h ‫ً ﺝ‬T h S ‫ دًا‬h * ‫ن‬hh+ ،‫ ص‬h ; lhh‫ ﺝ‬,C h )‫ ا‬,hh ‫ای‬
hh* ‫ ود‬h - ,hh+ – h ‫ ﺝ‬Y h - ,hh+ . 0hh‫ ت ا‬hh ‫ ل ذوى‬h &'(‫ ا‬h )* ‫ات‬4hh‫م ا‬hhI&‫و‬
‫ا‬4h‫ ل ذوى ه‬h&'(‫ ا‬h)* ‫ ء‬S h(‫[ ا‬h ‫ ت‬hST‫ ا‬h‫ را‬Oh0‫ ة اه‬h-‫ وا‬h‫ إ درا‬-t- /‫ا‬
،‫>اب‬hh‫ا ا‬4hhI hh>/‫ ا‬hh * 0‫– اﺝ‬hh & ‫ ا‬P-‫ا‬hh)‫@ ا‬hh hhI+ ,hh+ ‫>اب‬hh‫ا‬
.I‫ﺝ‬T*‫ا ا>اب و‬4‫ ا('& ل ذوى ه‬M KF )* |<‫ آ‬I‫ ا‬K0‫ ا‬Y‫و‬
ً
‫ ﺃﻫﻤﻴﺔ ﺩﺭﺍﺳﺔ ﺍﻟﻨﻮﺍﺣﻰ ﺍﳊﺮﻛﻴﺔ ﻋﻨﺪ ﺍﻷﻃﻔﺎﻝ ﺫﻭﻯ ﺻﻌﻮﺑﺎﺕ ﺗﻌﻠﻢ ﺍﻟﺮﻳﺎﺿﻴﺎﺕ‬:‫ﺧﺎﻣﺴﺎ‬
DhhR‫ ل ذوى ا‬h &'(‫ أن ا‬,hh‫ إ‬Fhh ‫ ت‬h ‫@ ا را‬hh C h 0 ‫ أن‬Yhh 8hh‫ ا‬,hh*‫و‬
‫ ن‬h ‫ ی‬Y‫ی‬4hh‫ ل ا‬h &'(‫ ا‬thh ‫ وأن‬hhI‫ ﺝ‬Yhh ً‫ ا‬h C‫ً زا‬h ‫آ‬- ' Fhh ‫ ن‬h ‫ ی‬,C h )‫ ا‬,hh ‫ای‬
(Haas, 1979, ‫ى‬h;‫ أ‬hI‫ ﺝ‬Yh ‫ م‬h* lh‫ ﺝ‬h ‫ ت‬h ‫ ن‬h‫ ا ی‬hC‫ زا‬h ‫آ‬- ً' Fh
h ‫آ‬- ً' Fh ‫ ن‬h‫ ی‬Y‫ی‬4h‫ ا‬Yh %50-40 ‫ و أن‬282; Safer & Allen, 1976, 7)
‫ن‬h+ (Safer & Allen, 1976, 7) h" hI‫ ﺝ‬Yh ًh< ًh ‫;ًا أآ دی‬h ‫ ن‬h‫ ا ی‬hC‫زا‬
)* C‫ا‬D‫ ا‬,‫ ط ا<آ‬F)‫ را ا>اب ا‬O‫ ) و‬S ‫ ا را ت‬.4‫ ه‬Y ‫ ﺝ ا‬T ً S ‫* دًا‬
Ghh )0‫ وا‬hC‫ا‬D‫ ا‬,hh‫ ط ا<آ‬Fhh)‫ ا‬hh‫ و را‬،,C h)‫ ا‬,hh ‫ ای‬DR h Y 7hh‫ ل ا‬h&'(‫ا‬
Yhh6‫ ی‬,hh />0‫ى ا‬0:hh‫ ا‬,hh+ ،hh ; hh ‫ ل أه‬hh&'(‫ء ا‬hh‫ ه‬hh)* ,hh‫ى ا<آ‬7hh/‫ا‬
‫ ل‬h&'(‫ ا‬M KFh )* Y 6<‫ آ‬,‫ى ا<آ‬7/‫ ا‬G )0‫ وا‬C‫ا‬D‫ ا‬,‫ ط ا<آ‬F)‫ ام ا‬K0‫ا‬
.I‫ﺝ‬T*‫ و‬,C )‫ ا‬, ‫ ای‬DR‫ذوى ا‬
ً
‫ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺻﻌﻮﺑﺎﺕ ﺗﻌﻠﻢ ﺍﻟﺮﻳﺎﺿﻴﺎﺕ‬-: ‫ﺳﺎﺩﺳﺎ‬
.Developmental Dyscalculia ,C )‫ ا‬, ‫ ای‬DR‫ ی= ا‬.‫أ‬
Mathematis of ‫ اد‬h*(‫ ا&ع ا(ول ری ت ا‬: Y *+ ,‫ ای ت إ‬:
hhh‫ت ا دی‬T hhh<0‫ وا‬Algebra hhh/R‫ و ا‬Arithmeticِ ‫ ب‬:hhh<‫ )ا‬Number
‫ ن‬h h6‫ ت ا‬h h ‫ ت ری‬h h ‫ ای‬Yhhh , h h"‫ع ا‬hhh&‫ ا‬,:hhh‫( وی‬Analysises Numerical
Topological Geometry hh ‫ﺝ‬/>‫ ا‬hh )I‫ )ا‬Mathematics of Geometry
(Euclidean h h SB‫ ا‬h h )I‫ وا‬Projetctive Geometry ' h hB‫ ا‬hhh )I‫ا‬
,hh* Dh ‫آ‬0‫ ا‬Yh h"‫ أآ‬hh 6‫ ت ا‬hST‫ ا‬,h* ‫ع‬h&‫ا ا‬4hh‫ ه‬Dh‫ یآ‬h h/ 8‫ و‬.Geometry
.(Brainerd, 1979) ‫ا(* اد‬
Y‫ دی‬h ‫ى‬h + ،‫ ت‬h ‫ ی‬bh‫= وا‬h‫ ی ی‬h ,h‫ ء إ‬h‫ ا‬Yh /‫ * د آ‬,‫و‬
,hh&+ ، hh 0‫ ا‬Nhh-‫ف اا‬T0; h =hh0K‫ ت ی‬h ‫= ای‬hh‫( أن ی‬Badian, 1999)
N0Fhh Y h- ,hh+ .‫ ب‬:hh<‫ ا‬b>7hh [hh ‫ ت‬h ‫ ای‬b>7hh ‫ادف‬hh0‫ ی‬hh C‫ ا‬0‫ ا‬hh-‫ا‬
‫ل‬h‫ آ‬h‫ أ‬.‫ ت‬h""‫ ب ا‬:h-‫ و‬h )I‫ وا‬h/R‫ ا‬,h* h C‫ ا‬0‫ ا‬- ,+ ‫ای ت‬
‫ ام‬K0hhh‫ ا‬,hhh* ‫ رة‬h h ‫ "ا‬h hI ‫ ت‬h h ‫ف ای‬hhh + (Cole& Cole, 1996) ‫ل‬hhh‫وآ‬
."‫ی ی واز‬R0‫ ﺝ ت ا‬0)0‫ا‬
‫ ت‬h ‫اد ذوى‬h+ ,‫ی‬Fh0‫ ن ا‬h h +‫ م و‬h* lh‫ ﺝ‬0‫ ت ا‬,)‫و‬
(Cited in: Lyon, Individuals with Disabilities Education Act 0h‫ا‬
1996; Cole & Cole, 1996, 522; Gelfand , Jenson & Drew, 1997,
hhI+ ,hh+ )jhh0‫ ا‬h (‫ ا‬:hh&)‫ ت ا‬h ‫ ا‬Yhh hh"‫ أو أآ‬hh * ,hh+ ‫>اب‬hh‫ ا‬196)
‫ ع‬0h‫ ا‬,h* ‫ ا رة‬M ,+ I:& Y* / ,0‫ ا‬،S>)‫ أو ا‬06‫ ام ا? ا‬K0‫وا‬
N0Fhh‫ وی‬. :hh<‫ ت ا‬h ‫اء ا‬hh‫ إﺝ‬,hh+ ,hh0- ‫ أو‬،,hhRI0‫ ا‬، hh 06‫ ا‬، ‫اءة‬hh ‫ ا‬،t‫ ی‬h <‫ ا‬،
‫ل‬T0hh;‫ ا‬،`hh‫= ا‬hh ،hh ‫دراآ‬B‫ ت ا‬7hh‫ ا‬Yhh ‫ ن‬h ‫ ی‬Y‫ی‬4hh‫ ل ا‬h &'(‫ ا‬,hh* b>7hh‫ا‬
,h* b>7h‫ا ا‬4h‫ ه‬G/>)‫ و ی‬. C )‫ ا‬:/<‫ وا‬،‫ ت ا اءة‬،, ‫ ` ا(د‬,& ‫ا‬
Yh ‫ م اول‬h ‫ ا‬,+ 0) Learning Problems ‫ت‬T6F Y ‫ ی ن‬Y‫ی‬4‫ا('& ل ا‬
‫ أو‬،h & ‫>اب ا‬h‫ أو ا‬،, ‫= ا‬K0‫ ا‬، ‫ أوا<آ‬:‫ ا‬،‫ی‬7/‫ا>ا ت ا‬
.,y /‫ ا‬،,+ "‫ ا‬،‫ دى‬70S‫ ا< ن ا‬Y
‫ أو‬Mathematics Learning Disabilities ‫ ت‬h ‫ ای‬hh hh h‫و‬
,hhhhhh ‫ ای‬DhhhhhhR‫ أوا‬:hhhhhh‫ أوا‬Arithmetic Disabilities ‫ ب‬:hhhhhh<‫ ت ا‬hhhhhh
,C h)‫ ا‬,h ‫ ای‬DhR‫( أوا‬Dyscalcula 66:h‫ أو ا ی‬Dyscalcalia 66:‫)ا ی‬
Anorithmia :hhh-T‫ أو ا‬Dyscalculia (Developmental hh C )‫ ا‬66:hh‫)ا ی‬
,h‫ إ‬Fh ‫ ة‬h-‫ وا‬, h ‫ & ه أو‬,C )‫ ا‬, :<‫ أو ا>اب ا‬acalculia 6‫أو اآ‬
,h+ h? h ‫( أو‬Hamilton, 1996, 79 ) :h<‫ رات ا‬hI‫ ا‬,h+ h? h
,hh+ ‫ أو‬،Reasonings Mathemetics h ‫ ﺝ ت ای‬0)0hh‫ وا‬:hh<‫ ت ا‬h ‫أداء ا‬
Mathematical h ‫ م ای‬hI‫ ا‬,h* ‫ ا(داء‬,h* ‫ ق‬h&;B‫ وا‬،(Lyon, 1996) hI ‫آ‬
(Hughes, Kolstand & Briggs, 1994; Bansavanna, 2000, 118) Tasks
:h<‫ ا‬NC :h‫ ا‬N- ‫اآة 'ی ا ى و‬4‫ ا‬Y :<‫ ا‬GC <‫آا‬4 ‫أو‬
hh / 0‫ رات ا‬hI‫ ب ا‬:hh0‫ ب اآ‬:h0‫ اآ‬hh ‫( أو‬Geary , 1993 ) ‫ ة‬h ‫ > وا‬:h/‫ا‬
‫( أو‬Ta'ir, Brezner & Ariel, 1997) Cardinal/ordinary skills h )‫ ردی‬6‫وا‬
(Crutch & Warrington, h ‫ وا‬Quantity h 6‫ د ا‬h‫ رف ا‬h ,h+ h
‫ ح‬hR) ‫ز‬T‫وری ا‬j‫ ام از أو ا ت ا‬K0‫ وا‬I+ ,+ ? ‫ أو‬2001)
h h ,h‫ إ‬Fh‫ ی‬,h/'‫ و‬,:h& b>7h ‫( أو‬Lokerson, 1992) ‫ ت‬h ‫ ای‬,h+
lh‫ ﺝ‬h S ‫ ا‬،h &‫ ا‬:h<‫ ت ا‬h ‫ ج ا‬h0 ‫ ا‬,h+ h? h‫ م و‬h* lh‫ای ت ﺝ‬
[hR‫ ا‬Nh" ‫ ت‬h ‫ اﺝاء ا‬، :<‫ اول ا‬R‫( او ا‬Montis, 2000) ‫; ص‬
‫ اد‬h*‫ ا‬0‫اءة وآ‬S‫م ا د و‬I& Y‫ی‬6 ,* ‫ أو * م ا رة‬،: ‫ب وا‬j‫وا>ح وا‬
,h* ‫ف‬h0‫ ا‬h ‫( أو‬Shelev, Manor & Kerem, 2001) < <h h ‫>ی‬
‫اءة و‬h ‫ ا‬Ph+ = h P‫ دی‬h‫ أآ‬N 7h< [h ‫ ء‬h‫ * ا(ﺵ‬،‫آ ا(* اد‬4 ، ‫از ای‬
h ‫ ه ای‬h&‫@ ا‬h hI+ h ‫( أو‬Davison & Neale, 1998, 240) PhRI0‫ا‬
,h* ‫ ل‬h&'(‫ رة ا‬hS ‫>ا ت‬h‫( او ا‬Geary et al., 1991) ‫ دى‬h-‫) ا‬0‫م ا‬I& N"
(Temple, 1989, disorders of Number Processing ‫ د‬h ‫ ا‬hhR
(Sharma, h ‫ ای‬NC :hh‫ ا‬m:hh‫ أ‬Nhh- ,hh* ‫ رة‬h ‫ م ا‬h <7hh :hh/-‫أو‬1992)
h>/ ‫>< ت‬7 T Y l S ,+ D + (Corsini, 1999) Y ‫ أ آر‬1986)
-:,‫ ای ت ه‬7
‫ او‬NC :hhh‫اء ا‬hh‫ اﺝ‬,hh+ hhh hhI hhI+‫ وی‬Dyscalculia 66:hh‫ا ی‬ (‫)أ‬
‫ ن‬h‫ ی‬Y‫ی‬4h‫ ل ا‬h&'(‫ *) ا‬IL‫ و‬،4=2+2 N" > :/‫ا ت ای ا‬
(Corsini, 1999, 305) Parietal ‫ ارى‬hR‫ ا‬Mh&‫ ا‬,h+ ‫>ا ت‬h‫ ا‬Yh
.Lesions
‫ رة‬h ‫ ان ا‬h +) Aphasia :hh/<‫ ل ا‬6hh‫ أﺵ‬Yhh N6hh‫ ﺵ‬hhI+ Aclculia h 6‫اآ‬ (‫)ب‬
‫اء‬hh‫ اﺝ‬,hh* ‫ رة‬hh ‫ م ا‬hh Dhh 0‫ غ( و‬hh‫ ب ا‬hh‫ (ذى أ‬hhR 0 ‫م‬Thh6‫ ا‬,hh*
‫أو‬، hh ‫اض ا‬h‫ ا‬، `h‫ ت ا‬h m/hh‫ و‬.> :h/‫ ا‬h ‫ ت ای‬h ‫ا‬
‫د‬h&‫ن ا‬h6‫ ت ی‬h<‫@ ا‬h ,h+‫و‬. ‫ ت‬h ‫ ای‬h ,+ ‫ة‬6/‫ا>ا ت ا‬
. (Corsini, 1999, 6) ‫ ا* اد‬0‫اءة وآ‬S ,* ‫ در‬S 8
‫ م‬h Dhh 0‫ ی‬:hh/<‫ ل ا‬6hh‫ أﺵ‬Yhh N6hh‫ ﺵ‬jhh‫ أی‬,hh)0+ Anarithmia :hh-T‫ا‬ (‫)ج‬
. (Corsini, 1999, 47) ‫ ام ا د‬K0‫ ا وا‬,* ‫ا رة‬
‫( أن‬Cited in: Rourke& Conway, 1997) 1974 Kosc |h‫ آ‬h‫ویآ‬

.4hh‫ل ه‬T0hh;‫ ا‬Yh* h h ‫ رات ای‬h ,C h) ‫>اب‬h‫ "ا‬hh‫ ه‬,C h)‫ ا‬,hh ‫ ای‬DhR‫ا‬
hhT (Rourke& Conway , 1997) ‫ى‬hh ‫ د رورك وآ‬h <‫ وی‬."`hh‫ ا‬,hh+ Dhh‫ااآ‬
-:,‫ی= ه‬0‫ا ا‬4I MC 7;
‫د‬h‫[ وﺝ‬h ، h ‫ رات ای‬h ‫ ا‬,h+ ً‫ ا>ا‬Yj0‫ ی‬,C )‫ ا‬, ‫ ای‬DR‫ا‬ (1)
. ‫ ا رة ا ا‬,+ m0‫ ا‬Y ,*‫ أو أ‬m0 ‫ى‬0:
h <‫ ا‬h ‫ رة ای‬h ‫ ا‬Y h hST‫ل ا‬Th; Y ,C )‫ ا‬, ‫ ای‬DR‫ی< د ا‬ (2)
.l) N" ,+ ‫ ه‬Y ‫ وا رات ای ا ری '& ل‬،N&>
h h)* lhhh)* <hhh‫ وا‬h h+T0;‫ ل ا‬hh&'(‫ ا‬h h)* ,C h h)‫ ا‬,hhh ‫ ای‬DhhhR‫= ا‬hhh0K‫ی‬ (3)
(Cited in: Rourke& 1974 Kosc |hh‫)= آ‬hhh hhS‫ و‬.Y‫ ی‬hh‫ااﺵ‬
‫ ط‬h ‫ ا‬0hh Conway, 1997; Gilbert, 1992, Gordon , 1992)
-: ,‫ ه‬Y‫ ا('& ل وااﺵ ی‬Y* F0) ,C )‫ ا‬, ‫ ای‬DR *+
Verbal Developmental Dyscalculia PhhL&‫ ا‬,C hh)‫ ا‬,hh ‫ ای‬DhhR‫ ا‬-1
Relations ‫ ت‬hhST‫ وا‬Terms ‫>< ت‬7hhh‫ ا‬: ,hhh* ‫ رة‬hh ‫>ب ا‬jhhh lhh +‫و‬
.Mathematical Symbols ‫واز ای‬
Lexical Developmental Dyscalculia ,hhC‫ ا ا‬,C h )‫ ا‬,hh ‫ ای‬DhhR‫ ا‬-2
Matematical h ‫ رات ای‬h‫ز واﺵ‬h‫اءة ا‬hS ,h* ‫ رة‬h ‫>ب ا‬jh lh +‫و‬
.Signs
Graphical Developmental Dyscalculia P h06‫ ا‬,C h)‫ ا‬,h ‫ ای‬DhR‫ ا‬-3
Operational hh C ‫ز ا‬hh‫ اد وا‬h *‫ ا‬hh 0‫ آ‬,hh+ hh Nhh&>‫ ا‬h R‫ ی‬lhh +‫و‬
.Number and symbols
Operational Developmental ,hhhC‫ اﺝا‬,C hhh)‫ ا‬,hhh ‫ ای‬DhhhR‫ ا‬-4
[hR‫ ا‬Nh" :h<‫ ت ا‬h ‫اء ا‬h‫ إﺝ‬,h+ h Nh&>‫ ا‬hR‫ ی‬l +‫ و‬Dyscalculia
.: ‫ب وا‬j‫وا>ح وا‬
Practognosic Developmental ,hhhh/ 0‫ ا‬,C h hh)‫ ا‬,hhhh ‫ ای‬DhhhhR‫ ا‬-5
[h‫ و‬,h+ h? ‫ا ا>اب‬4‫ ی ن ه‬Y‫ی‬4‫ ا('& ل ا‬R‫ ی‬Dyscalculia
lhh * Q7hh‫ ی‬, h0 ‫ و‬. ‫ اره‬h ‫ أو‬hIR- ‫ س‬h‫ أ‬,hh* Y h Qhh Ghh+‫ ء و‬h‫اﺵ‬
‫ أو‬Yh h/‫ أآ‬h )‫ ا‬Yh ‫ د‬h* ,h* ‫ى‬h0< Y 0*hR‫ ى ا‬h-‫ إ‬O ‫< ی إذا آ‬
.‫* ا(;ى‬R‫ ا‬,+ )‫ وى * د ا‬:‫ أو ی‬Y NS‫أ‬
Ideognotical Developmental ,)‫ی‬h60‫ى ا‬h6&‫ ا‬,C h)‫ ا‬,h ‫ ای‬DhR‫ ا‬-6
Mathematical h ‫ ر ای‬h6+(‫ ا‬hI+ ,* ‫ * م ا رة‬,)‫ وی‬Dyscalculia
,hhh+ .Mental Calculation ,hhh ‫ ب ا‬:hhh< hhh K‫ ت ا‬h hST‫ وا‬Ideas
Y‫ دری‬S 8 I + ‫ ا* اد‬0‫اءة وآ‬S ,* ‫ درون‬S ‫ أن هء ا('& ل‬Y 8‫ا‬
‫ا‬4h‫ ه‬, h‫ى ی‬4h‫ ا‬Nh&>‫ ا‬DhR‫ ی‬،‫ ل‬h"‫ ا‬N / ,+ .‫ن أو ی)> ن‬/06‫ ی‬I+ ,*
‫ ب‬l ‫( أو أ‬18) ‫= ا د‬7 (9) ‫ أن ا د‬I+ Y* ‫ ا>اب‬Y ‫ا)ع‬
Nh&>‫ ا‬hR‫| ی‬4h‫< < آ‬h ‫رة‬7h ‫ ی أ ا د‬l ‫ أ‬Y 8‫ ا‬,* (3×3) Y‫ا دی‬
NhS‫ وأ‬Yh h/‫ ت أآ‬hST* hI+ ,h+ h h ST* h C ‫ا ری‬DR* , ‫ى ی‬4‫ا‬
‫ وى‬:hh‫ أو ی‬Yh NhS‫ أو أ‬Yh h/‫( أآ‬1) ‫ د‬h‫ ن ا‬h‫ إذا آ‬h h+ lh * Q7h + .Yh
= jh + (Cited in: Geary, 1993) 1983 Badian Y‫ دی‬h h‫ أ‬.(10) ‫ د‬h‫ا‬
:,‫ إ‬66:‫ا ی‬
‫ ت‬h h ‫@ ا‬hhh ‫>اب‬hhh‫ر أو ا‬7hhh hhhR 0 Fhhh)‫ و‬،hhh C )‫ ا‬66:hhh‫ا ی‬ -1
R ‫ و‬،, 6‫ى ا‬7/‫ر ا‬70‫ ا‬،‫اآة‬4‫ ا‬،‫ ادراك‬، . /0 ‫ ا‬N" +‫ا‬
.‫ا ت‬
h Yh‫ و‬hI ‫` أو آ‬h‫ ا‬P&7h h-‫= أ‬h hR 0 F)‫ و‬،/:06‫ ا‬66:‫ا ی‬ -2
hhL lhh‫ وﺝ‬Yhh ‫اع‬hh ‫ أ‬hhT ,hh‫ إ‬/:hh06‫ وا‬hh C )‫ ا‬66:hh‫ ا ی‬O&)hh h +
-: ,‫ﺝ ه‬6 ‫رو‬
.Alexia and Agraphia for Numbers h I0 0‫ اد وآ‬h *(‫اءة ا‬hhS hh •
Qhh ‫ا‬R‫ ا‬,hh+ ‫ رة‬h I‫ ا‬Thh [hh ، hhI0 0‫ اد وآ‬h *(‫اءة ا‬hhS ,hh+ hh Yjhh0‫و‬
`hh‫= ا‬7hh ,hh+ ‫ ت‬h ‫>ا‬hh‫[ ا‬hh h C‫ دا‬m/hh‫ و‬. :hh<‫ ا‬hhR ‫ ا‬Yhh ‫ى‬hh;(‫ا‬
h T6‫ ا‬:h/<‫[ ا‬h h -‫ أ‬m/h h‫ آ‬Lesions of Left Hemisphere:h‫ا(ی‬
/:h ‫ وث‬h<‫ درة ا‬h hI ‫ أ‬Yh 8h‫ ا‬,h*‫ و‬.‫ *) ا('& ل‬-‫ و< ث أ‬Aphasia
Yh 50 ‫ أداء‬Badian Y‫ دی‬M<+ )+ . 6‫ ا‬66‫ وا‬:-T ‫ ر‬
N 7h<0‫ ی } ا‬h Y *)0 *R ,* ‫ ب‬:<‫ ت ا‬Y ‫ا('& ل ی ن‬
‫ اد أو‬h*(‫اءة ا‬hS Yh* h -‫ون أ‬DhR‫ ل ی‬h&'(‫@ ا‬h ‫ أن‬Y 8‫ ا‬,*‫ و‬.‫وا رة‬
Yhh hh"‫ أآ‬. h /0 ‫ر ا‬7hhS Yhh* hhR ‫ ء‬h >;‫ ا‬.4hh‫ أن ه‬bjhh‫ ا‬h + .‫ ت‬h ‫ز ا‬hh‫ر‬
.‫اءة ا(* اد‬S ,* (‫ ان ا رة ا‬+ Y* ‫ ﺝ‬I ‫آ‬
hh 6‫ت ا‬T h <0‫ ت ا‬7hh Dhh 0‫ و‬Spatial Acalculia hh 6‫ ا‬h 6 ‫• ا(آ‬
Posterior hh &K‫اء ا‬Dh‫ اﺝ‬,h+ ‫ر‬jhh m/h h h/ 8‫ و‬.h‫ ت ا دی‬h
‫ ل‬h&'(‫ ا‬hR‫ ی‬h‫ آ‬.Right Hemisphere Yhh‫ ای‬,hh&K‫ ا‬Mhh&‫ ا‬Yh Regions
‫ ب‬:h<‫ ا‬NC :h ,h+ ‫ اد‬h*(‫>& ف ا‬h‫ ا‬,h+ h 6‫ ا‬6‫ ی ن اآ‬Y‫ی‬4‫ا‬
‫ د‬hh‫ وی ا‬hh ، Numbers omissions ‫ اد‬hh*‫ف ا‬4hh- ،‫ ة‬hh*(‫ دة ا‬hh0
h‫ و‬، :<‫اءة رز ا ت ا‬S ,* ‫ * م ا رة‬،Number rotation
‫اء‬hh‫ وإﺝ‬h I0 0‫ اد وآ‬h *(‫اءة ا‬hhS ,hh+ Thh [hh .‫ی‬Fhh‫ر ا‬:hh6‫ ن وا‬h 6‫ ا‬hh S
. ‫ ای‬GC <‫آ ا‬4‫ > و‬:/‫ ا‬:<‫ا ت ا‬
Rourke and his l‫ * ی‬:hh‫ رورك و‬h ‫ ت أﺝاه‬h ‫ ا را‬Yhh hh*R ,hh+‫و‬
,h* ‫ اداء‬mh Mh<+ ‫ ل‬h&'(‫ ا‬Q> 0 (Cited in: Geary, 1993) Associate
‫ ل‬h&'(‫ وا‬h ‫اءة‬h ‫ ب وا‬:h<‫ ا‬h ‫'& ل ذوى ت‬T ‫ﺝ‬6 ‫ا ی } ا) رو‬
‫ ت‬h ‫ ل ذوي‬h&'(‫ أن أداء ا‬l ‫ درا‬C 0 O<‫ أو‬S‫ و‬،m + ‫ ب‬:<‫ذوى ت ا‬
‫د‬hh‫[ وﺝ‬hh :hh‫` ا(ی‬hh ,& hh‫ل ا‬T0hh;‫[ ا‬hh m/hh‫ً ی‬h Y h )‫ ب أو ا‬:hh<‫اءة وا‬hh ‫ا‬
،|‫ ذ‬Y }6‫ ا‬,*‫ و‬. ‫ ب‬:<‫ ا اءة وا‬,+ ‫ت ا‬T6F * L&
‫ ت‬7hh‫ ا‬Yhh h > mhh + ‫ ب‬:hh<‫ ا‬,hh+ ‫ ت‬hh Yhh ‫ ن‬h ‫ ی‬Y‫ی‬4hh‫ ل ا‬h &'(‫ ا‬bhh‫ أو‬h +
.Y‫ ` ا(ی‬,& ‫ل ا‬T0;‫ [ ا‬m/ 6‫ی ا‬7/‫ا‬
Anarithetria :-T‫• ا‬
‫ * ء‬0h‫ ا‬,h+ h? 7 D 0 ، ‫ اﺵ‬- ,+ Y‫ دی‬L I‫ وﺝ‬Y ‫< ث‬
,h+ ‫ر‬h [h h>/ hI ‫ و أ‬h/‫ وی‬.‫ ى‬h‫ ا‬h‫اآة 'ی‬4h‫ ا‬Y (‫ ا‬:<‫ ا‬GC <‫ا‬
Nh "0‫ ا‬، hI0 0‫ اد وآ‬h*(‫اءة ا‬hS ,h* ‫ رة‬h ‫ ا‬Th [h :h‫` ا(ی‬h‫ ا‬Yh &K‫اء ا‬D‫ا(ﺝ‬
,h‫ء ا‬h‫ أن ه‬Y 8‫ ا‬,*‫ و‬. :<‫ ا& ه ا‬I+‫ و‬، ‫ ت ا دی‬, 6‫ا‬
‫اء‬h‫ إﺝ‬،‫ ل‬h"‫ ا‬N /h ,h*) ‫ د‬h‫ ا‬N:h: )jh0‫ ت ا‬h ‫ ا‬,h+ ‫ ون‬R‫ ی‬/ 8
GC h <‫آ ا‬4h Y h 7h& ‫>اب ا‬h‫ا ا‬4h‫ ل ذوو ه‬h&'(‫ ا‬, ‫| ی‬4‫ آ‬.(‫ى‬F‫ ب ا‬:<‫ا‬
‫ ن‬h‫ى ی‬h;‫ أ‬h -‫ وأ‬h L&‫ ت ا‬7h‫ @ ا‬Y ‫ ی ن‬-‫ وأ‬، *‫ ام ا ا‬K0‫وا‬
‫د‬h‫ وﺝ‬Y‫ ی‬h‫ ااﺵ‬h)* :h-T h K‫ ت ا‬h‫ح ا را‬h0 ‫ م‬h* lh‫ وﺝ‬.‫ ت‬7h‫| ا‬
hh C‫ﺝا‬B‫ ا‬7hh‫ وا‬Retrieval hh <‫ﺝ ع ا‬0hh‫ ا‬hh hh‫ ه‬،Y Dhh 0 Y 0hh
hI ‫ أ‬Yh 8h‫ ا‬,h+ ، :h-T‫ ا‬Yh ‫ ن‬h‫ ی‬Y‫ی‬4h‫ أ ا('& ل ا‬.Procedural Deficit
,h‫ ه‬h <‫ﺝ ع ا‬0h‫ ا‬h ‫ن‬h+ ، :h<‫ إﺝاء ا ت ا‬,+ ً‫ آ‬/‫ ار‬-‫ون أ‬IL‫ی‬
.(Geary, 1993)‫ هء ا('& ل‬Y ‫ را‬F0 ‫ ا(آ" ا‬7‫ا‬
(Cited in: Geary, 1991 Timple Nh/ O<h‫ أو‬،h‫ ا‬- h"‫ أآ‬h< ,h*‫و‬
(Cited in: Mazzocco, 2001) 1992 McCloskey ,6hh‫ ك آ‬h ‫ و‬1993)
,C h )‫ ا‬,hh ‫ ای‬DhhR‫ ا‬Yhh ‫ ن‬h ‫ ی‬Y‫ی‬4hh‫ ل ا‬h &'(‫ ا‬Y h hh< hh ‫ ت آ‬I Fhh ‫د‬hh‫وﺝ‬
h ‫ و‬,I+ I) & 6‫ أ ا&وق ا‬،Q:06‫ ا‬, ‫ ای‬DR‫ ا‬Y ‫ ی ن‬Y‫ی‬4‫وا('& ل ا‬
Y‫ی‬4hh‫ ل ا‬h &'(‫ ا‬h )* ‫ ت‬h ‫ رات أداء ای‬h I hh‫ را‬,‫ﺝ‬6 h ‫ ا) رو‬,<) h 7hh‫ا‬
.‫ ای ت‬,+ ‫ ت‬Y ‫ی ن‬
hhh ‫ وا‬:hhh&)‫اض ا‬hhh ‫ ل‬hh‫ ا‬thhh "‫ ا‬,C 7hhh-B‫ ا‬,7hhh KF0‫ ا‬N hh hh +‫و‬
Marked Impairment ‫ظ‬h< DhR*" lh ,C )‫ ا‬, ‫ ای‬DR‫ یف ا‬DSM-III
Remedial hhhhh ‫ﺝ‬T‫اءات ا‬hhhhh‫ ﺝ‬R0hhhhh‫ ا‬,hhhhh+ Mhhhhh [hhhhh :hhhhh<‫ رات ا‬h hhhI
.(Shalev et al., 2001) educational ‫ی‬0‫وا‬
ً
‫ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﻌﺾ ﺍﳌﺘﻐﲑﺍﺕ ﺍﳌﻌﺮﻓﻴﺔ ﺍﳌﺮﺗﺒﻄﺔ ﺑﺼﻌﻮﺑﺎﺕ ﺗﻌﻠﻢ ﺍﻟﺮﻳﺎﺿﻴﺎﺕ‬:‫ﺳﺎﺑﻌﺎ‬
Memory ‫اآة‬4‫ ا‬-‫أ‬
‫ أن‬G/hh h ‫ دة‬0hh‫ ا‬hh‫ م ه‬h ‫ ا‬. h ) ‫آ‬4hh0‫( أن ا‬206 ‫ ص‬،1993) bhh‫ى راﺝ‬hh‫ی‬
.‫ف‬0‫ﺝ ع وا‬0‫ ن ه ا‬0 ‫ 'ی‬l‫ و‬l )L&0-‫ وا‬. )
‫ ن أو‬h ‫ ظ أو‬h &‫رة أ‬hh ,hh+ ,hh ‫ ر ا‬jhh<0‫ ا‬hhI+ Recall ‫ﺝ ع‬0hh‫ ا‬h +
. )‫آ ت أو ر ذه‬-
lh‫ا‬/; Yh ‫ء‬Dh‫ ان ﺝ‬lh‫ ی رآ‬h ‫ ﺵر ا&د أن‬I+ Recognition ‫ف‬0‫أ ا‬
.l * ‫ أو ﺝ ی ًا‬l)* /‫ی‬8 y ‫ و } ﺵ‬l‫ وف وف ی‬l ‫ وأ‬، :‫ا‬
-: ‫ ه‬Y * ,‫اآة إ‬4‫ ا‬: + (129،131 ‫ص‬،1998) 6 ‫أ‬
,hh0‫ ت ا‬h ‫آ ا‬4hh ,hh* ‫ رة‬h ‫ ا‬,hh)‫ و‬Auditory Memory :hh‫اآة ا‬4hh‫( ا‬1
.[:‫ ا‬- ‫ل‬T; Y ‫ ا&د‬I * N7-
,hh+ lhh0‫ رؤی‬G/hh h ‫آ‬4hh ,hh* ‫ رة‬h ‫ ا‬,hh)‫ و‬Visual Memory ‫ی‬7hh/‫اآة ا‬4hh‫( ا‬2
. )‫ ر ذه‬N6‫ﺵ‬
‫ب‪ -‬ا‪70‬ر ا‪7/‬ى ا‪Visual Spatialization , 6‬‬
‫ی‪h‬ف ا‪D‬ی‪ h‬ت )‪ ، 1998‬ص ‪ (343‬ا‪7h0‬ر ا‪7h/‬ى ا‪ , h6‬و‪ [h‬ا(ﺵ‪ h‬ء أو‬
‫ا رآ ت ‪ ,+‬ا&اغ ‪ t -‬ی‪ ,h* Y 0‬ا>&‪ Nh‬أن ی‪h0‬ف *‪ ,h‬إ‪ Y 6:h h 6‬ﺵ‪Ph‬ء ‪ h‬أو‬
‫ر‪ D‬أو ﺵ‪-) N6‬وف‪ -‬آ‪ h‬ت –أ*‪h‬اد‪h-‬ر‪-‬أﺵ‪ 6h‬ل( ‪4hI h 6 hST* ,h+‬ا ا‪PFh‬ء ‪[h‬‬
‫ا(ﺵ ء ا(;ى ا< > ‪.l‬‬
‫أ ‪،1998) hh6 h‬ص‪" lhh lhh+ + (131‬ا ‪ h‬رة *‪ hhI+ ,hh‬و‪7hh‬ر ا‪T h "0‬ت‬
‫ا‪7/‬ی وا‪ ST‬ت ا‪ ,+ 6‬أداء ا‪ I‬م‪S N" ،‬اءة ا‪K‬ا‪ ،mC‬و‪7‬ر أﺵ‪ h‬ء ‪h+ Yh‬اغ‬
‫‪L) Y‬ر ‪ ،=h0K‬وا ‪ h‬م ‪ h‬ت ا‪ h )I‬ا‪ "h&0K‬وی‪ ,h)/0‬ا‪ th- /‬ا<‪ , h‬ی‪=h‬‬
‫ ‪70 6‬ر ا‪7/‬ى – ا‪., 6‬‬
‫ج‪ -‬ا ‪Attention . /0‬‬
‫‪ R ,+‬ل ا‪ 0‬ا‪ K‬یى آ ‪ ,h+) 1980 Krupski 6:h‬ا‪D‬ی‪ h‬ت‪،1998 :‬‬
‫ص‪ (250-249‬أن ا ‪ . /0‬ی‪ Y6‬أن ی‪ 0‬ی‪ D‬إ‪ ,‬ی‪-:Y‬‬
‫‪ :l0 /' t - Y‬ا ‪ . /0‬ا‪B‬رادى ‪ ،‬ا ‪ . /0‬ا‪T‬إرادى‪.‬‬
‫‪ t - Y‬أ ‪ :.‬ا ‪ . /0‬ا<‪ ,L‬أو ‪ 7S‬ا ى ‪ ،‬وا ‪' . /0‬ی‪ N‬ا ى‪.‬‬
‫وی ‪ 7hhS . h /0 T 7hh‬ا ‪ h‬ى ه‪ hh‬أن ی‪ 0:hh‬أو ی‪ NhhL‬ا ‪PFhh . h /0‬ء ‪hh‬ع‬
‫ا ‪hh0& . h/0‬ة ‪ 7hhS‬ة أ ‪ h‬ا ‪' . h/0‬ی‪ Nhh‬ا ‪ h‬ى أو ا‪ h 0‬أو ا‪hh0& 0:hh‬ة ‪ lhh 7hh +‬أن‬
‫ی‪ 0:‬أو ی‪ NL‬ا ‪,F . /0‬ء ع ا ‪0& . /0‬ة ‪ Y‬ا‪ YD‬وی) ‪ :‬ا ‪ . /0‬إ‪:,‬‬
‫• ا ‪ . /0‬ا‪ Auditory Attention ,:‬وی)‪ ,‬ا ‪ h‬رة *‪ ,h‬ا‪0‬آ‪ hI/) ,h* Dh‬ت‬
‫ ‪.‬‬
‫• ا ‪ . h/0‬ا‪7h/‬ى ‪ ,hh) + Visual Attention‬ا ‪ h‬رة *‪ ,h‬ا‪0‬آ ‪ hI/) ,h* Dh‬ت‬
‫‪7‬ی ) ‪.(129 ،1998، 6‬‬
‫ﺛﺎﻣﻨﺎ‪ :‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺍﳌﺘﻐﲑﺍﺕ ﺍﳊﺮﻛﻴﺔ ﺍﳌﺮﺗﺒﻄﺔ ﺑﺼﻌﻮﺑﺎﺕ ﺗﻌﻠﻢ ﺍﻟﺮﻳﺎﺿﻴﺎﺕ‬

‫أ‪ -‬ا)‪ F‬ط ا<آ‪ ,‬ا‪D‬ا‪Hyperactivity C‬‬
‫و‪ N +‬ا‪ ,7h KF0‬ا‪ ,C 7h-B‬اا‪h [h‬اض ا)&‪ :h‬وا ‪DSM-IV h‬‬
‫‪+‬ن ا>&‪ N‬ا‪4‬ى ی ‪- ً' F ,‬آ ً &'ً ی‪ IL‬ا‪ ,+ 7‬ا‪hR‬س ‪ h‬آ) *‪. h ,h‬‬
‫&‪0‬ات 'ی ‪ Y‬ا‪ ، OS‬ی<ك رﺝ ‪ l‬أو ی ی‪ P+ l‬أ) ء ا‪R‬س‪ ،‬ی‪ ,h+ R‬ا‪Qh‬‬
‫‪ ،‬دا‪ hhC‬ا<آ‪ ،hhCT hh 8 hh< ,hh* hh‬ی‪ h <0‬ث آ" ‪hh‬ا‪ ،‬ی ‪ h‬م ا‪B‬ﺝ ‪ h‬ت *‪ Yhh‬ا(‪Nhh/S ،yhh‬‬
‫ا‪ 60‬ل ا(‪ y‬ی‪ ,h+ R‬ا ‪ hL0‬ر دور‪ ،.‬وی ‪ [' h‬ا;‪h‬ی‪ Ph+ Y‬أ)‪ h‬ء *‪ hI‬و‪I/h‬‬
‫)‪.(The British Psychological Society, 1996‬‬
‫و‪ ,+‬ء ااﺝ ا ﺵة ‪ = )70‬ا و‪h ,‬اض‪ = )7h :‬ا‪>h‬ا ت‬
‫ا)&‪ :‬وا‪:‬آ )‪،1999‬ص‪ (277-276‬ی)‪ ,‬ا> ت ‪h+‬ط ا)‪ Fh‬ط أو ‪h+‬ط ا<آ‪h‬‬
‫"‪ Y *R‬ا>ا ت ‪ h Dh 0‬ی‪ :,h‬ای‪h6/ h‬ة‪h Yh h& ،‬ك &‪h‬ط ا)‪ Fh‬ط‪،‬‬
‫‪ N S‬ا‪4I0‬ی‪ [ Q‬اآ‪0‬اث ﺵ ی و* م ا رة *‪ ,‬ا‪0‬ار ‪ ,+‬أداء *‪ ، N‬وا ‪ F0‬ر ه‪.4h‬‬
‫ا‪ MC 7K‬ا‪:‬آ *‪ /‬ا‪ * =hS‬ی‪ h‬ة وا‪ 0h‬ا‪ [h I0‬ا‪ .OhS‬و<‪ h‬ث ا‪ >h‬ت ‪h+‬ط‬
‫ا<آ ‪ Y‬ا‪4‬آر أ‪ h‬ف ‪ h‬ل ‪ h-‬و‪ Y h I‬ا‪ h B‬ث‪ ،‬و‪ h- [ Fh‬وث ‪ h‬ت ا ‪h‬اءة‬
‫ا‪) /- 7‬أو ‪T6F‬ت ر أ;ى أو آ ‪.( I‬‬
‫وا)‪ F‬ط ا&ط ی)‪R ,‬ا &' ;‪ ,h+ ً7‬اا‪ =hS‬ا‪ ,* 0:h ,h0‬ه‪ h‬وءا‬
‫‪ . /:‬و‪ S‬ی‪ / N7‬ا‪ ،=S‬إ‪ h- ,‬ا‪h‬آ@ أو ا &‪h- Dh‬ل ا‪ h6‬ن‪ ،‬أو ا‪hS‬ف *)‪ h‬‬
‫ی‪ ,* 0:‬ا( أن ی‪ NL‬ﺝ ‪ ، :‬أو ا‪T6‬م وا‪ Rj‬ا&ط أو ا‪ N0‬وا‪0‬ي *) ی‪6‬ن‬
‫‪ .l 6 ,+‬و س ا<‪ 6‬ه أن ی‪6‬ن ا)‪ F‬ط *‪ ,‬ا‪+‬اط ‪ ,+‬إ' ر ه )‪ ,+ L0‬ذ|‬
‫ا‪ =S‬س إ‪;~ ,‬ی‪ }& ,+ Y‬ا و)&} ‪ /:h Nh -‬ا‪4h‬آ ء ‪ . IQ‬و‪ bjh0‬ه‪.4h‬‬
‫ا‪ :‬ا‪:‬آ ‪ ; N6F‬ص ‪ ,+‬اا‪ =S‬ا)‪ hL‬وا‪ h>>K‬ا‪ ,* 0:h ,h0‬درﺝ‪h * h‬‬
‫‪ Y‬ا‪ 6<0‬ا‪4‬ا‪ ,+ ,‬ا‪:‬ك‪.‬‬
‫وی‪ ,hhh)/0‬ا‪ thhh- /‬ا<‪ , hh‬أ*‪hhh‬اض ا)‪ Fhhh‬ط ا<آ‪ ,hhh‬ا‪hhh‬اردة ‪ ,hhh+‬آ‪ Yhhh Nhhh‬ا‪N h h‬‬
‫ا‪ M KFhhh0‬ا‪ ,C 7hhh-B‬اا‪>hhhT [hhh‬ا ت ا)&‪ :hhh‬وا ‪ DSM-IV hhh‬وااﺝ‪hhh‬‬
‫ا ﺵة ‪ = )70‬ا و‪ ,‬اض‪ = )7 :‬ا(اض ا)&‪ :‬وا ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ا‪ G )0‬ا‪7/‬ى ا<آ‪Visual- Motor Coordination ,‬‬

‫*‪ ،1998 ) hhh6 lhhh+‬ص ‪ lhhh (131‬ا ‪ hhh‬رة *‪ ,hhh‬ا‪ Y hhh G :hhh)0‬ا‪ hhh‬ت‬
‫ا‪7/‬ی و‪-‬آ ا(ﺝ‪D‬اء ا‪.:R &0K‬‬
‫ً‬
‫ﺗﺎﺳﻌﺎ‪ :‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺍﳌﺘﻐﲑﺍﺕ ﻏﲑ ﺍﳌﻌﺮﻓﻴﺔ ﺑﺼﻌﻮﺑﺎﺕ ﺗﻌﻠﻢ ﺍﻟﺮﻳﺎﺿﻴﺎﺕ‬
‫ا‪I& -‬م ا‪4‬ات ‪Self-Concept‬‬
‫*ف ز‪-‬ه ری} ‪ :,+) 1984 Piers-Harris‬ا>ع‪I& (1998 ،‬م ا‪4h‬ات‬
‫ ‪ Yhh hh0 hh*R" lhh‬اا‪ =hhS‬ا‪4‬ا ‪ hh‬ا‪ }hh6 Phh0‬آ‪ Yhh Thh‬و‪ =hh‬و ‪ h‬ا‪MKFhh‬‬
‫‪:‬آ‪ l‬و & ‪."l‬‬
‫وی‪h‬ف راﺝ‪،1993) bhh‬ص ‪hhI& (13‬م ا‪4hh‬ات ‪" lhh‬ا‪7hh‬رة ا‪ ,hh0‬ی‪ hI 6‬ا&‪hh‬د‬
‫)&‪ t - Y l:& Y* l:‬ی‪ & Y l :0‬ت و‪ S‬رات ﺝ‪ :‬و* وا & "‪.‬‬
The Multidimensional ‫ د‬h(‫ د ا‬h0 ‫ات‬4h‫م ا‬hI& ‫ س‬h ‫ء‬h ,h+ h‫أ‬
(Cited in: Montgomery, 1992 Bracken ‫ إ* اد‬Y Self-Concept (MSCS)
,-‫ا‬hh)‫ } ا‬h hh *+ ‫اح‬hh Oh ,hh+ l:hh& Yhh* ‫د‬h&‫ة ا‬hh6+ ‫ات‬4hh‫م ا‬hhI& ,h)‫ وی‬1994)
. :R‫ ا‬P-‫& ءة و ا)ا‬6‫ * وا(ی و اﺝ ا و ا‬0‫ا(آ دی واﺝ‬
‫ ' ت‬Fhhh)‫ ا‬,hhh+ .‫د‬hhhI‫ وﺝ‬lhhh‫د ر‬hhh&‫ إدراك ا‬,‫ دی‬h h‫ات اآ‬4hhh‫م ا‬hhhI& ,hhh)‫وی‬
.(‫ )ای ت –ا اءة –ام‬K‫ ' ت ا(آ دی ا‬F)‫ وا‬، ‫ا(آ دی ا‬
[h h‫ه‬T‫ أو آ‬lh ST*‫ و‬lhT* &0 Nh&>‫ ا‬h ,h) + ,* 0‫ات اﺝ‬4‫م ا‬I& ‫أ‬
.‫ * م‬l‫ ﺝ‬Y‫ ; ص وا;ی‬l‫ ء ﺝ‬S (‫ا‬
Yhh . h 0‫ى ی‬4hh‫ ا‬, h& ‫ * ا‬h0 Nhh&>‫ ت ا‬h‫ى إدراآ‬hh(‫ات ا‬4hh‫م ا‬hhI& ‫ د‬h<‫وی‬
.‫ا(ة‬
Nh&> h ‫ رة ا‬h ‫ ا‬,h‫ إ‬F0+ ‫ د ا( د‬0 ‫ات‬4‫م ا‬I& ‫ س‬,* ‫& ءة‬6‫أ ا‬
h 0‫د ا‬h)/‫& ءة @ ا‬6 ,*&‫ ا س ا‬Yj0‫ وی‬.‫ ت‬y /‫ ا‬N‫ آ‬,+ ‫ ح‬R)‫از ا‬-‫ إ‬,*
.Y/R‫ وا‬، N 60‫ ا‬،‫ ق‬7‫ ا‬، (‫ ا‬N" ، 7KF‫ ا‬MC 7; @/
.lh‫ را‬S h< h & ‫ * ا‬Fh‫ ت وا‬R0h Gh0 + , ‫ ا‬h‫ات اﺝ‬4‫م ا‬I& ‫أ‬
h ‫ وی‬."h ‫ ی ا‬h* ,) h h‫ أﺵ‬h -‫ "أ‬, ‫ ا‬h‫ات اﺝ‬4h‫م ا‬I& ‫)د‬/‫ ا‬,* "(‫ ا‬Y‫و‬
‫د‬h)/‫ ا‬h"‫ أ‬Yh‫ و‬.,:hR‫ ا‬N6Fh‫ وا‬:hR‫ رة ا‬h ‫د‬h&‫ إدراآ ت ا‬,:R‫ات ا‬4‫م ا‬I&
0:hh‫ ا‬hh *&‫ ی } ا‬h ‫ ا‬,hh* hh‫[ ا رﺝ‬hhR‫ ة " و‬h ‫ و ﺝ‬h / l:hhT" ‫ س‬h ‫ا ا‬4hh‫ ه‬,hh*
‫اد‬h+(‫ * ا‬Fh h 6 ‫ ا‬h‫ ا رﺝ‬.4h‫ ه‬N"‫ و‬.,6‫ات ا‬4‫م ا‬I& N"0 ‫*> ء درﺝ آ‬B
(Cosden, Elliott & Noble, Nh ‫ت و‬h‫ ن وإی‬h‫ آ‬h‫ ویآ‬.I:h& ‫ أ‬h< h ‫ا‬
‫ات‬4h‫ ی ا‬h ‫ و‬Self-Concept ‫ات‬4h‫م ا‬hI& ‫>< ت‬7h ‫ أن‬Yh 8h‫ ا‬,h* l ‫ أ‬1999)
}&)hh ‫ى‬hh0‫اث ا‬hh0‫ ا‬,hh+ ‫ م‬K0:hh Self Concept ‫ات‬4hh‫ وإدراك ا‬Self-Esteem
hhI‫ وﺝ‬Yhh ‫ات‬4hh‫م ا‬hhI& ,hh‫ إ‬hhL)‫ ی‬،|hh‫ ذ‬Yhh 8 h ‫ و‬.‫ ت‬h +‫اد‬0 Ohh ‫ آ‬hh h ‫ آ‬,hh)‫ا‬
}6 h+ ‫ات‬4h‫ ی ا‬h h‫ أ‬.h K‫ ا‬,-‫ا‬h)‫ ا‬,h+ ‫ ءة‬h&6‫ ت ا‬h‫دراآ‬B =h‫ و‬l ‫ أ‬,* ‫ه‬L
‫د‬h&‫ ا‬hI+ }60h+ ‫د‬h&‫ ا‬h 7h ‫ات‬4‫ إدراك ا‬Y - ,+ .l * ‫ ه‬,6‫ ا&د ا‬I+
‫ ت‬h )/‫ ا‬.4hh‫ ون أن ه‬h‫ ویآ‬.0hh‫ ا‬hh Yhh ‫ ة‬h ‫ ا‬Yhh hh>/‫ ا‬hh *)‫ ا‬MC 7hhK
.7&) ‫) ت‬/‫ < ی ه آ‬Q7‫ ا‬Y‫ @ و‬Ij ,* ‫ ة‬0 ‫ن‬6 / 8 ‫ث‬T"‫ا‬
‫ات‬4h‫م ا‬hI& (Cited in: Wong, 1996, 94) 1991 Bryan Y‫ای‬h ‫ف‬h‫وی‬
.Y‫ ا;ی‬.6‫ أو ی‬Q<‫ ی‬I P0‫ و ا>ق ا‬l &7 MKF‫ ا‬I+ l
‫ب‪ -‬ا‪0‬ا‪:Adjustment G+‬‬
‫*‪ l+‬راﺝ‪ ،1993) b‬ص‪ Y -" l (578‬ا‪0‬ا‪ C‬وا ‪ R:‬م ‪ Y‬ا&د و &‪l:h‬‬
‫و )‪ l‬و ‪ / l0y Y‬و ‪ S ,+‬ر‪ ,* l‬إر ء أ‪ - Qh8‬ﺝ ‪ lh‬و‪ h +7h l+7h‬ازاء‬
‫> ‪ Q‬ا‪ y /‬ا دی واﺝ‪ ، * 0‬وی‪ Yj0‬ا‪0‬ا‪ S G+‬رة ا&د *‪ ? ,‬آ‪ l‬و* دا‪lh‬‬
‫*)‪ h‬یاﺝ‪ h&S lhh‬ﺝ ی‪ h‬ا أو ‪ 6Fhh‬دی‪ h‬أو اﺝ‪ hh * 0‬أو ; ‪ hh‬أو ‪hh‬ا* &‪ًhh ? :hh‬ا‬
‫ی) ‪ Q‬ه‪ .4‬ا‪L‬وف ا‪ R‬ی ة‪+ .‬ن *‪ DR‬ا&د *‪ Yh‬إ‪ h S‬ه‪4h‬ا ا‪h0‬اؤم وا ‪ R:h‬م )‪ lh‬و‪Y h‬‬
‫&‪ l:‬و ‪ N S l0y‬إ ‪P" l‬ء ا‪0‬ا‪ "G+‬أو ‪ N0‬ا‪ <7‬ا)&‪ ، :‬وی‪ /‬و ء ا‪0‬ا‪DhR* ,+ G+‬‬
‫ا&د *‪ lT6F N- Y‬ا *‪ ,‬ا;‪DR* I+T0‬ا ی‪D‬ی *‪ h ,h‬ی)‪ lh) .h 8 .hL0‬أو ‪h‬‬
‫ی)‪." l:& Y .L0‬‬

I
. ‫ ت ای ت‬7 ‫ ﺵ‬K‫ة ری‬L -:‫أو‬
. ‫) = ت ای ت‬7 -: ً
. ‫ ت ای ت‬M KF -:ً "
.‫ ت ای ت‬7 /- 7‫>ا ت ا‬B‫ ا‬-:ً ‫را‬
. ‫ ت ای ت‬7 //:‫ ا‬N‫ اا‬-:ً : ;
:‫ﲤﻬﻴﺪ‬
I hh hh ‫ ت‬hh Yhh ‫ ن‬h ‫ ی‬Y‫ی‬4hh‫ ل ا‬h &'(‫ ا‬hh 6‫ ا(ی‬hh ‫ ا& را‬hh6<‫ ا‬O&hh‫و‬
Yh h"‫ أو أآ‬h * Ph+ ً‫>ا‬h‫ون ا‬hIL‫ ی‬Y‫ی‬4h‫ ا‬h K‫ ا‬0h‫ ت ا‬h ‫"ا('& ل ذوو‬
.hS>)‫ أو ا‬h06‫ ا‬h?‫ ام ا‬K0‫ أو ا‬I+ P+ )j0‫ﺝ ا( ا‬6 :‫ا ت ا‬
،‫اءة‬h ‫ وا‬،t‫ ی‬h<‫ وا‬،h 6&0‫ ا‬Yh Nh‫>ا ت آ‬h‫ ا‬Ph+ ‫ ا>ا ت ح‬.4‫ ه‬IL‫و‬
Yh Nh‫ آ‬,h‫[ إ‬h‫ ُﺝ‬Ph0‫>ا ت ا‬h‫ ا‬،0h‫ ت ا‬h NF ‫ آ‬.‫ ب‬:<‫ أو ا‬،PRI0‫وا‬
:hh/<‫ وا‬،‫اءة‬hh ‫ ت ا‬hh‫ و‬،m :hh/‫` ا‬hh‫ل ا‬T0hh;‫ وا‬، `hh‫= ا‬hh‫ و‬،Phh‫دراآ‬B‫= ا‬hhKُ0‫ا‬
‫ م ا(ول‬h ‫ ا‬Ph+ Fh) Ph0‫ ا‬0h‫ت ا‬T6Fh ‫م ا('& ل ذوي‬I&‫ا ا‬4ُ‫ ه‬Yj0‫ و ی‬. C )‫ا‬
،P+ h hh "‫ وا‬،Phhhhy /‫ ن ا‬h hh<‫ أو ا‬Phhhh ‫; ا‬hhhh0‫ أو ا‬،P:hhhh‫ أو ا‬Phhhh‫; ا<آ‬hhhh0‫ ا‬Yhhhh
(Cole & Cole, 1996, 552; Gelfand, Jenson & Drew, 1997, .‫ دي‬70S‫وا‬
196; Barlow & Durand, 1999, 444; Lary, 1992, 342; Halgin &
.Whitbourne, 1997, 381)
American Psychiatric Association hh 6‫ ا(ی‬P:hh&)‫ ا‬Qhh>‫ ا‬hh ‫)= ﺝ‬7hh‫و‬

hT Ph+ 0h‫ ت ا‬h (Cited in: Halgin & Whtibourne, 1997, 81) 1994
.‫اءة‬h ‫ ا‬h ‫ ت‬h‫ و‬،h 06‫ ا‬h ‫ ت‬h‫ و‬،‫ ای ت‬:P‫ ت ه‬R
، h ‫ م ای‬h I‫ أداء ا‬Phh+ hh Yhh ‫ ت‬h ‫ ای‬hh ‫ ت‬hh ‫ ل ذوو‬h &'(‫ ا‬P h ‫وی‬
‫>< ت‬7h‫ا‬-‫از‬- ‫ ا& ه‬I+ ،‫ ا" ل‬N / ,*) ‫ ا& ه ای‬I+ P+ ‫و‬
,h+ ‫ر‬7hS ‫ ( أو‬:<‫ﺵ رات ا‬B‫اءة ا‬S N") ‫دراآ‬B‫ رات ا‬I‫& ض ا‬K ‫ و ا‬،( ‫ای‬
‫ رات‬hI‫ وا‬،hy' ; hh ‫ >ی‬IK:h ‫ اد أو‬h*(‫[ ا‬hh/' ،‫ ل‬h"‫ ا‬N /h ,hh*) . h/0 ‫ رات ا‬hI
Yhh ‫ ن‬h ‫ ی‬Y‫ی‬4hh‫ ون ا‬h ‫ ااﺵ‬h ‫ أ‬.(‫ب‬jhh‫ ول ا‬h ‫ ﺝ‬hh ،‫ ل‬h "‫ ا‬N /hh ,hh*) h ‫ای‬
Y h h ‫ ت ای‬h ‫اء ا ر‬hh‫ إﺝ‬,hh* Y‫ دری‬hS hh 8 I hh+ ‫ ت‬h ‫ ای‬hh Phh+ ‫ ت‬hh
} h‫ وه‬Nh ‫ ف ه‬h‫ وأ‬.> :/‫ أداء ا ت ای ا‬P+ ‫ آ ی ن‬،‫ا(ﺵ ء‬
Yhh ‫ ن‬h ‫ ی‬Y‫ی‬4hh‫ ا‬Y‫ ی‬h ‫ ل وااﺵ‬h &'(‫( أن ا‬Hummel & Humes, 1984, 235)
،h 6‫ ه ا‬h&‫ ا‬hI+‫ و‬،‫ ا(* اد‬I+ P+ ‫ون‬IL‫ ی‬،‫ ای ت‬,+ ‫ ت‬
GC hh - ‫آ‬4hh ,hh* ‫ رة‬hh ‫ م ا‬hh* ،‫ح‬hh>‫[ وا‬hhR‫ )ا‬hh ‫ ت ای‬hh ‫اء ا‬hh‫ إﺝ‬hh‫و‬
‫دة‬h‫| اﺝ‬0‫ )آ‬N‫ ﺝ‬N6‫ ﺵ‬P+ 06‫ ای ا‬NC :‫ ا‬N- P+ ‫ و‬،(‫ای ت‬
.(Y‫ & س ذآ ء ااﺵ ی‬-:‫ س ذآ ء ا('& ل و س وآ‬:‫ س وآ‬P+
,h* lh ‫( أ‬Cited in: Rourke & Conway, 1997) 1983 Badian Y‫ دی‬h ‫ى‬h‫وی‬
،P‫ﺝ‬h‫ ا) رو‬th</‫ ت ا‬h ‫ أد‬Ph+ Nh‫ ری` 'ی‬h ‫ ت‬h ‫ ای‬h ‫ ت‬7h ‫ أن‬Yh 8‫ا‬
‫ ت‬hh ‫ ل‬h R Phh+ Ohh‫ أﺝی‬Phh0‫ ت ا‬h ‫ث وا را‬hh</‫ ا‬Ohh )* h + ،P‫ﺝ‬6 h ‫وا) رو‬
‫ ط‬Fh)‫>اب ا‬h‫ أو ا‬،h 06‫ ا‬h ‫ ت‬h‫ و‬،‫اءة‬h ‫ ا‬h ‫ ت‬,* D ‫آ‬0 0‫ا‬
‫ ل‬hR Ph+ Oh‫ أﺝی‬P0‫<ث وا را ت ا‬/‫ أ ا‬.. /0 ‫ر ا‬7 ‫<ب‬7‫ ا‬C‫ا‬D‫ ا‬P‫ا<آ‬
‫ ت‬h ‫ ای‬h ‫ ت‬h ,h* ‫ ا م ا(ول‬P+ ‫ت‬D‫ آ‬+ ،‫ ت ای ت‬
=h Yh* h Acquired Disorder Q:h06 ‫>اب‬h ‫ ( آ‬66:h‫ أو ا ی‬h 66‫)ا‬
h‫ درا‬h‫ أ‬.‫ة‬h6/‫ ا‬h)‫ ا‬Nh-‫ ا‬Ph+ ‫ادث‬h< ‫ض‬h0‫ ا‬hR 0 Brain Damage `‫ا‬
,hh*‫ و‬،Developmental Disorder PC h ‫>اب‬hh ‫ ت آ‬h ‫ ای‬hh ‫ ت‬hh
. /:hh t‫ ی‬h- . hR‫ ا‬hhI+ 0hh‫ ت ا‬hh ‫ ط‬h ‫ أ‬Yhh Phh*+ m)hh‫ آ‬، 7hh; hh"‫ أآ‬h<
0h‫ ت ا‬h‫ ت ت ا اءة و‬R P+ ‫<ث‬/ /6‫ ا د ا‬Y 8‫ ا‬,*‫و‬
T
ً yh ‫ م‬h0‫ زال اه‬h ،h?‫ ت وا‬h ‫ ای‬Y G ‫ ط و‬/‫ت وﺝد ار‬I‫ أ‬P0‫ا(;ى ا‬
h 0‫ ت ا‬h‫| ا را‬h ً7h;‫ و‬.‫ ت‬h ‫ ت ای‬h ‫ ل‬hR Y "- h/‫ ا‬Nh/S Yh /:
‫ ق‬:hhh ‫ض‬hhh N7hhh&‫ا ا‬4hhh‫ ه‬NI0:hhh ‫ف‬:hhh+ |4hhh‫ و‬،7hhh‫ ا‬.4hhhI PK‫ ری‬hh0‫ ق ا‬:hhh
.‫ ت ای ت‬7 PK‫ ری‬0‫ا‬
h)* ‫ ت‬h ‫ ت ای‬h Prevalence ‫ ر‬Fh0 ‫ ا‬/:h h‫ < ی‬Y "- h/‫ ا‬Y ‫ ول ا ی‬-‫و‬
‫( أن‬Cited in: Rourke & Conway, 1997) 1974 Kosc |h‫ آ‬h‫ﺝ‬+ ‫ ل؛‬h&'(‫ا‬
Yh ‫ة‬h /‫ آ‬h) * |h‫ ودرس آ‬.‫ ت‬h ‫ ای‬h ‫ ت‬h Yh ‫ ن‬h‫ ل ی‬h&'(‫ ا‬Y %6
=7h‫ ا‬Ph+ ‫ ل‬h&'(‫ ا‬Yh (%6.4 ‫ )أي‬375 Yh 24 ‫ أن‬h‫ ووﺝ‬، ‫ آ‬+6 F P+ ‫ا('& ل‬
1983 Badian Y‫ دی‬h ‫ر‬hS‫ و‬.lhh&‫ی‬0 h +‫ و‬66:hh‫ ا ی‬Yh ‫ ن‬h‫ ی‬,C‫ ا‬h0‫ } ا‬hK‫ا‬
,h+ = jh‫ ا‬N 7<0‫ وث ا‬- ‫( أن ت‬Cited in: Rourke & Conway, 1997)
‫ &رد‬0hhh ‫ ر‬hh 0;‫ ا‬,hhh* NhhhS‫ أو أ‬%20 hhh‫ )ا رﺝ‬Poor Achievement ‫ ت‬hh ‫ای‬
h-‫ ا‬,h0- ,h‫ ا(و‬h-‫ ا‬Ph+ (1.476 = ‫ ل )ن‬h&'(‫ ا‬Yh h) (Ph‫ ا را‬N 7<0
%3.6‫ و‬mhhh + ‫اءة‬hhh ‫ ا‬Phhh+ ‫ن‬jhhh&K) hhh‫ ا را‬hhh) * Yhhh %2.2 ‫ أن‬0)0hhh‫ وا‬،hhh) "‫ا‬
.ً ‫ ب‬:<‫ ا اءة وا‬Y N‫ آ‬P+ ‫ن‬j&K) %2.7 ‫ و‬، ‫ ه‬-‫ ای ت و‬P+ ‫ن‬j&K)
‫ ون‬h ‫[ أو‬h :h<‫ رة ا‬h ‫ ا‬P+ ً& ‫وا‬I‫ أ‬Y‫ی‬4‫ ا‬4 T0‫ ا‬Y P6‫ ا د ا‬P ‫ إﺝ‬z‫و‬
‫ ن‬h‫ ی‬Y‫ی‬4‫ ا('& ل ا‬/: [ /:)‫ | ا‬l F0‫ و‬.(%6.4 ‫ )أي‬94 P‫ا‬- ‫اءة‬S
hhC‫ا‬D‫ ا‬Phh‫ ط ا<آ‬Fhh)‫>اب ا‬hh‫ ا‬Yhh ‫ ن‬hh‫ ی‬Y‫ی‬4hh‫| ا‬hhy‫ أو أو‬،‫اءة‬hh ‫ ت ا‬hh Yhh
h)* ‫ ت‬h ‫ ای‬h ‫ ت‬h ‫ ر‬Fh0 ‫ ا‬Q:h ‫ف‬T0;‫ ویﺝ[ ا‬،. /0 ‫ر ا‬7 ‫<ب‬7‫ا‬
. hI 7h KF0‫ ت ا‬h6<‫ ا‬Ph‫| إ‬4h‫ وآ‬،‫ ت‬7h‫| ا‬h0 h *&‫) & ت ا‬7h0‫ ا‬,h‫ا('& ل إ‬
h&0K‫) & ت ا‬7h0‫ ا‬Yh Nh‫ض آ‬h* ,h* N7&‫ا ا‬4‫ ه‬Y P "‫ء ا‬DR‫ ا‬D‫| ف یآ‬4‫و‬
‫‪ 7‬ت ای ت‪ ،‬وا<‪ 6‬ت ا‪ 7h KF0‬ا‪ = )7h Ph+ K0:h‬ه‪ .4h‬ا&‪Yh hy‬‬
‫ا('& ل ذوي ت ا‪* [ ،0‬ض ﺝ‪ @/ D‬ا(*اض ا) ‪ C‬ا‪. I /- 7‬‬
‫و ‪ًhhL‬ا ‪ h /0‬ی‪ Y‬أ‪ /hh‬ب ‪ hh‬ت ‪ hh‬ای ‪ h‬ت *) ‪ h‬ا('& ‪ h‬ل ‪ Y h h‬ورا ‪ hh‬و*‪ /7hh‬‬
‫و ‪hhhhh y‬؛ ی‪hhhhh‬ض ا‪DhhhhhR‬ء ا" ‪ Yhhhhh thhhhh‬ه‪4hhhhh‬ا ا&‪ /hhhhh N7hhhhh‬ب ارا ‪ hhhhh‬وا(‪ /hhhhh‬ب‬
‫ا) رو ‪6 h‬ﺝ وا(‪ /hh‬ب ا‪ h ) ،hh y /‬یآ‪ Dhh‬ا‪DhhR‬ء اا‪ ,hh* [hh‬ا‪T‬ﺝ ‪ h‬ت ا ‪hh‬‬
‫'& ل ذوي ت ‪ ,+‬ای ت )ا‪T‬ﺝ ت ا>‪ ،h /‬أو ا‪T‬ﺝ‪ h‬ت ا‪0‬ی‪ ،h‬أو‬
‫ا‪T‬ﺝ ت ا?‪4‬ا‪.( C‬‬
‫ﺃﻭﻻ‪ :‬ﻧﻈﺮﺓ ﺗﺎﺭﳜﻴﺔ ﺷﺎﻣﻠﺔ ﻟﺼﻌﻮﺑﺔ ﺗﻌﻠﻢ ﺍﻟﺮﻳﺎﺿﻴﺎﺕ‬

‫رآ‪D‬ت ا‪</‬ث وا را ت ا‪ P0‬أﺝی‪ ,* O‬ا('& ل ا‪4‬ی‪ Y‬ی ن ‪ Y‬ت ‪,+‬‬
‫ای ت *‪ ,‬درا ا رات ا را ‪ ،‬ا‪ R‬ه ت ا‪ ،4 T0‬ری‪ Q‬ا ر ‪ ،Y‬و'ق‬
‫ا‪ 0‬ری}‪ Y - P+ ،‬اه‪ O0‬درا ت ‪ S‬ﺝ ًا را ا‪ :‬ق ا‪ 0‬ری‪ PK‬و ت ا‪0‬‬
‫ﺝ‪ * l‬م و ت ای ت ﺝ‪ ; l‬ص‪.‬‬
‫ی< د ا?‪D‬ا‪ ,‬اآ‪ D‬ا ى ا رآ ا‪ R ,+ )' /‬وی= ا‪ h‬غ و‪ lh S h ًh +‬ا‪Yh‬‬
‫ ) )‪1720‬هـ‪980 /‬م‪428 -‬هـ‪1037 /‬م( ‪ ,+ N/S Y‬آ‪" l/0‬ا ن ‪ ,+‬ا>‪ "Q‬و "ا)‪ R‬ة"‬
‫وأ‪-‬ال ا)&}‪+ .‬آ‪ D‬ا<} ا‪0F‬ك ‪ ,+‬ا‪ Q R‬ا(ول ‪ Y‬ا‪R0‬ی= ا(ول ‪ Yh‬ا‪R0‬ی‪=h‬‬
‫ا(ول ‪ ,hh+‬ا ‪ h‬غ‪ .‬وآ‪ Dhh‬ا ‪hh‬ة ا‪7hh‬رة ‪ ,hh+‬ا‪ Qhh R‬ا(; ‪ Yhh hh‬ا‪R0‬ی‪ =hh‬ا(ول ‪Yhh‬‬
‫ا ‪ h‬غ‪ .‬وا ‪hh‬ة ا‪ ,hh+ hh K0‬ا‪DhhR‬ء ا(ول ‪ Yhh‬ا‪R0‬ی‪ =hh‬ا(و‪ ،mhh‬وا ‪hh‬ة اه ‪ " hh‬ا‪h I0‬‬
‫ا غ آ‪ ،"l‬و‪ Y6‬ا‪ K‬ص ‪ I‬ه ا‪R0‬ی= ا(و‪ ,+ m‬ﺝ ‪ lh/‬ا(; ‪ ."h‬وا< ‪hL+‬‬
‫ا‪4‬اآة ‪ ,+‬ا‪R0‬ی‪ =h‬ا(; ‪ .h‬وی‪ Fh‬ا?‪D‬ا‪ ،,h‬آ‪ G/h h‬أن أﺵ‪ h‬ر ا‪ ،Nh/S Yh ) h Yh‬إ‪,h‬‬
‫‪ 6-‬ا‪ /‬رى ﺝ‪ Nh‬ﺵ‪ h ,h+ l h‬ی ا‪ h‬رك <‪ :h‬ت‪ ،‬و‪ ;h‬ا‪ h‬رك ‪ ،, h‬وﺝ‪Nh‬‬
‫ا‪70‬ف ‪ ,+‬ر ا<‪ :‬ت وا ‪ ,+ ,‬ا‪ .m‬ی ل ا?‪D‬ا‪" :,‬وإ ‪ h‬ه‪ h‬ى ا)‪ h‬س‬
‫إ‪ ,‬ا ‪ j‬ء ن ه‪ .4‬ه‪ ,‬ات‪ ،‬وأ ‪ &0K I‬ا<‪ h‬ل <‪ Q:h‬ا;‪T0h‬ف ا ‪h‬ى‪ ،‬وأن ا&‪ :h‬د‬
‫إذا ا;‪R0 M0‬ی= أورث ا(ز ‪ ،l +‬ا*‪ /0‬ر ااﺝ‪ h6- ,h+ Qh‬ا‪ [ 7h‬ا<‪, h h6‬‬
‫أن ی ‪ h h‬م ا(‪ , h hR M)hhhS‬وی‪ ;hhh‬ا(‪ M)hhhS‬و‪ , h h-‬وی ‪ h h‬ا‪7hhh0‬ف ‪ًh h6- h hI‬‬
‫وا‪0‬ﺝ *ً "‪ N‬ا)<) *‪ Y‬ا‪ ,+ Y / R‬ا‪ m‬ﺝ‪ S O‬ر‪"l‬‬
‫أ‪ hhK+ hh‬ا‪ hh‬ی‪ Y‬ا‪hh‬ازى )‪544‬ه‪hh‬ـ ‪1150/‬م‪606 -‬ه‪hh‬ـ ‪1210/‬م( ‪ +‬ﺝ‪ [hh‬ا&‪hhh‬وق‬
‫ا&دی ‪ ,+‬ا‪ &7‬ت ا)&‪ :‬ا‪ 0‬ة ا) ' وا‪ ,h0‬ﺝ‪ ,h* [h‬أ‪D }h‬اﺝ ‪,h* h‬‬
‫ا;‪T0‬ف أ‪-‬ال ا غ وه‪ T ,* ,‬أ اع‪:‬‬
‫ ا)‪hhh‬ع ا(ول‪ :‬ه‪ hhh‬ا;‪T0hhh‬ف ‪ hhR‬وی= ا‪ hh‬غ ا"‪ hhhT‬وا‪R0‬ی‪ =hhh‬ا(ول ه‪[hhh hhh‬‬
‫ا‪ ،N K0‬وا" ‪ ,‬ه [ ا‪ ،6&0‬وا" ‪ t‬ه [ ا‪40‬آ‪.‬‬
‫ ا)ع ا" ‪ Y :,‬ا‪ /‬ب ا ‪ 8‬ویﺝ ‪ Y h‬ا‪R0‬ی‪ =h‬ا ‪ h‬م وا‪R0‬ی‪ =h‬ا‪mh0‬‬
‫‪R‬ى وه *‪ /‬رة *‪ Y‬ﺝ‪ :‬ﺵ‪ h l /‬ود‪ ،‬ی)&‪ lh) 4h‬ا‪h‬وح ‪ Yh‬ا‪R0‬ی‪ =h‬ا ‪ h‬م إ‪,h‬‬
‫ا‪R0‬ی= ا‪.m0‬‬
Yhh ‫ع‬hh)‫ا ا‬4hh‫ ه‬Ghh&0‫أس وی‬hh‫= ا‬hh<S N6hh‫ ﺵ‬hh‫ ه‬hh 8 ‫ ب ا‬/hh(‫ ا‬Yhh thh "‫ع ا‬hh)‫ ا‬
Phh+ h ‫ ا‬,hh+ Gall ‫ ل‬h ‫= ﺝ‬hh‫ و‬,hh0‫ ا‬Phrenology ‫ غ‬h ‫ ا‬hh‫ا‬+ hh* ‫وض‬hh+
,h+ ‫ة‬Dh‫آ‬0‫ ا‬h ‫ى ا‬h ‫ ا‬h ‫ دة‬h‫ زی‬,‫ إ‬I + Q‫ ذه‬,0‫ وا‬F* [ 0‫ ای ا ن ا‬
,hh+ ‫ى‬hh ‫ ا‬.4hh‫ ه‬Dhh‫ اآ‬hh ‫ ا‬hhRR‫اء ا‬Dhh‫ أﺝ‬,hh+ ‫ءات‬hh0 Q/:hh ‫ غ‬h ‫اء ا‬Dhh‫اﺝ‬
.‫ا غ‬
.‫ ن‬/ /:) ‫ اأس‬N6‫ ه ﺵ‬8 ‫ ب ا‬/(‫ ا‬Y [‫ ا)ع اا‬
h‫ ا&ا‬h* ,h+ .4h ‫ ﺝ ل و‬lC‫ را‬G/ S ‫ اازى‬Y‫ ا ی‬K+ ‫ ا ل أن‬T;
(1993 ،, R ) . ‫ ا رات ا‬Y ‫ و‬RR‫ ا‬N6‫ ﺵ‬Y ST* ‫ ا ل ﺝد‬,+
`hh‫ ا‬G' h ) Y h ‫ف‬T0hh;‫د ا‬hh‫ة وﺝ‬hh6+ ‫( أن‬31 : 2002) Nhh/ Y 0:hh‫ى آی‬hh‫و‬
‫د‬h‫ ﺝ‬NRh ‫ م‬hS‫ أ‬Nh‫ و‬.‫ ة‬h‫ ﺝ ی‬O:h hI) Nh‫( آ‬h& ‫ )أو ا‬y: t - Y &0K‫ا‬
‫ دة‬h< [h‫ ا‬hI ‫ن‬h6‫ أن ی‬QR‫ أي ع ی‬Y 6<0‫ وا‬6&0‫ة أن * ت ا‬6& ‫ب‬06‫و‬
Phh0‫ وا‬1862 )hh Ph+ 7hhS(‫ ا‬Phh+ O&Fh0‫ اآ‬Phh0‫ ا‬hh -‫ا‬R‫دي ا‬h/‫ أوراق ا‬hh‫ ه‬،`hh‫ ا‬Ph+
=7h‫ ی‬h6/ ‫ء‬Dh‫ ﺝ‬:Y‫ءی‬D‫ ﺝ‬Y ‫ن‬60 P‫ وه‬.‫د‬T ‫ ا‬N/S 3000-2500 P‫ إ‬IK‫یﺝ[ ری‬
,hh* ‫ي‬hh0<‫; ی‬hh0 ‫ء‬Dhh‫ وﺝ‬،`hh‫ ت ا‬h ‫ إ‬h I + h ،hh) ‫وح‬hhR Y 7hh ,hh
‫ ف‬h‫ ه‬h‫ ور‬،‫ط‬h>K‫ ا‬Yh ‫ء ا(ول‬DhR‫ ا‬Ph+ ‫>< ت‬7h‫@ ا‬h ‫ ام‬K0‫ل ا‬- ‫ ت‬
h h‫< ی‬0‫ة ا‬hhh6+ ‫ أن‬h hR |4hhh‫ آ‬.‫رة‬hhhRI O</hhh‫ أ‬h hS Ohhh ‫ ء آ‬hhh‫ ت وأ‬h h‫ح آ‬hhh‫ ﺵ‬,hhh‫إ‬
}R‫ ا‬Y ‫ر‬4- ‫ي‬4‫اط" ا‬S P‫ وردت ى "أ‬S `‫ ا‬P+ ) 6< ‫ ت‬P*‫ا‬
Yh = hK‫= ا‬7h)‫ ا‬Ph+ Nh‫ اث ﺵ‬-‫ إ‬P‫ یدي ذ| إ‬,0- ‫ (ی إ `؛‬P-‫ا‬R‫ا‬
.N ‫ ا‬Q R‫ ا‬P+ 6<0‫ ا` ی‬P+ Q ‫ ﺝ‬N‫ ن آ‬+ Y* =F6‫ ه) ی‬I+ .:R‫ا‬
،O :h h‫ ت وإ‬h + hS hI ‫ آة إ أ‬/‫ات ا‬/K‫ ا‬Y ‫ ة‬0:‫ | ا ت ا‬N"‫و‬
‫ت‬Dh‫ رآ‬h‫ی‬L)‫ ا‬.4h‫ وه‬،"h K‫ ا‬h‫ی‬L " ‫ـ‬h ‫ف‬h‫ ی‬Q‫ه‬4h P>h‫ر ا‬7‫ل ا‬T; ‫إذ د‬
‫ة‬h /6‫ وی= ا‬hR0‫ ا‬.4h‫ ه‬Nh;‫[ دا‬0 ‫= ا` إ‬C ‫= و‬0K ‫ > ) ت ا` و* ت‬,*
. 8 ‫ة ا‬F ‫ ا‬P+ PK‫ ا‬:)‫ ا‬N;‫ه دا‬D‫ آ‬Y NC : y ‫ا‬
‫ ت‬h 0‫ آ‬Ph+ hI ‫اض‬h0+‫ ا‬P‫ ت ای ت إ‬7 K‫ ری‬0‫ ای ا‬/‫ود ا‬
(Cited in , Rourke & Conway, 1997) (1650-1596) Descarts ‫ رت‬h6‫دی‬
‫ ة‬h‫ ا‬Ph+ Dh‫آ‬0‫ ی‬N ‫ وأن ا‬،(P‫آ‬--P ‫وﺝ ا‬-P+) ‫ك‬:‫ "أن ا` ه أ س ا‬.‫اد‬
‫ت‬hhI hh . h ‫ا ا‬4hh‫ ت ه‬h 0‫ آ‬Phh+ hh L* ‫ة‬Ihh‫اض ﺵ‬hh0+‫ا ا‬4hh‫ ل ه‬h h S‫ و‬."‫)ی‬7hh‫ا‬
h ‫ رة ای‬h ‫ وا‬Brain Behavior `h‫ ط ا‬Fh Y h ST‫ را ا‬,‫ا< وت ا(و‬
‫ غ‬h ‫ ا‬hh‫ا‬+ hh* ‫ أو‬hh‫ی‬L) hh K‫وض ا‬hh&‫ل ا‬Thh; Yhh Calculation Ability
Franz Josef Gall ‫ ل‬h ‫= ﺝ‬hh‫ ﺝزی‬Dhh ‫ا‬+ I h S Phh0‫ ا‬Phrenological Theory
.‫ق‬TK‫ ا‬6& ‫ًا‬D‫ ا ی) آ‬l + O ‫ آ‬OS‫ و‬P+ ) + P+ N‫ي آ ن ی‬4‫( وا‬1828-1758)
‫ ت‬6‫ وأن | ا‬،` &0K‫ ا‬G' )‫ ا‬P+ [0 ‫= ا رات‬0K ‫ أن‬0‫وآ ن ﺝ ل ی‬
‫ر‬7h ‫ا‬46‫ وه‬. I 70K‫ ا‬G' )‫ ا‬P>? P0‫ اا[ ا‬P+ RR‫ ا‬R- ,* }6)
.lh0R‫ د ﺝ‬h‫ وأ‬hR- ‫ س‬h S ‫ل‬Th; Yh ‫د‬h&‫ ا‬7hK‫ < ی ت وﺵ‬Y6‫ ا‬Y l ‫ﺝ ل أ‬
‫ ن‬h‫ى آ‬4h‫ ل وا‬h‫ ﺝ‬4h ‫ا‬h0R ‫ إ‬Ph‫ إ‬lh hS‫ و‬،‫اك‬4h ~ ‫ًا‬Fh0) Oh ‫ آ‬h‫ ن &ا‬h‫ی‬B‫ا ا‬4‫وه‬
‫ ى‬h Nhh ‫ ا‬hh ‫ "إن‬1810 ‫ ل‬h ‫ل ﺝ‬hh ‫ وی‬1814 ‫ م‬h * lhh l:hh‫ل ری‬Thh; ‫رزی‬/hh ,* h ‫ی‬
=Fh6 ‫ل‬Th; Yh N6Fh0‫ ی‬lh + ،hy /‫ ا‬Yh h ‫ ات ا‬h0 h +‫ و‬N6Fh0‫ أن ی‬Y ،N&>‫ا‬
=C hh‫ ا‬b‫ی‬Fhh0‫ ء ا‬hh* ‫ا‬Dhh* hhS‫ و‬.(32 ‫ ص‬، 2002 ، Nhh/) lhh + hh) 6‫ ت ا‬hh 6B‫ا‬
RR‫ ا‬,* ‫& ت اﺝدة‬K ‫ ار& * ت وا‬M<& |‫ ا` وذ‬Y ‫اء‬D‫& (ﺝ‬0K‫ا‬
h R‫ ا‬h)‫} ا‬h6‫ ب ی‬h<0‫ض أن ا‬h0+‫ ا‬h + ‫د؛‬h& ‫آ‬:h‫ ا‬MC 7hK hI>‫ ور‬Skull
‫ ض‬h &K ‫ ا‬h ‫ أ‬، ‫آ‬:hh‫ ا‬hh& h R‫ ا‬hh)‫ ا‬Yhh* [/> h y:hh‫ وا‬hh C <‫= ا‬hh +T0
، h hI P& hhh‫ ا(داء ا‬Mhhh P h h0 ‫ و‬،hhh >)‫ ا‬.4hhhI P/7hhh‫ ا‬hhh)‫ ا‬Mhhh ,hhh‫ إ‬Fhhh +
}hh6‫ ی‬hhRR P‫ رﺝ‬h K‫ ا‬b>:hh‫ أن ا‬h I) ‫ ة‬h‫ * ی‬h lhh‫ (وﺝ‬hh‫ی‬L)‫ ا‬.4hh‫ ه‬Ohh‫و‬
‫آ ت‬:hh‫ ا‬Yhh* ‫ ًا‬h ‫ ﺝ‬hh S ‫ ت‬h P‫ رﺝ‬h K‫ ا‬b>:hh‫} ا‬hh6‫ ی‬h ‫ آ‬، h I P;‫ ا‬h ‫ ا‬b>:hh‫ا‬
.(Rourke & Conway, 1997) ‫ ای ت‬P+ )j0‫ا‬
(Cited in: Rourke Levien et al, ‫ون‬h;~‫ و‬Y h& ‫ یى‬،PCD‫ < ﺝ‬,*‫و‬
‫ و‬h/ ،Y ‫ ا‬,*‫ار وأ‬R ،RR‫ وﺝ وا أن ا‬Y "- /‫ & أن هء ا‬Conway, 1997)
Mathematical ‫ ت‬h h ‫ ل ای‬hhR Phhh+ Y hhh‫ ت واه‬hh ‫ ء ای‬h h* Phhh+ ‫ رزة‬hh
‫د‬h‫ ت ﺝ‬h ‫ س ای‬h‫اض أن أ‬h0+‫ ا‬,h‫ ء إ‬h‫ء ا‬h‫ ه‬h*‫ي د‬4‫ ا( ا‬.Prodigies
. (‫ص ا‬7& P‫ رﺝ‬K‫ ا‬b>:‫ ا‬Y P/ R‫ء ا‬DR‫ ا‬P+ /7‫ = ا‬+T0‫ ا‬P+
I ‫ ل‬/0‫ وا‬,‫[ ا‬0R‫ ا‬N/S Y 4/) ‫ا ا غ‬+ ‫ درا‬O |‫و ذ‬
I hS Ph0‫ وا‬،Ph/‫ی‬R0‫ ل ا‬7hy0‫ ا‬Q h‫ أ‬Oh‫ ﺵ‬Ph0‫ ا‬h S ‫ ا) ه ا ا‬Y ‫ا ی‬
<‫ی‬Fhh0‫ ت ا‬h ' /‫(؛ وار‬1867-1794) Pierre & Flourens } ‫را‬hh+‫ و‬hh
Paul Broca h ‫ل وآ‬hh/ Clinico Anatomical Correlation hh 6 ) ‫آ‬B‫ا‬
،‫ ت‬h ‫ ا< ا‬h)* Qh)R0‫ ا‬,* ‫ أﺝاه‬P0‫را } ا‬+ ‫ رب‬R ‫ت‬I‫ أ‬+ ،(1880-1824)
Ph" =h ‫ أن‬hI + hI‫ أ‬Ph0‫ ا‬1860 ‫ م‬h* Ph+ h‫ر أ* ل وآ‬I [ ‫ م ی‬0‫ أ ا‬
,h‫دي إ‬h‫ ی‬hS :h‫` ا(ی‬h‫= ا‬7h) Third Frontal Convolution h (‫ ا‬h >)‫ا‬
`hh P& hh‫ ا‬h ‫< ی‬0‫ ا‬,hh* Dhh‫ آ‬hh * hh‫ أول درا‬hh‫ ا را‬.4hh‫ ه‬h ‫ و‬hh T‫ آ‬:hh/-
.‫ي‬F/‫ا‬
(Cited in: Pringle & Morgan ‫ ن‬h‫ ورﺝ‬NhR ‫ درس‬،1896 ‫ م‬h* P+‫و‬
Yh Nh‫ آ‬h- ‫ ا‬Yh 8h‫ ا‬,h*‫) و‬h 14 ‫ ا‬Y z/‫ < و ی‬Larry, 1992, 336)
Ph+ h? h hI‫ أ‬h + ‫؛‬N 7h<0‫ ا‬P+ /8‫ ور‬،/ ) ‫ص ی‬+‫ و‬،m0 ‫ذآ ء‬
,hh* ‫ أو‬hh C‫ ا ا‬hh‫>اب ا‬hh‫ا ا‬4hh‫ ه‬,hh* lhh ‫ ن وز‬h ‫ رﺝ‬Ghh'‫ أ‬h S‫ و‬.‫اءة‬hh ‫ ا‬hh
Ph+ P‫ﺝ‬h‫>اب ا) رو‬h‫ ا‬Ph‫>اب إ‬h‫ا ا‬4h‫ وأرﺝ ه‬.Word Blindness 6‫ا‬
,h* ‫و‬Dh‫ا ا‬4‫ ه‬P+ ‫ ا‬0*‫ وا‬.Left Hemisphere of the Cortex ‫ة‬F :‫ا` ا(ی‬
Yhh ‫ ن‬h‫` وی‬hh‫ ا‬Phh+ ‫رًا‬hh ‫ ن‬h‫ ی‬Y‫ی‬4hh‫ ا‬,hh ‫ة‬hh ‫ ت‬h‫ درا‬Yhh* h‫ ره‬6+‫أ‬
,h* I ‫ و أ‬/‫ت ا>ا ت أ;ى ی‬I OS‫ ذ| ا‬4)‫ و‬.>j C‫ا‬S ‫ رات‬I
h C )‫ ت ا‬7h‫ وا‬،h?‫ ا>ا ت ا‬Yj0 ‫ * '& ل‬0‫ رات ا(آ دی واﺝ‬I‫ا‬
Phh‫ ط ا<آ‬Fhh)‫>اب ا‬hh‫ وا‬،hh * 0‫ رات اﺝ‬hhI‫ ا‬hh ،‫ ت‬hh ‫ وای‬hh 06‫ ا‬Phh+
.. /0 ‫ر ا‬7 ‫<ب‬7‫ ا‬C‫ا‬D‫ا‬
,hhhh<)‫( أن ا‬Rourke & Conway, 1997) ‫ي‬hhhh ‫ى رورك وآ‬hhhh‫وی‬
‫ل‬Th; Yh Qh)R0‫ ی ا‬jhS h‫ درا‬,h* Dh‫ رآ‬hS `h‫ ط ا‬Fh ‫ ت‬hST* ‫ را‬P‫ا) روﺝ‬
Focal Lesions ‫ری‬/‫ف ا‬T(‫ ا‬Y m‫ ا‬IT; Y Y6‫ ی‬P0‫ وا‬،‫ ت ا&دی‬L-T‫ا‬
hh <‫ ت ا‬h ‫ درا‬,hh* ‫ د‬h 0*‫ ا‬Y "- h /‫ ا‬Yhh h ‫ أ ا ی‬h hh .‫ي‬Dhh‫ اآ‬P/7hh‫ ز ا‬h IR
،‫ ودة‬h<‫ ا‬C 7h-B‫ ت ا‬h‫ وا‬،Y h0‫ ا‬Y <&‫ * د ا‬S Q/: CD‫ ﺝ‬،‫ا&دی‬
.ً/ ) ‫ ا>ا ت ای ت‬M<+ P+ ‫ ا< ا&دی‬I) ‫ ام‬K0‫ ا‬l b/7‫ ی‬
(Cited in: Lewandowsky and Stadelman ‫ د ن‬0h‫ و‬P6‫وی و‬
‫ل‬T0hh;‫ ا‬,hh* Dhh‫ آ‬7hh& hh‫ درا‬Fhh Yhh ‫ أول‬Rourke & Conway, 1997)
‫ ر‬Y )‫ وا‬Aphasia :/<‫ ا‬Y* =0K‫ وا‬، ‫ رة ای‬Q:06‫ ا‬P& ‫ا‬
Yh h) * ,h* h‫ ا را‬.4h‫ ه‬Oh‫ أﺝی‬hS‫ و‬،Focal Brain Damage ‫ري‬h/‫` ا‬h‫ ا‬Ph+
Right ‫ي‬7hh/‫ ل ا‬hhR‫ ا‬Yhh Yhh‫= ا(ی‬7hh)‫ ا‬Phh+ hh‫ م اؤی‬h * Yhh ‫ ن‬h ‫ ی‬,hh‫ا‬
‫ ت‬h ‫ ای‬Yh Nh‫ آ‬Ph+ ‫ ت‬Y j‫ وی ن أی‬Hemonymous Hemianopsia
,hh‫ء ا‬hh‫= ه‬hh‫ وو‬.Written and Mental Calculation hh06‫ وا‬hh ‫ا‬
‫ ع‬h/‫ ا‬,* :‫ ا‬I‫ را‬S Y 8‫ ا‬,* ، :<‫ از ا‬D ,* Y‫ دری‬S 8 I
‫ح‬hhh0S‫ ا‬،,hhh‫ء ا‬hhhI I h hL-T ,hhh* ‫ دًا‬h h0*‫ وا‬.hhh‫ز‬T‫ ا‬h h ‫اءات ای‬hhh‫ﺝ‬B‫ا‬
,h* ‫ در‬h ‫ ا‬MKF‫اءة ا(* اد ی< ث *) ا‬S Y ‫ ص‬K‫ ا‬m)‫ د ن أن ا‬0‫ و‬P6‫ و‬
‫ د‬h‫آ آ‬0Fhh‫ اد ا‬h*(‫اءة ا‬hhS Yh* MKFhh‫ا ا‬4h‫ ه‬DhhR‫ ی‬Y h- Phh+ h‫ اد ا&دی‬h*(‫ ا‬h+
h0 ‫ ه‬h h)* h ‫ ت ای‬7h‫ أن ا‬jh‫ ن أی‬0h‫ و‬,6h ‫ض‬h0+‫ وا‬. -‫وا‬
‫ أن‬h0+‫ ا‬h + ،`h‫ ا‬P+ :<‫ ا رة ا‬D‫< ی آ‬0 G0‫ ی‬+‫ و‬.‫ي‬7/‫ ا‬N ‫ ا‬,*
. :h<‫ رة ا‬h ‫ ا‬Dh‫ آ‬h‫ ه‬The Left Occipital Region h &K‫ى ا‬:h ‫ ا‬h >)‫ا‬
‫ري‬h/‫= ا‬0‫ ا‬Y R )‫ یآ أن ا>ا ت ای ت ا‬P‫ روﺝ‬N ‫وی ذ| أول د‬
h Yh ‫ ; ص‬m ‫" ن‬- /‫ و= ا‬،|‫ ذ‬,‫ إ‬+ B .:/<‫ أ*اض ا‬Y* ‫ة‬D‫ ی‬0
.‫ ت‬6‫اءة ا<وف وا‬S Y* - ,‫= إ‬0K ‫اءة ا(* اد‬S
hh ‫ ت‬hh Yhh P hh ‫ ت‬hh- Yhh hh /‫ د آ‬hh PC 7hh-‫ إ‬Nhh < ‫ أول‬hhI‫و‬
(Cited in: Rourke & Conway, 1997) Henschen YFh)‫ ه‬h‫ ی‬,h* ‫ ت‬h ‫ای‬
h ‫ رة ای‬h ‫>ا ت ا‬h‫ ا‬,h‫ رة إ‬h‫ ﺵ‬h 66‫ ا‬b>7h ‫ م‬K0h‫ ا‬Yh ‫ أول‬jh‫وه أی‬
Yh*) ً <‫ی‬Fh h&0K ‫ ت‬h ‫ ی‬/7h‫اد ا‬h‫ح أن ا‬h0S‫ ا‬h + .`h‫ر ا‬j >/‫ا‬
‫اد‬h‫| ا‬h ,h‫ب إ‬hS‫ أ‬hI)6‫ و‬.(‫ى‬h;(‫آ ا‬:h‫>ا ت ا‬h‫ ا‬Yh* y:h‫| ااد ا‬
Left :hh‫اوي ا(ی‬Dhh‫= ا‬hh +T0‫= ا‬hh Yhh ‫ ن‬h ‫ي ی‬4hh‫ ا‬,hh + ،hh?‫ ا‬Yhh* y:hh‫ا‬
. hI0 0‫اءة ا(* اد وآ‬S ,* ‫ رة‬S ‫ون‬IL‫ وی‬:/- Y ‫ ی ن‬Angular Gyrus
,hh0‫رة ا‬7hh‫ ت وا‬hh ‫ ای‬hh ‫ ت‬hh Yhh ‫ ن‬hh‫ ی‬hh - 305 Nhh <0 YFhh)‫ م ه‬hhS‫و‬
h*R ‫ د‬h- h‫ آ‬،Y < hR‫ ا‬. h Yh 67 ,h‫ إ‬+ hB ، :h‫ ا را ت ا‬II‫أ‬
,h‫ ا م ا(ول إ‬P+ ‫ أدى‬،`‫ ا‬P+ ‫ ر‬Y ‫ ی ن‬Y‫ی‬4‫ ص ا‬K‫ ا(ﺵ‬Y ‫* ? ة‬+
,h‫ إ‬th- /‫ ا‬Nh hS‫ و‬.:h/<‫اض ا‬h*‫ ون أ‬h ‫ أو‬Nh S [h ،‫ ای ت‬P+ ‫ا>ا ت‬
Singer and h‫ و‬R)h h‫ درا‬Nh" ‫ى‬h;‫ ت أ‬h‫ درا‬P+ ‫رت‬S P0‫| ا‬0 I F C 0
hh&0K h ‫ رة ای‬h /7h‫ دة ا‬h‫ أن ا‬,hh* P+ hB‫ ا‬N h‫ م ا‬hS h‫ آ‬.1993 Low
‫ ت‬hhh ‫ أن‬Ohhh/‫ أ‬h h‫ آ‬.hhh?‫>ا ت ا‬hhh‫ ا‬Yhhh* y:hhh‫اد ا‬hhh‫| ا‬hhh Yhhh* <‫ی‬Fhhh
. C )‫ ا‬:/<‫ ا‬Y* N 0: < ,* ‫ < ث‬S ( 66:‫ أو ا ی‬66‫ای ت )ا‬
(Cited in: Reid & Hresko, Henschen YFh ‫ ه‬Fh ،1919 ‫ م‬h* Ph+‫و‬
Number Blindness ‫ دي‬h* ,hh* Yhh P h hh‫دی‬+ hh < hh‫ درا‬1981, 290)
th- /‫ ا‬Qh0‫ آ‬،1925 ‫ م‬h* ‫ل‬Th;‫ و‬.`h‫ ا‬Ph+ =h Yh h ‫>اب‬h‫ا ا‬4h‫ض أن ه‬0+‫وا‬
66:h‫ أن ا ی‬,h* ‫ ت‬h ‫| ا‬h Oh &‫ وا‬،‫ ت‬h ‫ ای‬Y* ً 20 Y "‫ أآ‬l:&
:hh<‫ز ا‬hh‫ ا‬hhR ,h * ‫ رة‬h PhhCD‫>اب ﺝ‬hh‫ ا‬,hh‫ رة إ‬h ‫ م ﺵ‬K0:hh‫ ی‬b>7hh
,hh* ‫ رة‬h ‫ ب ا‬h 8 ‫ أو‬DhhR‫ "ا‬,hh‫ إ‬h 66‫ ا‬Fhh Y h- Phh+ . h ‫ ت ای‬h ‫اء ا‬hh‫وإﺝ‬
." ‫ وإﺝاء ا ت ای‬:<‫ از ا‬R
(Cited in: Rourke & Conway, 1996) 1926 Bergerh‫[ ﺝ‬h/‫و‬
Primary hh ‫ ا(و‬h 66‫ ا‬Y h ‫ف‬T0hh;‫د ا‬hh‫ض وﺝ‬hh0+‫ ا‬h )* Henschen YFhh)‫ه‬
h ‫ ا(و‬h 66‫ ا‬Fh t - ‫؛‬Secondary Acalculia ‫ ا" ی‬66‫ وا‬Acalculia
hhh"‫ ت ا(آ‬7hh‫ ا‬,hh‫ إ‬hh‫وه‬D* Yhh6‫ و ی‬hh ‫ رة ای‬hh ‫ ا‬Phh+ ‫ ص‬hh; ‫>اب‬hh‫ ا‬,hh‫إ‬
h‫ ا" ی‬66‫ أ ا‬.. /0 ‫ وا>ا ت ا‬،‫ ة ا ى‬7S ‫اآة‬4‫ ا>اب ا‬N" ، *
،‫ ل‬h"‫ ا‬N / ,*) ‫ ا(و‬7‫ ا‬Y R )‫ ا(*اض ا‬,‫ إ‬F0+ ،;‫ ا‬Q R‫ ا‬,*
P& h‫ل ا‬T0h;‫ أن ا‬h‫ ﺝ‬bh‫ آ أو‬.` P& ‫ل ا‬T0;‫( أو ا‬APhasia :/<‫ا‬
‫ل‬Thhh; Yhhh |hhh‫ ث ذ‬h h<‫؛ وی‬Y‫ ی‬hh‫ ل وااﺵ‬hh&'(‫ ا‬hh)* ‫ ت‬h h ‫ أداء ای‬Nhhh>‫` ی‬hhh ‫ م‬hh‫ا‬
|4h‫ آ‬.. h/0 ‫ ا‬،‫اآة‬4h‫ ا‬Nh" ‫ ت‬h ‫ ای‬P+ ‫ ح‬R) ‫ز‬T‫ رات ا( ا‬I‫ا>اب ا‬
Posterior Ph&K‫ ا‬:h‫` ا(ی‬h‫= ا‬7h ‫ ر‬,‫ ا(و إ‬66‫ى ا‬D ،‫ ﺝ‬/ +‫و‬
hhh‫اوی‬D‫= ا‬hhh +T0‫= ا‬hhh ,hh‫ورة إ‬jhhh ‫ى‬Dhhh ‫ و‬Left Hemisphere Lesion
‫ دة أو‬h 0‫ ا‬hh‫ری‬/‫ف ا‬Thh‫ ا‬Yhh hh‫ ا" ی‬h 66‫ ا‬0hh) Y h - Phh+ Angular Gyrus
.‫ر ا م‬j‫ا‬
(Cited in: Reid & 1948 Goldstein Y 0h ‫ م ﺝ‬hS ،1948 ‫ م‬h* Ph+‫و‬
‫ت‬T6Fh ‫د‬h‫ وﺝ‬Yjh0‫ ی‬P‫ﺝ‬h‫ ا) رو‬P& ‫ل ا‬T0;T &‫ و‬Hresko, 1981, 291)
Loss of Spatial P hhh6‫ ا‬hhhL)0‫ ان ا‬hhh + ًjhhh‫ أی‬Yjhhhh0‫ وی‬،‫ ت‬hhh ‫ ای‬Phhh+
Loss of Visual Discrimination ‫ي‬7hh/‫ ا‬Dhh 0‫ ان ا‬h + ،Organization
. )I‫ ت ا‬70‫` ا(* اد وا‬: ,* ‫ و* م ا رة‬،‫ﺵ رات‬B‫* اد وا‬
‫ون‬hh;~‫ ن و‬h 6 ‫ م ه‬h S ،‫ ت‬h ‫ ای‬hh ‫ ت‬hh = )7hh0 ‫ر‬hh>‫ ا‬Nhh‫ ا‬Phh+‫و‬
‫ ء‬h>;(‫ ا‬Nh <0 (Cited in: Rourke & Conway, 1997) 1961Hecaen et al.,
Phh0‫ﺝ ا‬6 h‫ ت ا) رو‬hD 6 ‫ ا‬,hh* ‫ دًا‬h0*‫ ا‬PhhT"‫ ا‬hL)0‫ ا‬,hh‫ ف إ‬h‫ وه‬7h&‫ا‬
‫ ن‬h6 ‫ ه‬lh S ‫ي‬4h‫ ا‬N‫ وی ا‬، ‫ أ ط ا>ا ت ای ت‬Y m N6 ‫ ا( س‬N6F
‫ء‬hhh‫ ه‬,hhh lhh +‫ و‬،‫ ت‬hh ‫ ای‬hh ‫ ت‬7hhh P‫ﺝ‬hhh‫ ا) رو‬,hh<)
ً hh" .‫ؤ‬Thh‫وز‬
:T ‫ أه اف‬G < ,‫"ن إ‬- /‫ا‬
.‫ ی ت‬/‫ ا ت اآ‬N < -1
,h‫ ا‬I h<‫ ی‬Ph0‫ ء ا‬h>;(‫ ط ا‬+‫ و‬66‫ ا‬Y K‫ و= ا( ط ا‬-2
.‫ ا را‬I * O‫ أﺝی‬Y‫ی‬4‫ا‬
G' h )‫ وا‬h 66‫ ا‬Yhh hh&0K‫ ط ا‬h (‫ ا‬Y h P h L hh< ,hh* mhh‫ ا‬hh‫ < و‬-3
.Particular Cortical Regions in Brain `‫ ا‬P+ K‫ ا‬C <‫ا‬
hhT Phh+ h 66‫ ا‬.‫ؤ‬Thh‫ ن وز‬h 6 ‫)= ه‬hh h + ، h 66‫) = ا‬7hh0 Ghh0‫ ی‬h +‫و‬
> :h ‫ت‬T‫ ی‬h ‫ ل‬h;‫[ إد‬h Yh6‫ا و‬4h‫ ه‬h)0S‫ و‬,0- ‫"ن‬- /‫ ا‬I K0:‫* زال ی‬+ ‫أ ط‬
:P‫ ی‬+ IR *&‫ ا( ط ا‬.4‫ وه‬، I * ‫ﺝ ًا‬
.‫ ﺍﻟﻜﻠﻜﻮﻟﻴﺎ ﺍﻟﻨﺎﲡﺔ ﻣﻦ ﻭﺟﻮﺩ ﺻﻌﻮﺑﺔ ﰲ ﻗﺮﺍءﺓ ﻭﻛﺘﺎﺑﺔ ﺍﻷﻋﺪﺍﺩ‬:‫ﺍﻟﻨﻤﻂ ﺍﻷﻭﻝ‬

hh‫ز‬T‫ اد ا‬h *(‫اءة ا‬hhS Phh+ hh @‫ی‬hh‫ ا‬h R‫ ی‬h 66‫ ا‬Yhh ‫ع‬hh)‫ا ا‬4hh‫ ه‬Phh+‫و‬
lh ‫ إ‬h‫ أﺵ‬hS h 66‫ ا‬Yh ‫ع‬h)‫ا ا‬4‫ أن ه‬Y 8‫ ا‬,*‫ و‬. I0 0‫ ای ت وآ‬P+ ‫ ح‬R)
Yhh ‫ع‬hh)‫ا ا‬4hh‫"ن أن ه‬- h/‫ ا‬h ‫ ویآ‬.Aphiasic Acalculia :hh/- h 6‫ أآ‬.‫ ر‬h/0*
Aphasic Patients :h/<‫ ا‬Yh ‫ ی ن‬Y‫ی‬4‫ ا‬,‫ ا‬,* ‫رًا‬7 } ‫ا>اب‬
‫ رة‬h ‫ ا>اب ا‬Y* N 0: < ,* ‫ ا>ا ت ای ت‬Y N6F‫ا ا‬4‫ ی< ث ه‬S‫ و‬.
Ph&K‫ ا‬:h‫ ا(ی‬PhK‫= ا‬0 ‫ا ا>اب‬4‫ ه‬m/‫ آ ی‬.‫ ا دة ا?ی‬0‫اءة وآ‬S ,*
P/ h hR‫ ا‬PhhhK‫= ا‬0 h h m/hhh‫ ی‬h h -‫ وأ‬Posterior Left Cerebral Lesions
.Bilateral Cerebral Lesions
.Spatial Acalculia ‫ ﺍﻟﻜﻠﻜﻮﻟﻴﺎ ﺍﳌﻜﺎﻧﻴﺔ‬: ‫ﺍﻟﻨﻤﻂ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ‬

Nh" ،‫ اد‬h* P h6‫ ا‬hL)0‫>اب ا‬h‫[ ا‬h ‫>اب‬h‫ ا‬Yh ‫ع‬h)‫ا ا‬4h‫ ه‬m/‫وی‬
6 ‫ ال‬h‫ إ‬Nh") I‫ ا‬h‫ اد أو إ‬h*(‫} ا‬h6* ،N70 < ,* ‫ ا(* اد‬Q ,* ‫* م ا رة‬
،Visual Neglect ‫ي‬7hhh/‫ ل ا‬hh‫ه‬B‫ ا‬،(12 ,hhh‫ إ‬21 Nhhh") ‫ اد‬hh*(‫ ا‬QhhhS‫( و‬9 ,hh‫إ‬
Nh-‫ ا‬Yh 6Fh‫ ت ا‬h ‫ ا‬h- ,h‫ل إ‬h‫ ن )ا‬h6‫& ظ ا‬0-‫ ا‬P+ 7‫وا‬
h 0‫ وی‬.‫ ن‬h6 ‫ی‬Fh‫& ظ ا‬0-‫ ا‬،(l ‫ ده ﺝ ن ﺝ‬- P0‫ ا‬P+‫ا) ا‬
‫"ن أن‬- h/‫ ا‬h‫ وﺝ‬h‫ آ‬.Ph&K‫ ا‬Yhh‫` ا(ی‬h‫ر ا‬hh Yh 0hh)‫ ی‬h 66‫ ا‬Yhh ‫ع‬h)‫ا ا‬4h‫أن ه‬
Nh Ph+ Yh‫` ا(ی‬h‫ ر ا‬P+ ‫ ة‬12 ‫ ا>اب‬Y m)‫ا ا‬4‫ وث ه‬- ‫ار‬6 ‫ ل‬
.:‫ر ا` ا(ی‬
Anarithmetria ‫ ﺍﻟﻼﺣﺴﺎﺑﻴﺔ‬:

,h* ‫ رة‬h ‫ م ا‬h* ,h‫ إ‬Fh h‫ آ‬. hI‫ ذا‬h- Ph+ ‫ ت‬h ‫>اب ای‬h‫ ا‬,‫ إ‬F‫و‬
lh S ‫ي‬4h‫ ا‬h 66‫ ا‬Yh P h"‫ع ا‬h)‫[ ا‬h =‫ ا‬P+ N 0‫ و‬، ‫إﺝاء ا ت ای‬
Thh‫ی و‬7hh/‫ ا‬hh 6‫ رات ا‬h I‫ ا‬Thh Yhh 8hh‫ ا‬,hh*‫ و‬.1926 Berger hh‫ ﺝ‬
‫ ت‬hh ‫اء ا‬hh‫ إﺝ‬Phh+ hh? hh @‫ی‬hh‫ ا‬hhR‫ ی‬،‫ اد‬hh*(‫ ا‬hh 0‫اءة وآ‬hhS ,hh* ‫ رة‬hh ‫ا‬
‫اءة‬hhS 7hh hh‫ ا" ی‬h 66‫ ا‬Phh+ h ‫ آ‬،(:hh ‫ا‬-‫ب‬jhh‫ا‬-‫ح‬hh>‫ا‬-[hhR‫ )ا‬h ‫ای‬
:hh‫` ا(ی‬hh‫= ا‬7hh Phh+ =hh0 hh>/ :hh-T‫"ن أن ا‬- h /‫ ا‬h ‫ ووﺝ‬.‫ اد‬h *(‫ ا‬hh 0‫وآ‬
hh‫ ا را‬I h* Oh‫ أﺝی‬Y‫ی‬4h‫ ا‬,hh‫ ا‬Yh %20 P‫ا‬h- ‫ن‬h+ |hh‫ ذ‬Yh 8 h‫ و‬.Ph&K‫ا‬
.Y‫ ا` ا(ی‬P+ = Y ‫ی ن‬
1961 Cohn Y‫ه‬h‫ م آ‬hS ،l0h‫ درا‬.‫ؤ‬Th‫ ن وز‬h6 ‫ ه‬lh + ‫ م‬S ‫ي‬4‫ ا‬l:& ‫ ا م‬P+‫و‬
Yhh ‫ ن‬h ‫ً ی‬jhh‫ ی‬40 ‫ـ‬hh &hh‫( و‬Cited in: Crutch & Warrington, 2001)
4h) :h ‫ب وا‬jh‫ ت ا‬h * ‫اء‬h‫ إﺝ‬P+ Y ‫ ای ت )ی ن‬P+ ‫ا>ا ت‬
I‫ ر‬hS h‫ ا را‬I h* Oh‫ أﺝی‬Y‫ی‬4h‫ ا‬Yh ‫ ة‬h‫ ت * ی‬h- Ph+ Y‫ه‬h‫ آ‬h-‫ و‬.(Nh‫ 'ی‬Y‫ز‬
Qh Ph+ ‫ ء‬h>;‫ أ‬Y ‫ ی ن‬I ‫ إ أ‬،b < < ,* ‫ب‬j‫ ﺝ ول ا‬S ‫ * ء‬0‫ ا‬,*
‫ت‬hI‫ أ‬،|h‫ ذ‬Yh }h6‫ ا‬,h*‫ و‬.b <7h‫ ا‬Nh<‫ د ا‬hR‫ إی‬Yh* ISh ‫ ول‬hR‫ ا‬hS ‫ ب‬:-‫و‬
‫ م‬h* lh‫ ت ﺝ‬h ‫ ای‬Ph+ ‫>ا ت‬h‫ ا‬Yh ‫ ی ن‬, 6 ) ‫آ‬B‫ ری ا‬0‫ ا‬Y ‫ا ی‬
‫اء‬h‫ل إﺝ‬T; Y < N0‫ ا‬,* I‫ ر‬S ‫ ; ص‬l‫ب ﺝ‬j‫ ا‬GC - P+ ‫وا>اب‬
.8 + 8= 8 × 2 N" ‫ ت‬+ B‫ ا‬Y *R
(Cited in: Reid & Hresko, 1981, Luria ‫ ری‬O S ،1966 ‫ * م‬P+‫و‬
‫ اد‬h*(‫ ا>& ف ا‬,* ‫ م ا رة‬D 0 P&K‫ ا‬M&‫ ا‬66:‫ دی‬Y ‫ ﺝ ی ًا‬T6‫ ﺵ‬291)
Memorize ‫ اد‬h *(‫ ا‬GC h - ‫آ‬4hh ،Align Rows of Numbers ‫&ف‬hh Phh+
To Arrange Numbers in NhhT Phh+ ‫ اد‬hh*(‫ ا‬Qhh ،Number Fact
to Respond to Operational ‫ ت‬hh ‫ز ا‬hhh R0hhh‫ وا‬،Sequence
‫ ت‬7hh hh /‫ آ‬hh< ,hh* hh>/ 66:hh‫ أن ا ی‬hh"- /‫ ت ا‬h ‫ وﺝ‬hh‫ آ‬.Symbols
.,)‫ ا‬P+ ‫ ن‬+‫اد‬0‫ ی‬،|‫ ذ‬Y 8 ‫ و‬،‫ا اءة‬
Y h mh ‫ ت‬h‫ ا را‬Yh h*R ‫ت‬hI ،Y‫ی‬Fh‫ن ا‬h ‫ ) ت ا‬/h ‫ة‬h0+ P+‫و‬
Y ‫ی‬0:hh‫ ا‬,hh* hh?‫>ا ت ا‬hh‫اءة وا‬hh ‫ ا‬hh ‫ ت‬hh‫ ت و‬h ‫ ای‬hh ‫ ت‬hh
(Cited in: Reid & 1970 Critchley P F‫ آ‬- + ،P/7* P:&)‫ وا‬P/7‫ا‬
hh Yhh ‫ ن‬h ‫اءة ی‬hh ‫ ا‬hh ‫ ت‬hh ‫ ل ذوي‬h &'(‫ أن ا‬Hresko, 1981, 291)
h- ،|h‫ ذ‬,h‫ إ‬+ hB .&7h‫ ا‬,h* ‫ي‬h0< Ph0‫ ا(* اد ا‬0‫ وآ‬CT‫ ا(* اد إ‬0‫آ‬
،‫ اد‬h*(‫ر ا‬7 P+ ‫ ون‬R‫ ت ا اءة ی‬Y ‫ ی ن‬Y‫ی‬4‫ أن ا('& ل ا‬t- /‫ا‬
‫ ' ت‬Fhh h I‫اءة آ‬hh ‫ وا‬،‫ ب‬:hh<‫ ا‬،PhhRI0‫ أن ا‬hh‫| ا را‬hh Yhh Ohh/ h ‫ آ‬.‫ اد‬h *(‫آ ا‬4hh
.‫ی‬D‫ر‬
(Cited in: Newman, 1998, Kosc |h‫ آ‬Fh 1972 ،1971 ‫ م‬h* Ph+‫و‬
b>7hh ‫ة‬hh ‫ م (ول‬h S lhh +‫ " و‬h ‫ رات ای‬h ‫)&} وا‬hh‫ ا‬hh*" ‫ن‬hh)‫ ا‬lhh 0‫ آ‬39)
hT Yh h 6 h‫ م > ری‬hS‫ و‬Developmental Dyscalculia h C )‫ ا‬66:h‫ا ی‬
(Rourke and ‫ي‬h ‫ى رورك وآ‬h‫ وی‬،‫ ت‬h ‫ ای‬h ‫ ت‬M KF0 ‫ رات‬/0;‫ا‬
‫ة‬h /‫ آ‬hI‫ ﺝ‬h S hI .‫ؤ‬Th‫ ن وز‬h6 ‫ ه‬I hS P0‫<ث ا‬/‫ً أن ا‬j‫ أی‬Conway, 1997)
h ‫ ت‬7h I& )7h ‫ م‬hL b/h‫ أ‬th - ‫ ت؛‬h ‫` ی‬h‫ ط ا‬Fh ‫ ت‬hST* ‫ درا‬P+
‫ة‬hh/0K‫وض ا‬h&‫ ا‬Yhh h‫[ ا ی‬hh hI h‫ ا‬h 6 ) ‫آ‬B‫ ت ا‬h' /‫ ت وار‬h ‫ای‬
h ‫>ا ت ا) روﺝ‬h‫ وا‬h 66‫ ا‬Y h ST‫ را ا‬O0‫ * ی ة اه‬7& ‫ را ت‬
hh (‫ ه ا‬h &‫ ا‬Yhh h ‫ ت ا ی‬h * ،|hh‫ ذ‬,hh‫ إ‬+ hhB .‫ى‬hh;(‫ﺝ ا‬6 h ‫وا) رو‬
‫>ا ت‬h‫= ا‬h‫ ی‬Ph+ h ‫ ت أ‬h h‫ و ﺝ‬lhCT‫ ن وز‬h6 ‫ث ه‬h< P+ ‫اﺝدة‬
. I& )7‫ ی ت و‬C )‫ا‬
(Cited in: Crutch & Warrington ‫ن‬h0R ‫= ور‬h‫ و‬،1982 ‫ م‬h* Ph+‫و‬
hh-) hh6‫م ا‬hhI& ‫ ظ‬h &0-‫ ا‬hh- ,hh‫ إ‬Nhh‫ی@ و‬hh Worrington, 2001)
‫دي‬h‫( وی‬h +‫ ا‬h C )‫ ا‬lh0‫ی‬L Ph+ lh ‫ ده ﺝ‬- P0‫ ا‬N-‫ ا‬+‫م و‬I& ‫& ظ‬0-‫ا‬
lh+‫ ر‬Yh 8h‫ ا‬,* ،y' ; ‫ء و>ی‬m/ m :/‫[ ا‬R‫ وا‬،‫ب وا>ح‬j‫* ت ا‬
hh ‫>اب‬hh‫ ا‬Yhh P h ‫ی@ ی‬hh‫ا ا‬4hh‫ن أن ه‬hh0R ‫ ور‬Ohh/‫ وأ‬. :hh<‫ ت ا‬h hh S ‫ا‬
‫ د‬h <‫ ی‬hh‫ رات ا دی‬h ‫ رًا ا‬h/0;‫ ا‬thh- /‫ ا‬Ghh/' 7hh&‫ت ا‬T h<0‫ ا‬Phh+‫ و‬، :hh<‫ ا‬GC h <‫ا‬
-‫ح‬hh>‫ا‬-[hhR‫ )ا‬:hh<‫ ت ا‬h hhS ‫* وا‬:hh‫ ا‬Mhh<+ ‫ل‬Thh; Yhh :hh<‫ ا‬GC h <‫ا‬
،hhh‫ی‬y‫ ا‬Q:hhh)‫ وا‬،‫ی‬Fhhh‫ر ا‬:hh6‫ب ا‬hhh Nhhh" hh‫ ت ا دی‬hh ‫ ا‬،(:hhh ‫ا‬-‫ب‬jhh‫ا‬
@‫ی‬h ً>jh ‫ أداء‬l0h‫ درا‬C h0 ‫ت‬hI‫ وأ‬. :h<‫>< ت ا‬7h‫و رف ا د وا‬
hhhI‫ أ‬h h‫ آ‬.(‫ ر‬h h/0;‫ ا‬Yhhh ‫ء ا(ول‬DhhhR‫ ب أو ا‬:hhh<‫ ا‬GC h h -) :hhh<‫ ت ا‬h h ‫ ا‬,hhh*
P h"‫ء ا‬DhR‫ )ا‬:h<‫ ا ت ا‬I+ ,* D‫ آ‬P0‫ رات ا‬/0;‫ ا‬,* ً‫ای@ أداء ی‬
.(‫ ر‬/0;‫ ا‬Y t "‫وا‬
‫ م‬K0h‫ي ا‬4‫ ر ا‬/0;‫ أن ا‬I) ، )‫ ا‬l‫@ أوﺝ‬/ ‫ ا را‬.4‫ ه‬C 0 O S‫و‬
‫ًا‬Dh Yh6‫ ی‬h lh + Gh S‫ د‬h< ,h* ‫ت‬hS h 8 lh ‫ أ‬Yh 8h‫ ا‬,h* :‫ ا را ا‬P+
Nh‫ي ﺝ‬4h‫ ا‬h(‫ ا‬،Number Processing Operation ‫ د‬h‫ ا‬hR h * 7h
(Cited in: Crutch & 1986 Jackson and Warrington ‫ن‬h0R ‫ن وور‬:h‫ﺝ آ‬
‫ ب‬:h<‫ ا‬7h ‫ رج‬h0‫ ر ا‬h/0;‫ ام ا‬K0h jh ‫ ا‬.4‫ ه‬t</‫ ی‬Warrington, 2001)
,h*) h/‫ أآ‬h ‫ ت ری‬h * Yjh0 h h"‫)د ا(آ‬/‫ أن ا‬l 7 P+ ‫ض‬0&‫ي ی‬4‫ا‬
N /h ,h*) Sub-Units h *+ ‫ ات‬h-‫ و‬Ph+ hI < Yh6‫( ی‬68 + 173 ، ‫ ل‬h"‫ ا‬N /h
‫ى‬h;(‫ ا‬Qh ‫ا‬R‫ ا‬h‫ < ی‬,h‫ إ‬I0‫ درا‬O+ ‫ وه‬.(……1 +1 ،1 +6+ 7 ،3+8 ، ‫ا" ل‬
‫ ت‬h * 7h h‫ رﺝ‬0 ‫ رات‬h/0;‫ ام ا‬K0h ( :h<‫ ا‬GC h <‫ ا‬8) ‫ رف ا د‬Y
GC h -‫ د و‬h‫ ت ا‬h * ‫ أن‬h‫ ا را‬C h0 ‫ت‬hI‫ وأ‬.‫ب‬jh‫ اول ا‬h‫ وﺝ‬h6‫ ا‬GC h -‫ا د و‬
h ‫ب‬jh‫ ا‬GC h -‫ و‬،( :h<‫ ت ا‬h h>/‫ ا‬h 8 ‫ ا رف ا دی‬M<&) 6‫ا‬
.‫ ب‬:<‫ ت ا‬Y ‫ ی ن‬Y‫ی‬4‫ ا دی *) ا('& ل ا‬R ‫ ه‬L‫ ا‬-‫أ‬
‫و‪ ) : P+‬ت ا ن ا‪F‬ی‪ ،Y‬اه‪ O0‬ا را ت ا‪ P0‬أﺝی‪ ,* O‬ا('&‪ h‬ل ا‪4h‬ی‪Y‬‬
‫ی ن ‪ Y‬ت ای ت را ا)ا‪ P-‬ارا ودرا ا)‪h‬ا‪ P-‬ا‪h +‬‬
‫ودرا‪ hh‬ا)‪hh‬ا‪ P-‬ا‪ /7hh‬وا)‪hh‬ا‪ P-‬ا‪ /7hh‬ا)&‪ :hh‬ودرا‪ hhST* hh‬ت ‪hh hh‬‬
‫ای ت [ ا‪TD‬ت ا ا(;ى‪.‬‬
‫و‪ hh* Phh+‬م ‪hhI ،1994‬ت ا‪7hh‬رة اا‪ Yhh hh‬ا‪ N hh‬ا‪ ,7hh KF0‬ا‪PC 7hh-B‬‬
‫‪>T‬ا ت ا ‪ ،h‬ا‪4h‬ي ‪ ,h‬إ‪ h ,h‬ی <‪ h M KFh0 |h‬ت ‪ h‬ای ‪ h‬ت‪،‬‬
‫ی‪ ,* 0‬ا‪0+‬اض ا‪4‬آ ء ا‪ m0‬آ ی ‪ h‬س )‪ l/:h‬ا‪4h‬آ ء‪ ،‬وا&‪h‬ص ا‪0‬ی‪ h‬ا) ‪،/h‬‬
‫و‪ 8‬ب ا>ا ت ا) ‪ C‬ا(;ى‪ ،‬وآ‪ 8 |4‬ب ا>ا ت ا & ‪ .‬وأو‪ b‬ه‪4h‬ا‬
‫ا‪ N h‬أن ا('&‪ h‬ل ا‪4hh‬ی‪ Y‬ی‪ h‬ن ه‪4hh‬ا ا‪>hh‬اب ی‪ h‬ن ‪ hh mhh +‬ت ری ‪Nhh ، h‬‬
‫ی ن ت ‪ I+‬ا& ه ا‪R‬دة‪ ،‬أو ا ‪ h‬رة ا‪-h 6‬ا‪7h/‬ی ‪(Mash & Wolfe,‬‬
‫)‪.2002, 306‬‬
‫ً‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎ‪ :‬ﺗﺼﻨﻴﻒ ﺻﻌﻮﺑﺎﺕ ﺗﻌﻠﻢ ﺍﻟﺮﻳﺎﺿﻴﺎﺕ )ﺍﻟﺪﻳﺴﻜﻠﻜﻮﻟﻴﺎ(‬
‫‪ hhhS‬م آ‪ h hh Dhhhh‬ری} ای ‪ h hh‬ت ‪ ،1986 ،CTLM‬ص ‪(Cited in: 64‬‬
‫)‪ 7hh ً& )7hh Newman, 1998, 42-49‬ت ‪ hh‬ای ‪ h‬ت ی‪ ,hh* h 0‬إ‪ h -‬اث‬
‫ا‪ hh* Y h Nh 60‬ا‪ }&)hh‬ا‪4hh‬ي یآ‪ ,hh* Dhh‬ا‪>hh‬اب ا ‪ h‬رات ای ‪ h‬و*‪ hh‬ا(*‪ 7hh‬ب‬
‫‪ Neurology‬وا>‪ Q‬ا)&‪ P:‬ا‪4h‬ی‪ Y‬یآ‪Dh‬ان *‪ ,h‬ا‪ =C h‬ا‪ h +‬ا‪ >jh‬ا) ‪hR‬‬
‫‪ h Y‬هر أو ‪h‬ر ‪ .` h‬و‪ Gh&0‬ه‪ .4h‬ا‪ & )7h0‬ت ‪ & )7h [h‬ت آ‪،1974 Kosc |h‬‬
‫و‪ h h = )7hhh‬دی‪ ،1983 Badian Y‬و‪ = )7hhh‬رورك وأ;‪hhh‬ی‪Yhhh Rourke et al., Y‬‬
‫‪ 1997-1983‬وا‪ & )70‬ت اﺝدة ‪ P+‬ااﺝ‪ h‬ا‪ I hS Ph0‬ﺝ ‪h‬ي )‪.(Geary, 1993‬‬
‫و ض ‪ P+‬ﺝ ول )‪ = (1-2‬د‪ & )70 G S‬ت ا‪ I S P0‬ه‪4‬ا اآ‪ 7 D‬ت ‬
‫ای ت‪:‬‬
‫) & ت ت ای ت‬70 (1-2) ‫ﺝ ول‬
"(‫ا‬ =‫ی‬0‫ا‬ ‫ا‬ y&‫ا‬
hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh ‫ا>اب ا رات‬ 66:‫ا ی‬ 1
hhhhhhhh/ h hhhhhh‫ا‬ ‫اد‬+(‫ای *) ا‬ ‫ أو‬C )‫ا‬
،‫ اد‬h hhh*(‫ ا‬Dhhhhh Y ,*‫آ ء أو أ‬4‫ ا‬P>0 ‫ ت‬
hhhhR hhhh Y / 8 0)‫ و‬،m0‫ ا‬C )‫ای ت ا‬
h ‫از ای‬ ‫ أو‬،‫ ا` اروث‬P+ ‫وذ‬4‫ﺵ‬
‫أو‬/‫ و‬h hhhhhhhhhhhhhhhhhhh * .Y )R‫ ا‬Y‫ی‬6 ‫ا< دث أ) ء‬
mhhhhhhhh; ،hhhhhhh 06‫ا‬ ‫ ا <اف‬2-1 .‫ * ار‬/0
Phhhhhhhhhh+ ‫ اد‬hhhhhhhhh*(‫ا‬ m0‫ ا‬Y NS‫ ري أ‬
hhhh 06‫اءة وا‬hhhh ‫ا‬ *‫ و‬P ‫ ا ا‬Y
‫ * ء‬0hhhhhhhhhhhhhhhhh‫وا‬ b‫= وا‬K ‫ای ت أو‬
hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhR ‫وا‬ .‫ ای ت‬P+
. :‫ا‬
‫ ت ای ت‬ ‫ ت‬ 1/1
/- 7‫ ( ا‬66:‫ای ت ا" ی )ا ی‬
‫)ن أو‬R‫ا‬-P ‫= ا‬K0 66:‫أو ا ی‬
M ‫ أو‬Dementia l0‫ا‬ ‫ا" ی‬
‫ آات ا م ا<اء‬P+ Secondary
‫)ا( ( أو‬ Dyscalculia
.Oligophrentia
‫ی‬R0‫ ا‬,* ‫ آ‬ ‫ ت‬ 1/1/1
،‫ از‬،‫ ا(* اد‬، ‫& ه‬ ‫ای ت‬
.MC 7K‫ا‬ 66:‫ا ی‬
Dyscalculia
‫ ا(داء‬Y* ‫ م‬DR* 66‫ا‬ 2/1/1
Complete P ‫ای‬ Acalculia
inability of math
.functioning
‫ أو‬Q ‫ ﺝا‬N6 P/: MS ) 66:‫ا ی‬ 3/1/1
. ‫ ه ا رة ای‬L -T‫ا‬
Oligocalculia
66:‫< ی‬7‫ ا‬l0‫ا‬ 66:‫ا ی‬ 1/2/1
Dementia with ‫ا" ی‬
dyscalculia
Secondary
"(‫ا‬ =‫ی‬0‫ا‬ ‫ا‬ y&‫ا‬
Dyscalculia
‫<ب‬7‫ ا‬P ‫; ا‬0‫ا‬ ‫ ا" ی‬66‫ا‬ 2/2/1
Mental 66:‫ ی‬
Retardation with Secondary
.dyscalculia Acalculia
[ G-T‫ف ا‬K‫ا‬ 3/2/1
66:‫ا ی‬ 66:‫ا ی‬
Oligaophrenta with ‫ ا" ی‬-T‫ا‬
dyscalculia Secondary
Oligcalculia
‫ * اد‬P 7* ‫&ر‬ 4/2/1
A neurotic aversion ‫ ذة‬F‫ ا‬66:‫ا ی‬
to numbers ‫ا" ی‬
Secondary
Paracalculia
,hh* ‫ رة‬hh ‫ م ا‬hh* : ,* ‫* م ا رة‬ 1/1/1/1
hhhh‫ ا دی‬:hhhh0‫ا‬ ، )‫ ا‬،‫>< ت‬7‫ ا‬L&‫ ا‬66:‫ا ی‬
Yhhhh ‫ ت‬h hh*R . 6‫ ت ا‬ST‫ا‬ Verbal
،‫ اد‬h*(‫ ا‬،‫ ء‬h‫ا(ﺵ‬ Dyscalculia
،‫ز‬hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh‫ا‬
،‫>< ت‬7hhhhhhhhhhh‫ا‬
‫ م‬h hh* ،‫ رات‬h hh‫ﺵ‬B‫ا‬
mhh‫ ر‬,hh* ‫ رة‬h ‫ا‬
[ h hR ‫ اد‬h h*(‫ا‬
‫ن‬h6‫ ی‬hS .‫ا(ﺵ ء‬
‫اءة‬hhS ,hh* ‫ درا‬h S
‫ اد‬hhhhh*(‫ ا‬hhhhh 0‫وآ‬
.l * , P0‫ا‬
Qhhhhhhhhhh06‫ ی‬h hhhhhhhh‫ر‬ ‫اءة‬S ,* ‫* م ا رة‬ 2/1/1/1
hhhh ‫ اد >ی‬h hh*(‫ا‬ ‫ أو‬l * , P0‫ ا(* اد ا‬L&‫ ا‬66:‫ا ی‬
.< < 8 Can not read or I0 0‫آ‬ ‫ا<آ‬
write dictated Motor-verbal
numbers. dyscalculia
[ >0:hhhhhhhhhhhhhhhhhhhh‫ ی‬R ,* >j ‫ رة‬S ‫ ای‬l‫ا‬ 3/1/1/1
،= )7 ،R ‫ ا&وض‬،GC <‫ ا‬،‫)د‬/‫ ا‬Practognostic
"(‫ا‬ =‫ی‬0‫ا‬ ‫ا‬ y&‫ا‬
‫ ی‬h hhhh ،hhhhhh ‫ ر‬ I * G>‫ وی‬. ‫ای‬ Dyscalculia
hhhhhhhhR- ‫ أو‬hhhhhhhh6‫ ا‬Apraxic ‫ا ای‬
hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh )‫ ا‬0) P0‫ ا‬R ‫)أ;> ء ا‬
‫رة أو‬7hhhhhhhhhhhhhhh‫ إﺝاء ا‬,* ‫ * م ا رة‬Y
hh‫ ور‬.hh C ‫ی‬D &‫ا‬ ‫> ا<آ ذات‬F (‫ا‬
‫ در‬h hS hhh 8 ‫ن‬hhh6‫ی‬ l‫ وﺝ‬,* .(,)‫ا‬
‫اءة‬hhhhhhhhhhS ,hhhhhhhhhh* ‫ت‬T::0‫ص ا‬7K‫ا‬
‫ز‬hh‫ اد وا‬h *(‫ا‬ Y 0) S‫ و‬. ‫ای‬
‫ أو‬hhhhhhhhhhhhhhh ‫ ای‬.P‫دراآ‬B‫ ا‬P& ‫ل ا‬T0;‫ا‬
‫ أو‬h hh ، hhhI0 0‫آ‬
‫ ت‬h hhhh ‫` ا‬:hhhhhh
‫ اد‬hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh*(‫وا‬
hhI&‫ ی‬.hh06‫ا‬
-Nhhhhhh6‫ ت ا‬h hhhhST*
.‫اء‬D‫ا(ﺝ‬
,hhh* ‫ در‬hhhS hhh 8 + ,* ‫* م ا رة‬ ‫ أو‬:<‫ا ا‬ 1/2/1/1/1
[ h (‫ ام ا‬K0hh‫ا‬ ‫ل‬T; Y ‫ا(ﺵ ء أو * ه‬ ,* ‫* م ا رة‬
‫ ت‬hR ‫ ا‬h‫< ی‬0 Inability [ ( I: ‫ ا(ﺵ ء‬D
jhhh‫ أی‬. h h ‫ ای‬to recognize objects [ (
,hhh* ‫ در‬hhhS hhh 8 by touching with the
‫ اد‬h h*(‫ * ء ا‬0hhh‫ا‬ .fingers
.‫اآة‬4‫ ا‬Y
hhhh‫> [ ا‬0:hhhhh‫ ی‬ ‫ إﺝاء‬,* ‫ * م ا رة‬:<‫ ا‬66:‫ا ی‬ 2/2/1/1/1
h 8‫اآة و‬4h‫ ا‬Y ‫ ل ا<آ ذات‬+(‫ا‬ Apraxic
,hhhhhhhhhhh* ‫ در‬h hhhhhhhhhS NT K‫ و‬،,)‫ا‬ Dyscalculia
[ h (‫ ام ا‬K0hh‫ا‬ Q/: O - ‫ ا<آ ت‬Y
hhhhhhhhR ‫[ ا‬hhhhhhhh .R ‫أ;> ء ا‬
. h hhhhhhhhhhhh ‫ای‬
4hhhhhhh &) [ >0:hhhhhhh‫ی‬
‫ ت‬h hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh ‫ا‬
‫ أو‬hhhhhhhhhhhhhhh ‫ای‬
‫ ت‬S :hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh‫ا‬
. 0‫ای ا‬
‫ اد‬h hhhhhh*(‫ ا‬mhhhhhhhh; ‫ی ت‬0: j&K) ‫ ا دی أداءات‬66:‫ا ی‬ 3/2/1/1/1
Nhhhhhh" I Fhhhhhh0‫ا‬ ، C )‫ا(آ دی ا‬ Numerical
"(‫ا‬ =‫ی‬0‫ا‬ ‫ا‬ y&‫ا‬
21 ‫ د‬h hhh‫ ا‬hhhhh 0‫ آ‬,* ‫ * م ا رة‬. +‫ أو وا‬Dyscalculia
‫ ال‬h h‫ أو إ‬12 ,hhh‫إ‬ ،::0‫اءة ا(* اد ا‬S :6:‫ا ی‬
I Fh0‫ اد ا‬h*(‫ا‬ ،‫ ن‬6‫ ا‬S ،‫ م‬S‫ ا(ر‬Literal ‫ا<وف‬
‫ف‬4hhh- .9,6 Nhhh" ، ‫ﺵ رات ا‬B‫ا‬ Dyslexia
،‫ م‬h hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhS‫ر ا(ر‬:6‫ ا‬، ‫از ای‬
،‫ رات‬hhhhhhhhhhhhhhhhhhh‫ﺵ‬B‫ ا‬Q/: |‫ وی< ث ذ‬.‫ی‬F‫ا‬
h hh‫ ور‬.‫ ت‬h hh6‫ا‬ :<‫ا ا‬
‫ ون‬h hhhh ‫ءون‬hhhhhh ‫ و* دة ی‬Apaticagnosia
hhhhhhhh h hhhhhh+ [ ‫ا ا>اب‬4‫ی< ث ه‬
.‫ ن‬6‫ا‬ .‫ا( ط ا(;ى‬
‫ اد‬h hhhhhh*(‫ ا‬mhhhhhhhh; ‫اءة‬S ,* ‫* م ا رة‬ 66:‫ا ی‬ 3/1/1/1
Nhhhhhh" I Fhhhhhh0‫ا‬ ،‫ م‬S‫ ا(ر‬، /0‫ ا(* اد ا‬Lexical C‫ا ا‬
21 ‫ د‬h hhh‫ ا‬hhhhh 0‫آ‬ ‫ﺵ رات‬B‫ ا‬،‫ ن‬6‫ ا‬S ‫ أو‬Dyscalculia
‫ ال‬h h‫ أو إ‬12 ,hhh‫إ‬ ‫ از‬، ‫ ا دی ا‬:6:‫ا ی‬
I Fh0‫ اد ا‬h*(‫ا‬ ،‫ر‬:6‫ ا‬، ‫ای‬ Numerical
‫ف‬4hhh- .9,6 Nhhh" ‫ر‬:6‫ ا‬،‫ ت‬0‫ا‬ Dyslexia
،‫ م‬h hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhS‫ا(ر‬ .‫ ? ای ت‬،‫ی‬F‫ا‬
،‫ رات‬hhhhhhhhhhhhhhhhhhh‫ﺵ‬B‫ ا ا‬Q/: |‫ ی< ث ذ‬S‫و‬
h hh‫ ور‬.‫ ت‬h hh6‫ا‬ j‫ و* دة < ث أی‬:<‫ا‬
‫ ون‬h hhhh ‫ءون‬hhhhhh ‫ی‬ .‫[ ا( ط ا(;ى‬
hhhhhhhh hhhhhhhh+
.‫ ن‬6‫ا‬
0‫ آ‬,* ‫* م ا رة‬ 06‫ ا‬ 1/3/1/1/1
‫ ا>ا ت‬Q/: ‫ا(* اد‬ ‫ا دی‬
M ‫ رات ا<آ أو‬I‫ا‬ Numerical
‫دراآ‬B‫ رات ا‬I G )0‫ا‬ Dysgraphia
Visual ‫ی‬7/‫ا‬
M ‫ و‬Perception
S ‫ رات ا<آ ا‬I‫ا‬
.Fine Motor Skills
Nhhh&>‫ن ا‬hhh6‫ ی‬h hS ‫ از‬0‫ آ‬ 66:‫ا ی‬ 4/1/1/1
,hhh* ‫ در‬hhhS hhh 8 ‫ و* دة < ث‬، ‫ای‬ 06‫ا‬
‫ اد‬h hhhhh*(‫ ا‬hhhhhhh 0‫ ا<وف آ‬06‫[ ا‬ Graphical
. IK: ‫ا&دی أو‬ .Literal Dyslexia ‫ أو‬Dyscalculia
[ >0:hhhhhhhhhhhhhhhhh‫و ی‬ 0‫ آ‬
"(‫ا‬ =‫ی‬0‫ا‬ ‫ا‬ y&‫ا‬
‫ م‬hhhhhS‫ ا(ر‬Nhhhhh‫<ی‬ ‫ا(* اد‬
,hhhhhhhh‫ إ‬hhhhhhhh06‫ا‬ Numerical
hhh< ,hhh* ‫ اد‬h h*‫أ‬ .Dysgraphia
‫ف‬4hh- ‫ أو‬.b <hh
Yhhhhhhhh ‫& ر‬hhhhhhhh(‫ا‬
‫ة‬hhhhh /6‫ م ا‬h hhhS‫ا(ر‬
‫ي‬hhhhhhhh0< Phhhhhhhh0‫ا‬
8‫ ا‬,* . I *
‫ن‬hh6‫ ی‬h S lhh ‫ أ‬Yhh
hh 0‫ آ‬,hh* ‫ درا‬h S
.‫ ت‬6‫ا‬
‫ ا(* اد‬0‫ آ‬P+ 06‫ ا‬1/4/1/1/1
‫ رات ا<آ‬I‫ ا‬Q/: ‫ا دی‬
N0K‫ ا‬G )0‫ & أو ا‬j‫ا‬ Numerical
‫ي‬7/‫دراك ا‬B‫ ا‬Y Dysgraphia
. ‫ رات ا<آ‬I‫وا‬
‫ ا< د‬C‫ ا ا‬66:‫دی‬ ‫ ا دي‬:‫ ا‬2/4/1/1/1
06‫ ا‬66:‫[ دی‬ Numerical
Graphical Dysmbolia
‫ أو‬Dyscalculia
‫ ا دی‬:6:‫ا ی‬
Numerical dyslexia
06‫ا< دث [ ا‬
Numerical ‫ا دی‬
.Dysgraphia
,hhh* ‫ در‬hhhS hhh 8 ‫ = & ه‬P * I+ I&‫ ا‬66:‫ ا ی‬1/2/4/1/1/1
[ h hR‫ ب ا‬:hhh- P+ ‫ل‬T0;‫ أو ا‬6‫ا‬ Ideognostic
h hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh ‫ای‬ ،‫ أو < ی ا(* اد‬Y‫ی‬60 ‫ أو‬Dyscalculia
. h hhh * > :hhhhh/‫ا‬ ،‫ ر‬6+(‫ ا‬، ‫از ای‬ ‫ ای‬:/<‫ا‬
Yhh 8hh‫ ا‬,hh*‫و‬ ‫ إﺝاء‬,* ‫أو * م ا رة‬ 0‫ا‬
,hh* Nhh&>‫ رة ا‬h S Mental ‫ای ت ا‬ .‫دت ا(& ظ‬
hhhhhhh 0‫اءة وآ‬hhhhhhhS :/- ‫ أو‬Mathematics
hh 8 lhh + ‫ اد‬h*(‫ا‬ .Math Aphasia ‫ری‬
hhhhI+ ,hhhh* ‫ در‬h hhS
|4hhhhhh‫ آ‬. h hhhhI
"(‫ا‬ =‫ی‬0‫ا‬ ‫ا‬ y&‫ا‬
,hhh* ‫ در‬hhhS hhh 8
‫ان‬hhhhhhhhh‫ أ‬Dhhhhhhhhh
hhhhhhh 8 ،‫ ء‬hhhhhh‫ا(ﺵ‬
hh‫ < ی‬,hh* ‫ در‬h S
‫ د‬hhhhhhh<‫ د ا‬hhhhhhh‫ا‬
Yhhhhhh hhhhhh*R
. )‫ا‬
,hhh* ‫ در‬hhhS hhh 8 ‫ دئ‬/ I+ P+ ? 66‫ا‬ 2/2/4/1/1/1
Phhhhhh+ ‫ار‬0hhhhhh‫ا‬ ‫ ج ا& ه‬0)0‫ ا‬G>)‫و‬ Acalculia
Phh+ ‫ اد‬h *(‫ [ ا‬h 0 ‫ا‬4‫ ه‬IL‫ وی‬. ‫ای‬
}hhhhhhhhh‫ أ‬hhhhhhhhhL P+ <‫ا>اب وا‬
. h >‫ ا‬NT:hh‫ا‬ * ‫ ر‬/0;‫أ) ء إﺝاء ا‬
In most basis ‫ أ) ء‬P+ IL‫ ی‬Y6‫و‬
of given . 06‫ا‬
.series
hhhhhC‫ ء دا‬hhhhh>;(‫ا‬ ‫ أو‬,* ‫* م ا رة‬ :-T‫ا‬ 3/2/4/1/1/1
m; N" ‫ا< وث‬ [R‫ا* ا‬S ‫ ل‬0‫ا‬ Anarithmetic
- ‫ و‬+/- ‫ ت‬hh ‫ا‬ ،‫ب‬j‫ ا‬،‫وا>ح‬ 66:‫أو ا ی‬
.-/X ‫ أو‬X/ ‫ * م‬l)* 0)‫ وی‬.: ‫وا‬ . ‫ا‬
hhhhhhhhhhhI+ ‫ء‬hhhhhhhhhh‫و‬ ‫ أداء ا ت‬,* ‫ا رة‬
‫ ت‬h hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh ‫ا‬ .‫ ح‬R) ‫ای‬
h hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh ‫ای‬
Phhhhhhh0‫ ا‬،‫ ة‬h hhhhh ‫ا‬
‫ ب‬:hhh<‫ ا‬Yjhhh0
Yhhhhhhhh ‫ب‬hhhhhhhh06‫ا‬
‫ ب‬:hhhhh<‫ل ا‬Thhhhh;
‫ ام‬K0hhh‫ وا‬Phhh ‫ا‬
‫اء‬hhh‫ﺝ‬B [ h h(‫ا‬
‫ ت‬h hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh ‫ا‬
h hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh ‫ای‬
‫ أو‬hhhhhhhhhhhhhhhhhh06‫ا‬
. ‫ا‬
Y R ‫ ری ت‬ ‫ ت‬ 2
Brain `‫= ا‬ ‫ای ت‬
‫ أو إ‬Damage ‫ أو‬PK‫= ا‬0‫ا‬
"(‫ا‬ =‫ی‬0‫ا‬ ‫ا‬ y&‫ا‬
.Head Injury ‫ أس‬ 66:‫دی‬
=0‫ا‬
Post-Lesion
.Dyscalculia
[ >0:‫ ی‬l +‫ و‬.PK = 66:‫ا ی‬ 1/2
‫[ ا د ا>ب‬/' ‫ا&د‬ :<‫ ا‬- L&‫ا‬
‫ و‬. C ‫ی‬D + )‫ ا‬Y Sensory
0‫اءة أو آ‬S [ >0:‫ی‬ Verbal
. )‫ا(* اد أو * ا‬ Dyscalculia
‫ ت ای ت‬ ‫ ت‬ 1/3
y /‫ ا‬N‫ اا‬Q/: R )‫ا‬ &C‫ا‬D‫ای ت ا‬
= ،‫ ا(دوات‬M N" 66:‫أو ا ی‬
Q (‫ ا‬CT ‫أو * م‬ Pseudo-&C‫ا‬D‫ا‬
،G ‫ ا‬،‫ف‬K‫ ا‬، :‫ ری‬0‫ا‬ Dyscalculia
‫ ا? ب أو‬،‫اض‬
.‫ا & ل‬
Environmentally
caused by
.Dyscalculia
Q)R0 <7 66:‫دی‬ ‫ ذة أو‬F‫ ا‬66‫ا‬ 4
Dyscalculia ‫ای ت‬ Para- &C‫ا‬D‫ا‬
with Learned Math Calculia
Avoidance
‫ ال‬,* ‫* م ا رة‬ 6‫ راأآ‬/‫ا‬ 1/4
‫م‬I& ‫ ت‬/ - ,‫إ‬ ‫ ا<آ‬L&‫ا‬
‫ س أو اﺝع‬6 ‫ا د )ا‬ Motor-Verbal
: ،( I0‫ ای‬Y ‫ (* اد‬ Para-Calculia
,‫ ا‬،Q ‫ا(* اد ون‬
G> ،‫ا دي‬
L&‫ ا '[ ا‬،‫ا(* اد‬
l ‫ أ‬Y 8‫ ا‬,* .‫* اد‬
P+ ‫ ا(* اد‬0‫ آ‬,* ‫ در‬S
.+ NT
ً
‫ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺻﻌﻮﺑﺎﺕ ﺗﻌﻠﻢ ﺍﻟﺮﻳﺎﺿﻴﺎﺕ‬:

(Cited in: Newman, 1998, 1972،1971 Kosc |hh‫ض آ‬h0+‫ا‬

‫ د‬/0h‫ ا‬,h* ‫ ر ا(ول‬/0;‫ ا‬0‫ ی‬.P :<‫ ا>اب ا(داء ا‬M KF0 ‫ ت‬6< T39)
‫ د‬/0h‫ ا‬,h* h0 + P h"‫| ا‬h<‫ ا‬h‫ أ‬،Py /‫ ا< ن ا‬Q/: ‫ا ا>اب‬4‫ ی ن ه‬Y
,h* h0 + th "‫| ا‬h<‫ ا‬h‫ أ‬، ‫ی‬jh* ‫>ا ت‬h‫ ا‬Q/:h ‫>اب‬h‫ا ا‬4h‫ ی ن ه‬Y
. + ‫ ا>ا ت‬Y ‫ ی ن‬Y ‫ د‬/0‫ا‬
P h‫ ی‬Nh&>‫ ن ا‬h‫ إذا آ‬h h+ ‫رت‬hS P0‫ ا‬7 KF0‫ ت ا‬6<‫ ذ| [ ا‬G&0‫وی‬
(Cited ‫ ت‬h6< hT ,h* M KFh0‫ا ا‬4‫ ه‬0‫ ی‬t - ‫ * م أم ؛‬l‫ ﺝ‬Y
:P‫ ه‬in: Kirk & Gallagher, 1989, 198-199)
The Discrepancy Criterion ‫ رض‬0‫ * أو ا‬/0‫ <| ا‬-1
Yhh Nhh‫ آ‬Phh+ hh< hh‫دی‬+ ًh S‫و‬+ 0hh‫ ت ا‬hh ‫ ذوى‬Yhh ‫ ل‬h &'(‫ ا‬hhIL‫ ی‬lhh +‫و‬
‫ ت‬h ‫ ل ذوى‬h&'(‫ ا‬Y h h‫وق ا&دی‬h&‫ ا‬OhL- hS‫ و‬.h C )‫ ت ا(آ دی وا‬R‫ا‬
،h ‫ ا(آ دی‬0h‫ ت ا‬h h‫ أ‬.h‫ ا ر‬Nh/S h ‫ی ت‬0:h Ph+ h C )‫ ا‬P-‫ ا)ا‬P+
‫ي‬4h‫ ا‬Nh&>‫ ا‬, h‫ وی‬. hI Ph0‫ ا‬h 0‫ ا‬Nh-‫ واا‬C‫ ا‬0‫ ا ر ا‬- P+ -T0+
،‫اآة‬4hh‫ ا‬،hh * 0‫ اﺝ‬،hh‫ رات ا?ی‬h ‫ ا‬Phh+ hh /‫ آ‬Y‫ ی‬h / Yhh hh C hh hh hhIL‫ی‬
. 6‫وا رات ا‬
The Exclusion Criterion ‫ د‬/0‫ <| ا‬-2
،Phhhh ‫= ا‬hhhhK0‫ ا‬Yhhhh hhhhR )‫ ا‬0hhhh‫ ت ا‬hhhh ‫ ل ذوو‬h hh&'(‫ ا‬/0:hhhh‫ ی‬lhhhh +‫و‬
‫ و‬.0h ‫ص‬h&‫ ا‬Mh ، & ‫ ا>ا ت ا‬،‫ی‬7 ‫ ا>ا ت‬، ‫وا>ا ت‬
Ph+ ‫>ا ت‬h‫ ا‬Yh ‫ ن‬h‫ ی‬Yh ‫ أو‬Ph ‫= ا‬hK0‫ ل ذوى ا‬h&'(‫ د أن ا‬/0‫ ا‬N * ,)‫ی‬
.0‫ * ه ذوي ت ا‬Y6‫ ی‬7/‫[ أو ا‬:‫ا‬
The Special Education Criterion K‫ ا‬0‫ـ <| ا‬3
;hh0‫ ی‬h + .‫ه‬hh hhCT hh ; hh ,hh‫ إ‬0hh‫ ت ا‬hh ‫ ل ذوو‬h &'(‫ ج ا‬h 0<‫ی‬
‫ق‬hh>‫ل ا‬Thh; Yhh ‫ن‬hh0‫= ی‬hh ‫ا آ‬hh0 /hh )‫ص ا‬hh&‫ ا‬Mhh Q/:hh h C ‫ ل‬h &'(‫ا‬
Ph+ Nh&' ،‫ ل‬h"‫ ا‬N /h ,h* .Ph‫ ا ر‬I 7h< ‫ى‬0:h P+ }‫ ری‬0 CT‫وا) ه ا‬
h ‫دراآ‬B‫ ا‬lh‫ را‬S Yh6‫ و‬h 06‫اءة وا‬h ‫ ا‬h‫ و‬h‫ ا ر‬,h‫ إ‬h > Q‫ه‬4‫ ی‬0‫* ا‬
Yhh 8h‫ ا‬,hh* 0h‫ ت ا‬hh ‫ ذوى‬Yh .‫ ر‬h/0*‫ ا‬Yh6‫ ی‬Nhh&>‫ا ا‬4h‫ ه‬.‫ی‬hh h +‫وا‬
‫ ه‬h )‫ل ا‬Thh; Yhh 0hh‫ أن ی‬Nhh&>‫ا ا‬4hhI Yhh6‫ وی‬،N 7hh<0‫ رة وا‬h ‫ ا‬Y h bhh‫ اا‬h * /0‫ا‬
.}‫ ری‬0 C )‫ا‬
‫ ل‬h &'(‫ ا‬,hh* Ohh‫ أﺝی‬Phh0‫ ا‬hh /)‫ ت ا(ﺝ‬h ‫ ا را‬Yhh ,hhL‫ ا‬hh / ?‫ ا‬O K0hh‫وا‬
‫ ارس‬h‫ ا‬Ph+ ‫ ا('& ل‬,* :‫ رات ا‬/0;‫ ت ای ت ا‬Y ‫ ی ن‬Y‫ی‬4‫ا‬
‫؛‬h) ‫ﺝاءات‬h Yh6‫& ت و‬Fh0:‫ وا‬،0‫ و* دات ت ا‬K‫ ا‬0‫ ا‬D‫واآ‬
‫ ب‬:h< ًh *+ ‫ رًا‬h/0;‫( ا‬Jordan & Montani, 1997) , 0 ‫ م ﺝردان و‬K0‫ ا‬+
OhS ‫ إذا‬PC h)‫ ا‬Ph ‫ ای‬DhR‫ ا‬Yh ‫د‬h&‫ ا‬, ‫ وی‬. (‫ رات ا‬I ‫ > ری ﺵ‬Y
‫>اب‬h‫ا ا‬4h‫ ه‬, h‫ي ی‬4h‫ ا‬MKF‫ أ ا‬،%30 Y* P*&‫ا ا س ا‬4‫ ه‬,* l0‫درﺝ‬
Oh +‫ را و‬h‫ م ﺵ‬K0h‫ وا‬.‫ س‬h ‫ا ا‬4h‫ ه‬,h* %40 Y ,*‫ درﺝ أ‬,* N7<‫ أن ی‬QR +
h‫ ر ری‬h/0;‫ ا‬,h* %30 Yh NhS‫ أ‬h‫( درﺝ‬Share, Moffitt & Silva, 1988) & h‫و‬
‫ ن‬h‫ ی‬Y‫ی‬4h‫ ل ا‬h&'(‫ ا‬M KFh0 h6< ‫ ب‬:h<‫ ا‬N 7<0 Reid and Hughes } + ‫وه‬
‫؛‬, h0 ‫ردان و‬h‫ ﺝ‬lh S ‫ي‬4h‫| ا‬h<‫[ ا‬h |h<‫ا ا‬4h‫ ه‬Gh&0‫ وی‬،‫ ب‬:h<‫ ا‬P+ ‫ ت‬Y
‫ أو‬%30 Yh NhS‫ أ‬h‫ درﺝ‬,h* N7h- ‫ إذا‬PC h Ph ‫ ری‬DhR* Yh , h‫ ی‬N&>‫ ی ا‬t -
،N 7h<0 ‫ &رد‬0h ‫ س‬h Yh ‫ ت‬h ‫ ای‬N 7h<0 ,h*+ ‫ ر‬h/0;‫ ا‬P+ %25 Y ‫درﺝ‬
h)) h‫ درﺝ‬hI 0+ %25 ‫ ل‬/:h) h‫ أ‬،92 ‫ اره‬h h)) ‫ درﺝ‬%30 ‫ ا رﺝ‬N ‫و‬
‫ رات‬h /0;‫ ا‬Phh+ %25 Yhh NhhS‫ أ‬hh‫( درﺝ‬Badian, 1999) Y‫ دی‬h ‫ م‬K0hh‫ وا‬،90 ‫ اره‬h
‫ ى‬h h ) h h‫أ‬.PC h h)‫ ا‬Phhh ‫ ای‬DR h h ‫ ل‬h h&'(‫) = ا‬7hhh0 hhh)) ‫ ت ا‬h h ‫ ای‬N 7hhh<
(Jimenez & Garcia, h‫ وﺝ ر‬Dh) ‫( وﺝ‬Lindsay et al., 1999) ‫ون‬h;‫وأ‬
‫ا‬DhhR* Nhh&>‫ ا‬, h ‫ وی‬.‫آ ء‬4hh‫ ا‬/:hh ‫ و‬N 7hh<0‫ ر ا‬h /0;‫ ا‬,hh* hh‫ ا ا رﺝ‬K0hh + 1999)
‫ ر‬h /0;‫ ا‬,hh* hh‫ وا رﺝ‬hh 6‫آ ء ا‬4hh‫ ا‬/:hh Y h hh> 15 ‫ق‬hh&‫ ن ا‬h ‫ إذا آ‬h C h ‫ری‬
‫ي‬4h Nh&>‫ ا‬MKFh‫( ی‬Lewis et at ., 1993) Y‫ی‬h;‫ی} وأ‬h h +‫ وو‬.N 7h<0 ,*&‫ا‬
‫ ت‬+&7h‫ ر ا‬h/0;‫آ ء )ا‬4h‫ ر ا‬/0;‫ ا‬,* l0‫ درﺝ‬O ‫ ب إذا آ‬:<‫ دة ا‬P+ 0‫ ت ا‬
hh‫ اد ی‬h *‫ إ‬Yhh) N 7hh<0 hh‫ ر ی‬h /0;‫ ا‬Yhh ‫اءة‬hh ,hh*+ ‫ ر‬hh/0;‫( وا‬Y+‫ا‬hh hh 00‫ا‬
‫ ر‬h /0;‫ ا‬Yhh ‫ ب‬:hh< Phh*&‫ ر ا‬h /0;‫ ا‬,hh* lhh0‫ ودرﺝ‬،90 ‫ وى‬:hh‫ أو ی‬Yhh hh/‫( أآ‬1976
‫>ا ت‬hh‫ أو ا‬:hh& ‫اض‬hh‫ أ‬Yhh ‫ ن‬h ‫ ی‬Y‫ی‬4hh‫ ل ا‬h &'(‫ د ا‬/0hh‫[ ا‬hh 85 Yhh NhhS‫ أ‬l:hh&
.‫ی‬D R B‫ ا? ا‬8 ? ‫< ن‬0‫ ی‬Y ‫ أو‬:- ‫ ت‬S *‫ا & أو إ‬
‫ل‬7hh- (Keeler& Lee-Swanson, 2001) ‫ن‬:hh ‫ا‬-,hh‫ و‬hh ‫ آ‬hh*‫و‬
N 7h<0‫ ر ا‬h/0;‫ ا‬Yh ‫ ب‬:h< Ph*&‫ ر ا‬h/0;‫ ا‬,* 90 Y NS‫ درﺝ )) أ‬,* 4 0‫ا‬
lh S ‫ي‬4h‫= ا‬h‫ی‬0‫ ذ| [ ا‬G&0‫ وی‬.,C , ‫ ری‬DR* Y , ‫ ی‬N&' ‫اا[ ا ى ه‬
(Cited in: Keeler & Lee-Swanson, 1989 Sigel & Ryan ‫ ن‬h‫ ورای‬NR h
‫ ت‬hh ‫ ل ذوى‬h &'(‫ أن ا‬h ‫ یآ‬lhh +‫ ت و‬h ‫ ای‬hh ‫ ت‬hh ‫ ل ذوى‬h &' 2001)
P+ )) ‫ ودرﺝ‬85 ‫ وي‬: ‫ أو‬Y /‫ ذآ ء أآ‬/: ,* ‫ن‬7<‫ ی‬Y ‫ ای ت ه‬
Yhh NhhS‫ أ‬hh‫ درﺝ‬,h* 4hh 0‫ل ا‬7hh- ‫ن أن‬:h ‫ ا‬Phh‫ و‬hh ‫ آ‬h‫ وی‬.90 Yhh NhhS‫ ب أ‬:h<‫ا‬
Phh0‫ ا‬hh‫> ری‬/‫ ا‬Yhh ‫ ب‬:hh< Phh*&‫ ر ا‬h /0;‫ ا‬,hh* 90 ‫ اره‬h hh)) hh‫ أي درﺝ‬%25
‫ا‬4hh‫ ذوي ه‬4hh T0‫ ا‬M KFhh0 N‫ ه‬:hh0 |hh< I0hh‫ درا‬Phh+ P h 0 ‫ردان و‬hh‫ ﺝ‬I K0hh‫ا‬
(Wilson & Lee-Swanson, ‫ن‬:hh ‫ ا‬Phh‫ن و‬:hh‫ وی‬O K0hh‫ وا‬.‫>اب‬hh‫ا‬
،‫ى‬hh;‫ أ‬hh‫ درا‬Phh+ 1989 ‫ ن‬h ‫ ورای‬NR h lhh S ‫ي‬4hh‫ ا‬l:hh& PhhC‫ﺝا‬B‫= ا‬hh‫ی‬0‫ ا‬2001)
N 7h<0‫ ر ا‬h/0;‫ ا‬Yh ‫ ب‬:h< Ph*&‫ ر ا‬h/0;‫ ا‬P+ )) ‫ درﺝ‬,* N7<‫ي ی‬4‫ ا‬N&> +
‫ن‬hh‫ ا‬h *‫ و‬.PC h Phh ‫ ری‬DhhR* Yhh P hh‫ ی‬Nhh&' hh‫ ه‬%25 ‫ اره‬hh ‫ ى‬h ‫[ ا‬hh‫وا‬
‫ ت‬h Yh P h C‫ا‬h0‫( ا‬Alarcon, Defries & Light, 1997) Oh‫ وی‬lh‫ودی&ی‬
: ‫ ت ا‬6<‫ت ا‬+‫ ای ت إذا ا‬P+
h ‫ ت‬h Yh ‫ ن‬h‫ ی‬Y‫ی‬4h‫ ل ا‬h&'(‫ ا رﺝ ا )) ی ت *) ا‬N ‫أن‬ -1
hhh*R‫ ت ا‬hhh‫ درﺝ‬mhhh0 Yhhh* ‫ ري‬hhh ‫اف‬hhh< ‫ ا‬1.5 ‫ ار‬hhh ‫ ت‬hhh ‫ای‬
.> j‫ا‬
.90 Y* ‫ال‬-(‫ ا‬Y ‫ ل‬- ‫ ی‬6‫ وا وا‬L&‫آ ء ا‬4‫ ا‬/: N ‫أ‬ -2
.‫ دة‬- ‫ ﺝ ا>ا ت روﺝ‬ -3
. ‫ت ا & أو آ‬T6F ‫ ﺝ‬ -4
.[:‫ أو ا‬7/‫ ا‬- P+ <‫ ﺝ ت وا‬ -5
(Shalev, Manor & Kerem, 2001) ‫ی‬h‫ ر وآ‬h‫ = و‬h‫ ﺵ‬O K0h‫وا‬
,hh* lhh0‫ درﺝ‬Ohh ‫ إذا آ‬PC h Phh ‫ ری‬DhhR* Yhh P h ‫ ی‬Nhh&>‫ وا ا‬h* thh - ،ًh &0K ًh6<
Y‫ ی‬h/‫ و‬، h‫ ا را‬lh0- ‫ أو‬h‫ ای‬l0*R @&K)‫ ا [ ا‬P+ [ ‫ ب‬:<‫ ر ا‬/0;‫ا‬
.‫آ ء‬4hhh‫ ا‬/:hhh ‫ ر‬h h/0;‫ ب وا‬:hhh<‫ ر ا‬h h/0;‫ ا‬,hhh* lhhh0‫ درﺝ‬Y h h ‫ ري‬h h ‫اف‬hhh< ‫ ا‬1 .‫ ار‬h h
‫آ ء‬4h‫ ا‬/:h ,h* (Silver, Pennett & Black, 1999) ‫ك‬T‫ و‬O )‫ ت & و‬0*‫وا‬
‫ ر‬h/0;‫ ا‬,h* 90 Y NS(‫ وا‬90 Y ,*(‫ س ذآ ء ا('& ل ا‬:‫ س وآ‬Y 6‫ا‬
Yh h ‫ ا‬h‫)&} ی‬h‫ ا‬h‫> ری‬/‫ ا‬Yh Ph6 ) ‫آ‬B‫ ا‬h 0‫ ا‬Ph+ ‫ م‬K0:h‫ ب ا‬:h< P*&‫ا‬
hhh ‫ ت‬hhh Yhhh ‫ ن‬h h‫ ی‬Y‫ی‬4hhh‫ ل ا‬h h&'(‫ ا‬M KFhhh0 h h6< ‫ن‬:hhh)‫ك وﺝ‬hhh‫ اد ودآ‬h h*‫إ‬
lh ) ‫ &رد‬0h ‫ س‬h (Mazzocco, 2001) ‫ زوآ‬h ‫ درا‬P+ ‫ م‬K0‫ وا‬.‫ای ت‬
h ‫ رة ای‬h ‫ ر ا‬h /0;‫ ت وا‬h ‫ ای‬N 7hh<0 ‫ ل‬h ‫ي ا‬hh‫ ر آ‬h /0;‫( وا‬hh‫رة اا‬7hh‫)ا‬
‫ ة‬h-‫ وا‬h‫ درا‬O K0h‫ وا‬.‫ ت‬h ‫ ای‬h ‫ ت‬h Yh ‫ ن‬h‫ ی‬Yh M KFh0 ‫ة‬6/‫ا‬
ًh (Bryant, Bryant & Hamill, 2000) Nh ‫ وه‬Oh ‫ وی‬Oh ‫ ی‬h‫ درا‬Ph‫ه‬
.‫ ل‬h&'(‫ ا‬h)* ‫ ت‬h ‫ ای‬0h h>/‫ وا‬h K‫آ ت ا‬:h‫= ا‬7h‫ ) ًا ی‬33 Y ً 6
.‫ ای ت‬,+ ‫) = ا('& ل ذوي ت‬7 P+ ‫ ي‬0‫ ا‬,<)‫ا ا‬4‫ ه‬,* G>‫وی‬
h>K‫ ا‬:Y‫ی‬h>; Yh P h h ‫ ا>ی‬.4‫( أن ه‬Ginsburg, 1997) ‫ج‬/:)‫ویى ﺝ‬
.‫ ت‬h ‫ دة ای‬h Ph+ ‫ ل‬h&' ًhCT ً:h‫ م ری‬h h ‫ ارس ا‬h‫ض أن ا‬h0&‫ ی‬l ‫ا(ول أ‬
World Federation of ‫ ب‬7h*(‫ ا‬h , h‫ د ا‬h<‫ض ا‬h0&‫ ی‬،‫ ل‬h"‫ ا‬N /h ,h*
}‫ ری‬h 0‫ ا‬Yhh 8hh‫ ا‬,hh* ‫ ل‬h &'(‫ ا‬h )* hhIL ‫اءة‬hh ‫ ا‬hh ‫ ت‬hh ‫ أن‬Neurology
hh * 0‫ واﺝ‬hh + "‫ص ا‬hh&‫ وا‬،mhh0‫ ا‬Yhh ,hh*(‫> أو ا‬hh0‫آ ء ا‬4hh‫ ا‬/:hh ،hhCT‫ا‬
h‫ آ‬.‫ } ﺝ ًا‬- 6‫< ة ا(ی‬0‫ ای ت ا‬P+ NS(‫ ا‬,*-‫ أ ری} ای ت‬./ )‫ا‬
‫ ة‬h ,h‫؛ یدي إ‬,(‫ ا‬,* "* - 6‫ أی‬P+-‫ ای ت‬0 ‫وف ا‬L‫أن ا‬
Yhh mhh0‫ ا‬Yhh ,hh*(‫ أو ا‬mhh0‫آ ء ا‬4hh‫ ذوي ا‬Yhh-Nhh6‫ } ا‬h ‫و‬-‫ ل‬h &'(‫ ا‬Yhh h ‫ا ی‬
Yh P h‫ي ی‬4h‫ ا‬N&>‫;& ق ا‬B ‫ وا‬/ ‫ ات ا‬:&0‫ أآ" ا‬Y‫ و‬.‫ ری ت‬
،P‫ ا ر‬R‫ ا‬،‫ ا رن‬، ‫ ا ر‬Q06‫ ا‬،}‫ ری‬0‫ م ا‬L ‫ ای ت ه‬P+ ‫ ت‬
‫آ ء‬4hh‫ ا‬/:hh ‫ س‬h ‫ أ‬,hh* ‫ ل‬hh&'(‫ ر ا‬h 0;‫| ا‬hh< lhh + [hh ‫ي ی‬4hh‫ ا‬P h "‫ ا‬hh>K‫ ا‬.‫ ه‬h )‫وا‬
‫ ت‬hh ‫ ل ذوي‬h&'(‫ ا‬Yhh hh /‫ د آ‬h* h‫ < ی‬,hh* lhh‫ ر‬S ‫ م‬h* hh‫ ه‬Phh‫ ا ر‬N 7hh<0‫وا‬
‫ات‬hh /; ‫ ى‬h-‫ إ‬Ohh-0S‫ ا‬h + .‫ ص‬h; lh‫ ت ﺝ‬h ‫ ای‬hh ‫ ت‬h‫ م و‬h* lh‫ ﺝ‬0h‫ا‬
Yhhh %80 ‫ أن‬1992 Farnham Diggory ‫ي‬hhh‫ م دوﺝ‬h hI + Phhh‫ وه‬hhh K‫ ا‬hhh 0‫ا‬
Ohhh0+‫ ا‬hhh‫ آ‬.|4hhh‫ن آ‬hhh 6‫ ی‬hhhS 0hhh‫ ت ا‬hhh ‫وي‬4hhh ‫)&ا‬hhh Y‫ی‬4hhh‫ ل ا‬hhh&'(‫ا‬
‫ ل‬h&'(‫ ا‬Yh 1000 Nh‫ آ‬Yh mh + %5 P‫ا‬- ‫( أن‬Cited in: Bee, 1998, 238)"- /‫ا‬
h S /‫ ا‬h*R‫ أ ا‬.P/7* Q/: 7‫ ت ی ن | ا‬Y ‫ ی ن‬Y‫ی‬4‫ا‬
‫?ط‬h Yh ‫ ن‬h‫ ی‬h‫ ور‬،‫ى‬h;‫ ت أ‬h Y ‫ أو ی ن‬0‫ء ا‬P>/ I& )7 Y6 +
(Cited in: Bee, 1998, 1990 Geary ‫ي‬h ‫ى ﺝ‬h‫ أﺝ‬،|h‫ ذ‬,h* N h0‫ و‬.h & ‫ا‬
Y &7hh‫ ا‬Ph+ ‫ ل‬h&'(‫ ا‬Yhh h*R ‫ ر‬h 0; hI + ‫ أ‬h h‫ درا‬238; Ginsburg, 1997)
ًR ‫ ن‬0‫ وی‬، ‫ ت‬Y ‫ ی ن‬I I ‫ل ر‬T; Y ‫ دوا‬- P "‫ا(ول وا‬
N 7h< ‫ ت‬h‫ درﺝ‬th- /‫ م ا‬K0h‫ ا‬،|h‫ ذ‬h‫ و‬. ‫ ی‬S‫ د‬20 ‫ ای ت ة‬P+ ً ‫ﺝ‬T*
Y‫ی‬4h‫ ا‬0h‫ ت ا‬h ‫ ذوو‬:,h‫ ا(و‬:Y 0*R ,‫ ا('& ل إ‬: 0 <‫) ا را ا‬:‫ا‬
.‫)ا‬:hh<0‫ ی‬hh Y‫ی‬4hh‫ ا‬0hh‫ ت ا‬hh ‫ ذوو‬:hh "‫ وا‬.Phh‫ﺝ‬T‫ ا‬h /‫ل ا‬Thh; Yhh ‫)ا‬:hh<
.h ‫ﺝ‬T‫ ا‬0 R0‫)ا ا‬:< ,‫* ا(و‬R‫ ا‬P+ ‫ ا را أن ا('& ل‬C 0 ‫ت‬I‫أ‬
‫ون‬hhIL‫ ی‬0hh‫ ت ا‬hh ‫ ل ذوي‬hh&'(‫ أن ا‬jhh‫ أی‬C hh0)‫ت ا‬hhI‫ أ‬،|hh‫ ذ‬,hh‫ إ‬+ h B
Yhh ‫ ن‬h ‫ ی‬Y‫ی‬4hh‫ ل ا‬hh&'(‫ ا‬h )* ‫دة‬hh‫| اﺝ‬hh [hh I Fhh hh ‫ أ‬hh + ‫ ت‬h *
‫)ا‬:hh< Y‫ی‬4hh‫ ا‬0hh‫ ت ا‬hh ‫ ل ذوي‬h&'(‫ أن ا‬Geary ‫ي‬hh ‫ى ﺝ‬hh‫ وی‬.hh ‫ ت‬h
Developmentally Delayed h C Y‫;ی‬h0 ‫ ا‬h‫ آ‬h‫ ر‬Ph‫ﺝ‬T‫ ا‬h / R0‫ا‬
h Y‫ی‬4h‫ ل ا‬h&'(‫ ا‬h - P+ ‫ آ‬،Developmentally Different C Y &0K ‫ا‬: ‫و‬
h ‫ رات‬hI Yh R ‫ن‬6 ‫ & ر‬j‫ ا‬N 7<0‫ أن درﺝ ت ا‬t- /‫ ا‬0)0‫ وا‬.‫)ا‬:<0‫ی‬
Y h<&‫ء ا‬h‫ ه‬Yh @/h ,h‫) = ا(و‬7h0‫ء ا‬h ‫أو‬/‫ و‬/h )‫ ا‬h 8 h ‫ ا(آ دی‬N/S
‫ ت‬h0-‫ ا‬-‫ن أ‬6 ‫ ور‬.P (‫ ا‬P+‫ ا‬N/S ‫ أو‬P+ ‫ر‬7S Y* ً‫و } ﺝ‬
‫ ا‬h‫ آ‬h <‫ ا‬Ph+ ‫)ا‬:h< Y‫ی‬4h‫ ا‬0h‫ ت ا‬h ‫ ذوي‬h*R Ph+ ‫ ن ا('& ل‬C ‫ا‬
. ‫ ت‬Y ‫ی ن‬
‫ رات‬h/0;‫ ام ا‬K0hh‫( أن ا‬Cole & Cole, 1996, 522) ‫ل‬hh‫ل وآ‬hh‫ آ‬h‫ویآ‬
‫ رات‬hh/0;‫ ا‬.4hh‫ ه‬Phh>? ‫ أن‬Qhh>0‫ ی‬0hh‫ ت ا‬hh ‫ ل ذوي‬h &'(‫ ا‬M KFhh0 7hh<0‫ا‬
.‫ '& ل‬P‫ ا ر ا را‬Y ‫ ة‬/‫اء آ‬D‫أﺝ‬
0h‫ ت ا‬7h =h‫ ی ی‬h Ph+ :h‫ ت ا‬h6< h‫ای‬D0‫ م ا‬0‫ اه‬,R S‫و‬
،hh ‫دراآ‬B‫ أو ا‬hhS>)‫ أو ا‬hh06‫ ا‬hh? hh ‫ أو روﺝ‬:hh& hhS *‫ إ‬hhI ‫ أ‬,hh* Dhh‫یآ‬
-:‫ل‬T; Y S *B‫ ا‬.4‫ ه‬IL‫ و‬. ‫آ‬:‫ أو ا‬، +‫ا‬
.P‫ ا(آ دی‬N 7<0‫ وا‬K‫ ا رات ا‬Y * /0‫ا‬-1
Mh ‫ أو‬،h & ‫ت ا‬T6Fh‫ ا‬، :h<‫ ا‬hS *B‫ ا‬،Ph ‫= ا‬hK0‫ ا‬Yh* h‫ ﺝ‬O: -2
. 0 - 0‫ا&ص ا‬
(Kirk & ‫ ل‬h &'(‫ ا‬Yhh ,hhL‫ ا‬hh / ? /hh )‫ وا(دوات ا‬:hh‫ ری‬0‫ق ا‬hh>‫ ا‬-3
.Gallagher, 1989, 198-199)
,hh* h 0‫ أن ی‬QhhR‫ ت ی‬h ‫ ای‬hh ‫ ت‬hh M KFhh ‫ن‬hh+ G/hh h ‫ء‬hh ,hh+‫و‬
: ‫ ه‬Y 6<
.P6‫ا<| ا‬:
ُ ‫أو‬
[hh‫ اا‬PC 7hh-B‫ ا‬P7hh KF0‫ ا‬N h ‫ ا‬Phh+ ‫ م‬h S ‫اض‬hh0+‫ ا‬,h * |hh<‫ا ا‬4hh‫ ه‬h 0‫وی‬
h‫ آ‬mh0‫ ا‬Yh ,h*(‫> أو ا‬h0‫آ ء ا‬4‫ ا‬/: " .‫ اد‬DSM-IV ‫اض ا‬
‫ص‬hh&‫ وا‬،7h/‫[ وا‬:hh‫ ا‬Nh" :hh<‫= ا‬C h‫ ا‬Thh‫ و‬.‫آ ء‬4h‫ ا‬Q:hh ‫ رات‬h/0; ‫ س‬h
‫ ت‬hh‫ درﺝ‬,hhh* ‫ل‬7hh<‫ وا‬.hhh & ‫ وا‬hh C )‫>ا ت ا‬hhh‫ ب ا‬hh 8‫ و‬/hhh )‫ ا‬hh‫ی‬0‫ا‬
‫ ن‬hhh ‫آ‬4hhh‫ وی‬."‫ ت‬hhh ‫ ای‬hhh ‫ ت‬7hhh 7hhhKF‫ ر ا‬hhh/0;‫ ا‬,hhh* & hhh
}‫ ری‬h h0‫} ا‬hhhR ‫ه‬Fhhh ‫ رات‬h h/0;‫ ا‬Yhhh hhh*R (Newman, 1998, 40-41)
Nh ‫ وه‬، (Lerner, 2000, 502)h ‫ و‬119-71 ‫ص‬، 1989 ‫ ت‬h ‫ ت ای‬7h
hL Ph+ [h‫ ق وا‬h> ,h* O K0‫( ا‬Hummel & Humes, 1984, 339)D ‫وه‬
:P‫( ا‬2-2) ‫ ﺝ ول‬I< /)‫ا را ت ا(ﺝ‬
‫ ت ای ت‬M KF ‫ رات‬/0;‫ ا‬b‫ ی‬:(2-2) ‫ﺝ ول‬
‫ ا ت‬K0‫ا‬ I: ‫ ی‬P0‫ رات ا‬I‫ا‬ ‫ رات‬/0;‫ا‬
‫ رق‬h hhhh&‫ ا‬M KFhhhhhh0‫ا‬ ‫ رات‬h hhhhhhhhhhI‫ } ا‬h hhhhhhhhhh ‫ی‬ h hh ‫ ا‬N6Fhhhh‫ ر ا‬h hh/0;‫ ا‬-1
Phhhhhhhhhh ‫= ا‬hhhhhhhhhhK0 hhhhhh ‫دراآ‬B‫ ا‬-hhhhhh L)0‫ا‬ Rey- Osterrieth‫أى‬hhhhhh
‫ هر‬hh ‫>ا ت‬hh‫وا‬ hhhhhhh <0‫ رات ا‬hhhhhhI‫وا‬ hhhh‫ ر‬hhhhI .P :hhhh- ‫ر‬hhhhL)
‫ ت‬h<‫ @ ا‬-`‫ا‬ /:hhh) 7hhh)‫[ ا‬hhhS ‫ أو‬.P‫آ‬- ‫ي‬7 G ) Q>0
‫ ت‬7hhhh ‫ دة‬hhh<‫ا‬ . )‫ ا‬Y *R lhhhh +‫ و‬.O>Fhhhh‫ ر ﺝ‬hhhh) ‫ ر‬h hh/0;‫ا‬
N;‫ ا‬h 0 Phh0‫ ا‬hh 6‫ا‬ `:hhhhh ‫ص‬hhhhh<&‫ ا‬Yhhhhh Qhhhhh>‫ی‬
‫[ أداء ای ت‬ Yhhh hhh 6‫ ة وا‬h h ‫ ل ا‬6hhh‫ا(ﺵ‬
h‫ > و‬:h/‫ ا‬h )I‫ ل ا‬6‫ا(ﺵ‬
hh‫ص ر‬h<&‫ ا‬Yhh Qh>‫| ی‬h‫ذ‬
.‫اآة‬4‫ ا‬Y ‫| ا(ﺵ ء‬
[hR‫ رات ا‬hI ‫< ی‬ Yhhhhhhhhh Qhhhhhhhhh>‫ ی‬lhhhhhhhhh +‫و‬ ‫ د‬h‫ ا‬th" ‫ ر‬h/0;‫ ا‬-1
‫ رة‬h hhh ‫ أو ا‬h hhh (‫ا‬ ‫ اد‬h*(‫ ا‬hh 0‫ص آ‬hh<&‫ا‬ The Number
+&7hh Y‫ی‬hh6 ,hh* ‫ د‬hhh‫ ا‬lhhh * ,hhh Phhh0‫ا‬ Triangle Test
Yhhhh /hhhh ) hhhh‫* دی‬ Ohhhhhh<) hhhhhh;‫ ا‬Ohhhhhh<
‫ ت‬h hhhhhhhh ‫ل ا‬Thhhhhhhhhh; |h‫ @( و ذ‬Ij
.‫ا> ة‬ [jhhhh‫ وی‬Y‫ دی‬h hh‫[ ا‬hhhhR‫ی‬
11
Y Shhhhhhh‫ ا‬Y hhhhhh hhhhhh)‫ا‬
5
6
66:hhhhhh‫ ا ی‬Dhhhhhh ‫ ت‬h hhhhhhhhhh‫ } ا‬h hhhhhhhhhh ‫ ی‬M KFhhhhhhhh0 ‫ ى‬hhhhhhh‫ ر آ‬hhhhhhh/0;‫ ا‬-3
Yhhhhhhhhhhhhhh* hhhhhhhhhhhhhh C )‫ ا‬Y ‫ *) ا('& ل‬:<‫ ر آ ى ا ل ا‬/0;‫ وا‬،‫ای ت‬
66:hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh‫ ل ا ی‬h h&'(‫ ض ا‬h h‫ ری‬hhh- Key ‫ ت‬h ‫ ای‬M KFhh0
‫ ا>ا ت‬./:06‫ا‬ .‫ د‬:‫ ا‬-‫ ا‬,0- Math Diagnostic Test
،0hhhh‫ء ا‬mhhhh‫` و‬hhhh‫ا‬
Phhhhhhhhhh ‫= ا‬hhhhhhhhhhK0‫ا‬
.‫ ت ا(;ى‬7‫وا‬
66:hhhhhh‫ ا ی‬Dhhhhhh :hh<‫ رف ا‬h‫ } ا‬h ‫ی‬ ,7h KF0‫ &رد ا‬0h ‫ ر‬/0;‫ ا‬-4
‫ ت‬h Y* C )‫ ض ا‬hhhhh‫ ری‬Yhhhhh ‫ ل‬hhhhh&' Stanford Diagnostic Test
،`h‫ هر ا‬،‫ ا اءة‬12 hhh* ,hhh0- ‫ ل‬h h&'(‫ا‬
=hhhK0‫ ا‬،0hhh‫ء ا‬mhhh )
‫ ت‬7hhhh‫ وا‬Phhhh ‫ا‬
.‫ا(;ى‬
66:hhhhhh‫ ا ی‬Dhhhhhh :hh<‫ رف ا‬h‫ } ا‬h ‫ وا[ ا ى ی‬N 7<0‫ ر ا‬/0;‫ ا‬-5
‫ ت‬h Y* C )‫ ا‬5 Yhhh Yhhh ‫اد‬hhh+(‫ ا‬hh)* The Wide Range
،`h‫ هر ا‬،‫ ا اءة‬hhhh- ,hhhh0-‫)ات و‬hhhh Achievement
=hhhK0‫ ا‬،0hhh‫ء ا‬mhhh . ‫اﺵ‬
‫ ت‬7hhhh‫ وا‬Phhhh ‫ا‬
.‫ا(;ى‬
‫ ت‬h hhhhhhhhhh‫ } ا‬h hhhhhhhhhh ‫ رات ی‬h hhI N Fhhhh‫ ر ا‬h hh/0;‫ ا‬-6
‫ ض‬h hhh‫ ری‬Yhhhhh :hhhhh<‫ا‬ (‫ا‬
12 hhh* ,hhh0- ‫ ل‬h h&'(‫ا‬
.)
‫ ت ای ت‬Y ‫ ی ن‬Y‫ی‬4‫ ا('& ل ا‬M KF0
‫ ب‬:< P*&‫ ر ا‬/0;‫ ء ا‬h h‫ س ذآ‬h h :hhh‫ س وآ‬h h -7

‫ ت‬h hhhhhhhhhh‫ } ا‬h hhhhhhhhhh ‫ی‬ ‫ا('& ل‬
Y ‫ *) ا('& ل‬:<‫ا‬
.)16 ,0-5 Y
‫ رف‬h hhhhhhhhhhh‫ س ا‬h hhhhhhhhhhh 7h KF0‫ ت ا‬h ‫ ای‬C S -8
Yhhh ‫ م‬K0:hhh‫ و‬hh ‫ ای‬Diagnostic ‫ ت‬h ‫ م ای‬L
h * ,hh0- ‫= ا(ول‬7hh‫ ا‬Mathematics Inventory/
.) 12 Mathematics Systems
:h<‫ س ا رف ا‬ 7hhh KF0‫ رات ا‬h h/0;‫ ا‬-9
Phhhh+ ‫ ل‬h hh&' ‫ م‬K0:hhhh‫و‬ ‫ ب‬:h<‫ ا‬Ph+ ‫ات‬4‫ * ة ا‬:
,hhhhh0- hhhhh "‫ ا‬hhhhh-‫ا‬ Diagnostic Tests and
.) "‫ ا‬-‫ا‬ Self-helps in
.Arithmetic
:<‫ رات ا‬I‫ س ا‬7hhhh KF0‫ ا‬Ohhh‫ ا ای‬hhhC S -10
h-‫ ا‬P+ ‫*) ا('& ل‬ hhh (‫ ب ا‬:hhh<‫ رات ا‬h hI
hhhhh- ,hhhhh0- hhhhh‫ اا‬Enright Diagnostic
. ‫ اﺵ‬Inventory of Basis
Arithmetic Skills.
P-‫ا‬hhhhhhhhh)‫ س ا‬h hhhhhhh [ h hh00‫ ا‬h hh 0‫ ا‬hhhhC S -11
h hhhhhhhh)* h hhhhhhhh ‫ای‬ Sequential ‫ ت‬h ‫ی‬
‫ ض‬h ‫ ری‬Yhh ‫ ل‬h &'(‫ا‬ Assessment of
,hhhhhhhhhhh0- ‫ ل‬h hhhhhhhhh&'(‫ا‬ Mathematics
.) "‫ ا‬-‫ا‬ Inventory.
‫ رة‬hhhhhhhhhhh ‫ س ا‬hhhhhhhhhhh h hhh ‫ رة ای‬h hhh ‫ ر ا‬h hhh/0;‫ ا‬-12
‫ة‬hhhhh6/‫ ا‬h hhh ‫ای‬ Test of Early ‫ة‬hh6/‫ا‬
Yhhhhh ‫ ل‬h hhh&'(‫ ا‬h hhh)* Mathematics Ability
Nhhhhhhh/S h hhhhh hhhhhhh-
,hhhhhhhh0-‫ و‬hhhhhhhh‫ا ر‬
Phhh+ hhh" "‫ ا‬hhh-‫ا‬
‫ ت ای ت‬Y ‫ ی ن‬Y‫ی‬4‫ ا('& ل ا‬M KF0
C‫ ا‬0‫ا ر ا‬
‫ س‬hhhhhhhhh ‫ م‬K0:hhhhhhhhh‫ی‬ ‫ ر ا رة ای‬/0;‫ ا‬-13
hhhh ‫ رات ای‬hhhh ‫ا‬
Yhhhhh ‫ ل‬h hhh&'(‫ ا‬h hhh)*
,hh0- hh" "‫ ا‬hh-‫ا‬
.) 12 -‫ا‬
‫ رات‬h h/0;‫ م ا‬K0:hhh N 7hhhh<0 ‫ ن‬h hh+‫ آ‬hhhh‫> ری‬-14
‫ س‬hh hhI + hh *&‫ا‬ ‫ي‬0‫ا‬
h h ‫ رات ای‬hhI‫ا‬
Yhhhhh ‫ ل‬h hhh&'(‫ ا‬h hhh)*
,h0- ‫ری ض ا('& ل‬
) 12
‫ رات‬h hhhhhI‫ س ا‬h hhhhh ‫ن‬:hhhh)‫ ﺝ‬-‫ك‬hhhh‫ ودآ‬hhhh‫> ری‬-15
h hhhhhhhh)* h hhhhhhhh ‫ای‬ ‫ی‬6 :‫ا‬
‫ ض‬h ‫ ری‬Yhh ‫ ل‬h &'(‫ا‬
,hhhhhhhhhhh0- ‫ ل‬h hhhhhhhhh&'(‫ا‬
.)12
‫ د‬:h‫ ا‬-‫ ا‬Y N 7hhhhh<0 ‫دي‬hhhhh/ hhhhh‫> ری‬-16
hh "‫ ا‬hh-‫ ا‬,hh0- ‫ا&دي‬
.F*
:P& 6‫ ا<| ا‬:
‫ *) ا('& ل ذوي ت‬IL P0‫ أ ط ا(;> ء ا‬,* |<‫ا ا‬4‫ ه‬D‫یآ‬
(Cited in: Wong, 1996, 172) 1976 Ashlock ‫ك‬hh‫ م أﺵ‬h ‫ وی‬.‫ ت‬h ‫ای‬
h + hIR ‫ ت‬h ‫ ای‬h ‫ ت‬hh ‫ ل ذوو‬h&'(‫ ا‬I h<‫ ی‬Ph0‫ ء ا‬h>;(‫ ا‬Yh h*R
:P‫ی‬
.‫ ا '& ل‬6F PCDR‫آ ل ا‬B‫ ا‬Y R )‫ ا(;> ء ا‬-1
l ‫ ا‬6F‫= ا‬7 ‫ ا&<ص‬N6‫ ا(;> ء ی‬Y ‫ا ا)ع‬4‫ ه‬P+‫و‬
:‫ ا" ل‬N / ,* ،P /0‫ء ا‬DR‫ك ا‬0‫وی‬
45 66 51 271 39 86
2- 4- 6X 8X 5+ 8X ْ
3 2 56 278 34 84
‫ ء‬h>;(‫ ا‬Yh m)h‫ا ا‬4h‫ ل ه‬h‫ وی‬h>K‫ [ وا[ ا‬R0‫ إ* دة ا‬Y R )‫ ا(;> ء ا‬-2
h 8 Nh&> + ،[h R0‫ [ و إ* دة ا‬C‫ﺝا‬B‫ ت ا‬/>0‫ ا‬P+ ‫ وﺝد * ب‬,*
:‫ ا" ل‬N / ,* = )70‫ وث ا دة ا‬- )* = )70‫ ا‬,* ‫ در‬S
59 74 63 72 317
6+ 8+ 7- 9- 76
515 712 64 47 25
.‫ ب‬:<‫ ا‬P+ y' K‫ﺝاءات ا‬B‫ ا‬Y R )‫ ا(;> ء ا‬-3
‫ ت‬h h ‫ ا‬Phhh+ < <7hhh‫اءات ا‬hhh‫ﺝ‬B‫ ا‬Phhh+ <hhh‫ وا‬hhh ‫ ل‬h h&'(‫ ا‬h hR‫ ی‬lhhh +‫و‬
I K0:hh‫ ی‬Phh0‫ ا‬hhy' K‫ ت ا‬R ‫ا‬0hh‫ ف ا‬Fhh0‫ اآ‬,hh* hh ‫ ا>ی‬.4hh‫ * ه‬:hh‫ و‬. :hh<‫ا‬
. :<‫ ا‬I * P+ ‫هء ا('& ل‬
Yhh l:hh& m)hh‫ا ا‬4hh‫ح ه‬Fhh‫ وی‬.&7hh‫م ا‬hhI& hhI+ Phh+ ‫ ق‬h &;B‫ ا‬Yhh hhR )‫ ء ا‬h >;(‫ ا‬-4
: ‫ ا(" ا‬P+ l:& ‫ا(;> ء‬
5 2
20 400 507 X 507 X
4X 7X 4 4
84 877 2068 2088
‫ ن‬h‫ ی‬Y‫ی‬4h‫ ل ا‬h&'(‫ ا‬Yh h‫( أن ا ی‬Ginsburg, 1997) ‫ج‬/:h)‫ = ﺝ‬jh‫آ ی‬
:P+ ‫ت‬T6F ‫ون‬IL‫ ت ای ت ی‬Y
h hI+ Ph+ ‫>اب‬h‫ا ا‬4h‫ ل ذوي ه‬h&'(‫ ا‬Y ‫ ا ی‬G&K‫ ی‬t - ‫ی‬D‫ [ ا‬-1
.= D‫ ا‬l ‫ إ‬F‫ أو ی‬+ D‫ ا‬l ‫ إ‬F‫ ی‬N" . ‫ از ای‬l ‫ إ‬F
hS ‫ ب‬:h<‫ ا‬Ph+ ‫ ا را ت أن أ;> ء ا('& ل‬Y ‫ ا ی‬O<‫ أو‬S‫ و‬Bugs PS‫ا‬/‫ ا‬-2
-12 ‫ ل‬h"‫ ا‬N /h ,* ‫ هء ا('& ل‬I K0:‫ ی‬P0‫ ا‬y' K‫ ت ا‬R ‫ا‬0‫ ا‬Y 0)
.12=4
Ph0‫ وا‬:h<‫ ء ا‬h>;‫) = ا‬7h Oh‫ و‬- Ph0‫ى ا‬h/6‫ ا را ت ا‬Y ‫ ة‬-‫ وا‬P+‫و‬
Elementary School Mathematics hh C‫ ا‬0‫ ا‬hh‫ ت ا ر‬h ‫ ری‬hh)R hI‫أﺝ‬
.4hh‫ د ه‬h<‫( و‬Cited in: Reid & Hresko, 1981, 294) 1975 Committee
h C‫ ا‬0‫ د ا‬:h‫ وا‬:h K‫ وا‬h‫&ف اا‬7‫ ا‬P+ ‫ ا('& ل‬I <‫ ی‬P0‫ا را ا(;> ء ا‬
(3-2) ‫ ول‬h ‫ ﺝ‬bhh‫( وی‬:hh ‫ا‬-‫ب‬jhh‫ا‬-‫ح‬hh>‫ا‬-[hhR‫ )ا‬hh‫ ا(ر‬:hh<‫ ت ا‬h ‫ ا‬Phh+
:‫ ا(;> ء‬.4‫ ه‬Y ًj
: ‫ا‬ ‫ب‬j‫ا‬ ‫ا>ح‬ [R‫ا‬

‫ م‬hhhS‫[ ا(ر‬hhh-1 Phhhhhhh+ ‫ت‬T6Fhhhhhhh-1 .‫ از‬N‫ ه‬R-1 .+ B‫ ا‬-1
,hhh* hhh‫ ا د‬Phhh+ .+ B‫ا‬
[hhhhhhh ‫ت‬T6Fhhhhhhh-2 ‫ح‬hh>‫ ا‬hhC‫ } دا‬hh-2 ‫ ق‬:hhhhhhhhh‫ م ا‬h hhhhhhh*-2
.' ; < .‫ [ ا د‬+‫[ و‬hh [hhR‫ ت ا‬hh *
.&7‫ا‬
‫ن ا د‬6‫ر ی‬-2 ‫ اد‬h hhh*(‫ ا‬Nhhhhh‫ ه‬R-3 Shhhhhhhhhh‫ ا‬Nhhhhhhhhhh‫ ه‬R-3 . I:&
.ً+ j ‫ ر‬0:‫ا‬ Phh+ hh" "‫ أو ا‬hh "‫ا‬ Phhhhhhhhhhhhh+ P+ h hhhhhhhhhhhB‫ ا‬,hh* ‫ رة‬h ‫ م ا‬h *-3
&7hhhhh‫ف ا‬4hhhhh--3 l + ‫وب‬j‫ا د ا‬ .l) ‫ ا>وح‬,hhhhhhhhhhh‫ إ‬+ hhhhhhhhhhB‫ا‬
Ph+ ‫= أو‬70) P+ .t "‫ أو ا‬P "‫ا‬ .‫ی‬F‫ا(* اد ا‬
‫ ون‬h ‫زی دة ا(* اد‬-4
.‫ ی ا د‬I ‫ب‬hhh ‫ت‬T6Fhh-4
.‫ رة‬0‫[ ا‬hhhhhhh ‫ت‬T6Fhhhhhhh-4
‫ ت‬hhhhy‫ ا‬،‫ات‬Fhhhh‫ا‬
hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh-4 ‫اء‬hhhhhhh‫ إﺝ‬hhhhhhh-5 &7‫ا‬
.‫واف‬
PS h ,* ‫ >ة‬:‫ا‬ Phhh+ ‫ رة‬0hhh‫ ا‬hh *
Phhhhhhh+ ‫ت‬T6Fhhhhhhh-5
.l * ‫م‬: ‫ا‬ )jhhhhhh0‫ ا‬NC :hhhhhh‫ا‬
.P +(‫ب ا‬j‫ا‬
‫ ام‬K0hhhhhhh‫ م ا‬h hhhhh*-6 .&7‫ا‬
.I:‫ا>ی ا‬
,hhhhhh* hhhhhh0‫ ی‬-7
.PCDR‫ﺝاء ا‬B‫ا‬
‫ ت‬h T* [jhh‫ ی‬-8
‫ی‬F‫ر ا‬:6‫ا‬
‫ ل ذوو‬h&'(‫ ا‬hI + [h ‫ ی‬Ph0‫ ء ا‬h>;(‫ ا‬Nh <0 ‫ ت‬h‫ ا‬hR ,<) ‫ ام‬K0 ‫و‬
(Cited in: Reid & Hresko, 1979 Radatz Dhh‫= رد‬hh‫ و‬،‫>اب‬hh‫ا ا‬4hh‫ه‬
.4h‫ ه‬,h‫ح إ‬h ‫دي‬h Ph0‫ ا‬hR ‫ ا‬h ‫>< ت‬7h Ph+ ‫ ء‬h>;(‫ ا‬1981, 294)
:‫ا(;> ء‬
?‫ ا‬-1
. 6‫ ا ت ا‬,* CT‫ ا‬8 ‫ >ة‬:‫ا‬-2
. (‫ وا& ه ا‬GC <‫ رات وا‬I I&‫ر ا‬7S-3
,h‫ ا(;> ء إ‬.4‫ ودي ه‬/ )‫ ا‬8 ‫ أو‬ST*T‫ ت ا‬R ‫ا‬0‫ ل ا ا* أو ا‬0‫ا‬-4
.Problem in Mathematical Reasoning P ‫ ج ای‬0)0‫ر ا‬7S
:‫ ت ای ت‬7 /- 7‫ ا>ا ت ا‬:ً‫را‬
(Gross-Tsur, et al., 1996) ‫ون‬hh;~‫ و‬Fhh ‫وس‬hh‫ ﺝ‬h ‫ أﺝاه‬hh‫ درا‬Phh+
Yhh (143=‫ ل )ن‬h &'(‫ ا‬Yhh hh) * ,hh* hh C )‫ ا‬66:hh‫ ی‬hh +‫ ا یﺝا‬MC 7hhK
h ‫دراآ‬B‫ رات ا‬I‫ ا‬،‫آ ء‬4‫ ا‬Q:) G0‫ ی‬+ ‫ ا‬S Y‫ی‬4‫) ا‬12-11 Y ‫اوح أ* ره‬0
‫ى‬0:hhh‫ وا‬،. h h/0 ‫ر ا‬7hhh ‫<ب‬7hhh‫ ا‬h hC‫ا‬D‫ ا‬Phhh‫ ط ا<آ‬Fhhh)‫اض ا‬hhh*‫ وأ‬،hhh‫وا?ی‬
‫آ ء‬4h‫ ا‬Q:h ‫ ت‬O-‫ واو‬.‫ ا(;ى‬C )‫ ا‬0‫ و ت ا‬P* 0‫ دي اﺝ‬70S‫ا‬
‫& ض‬K ‫ًا‬L ،‫ ا را‬Y ‫ أ'& ل‬3 /0‫ و أن ا‬.90-80 Y ) ‫ ا‬.4‫ ه‬P+ ‫'& ل‬
C h0 ‫ت‬hI‫ أ‬.(‫ ًا‬h‫و‬65 ، ًh0) 75) Thh&' 140 Yh h (‫ ا‬h) ‫ ا‬Ohh 6 IC h‫ ذآ‬Q:h
‫ ط‬Fhh)‫ ا‬Phh+ ‫>ا ت‬hh‫ ا‬Yhh ‫ ن‬hh‫ ی‬hh‫ ا را‬hh) * Phh+ ‫ ل‬hh&'(‫ ا‬Yhh %26 ‫ أن‬hh‫ا را‬
.‫اءة‬h ‫ ا‬Ph+ ‫ ت‬h Yh I)h %17 P ‫ وی‬.. /0 ‫ر ا‬7 ‫<ب‬7‫ ا‬C‫ا‬D‫ ا‬P‫ا<آ‬
‫ت‬hI‫ أ‬h‫ آ‬.h 06‫ ا‬h Nh" ‫ى‬h;‫ أ‬h ‫ ت‬h Yh I)h %42 P h‫ ی‬Y - P+
‫اءة‬hh ‫ ا‬hh ‫ ت‬hh [hh ‫ ت‬h ‫ ای‬hh ‫ ت‬hh ‫ ر‬Fhh0 ‫ ا‬/:hh l Fhh hh‫ ا را‬C h0
‫ ره‬Fhh0 ‫ ا‬/:hh zhh/‫ و‬.. hh/0 ‫ر ا‬7hh ‫<ب‬7hh‫ ا‬hhC‫ا‬D‫ ا‬Phh‫ ط ا<آ‬Fhh)‫>اب ا‬hh‫وا‬
.‫ ث‬B‫آر وا‬4‫ *) ا‬/:)‫ ا‬.4‫ وى ه‬:0‫ ا('& ل و‬Y %6.5
,h* h‫ أﺝاه‬Ph0‫ ا‬l0‫ درا‬P+ (Cited in: Geary, 1993) 1983 Y‫ووﺝ دی‬
h‫ ای‬Ph+ ‫ ل‬h&'(‫ وا‬h C‫ ا‬0‫ ا‬h‫ ا ر‬Yh ‫ ا('& ل‬Y %6.4 ‫ ا('& ل أن‬Y ‫ ة‬/‫* ) آ‬
‫ ن‬h‫ ی‬I)h %4.9 ‫ـ‬h ‫ ت ای ت ر‬Y ‫ا ر ا(* ادی ی ن‬
‫اءة‬h ‫ ا('& ل ذوي ت ا‬Y %56 I‫ أ‬،|‫ ذ‬,‫ إ‬+ B .‫ ت ا اءة‬Y
‫ ت‬hh ‫ ل ذوي‬h &'(‫ ا‬Yhh %43 hhI‫ أ‬h ) .‫ ت‬h ‫ ای‬N 7hh< Phh+ <hh‫& وا‬hh
.‫ ا اءة‬N 7< P+ <‫ای ت & وا‬
Yhh hh*R ,hh* (Shalev et al., 1997) Y‫ی‬hh;~‫ = و‬Fhh hh‫ درا‬Phh+‫و‬
‫ا‬4hh‫ ن ه‬h ‫ ی‬Y‫ی‬4hh‫ ل ا‬h &'(‫ أن ا‬0)0hh‫ً ا‬h C ً h ‫ًا ری‬DhhR* ‫ ن‬h ‫( ی‬139=‫ ل )ن‬h &'(‫ا‬
h ‫ ب ر‬:<‫ ا‬P+ ً‫ ن أآ" ا>ا‬6‫ ی‬06‫أو ا‬/‫ ا اءة و‬P+ ‫ا>اب و ت‬
hhC‫ا‬D‫ ا‬Phh‫ ط ا<آ‬Fhh)‫>اب ا‬hh‫ أو ا‬mhh + ‫ ت‬hh ‫ ت ری‬hh ‫ ن‬hh‫ ی‬Y‫ی‬4hh‫ ل ا‬h &'(
.. /0 ‫ر ا‬7 ‫<ب‬7‫ا‬
Nhh" h‫ ارو‬h‫ت ا‬TDh‫@ ا‬/hh ‫ ت‬h ‫ ای‬hh ‫ ت‬h m/hh h‫آ‬
hh‫ ا ر‬Yh Ph+ (%12 P‫ا‬h-) ‫ ت‬h)/‫ ا‬Yh ‫ ًا‬h‫ًا ﺝ‬h /‫ءًا آ‬Dh‫ ﺝ‬Q 7h Ph0‫ )ا‬h h‫ز‬
Ph ‫= ا‬hK0‫اد ذوي ا‬h+(‫ ا‬Y h ‫ة‬F0)‫ و‬+‫ )ز و‬Fragile X ‫ وز‬،( C‫ ا‬0‫ا‬
‫د‬hh& Y h‫ ﺝ‬Mhh Yhh 0hh)‫ و‬،4.000 Yh 1 Phh+ ًh /‫ ث ی‬h<‫ و‬0hh‫ ت ا‬h ‫أو ذوي‬
،Y h ‫ء ا(ذ‬h0 Nh" :hR‫ ا‬MC 7K‫@ ا‬/ D‫ ا‬.4‫ ه‬D 0‫ و‬،X ‫وم‬6‫ ا‬,*
hD‫ ا‬.4h‫ ه‬Y h‫ ی‬PhCT‫ ث ا‬h B‫ ا‬Yh %50 P h‫ وی‬،‫ ودة‬h‫ ا‬Nh &‫ ا‬،N‫ ا>ی‬l‫واﺝ‬
‫ و‬hD‫ ا‬.4‫ ه‬Y ‫ ی‬PCT‫ ث ا‬B‫ ا‬Y %50 P ‫ آ ی‬.P ‫= ا‬K0‫ ا‬Y j‫ی ن أی‬
Phhhhhh& ‫رم ا‬hhhhhh ‫ ا(ول‬m)hhhhhh‫ ا‬،(hhhhhh ‫ ت‬hhhhhh Yhhhhhh Phhhhhh * =hhhhhhK Yhhhhhh Y h hhhh‫ی‬
,h‫ إ‬h‫ أآ" ا>ا ت ارو ادی‬Y) Neurofibromatosis Type 1 P/7‫ا‬
4.000 Ph+ 1 ‫ ص‬Kh‫ ا(ﺵ‬Y .‫ ر‬F0 ‫ ا‬Q: ‫اوح‬0‫ و‬،‫ي‬D‫ اآ‬P/7‫ ز ا‬IR‫ ا‬P+ ‫وذ‬4‫ﺵ‬
‫ا‬4h‫ ن ه‬h‫ وی‬،h ‫ ت‬h Yh ‫ ن‬h‫ ی‬Y‫ی‬4‫ ص ا‬K‫ ا(ﺵ‬Q: ‫اوح‬0‫ و‬،‫ ص‬K‫ ا(ﺵ‬Y
,h* ‫د‬h&‫ ا‬Y hR‫وذ ا‬4h‫ ﺵ‬Yh ‫>اب‬h‫ ا‬.4h‫ ه‬0h)‫ وی‬،%56 ,h‫ إ‬%30 Y ‫ا>اب‬
Ghh )0‫ ت ا‬hh ‫ س‬hh‫ أ‬,hh* hh L& hh 8 hh 7hh‫= آ‬hh‫ وی‬.17 ‫م‬hh‫و‬6‫ا‬
(Mazzocco, 2001) ‫ زوآ‬h C h0 ‫ت‬hI‫ وأ‬.(‫ي‬7h/‫ ا‬P h6‫ وا‬Ph‫ا<آ‬-‫ي‬7h/‫ا‬
hh ‫ ت‬hh Yhh ‫ ة‬hh ‫ دال‬hh< ,hh* hh0-‫ ا‬hh"‫ أآ‬hh hh‫ ت ذوات ز‬hh)/‫أن ا‬
‫ ت‬h‫ درﺝ‬,h* Fragile X h‫ ت ذوات ز‬h)/‫ ا‬O7h- ‫ آ‬.‫ای ت ر (ی ء‬
Ph+ .> jh‫ ا‬h*R‫ ا‬Ph+ ‫ ت‬h)/ h ‫ ر‬Ph ‫داء ای‬h h&0K‫ ا ی } ا‬,* NS‫أ‬
‫ رات‬h /0;‫ ا‬,hh* ‫ ا(داء‬Phh+ ‫ی ء‬hh(‫ وا‬NF1 ‫اد ذوي‬hh+(‫ ا‬Y h hh‫وق دا‬hh+ h ‫ ﺝ‬Y h-
. ‫ا رات ای‬
Fhhh hh + .‫ ن‬0hhh‫ ﺝ‬hhD hh ‫ و‬hh' /‫ ت ار‬hh ‫ ای‬hhh ‫ ت‬hh m/hh‫و‬
Yh :0 *R O&‫ و‬1930 P‫إ‬-1924 Y ‫ ا ت‬Y : ‫ ن‬0‫ﺝزی= ﺝ‬
‫ ت‬7hh‫ ا‬.4hh‫ ه‬Yjhh0‫ و‬. h hhD‫ آ‬h ‫ر‬hhIL ‫رت‬hhS ‫آ‬hh ‫ ت‬hh hh‫أر‬
‫ ت‬h‫ ه‬R‫>ا ت ا‬h‫ ا‬، I:h ‫ل‬Th; Yh ‫د‬h&‫ [ ا‬h‫ أ‬h‫ < ی‬,h* ‫ رة‬h ‫ م ا‬h* ‫آ‬:h‫ا‬
.‫ و ای ت‬06‫( و ا‬Left-Right Confusion ‫ ر‬: ‫ وا‬Y ‫)ا‬
hh‫ ز‬Yhh* hh‫ه‬D } hh; ‫ض‬hh* hhI ‫ ف إ‬jhh + hh C )‫ ن ا‬0hh‫ ﺝ‬hh‫ ز‬hh‫أ‬
‫ ن‬0hR h +‫ وو‬.Constructional Dyspraxia h )‫ی‬60‫ ا‬6‫ا‬/:‫ ن ه ا ی‬0‫ﺝ‬
Phh+ ‫>اب‬h‫ري أو ا‬hh/‫= ا‬0 h ‫ ت‬7h‫ ا‬Yhh h*R‫ ا‬.4hh‫ر ه‬hI m/h‫ ی‬،1940
‫ن‬hh6‫ دة ی‬h*) `hh‫= ا‬7hh ,hh* ‫ >ة‬:hh‫ ا‬Angular Gyrus hh‫اوی‬D‫= ا‬hh +T0‫ ا‬hh >)
h‫ ز‬,h* Oh‫ أﺝی‬P0‫<ث ا‬/‫ ا را ت وا‬O&F‫ آ آ‬.(> :‫ ه ا‬:‫= ا` ا(ی‬7
OhS‫ و‬Ph+ h ‫ورة‬jh IL ‫ ت‬7‫ ا‬.4‫ أن ه‬، C )‫ ن ا‬0‫ ن وز ﺝ‬0‫ﺝ‬
‫ ا(*اض ا(ر‬Y Y * ‫ ی@ *ض أو‬IL‫ آن ی‬7&) IL S N ، -‫وا‬
Yh ‫ ن‬h‫ ن ی‬0‫ ذوي ز ﺝ‬,‫ وﺝ أن ا‬،|‫ ذ‬,‫ إ‬+ B . :‫ ا‬:K‫أو ا‬
Yh 8 h‫ و‬.h‫اوی‬D‫= ا‬h +T0‫ ا‬P+ = Y j‫ آ ی ن أی‬، 8 7‫ = ا‬+T0‫ ا‬P+ =
‫اض‬hh*‫د أ‬hh‫ م وﺝ‬h * ‫وا‬hhI‫ أ‬:hh‫ ا(ی‬hh‫اوی‬D‫= ا‬hh +T0‫ ذوي ا‬,hh‫@ ا‬hh ‫ن‬hh+ |hh‫ذ‬
‫أس أو‬h‫;ة ا‬h Gh0) ‫ا‬4 ‫ ا)> ا‬P+ P& ‫ل ا‬T0;‫ و أن ا‬/‫| ی‬4‫ آ‬.‫ ن‬0‫ﺝ‬
‫ ن‬0hh‫ ﺝ‬hh‫[ ز‬hh m/hh hh?‫ ا‬,hh* > :hh‫` ا‬hh‫= ا‬7hh) ‫ اري‬h R‫( ا‬P‫ا‬4hh ‫ ا‬L h
.(Rourke & Conway, 1997)
‫ ط‬Fhh)‫>اب ا‬hh <7hh‫ ا‬hh C )‫ ن ا‬0hh‫ ﺝ‬hh‫ ز‬Y h mhh hh‫ < و‬Phh+‫و‬
Ph‫ ط ا<آ‬Fh)‫>اب ا‬h‫ع وا‬7h‫ض ا‬h‫ و‬. h/0 ‫ر ا‬7h ‫<ب‬7h‫ ا‬hC‫ا‬D‫ ا‬P‫ا<آ‬
‫ ت‬hhhh‫ اد و‬h hh*(‫اءة ا‬hhhh hhhh? /‫ ا‬7hhhh‫ و ا‬. h hh/0 ‫ر ا‬7hhhh ‫<ب‬7hhhh‫ ا‬h hhC‫ا‬D‫ا‬
(Shalev & Gross-Tsur, 1993) Fhh-‫وس‬hh‫ = وﺝ‬hh‫ ت ﺵ‬hh‫ ووﺝ‬.‫ ت‬hh ‫ای‬
‫ت‬TDhh‫ ا‬.4hh‫ وا ه‬hh*‫ و‬.‫ ت‬hh ‫ ای‬hh ‫ ت‬hh‫ و‬:hh‫ت ا‬TDhh‫ ا‬Y hh ً ‫ً دا‬hh' /‫ار‬
‫وری ;‪ P+ 4‬ا*‪ /0‬ر *) إﺝاء ا‪ h 0‬ا) رو‪h‬ﺝ‪ P‬و ا‪Th‬ج *)‪ h‬ا('&‪ h‬ل ذوي‬
‫ه‪4‬ا ا>اب‪.‬‬
‫ً‬
‫ﺧﺎﻣﺴﺎ‪ :‬ﺍﻟﻌﻮﺍﻣﻞ ﺍﳌﺴﺒﺒﺔ ﻟﺼﻌﻮﺑﺎﺕ ﺗﻌﻠﻢ ﺍﻟﺮﻳﺎﺿﻴﺎﺕ‪:‬‬
‫‪ -1‬اا‪ N‬ا&‪ :‬ﺝ ‪:‬‬
‫أ‪ .‬ا ‪ N‬ا‪60‬ی)‪Genetic Factor ,‬‬
‫ﺝ[ أه ا ‪ N‬ارا‪ Ph+ P‬ا‪:h‬ك إ‪ ,h‬ا‪h0+‬اض ‪h‬اد‪" .‬أن ا&‪h‬وق ا&دی‪h‬‬
‫‪ P+‬ا)‪ m‬ا‪ L‬هي ‪ YC 6‬ا<‪ P‬وا) *‪ Y‬ا‪0‬آ ‪ Q‬ارا‪h+ Y* l P‬وق ورا ‪،"h‬‬
‫‪ ,h* T‬دور ارا‪ Ph+ h‬ا&‪h‬وق ا&دی‪ Ph+ h‬ا‪ hI‬رات ای ‪ h‬ا( ‪، h‬‬ ‫وی ذ| د ً‬
‫وا‪4h‬ي ‪ h‬ور‪ .‬ی&‪h0‬ض أن ا( ‪ h‬ط ا<‪ h‬دة ‪ h Yh‬ت ای ‪ h‬ت ‪h6 hS‬ن ‪Yhh hR‬‬
‫*ا‪ N‬ورا ‪ + B .‬إ‪ ,‬ذ‪ ،|h‬أ‪hI‬ت ‪ C h0‬ا‪h</‬ث وا را‪ h‬ت ا‪ Ph0‬أﺝی‪,h* Oh‬‬
‫ا('& ل ذوي ت ای ‪ h‬ت وذوي ‪ h‬ت ا ‪h‬اءة أن ‪ /:h‬آ‪h /‬ة ﺝ‪ً h‬ا ‪Yh‬‬
‫ا('&‪ h h‬ل ا‪4hhh‬ی‪ Y‬ی‪ h h‬ن ‪ hhh Yhhh‬ت ‪ hhh‬ا ‪hhh‬اءة أی‪ jhhh‬ی‪ h h‬ن ‪ hhh Yhhh‬ت ‪hhh‬‬
‫ای ت‪ .‬و‪ S‬أ‪I‬ت ا ی ‪ Y‬ا را ت ا‪ P0‬أﺝی‪ ,* O‬ا('& ل ا‪4‬ی‪ Y‬ی‪ h‬ن ‪Yh‬‬
‫ ت ا اءة أن ا(ﺵ‪ 6‬ل ا ی ة ‪ Y‬ت ا ‪h‬اءة ‪ h/‬و رو‪ h‬إ‪ h h- ,h‬وه‪4h‬ا‬
‫‪ hh‬ور‪ .‬ی‪hh‬دي )‪ hh‬إ‪ ,hh‬ا ‪hh‬ل إن ‪ hh‬ت ‪ hh‬ای ‪ hh‬ت أی‪ jhh‬رو‪ hh‬إ‪hh hh- ,hh‬‬
‫)‪.(Geary, 1993‬‬
‫وأﺝ‪hh‬ى ه‪hh R‬ن ‪(Cited in: Kirk & Gallagher, 1900 Hallgren‬‬
‫)‪ 1985, 195‬درا * ‪ C‬ﺵ *‪ h) * ,h‬ت ‪ Yh‬ا‪:h‬ی ‪ ،‬ووﺝ‪ h‬أن ا ‪ Fh0‬ر ‪ h‬ت‬
‫ا ‪hh‬اءة وا‪ hh 06‬وا‪ Y h PhhRI0‬ا(‪ h S‬رب ‪ /:hh‬وأو‪ |hhy‬ا‪4hh‬ی‪ Y‬ﺵ‪7hhK‬ا ‪ I hh‬ی ‪ h‬ن ‪Yhh‬‬
‫ ت ا اءة‪ .‬و‪ O S‬ه‪ .4‬ا)‪ R 0‬د ‪S T‬ی *‪ ,‬أن | ا‪ 7‬ت ‪6 S‬ن رو‪.‬‬
‫و‪ hS‬رن ه ‪ h‬ن ‪(Cited in: Kirk & Gallagher, 1985, 195) 1959 Hermann‬‬
‫ا‪hhhh0‬ا‪ C‬ا‪ hhhh 0‬ا‪4hhhh‬ی‪ Y‬ی‪ h hh‬ن ‪ hhhh Yhhhh‬ت ا ‪hhhh‬اءة ‪ [hhhh‬ا‪hhhh0‬ا‪ hhhh 8 C‬ا‪hhhh 0‬‬
‫)ا(;‪hhh‬ي ‪ .(Fraternal‬و‪ * :hhh‬درا‪ hhh‬ا‪hhh0‬ا‪hhh C‬ح *‪ ,hhh‬درا‪ hhh‬ا‪Y h h hhhST‬‬
‫ا‪ IB‬ت ارا وا‪ IB‬ت ا‪ P+ y /‬ت ا‪ .0‬و)‪0 P‬ا‪ C‬ا‪ 0‬أو‪|hy‬‬
‫ا‪4‬ی‪ Y‬اﺵ‪0‬آا ‪ }& P+‬ا‪ h‬دة ارا ‪ ،h‬أ‪ h‬ا‪h0‬ا‪ h 8 C‬ا‪ Th+ h 0‬ی‪0Fh‬آن ‪}h& Ph+‬‬
‫ا ‪ h‬دة ارا ‪ ،hh‬أي إن ‪ h‬ی‪hh I‬ات ‪ .I Fhh0 hh y‬وأ‪hhI‬ت ‪ C h 0‬ا را‪ hh‬أن ‪thh‬‬
‫ا‪0‬ا‪ 8 C‬ا‪ 0‬أ‪I‬وا ت ا اءة‪ .‬أ ا‪ *R‬ا‪ h + ، S /‬أ‪Nh&' hI‬‬
‫وا‪ Yhh mhh + h -‬ا‪Dhh‬وﺝ ‪ hh Y‬ت ا ‪hh‬اءة‪ ,hh* .‬ا‪ Yhh }hh6‬ذ‪ ،|hh‬آ‪ Nhh‬ا‪hh0‬ا‪ C‬ا‪hh 0‬‬
‫ی ن ‪ Y‬ت ا اءة‪ .‬آ أ‪I‬ت ا)‪ C 0‬أن ل ‪6‬ار ‪ h‬ت ا‪h 0h‬اءة‬
‫*) ا‪0‬ا‪ C‬ا‪ 0‬أآ‪ < ,* /‬دال ه‪ h‬ﺝ‪h‬د *)‪ h‬ا‪h0‬ا‪ h 8 C‬ا‪h 0‬؛ ا(‪h‬‬
‫ا‪4‬ي أدى ‪ I‬ن إ‪ ,h‬ا‪ 0)0h‬ج أن ‪ h‬ت ا ‪h‬اءة وا‪ PhRI0‬وا‪ h h 06‬رو‪.h‬‬
‫و ت ای ت ت رو إ‪. - ,‬‬
‫ ت‬hh ‫ ل ذوي‬h &'(‫ ا‬,hh* l0hh‫ ن درا‬h ‫ ه‬lhh + Fhh ‫ي‬4hh‫ ا‬l:hh& ‫ م‬h ‫ ا‬Phh+‫و‬
(Cited in: Geary, 1993) 1959 Husen Y:h ‫ ه‬thh< ،PhhRI0‫ وا‬hh 06‫اءة وا‬h ‫ا‬
,hh* Y ‫ی‬6:hh‫ ا‬Y ‫ی ی‬:hh‫ ا‬Yhh Twin Pair hh 0 C‫ا‬hh-‫ زوج‬900 Yhh hh"‫أداء أآ‬
‫ م‬K0h‫ وا‬. :hR‫ ی } ا‬h ‫ وا‬، :h&)‫ ی } ا‬h ‫ ا‬،N 7h<0‫ ی } ا‬Y *)0 *R
Intra- h />‫ ا‬N;‫ ط دا‬/‫ وار‬Intra Pair ‫وج‬D‫ ا‬N;‫ ت ا&وق دا‬0‫ ا‬-‫ أ‬P+ Y: ‫ه‬
C‫ا‬h0‫ وا‬Monozygotic (MZ) h 0‫ ا‬C‫ا‬h0‫ ر أزواج ا‬Class Correlation
C h0 ‫ت‬hI‫ أ‬.`‫ ری‬h0‫ وا‬h 06‫اءة وا‬h ‫ ب وا‬:<‫ ا‬P+ Dizygotic (DZ) 0‫ ا‬8
‫ ت‬h' /‫ ار‬C h0 ‫ ری`( و‬h0‫ وا‬-h 06‫ا‬-‫اءة‬h ‫ا‬-‫ ب‬:h<‫ ت ا(ر )ا‬R‫ ا‬N6 ‫ا ر ت‬
,‫ إ‬0.72 Y MZ 0‫ ا‬C‫ا‬0 ‫ ط‬/‫ت ار‬T O-‫ واو‬.m)‫ &} ا‬/>‫ ا‬N;‫دا‬
,hh‫ إ‬0.48 Y h Ohh-‫ او‬h + DZ hh 0‫ ا‬hh 8 C‫ا‬hh0 ‫ ط‬h /‫ت ار‬T h h ‫ أ‬.0.81
Y h ‫وق‬h&‫ ا‬Oh ‫ آ‬،hhy&‫ ا‬Nh;‫ ت دا‬h' /‫ ا(زواج وار‬Nhh;‫ &وق دا‬h Gh0‫ ی‬h +‫ و‬.0.57
,h* .‫اءة‬h ?h‫ ب وأ‬:h< h/‫ أآ‬DZ h 0‫ ا‬h 8 C‫ا‬h0‫ وا‬MZ h 0‫ ا‬C‫ا‬h0‫ا‬
Ohh)‫ ی‬/ hh 0‫ ا‬hh 8 C‫ا‬hh0‫ وا‬hh 0‫ ا‬C‫ا‬hh0 hh />‫ ا‬Nhh;‫ ت دا‬h ' /‫ ار‬،‫ ل‬h "‫ ا‬N /hh
hhy&‫ ا‬Nhh;‫ ت دا‬h ' /‫ ار‬Phh+ ‫ق‬hh&‫ ازدواج ا‬h ‫ وی‬.‫اءة‬hh 0.15 ‫ ب و‬:hh< 0.33 ‫ ار‬h
Nhh ‫ )ا‬h2 ‫ ی‬h 0 K0:hh‫ق ا‬hh>‫ ى ا‬h-‫ إ‬Ph‫ ه‬hh 0‫ ا‬hh 8 C‫ا‬hh0‫ وا‬hh 0‫ ا‬C‫ا‬h0
h2 ‫ ی‬h ‫ن‬h+ ،h <‫ ا‬h‫ ا را‬Ph+ h RI)‫ ا‬.4h‫ ام ه‬K0 ‫ و‬. *)‫ رات ا‬I (P‫ارا‬
.(0.66 /:) ‫ رو‬:<‫ أن ا رة ا‬,)) 0.66 ‫ن‬6‫ ب ی‬:<‫ ا‬N 7<0
(Cited in: Newman, 154 ، 1951 Baraket Oh ‫ اآ‬hh‫ درا‬O&Fhh‫وآ‬
th</ -t- /‫ ود * ا‬- P+- ‫ )أول درا‬0‫ ا‬C‫ا‬0‫ ا‬,* ‫ أﺝاه‬P0‫ ا‬1998, 94)
hhI‫ أ‬h‫ آ‬.(‫ ت‬h ‫ ای‬Phh+ C‫ا‬hh0‫ ا‬Y h hh‫ ر‬0 ‫ ت‬h‫ درﺝ‬Yhh* h ‫ رات ای‬h ‫ ا‬hh‫درا‬
Phh+ hh ‫ رف ای‬hh hh& ‫ی ت‬0:hh ‫ أن‬hh ‫ ری‬Y hh‫اد اه‬hh+(‫ ا‬,hh* thh</‫ا‬
`‫اری‬hh O&Fhh‫ وآ‬.hh ‫ رﺝ‬K‫ ات ا‬hh0 h ‫ ه ده‬:hh& ‫ أو‬h ‫ رده‬Yhh6‫ة ی‬hh6/‫ ا‬hh&>‫ا‬
‫ ر‬Fhh0 ‫ ا‬Yhh* ‫ ت‬h ‫ دة ای‬h Phh+ Y h&K0‫ ل ا‬h&'(‫ وا‬h ‫ ری‬Y hh‫اد اه‬hh+ ‫ة‬h(‫ا‬
.C ‫ &} ا‬P+ Y‫اد ~;ی‬+‫ أ‬Y ،(P ‫= ا‬K0‫ا‬-/‫ا رات ا )اه‬
(Cited in: 1976 Loehlin and Nichols Dh6 ‫ و‬Y ‫ه‬h ‫| درس‬4h‫آ‬
Ph+ ‫ب‬Th>‫ ا‬Yh h*R Y ‫ وا‬0;‫ ا‬Y‫ی‬4‫ ا‬C‫ا‬0‫ ا‬Y ً‫ زوﺝ‬850 ‫ أداء‬Geary, 1993)
h‫< ی‬0 P‫ و‬h‫ت ا‬h ‫ ر‬h/0;‫ ا‬,h* ‫ ره‬h/0;‫ ا‬h‫ و‬.‫ ا(; ر ا(* ادی‬N/S =7‫ا‬
h 0‫ ا‬C‫ا‬h0‫ (زواج ا‬h />‫ ا‬Nh;‫ ت دا‬h' /‫ ن ار‬h"- /‫ ا‬Mh<+‫ و‬،NMSQT h+ "‫ا‬
،‫ي‬Dh R B‫ ا‬:NMSQT ‫ ر‬h/0;‫ ا‬Yh *+ ‫ رات‬/0;‫ ا‬:K 0‫ ا‬8 C‫ا‬0‫ وا‬MZ
،1959 Y:h ‫ ه‬h‫ وﺝ‬6+ .‫ وا&دات‬، />‫ ام ا‬، * 0‫ ا را ت اﺝ‬،‫ای ت‬
hh ‫ دال ر‬hh< ,hh* hh& hh 0‫ ا‬C‫ا‬hh0 ‫ ت‬h ' /‫ت ار‬T h ‫ ن أن‬h "- /‫ ا‬h ‫وﺝ‬
‫وق‬hh&‫ ا‬Oh-‫ او‬h‫ آ‬.:hK‫ ا‬hh *&‫ رات ا‬h/0;‫ ا‬,hh* h 0‫ ا‬hh 8 C‫ا‬h0‫ (زواج ا‬h
،Y :hh)R ‫ ت‬hh ‫ دة ای‬hh MZ/DZ hh 0‫ ا‬hh 8 C‫ا‬hh0‫ وا‬hh 0‫ ا‬C‫ا‬hh0‫(زواج ا‬
‫ أن‬NhhC ‫ض ا‬hh&‫[ ا‬hh C hh0)‫ ا‬.4hh‫ ه‬Ghh&0‫ و‬،0.33 ,hh‫ إ‬0.18 Yhh ‫اوح‬hh0 Y 0*hhR‫وا‬
.‫ رو‬NMSQT ‫ ر‬/0;‫ ا‬,* ‫ ا( س داء‬N6F P0‫ ا‬/‫ رات اآ‬I‫ا‬
‫( أن‬Cited in: Geary, 1993) 1966 Vandenber h + h‫ درا‬Oh0/‫وأ‬
hh ‫ ا(و‬hh ‫ رة ا‬h ‫ ر ا‬hh/0; hh&0K‫ ا‬hh *&‫ ی } ا‬hh ‫ ا‬,hh* ‫داء‬hh hh‫وق ا&دی‬hh&‫ا‬
‫ س‬h ‫ا‬-PL&‫ )ا س ا‬l0‫ درا‬P+ *&‫ ا ی } ا‬O)j‫ و‬.Thurstone ‫ن‬0"
hh‫ درا‬C h0 ‫ت‬hhI‫ وأ‬.(hh6‫ ا‬hh ‫ س و‬h ‫ ج و‬0)0hh‫ س ا‬h -‫ د‬h‫ س ا‬h -P h6‫ا‬
,hhh* ‫داء‬hhh h2 Nhh ‫ ام‬K0hhh ‫ و‬.hhh ‫ رات ا‬hh ‫| ا‬hhh0 <hh‫ وا‬hhh ‫ ات ورا‬hh
0.27 ,h‫ ن إ‬h6 0.66 Yh lh‫ یا‬Oh&0;‫ ا‬،h‫ درا‬P+ K0:‫ رات ا&* ا‬/0;‫ا‬
.‫ د‬0.45 ، ‫ ج‬0)0T
Yhh :hh Phh&+ ،hh‫ رات ا دی‬h I‫ ا‬hh‫ را‬hh;~ T ً h ‫ د‬hhC ‫ ت ا‬h ‫ درا‬O h S‫و‬
lh‫ ودی&ی‬،1976 Defries et al., Y‫ی‬h;~‫ و‬lh‫ ودی&ی‬، 1932 ‫ار‬h‫ آ‬h‫ ت أﺝاه‬h‫ا را‬
[hR h ‫ وا‬hS‫ ر ار‬/0;‫ ا‬,* ‫( داء‬Cited in : Geary, 1993) ،1979 Defries
|hh C h 0 ‫ت‬hhI‫ أ‬.I‫ ی‬h ‫ ووا‬hh‫ ن وأور‬h ‫ وا‬h 6‫ ل أی‬h &'‫ أ‬Yhh ‫ ت‬h ) * h )* ‫ح‬hh>‫وا‬
‫ ت‬h‫رت | ا را‬S j‫ أی‬. (‫ ا‬:<‫ رات ا‬I >0 ‫ا را ت ورا رﺝ‬
hhh 6‫ م ا‬hhI hh * ‫ یات‬hh [hh ،hhh&0K‫ ا‬hh ‫ رات ا‬hh h2 ‫ یات‬hh Phh+ ‫وق‬hh+
.‫ی‬7/‫اآة ا‬4 j&K)‫ و‬Spatial Tasks
(Cited in: Defries and Decker h6‫ ودی‬lh‫ى دی&ی‬h‫ أﺝ‬،1981 ‫ م‬h* Ph+‫و‬
h Y6‫ ت ا اءة ی‬7 ‫ ﺵ‬C * ‫ درا‬Kirk & Gallagher, 1989, 195)
lhhI‫ي أ‬4h‫ ا‬Y 07h‫ ا‬Y h Gh ‫ ط ا‬h/‫ر‬T ‫ًا‬hL ‫ ت‬h ‫ ت ای‬h ,h* hIRC 0
.‫رادو‬h‫ آ‬h ‫ ﺝ‬Ph+ ‫آ‬:h‫ ) ت ا‬R I P+ ‫ ا را‬.4‫ ه‬O‫ أﺝی‬S‫ و‬.‫درا ت * ی ة‬
Yhhh P hh ‫ ل‬hh&'(‫ ا‬Yhh hh) * ,hh* ‫ی‬06 :hhh‫ رات ا‬hh/0;‫ ا‬Yhh hh*R hhI + Ghh/'
‫ ل ذوي‬h&'(‫ أن ا‬h‫ ا را‬C 0 ‫ت‬I‫ وأ‬.(125 = ‫ )ن‬I;‫ وإ‬IC ~‫ ت ا اءة و‬
hhh +‫ رات ا‬h h/0;‫ ا‬,hhh* jhhh&K) ‫ ت‬h h‫ درﺝ‬,hhh* ‫ن‬7hhh<‫اءة ی‬hhh ‫ ا‬hhh ‫ ت‬hhh
.(‫ از‬R *-P 6‫ ج ا‬0)0‫)ا‬
(Cited in: Kirk 1987 Defries et al., Y‫ی‬h;~‫ و‬l‫ درا أ;ى ی&ی‬P+‫و‬
C‫ا‬0‫ ا‬Y ً‫ زوﺝ‬55‫ و‬0‫ ا‬C‫ا‬0‫ ا‬Y ً‫ زوﺝ‬64 ,* & Gallagher, 1989, 195)
‫ ن‬h"- /‫ ا‬h‫ ووﺝ‬.‫اءة‬h ‫ ت ا‬h Yh ‫ ءم‬N‫ آ‬Y ‫ زوج‬NS(‫ ا‬,* P ‫ ی‬، 0‫ ا‬8
h ‫ أ‬،hh ‫ ارا‬Nhh‫ اا‬,hh‫[ إ‬hh‫اءة ﺝ‬hh ‫ ت ا‬hh ‫ ل ذوي‬h &'(‫ ا‬Yhh %30 P‫ا‬hh- ‫أن‬
. y N‫ *ا‬,‫ﺝ[ إ‬0+ S /‫* ا‬R‫ا‬
hhh ‫ ارا‬Nhhh‫ ا‬Fhhh‫ ا‬lhhh0‫ اﺝ‬Phhh+ (Geary, 1993) ‫ي‬hhh ‫ ﺝ‬0)0:hhh‫وی‬
hC ‫ وا‬C‫ا‬h0‫ ت (زواج ا‬h‫ ت ای ت أن درا‬7 ‫ﺝ‬6 ‫ وا) رو‬+‫وا‬
‫ رات‬h hI‫ وا‬،‫ ب‬:hhh<‫ ا‬Nhhh" ،> :hhh/‫ ا‬hhh‫ رات ا دی‬hhI‫ ا‬Phhh+ hhh‫وق ا&دی‬hhh&‫ح أن ا‬hhh0
‫اوح‬h0‫ و‬، h CD‫ رو ﺝ‬NMSQT ‫ ر‬/0;‫ ا‬I: ‫ ی‬P0‫ | ا‬N" ،ً‫ای اآ" ا‬
h‫ م دال را‬Ih‫د إ‬h‫ وﺝ‬Yh 8h‫ ا‬,h*‫ و‬.0.66 ,h‫ إ‬0.20 Y (h2) I0‫ت ورا‬T
Oh ‫ إذا آ‬- ,‫ إ‬b‫ اا‬8 Y ،> :/‫ رات ای ا‬I‫ ا‬P+ ‫ ا&وق ا&دی‬P+
‫ رة‬h ‫ ا‬,h* ‫ة‬hh‫| ا‬h Yhh* h h- ,h‫ إ‬0:hh ‫ ت‬h ‫ ت ای‬7hh h‫ ات ارا‬h
hh ‫ع‬hh hh‫ ﺵ‬/ hh< ,hh* ‫ ت‬h ‫ ا را‬.4hh‫ ه‬thh</ hh ،|hh‫ ذ‬,hh‫ إ‬+ h B .hh C‫ا ا‬
‫ارا‪ hh ,hh* hh‬ت ای ‪ h‬ت‪ ،‬ا(‪ hh‬ا‪4hh‬ي د‪ [hh+‬آ‪ Yhh Thh‬ا‪hh‬ن و~;‪hh‬ی‪1997 Y‬‬
‫وﺵ = و~;ی‪ Y‬إ‪ ,‬إﺝاء درا‪ ,* Y 0‬ورا ‪ h‬ت ‪ h‬ای ‪ h‬ت *)‪ h‬ا('&‪ h‬ل‬
‫وأه‪.‬‬
‫وأﺝ‪h‬ى ﺝ ‪ Dh‬ودی&ی‪(Cited in: Geary, 1991 Gills and Defries lh‬‬
‫)‪ 1993‬درا‪ hh‬آ‪DhhR‬ء ‪Fhh Yhh‬وع آ‪hh‬ردا ‪hh‬اءة ‪ hI‬ف ‪ Mhh<+‬ا‪N 7hh< Y h hhST‬‬
‫ا ‪hh‬اءة وای ‪ h‬ت *) ‪ h ) * h‬ت ‪ Yhh‬ازواج ا‪hh0‬ا‪ C‬ا‪4hh‬ی‪ Y‬ی ‪ h‬ن ‪ hh Yhh‬ت ‪hhS‬اءة‬
‫)ن=‪ .(264‬و* ) أ;ى ‪ Y‬أزواج ا‪0‬ا‪ C‬ا‪4‬ی‪ Y‬ی ن ‪ h Y‬ت ‪hS‬اءة )ن=‪(82‬‬
‫و?‪ O‬ا‪ 0‬یات ارا داء *‪ ,‬ی } ای ت ‪4 0.51‬وي ت ا ‪h‬اءة و‬
‫‪ &' 0.60‬ل ‪ P+‬ا‪ *R‬ا‪ .> j‬آ أ‪I‬ت ا)‪ C h0‬ار‪ Y h /:h ًh0 h' /‬ا(داء‬
‫*‪ hh ,hhh‬ی } ای ‪ hh‬ت وا(داء *‪ hh ,hhh‬ی } ا ‪hhh‬اءة‪ .‬ا(آ"‪ hhh‬أه ‪%55 ، %98 ،hhh‬‬
‫‪ *R‬ذوي ا اءة و‪ *R‬ا(ی ء‪ ,* ،‬ا‪0‬ا‪T0;T ،P‬ف ا‪Y h -T‬‬
‫أداء ا اءة وای ت ‪ h‬ﺝ *‪ h Yh‬ات ورا ‪ .h * h‬و‪ Ph+‬ا‪T h<0‬ت ا‪|h0 I Fh‬‬
‫ا‪T <0‬ت ا‪ P0‬ا‪ I K0‬دی&ی‪ P+ l‬درا ‪ S l‬ر ‪:/‬ن و~;ی‪Thompson et al., Y‬‬
‫‪ (Cited in: Geary, 1993) 1991‬ار‪ /‬ط ارا‪ N 7< Y P‬ا اءة وای ‪ h‬ت‬
‫*)‪ hhh‬ا('&‪ hhh‬ل ا‪4hhh‬ی‪ Y‬ی‪ hhh‬ن ‪ hhh Yhhh‬ت ‪) hhh‬ا‪hhh0‬ا‪ C‬ا‪ hhh 0‬وا‪hhh0‬ا‪hhhh 8 C‬‬
‫ا‪ N70 (MZ/DZ 0‬إ‪.0.98 ,‬‬
‫وی‪h‬ى أ‪h‬ن ودی&ی‪ lh‬وی‪ (Alarcon, Defries & Light, 1997) Oh‬أ ‪lh‬‬
‫*‪ ,‬ا‪ Y 8‬أن آ| ‪ 1974 Kosc‬ا‪0+‬ض أن ا‪ DR‬ای ‪ Ph‬ا)‪ Ph+ PC h‬ا(‪Nh‬‬
‫ورا‪ Phh‬أو ‪hh>+‬ي‪hh+ ،‬ن ا‪hh</‬ث وا را‪ h‬ت ‪ h)0 hh‬ول ه‪4hh‬ا ا‪hh0+‬اض ‪ thh</‬وا را‪.hh‬‬
‫*‪ ,‬ا‪ Y 8‬أن ا)‪ C 0‬ا‪ Y I * N7- P0‬درا ت ا ‪ ،C‬درا‪ h‬ت ا‪h0‬ا‪ C‬ا‪h 0‬‬
‫و‪ 8‬ا‪ ، 0‬وا را ت ا‪0 P0‬ح أن ای ‪ h‬ت ‪ hS‬ﺝ‪ [h‬إ‪* ,h‬ا‪Nh‬‬
‫ورا ‪ N /hh ,hh* .hh‬ا" ‪ h‬ل ‪ Phh+‬ااﺝ‪ hh‬ا‪ Phh0‬أﺝاه ‪ h h‬ت ‪4hh T0 Cyrilburts‬‬
‫ا‪4‬ی‪ Y‬ی ن ‪ Y‬ا<‪ :‬ب ﺝ‪ ; l‬ص‪ h- ،‬راآ‪ 1951 Barakat Oh‬أن‬
‫ا ی ‪ Y‬اری` ا< ‪ NF S‬ت ری ‪ h‬ت ‪ Ph+‬أ‪h+‬اد ~;‪h‬ی‪ }h& Yh Y‬ا ‪.hC‬‬
‫آ‪ h‬یآ‪ h‬ا‪hh‬ن و~;‪hh‬ون ‪ 1997‬أن ا را‪ h‬ت ا(آ"‪ - hh‬ا‪hh hh‬اء ا‪ Phh0‬أﺝی‪,hh* Ohh‬‬
‫* ) ت ‪ Y‬ا('& ل ا‪4‬ی‪ Y‬ی ن ‪ Y‬ت ا<‪ :‬ب ‪ m +‬أو | ا‪ P0‬أﺝی‪,h* Oh‬‬
‫* ) ت ‪ Y‬ا('& ل ا‪4‬ی‪ Y‬ی ن ‪ h Y‬ت ‪ h‬ا<‪ :h‬ب و‪ h‬ت ‪ h‬ا ‪h‬اءة ‪h‬‬
‫أ‪I‬ت أن ا&وق ا&دی ‪ P+‬أداء <‪ N 7‬ای ت ﺝ[ ‪ P+‬ﺝ‪Dh‬ء )‪ hI‬إ‪ h ,h‬ات‬
‫ورا ‪.‬‬
‫و‪ hI Ph+‬ا‪ h) R‬ت ا‪:h‬آ ‪ Gh/' ،‬ا‪h‬ن و~;‪h‬ون ‪ Yh h*R‬ا;‪ h/0‬رات‬
‫‪ Yj0‬س وآ‪ & :‬س ذآ ء ااﺵ ی‪ -1974- Y‬و س وآ‪ :h‬ا‪ h‬ل ‪ h‬س‬
‫ذآ ‪ h‬ء ااﺵ ‪ h‬ی‪ -1981-Y‬وا;‪ h /0‬ر ا&*‪ :hh< Phh‬ب ‪ Yhh‬ا;‪ h /0‬ر ا‪ N 7hh<0‬وا‪ [hh‬ا ‪ h‬ى‪،‬‬
‫وا;‪ /0‬ر ‪/‬دي ‪ N 7<0‬ا&دي )ا اءة‪-‬ا‪0‬ف‪ I+-‬ا اءة‪-‬ای ‪ h‬ت‪-‬ا‪,h* (PhRI0‬‬
‫* ) ‪ 40 Y 6‬زوﺝً ‪ Y‬ا‪0‬ا‪ C‬ا‪ 0‬و ‪ 23‬زوﺝً ‪ Y‬ا(;ة ا‪0‬ا‪ C‬ی ‪ P‬أ‪ h-‬ه‬
‫‬
‫*‪ ,hhh‬ا(‪ hhh NhhhS‬ت ‪ hhh‬ای ‪ h h‬ت‪ .‬وأ‪hhhI‬ت ا)‪ Nhhh C h h0‬ا‪hhh‬را‪ً hhh P‬ا دا ً‬
Yhh %39 ‫ و‬MZ hh 0‫ ا‬C‫ا‬hh0‫ ا‬Yhh %58 P h * h + .‫ ت‬h ‫ ای‬hh ‫ ت‬7hh
h ‫ آ‬.‫ ت‬h ‫ ت ای‬hh Yhh hh‫ ا را‬Phh+ Y ‫ رآ‬Fhh‫ ا‬Yhh DZ hh 0‫ ا‬hh 8 C‫ا‬hh0‫ا‬
‫ درﺝ ت ا('& ل‬Y* ‫ < دال‬,* =0K 0‫ ا‬8 C‫ا‬0‫ أن درﺝ ت ا‬C 0)‫ت ا‬I‫أ‬
‫"ن‬- h/‫ح ا‬h0 ‫ وی‬.7h‫ اث ا‬h-‫ إ‬Ph+ P‫را‬h‫ ا‬Q/:‫ > ی * ا‬j‫* ا‬R‫ ا‬P+
‫ ت‬h ‫ ت ای‬h ‫ وأن‬. ‫ ورا‬N‫ *ا‬Y ‫ ت ای ت ا) ﺝ‬Y %40 ‫أن‬
[h‫ ﺝ‬hS h ‫اءة‬h ‫ ت ا‬h‫ ت ای ت و‬7 *&‫اد ذوي ا ط ا‬+(‫*) ا‬
.m + ‫| ذوي ا اءة‬y‫ < دال ر و‬,* "‫ ورا أآ‬N‫ *ا‬,‫إ‬
(Shalev, Manor & ‫ی‬h‫ ر وآ‬h‫ = و‬h‫ت ﺵ‬h‫ أﺝ‬،h‫ ا‬- h"‫ أآ‬h< ,h*‫و‬
‫ ت‬hh ‫ ای‬hh ‫ ت‬hhh Yhh ‫ ن‬hh‫ ل ی‬hh&'‫ أ‬Yhh ‫ ت‬hh) hhh‫ درا‬Kerem, 2001)
Yh ‫ رب‬hS(‫ وا‬I‫ ر‬hS‫( وأ‬90=‫ )ن‬I‫( وأ;ا‬22=‫ )ن‬IC ~‫( و‬21=‫ )ن‬I I‫( وأ‬39=‫)ن‬
‫ ء‬h ‫ ل وا‬h &'(‫ د ا‬/0hh‫ ا‬h ‫ و‬.(16 =‫ )ن‬hh "‫ ا‬hh‫ ا رﺝ‬Yhh ‫ رب‬h S(‫ وا‬,hh‫ ا(و‬hh‫ا رﺝ‬
Yhh ‫ ن‬h‫ ی‬Y‫ی‬4hh‫ ا‬hh "‫ ا‬hh‫ ا رﺝ‬Yhh ‫ رب‬hS(‫ وا‬,hh‫ ا(و‬hh‫ ا رﺝ‬Yhh ‫ رب‬hS(‫ ت وا‬hI(‫وا‬
85 ‫ وي‬:h ‫ أو‬Yh ,h*(‫آ ء ا‬4h‫ ا‬/: ‫ ام ر‬K0‫ وا‬،‫ ت ا اءة‬،. /0 ‫ر ا‬7S
.‫آ ء‬4h‫ ا‬/:h ‫ ب و‬:h<‫ ا‬Ph+ N 7h<0‫ ا‬Y h ‫ ال‬h‫ رض ا‬h0‫ ب وا‬:<‫ ا‬P+ = j‫وا(داء ا‬
، ‫ة‬hh;(‫ ا‬Yhh %53 ،‫ ء‬hh(‫ ا‬Yhh %40 ،‫ ت‬h I(‫ ا‬Yhh %66 ‫ أن‬hh‫ ا را‬C hh0 ‫ت‬hhI‫أ‬
Ohhh? hh‫ آ‬.hh C hhh ‫ ت‬hh Yhh ‫ ن‬hh‫ ی‬hh "‫ ا‬hh‫ ا رﺝ‬Yhhh ‫ رب‬hhS(‫ ا‬Yhh %44
‫ ر‬Fhhh0 ‫ ا‬Q:hh hh‫ أ‬.0.29 ,hh‫ إ‬0.27 hhh/‫ ا(زواج ا ی‬Y hh hh ;‫ ط ا ا‬hh/‫ت ار‬T hh
hh C ‫ ت‬h ‫ ت ری‬hh Yhh ‫ ن‬h ‫اد ی‬hh+( ‫ة‬hh;(‫ ا‬Y h ‫ ت‬h ‫ ای‬hh ‫ ت‬7hh
O:h ‫آ ء‬4h‫ وا‬. h/0 ‫ت ا‬T6Fh ‫"ن أن‬- h/‫ ا‬0)0h‫| ا‬4h‫ آ‬.%60 ,h‫ إ‬%40 Yh ‫اوح‬0
‫ ت‬h ‫ أن‬jh‫"ن أی‬- h/‫ ا‬0)0h‫ ا‬h‫ آ‬. C )‫ ت ای ت ا‬P+ ‫ ة‬N‫*ا‬
.‫ دال‬P‫ أ س ورا‬I ‫ ت ا(;ى‬N" ‫ ای ت‬
h ‫ ا) روﺝ‬Nh‫@ اا‬h ‫ ا را ت أن‬Y ‫ت ا ی‬I‫ أ‬،|‫ ذ‬,‫ إ‬+ B
N&>‫ ا‬I ‫ض‬0‫ ی‬P0‫ ا>ا ت ا‬،‫ ا" ل‬N / ,* ،‫ * م‬l‫ ﺝ‬0‫ ت ا‬Q/:
،Nh< Qh )‫ ا‬h 8 ‫ ا(م‬h* ،‫د‬T h‫ ا‬h)* ‫زن‬h‫ ا‬Mh ‫ أو‬،‫دة‬h‫ ا‬N/S - P+
‫ ء‬h)‫ أ‬Ph+ ‫وذ‬4Fh‫ ا‬،l Fh h< ,h*‫ و‬.‫ ا(م‬Y ‫ ا وى ارو‬،Y )R‫ ا(م وا‬Y ‫وذ‬4F‫ا‬
hh * ‫ ء‬h )‫ أ‬Phh+ Y R:hh‫ ا(آ‬Mhh ) ‫ د‬h - P‫ﺝ‬hh‫= رو‬hh ,hh‫دي إ‬hh Phh0‫دة ا‬hh‫ ا‬hh *
،‫د‬T h‫ ا‬h =h0‫ا ا‬4h‫ ث ه‬h<‫ ی‬hS‫ و‬،(‫دة‬h‫ أ) ء * ا‬P+ Y )R ‫ ذ‬F‫ ا[ ا‬،‫ادة‬
(Bee, 1998, 239; Gelfand , ‫ارة‬h<‫ ا‬hh‫ درﺝ‬Ph+ ‫ د‬h- ‫ ع‬h&‫ ر‬Nh&>‫ض ا‬h0‫آ‬
.Jenson & Derw, 1997, 209)
(Cited in: Kirk & 1983 Penning and smith t h‫) و‬h) ‫ى‬h‫وی‬
0‫ ذوي ت ا‬4 T0‫ *) ا‬P‫و‬6‫وذ ا‬4F‫ أن ا‬Gallagher, 1989, 196)
Extra P+ h‫ ا‬y ‫م‬h‫و‬6‫ل ا‬Th; Yh hI ‫ت‬T6F P+ // ‫ن‬6‫ ی‬S ‫ * م‬l‫ﺝ‬
Just One X ‫ ت‬h)/‫ ا‬h)* X ‫م‬:h‫و‬6‫ ا‬,h0- ‫آر أو‬4h‫ ا‬Ph+ Y Chromosome
Cardon et al., ‫ون‬h;~‫ ردون و‬h‫ آ‬h‫ أﺝاه‬Ph0‫ث ا‬h</‫ ا‬Fh h‫ آ‬.Chromosome
Y h
ً ‫ً دا‬h' /‫ ك ار‬h)‫( أن ه‬Cited in: Barlow & Durand, 1999, 445) 1994
.6 ‫وم‬6‫ ا‬,* <‫ ) ا‬R‫ا>ا ت ا اءة *) ا('& ل وا دة ا‬

ً ‫ً دا‬h h' /‫( ار‬Mazzocco, 2001) ‫ زوآ‬hh hh‫ وﺝ‬،hhh‫ ا‬- hhh"‫ أآ‬hhh< ,hhh*‫و‬
Fragiel X hh‫ وز‬hh hhD‫ آ‬hh‫ ارو‬h ‫ت ا‬TDhh‫@ ا‬hh Y h ًh /‫وﺝ‬
‫ ت‬h ‫ ای‬h ‫ ت‬h ‫اض أن‬h0+‫ ا‬,h‫ إ‬. *‫ي د‬4‫ ا( ا‬.‫و ت ای ت‬
. - ,‫ ت رو إ‬
: ‫ﺝ‬6 ‫ ا) رو‬N‫ اا‬.‫ب‬
hhh ‫ ت‬7hhh //:hhh‫ﺝ ا‬6 hh‫ ا) رو‬Nhh‫ اا‬hhh‫ درا‬Phhh+ ‫ض‬hhhK‫ ا‬Nhh/S
hI + 6<0h‫ ی‬Ph0‫آ ت ا‬:h‫ ' ت وا‬Fh)‫` وا‬h ‫ًا‬7h0K ً&h‫ و‬ ً ‫ض أو‬h .‫ای ت‬
. <‫ی‬F0‫ ا‬lC‫ا‬D‫ وأﺝ‬l / ‫ آ‬Y ‫ ت‬ST 70K‫وا= ا‬
hh T hh ) hh‫ ه‬،‫ ل‬h <‫ ا‬hh /> `hh‫( أن ا‬28-18 ،2002) Nhh/ Y 0:hh‫ى آی‬hh
‫ن‬h6‫ي ی‬4h‫ ا‬،N >0:h‫ ع ا‬hK)‫ ا‬،hRR‫ ا‬Nh;‫ ودا‬،P‫آ‬F‫ ع ا‬K)‫ ا‬,*‫ أ‬P+ ‫ یﺝ‬،‫ا( د‬
h‫ یﺝ‬Y h)‫= ا‬h;‫ و‬:hhR‫ ا‬h‫ یﺝ‬P‫آ‬Fh‫ ع ا‬hK)‫ ا‬,h*‫` وأ‬h‫ع ا‬4hh‫ ﺝ‬Yh N&h(‫ع ا‬4hR‫ا‬
‫ ع‬hK)‫ ا‬Y h h‫ د‬/0‫ ا‬hST‫ وا‬:h‫ وا(ی‬Yh‫ ` ا(ی‬hK‫ ا‬P&7h Yh :hR‫ ا‬m‫ وی‬.` K‫ا‬
:(1-2) N6‫ ﺵ‬P+ < ` K‫ وا‬:R‫ وا‬N >0:‫ا‬
(1-2) N6‫ﺵ‬
,h‫ إ‬l :h Yh6‫ وی‬،Y ‫وی‬h‫ آ‬Y &7h Yh ‫ن‬h60‫ ی‬N6Fh‫ ا‬P7 :‫ ` ه ﺝ‬K‫وا‬
hh ;) hh‫ی‬D ‫ات ده‬hh " ,hh 0‫ وی‬PC‫ ا‬h /‫ ` ا‬hK‫ ا‬:Phh‫ ه‬hh&0K =C h‫اء ذات و‬Dhh‫ أﺝ‬hhT
‫ ‪0‬ازن(‪ Y ،‬ا(ذن ا ا; ‪ ،‬وی‪ P+ * :‬ا< ‪ ,* L+‬ا‪0‬ازن وا‪D‬ان‪ .‬ا‪ ` K‬ا ‪ h‬ی‬
‫ی‪ , 0‬ت *‪ Y‬ا‪ :h-B‬س ‪ m?jh‬وا‪ Yh }h‬ا‪Tjh‬ت وا(و‪ h‬ر ‪ h‬ی‪,h* * :h‬‬
‫ا ‪ hh‬م <آ‪ hh‬ت ا‪B‬رادی‪ .hhh‬وا‪ ` hhK‬ا‪ <0:hhh‬ث وه‪ hhh‬ی ‪hhh‬م ‪ G :hhh)0‬ا<آ‪ hh‬ت ا‪B‬رادی‪hhh‬‬
‫و‪ N I:hhh‬أدا‪ ، h hIC‬وا‪0‬آ‪ Yhhh h h‬أن ا‪ R‬ه‪ h hI‬و‪ h h‬اه ‪ < <hhh‬ن‪ .‬و*‪ ,hhh‬ذ‪hhh+ |hhh‬ن ا‪` h hK‬‬
‫ا‪ <0:‬ث ی‪< m/h‬آ‪ h‬ت ا‪B‬رادی‪ h‬ا ‪ h) ،h S‬ا‪ ` hK‬ا ‪ h‬ی ی‪ m/h‬أآ"‪< h‬آ‪ h‬ت‬
‫ا(آ"‪hh hhL8 hh‬أس وا‪ ،:hhR‬وا‪ :hh ) ` hK‬ﺝ ‪ h /‬إ‪ Y &7hh ,hh‬آ‪hh‬وی ‪Dhh 0 Y‬ی‪ ،Y‬آ‪Nhh‬‬
‫)‪ I‬ی‪ P+ 6<0‬ا)‪ F‬ط ا‪.l:& Q R Pj‬‬
‫و‪ Yhh‬ا‪ h0‬رف * ‪ lhh‬أن ا‪ `hh‬ی) ‪ :hh‬إ‪ Y &7hh ,hh‬آ‪hh‬وی ‪) Y‬آ‪ hI) Nhh‬ی) ‪ :hh‬إ‪,hh‬‬
‫أر ‪7+‬ص‪ :‬أ ‪ ،P8 ،P‬ﺝ‪ h‬اري‪ ،‬و;&‪ – (Ph‬و‪ `h‬أو‪ – mh‬وﺝ‪4h‬ع ا‪ .`h‬وا‪`h‬‬
‫ا(و‪ m‬ی‪ Y N7‬ا ‪F‬ة )ا)‪ Y &7‬ا‪h6‬وی ‪ .(Y‬ویﺝ‪ Ph+ h‬ا‪ b>:h‬ا‪ `h Ph&K‬ا(و‪mh‬‬
‫أر أﺝ‪ :‬م آوی ‪) ,:‬ا(آ ت‪ ،‬وا(آ ‪ 0‬ن ای‪ 0‬ن ه ﺝ‪D‬ء ‪ Y‬ا)‪ L‬م ا‪7/‬ي؛‬
‫أ ا(آ ‪ 0‬ن ا‪ 0 &:‬ن ‪ I+‬ﺝ‪D‬ء ‪ Y‬ا)‪ L‬م ا‪.(P:‬‬
‫أ ا(ﺝ‪D‬اء ا(;ى ذات ا(ه دا;‪ N‬ا` ا(و‪ NF0+ m‬ا‪60‬ی‪ Y‬ا‪ P6/F‬ا‪4‬ي‬
‫ی‪ 0‬أ ‪ l‬ی‪ Q‬دورًا ‪ m F) P+‬ا`‪ ،‬و‪ * S‬ة ا(ﺝ‪ :‬م ا< ا‪ m/ P0‬ا‪40‬آ‪.‬‬
‫وی) ‪ :hh‬ا‪ `hh‬ا( ‪ P h‬إ‪ ,hh‬ا ‪ h‬غ ا‪) Phh) /‬أو ‪hh‬ی ا‪ (`hh‬ا‪4hh‬ي ی‪hh6‬ن اآ‪،Dhh‬‬
‫وا)‪ Y &7‬ا‪6‬وی ‪ h Y‬غ‪ ،‬وی ‪ [h‬ا)‪ &7h‬ن ا‪6‬وی‪ h‬ن ‪ h‬غ ;‪ h‬رج و‪h+‬ق ا‪ h‬غ ا‪.Ph) /‬‬
‫وی) ‪ :‬آ‪ I) N‬إ‪ ,‬أر ‪7+‬ص ا ‪ L‬ﺵ‪:(2-2) N6‬‬
‫ﺵ‪(2-2) N6‬‬
‫وه‪4‬ا ا‪ : 0‬إ‪7+ ,‬ص إ ی‪ ,* 0‬أ; ودی‪ Y‬آ‪ /‬ی‪ Y‬ه ا(; ود اآ‪D‬ي‬
‫وا; ‪ h‬ود ا‪ - :hh + .P/ h R‬ا‪ [hh Phh0‬أ ‪ h‬م ا(; ‪ h‬ود اآ‪Dhh‬ي و‪hh+‬ق ا(; ‪ h‬ود ا‪P/ h R‬‬
‫ة‬hh‫ ﺵ‬/ ‫ي‬Dhh‫ ود اآ‬h ;(‫ م ا‬h ‫[ أ‬hh Phh0‫ ا‬- :hh‫ وا‬.PhhI/R‫ أو ا‬P h (‫ ا‬M& h ‫ف‬hh
Ph+ h‫ ء ا<آ‬/ M0K >)‫ ا‬.4‫ وه‬.P‫ ا<آ‬m‫ی‬F‫ ا‬,* ‫ي‬0< P (‫ ا‬M&‫ ا‬N;‫دا‬
,h 0‫ي ی‬4h‫ ا‬P:h<‫ ا‬m‫ی‬Fh‫ ا‬h‫ي یﺝ‬Dh‫ ود اآ‬h;(‫ و;= ا‬،:R‫ ا‬Y = K‫= ا‬7)‫ا‬
= +T0‫وزات أو ا‬/‫ وف ا‬.:R‫ ا‬Y = K‫= ا‬7)‫ ا‬Y ‫ ااردة‬:<‫ا ت ا‬
=hh &0‫ ا‬Y h h T"hh Dhh 0‫ ا‬Yhh6‫ وی‬.hh&0K ‫ ء‬hh hh (‫ص ا‬7hh&‫ ا‬Nhh;‫ى دا‬hh/6‫ا‬
‫ ت‬h +T0;‫ ك ا‬h )‫ وه‬.P&:hh‫ ا‬P h (‫= ا‬hh &0‫ وا‬،mhh‫ ا(و‬P h (‫= ا‬hh &0‫ ا‬،‫ي‬hh‫ ا‬P h(‫ا‬
‫ي‬Dh‫ ود اآ‬h;(‫= ا‬h; ‫ اري‬hR‫ ا‬Mh&‫[ ا‬h ‫ وی‬.=h +T0‫ ا‬.4I S ‫ اا[ ا‬Y & &'
,h‫ إ‬:h ) + P/ hR‫ ود ا‬h;‫ ا‬N&h‫[ أ‬h ‫ي ی‬4h‫ ا‬P8 7h‫ ا‬M&‫ أ ا‬.P/ R‫ ا(; ود ا‬,*‫وأ‬
P8 7hh‫= ا‬hh &0‫ وا‬،‫ي‬hh‫ ا‬P8 7hh‫= ا‬hh &0‫ ا‬Phh‫= ه‬hh +T0‫ ا‬.Y‫ ودی‬hh;‫= وأ‬hh +T hhT
.P&:‫ ا‬P8 7‫& = ا‬0‫ ا‬،m‫ا(و‬
,h* ,h) Ph0‫ ا را ت ا‬Y "‫ا ا ن آ‬4‫ ه‬P+ ‫ أﺝى‬l ‫( أ‬2002) N/ ‫وآ‬
h ))6‫ ى ی‬h ‫ أي‬,hh‫= وإ‬C h‫ي ا‬hh ‫م‬hh `hh‫ ا‬Phh+ ‫اء‬Dhh‫ ف أي ا(ﺝ‬6Fhh0 h ‫< ی‬0‫ ا‬lhh‫وﺝ‬
[hh h ‫< ی‬0 ‫ وت‬h < ‫ ك‬h )I+ .` h hh ; hh >) Phh+ hh) hh& ‫[ وو‬hh h‫< ی‬
,h‫ إ‬m >K0‫اآة وا‬4‫ ا‬Y ‫اوح‬0 P0‫& ا‬0K‫ رات وا رات ا‬I‫ ت ا?ی وا‬6‫ا‬
Nhh" ‫ دة‬h<‫ ا‬hh 8 ‫ ت‬:hh‫ ا‬,hh‫ إ‬،.hh‫ اﺝ‬,hh* ‫ف‬hh0‫ ا‬Nhh" 7hh; hh"‫ رات ا(آ‬hI‫ا‬
.‫ ه‬6&‫ ا‬Y:-
‫ي‬h ‫ رورك وآ‬h‫ آ‬+ ،Ph ‫ ج ای‬0)0h‫ ب وا‬:h<‫ ت ا‬7h Gh0‫ ی‬h + ‫أ‬
Brain Behavior `h‫ ط ا‬Fh ‫ ت‬hST* hI+ ‫( أن‬Rourke & Conway, 1997)
@/h h ‫ ا‬h+‫ ا‬Qh>0‫ ب ی‬:h<‫ ت ا‬h ‫ ل ذوي‬h&'(‫ ا‬h)* Relationships
h Yh‫ ز‬4) ‫ *ف‬+ Cerebral Asymmetry PK‫ ا‬N 0‫ ا‬P+ )j0‫ ی ا‬j ‫ا‬
h) ،h?‫= ا‬C h‫ و‬,h* :h‫= ا` ا(ی‬7 > :‫ ی‬t - ‫ ا`؛‬P&7 Y ‫وق‬+ ‫وﺝد‬
.PL&‫ ا" ا‬R ,* Y‫ ا` ا(ی‬N;‫ دا‬L ‫ > أ‬:‫ی‬
‫ ام‬K0hh ‫ی ء‬hh(‫ ا‬Y h <&‫ ا‬h )* `hh‫ ا‬P&7hh Y h ‫وق‬hh&‫ ا‬.4hh‫ت ه‬hhI h S‫و‬
`hhh‫ م ا‬hh ‫ت‬T hhT hh>/‫ ا‬hhI‫ وا‬،‫ات‬hhh "‫ ی ا‬hh ‫ و‬،‫ ع‬0hhh‫ ا‬Nhh" ‫ ه‬hh)
.‫ ا" ر ا ل‬PC I6‫ ا‬IR‫ ا‬،PC I6‫ا‬
‫ ن‬h‫وی‬6‫& ن ا‬7h)‫ أن ا‬Yh 8‫ ا‬,* l ‫( أ‬Lerner , 2000, 223) ‫ویى‬
Y ‫وی‬6‫ ا‬Y &7)‫ ا‬P+ ‫ ا&وق‬IL .& ‫ ا‬P+ ‫& ن‬0K‫ ی‬I + )/‫ ا‬P+ Y >0 ‫ وان‬/‫ی‬
.hh? hh>/‫ ' ت ا‬Fhh)‫ ا‬,hh* :hh‫` ا(ی‬hh‫ > ا‬:hh + ،‫ ة‬h <‫ ا‬Yhh ‫ ًا‬h ‫ة ﺝ‬hh6/ ‫ة‬hh0+ Phh+
،:hh‫` ا(ی‬hh‫= ا‬7hh Phh+ hh?‫= ا‬C h ‫ و‬Fhh) ،Y‫ ی‬h ‫ ااﺵ‬Yhh %90 Yhh hh"‫ (آ‬/:hh) /+
,hh) ‫ ا‬h Qhh06‫ )ی‬hI ‫ أو آ‬Y h‫ ول أو ا(ی‬h‫ ا(ﺵ‬Yhh ‫د‬hh&‫ ن ا‬h‫ إذا آ‬h* hhL)‫ف ا‬7hh
Yhh %98 Yhh hh"‫ أآ‬hh)* :hh‫` ا(ی‬hh‫= ا‬7hh Phh+ hh?‫ ا‬Dhh‫آ‬00+ .( h ‫ى‬:hh ‫ ا‬h ‫وا‬
`‫= ا‬7 ‫ أ‬.‫ ص ا(ﺵ ول‬K‫ ا(ﺵ‬Y %71 )*‫( و‬Y ‫ )ا(ی‬P) ‫ ص ذوي ا ا‬K‫ا(ﺵ‬
،‫ ت‬h‫ ه‬R‫ ا‬، h‫ ا‬،‫ ت‬h ‫ ای‬،P h6‫دراك ا‬B‫ ا‬،PhL&‫ ا‬hh "‫[ ا‬h Nhh 0 + Yh‫ا(ی‬
Y &7h)‫ ا‬Ph+ ‫ﺝ‬0+ ‫ي‬7/‫ وا‬P:‫ ا‬Q7‫ ت ا‬j/ ‫ أ‬.:R P*‫ ا‬،OS‫ ا‬N::
‫ ذوي‬Stroke Patients h 8 ‫ د‬06h Yh P h‫ي ی‬4h‫ ا‬h‫ ااﺵ‬P h0 ‫ و‬. h Y ‫وی‬h6‫ا‬
Ph+ ‫>اب‬h‫ ا‬,h‫ إ‬+ hB ?‫ ان ا‬+ Y ‫ ی ن‬/ 8 :‫= ا` ا(ی‬7 P+ =0‫ا‬
.:R‫ ا‬Y Y‫= ا(ی‬7) ‫= ا<آ‬C ‫ا‬
(Lerner, 2000, hh hL hhI‫ وﺝ‬Yh hh K‫ ا‬h ‫ ازدواﺝ‬hh‫ * درا‬:h‫و‬
‫ ص‬Kh‫ (ﺵ‬+ .‫ ول‬h‫ وا(ﺵ‬Y h‫ ص ا(ی‬Kh‫ ا(ﺵ‬h)* =jh‫ ا ة وا‬Q ‫ ﺝا‬+ Y 224)
‫ رات‬h I‫ وا‬hh?‫ ا‬Phh+ ‫ ء‬h ‫ی‬S‫ن أ‬hh 6‫( ی‬:hh‫` ا(ی‬hh‫ ا‬I h * > :hh‫ ی‬Yhh) h K ‫ ول‬h ‫ا(ﺵ‬
‫ رات‬hI‫ ا‬،h 6‫ رات ا‬I‫ ا‬P+ ‫ٌی ء‬S‫ ا أ‬6 Y ‫ ص ا(ی‬K‫ع ا(ﺵ‬D)‫ ی‬Y - P+ ، L&‫ا‬
.‫ رات ا وی‬I‫ا&) وا‬
} h‫ و‬P<‫ی‬Fh ‫ س‬h‫ أ‬jh‫ أی‬hI h& ‫ ا‬Ph+ `‫ ا‬P&7 N;‫ و أن ا&وق دا‬/‫وی‬
(Cited in: 1978 Galaburda et al., ‫ دا و~;ون‬/ ‫ر ﺝ‬S + ،P& ‫ ا س و‬m +
Ph+ hL*‫ وأ‬h/‫ن أآ‬h6 ‫ع‬Dh)‫ ی‬:h‫` ا(ی‬h‫= ا‬7h ‫ أن‬Rourke & Conway, 1997)
Phh0‫ ا‬G' h ) Yhh hh/‫وق أآ‬hh+ ‫ ت‬h ‫ وﺝ‬h ‫ آ‬،(Y h ‫ )ا(ی‬,hh) ‫ ا‬h ‫ ص ذوي ا‬Khh‫ ا(ﺵ‬hhL
`h‫= ا‬7h =h Yh hR )‫ ا‬R‫ی‬6 h‫ ت ا) رو‬7h Nh < ‫ أدى‬h‫ آ‬.?‫ ا‬m0
Hecaen & } ‫ﺝ‬hh ‫ ن أ‬h 6 ‫ ه‬Nhh" Y "- h / :hh‫` ا(ی‬hh‫= ا‬7hh Nhh Phh+ Yhh‫ا(ی‬
‫ د‬h 0*‫ ا‬,h‫( إ‬Cited in: Rourke & Conway, 1997) 1963 Anygelergues
‫ي‬hhS hh< ,hh* Nhh* &0‫ | و‬Fhh0 :hh‫` ا(ی‬hh‫= ا‬7hh) P :hh‫ي أو ا‬hhK‫ ا‬h L)0‫ن ا‬hh
‫ ت‬7hh‫ ا‬0hh) h h / 8 ،‫ ل‬h "‫ ا‬N /hh ,hh* .Yhh‫ ا(ی‬Mhh&‫ ا‬Phh+ ‫د‬hh‫| اﺝ‬4hh hh ‫ ر‬
،Yh‫` ا(ی‬h‫= ا‬7h N;‫ )> دا‬/‫ل > ق آ‬T; ‫ف ا< د‬T(‫ ا‬Y 6‫ا‬-‫ی‬7/‫ا‬
[hS‫[ ا‬h h>/ ‫ن‬h60 ‫ع‬Dh) :h‫` ا(ی‬h‫= ا‬7h =h Y y‫ ت ا) ﺵ‬7‫ ا‬Y - P+
lh‫ح أن ا(داء ﺝ‬h0 ‫ ا(د‬Y ‫ یﺝ ا ی‬،|‫ ذ‬,‫ إ‬+ B . 7; "‫= ا(آ‬0‫ا‬
* h0‫ و‬.ً /:h ‫? ة‬7h‫ف ا‬Th‫ل ا‬Th; Y ,0- I: N>0‫ ی‬Y‫= ا` ا(ی‬7) ‫* م‬
Th> "‫ أآ‬P:‫ ا‬D 0‫ أن ا‬IRC 0 ‫ت‬I‫ درا ت * ی ة أ‬O‫اض أﺝی‬0+‫ا ا‬4‫ ه‬,*
* h‫ و‬:h‫` ا(ی‬h‫= ا‬7h Ph+ ‫د‬h‫ ﺝ‬h‫ ه‬h h ‫ ر‬Yh‫= ا` ا(ی‬7 = ‫ل‬T; Y
1982 Rourke ‫ ورورك‬1981 Goldberg and Costa 0h‫ج وآ‬h‫ ﺝ‬h‫ی‬L
I0‫ی‬hL Ph+ P<‫ی‬Fh0‫ وا‬P‫آ‬:h‫ ا‬N h‫( ا‬Cited in: Rourke & Conway, 1997)
h "‫ ا‬R P+ M7K0‫ ه ا‬:‫= ا` ا(ی‬7 ‫ة أن‬6+ * P0‫ ا‬،PK‫ ا‬N T‫ا‬
Yhh‫` ا(ی‬hh‫= ا‬7hh M7hhK0‫ ی‬Y h - Phh+ ، hh ) ‫آ او‬:hh‫ ل ا‬h +(‫ وا‬،P‫ذﺝ‬hh)‫ ا‬hh 8
h h 0‫[ ا‬hhh Nhhh 0‫ ا‬،‫ف‬hhh‫ ا‬hhh 8 ‫ أو‬h h‫ ی‬R‫ ا‬hhh "‫ ا‬hhhR ،‫ذج‬hhh)‫ ا‬Nhhh;‫ دا‬h h
‫ن‬h6 :h‫` ا(ی‬h‫ ا‬h ) ‫ أن‬,‫"ن إ‬- /‫ أﺵ ر هء ا‬،‫ص‬7K‫ ا‬l‫ وﺝ‬,*‫ و‬.P ‫ا‬
h (‫ ا‬G' h)‫ ا‬P+ ‫* ت دة ا دی‬R‫> ءات رزة و‬8 T ‫ وﺝد‬Y <
=h0‫دي ا‬h‫ وی‬.h‫ ا?ی‬hR ‫ ا‬Ph+ ًhI ‫دي دورًا‬h Ph0‫ ا‬h‫ اری‬R‫ وا‬، 8 7‫ ا‬، &K‫ا‬
Ph+ G' )‫ ا‬.4‫ ه‬0: |4‫ آ‬، ; ‫ ج ت‬0 ‫ إ‬,‫ إ‬G' )‫ ا‬.4‫ ه‬Y ‫ ة‬-‫ري ا‬/‫ا‬
‫ا‬4h‫= ه‬h0K‫ وی‬.:h‫` ا(ی‬h‫= ا‬7h Yh ‫ى‬h;(‫ ا‬G' h)‫ ا‬h Yh* N 0:h N6‫ ﺵ‬P+ ‫ا(داء‬
Yhh ,h*‫ ل أ‬h Phh‫ هة ه‬hL‫ ا‬h L)0‫ ا‬h K‫ ا‬lh +‫ و‬،Yh‫` ا(ی‬hh‫= ا‬7h Ph+ Qh 0‫ا‬
‫ ت‬h‫ ا‬h‫ د‬Yh h 0 *R IL P0‫> دة ا دی ا‬/‫ ء ا‬j /‫ا دة ا‬
. :<‫ ا‬NC ‫ ا‬Y ‫ل ا ی‬T; Y N7 P0‫ا ة ا‬
mh h‫ < و‬h‫( أن أی‬Rourke & Conway, 1997) ‫ي‬h ‫ رورك وآ‬h‫ویآ‬
‫ رة‬h ‫ ر‬/0*‫ ا‬P+ 4; ‫ورة أن‬j QR‫ ی‬PK‫ ا‬N 0 :<‫ا رة ای أو ا‬
‫ ت‬h ‫ ای‬Dh‫ اآ‬h ‫ود‬D P0‫ را ا غ ا‬K‫ ا ت ا‬،<&‫ای ا‬
R Y* ‫ل‬y: :‫= ا` ا(ی‬7 ‫ * م أن‬l‫ ﺝ‬0‫ ای ی‬- )‫ ا‬Y+ .`‫ ا‬P+
h >K‫ دت ا‬h‫اء ا‬h‫ إﺝ‬، L :h‫ة ا‬h‫ ذاآ‬Yh ‫ د‬h‫ ا‬GC h - ‫ﺝ ع‬0‫ ا‬،‫ ا دي‬D‫ا‬
Qhh>0 Phh0‫ ت ا‬hh ‫ أداء ای‬Phh+ ًhhI ً‫دي دورا‬hh + Yhh‫` ا(ی‬hh‫= ا‬7hh hh‫ أ‬.> :hh/‫ا‬
‫ ام‬K0h‫ ا‬Yjh0 hS |4h‫ وآ‬.‫ت‬T6Fh‫ ا‬h ) ً‫ی‬7h- ًh 6 ًh L)/ ‫ ﺝً آ & ً أو‬0)0‫ا‬
‫ ل‬0hhT Phh*&‫ ر ا‬h /0;‫ ا‬Phh+ ‫دة‬hh‫| اﺝ‬hh Nhh" 7hh ‫ ا‬NC :hh‫ب و‬jhh‫ ول ا‬h ‫ ﺝ‬h S
‫ ء‬h‫ ا ل س ذآ‬:‫ و س وآ‬Y‫ ی& س ذآ ء ااﺵ ی‬:‫ س وآ‬Y P :<‫ا‬
[h ،Ph&K‫ ا‬m‫ا‬h0‫ة ا‬FhS [h m/h Ph ‫ و أن ا(داء ای‬h/‫ ی‬،Y‫ ی‬h‫ و*) ااﺵ‬.‫ا('& ل‬
GC h - ، :h<‫ ت ا‬h ‫>اب ا‬h‫ = أو ا‬0)‫ ی‬.‫ي ور‬4‫ ا‬:‫ ا(ی‬Q R‫ا>ا ت ا‬
Ph+ h Q/:h + Yh‫ ا(ی‬Qh R‫ف ا‬Th‫ أ‬h‫ أ‬l:& ‫م ا د‬I& )j0‫ا د ا( ا‬
.P ‫ ج ای‬0)0‫ی ی ت وا‬7/‫ا‬- 6‫ ا‬L)0‫ [ ا( د ا‬N 0‫ا‬
hh C )‫ ا‬66:hh‫ وا ی‬/:hh06‫ ا‬66:hh‫ ا ی‬,hh* ‫ ة‬h ‫ ت * ی‬h ‫ درا‬Ohh‫ أﺝی‬h S‫و‬
.‫'& ل ذوي ت ای ت‬T +‫ ا را ت ا‬P+ +‫ [ | ا‬l F0
(Cited in: Geary, 1993) 1962 ‫ون‬hh;~‫ ن و‬hh6 ‫ وه‬1983 Y‫ دی‬hh =)hh hh +
:P‫ ت * ه‬y+ ‫ث‬T ,‫ إ‬C )‫ وا‬/:06‫ ا‬66:‫ا ی‬
.Alexia and Agraphia for Numbers I0 0‫اءة ا(* اد وآ‬S -1
.Spatial Acalculia 6‫ ا‬66‫ ا‬-2
.Anarithetria :-T‫ ا‬-3
:‫ ا(* اد‬0‫اءة وآ‬S -1

(Cited in: 1985 McCloskey et al., ‫ون‬hh;~‫ و‬P6hh‫ ك آ‬h ‫ى‬h ‫ی‬
[hh ، hI0 0‫ اد وآ‬h *(‫اءة ا‬hhS Phh+ ‫ ت‬hh Yjhh0 7hh‫ ا‬.4hh‫أن ه‬Geary, 1993)
:h<‫ ا‬GC h <‫آ ا‬4 N") :<‫ ت ا‬R ‫ ا‬Y ‫ ت ا(;ى‬R‫ ا‬P+ ‫ رة‬I‫ ا‬T
&Fhh‫ و‬،‫ ة‬h ‫ > وا‬:hh/‫ ا‬:hh<‫ ا‬NC :hh‫ ا‬Nhh- ،‫ ى‬h ‫ ا‬hh‫اآة 'ی‬4hh‫ ا‬Yhh h (‫ا‬
hC‫ دا‬m/h‫ ی‬l + 7‫ ا‬Y m)‫ا ا‬4‫ إذا وﺝ ه‬l ‫ أ‬1962 ‫ ن و~;ون‬6 ‫ر ه‬S‫ و‬.(‫ا د‬
،ًh -‫ أ‬I0 0‫اءة ا(* اد وآ‬S m/ -‫ أ‬.:‫= ا` ا(ی‬7 P+ ‫ >ا ت‬
. T6‫ ا‬:/<‫ [ ا‬، C‫ } دا‬Y6‫و‬
‫اءة‬hhS hh ‫( أن‬Cited in: Geary, 1993) 1974Kosc |hh‫ى آ‬hh‫وی‬
ً /:hh ‫ درة‬h 7h‫ ا‬.4hh‫ أن ه‬Yhh 8h‫ ا‬,hh* ‫ ل‬h&'(‫ ا‬Phh+ hC‫ ث دا‬h< hI0 0‫ اد وآ‬h*(‫ا‬
50 ‫ أداء‬1983 Y‫ دی‬h M<+ S‫ و‬.‫ *) ا('& ل‬:-T‫ وا‬6‫ ا‬66‫ ر [ ا‬
‫ رة‬h ‫ ی } ا‬h Yh *)0 *R ,* ‫ ب‬:<‫ ا‬P+ ‫ ا>ا ت‬Y ‫ ا('& ل ی ن‬Y
‫اءة‬hS ,h* ‫ رة‬h ‫ ا‬h -‫ ون أ‬h 0&‫ ی‬4h T0‫ء ا‬h‫@ ه‬h ‫ أن‬Yh 8h‫ ا‬,h*‫ و‬.N 7<0‫وا‬
‫ا(* ‪ h‬اد وآ‪ ، h I0 0‬أو ر‪hh‬ز ا ‪ h‬ت‪ ،‬أ‪ h hhI‬دی‪ Y‬أن ه‪ .4hh‬ا(;> ‪ h‬ء ﺝ‪7hhS Yhh hh‬ر‬
‫ا ‪ . /0‬أآ" ‪ Y‬آ ‪ h* Yh hR hI‬م ا ‪ h‬رة *‪hS ,h‬اءة ا(*‪ h‬اد وآ‪ hI0 0‬أو *‪ h‬م وﺝ‪h‬د‬
‫ا رة ا اءة وآ‪ 0‬ا(* اد‪.‬‬
‫‪ -2‬ا‪ 66‬ا‪: 6‬‬

‫‪ D 0‬ه‪ .4‬ا‪ P+ 7 7‬ا‪T h"0‬ت ا‪ h h 6‬ت ا دی‪ h‬و‪h h/ 8‬‬
‫‪ m/hhh‬ه‪ .4hhh‬ا‪jhhh 7hhh‬ر ‪ Phhh+‬ا(ﺝ‪Dhhh‬اء ا‪ =7hhh Yhhh hhh &K‬ا‪ `hhh‬ا(ی‪ .Yhhh‬و‪NFhhh‬‬
‫ا‪ 7‬ت ا‪ h 66 >/‬ا‪ h + ،h 6‬ان ا ‪ h‬رة *‪ ,h‬ا‪ &>h‬ف ا(*‪ h‬اد ‪NC :h Ph+‬‬
‫ا‪ h 0 [hhR‬دة ا(* ‪ h‬ة‪4hh- ،‬ف ا(* ‪ h‬اد‪ h ،‬وی ا(* ‪ h‬اد‪ h * ،‬م ا ‪ h‬رة *‪hhS ,hh‬اءة ر‪hh‬ز‬
‫ا ت ا<‪ h S Ph+ h ، :‬ا‪ h6‬ن وا‪:h6‬ر ا‪Fh‬ی‪ .‬آ‪ h‬ی‪ Dh 0‬ا(‪h+‬اد ا‪4h‬ی‪Y‬‬
‫ی ‪ h‬ن ه‪ .4hh‬ا‪ T:hh 7hh‬ا ‪ h‬رة *‪hhS ,hh‬اءة ا(* ‪ h‬اد وآ‪ h I0 0‬و‪ Thh‬أداء إﺝ‪hh‬اء‬
‫ا ت ا<‪ :‬ا‪4 N" > :/‬آ ا< ‪ GC‬ای )‪.(Geary, 1993‬‬
‫و‪ Yh : P+‬ا را‪ h‬ت ا‪h6/‬ة ا‪ }h& Qh> h 0‬ا('&‪ h‬ل أﺝی‪ h* 4h) Oh‬م‬
‫‪ 1970‬و‪ ,0-‬ان‪ ،‬و= رورك وز‪T‬ؤ‪ Y Y *+ Y > .‬ا('& ل ا‪4h‬ی‪ Y‬ی‪ h‬ن ‪Yh‬‬
‫‪ hh‬ت ‪ ،hh‬وی‪hhIL‬ون ‪0:hh‬ی ت ‪ :hh0 h < ,hh* >jhh‬و ‪ N 7hh< Yhh‬ا<‪ :hh‬ب‪.‬‬
‫‪ O7<+‬ا را‪ h‬ا(و‪ ,h‬درا‪ h‬رورك و‪:h) +‬ن ‪1978 Rourke and Finlayson‬‬
‫)‪ (Cited in: Rourke & Conway, 1997‬أداء ‪Th‬ث ‪ h*R‬ت ‪ Yh‬ا('&‪ h‬ل ذوي‬
‫‪ hh‬ت ا‪ 0hh‬ا‪4hh‬ی‪hh0 Y‬اوح أ*‪ h‬ره ‪ 9 Y h‬إ‪ )hh12 ,hh‬وی‪ h0‬ن ‪ Phh+‬ا‪ hh‬و ‪Q:hh‬‬
‫ا‪4‬آ ء *‪ ,‬س وآ‪ &' :‬ل‪ P .‬ا‪ *R‬ا(و‪7S Y ,‬ر )‪ Ph+ L0h‬ا ‪h‬اءة‬
‫وا‪ PRI0‬وا<‪ :‬ب‪ ،‬و ‪ P‬ا‪ *R‬ا" ‪ h Yh h‬ت ‪ Ph+‬ا ‪h‬اءة ‪ Th [h‬ا(داء‬
‫ا<‪ ،P :‬و ‪ P‬ا‪ *R‬ا" " وا(; ة ‪ Y‬ت ‪ P+‬ا<‪ :‬ب دا;‪ h N‬ق ا ‪ h‬رة‬
‫ا‪:‬ی اءة وا‪ .PRI0‬و*‪ ,‬ا‪ Y 8‬أن ا('& ل ‪ P+‬ا‪ *R‬ت ا"‪ hT‬أ‪hI‬وا أداء‬
‫‪+ ،ً>j ً :-‬ن ا('& ل ‪ P+‬ا‪ Y 0*R‬ا" ‪ h‬وا" "‪ h‬آ‪ h‬ا ‪ :h0‬وی ‪ h + .Y‬أ‪hI‬‬
‫ا('& ل ‪ Ph+‬ا‪0:h Y 0*hR‬ی ت ‪ :h0 h< ,h* >jh‬و ‪h‬داء ا<‪Y h- Ph+ P :h‬‬
‫أداء أ‪ < ,* Nj+‬دال '& ل ‪ P+‬ا‪ *R‬ا(و‪ ,* ,‬ا;‪ /0‬ر ا&*‪ :< P‬ب ‪Y‬‬
‫ا;‪ /0‬ر ا‪ N 7<0‬وا[ ا ى‪ .‬وأ‪I‬ت ‪ C 0‬درا‪ I0‬أن ا('& ل ‪ P+‬ا‪ h*R‬ا(و‪,h‬‬
‫وا('& ل ‪ P+‬ا‪ *R‬ا" أ‪ h< ,h* Njh+‬دال ر ‪h h‬داء ا('&‪ h‬ل ‪ Ph+‬ا‪h*R‬‬
‫ا" " *‪ ,‬ا رات ا‪ 6‬ا‪7/‬ی‪ Y h- P+ .‬أدى ا('&‪ h‬ل ‪ Ph+‬ا‪ h*R‬ا" "‪ h‬أ‪Njh+‬‬
‫*‪ hh< ,h‬دال *‪ ,hh‬ا ‪ h‬ی } ا&‪ hh L‬وا ‪ h‬ی } ا‪B‬دراآ ‪-hh‬ا‪ + hB . :hh‬إ‪ ,hh‬ذ‪،|hh‬‬
‫أ‪ I‬ا('& ل ‪ P+‬ا‪ Y 0*hR‬ا(و‪ ,h‬وا" ‪ Q:h Yh ًh> h‬ا‪4h‬آ ء ا&‪ h L‬أ‪Yh ?h‬‬
‫‪ Q:‬ا‪4‬آ ء ا ‪ Y - P+ ،‬أ‪ I‬ا('& ل ‪ P+‬ا‪ *R‬ا" " >ً ‪ ً&0K‬إ‪، h h- ,h‬‬
‫‪7- +‬ا *‪ /: ,‬ذآ ء * أ‪ /: Y NS‬ا‪4‬آ ء ا&‪ . L‬و‪ :h+‬ا‪ h"- /‬ن ه‪ .4h‬ا)‪C h0‬‬
‫آ ‪ 6‬س >اب ‪ P&7‬ا` ا‪ 0‬ی‪D‬ي ‪ Y‬ا‪ *R‬ت‪ .‬وه‪4‬ا ی)‪ ،P‬أن ا)‪ C 0‬ا< ‬
‫‪ [ G&0‬ا‪0+‬ا ت أن ا('& ل ‪ P+‬ا‪ Y 0*R‬ا(و‪ ,h‬وا" ‪ h‬ی‪ h‬ن ‪7hS Yh‬ر ‪P/:h‬‬
‫‪ T:hh‬ادا‪ hhL ( hh C‬ا‪ `hh‬ا(ی‪ Y h- Phh+ ،:hh‬أ‪hhI‬ت أداءات ا('& ‪ h‬ل ‪ Phh+‬ا‪hh*R‬‬
‫ أن‬h - ,h* ‫ ﺝ ت‬0)0h‫ ا‬.4h‫ ه‬Oh ) hS‫ و‬.Yh‫` ا(ی‬h‫= ا‬7h ‫ا" " ات دا (داء‬
h 0‫ ی‬Ph0‫ م ا‬hI‫| ا‬h ,h* mh + = < ,* ‫* ا" " أدوا‬R‫ ا‬P+ ‫ا&<ن‬
P h‫ ی‬Y h- Ph+ ،Yh‫` ا(ی‬h‫= ا‬7h Nh;‫ دا‬hL (‫ل ا‬Th; Y ‫ ا م ا(ول‬P+ OI I ‫أ‬
Yh ًh ‫ أ‬I:h‫ م ا‬hI‫| ا‬h ,h* ‫رًا‬7hS h "‫ وا‬,‫ ا(و‬Y 0*R‫ ا‬P+ Y <&‫ا‬
Phhh+ ‫ ل‬h h&'(‫ أن ا‬,hhh* ‫ ل‬0hhh‫ ا‬،Ghhh>)‫ا ا‬4hhh‫ ه‬Yhhh .:hhh‫` ا(ی‬hhh‫ ا‬Nhhh;‫ دا‬hhhL (‫ل ا‬Thhh;
h< ,h* >jh ‫ی ت‬0:h ‫وا‬hI‫ أ‬hI ‫ أ‬Yh 8‫ ا‬,* ، "‫ وا‬,‫ ا(و‬Y 0*R‫ا‬
.4hhI ‫ﺝ‬6 h ‫ ا) رو‬h (‫>< ت ا‬7hh‫ ا‬Phh+ ‫ا‬hh&0;‫ ا‬I hh+ ‫ ب‬:hh<‫ ا‬Phh+ ‫ وي‬:hh0
‫ ب‬:h<‫ ا‬Ph+ ‫ ت‬h Y ‫ ی ن‬,‫* ا(و‬R‫ ا‬P+ ‫ أن ا('& ل‬I‫ أ‬+ .‫ ت‬7‫ا‬
Yh ‫ ن‬h‫ ی‬hI ‫ أ‬h "‫* ا‬R‫ ا‬P+ ‫ ا('& ل‬I‫ أ‬Y - P+ ، L& ‫ ت‬Y* ‫ﺝ‬
‫داء‬hh P h 6‫ي ا‬7hh/‫ ج ا‬0)0hh‫ وا‬PhhL&‫ ا‬hh 8 ‫ ج‬0)0hh‫ د ا‬hh‫ أ‬Phh+ ‫ة‬hh /‫ ت آ‬hh
.P :<‫ا‬
‫>ا ت‬hh‫وا ا‬hhI‫ أ‬hhS ‫ ت‬hh*R‫| ا‬hh Phh+ ‫ ل‬hh&'(‫ أن ا‬hh 0-‫ ف ا‬Fhh60
Rourke 0‫ رورك و‬t< .Y‫ ا` ا(ی‬L ‫ أ‬N P+ :‫ ا` ا(ی‬L ( ‫ی‬D‫ ی‬
.4h‫} ه‬h& ‫( أداءات‬Cited in: Rourke & Conway, 1997) 1978 and Strang
‫ رات‬hhI‫ وا‬،hh ‫آ‬- }&)hhh‫ رات ا‬hhI‫ وا‬،hhh ‫ رات ا<آ‬hhI‫ ی } ا‬hh ,hh* ‫ ت‬hh*R‫ا‬
,h* NS‫* ا" " أ‬R‫ ا‬P+ ‫ ا را أن أداء ا('& ل‬C 0 O<‫ وأو‬. :‫دراآ ا‬B‫ا‬
Y 0*hhR‫ ا‬Phh+ ‫ ل‬h &'(‫ (داءات ا‬/:hh) ‫ و‬hh‫} ا‬hh& Phh+ IC‫ا‬hhL) /:hh) ‫ دال‬hh<
h)* ً7h; ،h ‫آ‬- }&)‫ رات ا‬I‫ وا‬:‫دراآ ا‬B‫ رات ا‬I‫ ا‬,* "‫ وا‬,‫ا(و‬
hh*R‫ ا‬Phh+ ‫ ل‬h&'(‫وض أن ا‬hh+ * h‫ ً ی‬+ h‫ إ‬T ً h‫| د‬hh‫ م ذ‬h ‫ وی‬.‫ى‬:hh ‫ ا‬h ‫ ام ا‬K0h‫ا‬
h ‫ ر‬Yh‫` ا(ی‬h‫= ا‬7h hL ( P/:)‫ر ا‬7 R 0 :- ‫ا" " ی ن ت‬
=7h) h&0K‫ ا‬hL (‫ ا‬Yh ‫ح‬h I F) P0‫* ا" ا‬R‫ ا‬P+ ‫ ('& ل‬
.:‫ا` ا(ی‬
Strang and Rourke‫ وروك‬0hh ‫ى‬hh‫ ت أﺝ‬h ‫ ا را‬Yhh ‫ ق‬:hh‫ ذات ا‬Phh+‫و‬
‫ ل‬h&'(‫ أداءات ا‬hI + ‫ رن‬hS h‫( درا‬Cited in: Rourke & Conway, 1997) 1983
0:hh ‫ ه‬hhy+ ‫ ر‬h/0;‫ ا‬,hh* hh" "‫ ا‬h*R‫ ا‬Phh+ ‫ ل‬h&'(‫[ أداءات ا‬h hh "‫ ا‬hh*R‫ ا‬Ph+
1974 Retan & Davison ‫ن‬:h&‫ ن ودی‬h‫ اد را‬h*‫ إ‬Yh h‫ وه‬Halstead Category
،‫وض‬hh&‫ ر ا‬h /0;‫ ا‬، h ‫ی‬R0‫ ج ا‬0)0hh‫ ا‬Yjhh0‫ ی‬PhhL&‫ ا‬hh 8 ‫م‬hhI&‫ ا‬Y‫ی‬hh60 h ‫ س‬h )
.4h‫ ه‬Oh0+‫ وا‬.(/ :h‫ وا‬h/‫ اﺝ‬h ‫ ا‬h‫ ااﺝ‬h‫ی‬4?0‫ ا‬Yh ‫& دة‬0‫ ا‬,* ‫ا رة‬
Nh‫ *ا‬h‫ ره‬/0* h 6‫ا‬-‫ی‬7h/‫ ت ا‬7h‫ ا‬,h‫ إ‬+ hB ،‫ك‬:‫ ا‬Y & 6‫ا( د ا‬
‫ت‬hhI‫ أ‬hS‫ و‬.hh" "‫ ا‬hh*R‫ ا‬Phh+ ‫ ل‬h&'(‫ ا‬h)* ‫ ب‬:hh<‫ ت ا‬hh ‫ اث‬h-‫ إ‬Phh+ ‫ * ة‬:h
‫ه‬h) hI ‫ ت‬h /> I P0‫ﺝ ا‬6 ‫= ا) رو‬j‫ ا‬Y ‫ ن ر‬0 :‫ ن ا‬0‫ا را‬
-hhh ‫دراآ‬B‫ ا‬hh L)0‫>ا ت ا‬hh‫ أن ا‬،Phh)‫ا ی‬4hh‫ وه‬.lhhh ‫ ن ﺝ‬hh‫ ﺝ‬hh‫ی‬L Phh+ Phh+‫ا‬
‫ة‬h6/‫ ا‬h ‫آ‬--}h<‫ات ا‬h/K‫ ا‬Yh ‫& دة‬0‫ ا‬,* ‫ رة ا('& ل‬S OS *‫ی '& ل أ‬7/‫ا‬
‫ ب‬:hh0‫ واآ‬Phh+‫ ا‬hh)‫ ا‬Yhh hh 0‫ ا‬Nhh-‫ ا‬h ‫ أ‬hh ‫ آ‬lhh ‫ ن ﺝ‬h ‫ ﺝ‬I&hh‫ و‬Phh0‫ا‬
Phh+ Y ‫ رآ‬Fhh‫ ل ا‬h &'(‫ أن ا‬hhL-T ‫ ی‬h R‫ ا‬Yhh‫ و‬.ًh / ,hh*(‫ ا‬hh +‫ رات ا‬h I‫ا‬
h ‫ ا‬h-‫ ا‬,h‫ ا إ‬0‫ ی‬Y‫ی‬4‫ ا‬1981 Sax and Shaheen Y‫درا آ} وﺵ ه‬
‫ﺝ‬6 h‫ت رو‬T +‫و‬hh ‫وا‬hI‫ أ‬lhh‫ ن ﺝ‬h‫ ده ﺝ‬h- Phh0‫ ا‬Phh+‫ ا‬h)‫ ا‬Nhh-‫ ا‬Yh
.hh" "‫ ا‬hh*R‫ ا‬Phh+ ‫ ل‬h&' ‫ﺝ‬6 h‫ت ا) رو‬T +‫و‬hh/‫[ ا‬hh hh /‫ آ‬h- ,hh‫ إ‬I Fhh
‫ ا‬h -‫ أ‬hh" "‫ ا‬hh*R‫ ا‬Phh+ ‫ ل‬h &'(‫ أن ا‬1983 ‫ وروك‬0hh hh‫ درا‬C h 0 ‫ت‬hhI‫وأ‬
‫ ء‬h>;(‫| ا‬h0 h ‫ ر‬Category Test hy&‫ ر ا‬h/0;‫ ا‬,h* ‫ دال‬h< ,h* ‫ة‬h "‫ ء آ‬h>;‫أ‬
Halstead ‫ ر‬hh/0;‫ أن ا‬Yhh 8hh‫ ا‬,hh*‫ و‬.hh" "‫ ا‬hh*R‫ ا‬Phh+ ‫ ل‬h &'(‫ ا‬I h -‫ ا‬Phh0‫ا‬
h 0*‫ ا‬h + ،Yh‫` ا(ی‬h‫= ا‬7 T: ‫ ﺵًا‬/ ً .‫ ر‬/0*‫ ا‬Y6‫ ی‬Category Test
‫ رات‬h I‫( أن ا‬Cited in: Rourke & Conway, 1997)1989 Rourke ‫رورك‬
hL ‫ أ‬,h* h /‫ آ‬h- ,‫ إ‬0 ‫ا ا س‬4‫ ه‬,* ‫ ح‬R) ‫ز‬T‫ وا‬/ ,*(‫ ا‬+‫ا‬
:h+ hS Category Test ‫ ر‬h/0;‫ ا‬,* ‫ر ا(داء‬7S ‫ أن‬،P)‫ا ی‬4‫ وه‬.Y‫= ا` ا(ی‬7
,hh‫ي إ‬Dhh*‫ أ‬hhS m)hh‫ا ا‬4hh‫ أن ه‬Yhh 8hh‫ ا‬,hh* ،hh)‫ ا‬Yhh ‫>ب‬jhh‫ ا‬m)hh ‫ س‬hh6
hI ‫ و أ‬h/‫ ی‬P0‫ ا‬،Early Neuropscychological ‫ة‬6/‫ﺝ ا‬6 ‫ ت ا) رو‬7‫ا‬
.Y‫ ا` ا(ی‬N;‫ دا‬L ( P/:)‫ ا‬P& ‫ل ا‬T0;T ‫ س‬6 ‫ا‬
‫ ط‬h ‫} أ‬h& (Share, Moffitt & Silva, 1988) & h‫ و‬Oh +‫ را و‬h‫وآر ﺵ‬
‫ ت‬h )/‫ ا‬hhI‫ وأ‬.@&K)hh‫ ا‬N 7hh<0‫ ل ذوي ا‬h&'(‫ ا‬,hh* Yhh6‫ و‬،lhhCT‫ ت دورك وز‬h‫درا‬
Njh+(‫ ا‬h L&‫ ا‬h 8 ‫ رات‬hI‫ ا‬Y m)‫ ب وا اءة &} ا‬:<‫ذوات ت ا‬
h ‫ ت دا‬hh ‫ون‬hhIL‫ زاا ی‬h hhI ‫ أ‬Yhh 8hh‫ ا‬,hh* .hh L&‫ رات ا‬h I hh ‫ ر‬/:hh
‫ ب‬:h< Ph*&‫ س ا‬h ‫ ام ا‬K0h ‫ و‬. h ‫ی أآ دی‬:‫* ا‬R‫ ا‬P+ ‫ ر داء ا('& ل‬
h ‫ ت‬h ‫) ت ذوات‬/‫ ا('& ل ا‬I‫ أ‬،‫ ا ل س ذآ ء ا('& ل‬:‫ س وآ‬Y
‫داء‬h h ‫ى ر‬h;(‫ رات ا‬/0;‫ ر وا‬/0;‫ا ا‬4‫ ه‬,* ‫رًا دا داء‬7S K‫ ب ا‬:<‫ا‬
h‫ح | ا را‬0 ‫ و‬.‫ ا اءة‬P+ 0‫ی ت ا‬0:‫ > ذوات ا‬j‫* ا‬R‫ ا‬P+ ‫) ت‬/‫ا‬
.‫ ب‬:<‫ ا‬P+ ‫ ا(داء‬6‫ا‬-‫ی‬7/‫ ت ا‬7‫ ا‬N> S ،‫ ود‬/:) NS(‫ ا‬,* l ‫أ‬
‫ ام‬K0hh‫ ا‬Phh+ hh C )‫وق ا‬hh&‫ ا‬hh ‫( أه‬Geary, 1993) ‫ي‬hh ‫ ﺝ‬hh‫ یآ‬،ً‫ا‬hh ;‫وأ‬
Hartje ‫ ر‬h‫ ه‬Oh/‫ أ‬h + .> :h/‫ ا‬:h<‫ ا‬NC :h‫ ا‬Nh< h 6‫ی ا‬7h/‫ ت ا‬h‫ا‬
Nh- ، h‫ ا‬Ph+ h 6‫ی ا‬7h/‫ رات ا‬hI‫ ا‬h ‫( أه‬Cited in: Geary, 1993)1987
h*R ‫ ن‬K0:h‫ ی‬، h‫ دئ ا‬h/ ‫ن‬h0‫ ی‬h)* ‫ ل‬h&'(‫ أن ا‬P)‫ا ی‬4‫ ه‬.> :/‫ ا‬NC :‫ا‬
‫ت‬T h h"0‫| ا‬hhh * :hhh‫ و‬.‫ ودة‬h h‫ ت ا‬hh*R hhh ‫ رد‬6‫ ا‬hhh ‫ ا‬Nhhh "0 ‫ ء‬hh‫ ا(ﺵ‬Yhhh
.‫ * ه‬L) ,* ‫ ا ا('& ل‬I 6‫ی ا‬7/‫ا‬
(Cited in: Geary, 1993) 1989 Geary et al., ‫ون‬h;~‫ي و‬h ‫ ﺝ‬h‫ووﺝ‬
‫ أن‬hh C‫ ا‬0‫ ا‬h‫ ا ر‬Nh/S h h- Ph+ ‫ ل‬h&'(‫ ا‬Yh h*R ,hh* Oh‫ أﺝی‬h‫ درا‬Ph+
Yhh6‫[ و‬hhR‫ ا‬Phh+ R ‫ا‬0hh‫ رات ا‬h ; [hh ‫ دال‬hh< ,hh* Ohh>/‫ ار‬hh 6‫ رات ا‬hI‫ا‬
. <‫ﺝ ع ا‬0‫ [ * ا‬m/
hhh ‫ (ه‬Ghhh0‫ ی‬h h + Rourke & Conway ‫ي‬hhh ‫ رورك وآ‬0)0hhh‫ ا‬h hS‫و‬
h ‫ ب‬:<‫وا ت ا‬I‫ أ‬Y‫ی‬4‫ ا('& ل ا‬Y Y *&‫ ا‬Y >) ‫ﺝ‬6 ‫ا) رو‬
:P‫ی‬
=jhhhh‫ة وا‬hhhh ‫ ا‬P-‫ا‬hhhh Yh hh D‫ ی‬h hh0 hhhh< ,hhhh* Y h hh&0K Y h hh> NhhhhS(‫ ا‬,hhhh* :
ً ‫أو‬
Ph+ ‫ ل‬h&'(‫ ا‬hIL‫ ی‬Y h- P+ .‫ ب‬:<‫ ت ا‬P+ I+ F0‫ اآ‬Y6‫ﺝ ی‬6 ‫ا) رو‬
‫ م‬h I‫ ا‬,hh* ‫ ا(داء‬Yhh ‫ی‬hh ‫ی ت‬0:hh lhhCT‫ ت رورك وز‬h ‫ درا‬Yhh hh "‫ ا‬hh*R‫ا‬
‫ أ ا('& ل‬.‫ی‬7/‫ا‬- 6‫ ا‬L)0‫ م ا‬I‫ وا‬، ‫آ‬- }&)‫ م ا‬I‫ وا‬، :‫ا‬- ‫دراآ‬B‫ا‬
0h‫ ت ا‬h Yh Ph*&‫ ا‬m)h‫ )أو ا‬lCT‫ درا ت رورك وز‬Y " "‫* ا‬R‫ ا‬P+
,h‫ إ‬+ B .} ‫ ا ی‬.4‫ ه‬,* ‫ < دال‬,* ‫>ب‬j < ,* ‫ أدوا‬+ ( L&‫ ا‬8
Yh ‫ ة‬h‫ای‬D0 ‫ی ت‬0:h hI‫ اﺝ‬,h‫ إ‬h L&‫ ا‬h 8 0h‫ ت ا‬h ‫ ا('& ل ذوو‬lR0‫ ی‬،|‫ذ‬
‫ء‬h‫ ه‬hIL‫ ی‬،}h6‫ ا‬,h* .‫ ًا‬h h"‫ ة وأآ‬h‫ أآ" ﺝ‬I‫ ﺝ ت ا‬- ‫ن‬6 )* 7‫ا‬
‫ ب‬:h<‫اءة وا‬h ‫ ا‬h ‫ ت‬h ‫ ل ذوو‬h&'(‫ أ ا‬.‫ رات إدرا آ ﺝ ة‬I ‫ا('& ل‬
‫ ل ذوي‬h &'(‫ أن ا‬hhI h S‫ و‬. :hh‫ ا‬hh ‫دراآ‬B‫ رات ا‬h I‫ ا‬Phh+ <hh‫ وا‬hh ‫ ن‬h +
‫ ت‬7hh hhR 0)‫ ب آ‬:hh<‫ ا‬Phh+ ‫ ت‬hh Yhh ‫ ن‬h ‫ ی‬h ‫ ب‬:hh<‫اءة وا‬hh ‫ ت ا‬hh
hh*R Y h- Phh+ .:h‫` ا(ی‬hh‫= ا‬7h hhL ( P/:h)‫>اب ا‬hh‫} ا‬h6 Phh0‫ ا‬h L&‫ا‬
. & ‫ و‬N0K‫ ا‬Y‫= ا` ا(ی‬7 L )j0 ‫ن‬6 L&‫ ت ا‬7‫ا('& ل ذوي ا‬
,h* h ‫ ﺝ‬h< ,h* lhCT‫ ت رورك وز‬h‫ درا‬P+ "‫* ا‬R‫ ا‬P+ ‫ أدى ا('& ل‬:
Yhh ‫& دة‬0hhT hh ‫ رات‬hS ‫وا‬hhI‫ أ‬h‫ آ‬.‫م‬hhI&‫ ا‬Y‫ی‬hh6‫ و‬hh L&‫ ا‬6Fhh‫ ا‬Nhh- } ‫ ی‬h
‫ﺝ‬6 h‫ ا) رو‬I h ‫ ط‬h ‫ت أ‬h h‫ آ‬. L&‫ ا‬8 ‫ی ااﺝ ا‬4?0‫ا‬
h) h />‫ ورة ا‬h‫اف ا‬h< ‫ ا‬,h‫ وره إ‬h ‫دي‬h Ph0‫ ا‬،‫ة‬h6/‫آ ا‬- }<‫ات ا‬/K
.P+‫ا‬
Y hh0y+ Yhhh NhhhS(‫ ا‬,hh* 0hhh) ‫ ب‬:hhh<‫ ا‬hhh ‫ ت‬hh ‫ أن‬.‫ؤ‬Thhh‫ رورك وز‬0)0hhh‫ أ‬: hh"
Ph0‫ ا‬h L&‫ ت ا‬7h‫ ا‬,h* 0 ‫ اه‬-‫ إ‬، ‫ﺝ‬6 ‫>ا ت ا) رو‬T Y 0j‫*ی‬
‫ و‬/‫ ی‬P0‫ ا‬L&‫ ا‬8 ‫ ت‬7‫ ا‬,* 0 ‫ وا(;ى‬،:‫ ا` ا(ی‬L ً 6 ‫ن ا‬6
.Y‫= ا` ا(ی‬7 L ‫ أ‬N;‫ دا‬6/‫>اب ا‬T ‫ س‬6 ‫ ا‬I ‫أ‬
Anarithetria :-T‫ا‬-3
Phh‫ ى ه‬hh‫ ا‬hh‫اآة 'ی‬4hh‫ ا‬Yhh hh (‫ ا‬:hh<‫ ا‬GC hh <‫آ ا‬4hh hh hh
‫ و أن‬h/‫ وی‬. h‫ اﺵ‬h- Ph+ /:h06‫ ا‬:-T‫> [ ا‬/‫ی ا‬L)‫ ا(و وا‬7‫ا‬
`hh‫= ا‬7hh Yhh hh &K‫اء ا‬Dh ‫ ا(ﺝ‬Phh+ ‫ر‬jhh‫[ ا‬hh ‫ دال‬hh< ,hh* m/hh 7hh‫ ا‬.4hh‫ه‬
)jh0‫ ت ا‬h ‫ ا‬Ph+ h Yh ‫ ن‬h‫ ی‬,h‫ء ا‬h‫ أن ه‬Yh 8h‫ ا‬,* .:‫ا(ی‬
‫ د‬h‫ ا‬h 0‫اءة وآ‬hS ‫ رة‬hS ‫ن‬h+ ،(‫ی‬Fh‫ ت ا‬:<‫ ا" ل إﺝاء ا‬N / ,*) ‫ ا د‬N::
P h‫ ی‬h‫ آ‬. h h- ,h‫ إ‬h :h<‫ ه ا‬h&‫ ا‬hI+‫ و‬h‫ ت ا دی‬h P 6‫ ا‬N "0‫وا‬
‫ ت‬h ‫اء ا‬h‫ إﺝ‬,h* ‫ رة‬h ‫ وا‬:h<‫ﺝ ع ا< ا‬0‫ ا‬Y ‫ ل‬7& ‫ ا‬Y ,‫هء ا‬
Y h ‫ ل‬7h& ‫ ا‬1991 Sokol ‫ل‬6h ‫ر‬S ‫ آ‬.Carring + B‫ ا‬N" ‫ ا(;ى‬:<‫ا‬
&hh × ‫ ل ن‬h "‫ ا‬N /hh ,hh*) h ‫ ای‬h *‫ ام ا ا‬K0hh‫ وا‬h ‫ ای‬hh <‫ﺝ ع ا‬0hh‫ا‬
,hhh* hh -‫ أ‬N0Fhh hhS :hh-T hh>/‫ ت ا‬7hh‫ ا‬mhhh ‫ن‬hh+ ،ً‫ا‬hh ;‫ وأ‬.(&hh=
‫ ت‬7h‫ ا‬:h-T‫ ا‬Yjh0 ‫ى‬h;‫ أ‬h -‫ وأ‬Verbal Deficits L&‫ ت ا‬7‫ا‬
‫د‬hh‫ وﺝ‬Y‫ ی‬h ‫ ااﺵ‬h )* :hh-T hh K‫ ت ا‬h ‫ض ا را‬hh0& ،‫ م‬h * lhh‫ ﺝ‬.4hh‫ ه‬.hh L&‫ا‬
Facts Retrieval Deficits GC hh <‫ﺝ ع ا‬0hh‫ ا‬hh : hh‫ ه‬Y Dhh 0 Y 0hh
‫ ن‬h‫ ی‬Y‫ی‬4h‫ ل ا‬h&'(‫ أن ا‬Yh 8h‫ ا‬,*‫ و‬.Procedural Deficit C‫ﺝا‬B‫ ا‬7‫وا‬
h <‫ﺝ ع ا‬0‫ ا‬، :<‫ ا ت ا‬P+ ً‫ون ا>ا‬IL‫ ی‬S :-T‫ ا‬Y
Ohh/‫ وأ‬.(Geary, 1993) ‫ ل‬h &'(‫ء ا‬hh‫ ه‬h )* ‫ رًا‬Fhh0 ‫ إ‬hh"‫ ا(آ‬7hh‫ ا‬Phh‫ ه‬:hh<‫ا‬
Yh Nh‫ ت آ‬h ‫ ل ذوي‬h&'(‫( أن ا‬Cited in: Geary, 1993) Rourke ‫رورك‬
‫ﺝ ع‬0hh‫ ا‬Phh+ ‫ ت‬hh ‫وا‬hhI‫ أ‬،‫ ل‬h "‫ ا‬N /hh ,hh* l h ‫ درا‬Phh+ h ‫اءة‬hh ‫ ب وا‬:hh<‫ا‬
Y 0:hhhh)‫ر وی‬hhhh ‫ وی‬.hhhh L&‫>ا ت ا‬hhhh‫ ا‬,hhhh‫ رورك إ‬h hh‫ رده‬h hhS‫ و‬. h hh ‫ ای‬hhhh <‫ا‬
‫ ن‬h‫ ی‬:h- ‫ ت‬h Yh ‫ ن‬h‫ ی‬Y‫ی‬4h‫ ل ا‬h&'(‫ ا‬Yh %6 ‫( أن‬Weinstein, 1981)
=7h N jh& ‫اد‬h+(‫ء ا‬h‫ ه‬IL‫ وی‬. (‫ ا‬7‫ ا‬Y "‫ أآ‬P/7‫ء ا) ا‬m Y
.:‫= ا` ا(ی‬7) I j& Y "‫ أآ‬6‫= ا‬C ‫ م ا‬K‫ي ی‬4‫ ا‬Y‫ا` ا(ی‬
hhh +‫ رات ا‬h h ‫( ا‬Aram & Ekelman, 1988) ‫ ن‬h h ‫ودرس أرم وإآ‬
,hh‫ إ‬O:hhS T
ً h &' 32 Yhh hh 6 hh) * h )* P‫ دی‬h ‫ ا(آ‬N 7hh<0‫ وا‬h ‫ ت ا ر‬h‫ ه‬R‫وا‬
mhh0 (12=‫ )ن‬:h‫` ا(ی‬h‫= ا‬7h Ph+ =hh Yh P h :,h‫ ا(و‬:Y 0hR Y 0*hR
mhh0 (12=‫ )ن‬Yhh‫` ا(ی‬hh‫= ا‬7hh Phh+ =hh Yhh P h :hh "‫ ا‬.)hh 11.26 ‫ي‬hh*
C h 0 ‫ت‬hhI‫ أ‬.MC 7hhK‫ ا‬Nhh‫ آ‬Phh+ ‫ن‬T h 0 Y 0> h Y 0*hhR‫ و‬.)hh 8.29 ‫ي‬hh*
`hh‫= ا‬7hh Phh+ =hh0 Y 7hh‫ ل ا‬h &'(‫ أن أداء ا‬،hh +‫ رة ا‬h Ghh0‫ ی‬h + hh‫ا را‬
‫ ل‬h&'( h ‫ دال ر‬h< ,h* =h‫ أ‬Yh‫` ا(ی‬h‫ ا‬P+ =0 Y 7‫ وا('& ل ا‬:‫ا(ی‬
N 7h<0‫ ا‬,h* h‫ أ‬.‫اآة‬4h‫ وا‬،h ‫دراآ‬B‫* ا‬:h‫ ا‬،‫ ج‬0)0‫ ا‬,* > j‫* ا‬R‫ ا‬P+
‫ ر‬h/0;‫ ا‬,* ‫ < دال‬,* & ‫ أداء‬:‫ ا` ا(ی‬P+ =0‫ أدى ا('& ل ذوو ا‬،P‫ا(آ دی‬
ًjh&K) ‫ أداء‬Yh‫ ا(ی‬Mh&‫ ا‬Ph+ =h0 ‫ ن‬7h‫ ل ا‬h&'(‫دي ا‬h‫ ی‬Y h- Ph+ ،h06‫ا? ا‬
‫ ث‬h<‫ي ی‬4‫ ا‬Y:‫ ا‬,‫ ویﺝ[ ذ| إ‬06‫ ا اءة وای ت وا? ا‬,* ‫ < دال‬,*
. ‫ وا‬L&‫آ ء ا‬4‫ ا‬Q: ،=0‫ ن ا‬6 ،‫ ا>اب‬l +
‫ رات‬hI T ً h‫ً ﺵ‬h (Ashcraft et al., 1992) ‫ون‬h;~‫ و‬O+‫ا‬6h‫ى أﺵ‬h‫وأﺝ‬
=h ‫ ل ذوي‬h&'(‫ ا‬h*R ,‫* ا(و‬R‫ ا‬:P‫* ت ه‬R O )* (‫ا دی ا‬
h" "‫ ا‬h*R‫ ا‬،Y‫* ا('& ل ذوي = ا` ا(ی‬R "‫* ا‬R‫ ا‬،:‫ا` ا(ی‬
`hh‫ ا‬Phh+ =hh0‫ ذوي ا‬Y‫ ی‬h‫ ااﺵ‬hh*R hh‫ اا‬hh*R‫ ا‬،‫ی ء‬hh(‫ ل ا‬h &'(‫ ا‬hh*R
‫ د‬:‫* ا‬R‫ ا‬،Y‫ ذوي = ا` ا(ی‬Y‫* ااﺵ ی‬R : K‫* ا‬R‫ ا‬،:‫ا(ی‬
‫‪ hh*R‬ااﺵ ‪ h‬ی‪ Y‬ا(‪hh‬ی ء‪ .‬و‪ h * zhh h S‬د ا('& ‪ h‬ل وااﺵ ‪ h‬ی‪ Y‬ذوي ‪ =hh‬ا‪ `hh‬ا(ی‪:hh‬‬
‫وا(ی‪ Yhh‬وا(‪hh‬ی ء )ن=‪ Thh&' (27‬وراﺵ‪ً hh‬ا ‪hh0‬اوح أ*‪ hh‬ره ‪ .)hh 22– 7 Y h‬و'‪Ghh/‬‬
‫ا‪"- /‬ن *‪ ,‬آ‪<& N‬ص ‪ Y‬ا‪ F‬رآ ‪ P+ Y‬ا را أر[ ‪ I‬م ‪R‬ی‪ /‬ه‪ I P‬ا‪، h‬‬
‫‪ < I‬د ا‪0‬ﺝ ع ا‪ GC < P‬ا‪ Y [R‬ا‪4‬اآة 'ی ا ى‪ I ،‬ا‪ [hR‬ا ‪،Ph‬‬
‫و‪ h< hI‬د ‪ h+‬إﺝ‪hh‬اءات ا>‪h‬ح‪ .‬ووﺝ‪ h‬ا‪"- h/‬ن أن ا(داء *‪ h ,h‬ی } ا‪N 7hh<0‬‬
‫ا )) ‪ :- 8‬س ‪ =h0 ً /:h‬ا‪ ,h* .`h‬ا‪ }h6‬ا(داء *‪ ,h‬ا‪ hI‬م ا‪R0‬ی‪ h /‬ا<‪ :h‬‬
‫‪ =0‬ا`‪ .‬ا)‪ R 0‬ا‪R‬هی ‪ P+‬ه‪ .4‬ا را | ا‪ hI 0‬ا‪ [hR‬ا ‪ h + ،Ph‬وﺝ‪h‬‬
‫أن ‪ =7‬ا('& ل ی‪ = *R P+ /‬ا` ا(ی‪ :‬ی ن ‪ Y‬ت ‪ P+‬ا‪0‬ﺝ ع‬
‫‪ GC -‬ا‪ Y [R‬ا‪4‬اآة 'ی ا ى‪ ،‬وی)‪*D‬ن إ‪ ,‬إ‪ I‬ر ‪( L0) 8 m‬و‪ S‬ت ‪N-‬‬
‫ا‪ ,* .NC :‬ا‪ Y }6‬ذ|‪ ،‬أ‪ Yh mh + 9 Yh 1 I‬ا('&‪ h‬ل ‪ h*R Ph+‬ذوي ا‪=h0‬‬
‫ا(ی‪ Y‬أو‪ S‬ت ‪ * 0hT L 8 N-‬ء‪ .‬آ‪ h‬أ‪ hI‬ا(‪h+‬اد ذوو ا‪ =h0‬ا(ی‪ :h‬ا(‪?h‬‬
‫‪ hh‬ت ‪ Phh+‬ا‪ K0hh‬ام ا‪B‬ﺝ‪hh‬اءات ا<‪ Nhh" :hh‬ا‪ 0hh‬رة ‪ NC :hh Phh+‬ا>‪hh‬ح ا ‪ h‬ة‪.‬‬
‫ ‪ + B‬إ‪ ,h‬ذ‪ ،|h‬أ‪hI‬ت ‪ C h0‬ه‪4h‬ا ا‪ h 0‬أن ا(‪h+‬اد ‪ Ph+‬آ‪ h*R Nh‬ت ا‪h =h0‬اء‬
‫= ‪ P+‬ا` ا(ی‪ :‬أو = ‪ P+‬ا‪ `h‬ا(ی‪ Yh‬ی<‪7h‬ن *‪ ,h‬درﺝ‪ h‬ت )‪h< ,h* jh&K‬‬
‫دال ‪ Phh+‬ا;‪ h /0‬رات ای ‪ h‬ا ))‪ hh‬ر ‪+( h hh‬اد ‪ Phh+‬ا‪ hh*R‬ا‪ .> jhh‬أی‪،ًjhh‬‬
‫‪ -‬ار‪ /‬ط دال ‪ Y‬ا‪j‬ر ‪ P+‬أ‪ -‬ﺵ ‪ P‬ا` (داء *‪ ,h‬ا;‪ h/0‬رات‪h ; &7h .‬‬
‫ )‪hh+( /:hh‬اد ا )‪ hh‬ا(‪ )hh ?hh‬ا‪ =7hh Phh+ =hh0 Y 7hh‬ا‪ `hh‬ا(ی‪ ,hh* :hh‬ا ‪h‬‬
‫ا&‪ ،PL‬ر ا(* اد‪ * ،‬ا‪ ،[R‬وا(داء *‪ I ,‬م ا>ح ا‪.06‬‬
‫وی‪h‬ى ‪ (Lerner, 2000, 226) h‬أن ا‪h</‬ث ا‪ Ph0‬اه‪ Oh0‬را‪ h‬ا‪hST‬‬
‫ ‪ Y‬ا` و‪ h‬ت ا‪ 0h‬ﺝ‪ h* lh‬م آ‪ :,h* Dh‬درا‪ h‬ت ‪ =h‬ا‪ ،`h‬ا را‪ h‬ت ا‪h 0‬‬
‫‪ h +‬ة‪ .‬وأو‪ C hh0 O<hh‬ا را‪ hh‬ت ا< ی"‪ hh‬ا‪ Phh0‬أﺝی‪ ,hh* Ohh‬ا('&‪ hh‬ل ذوي ا‪;hh0‬ات‬
‫ا?ی‪ h h‬ی‪ I‬أ‪ hK‬خ ‪ h‬ا(‪h‬ات ‪m/hh‬ء‪ .‬و‪ hS‬ا*‪ h0‬ت ه‪ .4h‬ا را‪ h‬ت *‪ ,h‬ا(‪Q h‬‬
‫ا‪)60‬ﺝ ا< ی" ا‪ b 0 P0‬ء ا` درا ‪' Y l' F‬ق ا‪70‬ی و)‪: I‬‬
‫أ‪7h-‬ی ا‪ Y h‬ا?) ' ‪ Magnetic Resonance Imaging P:h‬ا‪4h‬ي ی ‪h‬م ‪<0‬ی‪Nh‬‬
‫ا‪B‬ﺵ رات ا ‪ P+‬رة وا< *‪ ,‬ﺵ ﺵ ‪ l/Fh‬ﺵ ﺵ‪ h‬ﺝ‪ hI‬ز ا‪ .h /6‬آ‪ h‬ی‪}h6‬‬
‫رًا '[ ا‪ 0‬دة ` ا‪ F P0‬إ‪ ,‬ﺵ‪ N6‬و‪ )/ [S‬ت ا` ا‪ 0‬دة‪.‬‬
‫وأﺝی‪ O‬درا ت * ی ة *‪ ,‬ا('& ل ا‪4‬ی‪ Y‬ی ن ‪ h Y‬ت ‪ h‬ﺝ‪ h* lh‬م‬
‫‪ Y K0:hh‬أ‪hh‬ب ‪7hh‬ی ا‪ Y hh‬ا?) ' ‪ .P:hh‬وأو‪ hIRC 0 O<hh‬أن ا)> ‪ hh‬ا( ‪hh‬‬
‫(‪ K‬خ ا('& ل ذوي ت ا‪ 0‬ﺝ‪ * l‬م وذوي ت ا اءة ﺝ‪ ; l‬ص‬
‫‪ [ 0‬ه‪ .4‬ا)> *) ا('& ل ا(ی ء‪.‬‬
‫و ‪ h‬ه‪ .4hh‬ا>ی ‪ - hh‬ی"‪ hh‬ود‪ hh S‬را‪ Fhh hh‬ط ا‪ Phh+ `hh‬أ) ‪ h‬ء *‪ h + .lhh‬درس‬
‫ﺵ‪ h‬ی‪ D‬و‪ h‬ی‪(Cited in: Lerner, 2000, 1998 Shaywitz and Shaywitz D‬‬
‫)‪ K0 226‬ام ه‪ .4‬ا>ی *‪ ,‬أ‪ hK‬خ ‪ Yh 29‬ااﺵ‪ h‬ی‪ Y‬ذوي ‪ h‬ت ا ‪h‬اءة و‪32‬‬
‫‪ Y‬ااﺵ ی‪ Y‬ا‪4h‬ی‪ Y‬ی‪ h‬ن ‪ h Yh‬ت ا ‪h‬اءة ‪ Ph+‬أ)‪ h‬ء أدا‪ ,h* hIC‬آ‪ Yh Nh‬ا‪ hI‬م‬
‫ا ة ری‪ R‬اءة‪ .‬و‪ + ,* N0F‬ا<وف‪ [R ،‬ا<وف وا‪ 6‬ت‪= )7h ،‬‬
‫ ذوي‬Y hh<&‫ ا‬Y hh `hh‫ ط ا‬Fhh Phh+ ‫ س‬hh hh S ًhhS‫و‬+ hh‫ ت ا را‬hh‫ ووﺝ‬.‫ ت‬hh6‫ا‬
‫اءة‬h ‫ ت ا‬h ‫ن ذوو‬h<&‫ ا‬hI‫اءة أ‬h ‫ ء ا‬h)‫ أ‬Ph+ .‫ی ء‬h(‫ ت ا اءة وا‬
[h ‫ی‬7h/‫ ا‬G' )‫ ا‬Y m P0‫ ا)> ا‬، &K‫ )> ا` ا‬P+ [S0‫ ا‬Y NS‫أداء أ‬
.?‫ ا‬G' )
-:PC I6‫ ط ا` ا‬F ‫ی‬7-‫ب‬

‫ ل ذوي‬h&'(‫ ا‬hh‫ ء درا‬h)‫ أ‬Phh+ ‫ ب‬7hh*(‫ ء ا‬h* l K0:hh‫ي ی‬4hh‫ ا‬P h"‫ب ا‬hh(‫ا‬
.PC hhI6‫` ا‬hh‫ ط ا‬Fhh) P hh /‫ ا‬N R:hh0‫ ا‬,hh* ‫ب‬hh(‫ا ا‬4hh‫ ه‬hh0‫ وی‬.0hh‫ ت ا‬hh
hIR0)‫ ی‬Ph0‫ ا‬PC hI6‫` ا‬h‫ ت ا‬4h‫ ذ‬hL)‫ و‬Nh‫<ی‬0 ‫م‬h P0‫ ا‬/6‫ة ا‬DI‫ م أﺝ‬K0:‫وی‬
lhhhh S ‫ي‬4hhhh‫ ا‬thhhh</‫ ا‬Phhhh+‫ و‬.‫ ت‬h hh6‫ وا‬،‫ رات‬h hh‫ﺵ‬B‫ ا‬،‫ات‬hhhh R0hhhhT ‫ص‬hhhh<&‫ا‬
‫ ط‬Fhh)‫( أن ا‬Cited in: Lerner, 2000, 226) 1989 McAnulty P0 hh‫ آ‬
(‫اءة‬hh ‫ ت ا‬hh) 0hh‫ ت ا‬hh ‫ ل ذوي‬h &'(‫ خ ا‬h K‫ أ‬lhhR0)‫ي ی‬4hh‫` ا‬hh PC h I6‫ا‬
P+ ًS‫و‬+ ‫ آ وﺝ ت ا را‬.‫ خ ا('& ل ا(ی ء‬K( PC I6‫ ط ا‬F)‫ | ا‬Y* =0K‫ی‬
‫ن‬h6‫ي ی‬4h‫ ا‬Ph&K‫ ا‬M&‫ ا‬،m0‫ ا‬PI/R‫ ا‬M&‫ ا‬،:‫= ا` ا(ی‬7) PC I6‫ ط ا‬F)‫ا‬
.7/‫ ا‬D‫آ‬
‫ ﺝ‬:hh&‫ ا‬Qhh ‫ا‬R‫ ا‬hh‫ را‬Ohh0‫ اه‬Phh0‫ ت ا‬h ‫ ا را‬Yhh h ‫ت ا ی‬hhI‫ أ‬h ‫آ‬
‫ ط‬Fhh)‫ وا‬PhhK‫ م ا‬h ‫ ا‬G+ h ‫ ام‬K0hh hh ‫ ت‬hh Yhh ‫ ن‬h ‫ ی‬Y‫ی‬4hh‫ ل ا‬h &'(‫ خ ا‬h K(
h‫ ا ی‬Yh ‫ ن‬h‫ ی‬h?‫ وذوي ت ا‬0‫ ` أن ا('& ل ذوي ت ا‬PC I6‫ا‬
‫ ل‬h h&'( hhh ‫ ﺝ ر‬:hhh&‫وق ا‬hhh&‫ ا‬Yhhh h h‫وا ا ی‬hhhI‫ وأ‬hhh ‫ ه‬/0 ‫ت ا‬T6Fhhh‫ ا‬Yhhh
h‫وق دا‬h+ ‫د‬h‫ وﺝ‬PC hI6‫ ط ا` ا‬F) ‫ ﺝ‬:+‫و‬I6‫ت ا را ت ا‬I‫ وأ‬.‫ا(ی ء‬
.h ‫ ت‬h Yh ‫ ن‬h‫ ی‬Y‫ی‬4h‫| ا‬hy‫ أو‬h ‫ ت‬h Yh ‫ ن‬h‫ ی‬Y‫ی‬4h‫ ا('& ل ا‬Y
[hS‫ ا‬Ph+ ORh Ph0‫` ا‬h‫ ت )ددات( ا‬4‫ل ذ‬T; Y Y 0*R‫ ا‬Y ‫ ا&وق‬O: S‫و‬
P& hh‫ل ا‬T0h;‫ ا‬,h* h‫ی‬S T h‫ د‬Y "- h/‫@ ا‬hh h‫ه‬/0*‫ ا‬hS‫ و‬.‫أس‬h‫وة ا‬h+ Yh ‫ ة‬h‫* ی‬
h)* `h‫ ا‬R0‫ ﺝ أ;ى را ا‬:+ ‫ درا ت‬O0‫ واه‬.` ‫ ر‬F0 ‫وا[ ا‬
Y h h‫وق دا‬h+ ‫د‬h‫ وﺝ‬IRC 0 ‫ت‬I‫ وأ‬.‫ ا(ی ء‬IC‫ا‬L ‫ و‬0‫اد ذوي ت ا‬+(‫ا‬
-[hS0‫ا‬- h ‫ع‬h ,h‫? ء إ‬hB‫ )ا‬I O S P0‫ م ا‬I‫ ا‬,* R0‫ ا‬P+ Y 0*R‫ا‬
Ph+ h44‫ ا‬N6h‫ ﺵ‬,* ‫وق دا‬+ ‫ت‬I ‫ آ‬.(‫ ا" ات‬Y : Y ‫ ر " < د‬0;‫ا‬
‫ أو‬hh06 ‫وف‬hh- ،hh <0 ‫ ت‬h ‫ آ‬Yjh 0 ‫ات‬hh "‫ ا‬Yhh hh*)0 hh*R R0hh‫ا‬
.(Larry, 1992, 343, 344) 06 ‫? ت أو آ ت‬
h /‫ ی‬0‫ ا‬:h<‫ م ا‬hI‫ ا‬,h* ‫ ء ا(داء‬h)‫ أ‬Ph+ PC I6‫ ط ا` ا‬F) G0‫ ی‬+‫و‬
، h h ‫ ا‬hhh I/R‫ ا‬G' h h)‫ وا‬hhh‫ اری‬R‫ ا‬G' h h) ‫? ة‬7hhh‫ة وا‬hhh /6‫ اد ا‬h h*(‫[ ا‬hhh hhh S ‫وا‬
Stanescw, Pinel ‫ ن‬+‫ و‬N) ‫ و‬:)0 ‫ دراــ‬C 0 ‫ت‬I‫ أ‬، / R‫& ا‬K‫ ا‬G' )‫وا‬
Ph/‫ ی‬0‫ ی ا‬h 0‫ أ) ء ا‬P+ ً& ً' F ‫ﺵ رات‬B‫ & ا‬Van (Cited in: Lerner 2000)
h I/R‫ة ا‬Fh ‫ ا‬Oh ‫ آ‬Y h- Ph+ ، h ‫ ا‬h I/R‫ ا‬G' h)‫ وا‬،h‫ی‬D‫آ‬/ ‫ اری وا‬R‫ ا‬G' )
h‫ آ‬.G S h‫ ب ا‬:h<‫ ء ا‬h)‫ أ‬Ph+ ً' Fh "‫ أآ‬/ R‫اوی ا‬D‫ ا‬G' )‫ و‬:‫ ا(ی‬,&:‫& ا‬K‫ا‬
Phh+ `hh PC h I6‫ ط ا‬Fhh)‫ دة ا‬h‫ زی‬,hh‫ إ‬G S h‫ ب ا‬:hh<‫ ء ا‬h )‫ أ‬Phh+ ‫ د‬h‫ ا‬hhR- h‫ای‬D ‫دي‬hh‫ی‬
Ph+ ‫ى‬:h ‫ ا‬h / R‫ ا‬G' h) `h PC hI6‫ ط ا‬Fh)‫داد ا‬Dh‫ وی‬.h / R‫ ا‬h‫ اری‬R‫ ا‬G' )‫ا‬
.‫ ب [ ا(* اد‬:<‫أ) ء ا‬
Positran ‫ون‬hh06B‫ ا‬hh0‫ دل آ‬h hh0‫ ذي آ‬Qhh‫ ﺝ‬:hh‫ ﺝ‬Yhh hh "/)‫ ء ا‬h ‫ ا(ﺵ‬hh‫ ر‬.‫ج‬
Nh;‫ ء دا‬h)/‫ م وا‬hI‫ ت ا‬h * ‫ س‬h S b h0‫ ز ی‬hI‫ ﺝ‬h‫ ه‬Emission Tomography (PET)
(Cited in: Lerner, 1990 Zamentikin et al., Y60hh)‫ ز‬l K0h‫ ا‬hS‫ و‬.`h‫ا‬
hhC‫ا‬D‫ ا‬Phh‫ ط ا<آ‬Fhh)‫>اب ا‬hh‫ ا‬Yhh ‫ ن‬h ‫ ی‬Y‫ی‬4hh‫ ا‬Y‫ ی‬hh‫ ااﺵ‬hh‫ را‬2000, 229)
:hhhR‫ ا‬Nhh;‫ ء دا‬hh)/‫ م وا‬hhI‫ ت ا‬hh * ‫ أن‬hhIRC 0 ‫ت‬hhI‫ وأ‬.. hh/0 ‫ر ا‬7hh ‫<ب‬7hh‫ا‬
‫ ذوي‬Y h <&‫ خ ا‬h K‫ أ‬Phh+ Cerebral Glucose `hh‫ز ا‬hh‫ أو ﺝآ‬Metabolism
‫ خ‬hK‫ أ‬Ph+ lh)* ‫ دال‬h< ,h* =h0K . h/0 ‫ر ا‬7h ‫<ب‬7h‫ ا‬C‫ا‬D‫ ا‬P‫ ط ا<آ‬F)‫ا‬
hhC‫ا‬D‫ ا‬Phh‫ ط ا<آ‬Fhh)‫ ذوي ا‬Y hh<&‫ أي إن ا‬.> jhh‫ ا‬hh*R‫ ا‬Phh+ Y hh<&‫ا‬
NhS‫( أ‬:hR‫ ا‬Nh;‫ دا‬، ‫ م‬I‫) ء وا‬/‫ )* ت ا‬Pj‫ ط أی‬F ‫ *) ه‬. /0 ‫ر ا‬7 ‫<ب‬7‫ا‬
.`‫ ا‬P+ NS‫ ﺝآز أ‬I‫و ی‬
Postmortem ‫ ة‬h hh+‫ ا‬h hh ‫ ت‬h hh< <‫ی‬Fhhhh0‫ ت ا‬h hh‫ را‬Ghhhh0‫ ی‬h hh +‫و‬
,h* ‫ ة‬h+‫ ا‬h ‫ ت‬h< <‫ی‬Fh0‫ ت ا‬h‫ ا را‬Yh ‫ای ا(د‬D0 Anatomical Studies
‫ ت‬h Yh ‫ ن‬h‫ ی‬Y‫ی‬4h‫اد ا‬h+ `h‫ ء ا‬h) Yh* =h0K‫ی ء ی‬h(‫اد ا‬h+ `‫أن ) ء ا‬
‫اءة‬h ‫ ت ا‬h Yh ‫ ن‬h‫ ی‬Y‫ی‬4h‫اد ا‬+ `‫ ا‬R: ( <‫ی‬F ‫ ه) ك درا ت‬.‫ا اءة‬
thh< Dh‫ آ‬I; hK‫ أ‬Oh >*‫ وأ‬h‫ ری‬K/‫ رﺝ ت ا‬h‫ادث ا‬h<‫ادث آ‬h- Q/:hh ‫ا‬h+ Y‫ی‬4h‫ا‬
,&Fhh0: ‫ رد أو‬h +‫ ه ر‬Phh+ Qhh> hh‫ ر‬Phh+ P‫ﺝ‬hh‫ ا) رو‬:hhS Phh+ ‫ر‬hh>‫ ا‬:hh6:‫ا ی‬
2‫ر و‬h‫ذآ‬6) ‫ ص‬Kh‫ء ا(ﺵ‬h‫ ه‬Yh 8 ‫ـ‬h `h‫ ا‬R:h ‫ درس أ‬P 0 ‫ و‬.Y> P+ N C‫إا‬
`h‫ ا‬h >) Ph+ ‫ل‬T0h;‫} ا‬h& Yh P h ‫ ت‬h<‫ ا‬Nh‫ أن آ‬h‫ ا ار‬C h0 ‫ت‬I‫ أ‬.(‫إ ث‬
Yh ‫ي‬h‫ ا‬b>:‫ ا‬,* [ >) P‫ وه‬،Planum Temporale +‫او‬
Yhh 8hh‫ ا‬,hh*‫ و‬:hh‫` ا(ی‬hh‫= ا‬7hh ‫ و‬Yhh‫` ا(ی‬hh‫= ا‬7hh Phh+ h ‫ وﺝ‬P8 7hh‫ ا‬Mhh&‫ا‬
.l + ‫ اﺝدة‬M&‫ف ا‬T0; =0K I0& ‫ن و‬+ ،`‫ ا‬P&7 P+ ‫وﺝده‬
‫ أن‬h-T‫ ی‬h‫ آ‬.‫ س‬h)‫ ا‬hL Ph+ ?‫ ا‬P+ >)‫ ا‬.4‫ ه‬6<0 :‫= ا(ی‬7)‫ ا‬P&+
8 h‫ و‬.Yh‫` ا(ی‬h‫= ا‬7h P+ IR< ‫ ر‬:‫= ا` ا(ی‬7 P+ /‫ ا)> أآ‬.4‫ه‬
‫اءة‬h ‫ ت ا‬h Y ‫ ی ن‬Y‫ی‬4‫ ة ا‬+‫ی< < ت ا‬F0‫ ا را ت ا‬O&F‫ ذ| آ‬Y
G' h )‫ ا‬.4hh‫ أن ه‬،Phh)‫ا ی‬4hh‫؛ وه‬Yhh‫ وا(ی‬:hh‫` ا(ی‬hh‫= ا‬7hh Phh+ hh 0 hh >)‫ ا‬.4hh‫أن ه‬
h >) ‫ أن‬jh‫ ت أی‬h‫ ا را‬O&Fh‫ آ آ‬.Y‫ وا(ی‬:‫ ا` ا(ی‬P&7 P+ R<‫ ا‬P+ I F0
h >)‫ ا‬.4‫ ه‬O ‫ آ‬Y - P+ ،`‫ی ا‬T; Y N ‫ ا‬I‫ أ? و‬:‫= ا` ا(ی‬7 P+ ?‫ا‬
‫اد‬h+(‫ ا‬h)* h‫ آ" ة ر وﺝ‬K ‫ی‬T; ,* ‫ي‬0<‫ ة و‬/‫ آ‬Y‫= ا` ا(ی‬7 P+
.‫ا(ی ء‬
1969 Ghalfant et al., ‫ون‬hh;~‫ و‬Ohh & ‫ آ‬h ‫ ت وﺝ‬h ‫ى ای‬0:hh ,hh*‫و‬
`h‫= ا‬h ,h* ‫ة‬h6/‫ ا‬lh *‫ أ‬Ph+ (Cited in: Kirk & Gallagher, 1989, 220)
‫ ة‬h+‫ ا‬Q/h h‫< ی‬0 b‫ی‬Fh0 I"h"‫ ﺝ‬Oh Y‫ی‬4h‫اءة ا‬h ‫ ا‬h ‫ ذوي ت‬Y‫اﺵ ی‬
‫اد‬h+(‫ ن أن ا‬0h‫ ﺝ‬h‫ ووﺝ‬.`h‫ ا‬G' h) Yh h"‫ )> أو أآ‬P+ ‫ ر‬Y ‫ ی ن‬I ‫أ‬
‫>ا ت‬hh‫ ن ا‬h ‫ ب ی‬:hh<‫>ا ت ا‬hh‫ وا‬،‫اءة‬hh ‫>ا ت ا‬hh‫ ا‬،hh?‫>ا ت ا‬hh‫ذوي ا‬
.> :‫= ا` ا‬7 P+ ‫ اری‬R‫ ا)> ا;ة ا‬P+
h)* ‫ ت‬h ‫ ای‬h ‫ ت‬hh ‫ اث‬h-‫ إ‬Ph+ hI ‫ى دورا‬hh;‫ أ‬Nh‫دى *ا‬h h‫آ‬
‫زن‬h‫ ض ا‬h&K ‫ ة أن ا‬h‫ ت * ی‬h‫ت درا‬I‫ أ‬+ .‫د‬T ‫& ض ازن *) ا‬K ‫ ا‬I) ‫ا('& ل‬
hh ‫ ب ر‬:hh<‫ ا‬hh ‫ ت‬hh ‫ ل ذوى‬h &'(‫ ا‬h )* ‫ر‬hh60 hh< ,hh* ‫ ث‬h <‫د ی‬T h ‫ ا‬h)*
‫ی ء‬hhhh(‫ ل ا‬hhh&'(‫اءة وا‬hhh ‫ ا‬Phhhh+ @&K)hhh‫ ل ذوى ا(داء ا‬hhh&'(‫ ا‬hhh)* lhhh‫ و‬- ‫ار‬hhh60
‫ س واد س وآ} وﺝ دن‬6‫اض أﺝى ا‬0+‫ا ا‬4‫ ه‬Y G <0‫ و‬.(Badian, 1999)
‫ ل‬h&'(‫ ا‬Yh h) * ,h* h‫( درا‬Isaacs, Edmonds, Lucas & Gadian, 2001)
hST‫ ا‬h‫ ف درا‬hI .(NhS‫*ً أو أ‬/h‫ أ‬30 hI- ‫ة‬h0+ ‫ )أي إن‬P />‫ ا‬I ‫ أوا‬N/S ‫و وا‬
‫ دة‬h ‫د‬h‫ وﺝ‬Yh* h‫ ا را‬C h0 O&Fh‫ آ‬hS‫ و‬.‫ ب‬:<‫ ا‬P+ K‫ ا‬7‫ ) ا` وا‬Y
Yhh ‫ ن‬hh‫ ی‬Y‫ی‬4hh‫ ل ا‬hh&'(‫ أن ا‬hh‫ وﺝ‬thh - :hh‫ اري ا(ی‬hhR‫ ا‬Mhh&‫ ا‬Phh+ hh S hh‫ر دی‬
Have More Grey Matter ‫ة‬h "‫ آ‬h‫ دة ر دی‬h I‫ ی‬h :h<‫ رة ا‬h ‫ ا‬Ph+ ‫ ت‬h
} h 0 ‫ ا(ول‬hh‫ ی‬0‫ ا‬hh‫ا ه‬4hh‫ ه‬h ‫ وی‬.7hh‫ ا‬.4hh‫ ه‬Yhh ‫ ن‬h ‫ ی‬Y‫ی‬4hh‫| ا‬hhy‫ و‬hh ‫ ر‬
. /7* ‫ ا('& ل ا(ی ء‬Y *R P+ ‫ رة ای‬P/7‫ ا‬m‫اا‬
Biochemical Factors C ‫ آ‬/‫ ا‬N‫ اا‬.‫ج‬

‫ ن‬h‫ ی‬Y‫ی‬4h‫ ل ا‬h&'(‫ م وا‬h* lh‫ ﺝ‬0h‫ ا('& ل ذوي ت ا‬Y ‫ه) ك ا ی‬
‫ت‬T6Fhh ‫ أو‬h ‫ت ورا‬T6Fh Yh ‫ ن‬h‫ ص ی‬h; lh‫ ت ﺝ‬h ‫ ای‬h ‫ ت‬h Yh
hhI ‫ أ‬hh‫ ه‬IT6Fhh ‫وض‬hh&‫ ا‬h -‫ أ‬.Phhy /‫ ن ا‬h <‫ ا‬Yhh `‫ ری‬h I‫ ی‬h } h ‫ و‬hh ‫روﺝ‬
Unknown Biochemical Imbalance ‫وف‬h h 8 PC h ‫ل آ‬T0h;‫ ا‬Yh ‫ ن‬h‫ی‬
Ph * =hK Yh ‫ ن‬h‫ ی‬Y‫ی‬4‫ي وﺝ *) ا('& ل ا‬4‫ ا‬PC ‫ آ‬/‫ل ا‬T0;‫ [ | ا‬l F
. h /0 ‫ر ا‬7hh ‫<ب‬7hh‫ ا‬h C‫ا‬D‫ ا‬Phh‫ ط ا<آ‬Fhh)‫>اب ا‬hh‫ ا‬Yhh ‫ ن‬h ‫ ی‬Y‫ی‬4hh‫| ا‬hhy‫وأو‬
.(Krik & Gallagher, 1989,196)
Y‫ی‬4hh‫ ل ا‬h &' P‫ دی‬h ‫ ا(داء ا(آ‬Y :hh<0 hh‫ ام ا(دوی‬K0hh‫ أن ا‬Yhh 8hh‫ ا‬,hh*‫و‬
h;~ ,h‫ إ‬OhS‫ و‬Y IL ، /‫ < آ‬,* ‫ة‬/0K 8 O‫ زا‬0‫ ت ا‬Y ‫ی ن‬
.4hh‫ إ أن ه‬،0hh‫ ت ا‬hh Yhh Y:hh< hS S h ‫ أن ا‬h‫ آ‬Phh0‫ ا‬hh />‫ ری ا‬h 0‫@ ا‬hh
‫ ام‬K0hh‫ ا‬,h* Oh‫ أﺝی‬Ph0‫ ا‬Fhh‫ ا‬h‫ ااﺝ‬Ph+‫ و‬. + hB‫<ث ا‬/ h * h h ‫ ری‬h 0‫ا‬
(Cited in: Kirk 1977 Adelman and Comfers ‫ر أد ن وآ&س‬S ، S ‫ا‬
‫ وذوي‬0h‫ ت ا‬h ‫وي‬4h h ‫" رة ا‬0h‫ & أن أدوی ا‬Gallagher, 1989, 196)
.‫ ة ا ى‬7S ‫ ات‬I C‫ا‬D‫ ا‬P‫ ط ا<آ‬F)‫ا>اب ا‬
:‫ ت‬I‫ ا‬.‫د‬
@hh ‫ت‬hhI‫ أ‬h + .‫ ت‬h ‫ ای‬hh ‫ ت‬hh ‫ اث‬h -‫ أ‬Phh+ h ‫ ت دوره‬h I
,hh* Ohh‫ أﺝی‬Phh0‫ ا‬hh +‫ ت ا‬7hh‫ وا‬P hhI‫وذ ا‬4Fhh‫ ا‬Y h Ohh>‫ ر‬Phh0‫ ت ا‬h ‫ا را‬
‫ ت‬h jh‫ن أی‬hIL‫ ی‬YhI ‫ أ‬h 6 ‫ ت‬h Y Y ‫ ی‬PC‫) ت ذوات ز ا‬/‫ا‬
Ross ‫ون‬h;~‫ روس و‬h‫ت درا أﺝاه‬I‫ وأ‬.( )I‫ ای )ا‬P-‫ @ ا)ا‬P+
‫دي‬h‫ ی‬Y ‫وﺝ‬0h‫از أ‬h+‫ دة إ‬h‫( أن زی‬Cited in: Mazzocco, 2001)1998 et al.,
‫ ا(داء‬hS‫ د‬,h‫ یدي إ‬Y6‫ ا(;ى و‬L&‫ م ا‬I‫ ا<آ وا‬R0‫ زی دة * ا‬,‫إ‬
.‫ م‬I‫ ا‬.4‫ ه‬,*
: y /‫ ا‬N‫اا‬
: ‫ ا ر‬N‫اا‬
h )* ‫ ت‬h ‫ ای‬hh ‫ ت‬hh ‫ اث‬h -‫ إ‬Phh+ ًh I ‫ دورا‬h ‫ ا ر‬Nh ‫ اا‬Qhh
Qhhhhhh‫ ااﺝ‬Qhhhhhh0‫ ام آ‬K0hhhhhh‫ ا‬,hhhhhh* ‫ ب‬:hhhhhh<‫ ا‬Phhhhhh+ }‫ ری‬h hhhh0‫ ا‬h hhhh0‫ ی‬thhhhhh - .‫ ل‬h hhhh&'(‫ا‬
‫ رة‬hI‫ ا‬Q‫ ری‬h ,h* Dh‫ آ‬Ph0‫ ا‬Worksheet Nh‫&< ت ا‬h‫ و‬Workbook P‫ا ر‬
،Poor Numerical Reasoning ‫ دي‬h‫ ج ا‬0)0h‫= ا‬h ,h‫ إ‬h‫ودي | ا ر‬
Poor 6Fh‫ ا‬Nh- =h‫ و‬،Poor Concept Development‫م‬hI&‫ ا‬h =h‫و‬
.(Reid & Hresko, 1981, 292) Problem Solving
Yh ‫( أن‬Cited in: Newman, 1998, 96) 1989 Sharma h‫ ﺵ‬h 0‫وی‬
Q‫ ری‬h ,h* Y C ‫ اث ای ت ا‬-‫ إ‬P+ I: P0‫ ا ر ا‬N‫ اا‬Y
0hh‫ ا‬hh‫ی‬L Yhh* hh 6‫ رف ا‬h ‫ ا‬I‫ ی‬hh } h Y‫ی‬4hh‫ ا‬Teacher Trainer Y h ‫ا ر‬
.0‫)ﺝ آداة ا‬60‫ ام ا‬K0 6‫ ا رف ا‬I‫ و } ی‬،P ‫م ای‬I&‫ ا‬Y‫ی‬6‫و‬
(Cited in: Reid & Hresko, 1981, 1978 Cawley Ph‫ى آ‬h‫ ی‬h‫آ‬
hh ‫ ه ای‬hh&‫ ا‬Yhh Nhh6 = hh hhI+ Yhh ‫ ن‬h ‫ ی‬Y hh‫ ا ر‬Yhh hh‫أن ا ی‬292)
‫ل‬Th; h ‫ رف ای‬h‫ ا‬h ‫ رك‬h‫ ی‬Y h‫ ا ر‬Yh mh + Nh S ‫ و* د‬، :<‫وا ت ا‬
‫ا‬4h‫ ه‬hST*‫ و‬h C‫ ا‬0‫ ا‬h‫ ا ر‬Yh ,h‫)ات ا(و‬:h‫ ا‬Ph+ h‫ و ه‬h‫ ا ر‬Nh/S ‫)ات‬
‫ د‬h‫ ا‬hL ( P+ h6‫ح ا‬Fh‫ ا‬Ph+ h Y h‫ ا ر‬Yh ‫ ا ی‬R‫| ی‬4‫ آ‬:}‫ ری‬0 )‫ا‬
NhhC‫ د‬,hh* Y h‫ ا ر‬Yhh ‫ ا‬h ‫ ﺝ‬hh /‫ د آ‬h* h0‫ ی‬h ‫ آ‬.}‫ ری‬h0 hI ‫ ﺝ‬0<‫ ی‬Phh0‫ي ا‬Fhh‫ا‬
Y h‫ ا ر‬Yh ‫ ا‬h‫ ﺝ‬Nh S ‫ د‬h* ‫س‬h6‫ ی‬Y h- Ph+ ‫ ت ا ر‬/‫ وااﺝ‬،‫ رات‬/0;T ‫ا رس‬
.‫ی‬0‫> ا‬F ‫زم‬T‫ ا‬OS‫ا‬
(Cited in: 1979 Good & Schedual N‫ ی‬h‫د وﺵ‬h‫ ﺝ‬h‫ أﺝاه‬h‫ درا‬Ph+‫و‬
h Ph+ h ? ‫ اث‬h-‫ إ‬,h* ‫ رس‬h‫ رة ا‬hS ‫ت‬hI‫ أ‬Reid & Hresko, 1981, 292)
‫ أن‬C h0)‫ت ا‬hI‫ أ‬h‫ آ‬.}‫ ری‬h0‫ ا‬OhS‫ ری} وو‬h0‫ ا‬h ‫ل 'ی‬Thh; Yh ‫ ت‬h ‫ ل ی‬h&'(‫ا‬
.‫ ا(آ دی *) ا('& ل‬P-‫ < دال )ا‬,* ‫ی‬D‫ ی‬Y ‫ي ر‬0‫ك ا‬:‫ا‬
‫ى‬0: ‫ < دال‬,* 0‫ ی‬4 T0‫ ا‬N 7< ‫ ا را ت ا< ی" أن‬O<‫| أو‬4‫آ‬
%40 /:h) Njh+‫ أ‬h /; ‫ رس‬I:‫ ری‬0 ‫ ی م‬Y‫ی‬4‫ ا‬4 T0‫ یدي ا‬t - .‫ة ا رس‬/;
.(Newman, 1998, 97) ‫ ئ‬0/ ‫ رس‬I:‫ ری‬0 ‫ ی م‬Y‫ی‬4‫ ا‬4 T0 ‫ ر‬
Ph+ NhS(‫ ا‬,h* Y h‫ ا ر‬Y ‫ ى أن ا ی‬+ (Ginsburg, 1997) ‫ج‬/:)‫أ ﺝ‬
‫ب‬h‫ أ‬,h* }6)h‫ ی‬h ‫ ت؛‬h ‫ دة ای‬h [h Y - 8 6‫< ة ا(ی‬0‫ای ت ا‬
‫ي‬4h‫ ا‬OhS h ‫ ر‬I:h‫ ری‬Ph+ l jh ‫ي ی‬4h‫ ا‬OhS‫ ا‬Y* Tj+ ،‫ ی ت‬I:‫ ری‬
.‫ ری} ا اءة‬P+ l j ‫ی‬
-hh ‫ل ا‬7h&‫ )ا‬hh ‫ ت‬h ‫ اث‬h-‫ إ‬,hh* ‫ * ة‬:h‫ ا‬h‫ ا ر‬Nh‫ اا‬Yh‫و‬
hhhR ‫ و‬h h‫)ات أﺝاه‬hhh }hhh; ‫ ة‬h h ‫ت‬0hhh‫ ا‬hhh ' hhh‫ درا‬Phhh&+ .(hhh K‫ل ا‬7hhh&‫ا‬
Y ‫اه‬h‫ ا‬Yh h) * ,h* (Cited in: Miller & Mercer, 1997) 1990 Wanger
‫ ا‬h‫ آ‬4hh T0‫ء ا‬hh‫ أن ه‬hh‫ ا را‬C h0 O&Fhh‫ وآ‬.0hh‫ ت ا‬hh Yhh ‫ ن‬h‫( ی‬500=‫)ن‬
‫ ورد‬.hh K‫ل ا‬7h& h ‫ ر‬hh ‫ل ا‬7h&‫ ا‬Ph+ ‫ ق‬h&; ‫ دال‬hh< ,h* ً h0-‫ ا‬h"‫أآ‬
، hI + ‫ن‬h‫ ی ر‬Ph0‫ ا‬h ‫ل ا‬7h&‫[ ا‬h‫ و‬,h‫ إ‬4h T0‫ء ا‬hI P/:h)‫ ق ا‬h&;B‫"ن ا‬- /‫ا‬
Matter Dh‫ ورو‬h> bh‫ أو‬h‫ آ‬.‫ل‬7&‫ | ا‬P+ 4 T0‫ هء ا‬I j ‫ ی‬P0‫وا ة ا‬
Nh‫ اا‬Y h Yh ‫( أن‬Cited in: Miller & Mercer, 1997) 1994 and Roberts
hh K‫ رف ا‬h ‫ وا‬،‫رة‬hh ‫ ه ا‬h )‫ ا‬،Phh‫ ا ر‬N7hh&‫ ا‬hhR- 0hh‫ ت ا‬7hh //:hh‫ا‬
(Cited 1991 Baroaody & Hume‫م‬h ‫ودي وه‬h O/‫ أ‬+ .}‫ ری‬0‫ ت ا‬R ‫ا‬0
Nh‫ اا‬Y h Y & j‫ وا) ه ا‬:‫ ری} ا‬0‫ أن ا‬in: Miller & Mercer, 1997)
‫ ت‬h ‫ ذوي‬4h T0 ‫ ت‬h ‫ ای‬Ph+ = jh‫ ا(داء ا‬P+ ‫ دال‬N6F I: P0‫ی ا‬0‫ا‬
hh ‫ ت‬hh ‫ اث‬h -‫ إ‬Phh+ h I ‫ دورا‬K0:hh‫ وا(دوات ا‬Qhh06‫دي ا‬hh |4hh‫ آ‬،0hh‫ا‬
.‫ * م‬l‫ ﺝ‬0‫ ; ص و ت ا‬l‫ای ت ﺝ‬
: :&)‫ ا‬N‫ اا‬: "

‫ة‬6/‫ة ا‬/K‫ ا‬N *
(Cited in: Reid & 1976 Kurtz & Spiker ‫آ‬/h‫ و‬Dh ‫ى آ‬h‫ی‬
‫ات‬hhh/K‫ ا‬Yhhh ‫ ة‬h h‫ی‬+ hhh*R ‫ ل‬h h&'(‫ ا‬Yhhh Nhhh&' Nhhh6 ‫ أن‬Hresko, 1981, 292)
،h‫ ا ر‬Nh/S h ‫ اد‬h*‫ إ‬,h* ‫ات‬h/K‫ ا‬N0Fh‫ و‬،Ph+‫ ا‬lRj ,* MC 7K‫وا‬
.P ‫= ا‬K0‫ أو ا‬P‫ ا>اب ا) روﺝ‬،P+ "‫ف ا‬T0;‫ ا‬،Py /‫ا< ن ا‬
‫ات‬h/K‫ ا‬Yh Y *h (Piaget & Inhelder, 1969) ‫ ر‬hI ‫ وا‬lh ‫ د ﺝ‬h- hS‫و‬
:hh&)‫ ا‬hhL)‫ ا‬lhh‫ وﺝ‬Yhh ‫ ل‬hh&' Phh+‫ ا‬jhh)‫ ا‬Phh+ hh ‫ ا(ه‬Yhh hh /‫ آ‬Qhh ‫ ﺝ‬,hh*
:P‫ی ه‬0‫وا‬
MC 7hK‫ ا‬h+ Ph‫ وه‬h C ‫ی‬D &‫ رف ا‬h‫ ا‬hI * Gh>‫ وی‬h C ‫ی‬D &‫ة ا‬/K‫ ا‬:‫ا)ع ا(ول‬
‫ أو‬hhhy /‫ وا‬،‫زن‬hhh‫ ا‬،N6Fhhh‫ ا‬،hhhR<‫ ا‬Nhhh" ‫ اث‬hh-(‫ ء وا‬hh‫ ﺵ‬hh C ‫ی‬D &‫ا‬
hhR ‫ل‬Thh; Yhh ‫ رف‬h ‫ ا‬Yhh ‫ع‬hh)‫ا ا‬4hh‫ ه‬Nhh&>‫ ا‬Q:hh06‫ وی‬،Y‫ی‬hh60‫ا‬
.l‫ا(ﺵ ء <ا‬
Nh* &0‫ ا‬Yh P C ‫ی‬D &‫ة ا‬/K‫ ا‬Y }6‫ ا‬,* ‫ة ا)> ای‬/K‫ ا‬:P "‫ا)ع ا‬
Ih‫ ی ر‬Ph0‫ ل ا‬h+(‫ ا‬Y P ‫ة ا)> ای‬/K‫ن ا‬+ ‫[ ا(ﺵ ء‬
‫ة‬h/K‫[ ا‬h h C ‫ی‬D &‫ة ا‬h/K‫ ا‬l F0‫ و‬.‫ اث‬-(‫ ا(ﺵ ء وا‬,* ‫ ص‬K‫ا(ﺵ‬
[hh Nhh&>‫ ا‬Nhh* & ‫ل‬Thh; Yhh mhh + h ‫ ن ه‬h 6‫ إ‬Phh+ h ‫ ای‬hh >)‫ا‬
‫اءة أو‬hhh ‫ل ا‬Thhh; Yhhh Q:hhh06 h hI ‫ أ‬Phhh+ h hI l Fhhh0 h h‫ آ‬،‫ ء‬h h‫ا(ﺵ‬
.‫ ا(ﺵ ء‬,* ‫ ل‬+(‫ل ا‬T; Y P)/ I)6‫ و‬Y‫ ا;ی‬,‫ ع إ‬0‫ا‬
‫ ز‬hIR‫` وا‬h‫ دور ا‬Ph+ Nh"0‫ي ی‬4h‫ي ا‬jh‫ ا‬jh)‫ ا‬N ‫ة‬/K‫ ا‬N * m/‫وی‬
P/7hhhhhhh‫)&} ا‬hhhhhhh‫ ا‬hhhhhhh ‫ع‬hhhhhhh&‫ا ا‬4hhhhhhh‫ ه‬,:hhhhhhh‫ وی‬،Phhhhhhh+‫ ا‬hhhhhhh)‫ ا‬Phhhhhhh+ ‫ دي‬h hhhhh?‫ا‬
h ‫ع أن‬h&‫ا ا‬4h‫ ه‬h‫ ویآ‬Developmental Cognitive NeuropsychologyPC )‫ا‬
‫ة‬h/K ًh 6 ‫ م ا(ول ا‬h ‫ ا‬Ph+ h Ph0‫ وا‬h)‫ا ا‬4hI /- 7h‫ ا‬h C )‫? ات ا‬0‫ا` وا‬
`h P‫ﺝ‬h /‫ ا‬h)‫ أن ا‬,h* ,h<)‫ا ا‬4h‫ ه‬h‫ یآ‬h‫ آ‬.‫ ل‬h&'(‫ ا‬I ‫ض‬0‫ ی‬P0‫ة ا‬6/‫ا‬
‫ ﺝ‬:h&‫} ا‬h(‫ ا‬Nh‫ ه‬R0‫اد وی‬h+ Ph+‫ ا‬h)‫ ا‬Q- 7‫و ادة( ی‬-‫ ادة‬N/S)
. :&)‫ی ت ا‬L)
(Cited in: 1979 ، 1978 Herman and Epstein Y 0:h/‫وی ه ن وای‬
‫ض‬h0+‫ وا‬.‫ ل‬h&'(‫ ا‬h)* Ph+‫ ا` وا) ا‬/0;‫ ا‬Y ‫ أول‬Wadsworth, 1989)
lhh ‫ ن ﺝ‬h‫ ده ﺝ‬h- h‫ آ‬Ph+‫ ا‬hh)‫ ا‬Nh-‫` وا‬hh‫ ا‬h Y h ‫ي ودال‬hS ‫ ط‬h/‫د ار‬h‫وﺝ‬
‫رث‬hh‫ ود‬h‫ ویآ‬. h * Y h&0K‫ ل ا‬h&'(‫ ا‬h )* ‫ی ء أو‬hh(‫ ل ا‬h&'(‫ ا‬h)* ‫اء‬hh .4hh T‫و‬
‫ي‬4hh‫`" ا‬hh‫ ا‬hh " lhh 0‫ً آ‬7hh; Y 0:hh‫ ا‬Qhh0‫ث وآ‬hh< ‫( أن‬Wadsworth, 1989)
‫ ء‬h‫[ ا‬hS0‫ ی‬Y:h‫ا ا‬4h‫ ه‬Ph+‫ و‬.) 14 ‫و‬12 * P+ ‫اد‬+ P+‫= ا` وا) ا‬7‫ی‬
. ‫ ا رات ا‬P+ S ‫زی دة‬
Fisher & Rose ‫ وروز‬Fh + Yh Nh‫ث آ‬h< ‫ض‬h0& ،h‫ ا‬- h"‫ أآ‬h< ,*‫و‬
h C )‫ات ا‬h ?0‫( أن ا‬Cited in: Cole & Cole, 1996) 1995 Case } h‫ وآ‬1992
h /‫ آ‬N6F I: ‫ )ات‬O ‫= و‬7 ‫ و‬Y 0) Y ‫اوح أ* ره‬0 Y‫ی‬4‫ ` ا('& ل ا‬P+
.P & ‫ وا‬،P* 0‫ اﺝ‬،P+‫ك ا‬:‫ ا‬Y N6 L-T‫ ا‬C )‫? ات ا‬0‫ ا‬P+
، h‫ اﺵ‬h- Ph+ lh ‫ وز‬Yh (%50) `h‫ وزن ا‬z/‫ ی‬،‫ة‬6/‫ ای ا>& ا‬P&+
:h ‫ وی‬.Ph6‫ ا‬lh ‫ وز‬Yh (%90) ,h‫ إ‬N70 /:)‫ ا‬.4‫ د &[ ه‬:‫ * ا‬N&>‫غ ا‬/‫و‬
Y h ‫ ع‬h K) ‫ود‬Dhh0‫دي ا‬hh‫ وی‬.Myelination ‫ ع‬h K) ‫ود‬Dhh ‫ ورة‬h R0 G' h ) ,hh‫` إ‬hh‫ا‬
h "6‫ ا‬h‫ ﺝ‬h‫ آ‬.‫? ر‬7h‫ '& ل ا‬P+‫ ا) ا‬P+ ًI ‫ ا` دورًا‬P+ G' )‫ ا‬N;‫ودا‬
‫دي‬hh hh‫ آ‬.hh‫ اری‬R‫ ا‬،hh &K‫ ا‬، 8 7hh‫ص ا‬7hh&‫ ا‬Y hh hh 6‫ ا‬hh &‫ ا‬m‫وا‬hh‫ ا‬Yhh
OhS‫} ا‬h& Ph+‫ و‬.h D‫ وا‬6‫ی وا‬7/‫ ا ت ا‬R P+ ًI ‫ دورًا‬G' )‫ا‬
‫دي‬h‫ ی‬.‫ ور‬h ‫ي‬4h‫` وا‬h‫ ا‬Ph+ ‫م‬Th6‫ ا‬G' h) [ ‫ ' و‬/‫> ار‬/ G' )‫ ا‬.4‫ ه‬b/7
‫ود‬Dh0‫ ا‬Yh hK Ph0‫ ا‬G' h)‫ ا‬h‫ أ‬.‫ ز‬h h ?0‫ ل وا‬7h‫ رات ا‬S ) ‫اع‬B‫ ا‬,‫إ‬
‫ دة‬h Ph‫ وه‬Hippocompus }/‫آ‬/ ‫ ه‬,* ‫ي‬0<0+ ‫ة‬6/‫ة ا>& ا‬0+ ‫ل‬T; ‫ ع‬K)
hhh />‫ ` وا‬h hK‫ ا‬Y h h hhh>‫ ف اا‬h h (‫ ا‬b:hhh‫ و‬.‫ ى‬h h‫ ة ا‬7hhhS ‫اآة‬4hhh /:hhh) hhhI
‫ ت‬h h‫ ا<آ‬,hhh* hhh S ‫ >ة ا‬:hhh hhh K‫ة ا‬hhh6‫= ا‬7hhh Phhh>? Phhh0‫ ا‬hhh S‫ ا‬hhh ‫ رﺝ‬K‫ا‬
.‫إرادی‬T‫ا‬
h ‫هي ا‬h‫ً وﺝ‬h‫ی‬S ‫ ًا‬h ‫ة‬h6/‫ رة ا‬h ‫( أن‬Solso, 1995) : ‫ویى‬
hI ‫ة‬h6/‫ رة ا‬h ‫ض‬h0 Ph0‫ ا‬/7h‫ ا‬h K‫ ت ا‬h*& :h00+ . /7h‫ ا‬K‫ ا‬,*
‫ رة‬h ‫ض‬hh0 Phh0‫ ا‬/7hh‫ ا‬hh K‫ ت ا‬h *& :hh0 Y h - Phh+ .‫ة‬hh "‫ آ‬،‫ ة‬h ،‫ة‬hh /‫آ‬
. S‫ > و‬:‫ و‬،‫ ? ة‬I ‫ة‬6/‫ا‬
‫ ه‬h &‫ ا‬hh ‫ م و‬h * lhh‫ ﺝ‬Phh+‫ ا‬hh)‫ ا‬,hh* ‫ة‬hh‫ ا‬Nhh‫ ول اا‬h ) G/hh hS‫و‬
.(2001 ،‫ ; ص )زی دة‬l‫ای ﺝ‬
‫>ا ت‬hhh‫ ا‬Yjhhh0‫ و‬.hhh C )‫ ا‬0hhh‫ ت ا‬hhh :hhh&)‫ ا‬Nhhh‫ اا‬Yjhhh0 hh‫آ‬
،hhh ‫ ا<آ‬hhh ‫دراآ‬B‫>ا ت ا‬hhh‫ ا‬،‫ي‬7hhh/‫ وا‬،P:hhh‫دراك ا‬B‫>اب ا‬hhh‫ ا‬،. hhh/0 ‫ا‬
‫ م‬h* lh‫ ﺝ‬0h‫ ت ا‬7h //: N‫ *ا‬I‫ آ‬،>j‫ وا? ا‬، +‫ ت ا‬7‫وا‬
.‫ ; ص‬l‫و ت ای ت ﺝ‬
Yhhh Nhh‫ آ‬lhh/‫ي ی‬4hh‫ ور ا‬hh‫ ا‬Ohh‫ ) و‬Phh0‫ ت ا‬hh‫ ا را‬P hh<‫ ا‬thh- /‫ ول ا‬hh) hhS‫و‬
،‫اآة‬4hhh‫>ا ت ا‬hh‫ وا‬،. hh/0 ‫ر ا‬7hh ‫<ب‬7hhh‫ ا‬hhC‫ا‬D‫ ا‬Phh‫ ط ا<آ‬Fhh)‫>اب ا‬hh‫ا‬
h ‫ ت‬7h 6‫رات ا‬70‫ وا>ا ت ا‬،P‫ي ا<آ‬7/‫ ا‬G )0‫وا>ا ت ا‬
.(t "‫ ا‬N7& :‫ ا را ت ا‬P+ |4 ‫ ص‬K‫ء ا‬DR‫ ا‬L ‫ای ت )أ‬
‫ اث‬hh-‫ إ‬Phh+ hh /‫ ور آ‬hh Effective factors hh ‫ اﺝ ا‬Nhh‫ اا‬I:hh hh‫آ‬
‫( أن‬Kirk & Gallagher, 1989, 197) ‫ ر‬h R‫ك وﺝ‬hh ‫ى آ‬hh + .0hh‫ ت ا‬hh
‫ م‬h* lhh‫ ﺝ‬0hh‫ ت ا‬hh ‫ اث‬h-‫ إ‬Phh+ ‫ دال‬hh< ,hh* I:hh hh +‫ وا ا‬hh ‫ اﺝ ا‬Nhh‫اا‬
،h; ‫ أو‬Q/:h 0h‫ ا‬Ph+ NFh&‫ي ی‬4h‫ ا‬Nh&> + .‫ ص‬h; lh‫ ت ﺝ‬h ‫ ای‬h ‫و ت‬
Nh ‫ و‬.jh&K) ‫ یات ذات‬h h )‫ و‬Ph‫ ح ا را‬hR) jh&K) ‫ ت‬S Y‫ی‬6 ,‫ إ‬lR0‫ی‬
.4h‫ دي ه‬P 0 ‫؛ و‬P‫ ا ر‬N‫ ا‬Y* / * F ‫ و< ث‬+‫ ا ا‬Y ‫ ه ت‬R‫ ا‬.4‫ه‬
. ‫ ت‬,‫;& ق إ‬B‫ ا‬Y ‫ا( ط‬
0‫ ل ت ا‬R P+ O‫ أﺝی‬P0‫<ث ا‬/‫ ا را ت وا‬Y ‫ت ا ی‬I‫ أ‬S‫و‬
‫ات‬4hh‫م ا‬hhI& lhh ‫ي ی‬4hh‫ ور ا‬hh‫ ص ا‬hh; lhh‫ ت ﺝ‬hh ‫ ای‬hh ‫ ت‬hh‫ م و‬hh* lhh‫ﺝ‬
.0‫ اث ت ا‬-‫ إ‬P+ P:&)‫ ا‬G+‫ا‬0‫وا‬
ً
:‫ ﻋﻼﺝ ﺻﻌﻮﺑﺎﺕ ﺗﻌﻠﻢ ﺍﻟﺮﻳﺎﺿﻴﺎﺕ‬:‫ﺳﺎﺩﺳﺎ‬
: S ‫ج‬T‫ ا‬:
ً ‫أو‬
hhC‫ا‬D‫ ا‬Phh‫ ط ا<آ‬Fhh)‫>اب ا‬hh‫ ا‬Yhh ‫ ن‬hh‫ ی‬Y‫ی‬4hh‫ ل ا‬h &'(‫ ا‬Yhh h ‫ ا ی‬,hh 0‫ی‬
Yh Y:h<‫ ی‬h /' h‫ﺝ‬T* 0‫ ت ا‬Y ‫ ی ن‬Y‫ی‬4‫| ا‬y‫ وأو‬. /0 ‫ر ا‬7 ‫<ب‬7‫ا‬
h‫ ا ه‬Phh+ ‫ى‬h‫ أﺝ‬t‫ ی‬h- b:h bhh‫ أو‬hS‫ و‬. hC‫ا‬D‫ ا‬Ph‫ ا<آ‬I‫آ‬hh Yh Nhh ‫ وی‬I‫ ه‬h/0 ‫ا‬
(Cited in: Lerner, 1998 National Institutes of Health <7hh h ‫ا‬
‫ ت‬h<‫ ا‬Nh6 %96.4 P‫ا‬h- )* O Q />‫ ا‬l&7‫ي آ ن ی‬4‫ج ا‬T‫ أن ا‬2000, 239)
‫ ل‬h&'(‫ أو ا‬. h/0 ‫ر ا‬7h ‫<ب‬7h‫ ا‬hC‫ا‬D‫ ا‬Ph‫ ط ا<آ‬Fh)‫>اب ا‬h‫ ا‬Yh P h P0‫ا‬
P‫ذﺝ‬h)‫ج ا‬Th‫ ااﺝ أن ا‬.4‫ ه‬O<‫ آ أو‬.‫ * م‬l‫ ﺝ‬0‫ ی ن ت ا‬Y‫ی‬4‫ا‬
‫ * و‬+ ‫ ا‬Y N ‫ وی‬،. /0 ‫ ا‬Y ‫ی‬D‫ وی‬C‫ا‬D‫ ا‬P‫ ط ا<آ‬F)‫ ا‬,* > :‫ أن ی‬QR‫ی‬
‫ة‬h >K‫ ا‬:h‫ ات ا‬h0‫ أو ا‬N:h6‫ و ا‬IFh ‫ ان‬h +‫ اث أرق و‬-‫ ون إ‬P ‫ك ا وا‬:‫ا‬
.‫ا(;ى‬
Y‫ی‬4h‫ ل ا‬h&'(‫ ا‬Y h * h‫ ا وﺵ‬K0‫ ا(آ" ا‬I/)‫ ا‬:&)‫ ا‬S ‫ج‬T‫وی ا‬
‫<ب‬7hh‫ ا‬h C‫ا‬D‫ ا‬Phh‫ ط ا<آ‬Fhh)‫>اب ا‬hh‫ م وا‬h * lhh‫ ﺝ‬0hh‫ ت ا‬hh Yhh ‫ ن‬h ‫ی‬
4h) hC‫ا‬D‫ ا‬Ph‫ ط ا<آ‬Fh)‫ ا‬Nh Ph+ :h&)‫ ت ا‬hI/)‫ ا‬h + ‫رت‬hS S‫ و‬.. /0 ‫ر ا‬7
(Cited in: Lerner, 2000, 239) 1937 Bradely Ph‫ى اد‬h + .)h 50 Yh h"‫أآ‬
Y h 0&(‫ع ا‬hh Yhh ‫ ر‬h ‫ ري‬h R0‫ ا‬hh‫ )ا‬hhI/)‫ ا‬:hh&)‫ ا‬S h ‫ ل ا‬h &'(‫ ا‬P' h ‫أن‬
‫ ط‬Fhh)‫ ا‬NhhS‫ و‬،Dhh ‫آ‬0‫ ا‬,hh* ‫ رة‬h ‫ ا‬Y:hh- ‫ و‬،hh/‫ أآ‬hh ‫ ه‬/0 ‫ ت ا‬hh hhI‫( أ‬Benzedrine
.‫ *) ا('& ل‬C‫ا‬D‫ ا‬P‫ا<آ‬
‫ ل ذوي‬h &'(‫ ا‬,hh* hhI/)‫ ا‬:hh&)‫ ا‬S h ‫ ا‬hh * + ‫ ر‬h /0; ‫ى‬hh;‫ أ‬hh‫ < و‬Phh+‫و‬
‫ن‬:hh ‫ن وا‬:hh‫ آ ر‬h ‫ وﺝ‬P :hh<‫ر ا(داء ا‬7hhS Yhh ‫ ن‬h ‫ وی‬h C‫ا‬D‫ ا‬Phh‫ ط ا<آ‬Fhh)‫ا‬
‫ ل ذوي‬h &'(‫ ول ا‬h ) ‫( أن‬Carlson, Pelham, Swanson & Wagner, 1991)
MethylPhenidate ‫ ات‬h ) + Nh " ‫ت ری ر ا‬T6F Y ‫ ی ن‬Y‫ی‬4‫ ا‬ADHD
‫داء‬h h ‫ ر‬:h<‫ ا‬hI‫ ا‬,h* hIC‫ أدا‬S‫ د‬Y Y:- ‫ آ‬، +‫ ا‬I0* Y Y:-
,h* ‫ أدوا‬Y‫ی‬4h‫ ا‬. /0 ‫ر ا‬7 ‫<ب‬7‫ ا‬C‫ا‬D‫ ا‬P‫ ط ا<آ‬F)‫ا('& ل ذوي ا>اب ا‬
.(P‫ )* ر وه‬/ T/‫ و) وا * ر ا‬:<‫ م ا‬I‫ ا‬,* = <
Du-Paul, Barkely & McMurrary ‫ي‬h ‫ ك‬h‫ و‬P‫ رآ‬h‫ل و‬h ‫ى دي‬h‫وی‬
h‫ را‬Oh‫ ) و‬Ph0‫ ا‬h"‫ث ا< ی‬h</‫( أن ا‬Cited in: Lerner, 2000, 240) 1991
‫ ط‬Fhhh)‫>ا ت ا‬hhh‫ ل ذوي ا‬h h&'(‫ ا‬h h)* P‫ دی‬h h‫ ا(داء ا(آ‬,hhh* >Fhhh)‫ ا‬S h h ‫ ا‬hhh
‫ل‬Thh; Yhh ،`hh‫ ا‬,hh* hh S h ‫ ا‬.4hh‫ أن ه‬. h /0 ‫ر ا‬7hh ‫<ب‬7hh‫ ا‬h C‫ا‬D‫ ا‬Phh‫ا<آ‬
‫ن‬hhhR0)‫اد ی‬hhh+(‫ء ا‬hhh‫ أن ه‬hhh 0‫ ی‬hhh‫ آ‬.‫ي‬Dhhh‫ اآ‬P/7hhh‫ ز ا‬hhhIR‫" رة ا‬0hhh‫ دة ا‬hhh‫زی‬
Yhh ‫ ت‬h‫ أو ا‬NC h‫ ا‬Nhh ‫ ور‬h ‫م‬hh Phh0‫` ا‬hh‫ ا‬Nhh;‫ دا‬hh + 6‫ ا‬/7hh‫ت ا‬Thh‫ا‬
,h* :h&)‫ ت ا‬hI/)‫ ا‬Nh‫ و‬.‫ ك‬/0h‫ ط اﺵ‬h ‫ ت أو‬/Fh0‫ ا‬h/* ‫ى‬h;‫ أ‬,h‫ إ‬/7* ;
,h‫` إ‬h‫ر ا‬4h‫ ﺝ‬Yh ‫ر ل ا ت‬B ‫ز‬T‫ ا‬C 6‫ ا‬/7‫ت ا‬T‫ ج ا‬0 ‫ إ‬D &<
(Cited in: Lerner, Barkely P‫ رآ‬h h‫ ویآ‬.. h/0 ‫[ ا‬h Nh 0 `h‫ ا‬Yh ‫اء‬Dh‫أﺝ‬
m/jhh‫ ل و‬h &'(‫ ا‬h )* hh ‫ ه‬/0 ‫ ت ا‬:hh‫ ا‬Yhh h ‫ی‬D :hh&)‫> ت ا‬Fhh)‫ أن ا‬2000, 240)
.P‫ا<آ‬-‫ي‬7/‫ ا‬G )0‫ ا‬Y Y:<‫ و‬C‫ا‬D‫ ا‬P‫ ط ا<آ‬F)‫ ا‬N ‫ و‬I0 * + ‫ا‬
h< ,h* ‫ م‬K0:h S h ‫ ا‬Yh h*R (Lerner, 2002, 240) h ‫ م‬h ‫وی‬
‫ر‬7h ‫<ب‬7h‫ ا‬hC‫ا‬D‫ ا‬Ph‫ ط ا<آ‬F)‫ ك ا('& ل ذوي ا>اب ا‬N‫ ی‬P+ [C ‫ﺵ‬
‫ ا(داء‬Y :hh<‫ م و‬h * lhh‫ ﺝ‬hhI P‫ دی‬h ‫ ا(داء ا(آ‬Y :hh< ,hh‫[ إ‬/> h ‫دي‬hh‫ي ی‬4hh‫ ا‬. h /0 ‫ا‬
Cylert ‫ ر‬h *‫ و‬،Dexedrine ‫ ر‬h *‫ و‬Ritalin ‫ ر‬h * Nh" ‫ ص‬h; lh‫ ﺝ‬hI Ph ‫ای‬
‫ل‬h& ‫ة‬4h+ b/7h Dexedrine ‫ ر‬h *‫ و‬Ritalin ‫ ر‬h * ‫ أن‬h‫ ویآ‬.Adderal ‫ ر‬h *‫و‬
0:h‫ وی‬.[ h‫?ق أر أ‬0: ،|‫ ذ‬Y 8 ،Cylert ‫ أ * ر‬. S‫ د‬35 Y NS‫ أ‬P+
Ph> ‫ أن‬QhR‫ ی‬P h0 ‫ و‬،‫ * ت‬h 5 ,h‫ إ‬3 Yh Dexedrine ‫ و* ر‬Ritalin ‫ * ر‬
h ‫ار‬0‫ ا‬,* * :‫ي ی‬4‫ ا( ا‬.P‫ أ) ء ا م ا را‬S ‫ ا‬.4‫ ه‬Y "‫* ا‬R‫ا‬
Cylert and >Fh)‫ ا‬S h ‫ ا‬h‫ أ‬.‫م‬h ‫ال ا‬hh' Y h‫ﺝ‬T‫ ا‬Y‫ی‬4hh‫ ه‬Yh ‫ ح‬/7hh‫ ت ا‬h*‫ﺝ‬
.‫ ا م‬Y ‫ة 'ی‬0& ‫ ه‬0:‫ ة ی وی‬-‫ ﺝ* وا‬P> Adderall
Yh ‫( أن‬Cited in: Lerner, 2000, 240) 1998 Barkely P‫ رآ‬h ‫ى‬h‫وی‬
‫ ات‬hh h I ‫ إ أ‬، IFhh‫ ان ا‬h + ،‫ ا(رق‬hhI/)‫ ا‬S h ‫ ا‬hh0 /- 7hh‫ ا‬hh / R‫ ر ا‬h ‫ا‬
/- 7h‫ً ا‬7h; hI/)‫ ا‬S h /- 7h‫رة ا‬h>; h"‫ ا(آ‬h / R‫ أ ا ر ا‬.C‫زا‬
h‫ أو ز‬lh‫ت اﺝ‬Tjh* Ph+ ‫إرادي‬Th‫ ا‬Mh h‫ ه‬lh ‫ إ‬h‫وه‬D* Yh6‫ ی‬Ph0‫ ا‬Ritalin‫ ر‬
.‫ج‬T‫ إی ف ا‬Y‫ ء واا ی‬/'(‫ ا‬,* QR‫ ا ر ی‬.4‫ ه‬N" ‫ وإذا وﺝ ت‬، O‫ری‬
h0‫( أن ا‬Cited in: Lerner, 2000, 240) 1992 Parker ‫ رآ‬h ‫ى‬h‫وی‬
hIL‫ة ا‬h0+ h‫ ی‬I Ph+ ‫ دال‬h< ,h* IL‫ ی‬S N&>‫ ك ا‬,* :&)‫ ت ا‬I/) P:6‫ا‬
Y ‫ آ" ًا‬OS < ,*‫ و‬l N&>‫ ا‬IL‫ي ی‬4‫ ا( ا‬.‫ ء ا ر‬I0 ‫ ء ا‬:‫أو ا‬
QhR‫ ی‬،|h‫ ث ذ‬h- ‫ذا‬h+ . h - ‫ ر‬C‫ا‬D‫ ا‬P‫ ط ا<آ‬F)‫ وا‬،‫هل‬4‫ * ا‬+ ‫ا‬
.‫;ة‬0‫ ة ا‬IL‫ ا‬- P+ + ‫ ﺝ* ? ة إ‬N&>‫ ء إ*> ء ا‬/'(‫ ا‬,*
hhhhI/)‫ ا‬S h hh ‫@ ا‬hhhh bh hh‫( ی‬4-2) ‫ ول‬h hh‫ ﺝ‬1992 Parker ‫ رآ‬h hh ‫ م‬h hh ‫وی‬
.P‫ ا(داء ا(آ دی‬Y :< ,‫ورة إ‬j ‫ي یدي‬4‫ ا‬. /0 ‫ر ا‬7S ‫>اب‬
0‫دوام ا‬ 0‫ ای ا‬ ‫ا ا م‬ =)7‫ا ا‬

‫ * ت‬5-3 S‫ د‬30 Methylphenidate Ritalin
‫ * ت‬5-3 S‫ د‬30
Dexroamphetamine Dexedrie
‫ة‬hhhhhhhh0& ‫ وم‬h hhhhhh‫ی‬ [ ‫ أ‬4-2 n
‫'ی‬ Pemoline
S‫ د‬30 Cylert
‫*ت‬8 Combination of
Dexramphetamine and Adderall
amphetamine
P‫ا‬h- ‫( أن‬Cited in: Lerner, 2000, 240) 1998 Barkely P‫وأﺵ ر رآ‬
‫ر‬7h ‫<ب‬7h‫ ا‬hC‫ا‬D‫ ا‬Ph‫ ط ا<آ‬Fh)‫>اب ا‬h‫ ا('& ل ذوي ا‬Y %85 ,‫ إ‬%75
/:h) h‫ أ‬. :h&)‫> ت ا‬Fh)‫ ام ا‬K0h ‫ج‬Th‫[ ا‬h h * h< ):< ‫وا‬I‫ أ‬. /0 ‫ا‬
hI ‫ م‬K0h‫ ا‬h + :h&)‫ ت ا‬hI/) h< ):h< ‫وا‬hIL‫ ی‬h Y‫ی‬4h‫ى ا‬h;(‫ ا‬h*R
‫ ت‬h ‫ﺝ‬T* (. h /0 ‫ر ا‬7hh ‫<ب‬7hh‫ ا‬h C‫ا‬D‫ ا‬Phh‫ ط ا<آ‬Fhh)‫>اب ا‬hh‫ ل ذوي ا‬h &'(‫)ا‬
h C‫ا‬D‫ ا‬Phh‫ ط ا<آ‬Fhh)‫ دات ا‬jh ‫ و‬Antidepressant ‫ ب‬h y0‫ دات اآ‬jhh Nhh" ‫ى‬hh;‫أ‬
.Antihypertensive Medication
‫ج‬Thh* Phh+ S h ‫ ام ا‬K0hh‫ ا‬,hh* Ohh‫ أﺝی‬Phh0‫ ت ا‬h ‫ را‬h ‫ ﺵ‬hh‫ اﺝ‬Phh+‫و‬
‫ر‬hhS ،. hh/0 ‫ر ا‬7hh ‫<ب‬7hh‫ ا‬h C‫ا‬D‫ ا‬Phh‫ ط ا<آ‬Fhh)‫>اب ا‬hh‫ وا‬0hh‫ ت ا‬hh
(Cited in: Kirk & 1977 Adelman and Comfers ‫س‬hh &‫ ن وآ‬h ‫أد‬
‫ ة‬7hhhS ‫ ات‬hhh h hI ‫ن‬hhh6‫ ی‬h h -‫ أ‬hhhI/)‫ ا‬hhh‫ أن ا(دوی‬Gallagher, 1989, 195)
Levy Ph& ‫ض‬h0+‫ ا‬h S ‫)ات‬h h‫ و‬،|‫ ذ‬Y 8 ‫ و‬Short-term Effects ‫ا ى‬
lh } h ‫ ت‬hI/)‫ ام ا‬K0h‫( أن ا‬Cited in: Kirk & Gallagher, 1989, 195)1983
.‫ ا('& ل‬,* ‫ ة ا ى‬7S ‫ ات 'ی أو‬
‫( أن‬Cited in: Safer & Allen, 1976, 25) ‫ ة‬h‫ ت * ی‬h‫ت درا‬hI‫ أ‬h‫آ‬
Y :hh<0 hhI/) S h * ‫ا‬hh Y‫ی‬4hh‫ م ا‬h * lhh‫ ﺝ‬0hh‫ ت ا‬hh ‫ ل ذوي‬h &'(‫ ا‬Yhh h ‫ا ی‬
0:hh‫ ی‬،|hh‫ ذ‬,hh‫ إ‬+ hB .Learning Lag hh ‫;ات‬hh ‫ون‬hhIL‫ زاا ی‬h ،I‫ ه‬h/0 ‫ا‬
‫)ات‬:h hI/) S h * ‫ن‬h 0‫ ی‬Y‫ی‬4h‫ ا‬C‫ا‬D‫ ا‬P‫ ط ا<آ‬F)‫ '& ل ذوي ا‬P‫; ا(آ دی‬0‫ا‬
.‫'ی‬
.‫ي '& ل ذوي ت ای ت‬0‫ج ا‬T‫ ا‬:

(Cited in: Mash & 1981 Stevens et al., ‫ون‬h;~‫ و‬Y )&0h ‫ى‬h‫ی‬
‫ ت‬h ‫ ل ذوي‬h&'(‫ج ا‬Th* Ph+ h‫ی‬0‫ ا‬h ‫ﺝ‬T‫ا ا‬h/‫ ا‬Dh‫آ‬Barkely, 1998)
-: 0‫ ا‬MC 7K‫ ا‬,* ‫ * م‬l‫ ﺝ‬0‫ ; ص وذوي ت ا‬l‫ ای ت ﺝ‬
.‫* ت‬R P+ }‫ ری‬0‫ ا‬-1
.‫ ﺵة‬/ ‫ ا رس‬Y }‫ ری‬0‫ ی< ث ا‬-2
. ‫ اآ دی‬- )‫ ا‬,* D‫ آ‬-3
.*R‫ ا‬P+ 4 N6 ‫ &دی‬D 0 -4
Y‫ی‬4hh‫ ل ا‬h &'(‫ ا‬,hh* hh C )‫ا ا‬hh/‫ أو ا‬P-‫ا‬hh)‫ ا‬.4hh‫ ه‬Yhh @hh O K0hh‫ ا‬h S‫و‬
‫ م‬K0h‫ ا‬+ .‫ ; ص‬l‫ * م و ت ای ت ﺝ‬l‫ ت ﺝ‬Y ‫ی ن‬
(Cited in: Mash & Barkely, 1991 Englemann et al., ‫ون‬h;~‫ ن و‬hR ‫إ‬
‫ذج‬h ,h* ًh ‫ أ‬h0‫ وه ی‬70‫ & ه ای ت ا‬1998, 490)
,hh* ‫ م‬K0:hh‫ي ی‬4hh‫ ا‬Behavioral Task-Anolytic Model P‫آ‬:hh‫ا‬/hhI‫ا‬-Nhh <
h ‫ ت‬Y ‫ ی ن‬Y‫ی‬4‫ وا(* ادی ا‬C‫ ا‬0‫ ا‬-‫ ا‬P+ ‫ر *) ا('& ل‬60 <
‫ ت‬h ‫رة وإﺝ‬h60‫ رس ا‬h‫ ا‬yh‫ أ‬Yh O 6 ‫ دروس‬,* /‫ا ا‬4‫ي ه‬0<‫ وی‬. :-
7hh0‫ ت ا‬h ‫ ه ای‬h& h h + ‫ ة‬h‫ ت * ی‬h‫ درا‬O<h‫ وأو‬.hhS0‫ ا‬4h T0‫ا‬
‫ن‬hhhh0R)‫ و‬h hh‫ ووﺝ‬.‫ ت‬h hh ‫ ت ای‬hhhh Yhhhh ‫ ن‬h hh‫ ی‬Y‫ی‬4hhhh‫ ل ا‬h hh&'(‫[ ا‬hhhh ‫ ب‬:hhhh<‫وا‬
hh ‫( أن‬Cited in: Mash & Barkely, 1998) 1994 Wellington
Nhh- ‫ رات‬h I‫ و‬h ‫ رات ای‬h I‫ ا‬Yhh Thh‫ دال آ‬hh< ,hh* ‫ز‬Dhh* DISTAR ‫ ب‬:hh<‫ا‬
. ‫ ت‬Y ‫ ی ن‬Y‫ی‬4‫ ا‬4 T0‫ *) ا‬6F‫ا‬
h ‫ ت‬h Yh ‫ ن‬h‫ ی‬Y‫ی‬4h‫ﺝ ی * ی ة '& ل ا‬T* ‫ت ) ح‬I ‫آ‬
‫ي‬4h‫ ا‬Structural Arithemetic Program PC h)/‫ ب ا‬:h<‫ ا‬h h‫ وی‬.‫ ت‬h ‫ای‬
‫ ض‬h ‫ ری‬hh- Phh+ ‫ ل‬h &'(‫ * ة ا‬:hh 1971 Stern & Stern ‫ن‬0hh‫ن و‬0hh .‫ر‬hh'
+ hB .‫ اد‬h*(‫ ا‬Y h ‫ ت‬hST‫ وا‬h‫ دی‬Njh+‫ أ‬I+ ‫ ی‬0 " "‫ ا‬-‫ ا‬,0-‫ا('& ل و‬
‫ى‬hh;‫ أ‬hh ‫ﺝ‬T* ‫ا‬hh Ohh0‫ واه‬.7hh7K0‫ ری} ا‬hh0‫ا ا‬hh‫ و‬hh (‫ا ا‬hh/‫ ا‬,hh‫إ‬
‫اء‬h‫| ا(ﺝ‬h N" ، 0‫اآة( *) ذوي ت ا‬4‫ا‬-. /0 ‫ )ا‬+‫= ا‬C ‫ ا‬Y :<0
‫ ت‬h ‫اء وا‬hh‫ﺝ‬B‫ ا‬h I * ‫ع‬hh/> ‫ ت‬h S > lhh + ‫ م‬K0:hh‫ي ی‬4hh‫ ا‬hh>‫ ا‬:hh Phh ‫ای‬
I:h‫ و ری‬I-F ‫ ی م ا رس‬P0‫ ا> ا‬NC :‫ ا‬N&>‫ ا‬,* ‫>ة وض‬K ‫;>ة‬
‫ب‬h‫ أ‬Gh /> Yh6‫ وی‬. hI ‫ ج إ‬h0<‫ ت *) ی‬S >/‫ ا‬.4‫ ه‬,‫ﺵ رة إ‬B‫ ا‬4 0‫> [ ا‬0:‫ وی‬.I
‫ م‬h* lh‫ ﺝ‬0h‫ ت ا‬h ‫ ذوي‬4h T0‫ *) ا‬I F‫ ا‬:<‫ت ا‬T6F‫ ا‬,* ‫ ت‬S >/‫ا‬
.(Wong, 1996, 176) ‫ ; ص‬l‫وذوي ت ای ت ﺝ‬
(Cited in: Mash & 1996 Hallahan et al., ‫ون‬h;~‫ ن و‬hI‫ى ه‬h‫وی‬
‫ج ذوي‬Thh* Phh+ K0:hh‫ ا‬hh +‫آ ا‬:hh‫ ذج ا‬hh)‫ أن ا‬Barkely, 1998, 491)
‫ * ة‬:hh hh ‫ا‬4‫ا‬- :hh‫ ری‬0‫ ا‬R ‫ا‬0hh‫ ت ا‬h 6 )6 hh) hh&‫ ا‬Ohh- ‫ أ‬0hh‫ ت ا‬hh
.6Fh‫ ا‬Nh- ‫ ت‬S : *)0 *R ‫ل‬T; Y ‫ ت‬Y ‫ ی ن‬Y‫ی‬4‫ ا‬4 T0‫ا‬
Ph0‫ات ا‬h>K ‫ ظ‬h&( ‫ات‬h /0‫ ا‬Yh h*)0 h*R ‫ل‬T; Y 4 T0 }‫ ری‬0‫وی ا‬
.‫ا ا)ذج‬4‫ ه‬P+ P (‫ ا‬7)‫ ه ا‬K‫ ای ت ا‬NC : N- P+ NR: ‫ أن‬QR‫ی‬
‫اض‬hh0+‫( أن ا‬Mash & Barkely, 1998, 474) P‫ رآ‬h ‫ ش و‬h ‫ى‬hh‫وی‬
‫ * م ه أن‬l‫ ﺝ‬0‫ج ت ا‬T* P+ (P‫آ‬:‫ج ا‬T‫ ا‬,<)) ,<)‫ا ا‬4I P (‫ا‬
Nh" ‫ ة‬h ‫ ا‬h ‫آ ت ا(آ دی‬:h‫ رات وا‬hI‫ ا‬Yh NhT Yh ‫ن‬60‫ ی‬P‫ى ا(آ دی‬0<‫ا‬
‫ت‬hhhI‫ وأ‬.hhh/‫ آ‬hhh *+ ‫ رات‬hhI ,hhh‫ إ‬hhI < Yhhh6‫ ی‬،‫ ت‬hh ‫ وای‬،hhh 06‫اءة وا‬hhh ‫ا‬
0h‫ ت ا‬h ‫اد ذوي‬h+(‫ ا‬h)* ‫آ‬:h‫ ا‬N;‫ ا‬h‫ ا‬+ 0 O‫ أﺝی‬P0‫ااﺝ ت ا‬
h‫ ﺝ‬،|h‫ ذ‬Yh 8 h‫ و‬.h ‫ ه‬/0 ‫ وا‬h ‫ رات ا(آ دی‬hI‫ دة ا‬h‫ی‬D G0‫ ی‬+ <‫ ی‬C 0
‫ رات‬hI‫ ا‬h ‫ و‬، ‫& ا‬60 ‫ آ‬،‫ا‬/‫ | ا‬N" l‫ اﺝ‬P0‫ ت ا‬7‫@ ا‬
‫ذج‬hh Ph+ h; ‫ ت ا‬S :h ‫آ‬:h‫اءات ا‬hh‫ﺝ‬B‫ ا‬Gh /> ‫ل‬Th; O/:h0‫ اآ‬Ph0‫ ا‬h ‫ا(آ دی‬
.Q‫ ری‬0‫ا‬
-:‫ '& ل ذوي ت ای ت‬PC‫ا‬4?‫ج ا‬T‫ " ا‬

Y h h‫ دا‬hST* ‫ ك‬h)‫ أن ه‬h‫ ء ا< ی‬6‫ ل ا‬R P+ O‫ أﺝی‬P0‫<ث ا‬/‫ض ا‬0&
‫ أداء‬Ph+ h) h C‫ا‬48 h )* Ph+ ‫ر‬7h ‫اط أو ا‬h+‫ یدي ا‬t - .`‫= ا‬C ‫اء وو‬4?‫ا‬
Yhh+ .‫ك‬:hh‫ ا‬,hh* ‫ة‬hh‫ ﺵ‬/ ‫ ات‬hh Nhh& lhh ‫ن‬hh6‫ي ی‬4hh‫ي ا‬Dhh‫ اآ‬P/7hh‫ ز ا‬h IR‫ا‬
0hh)‫ ة ی‬h <‫ ا‬Yhh ‫ة‬hh6/‫ ا‬Nhh-‫ اا‬Phh+ hh‫ات ا<اری‬:hh‫ وا‬Y ‫و‬hh/‫ ا‬Mhh ‫وف أن‬hh‫ا‬
‫ أن‬,hhh* ‫ ة‬h h‫ای‬D0 hhh‫ أد‬h h‫ وﺝ‬.`hhh‫ ا‬Phhh+ ‫ة‬0:hhh hhh <‫ و‬hhh‫ ی‬-‫ و‬hhh C ‫ات آ‬hhh ?
h6/‫ ا‬h‫ی‬4?0‫ء ا‬h ‫دي‬h‫ ی‬th - .h‫ی‬4?0‫ ا‬Mh Yh 0h) ‫آ ء‬4‫ ا‬M ‫ و‬0‫ا>ا ت ا‬
‫رة‬hhh>; m/hhh h h‫ آ‬.‫ ص‬h h; lhhh‫ ﺝ‬P/7hhh‫ ز ا‬h hIR‫ م وا‬h h* lhhh‫ ﺝ‬:hhhR‫= ا‬hhh ,hhh‫إ‬
،h‫ی‬4?0‫ء ا‬h hI + O h- Ph0‫ ا‬h‫ة ای‬0& h .‫ار‬0‫ وا‬l0‫ ودرﺝ‬0‫ ا‬P+ ‫ا>اب‬
‫دي‬h (‫دة‬h h 0‫ ة )ا‬h <‫ ا‬Y ,‫ ا(و‬I‫ أﺵ‬0:‫ل ا‬T; ‫ی‬4?0‫ اوف أن ء ا‬Y+
(Lerner, 2000, `h‫ ا‬h‫ی‬T; ‫ة‬h0&‫ ا‬.4h‫ ه‬Ph+ :h ) th - .hC‫ دا‬h ‫>ا ت‬h‫ ا‬,h‫إ‬
.242)
‫ ك‬h)‫( أن ه‬Cited in: Lerner, 2000, 242) 1975 Fenigold hR) + ‫ویى‬
Ph‫ ط ا<آ‬Fh)‫>اب ا‬h‫ج ا('& ل ذوي ا‬T* ,* D‫اء آ‬4? >/ ‫ی ت * ی ة‬L
hh ‫ﺝ‬T‫ ت ا‬h ‫ی‬L)‫ ا‬.4hh‫ ه‬Y h Yhh 0hh‫>ا ت ا‬hh‫ وا‬. h /0 ‫ر ا‬7hh ‫<ب‬7hh‫ ا‬h C‫ا‬D‫ا‬
(Food Additives ‫? ة‬h ‫ دی‬h ‫ أ;ى‬,‫ ف إ‬j ‫ دة‬-‫ ت‬I6)‫ ت )ا‬+ B‫ی ا‬L
‫اء‬4h8 Ph+ ‫اء‬4h?‫ ت ا‬+ jh ‫ أن‬,- h)‫ا ا‬4h‫ض ه‬0+‫ ا‬+ .Hypoglycamia 6:‫ ا‬M ‫و‬
+ h<‫) * أو ا‬7h‫ ا‬hI6)‫ أن ا‬jh‫ أی‬h- h‫ آ‬. hC‫ا‬D‫ ا‬Ph‫ ط ا<آ‬Fh)‫ ا‬Y N ‫ا('& ل ی‬
‫ ل‬h&'(‫اء ا‬4h8 Ph+ ‫ زادت‬hS * )7h‫ان ا‬h(‫ وا‬،Artificial Preservative P* )7h‫ا‬
.‫اء‬4?‫ ت ا‬+ j Y ‫ ة‬/‫| آ ت آ‬I0:‫ آ ی‬6‫ أی‬P+
,hh* lhh ‫( أ‬Cited in: Lerner, 2000, 242) 1998 Silver & h ‫ى‬hh‫وی‬
h‫ ت ا ی‬h‫ وﺝ‬،Feingold hR) + ‫اء‬4h8 ,h* Oh‫ أﺝی‬Ph0‫ ة ا‬h‫ ت ا ی‬h‫ ا را‬Y 8‫ا‬
8h‫ و‬.‫ف‬ ِ h‫ آ‬8 C‫ا‬D‫ ا‬P‫ ط ا<آ‬F)‫ ا‬m/ P+ ‫ م‬K0:‫ ا‬I)‫ ا را ت أن ا‬.4‫ ه‬Y
‫ * ت‬h0‫ ا‬Yh h‫ ل ا ی‬h)‫ م وی‬h‫ر ا‬hIR‫ ب ا‬hR*‫ ل إ‬h)‫ ی‬hR) + ‫ج‬Th* ‫ زال‬،|‫ ذ‬Y
. C‫ا‬D‫ ا‬P‫ ط ا<آ‬F)‫ وا('& ل ذوي ا‬Y‫اا ی‬
‫ وذوي‬0hh‫>ا ت ا‬hh‫اء وذوي ا‬4hh?‫ ا‬Y h Ohh>‫ى ر‬hh;‫ ت أ‬h‫ی‬L ‫ض‬hh0& h‫آ‬
Yh ‫ج‬Th‫ن ا‬h60‫ وی‬Hypoglycemia ‫ م‬h‫ ا‬Ph+ 6:h‫ ا‬Mh Yh ‫ ی ن‬0‫ ت ا‬
(Cited in: 1995 Barkely P‫ رآ‬h h‫ت درا‬hI‫ أ‬hS‫ و‬.‫ م‬h‫ ا‬Ph+ 6:h‫ ا‬m/h ‫ل‬Th;
. hC‫ا‬D‫ ا‬Ph‫ ط ا<آ‬Fh)‫ى ا‬0:h Y ‫ی‬D‫اء ی‬4?‫ ا‬P+ 6:‫ أن ا‬Lerner, 2000, 242)
hC‫ا‬D‫ ا‬Ph‫ ط ا<آ‬Fh)‫ ا‬Yh h‫ی‬D‫ و‬0‫= @ ا(' ا‬j S ،Y "- /‫@ ا‬/ +‫وو‬
Silver & :h h +‫ وو‬.‫ وا ن‬،‫آ‬F‫ ا‬،.‫ر‬4‫ ا‬،@ /‫ ا‬،Y/‫ ا‬،6:‫ ا‬N" ‫*) ا('& ل‬
Y h hhST‫ ت ا‬h ‫| ا را‬hh bhh hh (Cited in: Lerner, 2000, 242) 1998
.0‫@ ا(' و ت ا‬/ :<‫ا‬

صعوبات تعلم الرياضيات

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

صعوبات تعلم الرياضيات

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫ﺻﻌﻮﺑﺎﺕ ﺗﻌﻠﻢ ﺍﻟﺮﻳﺎﺿﻴﺎﺕ‬

‫ﺩ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﺯﻳﺎﺩﺓ‬

‫رس ا   اداب‬

‫ﺃﻃﻔﺎﻝ ﺍﳋﻠﻴﺞ ﺫﻭﻱ ﺍﻻﺣﺘﻴﺎﺟﺎﺕ ﺍﳋﺎﺻﺔ‬

‫أو ‪-:   -:‬‬

‫ ت ا‪ 06‬ب‬

‫‪I+‬س ا(ﺵ‪ 6‬ل‬

‫‪I+‬س ا‪ R‬اول‬

‫ﺻﻌﻮﺑﺎﺕ ﺗﻌﻠﻢ ﺍﻟﺮﻳﺎﺿﻴﺎﺕ‬

-: I) ‫ ب‬/‫ * ة أ‬,‫ﺝ[ أه  درا  ت  ای  ت إ‬

‫ج‪ -‬ا‪70‬ر ا‪7/‬ى ا‪, 6‬‬

‫( أن‬Cited in: Rourke& Conway, 1997) 1974 Kosc |h‫ آ‬h‫ویآ‬

‫ﺛﺎﻣﻨﺎ‪ :‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺍﳌﺘﻐﲑﺍﺕ ﺍﳊﺮﻛﻴﺔ ﺍﳌﺮﺗﺒﻄﺔ ﺑﺼﻌﻮﺑﺎﺕ ﺗﻌﻠﻢ ﺍﻟﺮﻳﺎﺿﻴﺎﺕ‬

‫ب‪ -‬ا‪ G )0‬ا‪7/‬ى ا<آ‪Visual- Motor Coordination ,‬‬

American Psychiatric Association hh 6‫ ا(ی‬P:hh&)‫ ا‬Qhh>‫ ا‬hh ‫)= ﺝ‬7hh‫و‬

‫ﺃﻭﻻ‪ :‬ﻧﻈﺮﺓ ﺗﺎﺭﳜﻴﺔ ﺷﺎﻣﻠﺔ ﻟﺼﻌﻮﺑﺔ ﺗﻌﻠﻢ ﺍﻟﺮﻳﺎﺿﻴﺎﺕ‬

.‫ ﺍﻟﻜﻠﻜﻮﻟﻴﺎ ﺍﻟﻨﺎﲡﺔ ﻣﻦ ﻭﺟﻮﺩ ﺻﻌﻮﺑﺔ ﰲ ﻗﺮﺍءﺓ ﻭﻛﺘﺎﺑﺔ ﺍﻷﻋﺪﺍﺩ‬:‫ﺍﻟﻨﻤﻂ ﺍﻷﻭﻝ‬

.Spatial Acalculia ‫ ﺍﻟﻜﻠﻜﻮﻟﻴﺎ ﺍﳌﻜﺎﻧﻴﺔ‬: ‫ﺍﻟﻨﻤﻂ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ‬

(Cited in: Newman, 1998, 1972،1971 Kosc |hh‫ض آ‬h0+‫ا‬

‫ ب‬:< P*&‫ ر ا‬/0;‫ ء ا‬h h‫ س ذآ‬h h  :hhh‫ س وآ‬h h  -7

: ‫ا‬ ‫ب‬j‫ا‬ ‫ا>ح‬ [R‫ا‬

:‫  ا(* اد‬0‫اءة وآ‬S  -1

‫‪ -2‬ا‪ 66‬ا‪: 6‬‬

-:PC I6‫ ط ا` ا‬F ‫ی‬7-‫ب‬

Biochemical Factors  C  ‫ آ‬/‫ ا‬N‫ اا‬.‫ج‬

: :&)‫ ا‬N‫ اا‬: " 

 0‫دوام ا‬  0‫ ای ا‬ ‫ا ا م‬ =)7‫ا ا‬

.‫ي '& ل ذوي  ت  ای  ت‬0‫ج ا‬T‫ ا‬: 

-:‫ '& ل ذوي  ت  ای  ت‬PC‫ا‬4?‫ج ا‬T‫ " ا‬

You might also like

‫رس ا اداب‬

‫أو ‪-: -:‬‬

‫ ت ا‪ 06‬ب‬

‫‪I+‬س ا(ﺵ‪ 6‬ل‬

‫‪I+‬س ا‪ R‬اول‬

-: I) ‫ ب‬/‫ * ة أ‬,‫ﺝ[ أه درا ت ای ت إ‬

‫ج‪ -‬ا‪70‬ر ا‪7/‬ى ا‪, 6‬‬

‫( أن‬Cited in: Rourke& Conway, 1997) 1974 Kosc |h‫ آ‬h‫ویآ‬

‫ب‪ -‬ا‪ G )0‬ا‪7/‬ى ا<آ‪Visual- Motor Coordination ,‬‬

American Psychiatric Association hh 6‫ ا(ی‬P:hh&)‫ ا‬Qhh>‫ ا‬hh ‫)= ﺝ‬7hh‫و‬

(Cited in: Newman, 1998, 1972،1971 Kosc |hh‫ض آ‬h0+‫ا‬

‫ ب‬:< P*&‫ ر ا‬/0;‫ ء ا‬h h‫ س ذآ‬h h :hhh‫ س وآ‬h h -7

: ‫ا‬ ‫ب‬j‫ا‬ ‫ا>ح‬ [R‫ا‬

:‫ ا(* اد‬0‫اءة وآ‬S -1

‫‪ -2‬ا‪ 66‬ا‪: 6‬‬

-:PC I6‫ ط ا` ا‬F ‫ی‬7-‫ب‬

Biochemical Factors C ‫ آ‬/‫ ا‬N‫ اا‬.‫ج‬

: :&)‫ ا‬N‫ اا‬: "

0‫دوام ا‬ 0‫ ای ا‬ ‫ا ا م‬ =)7‫ا ا‬

.‫ي '& ل ذوي ت ای ت‬0‫ج ا‬T‫ ا‬:

-:‫ '& ل ذوي ت ای ت‬PC‫ا‬4?‫ج ا‬T‫ " ا‬