SİGORTA HUKUKU

Sakarya Üniversitesi Ders Notları

Hazırlayanlar:
Fatih Sert1
Feyza Nur Uçar2

Sakarya 2020

*Bu dokümandaki bilgiler, hazırlayanların ders kapsamında aldığı notlardan ve çeşitli Sigorta
Hukuku kaynaklarından aldığı ders notlarından derlenmiştir. Yanlış bir bilgiyle ilgili
sorumluluk hazırlayanlara aittir.

İletişim: http://www.feyzanurucar.com/

Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğrencisi

1

Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğrencisi

2
Bu sayfa bilerek boş bırakılmıştır.
 İÇİNDEKİLER
İçindekiler ............................................................................................................. i
SİGORTA HUKUKU ......................................................................................... 1
ÖZEL SİGORTALAR VE SOSYAL SİGORTALARIN ARALARINDAKİ FARKLAR................ 1
SİGORTANIN FAYDALARI ............................................................................................................ 2
ÖZEL SİGORTA HUKUKUNUN DÜZENLENİŞİ, KAYNAKLARI ............................................. 3
SİGORTA GENEL ŞARTLARI ......................................................................................................... 4
SİGORTACILIK FAALİYETİYLE UĞRAŞAN KİŞİLER .............................................................. 4

SİGORTA SÖZLEŞMELERİ GENEL HÜKÜMLER ................................... 6

SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN ÖZELLİKLERİ ................................................................................ 6
ÖZEL SİGORTALARIN SINIFLANDIRILMASI ............................................................................ 7
Temin edilen Riske Göre: ............................................................................................................... 8
Sigorta Sözleşmesinin Konusuna Göre; .......................................................................................... 8
Sigortacının edimine veya ihtiyacının karşılanmasına göre*;......................................................... 8
TANIMLAR; ...................................................................................................................................... 9
TTK’DAKİ SİGORTA TASNİFİ ..................................................................................................... 11
1. Zarar Sigortaları .................................................................................................................... 11
2. Can Sigortaları ...................................................................................................................... 12
SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI ................................................................................ 13
SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN TEMSİL YOLUYLA AKDİ .......................................................... 13
SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI ................................................................................. 14
1. Sigortacı: ............................................................................................................................... 14
2. Sigorta Ettiren: ...................................................................................................................... 14
3. Sigortalı:................................................................................................................................ 15
4. Lehtar: ................................................................................................................................... 15
5. Sigorta Menfaati ve Değeri: .................................................................................................. 16
6. Tehlike/Risk/Riziko: ............................................................................................................. 16
7. Sigorta Tazminatı/Sigorta Bedeli: ......................................................................................... 19
8. Prim:...................................................................................................................................... 19
9. Sigorta Poliçesi: .................................................................................................................... 20
10. Sigortada Zamanaşımı: ..................................................................................................... 21
SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN SONA ERDİĞİ HALLER .............................................................. 22
SİGORTA SÖZLEŞMESİNDE TARAFLARIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ ....................... 24
A. Sigorta Ettirenin Yükümlülükleri.......................................................................................... 24

i
 a. Sigorta ettirenin prim ödeme borcu: ............................................................................. 24
b. İhbar Yükümlülükleri:................................................................................................... 28
c. Bilgi verme ve araştırma yapılmasına izin verme yükümlülüğü: ................................. 35
ç. Zararı Önleme Azaltma ve sigortacının rücu haklarını koruma yükümlülüğü ............. 35
B. Sigortacının Yükümlülükleri................................................................................................. 37
C. Yükümlülüklerin İhlaline Sözleşme ile Bağlanan Fesih Yaptırımının uygulanma Koşulları
39
SİGORTA SÖZLEŞMESİYLE AKSİ KARARLAŞTIRILAMAYACAK KANUN HÜKÜMLERİ
.......................................................................................................................................................... 40

SİGORTA SÖZLEŞMELERİ ÖZEL HÜKÜMLER .................................... 41

MAL SİGORTASI HÜKÜMLERİ ................................................................................................... 41
Sigortalanabilecek menfaatin mali yönden sınırları ...................................................................... 41
Mal sigortasında menfaat sahibi ile ilgili meseleler ...................................................................... 41
1. Kimler sigortalı olabilir? ................................................................................................... 41
2. Müşterek menfaatlerin sigortalanması md.1455 ............................................................... 42
3. Mal sigortalarında başkası lehine sigorta sözleşmesi........................................................ 42
4. Sigorta konusu mal ya da menfaat üzerinde sınırlı bir ayni hak bulunması ve bununla
ilgili meseleler ........................................................................................................................... 42
5. Sigorta konusu mal üzerinde haciz olması meselesi ......................................................... 44
6. Zenginleşme yasağı ilkesinin mal sigortasındaki yansımaları; ......................................... 45
Sigortacının ve sigorta ettirenin yükümlülüklerinin mal sigortalarındaki durumu ....................... 49
1. Mal sigortalarında sigortacının tazminat ödeme borcunun özellikleri .............................. 49
2. Sigorta ettirenin mal sigortasına ilişkin yükümlülükleri ................................................... 50
3. Sigortacının Halefiyet Hakkı ............................................................................................ 50
i. Halefiyetin Şartları; ....................................................................................................... 51
ii. Halefiyet Hakkının Hükümleri...................................................................................... 51
SORUMLULUK SİGORTASI HÜKÜMLERİ ................................................................................ 52
Sorumluluk Sigortasında Talep veya Olay Esaslı Teminat Ayrımı .............................................. 52
Sorumluluk Sigortasında İlgili Kişiler .......................................................................................... 53
Sorumluluk Sigortalarında Hukuki Koruma ................................................................................. 54
Sorumluluk Sigortasında Sigortalının Bildirim Yükümlülükleri .................................................. 54
Sorumluluk Sigortasında Sigorta Tazminatını Ödeme Borcunun Muacceliyeti md.1475/2 ......... 55
Sorumluluk Sigortasında Sigortacının Sigortalısını Savunma Yükümlülüğü ............................... 55
Sorumluluk Sigortasında Zarar Gören Üçüncü Kişinin Doğrudan Sigortacıya Dava Açma Hakkı
...................................................................................................................................................... 56
Sorumluluk Sigortasında Halefiyet ............................................................................................... 56
Sorumluluk sigortasında zamanaşımı ........................................................................................... 57

ii
CAN SİGORTALARI HÜKÜMLERİ.............................................................................................. 58
Yaşama ihtimaline karşı hayat sigortaları ..................................................................................... 58
Ölüm riskine karşı hayat sigortaları .............................................................................................. 58
Karma hayat sigortaları ................................................................................................................. 59
Hayat sigortalarında ilgili kişiler................................................................................................... 59
Hayat sigortasında lehtarın atanması ve değiştirilmesi meselesi .................................................. 60
Hayat sigortalarında lehtar tayinine ilişkin yorum kuralları ......................................................... 61
Lehtarın sigortacıdan talep hakları ................................................................................................ 62
Grup hayat sigortaları.................................................................................................................... 62
Tontin (ing. Tontine) ..................................................................................................................... 63
Hayat sigortasında sigorta değeri, zenginleşme yasağı ve halefiyet hükümleri ............................ 63
Hayat sigortasında sigortacının sigorta bedelini ödeme borcundan kurtulmasını sağlayan haller 63
Hayat sigortasında tarafların hak ve borçları ................................................................................ 64

iii
iv
 SİGORTA HUKUKU
Mevzuat: TTK, SK
https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6102.pdf

Sigorta hukuku, ya sosyal sigortalar bağlamında kamu hukuku kuralları ile oluşturulan ya da
özel hukuk kurallarına tabi olarak yapılan bir sigorta sözleşmesi ile ortaya çıkan sigorta
ilişkisini inceleyen ve düzenleyen hukuk dalıdır. Sigorta hukuku temel olarak sosyal sigortalar
ve özel sigortalar olarak ikiye ayırabiliriz:
1. Sosyal sigorta hukuku, sosyal sigortaları konu alan sigorta hukuku dalıdır. Sosyal
sigortalar, piyasa koşullarında sigorta teminatı elde etmek için yeterli maddi imkana
sahip olmayan kesimleri güvence altına almak için esas olarak kamu eliyle yapılan
sigortalardır. Sosyal sigortalardaki temel amaç kamu yararıdır. Sosyal sigortalar
hukuku kapsamında, sosyal sigortaların türleri, sosyal sigortaları yapan kurumlar
nitelikleri ve yapıları, sosyal sigortalardan yararlanma koşulları, bunun gibi konularla
uğraşır. Bu dersin konusu değildir. TTK md.1450/7’ye göre sosyal güvenlik kurumları
ile yapılan, yani sosyal sigortalar hakkında kendi kanunlarında aksine bir düzenleme
olmadıkça, ticaret kanununun 6. kitabındaki sigorta hukukuna ilişkin hükümleri
uygulanmaz.
2. Özel sigorta hukukunda, kişilerin parayla ölçülebilen her türlü menfaatini güvence
altına almak için özel hukuk hükümlerine tabi olarak ve tarafların serbest iradeleriyle
akdettikleri sigorta sözleşmeleriyle oluşturulan sigorta ilişkisi incelenir. Kısacası özel
sigorta hukukunun konusunu özel hukuka tabi olarak yapılan sigorta sözleşmeleri
oluşturulur. Özel sigorta hukukunun temel konuları, sigorta sözleşmesinin akdi, sigorta
sözleşmesinin hükümleri, sigorta sözleşmesinin türleri, sigortacılık faaliyetleri,
sigortacılıkla uğraşan kişi ve kurumların neler olduğu ve sigortacılık faaliyetlerinin
denetlenmesi gibi hususlardır.

ÖZEL SİGORTALAR VE SOSYAL SİGORTALARIN ARALARINDAKİ

FARKLAR
● Sosyal sigortalarda nihai amaç kamu yararıdır, dolayısıyla bu sigortalarda risk/prim
dengesi gözetilmez. (Prim, sigortacının sigorta ettirenin riskini taşıması karşılığında
sigorta ettirenden alınan ücret, bedel, karşılıktır. Sigorta ücreti de denir.) Özel
sigortalarda ise böylesine bir kamu yararı değil, kişilerin parayla ölçülebilen
menfaatlerinin korunması amaçlanır. Bir başka ifade ile özel sigortalarda kural olarak
ilk etapta kamu yararı gözetilmez. Dolayısıyla özel sigortalarda riski üstlenen sigortacı
bunu kâr elde etmek için yapar, yani prim alabilmek için. Dolayısıyla özel sigortalarda
risk/prim dengesi gözetilir. Bu da risk yükseldikçe prim miktarının yükselmesi

1
 demektir. Eğer risk çok yüksekse sigorta hiç yapılmayabilir. Örneğin savaş riski,
nükleer patlamalardan kaynaklanan zararlar hiçbir sigortacı tarafından sigortalanmaz.
● Özel sigortalarda kişilerin parayla ölçülebilen her türlü menfaati teminat altına
alınabileceğinden sınırlı sayıda değildirler. Oysa sosyal sigortaların türleri kanunda
belirtilenlerle sınırlıdır.
● Sosyal sigortaların kaynağını kanun hükmü teşkil eder, oysa özel sigortaların kaynağını
sigorta sözleşmesi yani tarafların iradesi teşkil eder.
● Sosyal sigortalarda sigorta ilişkisi kural olarak isteğe tabi değildir. Yani taraf iradesi ile
kurulmazlar ve sona erdirilemezler. Sosyal sigortalar zorunludur. Kanunda belirtilen
koşulları sağlayan kişiler kendiliğinden sosyal sigorta kapsamına dahil olurlar. Oysa
aynı şey özel sigortalar için geçerli değildir. Bir kişinin özel sigorta güvencesine sahip
olabilmesi için bir sigorta şirketi ile sigorta sözleşmesi akdetmesi gerekir. Yani özel
sigortalar kendiliğinden elde edilemez. Burada sigorta sözleşmesinin akdi tarafların
iradesine bağlı olduğu için istenildiği zaman da sona erdirilebilir. (Sözleşme özgürlüğü
ilkesi) Bunun istisnası zorunlu sigortalardır. Özel sigorta hukukunda da kanun
koyucunun yapılmasını zorunlu hale getirdiği bazı sigorta sözleşmeleri vardır. Örneğin,
deprem sigortası, trafik sigortası gibi. Sigorta özel sigorta şirketinden temin edilmişse
özel sigorta vardır ancak ilişkideki kurum sosyal sigorta kurumuysa o bir sosyal
güvenlik sigortasıdır. Bu ayrım, zorunlu özel sigorta ile sosyal sigortayı ayırmaya yarar.

SİGORTANIN FAYDALARI
1. Sigortanın temel faydası, riskin paylaşılmasını, bir başka ifadeyle riskin dağıtılmasını
sağlamaktır. (Hoca burada sigorta mantığını anlattı. Barış Günay’ın kitabındaki tanımı
kullanmak daha mantıklı. Orada daha sağlıklı açıklanıyor. Barış Günay’ın örneği; “Bir
köyde 10 ev olduğunu düşünelim. Her bir evin değerinin de 10 birim olduğunu
varsayalım. Köyde her sene bir yangın çıkmakta ve bir ev tamamen harap olmaktadır.
Bunun üzerine köylüler aralarında para toplamak suretiyle yanan evin sahibinin zararını
karşılamaya karar verirler. Zararın karşılanması için her bir köylüden senelik 1 birim
para toplanmaktadır. Böylelikle her sene 10 birim para toplanmakta ve zarar
karşılanmaktadır.” Sigortanın en yalın hali budur.)
2. Sigorta bireylerin kendilerini güvende hissetmesini sağlar. Ki bu sigortanın psikolojik
yönünü oluşturur. Bir girişimde bulunacak kişi buradaki riskleri sigortacıya temin
ettirdiğinde ticari hayatta daha cesur hareket etmesine sebep olacak ve ticari hayatı
canlandıracaktır. Bu güvence bir dezavantaj da oluşturabilir.

Ödev: Sigortada ahlak riski nedir? (Sigortanın sunduğu güvencenin insanları basiretsiz
davranmaya yönlendirme tehlikesi kapsamında düşünüldüğünde)
Cevap: Kişinin gerçekleşecek olumsuz sonuçları başkasının üstleneceğini bildiğinden
normalde almayacağı riski alması halidir.
https://www.sciencedirect.com/topics/economics-econometrics-and-finance/moral-
hazard

2
 3. Sigorta aynı zamanda bir tasarruf aracıdır. Keza sigorta şirketlerine ödenen primler
sigortacının elinde birikerek büyük meblağlara varan fonların oluşmasını sağlar. Bu
fonlar, dolaylı olarak ülke ekonomisine de olumlu etki yapar. Ama aynı zamanda
sigorta bireysel manada da tasarruf aracıdır. Hayat sigortaları, kişilerin belli şartlar
altında ödedikleri primlerin çok daha üstünde meblağların elde edilmesini
sağlamaktadır. (Hayat sigortaları yabancı literatürde yatırım sigortası olarak geçer.)

ÖZEL SİGORTA HUKUKUNUN DÜZENLENİŞİ, KAYNAKLARI

Özel sigorta hukukunu düzenleyen mevzuat içinde çeşitli kanunlar, kanun hükmünde
kararnameler, yönetmelikler, tebliğ ve genelgeler, tarife ve talimatlar (sigorta sözleşmesi için
alınacak primin hesaplanmasını gösteren belgelerdir), genel şartlar ve sektör duyuruları (hazine
müsteşarlığı yapar) vardır. Ancak bizim için önemli olanlar, TTK, SK ve sigortacılık genel
şartlarıdır.

TTK’da sigorta hukukunun düzenlenmesi;

1. TTK (Türk Ticaret Kanunu): TTK özel sigorta hukukunu düzenleyen kanunlar arasında
asli kaynak durumunda olanıdır. 6502 sayılı TTK’da sigorta hukuku 6. kitapta 2 kısım
halinde düzenlenmiştir. Birinci kısımda, herhangi bir sigorta sözleşmesine uygulanacak
genel hükümlere yer verilmiştir. İkinci kısım ise kendi içinde iki bölüme ayrılır ki
birinci bölümde zarar sigortaları ikinci bölümde ise can sigortaları düzenlenmiştir.

2. SK (Sigortacılık Kanunu): Türk özel sigorta hukukunun ticaret kanunundan sonraki

ikinci temel kaynağını sigortacılık kanunu oluşturur. (Sigortacılık kanunu bu derste
işlenmeyecek.) SK’da düzenlenen hususlar; Sigorta ve reasürans şirketleri, sigorta
sözleşmesinin akdiyle ilgili temel bazı husus ve ilkeler, sigortacının bilgilendirme
yükümlülüğü, sigorta tarifelerinin tespiti usulü, zorunlu sigortalarla ilgili esaslar,
güvence hesabının oluşturulması ile ilgili esaslar, yurtdışında yapılabilecek sigortaların
tespiti, sigortacılık faaliyetleri ile uğraşan diğer kişiler (aktüerler, sigorta eksperleri, ve
aracılar (broker ve acente)), sigorta alanındaki meslek örgütlenmeleri, sigortacılık
faaliyetinde bulunan kişilerin denetlenmesi ve sigortacılıkta tahkimdir. Tahkimin asli
kaynağı bu kanundur.

Ödev: Sigortada güvence hesabı nedir ne iş yapar?

Cevap: Güvence Hesabı, belli zorunlu sigortaların teminatlarına ilişkin olarak, sigortalının
belirlenemediği, rizikonun meydana geldiği tarihte geçerli bir sigortanın bulunmadığı veya
çalınmış veya gasp edilmiş araçların katıldığı kazalarda, zarar gören kişilerin, sigorta
güvencesinden yoksun kalmaması ve bedeni zararların giderilmesi amacıyla kurulmuştur.
Bunun yanında, kapsamında olan zorunlu sigortaları yapan sigorta şirketlerinin ruhsatlarının
iptal edilmesi, iflas etmesi gibi durumlarda, zorunlu sigortalarını bu şirketlerden alan
sigortalıların, teminatları kapsamındaki her türlü maddi ve bedeni zararı temin etmek de
Güvence Hesabı’nın görevidir.

3
 SİGORTA GENEL ŞARTLARI
● Sigorta genel şartları, her bir sigorta branşına özgü olarak hazırlanan ve yetkili makam
yani hazine müsteşarlığı tarafından onaylanması zorunlu olan, o sigorta sözleşmesi ile
verilen teminatın şartlarını belirleyen düzenlemelerdir.
● Genel şartlar, yapılan sigorta sözleşmesinin zorunlu içeriğini oluşturur. Bu durum, iki
yasal düzenlemeden çıkartılır.
○ TTK md.1425’dir, bu düzenlemeye göre sigorta poliçesi tarafların haklarını,
temerrüde ilişkin hükümleri, genel şartları ve varsa özel şartları içermek
zorundadır.
○ SK md.11’e göre sigorta sözleşmelerinin muhtevası hazine müsteşarlığı
tarafından onaylanan ve tüm sigorta şirketleri tarafından aynı şekilde
uygulanacak olan genel şartlara uygun olarak düzenlenmek zorundadır. Genel
şartlar o branştaki her sigorta sözleşmesinin zorunlu içeriğidir.
● Özel şartlar ise o sigorta sözleşmesi bağlamındaki özel şartları anlatır. TTK md.1425’te
bahsedilen özel şartlar, SK md.11’e göre, sigorta sözleşmesine özel şart koyulacaksa
bunların özel şartlar başlığı altında ayrıca ve açık olarak belirtilmesi zorunludur.

SİGORTACILIK FAALİYETİYLE UĞRAŞAN KİŞİLER

1. Sigorta şirketleri: SK md.3’e göre Türkiye’de faaliyet gösterecek sigorta ve reasürans
şirketlerinin anonim veya kooperatif şeklinde kurulması zorunludur. Bunlardan sadece
anonim şirket şeklinde kurulan sigorta şirketleri kendi üyeleri dışındaki kişilerle sigorta
sözleşmesi akdedebilirler. Kooperatif olarak kurulan sigorta şirketleri ise sadece
karşılıklı sigorta denilen sigorta türünü akdedebilir. Buna mütüel sigorta da denilir.
>Karşılıklı sigortanın kaynağı tekafüldür. (Batılılar sigorta işini tekafül yapan
adamlardan öğrenmişlerdir. ) Karşılıklı sigorta birden çok kişinin birleşerek
içlerinden herhangi birisinin belli bir riskin gerçekleşmesi durumunda doğacak
zararını karşılamayı yani tazmin etmeyi üstlendikleri bir sigorta türüdür. (TTK
md.1402) Dolayısıyla, kooperatif şeklinde kurulan şirketler sadece kendi
üyeleriyle sigorta sözleşmesi akdedebilir. Üyelerinin dışındaki şirketlerle 3
koşulda sözleşme yapabilir.
● Sermaye miktarları hazine müsteşarlığının istediği seviyeye çekilecek,
● Ana sözleşmelerinde bu konuda açık bir hüküm bulunacak
● Müsteşarlıktan izin alınacak

Türkiye’de faaliyet gösteren sigorta şirketleri sigortacılık ve sigortacılıkla doğrudan

bağlantılı olan işlerle iştigal edemezler. Sigorta ve reasürans şirketleri Türkiye’de
faaliyette bulunabilmek için faaliyet göstermek istedikleri her sigorta branşı için
müsteşarlıktan ruhsat almak zorundadırlar. Ruhsat almayan şirketle yapılan
sözleşmelerin akıbeti, TTK md.1401’de düzenlenmiştir, buna göre ruhsat almayan
şirketle onun bu durumu bilinerek yapılan sigorta sözleşmeleri hakkında Tbk’nın 604
ve 605’inci maddeleri uygulanır. İstisnası;Türkiye’de yerleşik olmayan sigorta
şirketleridir. Onlar bu düzenlemeye tabi değildirler.

4
 Sigorta şirketleri, hayat ve hayat dışı sigorta gruplarından sadece birinde faaliyet
gösterebilirler. İki tane sigorta grubu vardır, hayat ve hayat dışı. Bunların altında da
branşlar yer almaktadır.

2. Reasürans şirketleri: Reasürans, sigortacının temin ettiği riski tekrar sigorta

ettirmesidir. Bu bakımdan reasürans şirketleri de riski ikinci kez temin eden şirketlere
verilen addır. Buna göre, sigortacı sigorta ettiği menfaati dilediği şartlarda tekrar sigorta
ettirebilir. Ancak sigortacının bir reasürans anlaşması yapmış olması, ne sigortacıyı
sigorta ettirene karşı olan borç ve yükümlülüklerinden kurtarır ne de sigorta ettirene
reasürör’e karşı doğrudan dava açma veya talepte bulunma hakkı verir. (TTK md.1403)

3. Sigorta Aracıları: Sigorta Acenteleri ve Brokerlardan oluşur.

a. Sigorta acenteleri:
i. Sigorta acentesi, ticari mümessil, ticari vekil, satış memuru ya da
müstahdem gibi bağlı bir sıfatı olmaksızın bir sözleşmeye dayalı olarak
muayyen bir bölge ya da yer içinde daimi bir surette sigorta şirketlerinin
nam ve hesabına sigorta sözleşmelerine aracılık etmeyi veya sigorta
sözleşmelerini sigorta şirketleri adına yapmayı meslek edinen kişilerdir.
ii. Sigorta acentesi, gerçek ya da tüzel kişi olabilirler. Genelde tüzel
kişidirler ve limited şirket şeklinde kurulurlar.
iii. İki tür sigorta acentesi vardır,
1. Aracılık yapan acenteler: Tarafları bir araya getirip sözleşmenin
yapılmasına aracılık ederler. Bunların sözleşme akdetme ya da
prim tahsil etme yetkileri yoktur. Bunlara B acentesi de denir.
2. Sigorta sözleşmesi yapan sigorta acenteleri: Acentelik
vekaletnamesinde belirtilerek sigorta şirketi adına sözleşme
akdetme ve prim tahsil etme yetkisi verilen acentelerdir. Bunlara
A acenteleri denir. Sigorta acenteleri yönetmeliği md.17’de yer
alan düzenleme, (önemli) poliçesi acente tarafından düzenlenen
bir sigorta sözleşmesi kapsamında sigortalı (sigorta ettiren)
tarafından acenteye yapılan ödeme sigorta şirketine yapılmış
sayılır. Yine poliçesi acente tarafından düzenlenmiş bir sigorta
sözleşmesi kapsamında sigorta şirketi tarafından, sigortalıya
yani sigorta ettirene ödenmesi gereken tazminat acenteye
ödenirse bu bedel sigortalı tarafından tahsil edilmedikçe
ödenmiş sayılmaz.
iv. Sigorta şirketinin ödemesi gereken sigorta tazminatını ya da bedellerinin
doğrudan sigorta ettirene ödenmesi kuraldır, istisnai olarak acenteye
ödenebilir.
b. Brokerlar: Sigorta veya reasürans sözleşmesi yaptırmak isteyenleri temsil
ederek sözleşmelerin akdinden önceki hazırlık çalışmalarını yürütmeyi ve
gerektiğinde de sözleşmenin uygulanmasında ve sigorta tazminatının tahsilinde
yardımcı olmayı meslek edinen kişilerdir. Brokerlar daha çok sigorta ettirenin
yardımcısı durumundadırlar çünkü aslen onların menfaatlerini gözetirler.

5
 4. Sigorta eksperi, Sigorta konusu riskin gerçekleşmesiyle ortaya çıkan hasar ve kaybın
miktarını, nedenlerini ve niteliklerini belirleyen, bu işi meslek haline getiren, tarafsız
ve bağımsız kişilerdir.
5. Aktüer:İlgili teknik ve bilimi (aktüerya) kullanarak prim, karşılık ve kar paylarını
hesaplayan, tarife ve teknik esasları hazırlayan kişilerdir.

SİGORTA SÖZLEŞMELERİ GENEL HÜKÜMLER

Sigorta sözleşmesi, sigortacının bir prim karşılığında kişinin para ile ölçülebilir bir menfaatini
zarara uğratan bir riskin gerçekleşmesi halinde ya da bir ya da birkaç kişinin hayat süreleri
nedeniyle ya da hayatlarında meydana gelecek bazı olaylar nedeniyle bir para ödemeyi veya
sair edimlerde bulunmayı yüklendiği sözleşmedir. TTK md.1401’de düzenlenmiştir. Bu tanım,
sigorta sözleşmesinin iki taraflı sözleşme türünü esas alır. Oysa sigorta sözleşmesi çok taraflı
da yapılabilir.

Soru: Kezban yürüttüğü bir inşaat projesi için sigorta yaptırmıştır. Meydana gelen selde
şantiyedeki makine ve ekipman zarar görmüştür. Zarar sigorta teminatının kapsamında olduğu
için sigorta tazminatının ödenmesi için March Broker şirketine başvurulmuş, sonuç
alınamayınca bu şirket aleyhine dava açılmıştır.
1. Size göre bu davanın sonucu ne olur?
2. Dava Güven Sigorta Aracılık Hizmetleri Ltd. Şirketine açılmış olsaydı sonuç ne
olurdu?

SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN ÖZELLİKLERİ

1. Sigorta sözleşmesi rızai bir sözleşmedir. Sigorta sözleşmesi için sigortacı ve sigorta
ettirenin karşılıklı ve birbirine uygun irade Beyanları yeterlidir. Sigortacının
sorumlululuğunun primlerin ödenmesiyle başlayacağının söyleyen kanun hükmü bu
özelliği bertaraf edemez. Keza sigorta sözleşmesi primin ödenmesinden evvel zaten
meydana gelmiş olur. Ayrıca bu kanun hükmü TTK md.1421’e göre taraflar bu
düzenlemenin aksini kararlaştırabilecekleri gibi kara ve denizde eşya taşımacılığına
ilişkin sigorta sözleşmelerinde sigortacının sorumluluğu prim ödenmeden evvel,
tarafların iradelerini Beyan etmeleriyle meydana gelir.
2. Sigorta sözleşmesi tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir. Bu sözleşmede sigorta
ettirenin primi ödeme borcunun karşılığını sigortacının riski taşıma borcu oluşturur. Bu
borcun sonucu sigorta tazminatını ya da bedelini ödeme borcudur.
3. Sigorta sözleşmesi sürekli edim doğuran sözleşmelerdendir. Zira sigortacının riski
taşıma borcu süreklilik arz eder. Bunun karşılığında karşı tarafın riski artırmama borcu
vardır.
4. Sigorta sözleşmesi azami iyi niyet ve güvene dayalı bir sözleşmedir. Bu o kadar önemli
bir durumdur ki ihlal edilirse sigorta ettirenin sigorta tazminatı talep hakkını
kaybettirebilir. Sigortacının da sigorta ettirene karşı bu yükümlülüğü mevcuttur.

6
 Sigorta sözleşmesi çoğu kez sigorta ettirenin Beyanlarına dayanılarak yapılır.
Sözleşmenin şartları ve alınacak prim sigorta ettirenin Beyanına göre tespit edilir.
Sigortacının sigorta konusu şeyi muayene hakkı vardır ancak bu çoğu kez kullanılmaz.
Dolayısıyla sigorta ettirenin gerçeği yansıtmayan Beyanları ve sigortacının riski yanlış
hesaplayıp alınacak primi yanlış tespit etmesine yol açar. Çoğunlukla sigorta konusu
şey sigorta ettirenin kontrolü altındadır.
Örneğin yangın sigortasında sigorta ettirilen evde sigorta ettiren oturur. Ya da hayat
sigortasında sigorta ettirilen beden sigorta ettirenin kendisidir. Örneğin böyle bir
durumda sigorta ettiren sigortacıya sigara içtiği halde sigara içmediğini söylerse
sigortacı riskin gerçekleşme ihtimalini tam ölçemeyecek ve primi yanlış
hesaplayacaktır. Bu durum sigortacının tahakkuk etmediği zararları ödemesine neden
olur. Bu ise halka halka olumsuz sonuçlar doğurur.
5. Sigorta sözleşmesi tesadüfe bağlı sözleşmelerden değildir kural olarak. Çünkü bugün
kullanılan istatistik ve aktüel teknik sayesinde riskin gerçekleşme ihtimali kesine yakın
bir şekilde hesaplanabilmektedir. Ancak bu her sigorta dalı için geçerli değildir.
Örneğin politik risk sigortası. Bununla birlikte toptan sigorta sözleşmesinin şansa
tesadüfe bağlı olduğunu düşünen yazarlar da vardır.
6. Sigorta sözleşmesi şekle tabi değildir. Poliçenin varlığı sigorta sözleşmesini şekle bağlı
sözleşme haline getirmez. Poliçe sadece ispat aracı olarak kullanılır.
7. Sigorta sözleşmesinin şarta bağlı olup olmadığı tartışmalıdır. (Sınavda çıkmaz.)
a. Anglosakson hukukuna göre istisnasız şarta bağlıdır.
b. Kimi yazarlara göre kanuni şarta bağlıdır.
c. Kimi yazarlara göre gerçekleşmiş bir borç şarta bağlanamaz.

ÖZEL SİGORTALARIN SINIFLANDIRILMASI

7
Temin edilen Riske Göre:
Bu ayrım tarihi bir ayrım olup eski türk ticaret kanununa yansımış olan ayrımdır. Keza
eski kanunda sigorta sözleşmeleri mal, denizcilik rizikolarına karşı sigortalar ve can
sigortalarını ayrımına göre düzenlenmiştir.
a. Deniz sigortası: Deniz yoluyla yapılan taşıma nedeniyle geminin ve yükün
maruz kaldığı risklerin temin edildiği sigorta sözleşmesi türüdür. Deniz yoluyla
yapılan taşıma sırasında insana gelecek tehlikeler deniz sigortasının kapsamında
değildir. TTK’da Denizcilik sigortaları düzenlenmemiştir. Bunun nedeni deniz
risklerine karşı yapılan sigortaların uluslararası kurallar çerçevesinde
yürütülmesi dolayısıyla çok değişken olması, bu durumun kanuna koyulacak
maddeleri ölü hale getireceği iddiasıdır.
b. Kara sigortası: Deniz ve havada yapılan taşımalar nedeniyle gemi, uçak ya da
yükün maruz kalacağı riskler dışında kalan risklerin temin edildiği sigortalardır.
Yangın sigortası deprem sigortası, kredi sigortası gibi.
c. Can sigortaları: Canları, beden bütünlükleri, sağlıkları veya çalışma gücü gibi
kişilerin şahıs varlıklarına zarar verecek, ölüm, kaza, hastalık veya işsizlik gibi
risklere karşı teminat sağlayan sigortalardır.

Sigorta Sözleşmesinin Konusuna Göre;

a. Mal Sigortası: Sigorta sözleşmesinin konusunu kişilerin bir mal ile ilgili
menfaatlerini oluşturduğu sözleşmelerdir. Yangın sigortası gibi.
b. Can Sigortası: Sigortanın konusunu kişilerin şahıs varlıkları üzerindeki
menfaatlerinin oluşturduğu sigorta sözleşmeleridir.
c. Sorumluluk*: Sigorta ettirenin 3.kişilere karşı işlediği haksız fiil nedeniyle
ödemek zorunda kalacağı tazminata ilişkin sorumluluğunun temin edildiği
sözleşmelerdir. Burada söz konusu haksız fiil kasten değil ihmalen
gerçekleşmiştir.

Sigortacının edimine veya ihtiyacının karşılanmasına göre*;

a. Zarar/Tazminat Sigortası: Sigortacı risk gerçekleştiğinde sadece meydana gelen
zararı tazmin eder. Yani sigortacının tazminat ödeme borcunun miktarı, gerçek
zarar miktarı ile sınırlıdır.
i. Aktif zarar s.: Sigorta ettirenin mal varlığında bulunan aktiflerin
azalması riski temin edilir. Örneğin kasko sigortası.
ii. Pasif zarar s.: Sigorta ettirenin mal varlığının pasif kısmının artması,
yeni pasif kalemlerinin ortaya çıkması riski temin edilir. Sorumluluk
sigortaları bu ayrımda zarar sigortalarının altında pasif sigortanın altında
yer alır.
b. Meblağ Sigortası: Sigortacının risk gerçekleştiğinde tarafların başlangıçta
sözleşme yapılırken kararlaştırdıkları sigorta bedelinin tamamını ödediği
sigortalardır.

Meblağ ve Zarar sigortaları arasındaki farklar;

8
 i. Zenginleşme yasağı: Zarar sigortalarında bu yasak varken meblağ sigortasında söz
konusu değildir. Bu yasak sigorta ettirenin sigortayı zenginleşme aracı olarak
kullanamayacağını söyleyen bir ilkedir. Örneğin 100 ₺’lik bir ev 150 ₺ya
sigortalanamaz. Sigortalansa bile 50 ₺’lik kısmı geçerli olmaz. Sigortalı evin tamamı
yansa bile sigorta ettiren en fazla 100 ₺’lik tazminat alabilir. Meblağ sigortalarında
yoktur çünkü bu sigorta türünde sigorta konusunu şahıs varlığı oluşturmaktadır.
Örneğin hayat sigortası bir meblağ sigortasıdır. Kişinin ölüm riski sigorta
ettirilmektedir. Kişi öldüğünde sigortacı sözleşmede lehtar olarak gösterilen kişiye
sigorta bedelini öder. Peki bir insan hayatını kaç ₺ya kadar sigorta ettirebilir? Bir kişinin
hayatının bedelinin belirlenmesi mümkün olmadığı için, başta sigorta ettiren hangi
primi ödemek isterse ona göre bir bedel belirlenir ve risk gerçekleştiği zaman belirli
olan meblağ ödenir. Bu sebepten dolayı meblağ sigortalarında zenginleşme yasağı
ilkesi uygulanmaz. Bu yasak uygulanmadığı için, meblağ sigortalarında aşkın, eksik ve
çifte sigorta durumları ortaya çıkmaz.

ii. Halefiyet ilkesi: Zarar sigortalarında geçerli iken meblağ sigortalarında yoktur. Bunun
sebebi zenginleşme yasağı arasındaki farklılıktır. Zarar sigortalarında tazminatı ödeyen
sigortacı kanun gereği sigorta ettirenin yerine geçerek yani ona halef olarak zarardan
sorumlu olan kişilere rücu edebilir. Oysaki meblağ sigortalarında sigorta bedelini
ödeyen sigortacının böyle bir hakkı yok. Yani meblağ sigortalarında sigortalı
sigortacıdan hem sigorta bedelini alabilir hem de varsa zararın sorumlularından
tazminat alabilir.

ÖDEV: Kefalet sigortası ile sigorta sözleşmesi arasındaki fark nedir?

TANIMLAR;
1) Sigorta bedeli
a) Zarar sigortaları açısından tarafların sözleşmeyi yaparken belirledikleri ve risk
gerçekleştiğinde sigortacının ödeyebileceği azami meblağı gösteren bir
kavramdır.
b) Meblağ sigortalarında ise sigorta bedeli yine sözleşme yapılırken belirlenen
ancak zarar sigortalarından farklı olarak risk gerçekleştiğinde sigortacının
toptan ödeyeceği meblağı gösteren kavramdır. Çünkü zararda zenginleşme
yasağı vardır.
2) Sigorta tazminatı: Zarar sigortalarına özgü bir kavramdır. Meblağ sigortalarında yoktur.
Risk gerçekleştiğinde zararın miktarına göre sigortacının fiilen ödediği meblağdır.
3) Sigorta menfaat değeri: Sigorta sözleşmesi ile elde edilen menfaatin değerini gösteren
bir kavramdır.
4) Aşkın, eksik ve çifte sigorta:
a) Aşkın s.: Sigorta bedelinin sigorta menfaat değerinden fazla olmasıdır.
b) Eksik s.: Sigorta bedelinin sigorta menfaat değerinden düşük olmasıdır.

9
 c) Çifte s.: Sigorta menfaat değerinin tamamı sigortalanmış şeyin tekrar sigorta
ettirilmesidir.
Pratik Çalışma

Sorular;
1. Yapılan ne tür bir sigortadır?
2. Sigorta bedeli en fazla ne olabilir?
3. Sigortacının ödeyeceği azami tazminat miktarı ne olabilir?
4. Sigortacı halefiyet hakkını kullanabilir mi?

Örnek 1: Ahmet 100.000 ₺ değerindeki evini yangına karşı sigortalatmış,ev Selim’in

kundaklaması sebebiyle yanmıştır.
Cevaplar;
1. Kara s., Mal s., Zarar s.
2. Zarar sigortası olduğu için zenginleşme yasağı vardır. Sigorta bedeli en fazla 100.000
₺ olabilir. Fazlası aşkın sigortadır.
3. Sigorta bedeli 100.000₺ olduğu için 100.000₺ tazminat öder en fazla. Şayet sigorta
bedeli 120.000₺ olsaydı yine 100.000₺ öderdi. Sigorta bedeli 70.000₺ olarak
kararlaştırılsaydı evin tamamen yanmış olma ihtimalinde en fazla 70.000₺ öderdi.
4. Kundakçı Selim’e karşı halefiyet hakkını kullanıp ödediği tazminatı isteyebilir.

Örnek 2: Merve 50.000₺ değerindeki arabası için kasko sigortası yaptırmıştır.

Cevaplar;
1. Kara, Mal, Zarar/aktif sigorta
2. 50.000₺ Zira aksi takdirde aşkın sigorta ortaya çıkar.
3. Azami tazminat miktarı sigorta bedelinin tamamıdır. 50.000₺ . Zira daha fazlası sigorta
ettirenin zenginleşmesine sebep olur.
4. Zarardan sorumlu olan birisi varsa sigortacı ona karşı halefiyet hakkını kullanabilir.

Örnek 3: Dr. Aslı hastasına verdiği narkozun onu öldürme riskine karşın sigorta yaptırmıştır.
Cevaplar;
1. Zarar/pasif, sorumluluk
2. Sorumluluk sigortası olduğundan şahıs varlığı sigortalanmıştır. Bu sigortayla
korunması amaçlanan şey doktorun mal varlığıdır. Hastanın şahıs varlığı değildir. Eğer
öyle olsaydı bu meblağ sigortası olurdu.
Sigorta bedeli yoktur sigorta menfaat bedeli vardır.
3. Sigortacı sigorta sözleşmesinde belirlenen sigorta bedelinden daha fazlasını ödemez.
Tazminatın azami miktarı.
4. Halefiyet hakkı zarardan sorumlu olan diğer kişilere karşı kullanılır. Eğer Aslı
ödeyeceği tazminat nedeniyle bir başkasına başvurabilecekse sigortacı da o kişilere
karşı halefiyet hakkı kullanabilir. “Sorumluluk sigortalarında da sigortacının halefiyet
hakkı vardır ancak bu hakkı kendi sigorta ettirenine karşı kullanılamaz.”

10
Örnek 4: Ahmet 60 yaşına kadar yaşama ihtimaline karşın bir hayat sigortası yaptırmıştır.
Cevaplar;
1. Can ve meblağ sigortası

Örnek 5: Adem x otobüs firmasının otobüslerinden birisinde seyahat ederken şoförün uyuması
neticesi kaza geçirmiş ve sakatlanmıştır. Ademin sigorta şirketinden kaza neticesi 100.000₺
bedelle yaptırdığı bir sigorta vardır. Ayrıca x otobüs firmasının da z sigorta şirketinden kaza
geçiren yolculara ödenmek üzere yaptığı bir sigorta sözleşmesi vardır.

1. Adem kim veya kimlerden tazminat isteyebilir?

2. Sigortaların türü nedir?
3. Ahmet’e ödeme yapan sigortacı veya sigortacılar halefiyet hakkın?

TTK’DAKİ SİGORTA TASNİFİ

Ticaret kanununda meblağ-zarar sigortası ayrımı yerine can-zarar sigortası ayrımına

gidilmiştir. Bunun sebebi TTK’da düzenlenen can sigortalarının her zaman için meblağ
sigortası özelliği göstermemesidir. Örneğin sağlık sigortası, kanunda can sigortaları ayrımı
altında düzenlenmiştir. Ancak kendisi bir zarar sigortasıdır. Kaza sigortası hem zarar hem
meblağ sigortası özelliği gösteren karma bir can sigortası türüdür.

1. Zarar Sigortaları
a. Mal Sigortası: Mal sigortaları, kişilerin mal varlığına ilişkin
menfaatlerinin sigortalandığı sigortalardır. Örneğin, TTK’deki bu tasnif

11
 altında yangın sigortası, deprem sigortası, kasko sigortası, kredi
sigortası bu kapsama girer.
b. Sorumluluk Sigortası

2. Can Sigortaları
a. Hayat Sigortası: TTK md.1487, sigortacının bir prim karşılığında sigorta
ettirene yahut onun gösterdiği bir başka kişiye yani lehtara, sigortalının
ölmesi veya hayatta kalması durumunda, sözleşmede yazılı olan bedeli
ödemeyi taahhüt ettiği can sigortası türüdür.
b. Sağlık Sigortası: Teşhis, tedavi giderleri, hastalık neticesi elde
edilemeyen kazançlar ve bakım masraflarının temin edildiği can
sigortası türüdür. Zarar sigortasıdır.
c. Hastalık Sigortası: Sözleşmede öngörülen hastalıklardan birinin ya da
birkaçının sözleşme süresi içinde ortaya çıkması veya meydana gelmesi
riskinin temin edildiği bir can sigortası türüdür. Bir meblağ sigortasıdır.
ç. Kaza Sigortası: Sigortacının belli bir prim karşısında sigortalının
uğrayacağı kaza neticesi ölmesi, kalıcı ya da geçici olarak sakatlanması,
iş göremez hale gelmesi riskleri için teminat sağladığı can sigortası
türüdür. Ancak aksi kararlaştırılmamışsa sigortacı sözleşmede yazılı
bedeli dışında sigortalının yaptığı tedavi masraflarını da karşılamakla
yükümlüdür. Kaza sigortası hem meblağ hem zarar sigortası özelliği
gösterir, karma niteliktedir. Karmadır, çünkü kaza sigortasında kaza
neticesinde sigortalı örneğin sakatlandıysa sigortacı ilk olarak
sözleşmede belirlenen sigorta bedelini öder.

Örnek: Ahmet 2010 yılında X 10 yıl süreyle felç ve kalp krizi geçirme ihtimaline karşı sigorta
yaptırmıştır. Sigorta bedeli 100.000₺ olarak belirlenmiştir. Ahmet 2016 yılında kalp krizi
geçirmiş ve hastaneye yatırılmıştır. Hastane, yatarak 4 gün tedavi gören Ahmet’e 50.000₺
fatura göndermiştir.
1. Ahmet’in yaptığı sigorta sözleşmesinin ne tür bir sigorta olabileceğine dair
ihtimalleri değerlendirerek her bir ihtimalde sigortacıdan talep edebileceği
miktarı yazınız.
a. Can sigortalarından yapabilir. Sağlık ya da hastalık sigortası yaptırabilir.
Hastalık sigortası bir meblağ sigortası iken sağlık sigortası zarar
sigortasıdır. Hastalık sigortası ise sözleşmedeki bedelin hepsini alır,
sağlık sigortası yaptırdıysa sadece tedavi masraflarını alabilir.
2. Sigortacının yapılabilecek sigorta türüne göre halefiyet hakkını kullanıp
kullanamayacağını da belirtin.
a. Halefiyet hakkını sağlıkta kullanamaz. Hastalık sigortasında ise
kullanabilir.

12
 SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI

Sigorta sözleşmeleri diğer borçlar hukuku sözleşmeleri ile aynı nitelikte ve aynı kurallara
tabidir. Dolayısıyla sözleşmenin kurulabilmesi için tarafların birbirine uygun karşılıklı
iradelerini Beyan etmeleri yeterlidir. İcabın kimin tarafından gerçekleştirileceği tartışmalıdır.
Bazı yazarlar icabın yalnızca sigorta ettiren tarafından yapılacağı, bazı yazarlar da çoğunlukla
sigorta ettiren tarafından yapılsa da sigorta şirketinin de yapabileceği görüşündedir. Fakat
kimin tarafından yapılırsa yapılsın icabın;
● sözleşmenin temel unsurlarını,
● sigortalanan menfaati,
● rizikoyu,
● sözleşmenin süresini
● sigorta bedelini
● prim miktarını
● sigortalının şahsını içermesi gerekir.
Buna karşılık yapılacak kabulün icaba uyumlu olması, onu genişletmemesi ya da daraltmaması
gerekir. Kabul açık veya zımni yapılabilir. Bir kısıtlama yoktur. Örneğin sigortacının poliçeyi
düzenlemesi ya da sözleşmeden doğan bir yükümlülüğünü yerine getirmesi zımni kabul
demektir.

Uygulamada kural olarak icap sigorta ettiren tarafından gerçekleştirilir. Bu da sigortacı

tarafından hazırlanmış yapılacak sigorta sözleşmesine ilişkin temel hususları içeren bir
teklifnamenin sigorta ettiren tarafından doldurulup sigortacıya iadesiyle gerçekleştirilir. Bu
bağlamda kanunun 1405. maddesinde sözleşmenin akdine ilişkin bir yorum kuralı da getirilmiş
ve sigortacının kendisine verilen teklifnameyi, teklifnamenin verildiği tarihten itibaren 30 gün
içinde reddetmediği takdirde, sözleşmenin kurulmuş sayılacağı düzenlenmiştir.

SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN TEMSİL YOLUYLA AKDİ

TTK’da 1406. maddede düzenlenmiştir. Buna göre bir kişi, diğer bir kişi adına onu temsilen
sigorta sözleşmesi yapabilir. Buna göre temsilci sigorta ettirenin adına ve hasabına hareket
ettiği için sigorta sözleşmesi doğrudan temsil yoluyla akdedilmiş olur. Dolayısıyla sigorta
ettiren sıfatı temsilciye değil temsil edilene ait olur. Yine sözleşmeden doğan hak ve borçlar da
doğrudan temsil edilen kişinin üzerinde doğar. Sigortanın temsilen yapıldığı durumlarda
temsile ilişkin kişi sözleşmeye ilişkin talimat verebilir. Ancak sessiz kalırsa sigorta sözleşmesi
sözleşmenin yapıldığı yerdeki mutad şartlara göre akdedilir.
Temsilen yapılan bir sigorta sözleşmesinin geçerliliği temsil yetkisinin geçerli olmasına
bağlıdır. Ancak temsil yetkisinin sigortacıya bildirilmesine gerek yoktur. Halin icabından
sözleşmenin temsilen yapıldığının anlaşılması yeterlidir.

Yetkisiz Temsil

13
● Sözleşmeyi akdeden kişinin temsil yetkisi yoksa o sözleşmeden doğan primleri
ödemekle yükümlü olacaktır.
● Bu kişinin sigortalanabilir bir menfaati varsa sözleşme geçersiz olmaz. O kişinin adına
yapılmış kabul edilir.
● Özetle; Sigorta sözleşmesinin temsilen yapılıp yapılmadığı anlaşılamadığında da;
○ Sözleşmeyi yapan kişi primleri ödemek zorunda kalır.
○ Eğer kendi menfaati varsa sigorta sözleşmesinin onunla yapıldığı kabul edilir.
● Yetkisiz temsil yoluyla yapılan bir sigorta sözleşmesi, sözde temsil edilen kişi
tarafından gerek risk gerçekleşmeden evvel gerekse riskin gerçekleştiğini bilmemesi
koşuluyla risk gerçekleştikten sonra verilecek bir icazetle geçerli hale getirilebilecektir

SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI

1. Sigortacı:

2. Sigorta Ettiren:
• Sigorta ettiren sigortacı ile sigorta sözleşmesi akdeden diğer kişi, yani sigorta
sözleşmesinin diğer tarafıdır. Sigorta ettirenin bu tanımı hem meblağ hem zarar,
hem can hem mal sigortaları için aynıdır.
• Sigorta ettiren sigorta sözleşmesinin tarafı olduğu için her daim, prim borcu
ödemek başta olmak üzere sözleşmeden doğan yükümlülükler ona ait olur.
• Temel olarak sözleşmeden doğan haklar da sigorta ettirene aittir.Ancak bazen
sözleşmede ayrı bir sigortalı lehtar olduğu durumlarda sözleşmeden doğan
haklar sigorta ettirene değil bunlara ait olur.
• Sigorta sözleşmesinin yapılması bakımından sigorta ettiren için özel bir ehliyet
koşulu getirilmemiştir. Fiil ehliyetine sahip olan herkes sigorta sözleşmesi
yapabilir. Ancak sigorta hukuku yönünden bir kişinin sigorta sözleşmesi
yapabilmesi için sigortalanabilir bir menfaatinin de olması gerekir. İstisnaları
vardır, örneğin başkası lehine sigorta.

14
 Sigortalanabilir bir menfaat yoksa geçerli olmaz. Başlangıçta var olan menfaat
sonradan ortadan kalkarsa o andan itibaren sözleşme geçersiz olur.

3. Sigortalı:
Meblağ ve zarar sigortaları açısından farklı anlamlar taşır.
• Zarar sigortalarından sigortalı, menfaati sigortalanan kişiyi ifade eder. Çoğu
sigorta sözleşmesinde bu yönden sigorta ettiren ve sigortalı aynıdır. Örneğin A
tek başına sahip olduğu bir arabayı kazaya karşı sigortaladığında hem sigorta
ettiren hem sigortalı A’nın kendisidir. Dolayısıyla A hem primleri ödemekle
yükümlüdür hem de risk gerçekleştiğinde sigorta tazminatının alacaklısı da
odur. Ancak bazı sigorta sözleşmelerinde (başkası lehine sigortalarda) sigorta
ettiren ve sigortalı farklı kişiler olur.
*Örneğin bir arabanın iki sahibinden birisi olan A, arabayı tam değeri üzerinden
sigortalattığında sözleşmedeki sigorta ettiren sıfatını haiz olur. Ama aynı
zamanda kendi payında sigortalıyken ikinci malik B de kendi payından ikinci
sigortalı olur. Böyle bir durumda sigorta primlerini sigorta ettiren olduğu için A
öder. Ancak risk gerçekleştiğinde tazminat A ve B arasında paylaştırılır.
• Meblağ sigortasında sigortalı kavramı riskin üzerinde gerçekleşeceği kişiyi
anlatır.

4. Lehtar:
Meblağ sigortasında risk gerçekleştiğinde sigorta bedelinin ödeneceği kişiyi anlatır.
Sigorta ettiren, sigortalı ve lehtarın farklı olduğu kişiler başkası lehine sigortalarda
ortaya çıkar. Zarar sigortalarında lehtar yoktur.
Başkası Lehine Sigorta: Sigorta ettirenin yabancı bir menfaati kendi adına ancak
menfaat sahibinin yararına sigortalatmasıdır. Başkası lehine sigortalar hem zarar hem
meblağ sigortalarında yapılabilir, ortaktır.

Örnek: Aşağıdaki durumlarda Sigortalıyı,sigorta ettireni ve lehtarı gösteriniz.

1. A kendi evini sigortalatmıştır
a. Sigortalı da Lehtar da , Sigorta ettiren de A’dır.
2. A erkek arkadaşının evini sigortalatmıştır.
a. Sigorta ettiren A, Sigortalı arkadaşı, Lehtar yok
3. A 60 yaşına kadar yaşama ihtimaline karşılık sigorta yapmıştır.
a. Sigorta ettiren ve Sigortalı A’dır.
b. Lehtar: A’dır.
4. A ölme riskine karşı hayat sigortası yaptırır. Ölme riskine karşılık sigorta
bedelinin alacaklısı olarak karısını göstermiştir.
a. Sigorta ettiren ve Sigortalı A’dır. Lehtar B’dir.
5. A karısının ölme riskine karşı hayat sigortası yaptırır. Alacaklı olarak kendisini
ve kızını gösterir.

15
 a. Sigorta Ettiren A, Sigortalı eşi, Lehtar A ve kızıdır.

5. Sigorta Menfaati ve Değeri:

Sigortanın konusunu mal ya da şahıs varlığı değil bunların zarar görmemesine ilişkin
menfaat oluşturur. Bu bakımdan sigortalanabilir bir menfaatin varlığı bütün sigorta
türleri için olmazsa olmaz bir koşuldur. Buna menfaat ilkesi denir. Bu ilke, aynı şeyin
birbirinden farklı kişilerce sigortalanabilmesine izin verir.

Örnek: Ahmet ipotek karşılığında A Banktan 300.000₺ değerinde bir konut kredisi alır. Ahmet
Bey sonra bu evi 3 öğrenciye kiralar. Bu evle ilgili kimler hangi sigortaları yaptırabilirler? Yani
kimlerin menfaati vardır ve ne tür sigorta yaptırabilir?
Cevap:
Ahmet’in evin zarar görmesi durumunda bir menfaati vardır. Ahmet aktifini korumaya yönelik
zarar sigortası yaptırır.
Sigortacının, yani bankanın da menfaati vardır. Zira ev ipoteklidir. Zarar sigortası yaptırabilir.
Öğrenciler sorumluluk sigortası yaptırabilir.

Bir menfaatin sigortalanabilir olması için bazı koşulları taşıması gerekir. Sigortanın konusunu
oluşturacak menfaatin;
● Parayla ölçülebilir olması gerekir. Meblağ sigortalarında bir kişinin bir başkasının
hayatı üzerine sigorta yaptırabilmesi için sigortalı kişinin ölümünün lehtar açısında
finansal kayıp veya zorluğa yol açacak olması gerekir. Mesela bir şirket kendisi için
çok önemli bir pozisyondaki yöneticisi için pekala hayat sigortası yaptırabilir. Çünkü
ölümü şirketi finansal olarak zarar sokacaktır.
● Meşru bir menfaat olması gerekir. Uyuşturucunun taşınmasında zarar görmesi riskine
karşı sigorta yaptırılamaz.
● Sigorta menfaatinin sözleşmenin yapıldığı sırada, devamında ve risk gerçekleştiğinde
varlığını koruyor olması gerekir. Bu koşul zarar sigortalarında 1408. maddeden, can
sigortalarında ise 1490. maddedeki düzenlemeden çıkarırız. Keza 1408.maddeye göre
sigorta sözleşmesinin yapıldığı sırada var olan menfaat sonradan ortadan kalkarsa
sigorta sözleşmesi de geçersiz hale gelir. Ancak bu maddede menfaat sahibinin
değişmesine ilişkin 1470. madde hükmü saklı tutulmuştur. TTK md.1490/4’te ise,
menfaat şartının sözleşmenin yapılmasından sonra ortadan kalkması halinde
sözleşmenin o andan itibaren geçersiz hale geleceği ancak sigorta ettirene iştira
değerinin ödeneceği düzenlenmiştir. Yani can sigortalarında da menfaat unsuru vardır,
menfaat varlığını devam ettirdiği sürece sözleşme ayakta kalır.

6. Tehlike/Risk/Riziko:
İleride gerçekleşmesi muhtemel olan zarar ya da başkaca uygun olmayan sonuçlar
doğuran olaylardır. Bu tanımda risk olumsuz olayları anlatır. Ama sigorta

16
 sözleşmesinde her zaman olumsuz bir durumu ifade etmeyebilir. Örneğin olumlu bir
durumun gerçekleşmesi ihtimaline bağlı meblağ sigortası gibi. Bir olayın risk teşkil
etmesi için bazı koşulları taşıması gerekir;
• Riskin müstakbel bir olay olması gerekir.
• Riskin gerçekleşip gerçekleşmeyeceği şimdiden belli olmamalıdır.
• Gerçekleşmesi imkansız hale gelen riskler sigorta edilemez. Keza 1422.
maddede sigortacının sorumluluğu başlamadan sigorta ettirenin sigortalının ve
can sigortalarında lehtarın fiili etkisi olmadan temin edilen riskin gerçekleşme
ihtimali kalmamışsa sigortacı prime hak kazanamaz.
• Gerçekleşmiş riskler de sigortalanamaz. Bunun istisnası geçmişe etkili
sigortadır, sigorta korumasının sözleşmesinin yapılış tarihinden önceki bir
zamanda başlayacak şekilde addedilmesidir.
i. Geçmişe etkili sigorta: Sigorta korumasının sözleşmenin yapılma
tarihinden önceki bir tarihten itibaren yapılmasıdır. Buna geçmişe etkili
sigorta denir. Sözleşmenin yapıldığı sırada riskin gerçekleştiği ya da
gerçekleşme ihtimalinin kalmadığı sigortacı, sigorta ettiren ve sigortanın
varlığından haberdar olması koşuluyla sigortalı tarafından biliniyorsa
böyle bir sözleşme geçersiz olur. Yani sözleşmenin yapıldığı sırada
taraflar riskin gerçekleştiğini veya gerçekleşme imkanının kalmadığını
sigortacı bilmiyor ancak sigorta ettiren ve sigortalı biliyorsa sigortacı o
sözleşmeyle bağlı olmaz. Aynı zamanda ödenmesi gereken tüm prime
de hak kazanır.

Örnek: Dr. Ahmet Bey, 12.12.2018 tarihinde sigorta teminatı 06.06.17 tarihinden başlamak
üzere bir zorunlu hekim sorumluluk sigortası yaptırır. (Tıbbi kötü uygulamaya ilişkin zorunlu
mali sorumluluk sigortası) Ahmet Bey’e 7.5.2017 tarihinde yaptığı bir ameliyatta hastanın
karnında bez unuttuğu gerekçesiyle 7.8.2017 tarihinde dava açılmış, bu dava doktorun
250.000₺ tazminat ödemesiyle 11.11.18 tarihinde sonuçlanmıştır. Ahmet Bey bu tazminatın
ödenmesi için sigortacısına başvurmuştur. Sigortacının tazminat ödeme borcu doğmuş mudur?

• Risk kişinin mal veya can varlığını tehdit ediyor olmalıdır. Gerçekleşmesi
durumunda ekonomik bir zarar ortaya çıkarıyor olmalıdır.
• Risk belli ya da belirlenebilir olmalıdır. Nitekim her sigorta sözleşmesi
yapılırken temin edilen risk; türü, yeri ve zamanı gibi kriterlerle sınırlandırılıp
tanımlanarak belirli hale getirilir. Bu işleme doktrinde Birincil Risk
Sınırlaması denir. Bu yapılmazsa riskin gerçekleşip gerçekleşmediği tespit
edilemez. Bunu yapamadığımız için de sigortacının ödeme borcunun doğup
doğmadığı anlaşılamaz. Alınacak prim de yanlış hesaplanmasına sebep olur.
Sigorta sözleşmesinde birincil risk sınırlandırmalarının dışında birtakım
muafiyet ya da istisna halleri de belirlenir ki buna doktrinde İkincil Risk
Sınırlaması denir. Muafiyet kavramı burada sigortacının teminat kapsamında
bıraktığı haller olarak kullanılır. Ancak aynı kavram, uygulamada sigortacıların
arasında ve Yargıtay kararlarında ortaya çıkan zararın sigorta ettirenin üzerinde

17
 bırakılacak kısmını anlatmak için kullanılır. Bu iki sınırlama arasındaki en
büyük fark ispat yükü hususunda ortaya çıkar. Şöyleki; gerçekleşen bir riskin
teminat kapsamında olduğunu ispat yükü sigorta ettirenin üstündedir. Buna
karşılık gerçekleşen riskin teminat dışında olduğunu yani istisnadan
kaynaklandığını ikincil risk sınırlaması olduğunu ispat yükü ise sigortacıdadır.
Bu sınırlamalar dışında sigortacının sorumluluğu başladıktan sonra kural olarak
teminat süresi içinde gerçekleşen teminat süresi içinde meydana gelen risklerin
temin edilmesi kuralı da riskin belirli hale getirilmesine hizmet eden bir diğer
husustur.

Örnek: Ahmet Bey arabası için bir kasko sigortası yaptırır. Ahmet Beyin oğlu ehliyeti
olmadığı halde arabayı alır, çarpar ve pert hale getirir. Kasko sigortası genel şartlarına
göre bu sigorta ile sigortacı sigortalının motorlu/motorsuz kara araçlarının yanması,
çalınması veya diğer araçlarla çarpışması risklerine karşı teminat verir. Ancak yine aynı
genel şartlara göre, sigortalı aracın ehliyetsiz kişiler tarafından kullanılması sırasında
meydana gelen zararlar ödenmeyecektir. Bu Örnekte:
1. Birincil ve ikincil risk sınırlamaları hangi durumlardır?: Birincil risk
sınırlaması, yanma, çalınma, kaza hallerini anlatmasıdır. İkincil risk sınırlaması,
ehliyetsiz kullanan tarafından zararın temin edilmeyeceği yani istisna olan
durumudur.
2. İspat yükleri kimlerdedir?

md.1429: Sigortacının sorumluluğunun kapsamı bakımında bahsedilebilecek diğer bir mesele

de budur. Sigortacının sorumlu olduğu halleri anlatır. Buna göre aksine bir anlaşma
yapılmadığı sürece sigortacı;
o sigorta ettirenin,
o sigortalının,
o lehtarın ve
o bunların hukuken fiilinden sorumlu oldukları kişilerin ihmalleri ile meydana
getirdikleri zararlardan sorumlu olur. Bunun aksi kararlaştırılabilir.
Bununla birlikte sigorta ettiren ve sigortalı ve tazminat ödemek amacıyla bunların hukuken
sorumlu oldukları kişilerin riski, kasıtları ile gerçekleştirmelerinden doğan zararlarından
sigortacı sorumlu olmaz. Yani hukukumuzda ihmal teminata dahilken, kast teminat dışındadır.
Lakin, tazminat alma amacı yoksa, hukuken sorumlu olanların kasıtlı olmaları da teminat
dahilindedir.

Pratik Çalışma

Soru: Aşağıdaki olaylarda sigortacı tazminatı öder mi ödemez mi?

1. Olay 1:Ticari taksi sahibi Ahmet, şoför olarak Mehmet’i işe alır. Cevdet ise Hamit’in
taksisinde şofördür. Mehmet ile Cevdet arasında husumet vardır. Taksiyi alan Mehmet
karşıda gelen Cevdet’e çarpar ve Hamit’in taksisinde maddi hasar oluşur.

18
 Cevap: Tazminat ödemesi almak amacıyla mehmet tarafından böyle bir eylem
gerçekleştirilmediği için, kasten yapmış olsa dahi Ahmet mehmetin fiillerinden
hukuken sorumlu olduğu için bu durum teminat kapsamındadır ve sigortacı tazminatı
hamite öder.

2. Olay 2: Fabrika sahibi Sema büyük bir nakit krizine girer. Bunu gören yakın arkadaşı
ve fabrikada çalışan Zeynep gizlice fabrikada yangın çıkartır.

3. Olay 3: Selim’in 15 yaşındaki çocuğu annesine kızar ve arabayı ateşe verir.

(Risk sayılma koşullarının devamı)

• Riskin kanuna ve ahlaka aykırı olmaması gerekir. (md.1404) Sigorta ettiren ya
da sigortalının kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik
haklarına aykırı fiillerinden doğan zararlar temin edilemezler. Bu kapsamda
para cezalarının sorumluluk sigortalarının kapsamına dahil edilmesi mümkün
değildir.

7. Sigorta Tazminatı/Sigorta Bedeli:

Sigorta bedeli poliçede gösterilir ve riskin gerçekleşmesi durumunda sigortacının
ödeyeceği azami bedeli ifade eder. Sigorta tazminatı ise risk gerçekleştiğinde
sigortacının fiilen ödediği meblağı ifade eder. Meblağ sigortalarında sigorta bedeli aynı
zamanda sigorta tazminatını anlatır yani meblağ sigortalarında sigorta tazminatı ve
sigorta bedeli hep aynıdır. Mal ya da zarar sigortalarında ise sigorta bedeli ve tazminatı
farklıdır. Çünkü burada sigortacı risk gerçekleştiğinde poliçedeki miktarı yani sigorta
bedelini değil, sigorta ettirenin gerçek zararına tekabül edep meblağ yani sigorta
tazminatını ödemekle yükümlüdür. Sigorta tazminatı aynen ya da nakden, toptan ya da
irad şeklinde ödenebilir. Ancak hayat sigortalarında işin niteliği gereği nakden ödenir.

8. Prim:
Sigorta primi sigorta ettirenin, sigortacının riski taşıma borcunun karşılığı olarak
ödediği paraya denir. Sigorta priminin diğer adı sigorta ücretidir. Karşılıklı sigortada
ise aidat ismini alır. Prim ayrıca risk gerçekleştiğinde ödenecek tazminat ya da bedelin
esasını teşkil eden paradır. TTK’ya göre primin nakit olarak ödenmesi esastır. Ancak
ilk prim taksitinin nakit ödenmesi koşuluyla, sonraki taksitler için kambiyo senedi
verilebilir. Ancak bu durumda primin senedin tahsil edildiği tarihte ödendiği kabul
edilir. Sözleşmede aksine hüküm yoksa primin toptan/peşin ödenmesi esastır.
Sözleşmede aksi kararlaştırılabilir ve aylık/yıllık şeklinde ödeneceği kararlaştırılabilir.
Prim iki kısımdan oluşur; bunlar safi prim ve sigorta yüküdür. Safi prim ve sigorta yükü
bir araya gelip ticari primi oluşturur. Ticari prim, sözleşme yapıldığında sigorta
ettirenden alınan prim miktarıdır.

19
 Safi Prim: Sigortacı tarafından üstlenilen riskin karşılığını, yani risk gerçekleştiğinde
ödenecek sigorta tazminatının ya da bedelinin karşılığını teşkil eden kısımdır.

i. Safi Prim: Sigortacı tarafından üstlenilen riskin karşılığını, yani risk

gerçekleştiğinde ödenecek sigorta tazminatının ya da bedelinin karşılığını teşkil
eden kısımdır.
1. Miktarın tespiti
a. Riskin gerçekleşme ihtimali: Riskin gerçekleşme ihtimali ne kadar
yüksekse prim o kadar yüksektir.
b. Sigorta edilen menfaatin değeri yahut sigorta bedeli:
i. Zarar sigortalarında sigorta edilen menfaatin değeri
ii. Meblağ sigortalarında sözleşmede tespit edilen sigorta
bedelinin yüksekliği primin miktarını da artırır.
c. Sigorta sözleşmesinin süresi: Süre arttıkça görece olarak prim de
yükselir. Ancak çok uzun süreli sigorta sözleşmelerinde sigortacının
aldığı primi nemalandırma imkanları da arttığından aslında prim
daha düşük tespit edilebilir. Dolayısıyla bu yönden primler aslında
olması gerektiğine göre daha düşük tespit edilebilir.
ç. Sigortacının rücu olanağı: Sigortacı ödediği tazminat için bir
başkasına başvurup ödediği tazminatı alma ihtimali ne kadar yüksek
olursa prim miktarları da düşecektir.
d. Sigorta dönemi: Sigorta prim miktarı hesaplanırken ölçü olsun diye
belirlenen zaman dilimidir. TTK’ya göre prim daha kısa zaman
dilimlerine göre hesaplanmamış ise sigorta dönemi 1 yıldır. Yani
bizim ülkemizde primlerin yıl esas alınarak hesaplanması söz
konusudur. Ancak sigorta döneminin asıl önemi prim borcunun
ifasında ortaya çıkar ki sigorta sözleşmesi dönem arasında sona
erdiğinde buna rağmen prim borcu dönem sonuna kadar devam eder.
2. Primi kim tespit eder? Sigortacılık kanununa göre sigortacılık esasları ve
genel kabul görmüş aktüeryal teknikler kullanılarak sigorta şirketleri
tarafından serbestçe belirlenebilir. İstisnası zorunlu sigortalardır. Bir yıldan
uzun süreli hayat sigortaları da bu duruma istisnadır.
ii. Sigorta Yükü: Sigorta yükü ise, sigortacının gider ve masraflarını oluşturan
kısımdır. Bunların arasında kırtasiye masrafları, kiralar,verilen komisyonlar,
maaşlar vs. vardır.

9. Sigorta Poliçesi:
Yapılan sigorta sözleşmesine göre her iki tarafın da sahip olduğu hak ve borçları
gösteren temerrüde ilişkin hükümleri genel ve varsa özel şartları içeren sigortacı
tarafından imzalanıp sigorta ettirene verilmesi gereken bir senettir. Sigorta poliçesi bir
kıymetli evrak değildir. Keza 645. maddeye göre kıymetli evrak öyle senetlerdir ki
bunların içerdiği hak, senetten ayrı ileri sürülemeyeceği gibi senetten ayrı olarak devri

20
 de mümkün değildir. MD.646’ya göre br kıymetli evrakın borçlusu eğer senet kendisine
teslim edilirse ödeme ile yükümlüdür. Oysa sigortacıdan sigorta tazminatı ya da
bedelinin ödenmesinin talep edilebilmesi için poliçenin ibrazına gerek yoktur. Öte
yandan poliçenin düzenlenmiş olması ne sigorta sözleşmesinin tamam olması için
gereklidir ne de sigorta sözleşmesinin varlığını ispat için. Poliçe düzenlenmiş olmasa
dahi bir sözleşmenin yapıldığı, genel ispat hükümlerine göre pekâlâ ispat edilebilir.
• Sigortacının Poliçeyi Verme Yükümlülüğü (md.1424): Hem zarar hem
meblağ sigortalarında sigortacının kanundan doğan yükümlülüklerinden birisi
sigorta poliçesini düzenleyip sigorta ettirene vermesidir. Bu yükümlülüğüne
aykırı davranırsa sigorta ettirenin zararını tazmin etmek durumunda kalır.
• Poliçe ve teklifname arasında çelişkilerin sigorta sözleşmesine etkileri:
Poliçe veya zeyilnamenin eklerinin içeriği teklifnameden ya da kararlaştırılan
hükümlerden farklı ise, bu belgelerde yer alıp teklifnameden farklı olup sigorta
ettiren, sigortalı veya lehtarın aleyhine olan hükümler geçersiz sayılır. Örneğin
teklifnamede sigortacının sigorta ettirenin işçilerinin ihmalinden doğan zararları
temin edeceği yazılmıştır. Oysa düzenlenen poliçede ihmalden doğan zararlar
toptan teminat dışı bırakılmıştır. Buna göre sigortacı doğan zarardan sorumlu
olmayacaktır. Böyle bir durumda poliçe ve teklifname arasında çelişkinin
olduğu ve bu çelişkinin sigorta ettirenin aleyhine olduğu açıktır. Dolayısıyla
poliçedeki hüküm işlemeyecek, Sigortacı doğan zarardan sorumlu olacaktır.
• Genel şartlarda yapılan değişikliklerin sigorta sözleşmesine etkisi: Sigorta
genel şartları her sigorta sözleşmesinin zorunlu içeriğidir. Bir sözleşme
yürürlükteyken tabi olduğu genel şartlar değişirse ve bu şartlar sigorta ettirenin,
sigortalının ya da lehtarın lehineyse hemen doğrudan uygulanır. Ancak bu
değişiklik prim farkının alınmasını gerektiriyorsa sigortacı 8 gün içinde prim
farkını talep etmelidir. Sigorta ettiren 8 gün içinde cevap vermezse sözleşme
eski şartlara tabii olarak devam eder, değişiklik uygulanmaz.

10. Sigortada Zamanaşımı:

Sigorta sözleşmesinden doğan bütün talepler alacağın muaccel olduğu tarihten itibaren
2 yıl, sigorta tazminatı ya da bedeline ilişkin istemler bakımından ise her halde riskin
gerçekleştiği tarihten itibaren 6 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Bu maddede sigorta
tazminatı alacakları için farklı bir zamanaşımı süresi öngörülmüştür. Sebebi ise bu
alacakların muacceliyetinin riskin gerçekleştiğinin sigortacıya bildirilmesine bağlanmış
olmasıdır. Nitekim sigorta ettiren ya da sigortalı gibi riskin gerçekleştiğini sigortacıya
ihbarla yükümlü kişiler olay tarihinden çok sonra öğrenmiş olduğunda, örneğin 7 yıl
sonra, sigortacı her zaman bir tazminat ödeme durumuyla karşı karşıya kalır. Bu
nedenle kanun koyucu bu durumu menfaatler dengesine aykırı bularak muacceliyeti
riskin gerçekleştiğine bağlı olan sigorta bedeli ve alacakları için ayrı, ikinci bir 6 yıllık
zamanaşımı öngörmüştür.
Sorumluluk sigortaları için, sigorta tazminatına ilişkin talepler bakımından getirilen 6
yıllık zamanaşımı süresine bir istisna daha getirilmiş ve bu süre 10 yıla çıkarılmıştır.
Buna göre sorumluluk sigortalarında sigorta tazminatına ilişkin talepler sigorta konusu

21
 olayın gerçekleşmesinden itibaren 10 yıl sonra zamanaşımına uğrar. Bunun sebebi ise
sorumluluk sigortalarında zararın gerçekleştiğinin tespitinin uzun zaman alabiliyor
olmasıdır. Özellikle asbest kaynaklı sigortalar böyledir. (Yıllar sonra hastalanmak)
Zarar sigortalarında sigorta tazminat alacaklarının muacceliyeti md.1427’ye göre
sigorta ettirenin riskin gerçekleştiğini sigortacıya bildirdiği tarihten 45 gün sonra
muaccel olur.

Örnek: Akif Bey Japonya’da çalışmaktadır. Hiç kimseye haber vermeden 2017 yılında TR’de
bir yazlık ev almış ve su baskınına karşı da bir sigorta yaptırmıştır. Ardından Japonya’ya
dönmüş, 2024 yılına kadar da gelmemiştir. Ancak yazlığa daha 2.2.2017 tarihinde su basmıştır.
Akif Bey bu durumun farkına TR’ye döndüğü 1.1.2024 tarihine kadar varmamış, gördüğünde
de hemen aynı gün sigortacıya riskin gerçekleştiğini ihbar etmiştir. Sigortacı tazminatı ödemek
zorunda mıdır?

SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN SONA ERDİĞİ HALLER

1. Sözleşmede yazılan süre sona erdiğinde sigorta sözleşmesi de sona erecektir.

2. Riskin gerçekleşmesi: Sözleşme ile temin edilen risk gerçekleştiğinde ve zarar
sigortaları açısından bu tam hasara yol açtığında sigorta sözleşmesi sona erer. Kısmi
hasarlarda ise risk gerçekleştiğinde sigorta bedeli bu oranda azalır. Bununla birlikte
kanun koyucu iki tarafa da sözleşmeyi feshetme yetkisi vermiştir. Ancak sigortacı bu
hakkını sigorta tazminatını ödemeden kullanamaz.
3. Riskin gerçekleşme imkanının kalmaması:
4. Sigorta konusunun ortadan kalkması: Sigorta edilen menfaat temin edilen riskten başka
bir nedenle ortadan kalkarsa, zayi olursa sözleşme yine sona erecektir. Bu hem zarar
hem meblağ sigortaları için söz konusudur. Örneğin zarar sigortalarında yangına karşı
sigortalanan bir ev depremden ötürü yıkılırsa sigorta konusu ortadan kalktığı için
sigorta sözleşmesi sona erer. Aynısı meblağ sigortaları için de geçerlidir. Kaza riskine
karşı sigorta yaptıran biri hastalıktan ölürse sözleşme sona erer.
5. Sigorta sözleşmesinin fesih ya da cayma ile sona ermesi:
a. Sigorta sözleşmesi sözleşmeden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmemesi
nedeniyle fesih ya da cayma yoluyla sona erdirilebilir.
b. Olağanüstü hallerde fesih: Sigorta sözleşmesi azami güvene dayalı
sözleşmelerden olduğu için bu güven ilişkinin zedelenmesi fesihe yol açabilir.
Güven ilişkisini sarsan haller şunlardır;
i. Sigortacı açısından
1. Sigortacının konkordato ilan etmesi
2. İlgili sigorta branşındaki ruhsatının iptal edilmesi
3. Sözleşme yapma yetkisinin tamamen elinden alınması
ii. Sigortalı açısından
1. Primlerin tamamen ödenmeden konkordato ilan etmesi

Bu durumlarda her iki taraf da bu halleri öğrendikten itibaren 1 aylık süre içinde karşı tarafa
bildirimde bulunarak sözleşmenin feshini sağlayabilirler. Bu düzenlemenin bir istisnası vardır,
zorunlu sigortalar ile prim ödemesinden muaf haline gelen can sigortaları hakkında bu
uygulanmaz. Sigorta ettiren, ödeme güçlüğüne düşen ya da hakkında yapılan takip semeresiz

22
kalan sigortacıdan taahhüdünü yerine getirebileceğine dair teminat isteyebilir. Sigortacı bu
teminatı bu istemden itibaren 1 hafta içinde vermezse sigorta ettiren sözleşmeyi feshedilebilir.
Prim ödenmeden evvel sigorta ettiren ödeme güçlüğüne düşer veya hakkında yapılan takip
semeresiz kalırsa sigortacı sigorta ettirenden teminat isteyebilir. 1 hafta içinde verilmezse
sözleşmeyi feshedebilir.

c. Sigortacı teminatın kapsamında bir değişiklik yapmadan sözleşmedeki

ayarlama şartına dayanarak primi artırırsa, sigorta ettirenin, sigortacının bu
bildirimini aldığı tarihten itibaren 1 ay içinde sözleşmeyi fesih yetkisi vardır.
ç. Kısmi fesih ve cayma: md.1415’e göre sigortacının sigorta sözleşmesini bazı
hükümlerine ilişkin olarak kısmen feshetmesi ya da sözleşmeden cayması haklı
nedenlere dayanıyorsa ve böyle bir durumda sigortacının o sözleşmeyi geri
kalan kısmıyla aynı şartlarda yapmayacağı hal ve durumdan anlaşılıyorsa
sigortacı sözleşmeyi tamamen feshedebilir ya da ondan cayabilir. Öte yandan
sigortacı sözleşmeyi kısmen feshettiğinde ya da sözleşmeden kısmen
caydığında, sigorta ettiren sözleşmeye devam etmek istemeyebilir. o yüzden
sigorta ettiren buna karşılık sözleşmenin tamamını feshedebilir veya cayabilir.
Örneğin sigortacı yangın riskine ek olarak su baskını teminatı da vermiştir.
Yangın riski için 100₺ su baskını için 10₺ prim alınmıştır. Sözleşme yapıldıktan
sonra sigortalı evin betonarme değil ahşap olduğunu öğrenmiştir sigortacı. Bu
durum yangın sigortası açısından riski artıran bir durumdur. Bu durumlarda
kanunda sigortacıya sözleşmeyi fesih yetkisi verilmiştir. Sigortacı bunu
öğrendiğinde sözleşmeyi kısmen feshedebilir. Böyle bir durumda 10₺ prime de
devam etmek istemeyebilir. Bu sebeple su baskını teminatına da devam
etmeyeceğinden sigorta sözleşmesinin tamamını feshedebileceği gibi kısmen de
feshedebilir. Kısmen fesheder ve su baskını teminatını devam ettirirse buna
karşılık sigorta ettiren sözleşmeyi tamamen feshedebilir.
6. Sigortacının iflası da sigorta sözleşmesini sona erdirir.
7. Tarafların anlaşması
8. Sigorta sözleşmesinin süresinin tespit edilmesi, sigorta sözleşmesinde süre doğal olarak
tarafların iradesi ile belirlenir. Ancak taraflar sözleşmede bir süre tespit etmemişler ise,
md.1410’da bir tamamlayıcı hüküm bulunmaktadır. Buna göre sözleşmeye bir süre
konulmamışsa sözleşmenin süresi tarafların iradesi, yerel teamüller ve içinde bulunulan
hal ve şartlar dikkate alınarak mahkeme tarafından belirlenir. Uygulamada genellikle
sigorta sözleşmeleri 1 yıllık yapılır. Sözleşmenin başlangıç tarihi ve sona erme tarihi
poliçeye yazılır. Bu sürenin bitiminde başlangıç tarihi bir önceki poliçedeki bitiş tarihi
olarak belirtilerek ikinci bir poliçe düzenlenir. Böylece teminatın sürekliliği sağlanır.
Tabi böyle bir durumda ikinci poliçenin gösterdiği sözleşme birinci poliçenin işaret
ettiği sözleşmenin devamı mı yoksa ikinci poliçenin düzenlenmesiyle yeni bir sözleşme
mi akdedilmiştir. Kural şudur; Poliçede ya da zeyilnamede ikinci poliçenin dolayısıyla
işaret ettiği sözleşmenin birinci sözleşmenin devamı olduğuna dair bir ibare yoksa kural
ikinci poliçenin yeni bir sigorta sözleşmesine işaret ettiğidir. Bunun dışında doktrinde
3 farklı sigorta süresi görüşü mevcuttur:

23
 a. Şekli sigorta süresi: Sigortacının kabul haberinin sigorta ettirene varmasıyla
başlayıp sözleşmenin bir nedenle sona ermesine kadar devam eden süreyi
anlatır.
b. Maddi sigorta süresi: Kısaca sigortacının sorumluluğunun devam ettiği süreyi
anlatır. Bu da kural olarak primin ödendiği andan (çünkü sigortacının riski
taşıma sorumluluğu bu anda başlar) riskin gerçekleşebileceği süre boyunca
devam eder.
c. Teknik sigorta süresi: Sigorta ettirenin prim borcunun devam ettiği zaman
dilimini gösterir. Bu da kural olarak sözleşmenin yapılıp poliçenin sigorta
ettirene geçmesiyle başlar. Primin toptan ya da taksitle ödenmesine göre devam
eder.

SİGORTA SÖZLEŞMESİNDE TARAFLARIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

A. Sigorta Ettirenin Yükümlülükleri

Borç-Külfet Ayrımı: Sigorta sözleşmesi karşılıklı borç doğuran bir sözleşmedir. Sigortacının
riski taşıma ve tazminat ödeme borcuna karşılık sigorta ettirenin de yükümlülükleri vardır.
Sigorta ettiren ancak bu yükümlülüklerini yerine getirirse tazminattan yararlanabilir. Ancak
sigorta ettirenin bu yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde karşılaşacağı yaptırımlar
farklıdır. Keza sigorta ettirenin yükümlülüklerinden bir kısmı külfet niteliğindeyken bir kısmı
borç niteliğindedir. Sigorta ettirenin borç niteliğindeki yükümlülükleri yerine getirilmezse
sigortacı tarafından bu borcun ifası talep ve dava edilebilir. Örneğin prim borcu böyledir.
Ancak sigorta ettirenin yükümlülüklerinin bir kısmı külfet niteliğindedir ve bunların sigortacı
tarafından ifasının talebi ya da dava edilmesi söz konusu olmaz. Bu ihlal karşılığında sigorta
ettiren bazı haklarını kaybeder. Ve sigortacı tazminatı ya da bedeli ödemekten kurtulabilir.
Örneğin sigorta ettirenin ihbar yükümlülükleri böyledir.

Sigorta ile ilgili diğer kişilerin bilgisi ve davranışına bağlanan sonuç: md.1412Bu düzenlemeye
göre kanunda sigorta ettirenin bilgisi ve davranışına hukuki sonuç bağlanan durumlarda
sigortanın varlığından haberi olması koşuluyla sigortalının varsa temsilcinin ve can
sigortalarında da lehtarın bilgi ve davranışı da dikkate alınır. Hem zarar hem de meblağ
sigortaları için geçerlidir.

a. Sigorta ettirenin prim ödeme borcu:

i. İhlal edildiğinde talep ve dava edilebilecek borç vasfındaki bir

yükümlülüktür. Bir para borcudur.
ii. Yükümlüsü sigorta ettirendir. Sigortalı ve sigorta ettiren farklı
olduğunda da yükümlü sigorta ettirendir.
iii. Primi 3. Bir şahıs ödemek isterse sigortacı bunu reddedemez. Aksi halde
temerrüde düşer. Çünkü borcun ifasında alacaklının ayrıca bir menfaati
yoksa üçüncü kişiler de bu borcun ödemesini yapabilir.

24
iv. Alacaklısı sigortalıdır. Sigorta ettiren bu borcunu ya sigortacının
kendisine ya da tahsile yetkili acentesine ödeyerek ifa edebilir.
v. İfası ve ihtarın tespiti: 1430’a göre sigorta ettiren sigorta
sözleşmesindeki primi ödeyerek borcundan kurtulur. Sözleşme yapıldığı
sırada sigorta ettirenden farklı adlar altında alınan ücretler;
md.1405’teki düzenlemeye göre, teklifnamenin verildiği sırada sigorta
ettirenden farklı adlar altında alınan ücretler eğer sözleşme akdedilirse
ya prime sayılır ya da primin miktarına göre ilk taksitin yerine geçer.
Sözleşme yapılmazsa sigortacının aldığı ücretleri hiçbir kesinti
yapmadan faizi ile iade etmesi gerekir.
vi. Miktarı: Zorunlu sigortalar hariç sigortacılar tarafından serbestçe
belirlenebilir. Zorunlu sigortalarda hazine müsteşarlığının bağlı olduğu
bakan tarafından tespit edilir. Bunun dışında hayat ve bir yıldan uzun
süreli yapılan kaza, hastalık, sağlık ve deprem sigortalarında
sigortacının belirlediği prim aynı bakanın onayına da tabi tutulur. Kural
olarak primin tespiti serbesttir.
vii. Primin ödenme zamanı: 1437.maddede yer alınır. Buna göre sigorta
priminin tamamının -taksitle ödenmesi kararlaştırılmışsa ilk taksitinin-
sözleşme yapılır yapılmaz ve poliçenin teslimi karşısında ödenmesi
gerekir. Bu genel kuraldır. İstisnası ise kara ve denizde eşya taşıma
işlerine ilişkin sigortalarda primin sözleşmenin yapılmasıyla derhal
ödenmesi gerekir. Poliçenin teslimine dair bir şart yoktur burada.

Primin taksitle ödeneceği kararlaştırılmışsa taksitlerin miktarı vadesi ve

ödenmemesinin sonuçları ya poliçeye yazılı olarak sigorta ettirene
verilmesi gerekir. Ya da ayrıca yazılıp sigorta ettirene verilir.
(Zeyilname: Sigorta yapıldıktan sonra sözleşmede değişiklik yapılması
icap ederse sadece bu değişikliklerin yazılı olduğu ek sözleşmelerdir.)

Taksitler bitmeden risk gerçekleştiğinde ödenecek tazminata ilişkin

md.1431/5’te böyle bir düzenleme vardır. Buna göre, ödenmesi gereken
tüm primler muaccel hale gelir. Bunun nedeni menfaatler dengesinin
sağlanmasıdır. Öte yandan, prim taksitlerinin tamamen ödenmeden
riskin gerçekleştiği durumlarda, sigortacı prim alacağını ödeyeceği
tazminat ya da bedelden düşebilir. Bu kuralın istisnası; Bu düzenleme
sorumluluk sigortalarına uygulanamaz. Sorumluluk sigortalarında prim
tamamen ödenmeden risk gerçekleştiğinde sigortacı zarar gören üçüncü
kişiye ödemesi gereken tazminattan prim alacağını indiremez. Bu kural
başkası lehine yapılan sigortalarda da uygulanır. Yani sigorta ettiren ve
lehtarın ayrı olduğu sigortalarda. Sigortacı sigorta ettirenden olan prim
alacağını sigortalının ya da lehtarın alacağı olan sigorta tazminatından
ya da bedelinden indirebilir.*

25
Pratik Çalışma

Olay 1: Ahmet, kızı Ayşe’nin arabası için 50.000₺ bedelle 1.000₺ prim karşılığında bir trafik
sigortası yaptırır. Sözleşmeye göre prim 10 taksitte ödenecektir. Ancak sözleşmenin 5. ayında
Ayşe Veli’ye çarpar ve yaralanmasına neden olur. Sigortacı geri kalan prim taksitlerini sigorta
tazminatından indirebilir mi?

Cevap: Hayır indiremez çünkü bu bir sorumluluk sigortasıdır ve ödemenin yapılacağı 3.

kişidir. Burada başkası lehine sigorta yoktur. Sadece tazminat başka birisine ödeniyor. Burada
Ayşe’nin ödeyeceği bedelin sigorta tarafından ödenmesiyle korunur Ayşe’nin menfaati. Ahmet
ile Ayşe arasında üçüncü kişi lehine sigorta vardır. Üçüncü kişi lehine sigortalardaki
indirememe durumu üçüncü kişinin menfaatinin korunduğu durumlar içindir.

Olay 2: Ahmet 1.000₺’lik yangın sigortası yaptırır. Sözleşmeye göre 10 taksitle ödenecektir.
Sözleşmenin 5’inci ayında Ayşe’nin küçük kızı evde yangın çıkartır. Sigortacı prim alacağını
tazminattan düşebilir mi?

Cevap: Burada zarar sigortası vardır. Başkası lehine sigorta mevcuttur. Burada indirme kuralı
uygulanır.

viii. Primin ödenme yeri: Gereği gibi bir ifadan bahsedebilmek için edimin
ifa yerinde gerçekleştirilmesi gerekir. Bu nedenle ticaret kanununda
mesele sigorta primi için özel olarak düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye
göre sigorta primleri sigorta ettirenin sözleşmede gösterilen adresinde
ödenir. Sözleşmedeki bu şarta rağmen eğer prim fiili olarak sigorta
ettirenin gösterdiği başka bir adreste ödene gelmekte ise bu şart yok
sayılır. O fiili ödeme yeri yasal olarak ödeme yeri olarak kabul edilir ve
ifayı sağlar.
ix. Sigorta ettirenin prim ödeme borcunda temerrüde düşmesi ve bunun
sonuçları: Primin toptan ödenmesi kararlaştırılmışsa, toplam primin;
taksitle ödenmesi kararlaştırılmışsa ilk taksitin ödenmemesi ile sonraki
taksitlerin ödenmemesi bakımından farklıdır.
1. Toptan primin veya ilk taksitin ödenmemesinin sonuçları
a. Kural olarak sigortacının sorumluluğunun başlaması
primin ödenmesi koşuluna bağlandığından sigorta
koruması başlamaz.
b. Temerrüt: Sigorta ettiren primi ödemezse temerrüde
düşer. (1431) Sigortacı temerrütten doğan haklarını
kullanabilir hale gelir. Bu imkanlardan birisi de
sözleşmenin geçmişe etkili olarak sonlandırılmasıdır.
Yani cayma hakkı. Buna göre prim alacağı muaccel
olduğu tarihten itibaren 3 ay içinde ödenmezse 3 ay
içinde sigortacı sözleşmeden cayabilir. Bu durumda
sigortacının sözleşmeden caymış sayılması için bir
bildirimde bulunma yükümlülüğü yoktur. Dava ve takip

26
 yoluna başvurmasına gerek yoktur. 3 ay sonunda hâlâ
ödenmemiş ise sözleşmeden caymış sayılabilir. Burada
sigortacıya ciddi bir avantaj sağlanmıştır.
2. Sonraki primlerin ödenmemesinin sonuçları
a. Sigorta himayesi bakımından, sonraki primlerin
ödenmemesi zaten başlamış sigorta himayesini
kendiliğinden durdurmaz. Bunu isteyen sigortacının
sözleşmeyi feshetmesi gerekir. Fesih de temerrüde bağlı
olarak gerçekleşecektir.
b. Temerrüt bakımından, sigorta ettiren sonraki primleri
ödemezse yine temerrüde düşmüş olur. Bu durumda
sigortacının sözleşmeyi fesih yetkisi TTK’da özel olarak
düzenlenmiştir. Buna göre taksitlerden birisi zamanında
ödenmezse sigortacı sigorta ettirene noter aracılığıyla
yahut iadeli taahhütlü mektup yoluyla 10 günlük süre
vererek borcunu ödemesini, aksi halde sözleşmenin
feshedileceğini ihtar etmesi gerekir. Bu sürenin
bitiminde borç ödenmezse sözleşme feshedilmiş olur.
Ancak fesih caymadan farklı olarak ileriye dönük sonuç
doğurduğu için sigortacı fesih tarihine kadar işleyen
primlere hak kazanır. Bunları iade etmez. Öte yandan
sigorta ettiren 10 günlük süre içinde gecikmeli olarak
ödeme yapmış olabilir. Bu durum kural olarak feshi
engeller, sözleşme devam eder. Ancak bir sigorta
döneminde sigortacı iki defa ihtar çekmek zorunda
kalırsa dönemin sonundan itibaren hüküm ifade etmek
üzere sigortacı sözleşmeyi feshedebilecektir.
x. Sigorta priminin sigortalı veya lehtar tarafından ifası: 1431/4’teki bu
düzenlemeye göre başkası lehine yapılan sigortalarda prim borcunun
tahsili amacıyla sigortacı lehine bir düzenleme getirilmiştir. Bu
düzenlemeye göre sigortacının prim borcunun tahsili için sigorta ettiren
aleyhine giriştiği takip semeresiz kalırsa sigortacı bu durumu zarar
sigortalarında sigortalıya, can sigortalarında ise lehtara bildirerek primin
ödenmesini onlardan isteyebilir. Sigortalı ya da lehtar bu teklifi kabul
ederse sözleşme artık onlarla devam eder. Etmezse sigortacının zaten
sigorta ettirene karşı primin ödenmemesinden mütevellit hakları
saklıdır, onları takip eder.
xi. Primin iadesi: md.1419’da düzenlenmiş olup, kanunda aksi
düzenlenmedikçe sigorta sözleşmesi sona erdiğinde işlememiş günlere
ait primin iadesi gerekir. Buradaki sona erme hali kanun gereği ya da
taraf iradesi ile olabilir, sigorta ettiren ya da sigortacı tarafından
sözleşmenin feshedilmesi olabilir. Sözleşme sona erdiğinde hak
edilmemiş bir prim kısmı varsa bunun her halükârda sigortalıya iadesi
gerekir. Bazı istisnai haller bu durumdan ayrıktır, örneğin sözleşmenin

27
 devamı esnasında sigorta ettiren ihbar yükümlülüğünü kasıtlı olarak
ihbar etmezse sigortacı hem sözleşmeyi feshedecek hem de primi elinde
tutabilecektir.
xii. Primin indirilmesi: md.1433’e göre primi miktarını etkileyen nedenlerle
riskin hafiflemesini sağlayan değişiklikler olursa primin de buna uygun
bir şekilde indirilmesi ve eğer prim hali hazırda tahsil edilmişse bu
kısmın sigorta ettirene iadesi gerekir. Bu düzenlemenin nedeni de
sigorta sözleşmesinin tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme olması
ve sigorta ettirenin prim borcunun karşılığını sigortacının riski taşıma ve
gerektiğinde tazminat ödeme borcunun olmasıdır. Bu iki borç karşılıklı
iki borçtur dolayısıyla bunların arasında bir dengenin olması ve bu
dengenin de sözleşme boyunca korunması gerekir. Bu imkân, sigorta
ettirenin riski ağırlaştıran sebeplere ilişkin olarak sigortacıya bildirdiği
hususlarda yanıldığı durumlarda da kullanılabilir. Örneğin, iş yerini
yangına karşı sigortalatan Ahmet. Sözleşme yapılırken iş yerinin
yanında patlayıcı madde olduğunu Beyan eder. Ancak sözleşme
yapıldıktan sonra diğer işletmedeki yanıcı maddelerin sözleşme
yapılmadan evvel taşındığını öğrenir. Bu durumda sigortacıya başvurup
primin buna göre indirilmesini isteyebilir.

b. İhbar Yükümlülükleri:
xiii. Külfet niteliğindedirler. Bunlar borç vasfını haiz değildirler. Bu
yükümlülüğün getirilmesinin temel nedeni sigortacının primi ve zarar
miktarını doğru olarak tespit edebilmesini sağlamaktır. İhbar
yükümlülüklerinin, TTK 1435, 1443,1444 ve 1446.maddelerdeki
düzenlemelerin de katkısıyla 4 farklı aşamaya ayırarak incelemek
mümkündür.
xiv. Sözleşmenin yapıldığı sıradaki ihbar yükümlülüğü
1. md.1435/1’e göre sigorta ettiren sözleşmenin yapılması
sırasında bildiği veya bilmesi gereken tüm önemli hususları
sigortacıya bildirmekle yükümlüdür.
2. Bu yükümlülüğün amacı, sigortacının üstleneceği riski gerçekçi
bir şekilde değerlendirebilmesini temin etmesidir.
3. Bu yükümlülüğün kapsamı, sigorta ettiren bildiği ya da bilmesi
gereken tüm önemli hususları söylemek ile mükelleftir. Önemli
hususlar, sigortacıya bildirilmeyen veya eksik/yanlış bildirilen
husus sigorta sözleşmesinin yapılmamasını ya da değişik
şartlarda yapılmasını sağlayacak nitelikte ise bu, önemli husus
sayılır. Dolayısıyla sigorta ettiren o hususu biliyorsa ya da
bilmesi gerekiyorsa sigortacıya Beyan etmek zorundadır. Aksi
halde bu yükümlülüğü ihlal etmiş olur. Önemli hususlarla ilgili
olarak bir de karine getirilmiştir. Buna göre sigortacı tarafından
yazılı ya da sözlü olarak sorulan hususlar aksi ispat edilinceye
kadar önemli sayılır.

28
4. Yükümlüsü kural olarak sigorta ettirendir fakat 1412.madde
gereği bu ihbar temsilci, sigortalı ya da lehtardan istenebilir.
5. İfa zamanı: Sigorta ettiren bu yükümlülüğünü sigorta sözleşmesi
yapılırken yerine getirecektir. Bu süre sigortacının kabul
Beyanının sigorta ettirene vardığı anda yani sözleşmenin
kurulduğu anda da sonlanacaktır.
6. İfa şekli: Sigortacı sözleşmeyi yapmak ve başta prim miktarı
olmak üzere, sözleşmenin şartlarını belirlemek için bilmeye
ihtiyacı olduğu hususları sigorta ettirene kural olarak iki şekilde
sorabilir: Yazılı veya sözlü. Buna göre iki usulden bahsedilir:
Liste ve Beyan usulü. Liste usulünde sigortacı sigorta ettirene,
içinde bilmek istediği hususlara ilişkin soruların bulunduğu bir
liste verir. Sigorta ettiren bu listeyi doldurur. Beyan usulünde ise
sigorta ettiren sigortacı sormasa bile tüm önemli hususları Beyan
etmek zorundadır. Bu iki usul birlikte uygulandığında karma
usul ortaya çıkar. Bu usullerden liste usulü sigorta ettiren
lehinedir. Nitekim kanunda bu usullerden yazılı usulün esas
alındığı söylenebilir. Keza kanuna göre sigortacı sigorta ettirene
cevaplaması için birtakım soruları içeren bir liste vermişse
sunulan listede yer alan sorular dışında kalan hususlara ilişkin
olarak önemli bir hususu kötü niyetli olarak saklamış olmadıkça
sigorta ettirene herhangi bir sorumluluk yüklenemez. Liste
verilmesine rağmen sigortacı sigorta ettirene hala soru sorabilir
fakat bu soruların da yazılı olması gerekir.
7. Yaptırımı: Sigorta ettiren bildiği ya da bilmesi gereken hususu
sigortacıya hiç bildirmez veya eksik/yanlış bildirirse bu
yükümlülüğü ihlal etmiş olur. Bu yükümlülüğü ihlal ettiğinde
sigorta ettirenin karşılaşacağı yaptırımlar, sigorta ettirenin bu
yükümlülüğünü kusurlu olarak ihmal edip etmediğine göre ve
sigortacının bu ihlali ne zaman öğrendiğine göre (ihlal risk
gerçekleşmeden önce mi risk gerçekleştikten sonra mı
öğrenildi?) değişir. Buna göre;
a. Sözleşme devam ederken öğrenmesi durumunda; sigorta
ettirenin önemli bir hususu ihbar etmediği anlaşılırsa
sigortacı sözleşmeden cayabilir. Böyle bir durumda
sigortacının ihlali öğrendiği tarihten itibaren 15 gün
içinde sigorta ettirene yönelteceği bir Beyanla
sözleşmeden caydığını bildirmesi gerekir. Fakat cayma
sigortacının tek seçeneği değildir. Sözleşmeden caymak
yerine aynı süre içinde prim farkını da isteyebilir. Bu
durumda sigorta ettirenin bu teklifi 10 gün içinde kabul
etmesi gerekir. Aksi takdirde sözleşmeden yine cayılmış
kabul edilir. Sigortacının ihlali sözleşme devam ederken
öğrendiği durumlarda sigorta ettirenin bildirmediği

29
 hususu önemli olmadığını düşündüğü için bildirmemiş
olmasının da, bu husus sigortacı tarafından önemli bir
husus olduğu sürece hiçbir önemi yoktur, bu halde de
sigortacı sözleşmeden cayabilecektir. Sigorta ettirenin bu
ihtimalde kusuru sadece kasıt derecesinde ise
sigortacının riski taşıdığı süreye ilişkin prime hak
kazanması bakımında önem arz eder. Aksi bir ifadeyle,
bu ihtimalde sigorta ettiren ihlalinde kasıtlı olmadığı
sürece sigortacı sözleşmeden cayabilse de primi iade
etmesi gerekir.
i. Sigortacının cayma hakkının düşmesi
1. md.1438 Sigortacı kendisine
bildirilmeyen, eksik/yanlış bildirilen
hususu zaten biliyorsa sigorta ettirenin
Beyan yükümlülüğünü ihlal ettiği
gerekçesiyle sözleşmeden cayamaz. İspat
yükü sigorta ettirenin üzerindedir.
2. Sigortacı cayma hakkından açık ya da
kapalı olarak vazgeçmişse yine
sözleşmeden cayamayacaktır.
3. Caymaya yol açacak ihlale zaten sigortacı
neden olmuşsa cayma hakkını
kullanamaz.
4. Sigortacı, sigorta ettiren sorulan soruların
bazılarına cevap vermediği halde yine de
sözleşmeyi yapmayı kabul etmişse cayma
hakkını kaybeder.
b. Risk gerçekleştikten sonra: İhlalin sigortacı tarafından
riskin gerçekleşmesinden sonra öğrenilmesiyle
karşılaşılacak durumlar da sigorta ettirenin kusurlu olup
olmamasına göre değişir.
i. Sigorta ettirenin bir kusuru yoksa sigortacı
sigorta bedelini ve tazminatını öder.
ii. Sigorta ettirenin kusurlu olması halinde, yaptırım
kusurun türüne göre ve ihlal ile riskin
gerçekleşmesi ve/veya sigorta tazminatı/sigorta
bedelinin miktarı arasında bir illiyet bağının olup
olmamasına göre değişir.
1. İhmal ve illiyet bağı varsa: İhlal sigorta
ettirenin ihmali ile gerçekleşmişse ve bu
ihlal, tazminatın ya da bedelin artmasına
yol açmış ve riskin gerçekleşmesine etki
etmiş ise ihmalin derecesine göre
tazminattan ya da bedelden indirim

30
 yapılır. Bu bakımdan sigorta ettirenin
ihmalinin ağır ya da hafif olması sadece
tazminattaki indirim miktarına etki yapar.
Yoksa uygulanacak yaptırım aynıdır.
2. Kast ve illiyet varsa: Sigorta ettirenin
kusuru kasıt derecesindeyse ve illiyet bağı
varsa, sigortacının tazminatı veya bedeli
ödeme borcu ortadan kalkar.
3. Kast varsa ve illiyet yoksa: Sigorta ettiren
Beyan yükümlülüğünü kasıtlı olarak ihlal
edip ihlal ve gerçekleşen risk arasında bir
illiyet bağının olmadığı durumlarda
sigortacı sigorta bedelini ya da
tazminatını halihazırda ödenen primle
aslında ödenmesi gereken prim arasındaki
oranı dikkate alarak indirimli öder.

Pratik Çalışma

Olay: Ahmet evini yangına karşı sigortalatmıştır. Kendisine yangın riskini artıran bir durumun
olup olmadığı sorulmuştur. Ahmet’in evinin altında tüp gaz bayii olmasına rağmen aklına
gelmediği için söylememiştir.

● Sigortacı sözleşmenin 3. ayında yaptığı tahkikat sonucunda Ahmet’in evinin altında tüp
gaz bayiisi olduğunu öğrenir. Sigortacı sözleşmeden cayabilir mi? Neden?

Cevap: Evet cayabilir, Çünkü sigorta ettirenin ihmali sigortacının cayma hakkını
engellemez.

○ Sigortacı sözleşme yapılırken Ahmet’in evinin çevresinde yangın riskini artıran

bir tesisin olup olmadığını sorduğu bir liste vermiş olsaydı ve Ahmet bu soruyu
cevapsız bırakmış olsaydı cevap ne olurdu?

Cevap: Sorulduğu halde cevapsız bırakılmışsa ve sözleşme buna rağmen

yapılmışsa cayma hakkı kullanılamaz.

○ Sigortacının caydığı durumda aldığı primler ne olur?

Cevap: Kasıt olmadığı için primlerin iadesi gerekir.

● Sözleşmenin yapılmasından 3 ay sonra bayide yangın çıkmış ve Ahmet’in evine

sıçrayarak 100.000₺ zarar ortaya çıkmıştır. Sigortacı yaptığı araştırmada A’nın bayiinin
varlığını bildirmediğini fark etmiştir. Sigortacı tazminatı öder mi?

31
xv. Teklifin verilmesi ile kabulü arasındaki değişiklikleri Beyan
yükümlülüğü: md.1443 Sigorta ettirenin teklifin yapılması ile kabulü
arasındaki değişiklikleri de sigortacıya bildirmesi gerekir. Özel
düzenleme yapılmamıştır. Sözleşmenin yapılması sırasındaki ihbar
yükümlülüğüne atıf yapılmıştır.
xvi. Sözleşme süresi içindeki ihbar ve riski ağırlaştırmama yükümlülüğü:
md.1444 Kanun burada olumsuz davranış yükümlülüğü getirmiştir.
Nitekim bu düzenlemede sigorta ettirene hem zarar miktarının artmasına
yol açacak şekilde riski ağırlaştıran davranışlardan kaçınma
yükümlülüğü getirilmiş hem de riski ağırlaştıran hallerin meydana
gelmesi durumunda bunları sigortacıya ihbar etme yükümlülüğü
getirilmiştir. Bu yükümlülüğün amacı özetle risk/prim dengesinin
korunmasına hizmettir. Keza sigortacı sözleşme yapıp yapmama veya
hangi şartlarda yapacağına ilişkin kararını çeşitli risk faktörlerini dikkate
alarak verir. Ki bu karar da ilk kez bu risk faktörlerini sözleşmenin
yapıldığı sıradaki durumunu değerlendirerek verilir.
1. Riski ağırlaştırmama yükümlülüğü: Sigorta ettiren
sözleşmesinin yapılmasından sonra sigortacının izni olmadan
riski veya mevcut durumu ağırlaştıracak böylece tazminat
miktarının artmasına yol açacak davranış ve işlemlerde
bulunamaz. Risk ağırlaştırmaları, sigorta sözleşmesi kurulurken
Beyan edilen ve riski kıymetlendirmeye yarayan faktörlerin
sözleşme devam ederken riskin gerçekleşme ihtimalini veya
muhtemel zarar miktarını artıracak dolayısıyla sözleşmenin
feshini ya da düzeltilmesini gerektirecek şekilde
düzenlenmesidir. Risk faktöründen bahsedebilmek için üç unsur
aranır:
a. Öngörülemezlik
b. Süreklilik
c. Normal olarak görülemeyecek derecede olağanüstülük
2. İhbar yükümlülüğü: Sigorta ettirenin ya da onun izniyle bir
başkasının riskin gerçekleşme ihtimalini artıran veya mevcut
durumu ağırlaştıran işlem ve davranışlarda bulunursa ya da
sözleşme yapılırken açık bir şekilde sözleşmede risk ağırlaşması
olarak kabul edilen durumlardan birisi gerçekleşirse bu halleri
derhal, bu haller sigorta ettirenin bilgisi dışında
gerçekleşmiş/gerçekleştirilmiş ise sigorta ettirenin bunları
öğrendiği tarihten itibaren en geç 10 gün içinde sigortacıya
ihbarda bulunması gerekir.
a. Objektif risk ağırlaştırmaları
b. Sübjektif risk ağırlaştırmaları: Riskin gerçekleşme
ihtimalini ya da zarar miktarını artıran değişikliklerin
sigorta ettirenin fiili veya onun bilgisiyle bir başkası
tarafından gerçekleştirilmesini anlatır. Bu tür

32
 değişikliklerin sigorta ettirenin iradesi dışında
başkalarının fiili ya da doğa olayları neticesinde
gerçekleşmesi ise objektif risk ağırlaşması olarak
adlandırılır. md.1444’te kanun koyucu her iki tür risk
ağırlaşmasını da ihbar yükümlülüğünün kapsamına dahil
etmiştir. Tek fark bildirme süresidir. Sübjektifler derhal,
objektifler öğrenildiği tarihten itibaren 10 gün içinde
bildirilmelidir.

Vize Sorumluluğu Buraya Kadar.

Riski ağırlaştırmama ve risk ağırlaşmalarını ihbar yükümlülüğünün ihlali halinde

uygulanacak yaptırımlar;
Uygulanacak yaptırımları 3 kısma ayırarak inceleyebiliriz:
1. Risk ağırlaşmasının ya da ihbar yükümlülüğünün ihlalinin risk gerçekleşmeden önce
yani sözleşme devam ederken gerçekleşmesi durumunda uygulanacak yaptırım:
Sigortacı sözleşmenin süresi içinde riskin gerçekleşme ihtimalini artıran yahut mevcut
durumu ağırlaştıran yahut sözleşme yapılırken risk ağırlaşması olarak kabul edilmiş
durumlardan birisinin gerçekleştiğini öğrendiği takdirde öğrenme tarihinden itibaren 1
ay içinde sözleşmeyi feshedebilir ya da prim farkı isteyebilir. Sigortacının seçimlik bir
hakkı vardır burada. Sigortacı sözleşmeyi feshetmez ve prim farkı istemeyi tercih
ederse sigorta ettirenin bunu kabul etmek için 10 günlük bir süresi vardır. 10 gün içinde
bu teklif kabul edilmez sessiz kalırsa sözleşme feshedilmiş sayılır. Bu 1 aylık ve 10
günlük süreler hak düşürücü süre olup süresinde kullanılmayan hak düşer. Riski
ağırlaştırmama ve ihbar yükümlülüğünü ihlal arasında ayrım yapılmamıştır aynı
yaptırıma bağlanmıştır. Ayrıca bu dönemde ihlalin kusurlu olup olmamasının da bir
önemi yoktur. Bu dönem için riski ağırlaştırmama ve ihbar yükümlülüğünün ihlali
arasında fark gözetilmesine de zaten gerek yoktur. Çünkü riski ağırlaştıran bir olay
gerçekleştiğinde prim risk dengesi bozulmuş olur, bu ağırlaşmanın usulüne uygun
olarak ihbar edilmesi bu dengeyi düzeltmez. Düzeltmeyeceği için sigortacının fesih
hakkı ya da prim farkını isteme hakkı mevcuttur. Bu durumda sigortacı sadece fesih
tarihine kadar muaccel olmuş primleri kural olarak alır. Bununla birlikte eğer sigorta
ettiren ihbar yükümlülüğünü kasıtlı olarak ihlal etmişse sigortacı ayrıca bu değişikliğin
meydana geldiği sigorta dönemine ait primin hepsine hak kazanır. Öte yandan eğer
değişikliğin meydana gelmesinden önceki duruma dönülürse, bu risk ağırlaşması telafi
edilir ortadan kaldırılırsa eski hale getirilirse sigortacı fesih hakkını kullanamaz.
Sigortacının fesih yahut prim farkını isteme hakkını kullanamayacağı haller de vardır.
1445/4’teki bu düzenlemeye göre, riskin ağırlaşmasına,
a. Sigortacının menfaatiyle ilgili bir husus
b. Sigortacının sorumlu olduğu bir olay
c. İnsani bir görevin yerine getirilmesi
ç. Hayat sigortalarında sigortalının hayat durumunda meydana gelen bir değişiklik
neden olmuşsa sigortacı sözleşmeyi fesih ya da prim farkını isteme hakkını
kullanamayacaktır.

33
 2. Risk ağırlaşmasının ya da risk ağırlaşmasını ihbar yükümlülüğünün ihlalinin risk
gerçekleşmeden önce öğrenildiği ancak riskin fesih veya prim farkının ödenmesi için
verilen 1 aylık ya da 10 günlük sürede gerçekleşmesi durumunda uygulanacak yaptırım:
Böyle bir durumda, risk ile değişiklik arasında illiyet bağının olması koşuluyla sigorta
tazminatı ya da bedeli, ödenen primle ödenmesi gereken prim arasındaki oran dikkate
alınarak indirimli olarak ödenir.
3. İhlalin riskin gerçekleşmesinden sonra öğrenilmesi halinde uygulanacak yaptırım:
Sigorta ettirenin riski ağırlaştırmama veya risk ağırlaşmalarını ihbar yükümlülüğünü
ihlal ettiği risk gerçekleştikten sonra anlaşılırsa fesih ve tazminattan kurtuluş ya da
tazminattan indirim yaptırımlarından hangisinin uygulanacağı önce sigorta ettirenin
kusurlu olup olmamasına, ikinci olarak da ihlal ile riskin gerçekleşmesi veya tazminat
miktarının artması arasında bir illiyet bağının olup olmamasına göre değişecektir. Bu
ihtimallere göre;
a. Eğer herhangi bir kusuru yoksa sigortacı tazminat ya da bedeli tam öder.
b. Kusuru varsa;
i. İhmal ve illiyet varsa; sigorta ettiren bu yükümlülüğünü ihmal ile ihlal
etmiş ve ihlal ile riskin gerçekleşmesi veya tazminat miktarının artması
arasında illiyet varsa tazminat ya da bedel sigorta ettirenin ihmalinin
derecesine göre indirilerek ödenir.
ii. Kasıt ve illiyet varsa; Sigorta ettiren ihlalinde kasıtlı ise ve meydana
gelen değişiklikle gerçekleşen risk arasında illiyet varsa sigortacı
sözleşmeyi fesheder ve ayrıca sigorta tazminatını ya da bedelini de
ödemez.
iii. Kasıt var ama illiyet yoksa; Sigorta ettiren ihlalinde kasıtlı olmasına
rağmen risk ağırlaşması ile gerçekleşen risk arasında bir illiyet yoksa
sigortacı ödenen primle ödenmesi gereken prim arasındaki orana göre
sigorta tazminatını ya da bedelini indirimli öder.

Pratik Kur
Örnek:
Ahmet evini yangına karşı sigortalar. Sözleşme devam ederken evinin altıno havai fişek satan
bir adama kiralar, durumu da derhal sigortacıya bildirir. Sigortacı sözleşmeyi feshedebilir mi?
Cevap: Feshedebilir ya da prim farkını isteyebilir çünkü risk ağırlaşmıştır.
Örnek:
Ahmet evini yangına karşı sigortalar, sözleşme devam ederken bir başka kat maliki evin alt
katını havai fişek satan birine kiralar. Ahmet’in bu durumdan haberi yoktur. Ahmet’in
durumdan haberi olmasa da alt kattaki kiracı aynı şirketten sigorta yaptığı için durumdan haberi
olur. Sigortacı sözleşmeyi feshedebilir.
Örnek:
Mart ayında Ahmet evini yangına karşı sigortalar. Nisan ayında evin alt katı komşusu
tarafından havai fişek satan birine kiralanır. Sigortacı bunu 15 Nisan’da öğrenir. Sözleşmeyi
feshetmeye hazırlanırken 20 Nisan’da dükkânda patlama olur. Sigortacı sözleşmeyi
feshedemez, ödenen primle ödenmesi gereken prim arasındaki orana göre indirimli öder.
Örnek:

34
Mart ayında Ahmet evini yangına karşı sigortalatır. Nisan ayında komşusu evini havai fişek
satan adama kiralar. Sigortacı 15 Nisan’da öğrenir durumu. 16 Nisan tarihli bir yazı ile
Ahmet’ten prim farkı talep eder. Ama 20 Nisan’da patlama olur. Sigortacı sözleşmeyi
feshedemez, ödenen primle ödenmesi gereken prim arasındaki orana göre indirimli öder.

xvii. Riskin gerçekleştiğini ihbar yükümlülüğü; Amacı ve içeriği: Bu ihbar

yükümlülüğünün amacı sigortacının zararın tespiti, zararın azaltılması
yahut artmasına engel olunması için gerekli önlemlerin alınmasındaki
menfaatidir. İfası: md.1446’daki düzenlemeye göre sigorta ettiren riskin
gerçekleştiğini öğrenince durumu gecikmeksizin sigortacıya
bildirmekle yükümlüdür. Yaptırımı: Riskin gerçekleştiğine ilişkin
bildirimin yapılmaması yahut geç yapılmasının ödenen tazminatın ya da
bedelin miktarını artırmasına neden olması koşuluyla sigortacı sigorta
ettirenin kusurunun ağırlığına göre tazminat ya da bedelde indirme
gidebilir. Dolayısıyla burada yaptırım uygulanabilmesi için
1. İlliyet bağı,
2. Sigorta ettiren bu ihlalinde kusurlu olması,

şartlarının bulunması gerekir. Sigorta ettiren kusurlu ise bu durum

tazminat ya da bedel alacağının tamamen kaybına da yol açabilecektir
gerektiğinde. Arada illiyet bağı yoksa bu yaptırım uygulanamaz.

c. Bilgi verme ve araştırma yapılmasına izin verme yükümlülüğü:

● Sigorta ettiren, risk gerçekleştikten sonra sigorta sözleşmesi gereği ya da sigortacının
talebi üzerine riskin veya tazminatın kapsamının belirlenmesi için gerekli olan ve
sigorta ettirenden beklenilebilecek bilgi ve belgeleri sigortacıya makul bir süre içinde
sağlamak zorundadır. Bunun dışında sigorta ettiren ikinci olarak riskin gerçekleştiği ve
riskle ilgili diğer yerlerde sigortacının inceleme yapmasına izin vermek zorunda olduğu
gibi kendisinden beklenebilecek uygun önlemleri almakla da yükümlüdür.
● Amacı, Sigortacının gerçekleşen zararın teminat kapsamında bir zarar olup olmadığı,
teminat kapsamında ise bu gerçekleşen riskin ve zararın kapsamının, sınırlarının ne
olduğunu öğrenebilmesindeki menfaatidir.
● İhlali halinde uygulanacak yaptırım;
● Bu yükümlülüğün ihlali halinde ödenecek miktar artarsa, sigortacı kusurun ağırlığına
göre tazminattan indirim yapılır. Ancak burda da riskin gerçekleştiğini ihbar
yükümlülüğünde olduğu gibi bu yaptırım koşulları vardır, sigorta ettirenin kusurlu
olması ve ihlal ile artan tazminat arasında bir illiyetin bulunması gerekir, yani ihlal
nedeniyle tazminatın artmış olması gerekir.

ç. Zararı Önleme Azaltma ve sigortacının rücu haklarını koruma yükümlülüğü

● Sigorta ettiren, riskin gerçekleştiği yahut gerçekleşme ihtimalinin arttığı durumlarda
imkanları ölçüsünde zararın önlenmesi yahut zararın azaltılması yahut zararın

35
 artmasının engellenmesi ve sigortacının üçüncü kişilere karşı olan rücu hakkının
korunması için gerekli önlemleri alması gerekir. Bu bakımdan doktrinde sigortacının
tazmin etmekle yükümlü olduğu zarar için dar anlamda zarar ve geniş anlamda zarar
diye ikili bir ayrım yapılır. Sigorta ettiren bu yükümlülüğü kapsamında her iki tür zarar
için de gerekli önlemleri alması gerekmektedir.
● Dar anlamda zarar: Sigortacının telhikeyi taşıma yükümlülüğüne dahil olan zararlardır.
Sigorta tazminatı bunların başında gelir.
● Geniş anlamda zarar. Sigortacının nihai olarak tazminle mükellef olduğu zararlardır.
Örneğin kurtarma masrafları.
● Bu yükümlülüğün amacı temelde ahlak riskinin önlenmesidir.
● Sigorta ettiren bu yükümlülüğünü ifa ederken imkanları ölçüsünde hareket etmesi
yeterlidir. Bu bakımdan örneğin hayatını tehlikeye atacak şekilde tedbir alması
beklenemez.
● Sigorta ettiren bu yükümlülüğünü ifa ederken sigortacının verdiği talimatlara da uymak
zorundadır. Eğer aynı menfaat için birden çok sigortacı ile sözleşme yapılmışsa ve
bunlar birbirine aykırı talimatlar veriyorsa seçim hakkı kural olarak sigorta ettirene
aittir. Bu seçimi yaparken zararın azaltılması ve rücu hakkının korunması için en uygun
olanı seçmeye dikkat etmelidir.
● İfa zamanı: Bu konu uzun zaman doktrinde tartışmalı olmuş olup yeni kanunda tartışma
bitirilmiştir. Bu yükümlülüğünün ifasının başlangıç anı riskin gerçekleşme ihtimalinin
kaçınılmaz bir şekilde yakınlaştığı andır. Bu andan itibaren bu tedbirleri almakla
mükelleftir.
● Sigortacı sigorta etirenin zararın önlenlemisi azalması için yaptığı makul masrafları,
bunlar faydasız kalmış olsa bile bunları ödemek orundadır. Üstelik sigortacı ödeyeceği
bu masraflar sigorta bedelinden indiremez. Eğer yapılan sigorta bir eksik sigorta ise
masraflar indirimli olarak ödenir. Kural sigorta bedelinin sigorta menfaat değerinin
tamamına olan oranıdır.
● Yaptırımı: Bu yükümlülük ihlal edilirse ihlalin sigortacı aleyhine bir durum yaratmış
olması koşuluyla kusurun ağırlığına göre tazminattan indirim yapılır.

Pratik Çalışma

Ahmet aracını kasko sigortası ile sigorta ettirmiştir. Araca 2019 Nisan’da trafik muayenesi
yapılmış ve motor yağ kaçakları nedeniyle hafif kusurlu raporu almıştır. Yaklaşık 10 ay sonra
trafik kazası olmuş, tutanakta 100 m yağ akıtan aracın motorundan sızan yağların alev alması
nedeniyle yandığı belirtilmiştir. Hangi yükümlülük ihlal edilmiştir?

Cevap: Zararı azaltma ve önleme yükümlülüğü ihlal edilmiştir. (Yargıtay görüşü) Hocanın
görüşü Riski ağırlaştırmama yükümlülüğü olduğu yönünde.

36
 B. Sigortacının Yükümlülükleri

Sigorta sözleşmesi tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir. Sigortacının da
yükümlülükleri vardır. Bunun başında riski taşıma ve risk gerçekleştiğinde sigorta bedelini ve
tazminatını ödeme borcu gelir. Yükümlülükleri bununla sınırlı değildir, sırları saklama,
aydınlatma, poliçeyi verme, kurtarma masraflarını ödeme yükümlülüğünden bahsedilebilir.

1. Riski taşıma yükümlülüğü

Sigortacının sigorta sözleşmesinden doğan asli borcu riski taşıma borcudur. Riski taşıma borcu,
riskin gerçekleşmesinden sonra doğan bir borç değildir. Riskin gerçekleşmesinden önceki
dönemde de vardır ve ifa edilir ama risk gerçekleştiğinde tazminatı ödeme borcuna dönüşür.

Borcun doğum anı;

Sigorta sözleşmesinin yapılması tek başına sigortacının bu borcunu doğurmaz. Keza TTK
md.1421’e göre aksine bir düzenleme yapılmadıkça sigortacının sorumluluğu primin ya da ilk
taksitinin ödenmesi ile başlar. Bunun sebebi ise sigorta priminin risk taşıma borcunun
karşılığını oluşturmasıdır. Ancak kara ve denizde yapılan eşya taşımacılığı sigortaları bu
kuralın istisnasıdır. Bu sigortalarda sigortacının sorumluluğu sözleşmenin yapıldığı anda
başlar. Buna karşılık prim ödeme borcu da sözleşmenin yapıldığı anda başlar. Poliçenin teslimi
buada borç doğumu için öneme sahip değildir.

2. Sigortacının sigorta tazminatını ya da bedelini ödeme borcu

● Sigortacının tazminat ödeme borcu ancak sigorta sözleşmesiyle temin edilmiş bir risk
gerçekleşirse doğar. Gerçekleşen riskin teminat kapsamında olması gerekir. Örneğin
yıldırım çarpmasından doğan yangınlar teminat içindedir ancak nükleer patlamadan
doğan yangınlar teminat dışındadır.
● Doğal olarak bu riskin teminat süresi içinde gerçekleşmesi gerekir. Bunun da istisnaları
vardır.
● Zarar ile gerçekleşen risk arasında illiyet bulunması gerekir. Bu bazen birinci şartın
içinde sayılabilir. Türk sigorta hukukunda uygun illiyet bağı teorisi geçerlidir.

Tazminat borcunun muacceliyeti;

Kanuna göre sigorta tazminatı ya da bedeli ödeme borcu riskin gerçekleşmesi üzerine sigorta
ettirenin riskle ilgili belge ya da bilgileri sigortacıya vermesinden sonra sigortacının edimine
ilişkin araştırmaları bittiği zaman ve ama her halükarda riskin gerçekleştiğine dair yapılan
ihbardan 45 gün sonra muaccel olur. Can sigortalarında ise bu süre sadece 15 gündür. Mte
yandan sigortacı riskin gerçekleştiğini zaten biliyorsa muacceliyet için riskin gerçekleştiğini
ihbar koşulu aranmaz. Bu durum için kanunda açıklık yoktur. Yorumla, sigortacının riskin
gerçekleştiğini öğrendiği tarihtir diyebiliriz, ihbar koşulu aranmaz. Bununla birlikte eğer
sigortacının araştırması kendisine yüklenemeyen bir kusurdan dolayı gecikmişse bu süreler
işlemeyecektir.

37
Borç, sigorta tazminatı ya da bedeli muaccel olduğunda, genel hükümlerin aksine ihtara gerek
kalmadan sigortacı temerrüde düşmüş olur. Bu durumlarda sigortacının temerrüt faizi
ödemeyeceğine ilişkin sözleşme hükümleri ise geçersizdir. Diğer yandan sigortacının edimine
ilişkin araştırmaları, riskin gerçekleştiğini ihbar tarihinden itibaren ve tabiki kendisine
yüklenecek bir kusur olmadan 3 ay içinde bitmezse sigortacı, taraflar anlaşırlarsa o meblağı,
anlaşamazlarsa mahkemenin yapacağı ekspertiz sonucu bulunacak hasar miktarının ya da
ortada bir sigorta beseli varsa sigorta bedelinin, %50’si oranında sigorta ettirene avans ödemek
zorundadır.

Tazminatın ya da sigorta bedelinin ödenme şekli;

Md.1427/1’e göre, aksine bir düzenleme olmadıkça tazminatın nakit olarak ödenmesi gerekir.
Örnek, cam sigortası.

Kısmi tazminat ödemeleri, kısmi zarar gerçekleştiğinde yapılabilir. Taraflara fesih hakkı
verilmiştir, sigortacı bu hakkını tazminatı ödemeden kullanamaz.

3. Aydınlatma veya bilgilendirme yükümlülüğü

Sigortacının, sigorta ettireni ya da ilgili diğer kişileri aydınlatma/bilgilendirme yükümlülüğü

yeni kanunla getirilmiştir. Bunun sebebi ise sigorta sözleşmesinin tüketici işlemi vasfının
giderek ağırlık kazanıyor olmasıdır. Keza önceden sigorta sözleşmesinden doğan davalar ticari
dava olarak görülüyordu. Sigortacının aydınlatma yükümlülüğü TTK md.1423 dışında SK’da
düzenlendiği gibi bir de sigorta sözleşmelerinde bilgilendirmeye ilişkin yönetmelik
çıkarılmıştır. Asıl düzenlemeler bu yönetmeliktedir. TTK md.1423’e göre, sigorta veya
acentesi, sigorta sözleşmesi kurulmadan evvel sigorta ettirene gerekli inceleme süresini de
tanıması koşuluyla birtakım hususları yazılı olarak sigorta ettirene bildirmekle yükümlü
tutulmuştur. Bu hususlar;

1. Kurulacak sigorta sözleşmesine ilişkin tüm bilgiler. Süre, teminat kapsamı, istisna vs.)
2. Sigortalının haklarının neler olduğu
3. Sigortalının özel olarak dikkat etmesi gereken hükümler
4. Gelişmelere bağlı olarak sigortacının yapması gerekecek bildirimler

Bu yükümlülüğün yerine getirilmesinde esas olan yazılılıktır. Ancak örneğin telefon yoluyla
yapılan sözleşmelerde olduğu gibi sözlü olarak da yerine getirilebilir. Fakat her halükarda bu
yükümlülüğün ifa edildiğinin ispat yükü sigortacının üzerindedir. Kuruluşunda belirlenen bu
yükümlülüğün dışında sigortacının sözleşme devam ettiği süre içinde de sigorta ilişkisi
bakımından önemli sayılacak hususları sigorta ettirene bildirmesi gerekir. Aydınlatma
yükümlülüğü kuruluştan önceye ait bir yükümlülük değildir.

Yaptırımı;

Sigortacı bu yükümlülüğünü ihlal ederse, md.1423’te bu ihlalin yaptırımı doğrudan

düzenlenmemiştir. Kanunda sadece sigortacının, sigorta sözleşmesi yapılırken vermesi gereken
aydınlatma/bilgilendirme formunu vermemiş olmasının sonucu düzenlenmiştir. Buna göre

38
sigortacı bu formu vermez, sigorta ettiren de sözleşmenin yapılmasından itibaren 14 gün içinde
bu duruma itiraz etmezse sözleşme poliçede yazılı şartlarda yapılmış sayılır. Buna karşılık,
yönetmelikte çok daha açık bir yaptırım mevcuttur. Yönetmelik md.7’ye göre, sigortacı
bilgilendirme yükümlülüğünü gereği gibi yerine getirmez ve bu durumda bilgisizliği sigorta
ettirenin sözleşmeyi yapmasına etki ederse sigorta ettiren sözleşmeyi feshedebilecek ve eğer
varsa bu nedenle uğradığı zararı tazmin ettirebilecektir.

Örnek:

Sigortacı, sigorta sözleşmesinde (kasko) 3 tekerlekli arabaları teminat dışında tutmuş ve bunu
da sözleşme yapılırken vermesi gereken bilgilendirme formunda yazmamış ya da formu hiç
vermemiş. Sözleşme akdedildi ve 1 ay geçti. TTK’ye göre sigorta ettiren bu yükümlülük ihlal
edildi diye bir itirazda bulunamaz fakat yönetmeliğe göre kararına etkili olmuşsa sözleşmesi
feshedilebilir ve zararı tazmin edebilir. Sigorta ettirenin 3 tekerlekli arabası var ve kaza yaptı.
Normalde kanun hükmü bu yönetmelik yaptırımı uygulanmasını engellemektedir. Fakat
doktrinde bu 14 günlük sürenin geçirilmesi sigorta ettirenin fesih hakkını engeller ama
meydana gelen zararın borçlar hukuku anlamında bir zararın tazmini olarak isteyebileceği
belirtilir.

4. Sigorta poliçesini verme yükümlülüğü md.1424

Sigortacı, sigorta sözleşmesi kendisi veya acentesi vasıtasıyla yapılmış ise, sözleşmenin
yapılmasından itibaren 24 saat içinde, diğer hallerde, mesela broker vasıtasıyla ya da yetkisiz
acente vasıtasıyla, 15 gün içinde yetkilileri tarafından imzalanmış bir poliçeyi sigorta ettirene
verme yükümlülüğüdür. Poliçeyi kaybederse tekrar poliçe isteme hakkı vardır.

Poliçe, genel şartlar, tarafların hak ve borçları, özel şartlar ve temerrüde ilişkin şartlardan
ibarettir. Rahat ve kolayca okunabilecek şekilde düzenlenmedir. Poliçe ve teklifname
hükümleri farklıysa sigorta ettiren aleyhine olan hükümler geçersizdir.

Yaptırımı;

Sigortacı, poliçeyi belirlenen zaman içinde vermezse bu durum doğrudan yaptırıma tabi olmaz.
Poliçenin süresi içinde verilmemiş olmasından dolayı sigorta ettiren bu durumdan bir zarara
uğrarsa sigortacı bu zararı tazmin etmekle yükümlü hale gelir.

5. Sigortacının giderleri ödeme borcu (İçeriğine girmedik)

Genel hükümler bitti.

C. Yükümlülüklerin İhlaline Sözleşme ile Bağlanan Fesih Yaptırımının uygulanma

Koşulları

Sigorta sözleşmesi bir temel hukuk sözleşmesidir. Özel hukuk sözleşmelerinin temel özelliği
irade ve sözleşme özgürlüğü ilkesine tabi olmalarıdır. Sigorta sözleşmesinde de kural olarak
taraflar sözleşmeye istedikleri hükümleri koyup kaldırabilirler. Bu doğrultuda sözleşmeye

39
taraflar için kanunda düzenlenmemiş ek yükümlülüklerin getirilmesi de mümkündür. Ve hatta
kural olarak kanunla getirilmiş bir yükümlülüğün iptalinin yaptırımını da sözleşme ile
değiştirebilirler. Ancak ne var ki pek çok sözleşme gibi sigorta sözleşmelerinin içeriğinin
neredeyse tamamı sigortacı tarafından hazırlanır. Bu da sigorta ettireni zayıf bir konuma getirir.
Bununla birlikte kanun koyucu sözleşmeye ek yükümlülük getirilmesi ve bunların ihlalinin
fesihle karşılanmasını yasaklamamıştır. Kural olarak buna engel yoktur. Sadece bunun
yapılabilmesi için 3 koşulun karşılanması gerekir:

1. Sigortacının sözleşme ile getirilen bir yükümlülüğün ihlalini fesih yaptırımına

bağlayabilmesi için sigorta ettirenin kusurlu olması gerekir.
2. Sigorta ettirenin ihlali sigortacının ediminin kapsamını ya da riskin gerçekleşmesine
etki ediyor olması gerekir. (illiyet bağı)
3. Süre şartı: Buna göre sigortacının böyle bir durumda fesih yaptırımına başvurabilmesi
için ihlali öğrendiği tarihten itibaren 1 ay içinde fesih hakkını kullanması gerekir.

SİGORTA SÖZLEŞMESİYLE AKSİ KARARLAŞTIRILAMAYACAK KANUN

HÜKÜMLERİ

Koruyucu hükümler md.1452’de bir taraftan kamu yararı diğer taraftan sigorta ettirenin
korunması amacıyla TTK’deki sigorta hükümlerinden bazılarını sözleşme ile aksinin
kararlaştırılması yasaklanmıştır. Bu yasakları ihlale bağlanan yaptırımlar bakımından 3 gruba
ayırabilir:

1. Aksinin kararlaştırılması halinde sözleşmenin tümüyle geçersiz olmasını sağlayan

kanun hükümleri. Bunlar md.1452/1’e göre 3 tanedir. Birinci 1404. madde hükmüdür.
Ki burada sigorta ettirenin ya da sigortalının emredici hükümlere, ahlaka, kamu
düzenine ya da kişilik haklarını ihlal eden fiillerinden doğan zararını temin edecek
sözleşmelerin yapılamayacağı düzenlenmiştir. İkincisi menfaat ilkesine aykırı
sözleşmelerin yapılamayacağını söyleyen, yani her an sigortalanın menfaatinin
varlığını arayan md.1408. Üçüncüsü, riskin gerçekleşmesinde kusur halinin etkisini
düzenleyen 1429/1, ki burada riskin kasıtlı olarak gerçekleştirildiği durumlarda
sigortacının ödeme borcundan kurtulacağı düzenlenmiştir. Dolayısıyla kasıtlı
gerçekleştirildiğinde de tazminat ödeneceğine dair yapılan sözleşmeler o sözleşmeyi
tümüyle geçersiz hale getirecektir.
2. Aksinin kararlaştırılması halinde sözleşmenin ilgili hükmünün geçersiz olmasını
sağlayan kanun hükümleri vardır. Bunlar da md.1452/2’de düzenlenmiştir. 3’e
ayrılırlar:
a. Md.1418: Bu maddede sigortacını iflası halinde, iflastan evvel ödenmesi
gerekip ödenemeyen tazminat ve sigorta bedellerinin öncelikli olarak
sigortacının sigortacılık kanunu gereği ayırması gereken teminatlardan
ödeneceği ve ayrıca bu tazminat ya da sigorta bedeli alacaklılarının iflas
masasına üçüncü sırada katılacağı düzenlenmiştir.
b. Md.1420: Sigorta sözleşmesinden doğan zamanaşımı sürelerinde bir oynama
yapılamaz. Sigorta ettirenin lehine dahi olsa.

40
 c. Md.1430: Burda da düzenlenen mesele sigorta primi ile ilgilidir. Buna göre
sigorta primi nakden ödenmelidir. Bununla birlikte ilk taksitinin nakit olarak
ödenmesi koşuluyla geri kalanı kambiyo senedi ile ödenebilir.
3. Sigorta ettiren, sigortalı ya da lehtar aleyhine değiştirilemeyen, aksi takdirde ilgili
kanun hükmünün uygulanacağı hükümler. (Hoca Çok üstünde durmuyor ama okunması
önemli.) Md.1452/3. Buradaki aykırılık hükmünün, sözleşme hükmünün sigorta ettiren,
sigortalı ya da lehtarın aleyhine olması gerekir. Lehineyse sözleşme hükmü uygulanır.

SİGORTA SÖZLEŞMELERİ ÖZEL HÜKÜMLER

MAL SİGORTASI HÜKÜMLERİ

Hangi menfaat sigortalanabilir? Bir menfaatin sigortalanabilir olması için meşru ve parayla
ölçülebilir olması gerekir.

Sigortalanabilecek menfaatin mali yönden sınırları

Kar ya da kazanç kaybı veya malın ayıbından doğan zararlar: Sigortalı bir mal teminat
kapsamındaki bir riskten dolayı hasar gördüğünde ortaya farklı türden ekonomik zararlar
çıkabilir. Örneğin yangına karşı sigortalanan bir fabrika yangın nedeniyle hasar gördüğünde
fabrikadaki mal veya makinalar bu yangın dolayısıyla doğrudan hasara uğrayacaktır. Ama bu
yangın aynı zamanda fabrikanın faaliyetine de son verecek ve ortaya bir kazanç (kar) kaybı da
çıkacaktır. Bu bağlamda temin edilen riskin gerçekleşmesiyle ortaya çıkan her türlü zararın
tazmin edileceği söylenemez. Nitekim kanunda aksine bir sözleşme olmadıkça sigorta
sözleşmesinde belirlenmiş riskin gerçekleşmesi sonucu ortaya çıkan kazanç kaybı ile sigorta
edilen malın ayıbından doğan hasarların sigorta kapsamı dışında kalıcağı düzenlenmiştir. Bu
düzenlemede aksine bir düzenleme ile kazanç kayıplarının teminat kapsamına alınmasına izin
verilmiştir. 1453/2’de düzenlenmiştir. Bununla birlikte bunun da bir sınırı vardır, keza mahrum
kalınan karın (kazancın) makul sınırı aşan kısmı aksine bir sözleşme ile dahi temin edilemez.
Bunun sebebi zenginleşme yasağıdır.

Mal sigortasında menfaat sahibi ile ilgili meseleler

1. Kimler sigortalı olabilir?

Riskin gerçekleşmemesinde sigorta konusu malın zarar görmemesinde meşru ve parayla

ölçülebilir bir menfaati olan herkes mal sigortalarında sigortalı olarak karşımıza çıkabilir.
Bunlarmalikler, malikin adi ya da rehinli alacaklıları veya malın muhafazasından dolayı malike
karşı sorumlu olan kişilerdir. (kiracılar, acenteler, komisyoncular vb.). Sigortalı olabilecek
kişiler bunlarla sınırlı değildir.

41
 2. Müşterek menfaatlerin sigortalanması md.1455

md.1455’te düzenlenmiştir. Buna göre bir malı ya da o mal üzerindeki hakkı, sadece bir
kısmında menfaat sahibi olan bir kişi kendisine ait kısımdan fazlası için bir sigorta yaptırırsa
aşan kısım kendisi ile aynı menfaate sahip diğer hak sahipleri lehine yapılmış sayılır.

Örnek: Rehin sahibi alacaklı Ahmet 200 ₺ değerindeki bir ev için rehin hakkı sahibi. Alacak
miktarı ise 100 ₺dır. Ahmet 200 ₺ sigorta bedeli ile yangına karşı bir sigorta yaptırıyor. Risk
gerçekleştiğinde malın maliki olan Mehmet alacağın üzerindeki sigorta bedelini isteyebilir mi?
Yani alacaklının alacak miktarı üzerinde yaptırdığı sigorta md.1455 bağlamında başkası lehine
yapılmış bir sigorta olarak kabul edilebilir mi?

Bu husus doktrinde tartışılan bir husustur.

3. Mal sigortalarında başkası lehine sigorta sözleşmesi

Sigorta sözleşmesi sigorta ettiren dışında başkasına ait bir menfaat için yapılmışsa başkası
lehine sigortadan söz edilir. Mal sigortaları açısından 1454. maddede açık bir şekilde başkası
lehine bir sigorta yapıldığında bu sözleşmeden doğan hakların sigortalıya ait olacağı
belirtilmiştir. Yine devamında, aksine sözleşme yoksa sigortalı doğrudan tazminatın ödenmesi
için sigortacıya talepte bulunabilecek, sigortacıyı dava da edebilecektir. Dolayısıyla yapılan
sözleşme tam üçüncü kişi yararına bir sözleşmedir. Aksine bir düzenleme ile eksik başkası
lehine sözleşme ortaya çıkabilir.

Soru: Temsilen yapılan sigorta sözleşmesi ile başkası lehine yapılan sigorta sözleşmesinin farkı
nedir?

Bu sigorta türü iki şekilde yapılabilir.

● Sigortalının kimliği bellidir, değişmez. Dolayısıyla adı doğrudan poliçeye yazılır.

● Kimin olacaksa onun lehine sigorta olarak adlandırılır.*** Sigortalanan menfaatin
sahibinin kim olduğu belli değildir, sürekli değişmektedir. O sebeple poliçeye
isim/isimler yazılamaz. Kimin olacaksa onun lehine kaydı düşülür veya bunu gösteren
başka bir ifade eklenir. Böylece risk gerçekleştiğinde o esnada sigortalanan menfaatin
sahibi kim ise tazminat da ona ödenir. Bu özellikle deniz yoluyla taşınan mallara ilişkin
sigortalarda ortaya çıkar.

4. Sigorta konusu mal ya da menfaat üzerinde sınırlı bir ayni hak bulunması ve
bununla ilgili meseleler
Sigortalanan bir mal üzerinde bir sınırlı ayni hak tesis edilmiş olabilir. Örneğin mal üzerinde
alacaklı lehine bir ipotek tesis edilmiş olabilir. Böyle bir durumda aynı malla ilgili olarak
sigortalanabilir iki farklı menfaat durumu ortaya çıkar:
● Birincisi, malın malikinin o malın zarar görmemesindeki menfaatidir.
● İkincisi, rehinli alacaklının malın zarar görmemesindeki menfaatidir.

42
Böyle bir durumda ikisi de ayrı sigorta yaptırabilir. Ancak böyle bir durumda sadece malik
sigorta yaptırmış olabilir. Tabi eğer, tek bir sigortanın olduğu böyle bir durumda risk
gerçekleşirse, sınırlı ayni hak sahibinin hakkı da tehlikeye düşecektir. Bu durumu önlemek,
sınırlı ayni hak sahibini bu tehlikeye karşı korumak için kanunda sınırlı bir ayni hak ile tahkik
(?) edilen mal üzerinde malike ait menfaat sigortalandığı durumlarda kanunda aksine bir
düzenleme olmadıkça sınırlı ayni hak sahibinin bu hakkının sigorta tazminatı üzerinde devam
edeceği kararlaştırılmıştır. Böyle bir durumda sınırlı ayni hakkın yerine geçen sigorta tazminatı
hukuken kaim değer/ikame değer/sürrogat olarak adlandırılır. Keza hukukta bir mal varlığı
unsurunun yerine geçen şeye kaim değer denir.
Böyle bir durumda, risk gerçekleştiğinde sigortacı, ayni hak sahibinin iznini almadan
sigortalıya sigorta tazminatını ödeyemez. Öderse ayni hak sahiplerine karşı sorumlu olur ve
ikinci bir kez ödeme yapmak zorunda kalabilir. Tabi bunun için sigortacının bu ayni hak
sahiplerinin varlığından haberdar olması gerekir. Bunda da kural, sigortacıya bildirim
yapılmasıdır. Kanunda bu bildirimin kimin tarafından ve ne şekilde yapılacağına ilişkin bir
düzenleme yoktur. Dolayısıyla bunun gerek malik sigortalı gerek sınırlı ayni hak sahibinin
kendisi bildirimi yapabilir.

Bildirim şartına gerek olmayan durumlar da vardır. Bunlardan ilki, sigortacının zaten sınırlı
ayni hak sahibinin varlığından haberdar olmasıdır. İkincisi, sınırlı ayni hakkın sicile tescille
alenileşmiş olması durumunda bildirim şartına gerek yoktur. Sigortacı kendisine yapılan
bildirime rağmen yine de kendi sigortalısına ödeme yapar ancak sınırlı ayni hak sahipleri bu
ödemeye yazılı onay verirlerse sigortacının ödemesi geçerli olur ve sigortacı tazminat ödeme
borcundan kurtulur. Bunun dışında sigortacının sınırlı ayni hak sahibini bilmesine rağmen ve
onun rızasını almadan sigortalısına yaptığı ödemeler ayrıca iki durumda geçerli olur. Bunlar,
hasarlanan sigortalı malın tamiri ve eski hale iadesi için sigorta tazminatının kullanılmasıdır.
Ancak bu durumda sınırlı ayni hak sahibine bir teminat gösterilmesi gerekmektedir.

a. Sigortacının sınırlı ayni hak sahiplerine karşı bildirim yükümlülüğü:

Kanunda sigortacıya, sınırlı ayni hak sahibine karşı 3 bildirim yükümlülüğü

getirilmiştir:

1. Prim veya temerrüde ilişkin ihtarların bildirimi: Sigorta ettiren malik prim ödeme
borcunda temerrüde düşmüş olabilir. Yine sigortacı kanun ya da sözleşme gereği
sigorta ettirenden prim farkı talep etmiş olabilir. Kanunda sigortacıya sigorta ettirene
karşı yapılan bu iki tür ihtarın (prim farkını isteme ve temerrüt) ayrıca sınırlı ayni hak
sahiplerine de bildirmesi yükümlülüğü getirilmiştir.
2. Sözleşmenin feshi ya da cayma hallerinin bildirilmesi: Sigorta sözleşmesi gerek
sigortacı gerekse de sigorta ettiren malik tarafından feshedilmiş ya da sözleşmeden
cayılmış olabilir. Sigortacı, her iki tür fesih ve caymayı da (gerek sigortacı gerek sigorta
ettiren tarafından) sınırlı ayni hak sahiplerine bildirmekle yükümlüdür. Eğer fesih ve
cayma sigortacı tarafından yapılmışsa fesih ya da cayma bildirimi tarihinden itibaren,
diğer hallerde (sigorta ettiren feshettiyse) sigorta sözleşmesinin sona erme tarihinden
itibaren 15 gün içinde bu bildirimi sınırlı ayni hak sahibine yapmak zorundadır. Bu
durumda sigorta ettiren malik yönünden sona eren sigorta sözleşmesi kanun gereği sona

43
 erme tarihinden itibaren 15 gün daha geçerli olur. Sınırlı ayni hak sahibi 15 gün içinde
sigortacıya sözleşmeyi devam ettirmek istediğini bildirebilir. Böyle bir durumda
sigortacı haklı bir neden olmadıkça bunu reddedemez. Bu halde sözleşmedeki menfaat
sahibi de değişmiştir. Sınırlı ayni hak sahibinin ikinci seçeneği ise doğrudan reddetmesi
ya da sessiz kalmasıdır. Bu husus doktrinde eleştirilir. Çelişkili bir durum mevcuttur.
3. Sigorta koruması ve bedelinin bildirilmesi: Sigortacı sınırlı ayni hak sahibinin talebi
üzerine, sınırlı ayni hak sahibine sigorta koruması yani teminatın kapsamı ve sigorta
bedelinin miktarı hakkında bilgi vermekle yükümlüdür. Sigortacı sınırlı ayni hak
sahibine bu bildirimleri onun kendisine bildirdiği son adresine yaparak bu
yükümlülüklerinden kurtulur. Sigorta ettiren tarafından sigortacıya yapılacak
bildirimler ya sigortacının kendisine yahut sözleşmeyi yapan ya da aracılık eden
acentesine yapılır. Sigortacı tarafından yapılan bildirimlerin ise sigorta ettirenin veya
gereğinde sigortalının ya da lehtarın kendisine bildirilen son adresine yapılması gerekir.

b. Sigortacının tazminatı sınırlı ayni hak sahibine ödemesi meselesi

Sigortacı, sözleşme devam ederken ya da sözleşmenin sınırlı ayni hak sahibi için geçerli
olmaya devam ettiği 15 günlük süre içinde risk gerçekleştiği için sigorta tazminatını
sınırlı ayni hak sahibine ödemek zorunda kalabilir.
Sigortacı sözleşme devam ederken ya da malik sigortalı açısından sona ermesine
rağmen sınırlı ayni hak sahibi için geçerli olmaya devam edeceği 15 günlük süre içinde
risk gerçekleştiği ve sigortalıya ödenmesine izin verilmediği için tazminatın sınırlı ayni
hak sahibine ödemesi söz konusu olabilir. Böyle bir durumda karşımıza iki problem
çıkar:
● Bu tazminat hangi şartlarda ödenebilir? Bunun için iki koşulun yerine gelmesi
gerekir.
○ Öncelikle sigorta sözleşmesinin kendi hükümlerinin yerine gelmesi
gerekir. Risk teminat süresi içinde gerçekleşmiş olmalı, bir zarar ortaya
çıkmış olmalı, zararla gerçekleşen risk arasında illiyet olmalı.
○ sınırlı ayni hak sahibinin bu hakkının sigorta tazminatını isteyebilmesi
için talep edilebilir (muaccel) hale gelmiş olması da gerekir. Örneğin,
rehin sahibi alacaklı sigortacıdan tazminat talebinde bulunabilmesi için
kendi rehinle temin edilmiş alacağının muaccel hale gelmiş olması
gerekir.
● Halefiyet: Sigortacı, tazminatı kendi sigortalısı yerine bu kanun hükmü gereği
sınırlı ayni hak sahibine ödediğinde, acaba ödediği bu miktar için halefiyet
hakkını kullanabilir mi?

5. Sigorta konusu mal üzerinde haciz olması meselesi

Sigorta konusu mala haciz konulduğu takdirde, zamanında bildirilmesi koşuluyla sigortacı
tazminat ödeme borcundan ancak bu bedeli icra müdürlüğüne ödeyerek kurtulabilir, sigortalıya
ödeyemez. Haczin varlığını bildirim yükümlülüğü icra memurlarına yüklenmiştir. İcra
memurları, hacze gittiklerinde borçludan haczedilen mallar üzerinde sigortanın olup olmadığı,

44
varsa sigortacısının kim olduğunu sorma ve eğer mal sigortalıysa sigortacıya da ikinci bir
bildirime kadar sigorta tazminatının sadece icra müdürlüğüne ödenmesi suretiyle borcundan
kurtulacağını bildirme yükümlülüğü getirilmiştir.

6. Zenginleşme yasağı ilkesinin mal sigortasındaki yansımaları;

Sigorta bedelinin sigorta sigorta değerine eşit olması ilkesi: Zenginleşme yasağı ilkesi
nedeniyle zarar/mal sigortalarından sigorta bedelinin sigorta menfaat değerine eşit olması ilkesi
geçerlidir. Sigorta menfaat değeri ya da kısaca sigorta değeri sigorta edilen menfaatin tam
değerini anlatan bir kavramdır. Buna karşılık sigorta bedeli ise risk gerçekleştiğinde
sigortacının ödeyebileceği azami miktardır. Bu prensibe rağmen her zaman bu eşitlik
gerçekleşmeyebilir. Bu eşitsizlik de bazen sözleşme yapılırken, bazen menfaatin değerindeki
değişmeler nedeniyle sonradan ortaya çıkabilir. Bu eşitsizlik bazen kasıtlı, bilinçli olarak
yapılır bazen bilinçsiz olarak ortaya çıkar. Mesela eksik sigortada, fazla prim ödemem
istenmediği zaman sigorta bedeli menfaat değerinden düşük tutulur ve prim tutarı azalır burada
bilinçli eşitsizlik vardır. İşte tüm bu eşitsizlikler sigorta açısından aşkın, eksik, kısmi, çifte ya
da müşterek sigorta gibi durumların ortaya çıkmasına yol açar.

i. Aşkın sigorta: Sigorta bedelinin sigorta menfaat değerinden fazla olması gerekir.
Aşkın sigortada aşkın sigortanın varlığı tespit edilirken dikkat edilecek nokta, sigorta
bedelinin sigortalı malın değerinin karşısındaki durumuna göre değil, sigorta bedelinin
sigortalının o maldaki menfaatinin değeri karşısındaki durumuna bakılması gerekir.
Örneğin A bankadan 100₺ kredi çekiyor. Banka 200₺’lik ev üzerinde ipotek yaptırıyor.
Bu alacağı korumak için yaptığı sigortadaki sigorta bedeli 200₺ olarak belirleniyor.
Evin değeri de 200₺’dir. Burada aşkın sigorta vardır çünkü bankanın menfaatinin değeri
100₺’dir. Evin değeri ile karşılaştırılmamalıdır.

Olağan yaptırımı,

Aşan kısmın geçersiz olmasıdır. Böyle bir durumda aşan kısım ödenmez. Aşan kısma
tekabül eden prim de indirilir ve eğer tahsil edilmişse o da sigorta ettirene iade edilir.
Ancak aşkın sigorta bilerek zenginleşmek, maddi çıkar elde etmek için kasıtlı olarak
yapılmışsa ve her iki taraf da bunu biliyorsa sözleşme tamamiyle geçersiz olur. Burada
kanun koyucu tarafları cezalandırmak istemiştir. Şu var ki aşkın sigortanın varlığını
sigorta ettiren biliyor, sigortacı bilmiyorsa sözleşme em geçersiz olur hem de sigortacı
durumu öğrendiği sigorta döneminin.priminin tamamna hak kazanır.

Aşkın sigortaların istisnaları

1. Müşterek menfaatlerin sigortası md.1455: Aşan kısım için sigorta yaptırmışsa,

aynı menfaate sahip diğer kişiler lehine yapılmış sayılır.
2. Takseli sigorta: Anlaşmalı sigorta ya da muhammen sigorta da deniyor. Takseli
sigortada taraflar sigorta menfaat değerini belirli bir para olarak tespit ederler.
Sözleşmeye belirli bir meblağ yazılır. Bu bedel yazıldıktan sonra sigorta edilen
menfaatin değerinin bu para miktarında olduğunu kabul eder taraflar. Ve bu

45
 kabulden sonra artık sigortacı bu bedele itiraz edemez çünkü anlaşmıştır. Ve
fiiliyatta menfaatin değeri bu bedelden az da olsa bu meblağın tamamı ödenir.
Sadece takse aşırı derecede esaslı bir şekilde fahişse yani sözleşmede belirlenen
meblağ, menfaat değerinin gerçek durumuna göre çok fazla ise sigortacı buna
itiraz edebilir.
ii. Eksik sigorta: Sigorta bedelinin sigorta menfaat değerinden az olması durumunda
ortaya çıkar. Bilinçli veya bilinçsiz yapılabilir. En önemli sebebi ya malın değerindeki
artışlar ya da az prim ödeme dürtüsüdür. Buradan Sigorta tazminatının nasıl ödeneceği
meselesi çok önemlidir.

Tazminatın ödenmesi: Tam hasar meydana gelmişse sözleşmede belirlenen sigorta

bedelinin tamamı ödenerek sigortacı tazminat ödeme borcundan kurtulmuş olur.
Örneğin, 200₺’lik ev 100₺’ye sigortalanmış. Ev yanıp kül olursa, sigortacı 100₺’nin
tamamını öder ve borcu biter. Kısmi hasar halinde ise oran ya da nispet ya da proportion
kuralı uygulanır. Sigorta tazminatı sigorta bedelini sigorta değerinin oranına göre
ödenir demektir.

Örnek:
200₺’lik mal 100₺’ye sigortalanırsa, risk gerçekleştiğinde ve tam hasar oluştuğunda (mal zayi
olduğunda) sigortacı 100₺’lik sigorta bedelinin tamamını öder. Çünkü gerçekleşen hasar tam
hasardır. Ama mal kısmen hasarlanır ve ortaya da 30₺’lik bir hasar çıkarsa sigorta tazminatı
sigorta bedelinin sigorta değerine oranına göre ödeneceğinden ve örneğimizde sigorta bedeli
sigorta menfaat değerinin yarısı oranında olduğu için sigortacı zararı 1/2 oranında yani 15₺
olarak ödeyecektir. Bu ödemenin amacı risk prim dengesinin korunmasıdır.

Kısmi hasarın formülü:

Tazminat = Hasar x Sigorta bedeli / Sigorta değeri
Örnek:
Sigorta hasarı: 4₺
Sigorta bedeli: 10₺
Sigorta değeri: 20₺
4x10/20= 2₺ tazminat ödenir.

Buna oran kuralı denir. Ancak bu kuralın aksi kararlaştırılabilir. Yani kısmı hasara
rağmen sigortacının risk gerçekleştiğinde sözleşmedeki sigorta bedelinin tamamını
ödeyeceği kararlaştırılabilir, prim farkı alınmak şartıyla tabi. Buna ilk riziko/risk
sigortası denir. Bu sigortanın yangın sigortasındaki adına ise ilk ateş sigortası denir.

46
Aynı menfaat için aynı riske karşı pekâlâ birden çok sigorta sözleşmesi yapılabilir. Bu sigorta
sözleşmeleri aynı sigortacıyla olabileceği gibi farklı sigorta şirketleri ile de yapılabilir.
Buradaki tek kural, sigorta menfaat değeri aşılıncaya kadar bir engel yoktur. Zenginleşme
yasağı ilkesi ihlal edilmediği sürece aynı menfaat aynı risklere karşı dilenildiği kadar
sigortacıyla teminat altına alınabilir. Sınırlama aşkın sigorta olmamasıdır. Aşkın ve eksik
sigorta tek bir sigorta sözleşmesiyle ortaya çıkabileceği gibi birden çok sigorta ile de oluşabilir.
Bu, 1465 ve devamı maddelerde incelenmiştir.

iii. Birden Çok Sigorta

Kanuna göre aynı menfaatin aynı risklere karşı aynı süre için farklı sigortacılar nezdinde aynı
veya farklı tarihlerde sigortalanması halinde birden çok sigorta durumu ortaya çıkar. Ancak
mal sigortaları söz konusu olduğunda birden çok mal sigortası yapılmış olsa bile sigorta ettirene
sigorta menfaat değerine eşit olan sigorta bedelinden fazlası ödenmez. Kanunda birden çok
sigorta başlığı altında üç farklı sigorta sözleşmesi türüne yer verilmiştir.

1. Müşterek sigorta:
Bu sözleşme aynı menfaatin birden çok sigortacı tarafından aynı zamanda aynı süre için
ve aynı risklere karşı sigorta edilmesi halidir. Birden çok sigorta sözleşmesinin aynı
zamanda yapılması koşulu vardır. Müşterek sigortada yapılan sigorta sözleşmelerinin
hepsi ancak sigorta edilen menfaatin değerine kadar geçerli olur. Keza müşterek
sigortada sigortacılardan her birisi sigorta bedellerinin toplamına oranla kendi sigorta
ettikleri bedel miktarınca sorumlu olurlar. Burada sigorta sözleşmelerinin aynı zamanda
yapılması koşulundaki kasıt sigorta sözleşmelerinin aynı günde yapılmasıdır. Aynı
günde farklı saatlerde yapılmış olsalar da diğer koşullar da gerçekleşmişse müşterek
sigorta ortaya çıkar. Ancak farklı günlerde yapılmışlarsa müşterek değil kısmi sigorta
ortaya çıkar. Tüm bu düzenlemelerin ana sebebi ise aşkın sigortayı engellemektir. Tek
bir poliçeyle yapılabileceği gibi farklı poliçelerle de yapılabilir. Müşterek sigorta
sözleşmesi kural olarak, altyapı projeleri gibi çok büyük meblağlı menfaatlerin
sigortalanması için kullanılan sigorta çeşididir. Müşterek sigortada da aşkın sigorta
ortaya çıkabilir. Çıkarsa aşan kısım batıl olur.

Örnek: 12₺’lik bir ev, A sigortacısı tarafından 4₺’ye, B sigortacısı tarafından 4₺’ye, C
tarafından 4₺’ye sigortalandığında, risk tam hasar halinde gerçekleştiğinde her birisi
kendisi ne kadar taahhüt etmişse, bu değerlerin toplamı menfaat değerini aşmadığı
için kendi oranlarını öderler. Ancak bu şirketlerde 8’er ₺’lik sigortalandığında aşkın
sigorta ortaya çıkar, bu durumda her sigortacı sigorta bedellerinin toplamına göre
kendi sigorta ettiği bedel oranında sorumlu tutulur. Yani yine her birisi 4₺ için
sorumlu olur.
Formül şöyledir: Sigorta bedelleri toplanır. Her bir sigortacının kendi oranını bulmak
için toplamı, sigortacının taahhüt ettiği meblağa bölünür. …. (En temel matematik
hesabı)

Müşterek sigortada kural olarak sigortacılar arasında müteselsil sorumluluk yoktur,

aynı poliçeyle yapılmış olsa bile. Dolayısıyla zarar gerçekleştiğinde sigortalı

47
 uğrayacağı zarardan fazlasını isteyemeyeceği gibi (1), o sigortacıdan ya da
sigortacıların her birisinden onun taahhüt ettiği miktardan fazlasını da isteyemez. (2)
Ancak bunun aksi kararlaştırılabilir. Böyle bir durumda sigorta ettiren uğradığı
zarardan fazlasını da isteyemez ama her bir sigortacıdan zararın tamamını isteyebilir.
Tabi bu durumda kendi oranının fazlasını ödeyen sigortacı da diğer sigortacılara,
onların taahhüt ettiği bedelle sınırlı olmak üzere başvurabilir, rücu edebilir. Farklı
poliçelerde de düzenlenebilir.

Örnek:
12 bin ₺ değerindeki mal için müteselsil sorumluluk kararlaştırıldığında her birisi 4 bin
₺ için taahhütte bulunursa, risk gerçekleştiğinde müteselsil sorumluluk olduğu için
sigorta ettiren 12 bin ₺ için herhangi birisine gidebilir. O da ödemek zorundadır. Fakat
ödemeyi yaptıktan sonra diğer iki sigortacıya ancak 4’er bin ₺ için başvurabilir.

2. Kısmi ya da kısım kısım sigorta

Aynı menfaatin, farklı sigortacılar nezdinde aynı süre için aynı risklere karşı farklı
zamanlarda sigorta edilmesi haline denir. Burada her bir sigortacı, sözleşmelerin
yapılması tarihi sırasına göre taahhüt ettiği bedele kadar sorumlu olur.

Örnek: 10₺’lik mal, yangına karşı ocak ayında A’ya 2₺’ye, mart ayında B’ye 5₺’ye,
Nisan ayında C’ye 3₺’ye sigortalanırsa ve risk gerçekleşirse, kısmi sigorta vardır ve
tarih sırasına göre sorumlu olacaklarından, sigorta ettiren ilk A’ya, sonra B’ye, sonra
da C’ye gidecektir.
Kısmi sigortada da aşkın sigorta ortaya çıkabilir. Böyle bir durumda aşan kısım tarih
itibarıyla geçersiz olur.
Örnek: 10₺’lik ev 7₺’ye A’ya, 2₺’ye B’ye, 2₺’ye C’ye sigortalanır ve risk gerçekleşirse,
sigorta ettiren A’dan 7₺ alacak, B’den 2₺ alacak ancak C’den 1₺ talep edebilir.
Kısmi sigortada da kural olarak sigortacılar arasında müteselsil sorumluluk yoktur.
Kesişen zamanlar için hocanın görüşü, iki sigorta farklı zamanlarda yapılmış ama
birbiri ile kesişen zamanlarda yürürlükte olup risk gerçekleşen sigortalar için aşkın
sigorta vardır. Zenginleşme yasağı ilkesinin ihlal edilmemesi gerekmektedir.

3. Çifte sigorta
Değerinin tamamı zaten sigorta edilmiş bir menfaatin aynı veya farklı kişilerce ikinci
kez aynı risklere karşı sigorta ettirilmesidir ve kanun tarafından yasaklanmıştır. Aşkın
sigorta ortaya çıkıp zenginleşme yasağı ilkesi ihlal edilmiş olacağı için yasaktır.
Örnek: 10₺’lik malı yangına karşı 10₺’ye sigortalattıktan sonra, tekrar yangına karşı
10₺ bedelle sigortalanırsa çifte sigorta ortaya çıkar. Burada sigortacının aynı veya
farklı sigortacılar olması fark etmez. Zenginleşme yasağı ihlal edilmiş olur.
(En önemli kriter zenginleşme yasağı ihlalinin olup olmamasıdır. Bu çok önemli,
konunun özüdür. Bu düzenlemelerin hepsi bu kuralın esası için getirilmiştir.) (buradan
soru gelir.)
Fakat kanunda çifte sigortayı geçersiz kılıp ikinci sigortayı ayakta tutabilmek için 3
telafi yolu getirilmiştir:

48
 a. Önceki ve sonraki sigortacılar onay verirse sigorta sözleşmelerinin aynı
zamanda yapıldığı kabul edilir. Müşterek sigorta varmış gibi kabul edilir.
Sigortacıların sorumluluğu da müşterek sigortadaki gibi olur. Çifte sigorta
müşterek sigortaya çevrilir, aslında geçersiz olan ikinci sigorta sözleşmesi de
ayakta tutulmuş olur.
b. Sigorta ettirenin kendisi önceki sigorta sözleşmesinden doğan haklarından
feragat ederse veya bu hakları ikinci sigortacıya devrederse, ancak bu yolun
kullanılabilmesi için bu devir ve feragatin ikinci sigorta poliçesine yazılması
gerekir. Yoksa ikinci sigorta sözleşmesi geçersiz olur. (Double insurance)
c. Sonraki sigortacının ancak önceki sigortacının ödemeyeceği kısımdan sorumlu
olacağı şart koşulursa, bu durumda bunun geçerli olması için önceden yapılan
sigorta sözleşmesinin sigorta poliçesine yazılması gerekir. (Excess insurance)
Özellikle sorumluluk sigortalarında, sorumluluğun çok büyük meblağlara
ulaşabildiği durumlarda ortaya çıkar. Bizde ise zorunlu ve ihtiyarı trafik
sigortalarında kullanılır. Bizdeki durumda zorunlu trafik sigortacısının
ödemediği kısımlardan ihtiyarı sigortacının sorumlu olması durumudur. (Tali
ya da ikincil sigorta sözleşmesi de denir.)

Çifte sigorta durumunda geçersiz kalan sigorta sözleşmesi nedeniyle alınan primler iade
edilir.

Sigortacının ve sigorta ettirenin yükümlülüklerinin mal sigortalarındaki durumu

Mal sigortalarına hakim temel ilke zenginleşme yasağı ilkesidir. Dolayısıyla bu ilkenin varlığı
mal sigortalarında ya da daha geniş olarak zarar sigortalarında taraflara yeni ve başka
yükümlülükler yüklediği gibi meblağ sigortaları ile ortak olan yükümlülüklerin içeriğinin
değişmesine de yol açabilir. Bu başlık altında bu farklılıklara değinilecek.

1. Mal sigortalarında sigortacının tazminat ödeme borcunun özellikleri

Sigortacının mal sigortası kapsamında sigorta tazminatını ödeme borcunun özellikleri kanunda
1459 ve (1461?) 61’inci maddelerde belirtilmiştir. Buna göre mal sigortalarında sigortacının
sorumluluğu sigorta bedeli ile sınırlıdır. Sigortacıdan bundan fazlası istenemez çünkü ancak
onun karşılığı olan primi almıştır. Ve yine mal sigortalarında sigortacı sigorta bedeli riskin
gerçekleştiği tarihteki sigortalı menfaatin değerini aşsa bile sigortalının uğradığı zarardan
fazlasını ödemez. Bir başka ifadeyle sigortacı, sadece sigortalının gerçek zararını ödemekle
mükelleftir. Bu gerçek zarar kavramı önemlidir!

Tazminat miktarının tespiti

Bunun için ilk olarak sigortalanan malın riskin gerçekleştiği sıradaki değerinin tespiti gerekir.
Çünkü tazminat buna göre ödenir. Normal şartlarda bu değer aslında daha önceden poliçeye
yazılmış olur. Yazılmamışsa bunu ispat sigorta ettirenin üstündedir. Yine eğer sigortacı,
poliçede değer yazılmış olmasına rağmen bu değerin gerçekte daha düşük olduğu iddia
ediyorsa, bu durumda ispat yükü de sigortacıdadır (1).

49
İkinci olarak gerçekleşen hasarın/zararın miktarı bulunmalıdır. Bunu tespit edecek olan sigorta
eksperleridir. Uygulamada bu tespiti yapan eksperler, çoğunlukla sigorta şirketinin eksperleri
olur. Ama bu bir zorunluluk değildir. Pek ala sigorta ettiren veya sigortadan yararlanacak olan
diğer kişiler de eksper tayin edebilirler. Eksperin yaptığı tespit konusunda taraflar anlaşamazsa,
ilgili genel şartlar uyarınca hakem bilirkişilere gidilir. (Her sigorta sözleşmesinin genel şartı
olmalıdır.) Hakem bilirkişilerin kararı kural olarak kesindir. (2)

2. Sigorta ettirenin mal sigortasına ilişkin yükümlülükleri

a. Sigorta konusu menfaatin incelenmesine izin verme yükümlülüğü:
Buna göre 1469’da düzenlenmiş, sigortacı sigorta süresi içinde sigorta edilen
menfaatin değerini inceleyebilir. Böyle bir yükümlülüğün getirilme amacı
sigorta menfaat değerini bulup sigorta bedelini belirleyip aşkın sigortanın ortaya
çıkması engellenebilecektir. Bu yükümlülüğün yaptırımına dair kanunda
düzenleme yoktur.
b. Sigorta ettirenin birden çok sigortacının varlığını bildirme yükümlülüğü:
Aynı menfaat için birden çok sigorta sözleşmesi yapıldığında, sigorta ettiren
diğer sigortacılara hem riskin gerçekleştiğini hem de diğer sigortacıların
varlığını her bir sigortacıya bildirmekle yükümlüdür. Kusurla ihlal edilmesi
gerekir. Eğer ihlal tazminatın miktarında artışa neden olmuşsa sigorta ettirenin
kusurunun derecesine göre tazminattan indirim yapılır.
c. Sigorta ettirenin, zarar gören mal ve zararın gerçekleştiği yerde değişiklik
yapmama yükümlülüğü:
Buna göre sigorta ettiren, hasarın saptanmasından önce zarar gören malda veya
zararın gerçekleştiği yerde zararının miktarını ve hasarın sebebini tespiti
engelleyecek, güçleştirecek değişiklikleri yapamaz. Amaç, gerçek zararın
tespitidir. Bu kuralın iki istisnası vardır; sigortacının izin vermiş olması ve
zararın önlenmesi amacıyla yapılacak değişikliklerdir. İhlali durumunda
uygulanacak yaptırım, eğer ihlal ile zarar arasında illiyet varsa tazminatta
sigorta ettirenin kusuru oranında indirim yapılır.

3. Sigortacının Halefiyet Hakkı

Zarar sigortalarını dolayısıyla mal sigortalarını yöneten ilkelerden birisi de halefiyet ilkesidir.
Zenginleşme yasağından doğar. Halefiyet temel olarak bir borçlar hukuku kavramı olup
alacağın ödenmesi ile sona ermeyip onun ödeyene geçmesi durumudur. Halefiyet hakkı ancak
kanunla oluşturulabilir, sözleşme veya kıyasla oluşturulamaz. Onun yerine alacağın devri
kullanılabilir. Kanunda 1472.’nci maddede düzenlenmiştir ve buna göre sigortacı sigortalının
gerçekleşen zarardan dolayı sorumlu olan üçüncü kişilere karşı sahip olduğu dava ve talep
haklarına ödediği tazminat miktarınca halef olur. Sigortacı tazminatı ödediğinde, sigortalının
zarardan dolayı sorumlu olan 3.kişiye karşı sahip olduğu hakları sigortacıya intikal eder.

50
Zenginleşme yasağı ilkesinin bir uzantısıdır. Sigortalının sigortacıdan tazminatı aldıktan sonra
bir de gidip 3. kişiden tazminat almasının önüne geçer, ki bu hak artık sigortacınındır. Halefiyet
aynı zamanda, sigorta primlerini düşürmeye de yarar.

i. Halefiyetin Şartları;

1. Taraflar arasında geçerli bir sigorta sözleşmesi olmalıdır.

2. Sigortalı, sigorta sözleşmesi kapsamına alınmış riskin gerçekleşmesi ile ortaya çıkan
zarardan dolayı 3. bir kişiye karşı tazminat hakkına sahip olmalıdır. Bu hakkın hukuki
kaynağının bir önemi yoktur, sebepsiz zenginleşme, haksız fiil ya da sözleşmeden
kaynaklanmış olabilir.
Üçüncü kişi kavramının problemli noktası; örneğin, Ahmet Mehmet’in arabası için
kasko sigortası yaptırıyor. Ahmet trafikte Mehmet’in arabasına çarpıyor ve 1000₺’lik
zarar ortaya çıkıyor. Burada kasko sigortacısı bu zararın tazminatını Mehmet’e öder.
Ahmet’e üçüncü kişi denilebilir mi? Yargıtay’a göre Ahmet burada üçüncü kişi değil,
halefiyet kullanılamaz. Riski gerçekleştiren, sigorta ettiren olduğunda, sigorta ettiren
üçüncü kişi olarak kabul edilmediği için sigortacı halefiyet hakkını kullanamaz.
3. Sigortacı sigorta tazminatını ödemiş olmalıdır.
Tazminat ödenmediği veya ödenen şey sigorta tazminatı olmadığı sürece sigortacı
halefiyet hakkını kullanamaz. Örneğin, sigortacı bazen aradaki iyi ilişkilere binaen
sigortalısına lütuf ödemesi yapabilir. Lütuf ödemesi bir sigorta tazminatı ödemesi
değildir. Bu bedeller halefiyet hakkını doğurmaz çünkü ödenen tazminat değildir.
4. Ödeme gerçek hak sahibine yapılmış olmalıdır.
Sigortalının onayı ile üçüncü bir kişiye yapılan ödeme halefiyet hakkını yine doğurur.
Ancak sigortalının onayı yoksa, sigortacı bu onayı ispatlayamadığı sürece halefiyet
hakkını kullanamaz.
5. Sigortacı ancak yaptığı ödeme kadar halef olabilir.

ii. Halefiyet Hakkının Hükümleri

Bu şartlar gerçekleştiğinde ve sigortacı sigortalıya halef olduğunda sigortalının üçüncü kişiye
karşı sahip olduğu haklar, hiçbir değişikliğe uğramadan aynen ve doğrudan sigortacıya intikal
eder. Yine sigortacı halefiyet hakkı sayesinde sorumlulara karşı bir dava ya da takip
başlatılmışsa tazminatı ödediğini ispat ettiği sürece mahkemenin ya da karşı tarafın onayına
gerek olmaksızın o dava ve takibi kaldığı yerden devam ettirebilir.

Zamanaşımı meselesi: Sigortacı sigortalının haklarını aynı şekilde devraldığı için sigortacı için
yeni bir zamanaşımı süresi işlemez. Sigortalı bakımında o hak hangi zamanaşımı süresine tabii
ise sigortacı da aynı zamanaşımı süresine tabidir. O süre zarfı içinde talepte bulunmalıdır

Yetkili Görevli Mahkeme: Sigortacı halefiyet hakkını dayanarak 3.kişiye karşı dava açtığında
sigortalı o davayı hangi yerdeki ve görevli mahkemeye açacaksa sigortacı da o mahkemede
dava açmak zorundadır.

51
Sigortacı ancak kendi ödediği tazminat miktarınca talepte bulunabilir.
Sigortacı halefiyet hakkı kapsamında temerrüt faizi de isteyebilir. Bu faiz hakkının başlangıcı,
sigortalı açısından ne zaman temerrüt oluşmuşsa o tarihten itibaren sigortacı da temerrüt faizi
isteyebilir.

Sigortacının Halefiyet hakkını ihlal etmesi

Sigorta ettiren, sigortacının halefiyet hakkını kullanmasını engelleyemez. Bu tür

davranışlardan kaçınmakla yükümlüdür. Aksi halde bundan dolayı sigortacıya karşı sorumlu
olur. Sigorta ettirenin bu yükümlülüğü hem olumlu hem olumsuz davranışları içerir. Yani
sigorta ettiren sigortacının halefiyet hakkını kullanmasını engelleyecek şekilde, örneğin zarar
sorumlusunu ibra edemez (Olumsuz davranış). Öbür taraftan halefiyet hakkını kullanmasını
sağlayacak bilgi ve belgeleri sağlamakla yükümlüdür (olumlu davranış).

Sigortacının Halefiyet Hakkının Başlangıcı

Tartışmalı bir husustur. Yargıtay’ın görüşü sigortacının halefiyet hakkının sigorta tazminatının
ödenmesiyle başladığı yönündedir. Tazminat ödenmeden evvel sigortacının halefiyet
hakkından bahsedilemez. Dolayısıyla bu dönemde yapılan, örneğin sigortalının zararın
sorumlusu üçüncü kişiyi ibra etmesi halefiyet hakkının ihlali olarak görülmez. Ama tazminatın
ödenmesinden sonra ibra edilirse ihlal ortaya çıkar.

SORUMLULUK SİGORTASI HÜKÜMLERİ

Sorumluluk sigortası, sigortalı kişinin üçüncü kişilere verdiği zararlar nedeniyle ödemek
zorunda kalacağı tazminat, yargılama masrafları vb. nedeniyle sigortalının malvarlığının pasif
kısmında ortaya çıkacak artış riskine karşı yapılan sigortalardır. Pek çok çeşidi vardır. Örneğin,
trafik sigortası, doktor avukat ve noter gibi kişilerin mesleki sorumluluk sigortaları ya da ürün
sigortaları gibi. Sorumluluk sigortaları zarar sigortalarının bir alt türüdür. Kural olarak zarar
sigortalarının tabi olduğu kurallara tabidir.

Sorumluluk Sigortasında Talep veya Olay Esaslı Teminat Ayrımı

Sorumluluk sigortalarında teminat iki şekilde, ya sorumluluğu doğuran olayın meydana geldiği
ana veya tazminat talebinin yapıldığı ana göre verilir. Eğer teminatın varlığı, sigorta olayının
sözleşme süresi içinde meydana gelmiş olması koşuluna bağlanmışsa olay esaslı teminattan
bahsedilir. Burada olay esaslı teminatta, tazminat talebi sözleşme süresi içinde ya da sonrasında
yapılabilir. Tersine teminatın varlığı tazminat talebinin sigorta süresi içinde yapılmış olması
koşuluna bağlanmışsa talep esaslı teminattan bahsedilir. Burada da sigorta olayı sözleşme
yapılmadan evvel veya sözleşme yürürlükteyken gerçekleşmiş olabilir. (Occurence policy,
claimmage policy) Burada bahsedilen sigorta olayı hasardır. Sigortalı lehine olan olay esaslı

52
teminattır. Çünkü bu teminatta sigorta olayının sigorta süresi içinde yapılması yeterlidir,
sözleşme sona erdikten sonra da tazminat talebinde bulunabilir. Oysa talep esaslı teminatta
tazminat talebinin sigorta süresi içinde yapılması arandığından sigortalının sigorta
sözleşmesini devam ettirmesi gerekir. O yüzden aleyhinedir.

md.1473’e göre, aksine bir düzenleme yapılmadıkça sigortacı sorumluluk sigortasıyla

sigortalının sözleşmede kararlaştırılan ve zarar daha sonra doğmuş olsa bile sigorta süresi
içinde gerçekleşen bir olaydan kaynaklanan sorumluluğu nedeniyle tazminat öder.

Bu düzenlemede hangi teminat türü esas alınmıştır? Bu düzenlemede zarar sonra gerçekleşse
bile sigorta sözleşmesi süresi içinde aranan husus zarara neden olan neden olayıdır. md.1473’te
ne olay esaslı ne de talep esaslı teminattan bahsedilir. Keza kanun koyucu tazminatın ödenmesi
için neden olayının sigorta süresi içinde gerçekleşmesini aramıştır. Bu kuraldır, 1473.madde
ise tamamlayıcı bir hükümdür, keza aksi kararlaştırılabilir.

Sorumluluk Sigortasında İlgili Kişiler

Bir zarar sigortası türü olduğu için, aynı kişilerden oluşur. Bunun üstüne bir de zarar gören
üçüncü kişi eklenir. Diğer zarar sigortalarında farklı olarak sorumluluk sigortalarında sigortacı,
sigorta ettiren ve sigortalıya ilaveten zarar gören 3.kişi kavramı ortaya çıkar. Bu 4 kişiden
önemli olan sigortalı ve zarar gören üçüncü kişidir. Sorumluluk sigortalarında da tıpkı zarar
sigortalarında olduğu gibi sigortalı, menfaati teminat altına alınan kişidir. 1473. maddede bir
grup sorumluluk sigortası hali düzenlenmiştir. Buna göre, sorumluluk sigortası sigortalının
işletmesiyle ilgili sorumluluğu için yapıldığı takdirde sözleşmede aksine bir düzenleme
olmadıkça sigorta sözleşmesinin; Sigortalının temsilcisi, İşletmenin tamamı veya bir kısmının
yönetiminde ve denetiminde görevli kişileri ve işletmede çalıştırılan diğer kişilerin dahi
sorumluluğunu da kapsayacağı kararlaştırılmıştır. Burada diğer kişiler için olan sigorta başkası
lehine sigorta olarak ortaya çıkar ama buradaki düzenlemenin asıl önemi bu maddeyle bir grup
sorumluluk sigortası düzenlenmiş olmasıdır.

Zarar gören 3.kişisinin sigorta sözleşmesi ile herhangi bir ilgisi yoktur. O sigortacı ile sigorta
ettiren arasındaki sözleşme ilişkisine yabancıdır. Dolayısıyla tarafların ona herhangi bir
yükümlülüğü, onun da herhangi bir hakkı olmaması icap eder. Fakat buna rağmen kanunda
‘sorumluluk sigortalarının sosyal yönü’ nedeniyle zarar gören 3.kişiye karşı bazı
yükümlülüklerin getirildiği yine bu kişiye birtakım hakların sağlandığı görülmektedir.

Zarar gören üçüncü kişi sorumluluk sigortalarında hiçbir zaman sigortalı değildir. (Çok
önemli!!!) Sigortacı tazminatı üçüncü kişiye ödeyerek sigortalının menfaatini korur. Pasifini
korumaktadır.

53
Sorumluluk Sigortalarında Hukuki Koruma

md.1474’teki düzenlemeye göre sigortalı aleyhine bir talep yapıldığında bu talebe ilişkin makul
giderlerin sigortalı tarafından karşılanması gerekir. 1474. maddede getirilen bu düzenlemenin
amacı, ödenecek ya da ödenmesi muhtemel tazminatın engellenmesi ya da en azından
azaltılması olduğu belirtilmektedir.

Yine aynı düzenlemeye göre sigortacı bu kapsamda eğer sigortalı talep ederse sigortalıya avans
da vermek zorundadır. 1474’teki bu düzenlemenin zarar sigortalarında zararı azaltma ve
önleme yükümlülüğünün sorumluluk sigortalarındaki yansıması olduğu söylenebilir. Ancak
sorumluluk sigortalarında tazminatın azaltılması ya da önlenmesi için yapılacak masraflar
büyük meblağlara ulaşabilir. O yüzden burada diğer zarar sigortalarından farklı olarak
sigortacının masrafları karşılama yükümlülüğü sigorta bedeli ile sınırlanmıştır. Yani bir
sigortacı ancak sigorta bedeli kadar masrafı ödemekle mükelleftir. Bunu aşan bir ödeme
yükümlülüğünün getirilmesi için ayrıca bir düzenlemenin yapılması gerekir.

Örnek: Fabrikanın çevre sorumluluk sigortası var. 2000 yılında fabrikanın kirli atık deposu
sızdırma yapıyor. Zehirli kanserojen madde içme suyuna sızıyor. 2002 yılında bu suları içen
Ahmet’e kanser teşhisi konulur. Ahmet, hastalığı ve içtiği sular arasındaki illiyeti de
ispatlıyor.
(Öğrencilerden birinin sorduğu soruyu cevaplamak için kullandı bu örneği. Sigorta olayı ve
neden olayı arasındaki farkı anlattı.)

Sorumluluk Sigortasında Sigortalının Bildirim Yükümlülükleri

Sorumluluk sigortaları ile ilgili düzenlemelerde sigortalıya iki bildirim yükümlülüğü
getirilmiştir:

1. Sigortalının sorumluluğunu gerektirecek olayları bildirme yükümlülüğü: Sigortalı bu

durumu 10 gün içinde sigortacıya bildirmelidir. (Risk ağırlaşmalarının ihbar
yükümlülüğüne benzer.)
2. Sigortalının bildirim yükümlülüğü: Kendisine yöneltilen talepleri aksi
kararlaştırılmamışsa sigortacıya derhal bildirilmesini gerektirir.

Örneğin, kasko sigortası var. Sigortalı kaza yaptı. Kazanın bildirilmesi sorumluluğuna yol
açacak bir olayın bildirilmesidir ve birinci yükümlülüğe girer.
Bu kaza nedeniyle diğer taraf dava açtı ve dava dilekçesi adama tebliğ edildiğinde bunu
bildirmesi kendisine karşı yapılan talebin bildirilmesine girer.

Sorumluluk sigortalarında sigortacının sigorta tazminatını ödeme borcunun muacceliyeti

sigortalının ikinci bildirimi, yani kendisine yapılan talebi sigortacıya bildirmiş olmasına
bağlanmıştır. Dolayısıyla sigorta tazminatının muacceliyetini sağlamak için ilk bildirimin
yapılmış olması yeterli olmaz, ikinci bildirimin de ayrıca yapılması gerekir: Diyelim ki Ahmet
kaza yaptı, sigortacıya bildirdi. Dava açıldı ancak Ahmet sigortacı zaten biliyor diye tekrar
bildirim yapmadı. Dolayısıyla muacceliyet meydana gelmez, ilk bildirim yeterli değildir.

54
Bildirim Yükümlülüklerinin İhlali: İhlal halinde riskin gerçekleştiğini ihbar yükümlülüğünün
düzenlendiği 1446.madde kıyasen uygulanacaktır. Bu demektir ki, bu ihbar yükümlülüklerin
hiç yapılmamış veya geç yapılmış olması tazminat miktarının artmasına neden olmuşsa
sigortalının bu ihlaldeki kusurunun derecesine göre tazminattan indirim yapılır. Tabii, sigortacı
zaten sorumluluğunu biliyorsa herhangi bir yaptırım uygulanmaz.

Sorumluluk Sigortasında Sigorta Tazminatını Ödeme Borcunun Muacceliyeti

md.1475/2

Zarar görenin sigortacıdan doğrudan talepte bulunması ya da sigortalının kendisine yapılan

tazminat talebinin sigortacıya bildirmesi üzerine 1427.md. uygulanır. Burada sigorta
tazminatının muacceliyeti düzenlenmiştir. Sorumluluk sigortalarındaki fark, 45 günlük
sürenin başlangıcındaki ihbar türünün farklı olmasıdır.

Normalde zarar sigortalarında 45 günlük sürenin başlangıcı en geç riskin gerçekleştiğini ihbar
tarihine göre belirlenir. Oysa 1475.maddeye göre sorumluluk sigortalarında ise 45 günlük
sürenin başlangıç anı ya zarar gören kişinin sigortacıya yaptığı talep tarihi ya da sigortalının
kendisine yöneltilen tazminat talebini sigortacıya bildirdiği tarih esas alınarak hesaplanır.
Burada sigorta tazminatının muacceliyeti düzenlenmiştir. Sorumluluk sigortalarındaki fark, 45
günlük sürenin başlangıcındaki ihbar türünün farklı olmasıdır.

Sorumluluk Sigortasında Sigortacının Sigortalısını Savunma Yükümlülüğü

Md.1476’ya göre, sigortacı kendisine bir talepte bulunduğunda birinci seçeneği, sigortalının
savunmasını üstlenmesidir. Üçüncü kişinin sigortalı aleyhine başlattığı uyuşmazlık, çözüm
prosedüründe sigortalının savunmasını üstlenebilir. İkinci seçeneği ise, sigortalı aleyhine
hükmedilen tazminatı sigortacının ödemesidir.

Sigortacı sigortalının savunmasını üstlenirse, masraflar kendisine ait olmak üzere ancak
sigortalı adına gerekli hukuki işlemlerin yapılması, kararların alınması ve savunmanın
yapılması yetkisi sigortacıda olur. Bu noktada sigortalı kendisinden talep edilen yardımları
yapmak zorunda olsa bile, buna karşılık sigortacının da sigortalının savunmasını üstlendiği için
sigorta ettirenin hak ve menfaatlerini gözetmek zorundadır. Sigortacı savunmayı üstlenip
üstlenmeyeceğini sigortalının kendisine yaptırdığı bildirimden itibaren 5 gün içinde bildirmek
zorundadır.

Sigortacı ikinci durumda 5 günlük süre içinde ya savunmayı üstlenmeyeceğini bildirebilir

yahut sessiz kalabilir. Böyle bir durumda sigortacı sadece sigortalı aleyhine açılan davada bir
tazminat kararı çıkarsa onu öder, başka bir şeye karışma.. Bu durumda dava sigortalı tarafından
yürütülür. Ancak bu halde bile, yani davanın sigortalı tarafından yürütüldüğü halde bile,
sigortalı yapacağı sulh anlaşmaları için sigortacının onayını almak zorundadır. Bunun sebebi
halefiyet hakkının zedelenmemesidir. Sigortalı sulh anlaşması yapar, bunu da sigortacıya
bildirir fakat sigortacı 15 gün içinde onay vermezse bu anlaşma sigortacıya karşı hüküm ifade

55
etmez. Aynı zamanda sigortacının da yapılan sulh anlaşmalarına haklı bir nedeni olmadıkça
onay vermemesi de yasaktır.

Sorumluluk Sigortasında Zarar Gören Üçüncü Kişinin Doğrudan Sigortacıya Dava

Açma Hakkı

Normalde böyle bir şey mümkün değilken sigorta sözleşmelerinin sosyal yönü sebebiyle
mümkün olabilmektedir. Keza bugün yapılması kanunla zorunlu hale getirilmiş pek çok
sorumluluk sigortası vardır. Devlet bu sigortaları zorunlu yaparak ortaya çıkan zararı sigorta
vasıtasıyla ödenmesini sağlar. Bu durumun pek çok yararı vardır:

● Böylece devlet kendi üzerindeki mali yükünü hafifletir. Aksi takdirde kendi sosyal
güvenlik kurumları vasıtasıyla tazmin edecektir.
● Zarar gören mağdurların hemen tazminata kavuşması sağlanır.
● Haksız fiil sorumlusu sigortalıların sigorta olmasaydı ödeyecekleri tazminatlarla mali
çöküntü yaşamasının önüne geçilir.
● Netice itibariyle bu sigortalar zorunlu hale getirilerek sigortacılar için gelir kaynağı
oluşturur ve ekonomik hayatı dengeler.

Bu kapsamda zarar gören kişi uğradığı zararın ancak sigorta bedelinin miktarı kadar olan
kısmını sigorta sözleşmesinin tabi olduğu zamanaşımı süresi içinde doğrudan sigortacıya karşı
açacağı bir dava ile isteyebilir. Yalnız üçüncü kişinin bu hakkı sorumluluk sigortasını asla
başkası lehine sigorta haline getirmez. Burada korunan hala sigortalının malvarlığının pasifinin
azalmamasıdır, hala sigortalının menfaati korunur. Tabi ki sorumluluk sigortası başka şekilde
başkasının lehine sigorta olarak yapılabilir. Sigortacı sigorta sözleşmesinden doğan
alacaklarını zarar gören 3.kişiye ödeyeceği sigorta tazminatıyla takas edemez. Zira bu iki
alacak arasında mütekabiliyet yoktur. Bu, istisna olarak md.1431’de düzenlenmiştir.

Sorumluluk Sigortasında Halefiyet

Sorunluluk sigortalarında sigortacı, zararın sebebi ve miktarını tespit edebilmek için zarar
gören üçüncü kişiden bilgi ve belge isteyebilir. Zarar gören üçüncü kişinin böyle bir
yükümlülüğü vardır. Diğer zarar sigortalarında bu kural olarak sigorta ettirenin
yükümlülüğüdür. Sorumluluk sigortalarında bu zarar gören üçüncü kişiye yükletilir. Zarar
gören üçüncü kişi sağlayabileceği bütün bilgi ve belgeyi sigortacıya vermek zorundadır. Bunu
ihlal ederse, sigortacı bu yükümlülük yerine getirilmiş olsaydı ne kadar ödeyecektiyse sadece
o kadarını ödeyerek borcundan kurtulur. Bunun kullanılabilmesi için, bilgi belge tesliminin
talebinin yazılı olarak zarar görene yöneltilmiş olması gereklidir. Sorumluluk Sigortasında
Halefiyet Sorumluluk sigortasında sigortacının halefiyet hakkı vardır ancak işleyişi biraz
farklıdır. Keza burada da sigortacı sigorta tazminatını ödedikten sonra kendi sigortalısının
yerine geçer, yani ona halef olur. Ve sigortalının gerçekleşen zarardan dolayı başkasına karşı
bir dava hakkı varsa bu hak sigortacıya intikal eder. Yine burada sorumluluk sigortalarında da
sigortacı ödediği tazminatı ispatlayarak zarardan sorumlu bu kişilere karşı açılmış bir dava
veya başlatılan bir takip varsa mahkemenin ya da karşı tarafın iznini almadan bu dava veya
takibe kaldığı yerden devam edebilir. Yine zarar sigortalarında halefiyet bütün özellikleri

56
burada da geçerlidir. Tabi bir farkla, burada da sigorta ettirenin ve zarar gören üçüncü kişinin
(farklı olan husus burası), sigortacıyı halefiyet hakkını kullanmaktan engelleyen davranışlardan
kaçınması gerekir aksi halde sigortacıya karşı sorumlu olurlar. Sigorta hukukunun ilkelerinden
birisi de sigortacının doğrudan kendi sigortalısının halefiyet hakkına rücu edememesidir.
Sorumluluk sigortasındaki halefiyet şekli de bunu yansıtır. Normal olarak sigortacı halefiyet
hakkına dayanarak kendi sigortalısına rücu edemez, sözleşmenin tabiatına aykırıdır.
Dolayısıyla sorumluluk sigortaları açısından sigortacının tazminatı üçüncü kişiye ödüyor
olması ve haksız fiil sorumlusunun da kendi sigortalısı olması bu kuralı değiştirmez.
Sorumluluk sigortalarında sigortacının tazminatı zarar gören üçüncü kişiye ödüyor olması ve
zarar verenin yani haksız fiil sorumlusunun kendi sigortalısı olması, sigortacının kendi
sigortalısına halefiyet hakkı kapsamında rücu edebilmesini sağlamaz. (Basit rücu hakkı ile
karıştırılmamalı)

Sorumluluk sigortasında zamanaşımı

Sorumluluk sigortalarında tazminat taleplerine ilişkin zamanaşımı süresi, sigorta konusu olayın
meydana gelmesinden itibaren 10 yıldır.

Zorunlu sorumluluk sigortaları ile ilgili düzenlemeler Yeni kanunla getirilmiş değişikliktir.
TTK’da zorunlu sigortalar ile ilgili özel düzenlemelerdir: 1. Sigortacıların zorunlu sigortaları
yapma mecburiyeti ve yükümlülükleri 1483’deki hükme göre sigortacılar, faaliyette
bulundukları dalların kapsamında kalan zorunlu sigortaları yapmaktan kaçınamazlar. 2. Zarar
gören üçüncü kişiye karşı sigortacının ifa yükümlülüğü Buna göre md.1484’te düzenlenmiş
olup, sigortacı kendi sigortalısına karşı ifa yükümlülüğünden, yani kural olarak sigorta
tazminatını ödeme borcundan, tamamen veya kısmen kurtulmuş olsa bile zarar gören üçüncü
kişiye karşı ifa yükümlülüğü zorunlu sigorta limitlerine kadar devam eder. Burada bahsedilen,
zorunlu sorumluluk sigortalara özgü basit rücu hakkıdır, sigortacının hukuki kaynağını teşkil
eder. Bazı durumlarda kanun ya da sigorta sözleşmesindeki hükümler nedeniyle sigortacı
sigorta tazminatını ödeme borcundan kurtulur. Ancak zorunlu sigortalarda zarar gören
mağdurun en kısa zamanda ve mümkün olan her şart altında tazminata kavuşmasını sağlama
amacı nedeniyle sigortacı yine de üçüncü kişiye tazminat ödemek zorunda kalır. Ki normalde
sigortalısına tazminat ödeme borcu yoktur. Zorunlu sigortaların bir özelliğidir bu. Örneğin;
Trafik sigortasında ehliyetsiz araç kullanımı nedeniyle meydana gelen kazalar teminat
dışındadır. Teminat dışı olduğu için sigortacının tazminat ödeme borcu kalkar. Fakat yine
1484’teki düzenleme nedeniyle sigortacı bu halde dahi zarar gören üçüncü kişiye tazminat
ödemek zorunda kalır. Dolayısıyla böyle bir durumda sigortacı, (halefiyet değil basit rücu),
basit rücu hakkına dayanarak kendi sigortalısına müracaat edebilir. Yani zarar gören üçüncü
kişiye ödediği bedeli bu durumda kendi sigortalısından alır. Sigortacı, halefiyete bağlı
rücuunda sigortalısına müracaat edemez ancak basit rücu da edebilir. 3. 1484/2’de
düzenlenmiştir. Zorunlu sigorta sözleşmesi, sigorta ettirene karşı sona ermiş olsa bile zarar
gören üçüncü kişiye karşı sigorta sözleşmesinin sona erdiği ya da ereceğini yetkili merciye
bildirmesinden 1 ay sonra sona erer. 4. Zarar, sosyal güvenlik kurumları tarafından karşılandığı
ölçüde sigortacının zarar görene karşı sorumluluğu sona erer. (Ancak muhtemelen zararı
ödeyen sosyal güvelik kurumu sigortacıya rücu edebilir. Bu durumun araştırılması öğrencilere

57
tavsiye edildi.) (ÇOK ÖNEMLİ, KESİN ÇIKAR)
Sınav Sorusu: Sorumluluk sigortalarında aşkın, eksik sigorta olur mu? Kemal Şenocak’ın
‘sorumluluk sigortasına uygulanabilecek mal sigortası hükümleri’ isimli makalesinde cevap
bulunabilir. Bununla konusu aynı iki makale daha var ama hoca için esas olan Kemal hocanın
makalesi. (Tartışma, sorumluluk sigortasında sigorta değerinin olup olmaması etrafında
dönüyor.) Hoca bu soruyu finalde soracağının sözünü verdi.

CAN SİGORTALARI HÜKÜMLERİ

Yaşama ihtimaline karşı hayat sigortaları

Burada sigortacı, sigorta bedelini sigortalı kişinin hayatta kalması şartına bağlı olarak verir.
Yani sigortalı hayatta kalırsa sigortacı sigorta bedelini öder. Bu sigortanın kendi içinde iki alt
türü vardır;
1. Yaşama hali meblağ ya da tutar sigortaları
Burada sigortacı, sigorta bedelini bir defada öder. Sözleşmede belirlenen şartlar dahilinde,
Sigortalı hayatta kaldığında.
2. Yaşama hali irad ya da gelir sigortaları
Burada da sigortacı, sigortalı hayatta kalırsa sigorta bedelini gelir şeklinde yani irad şeklinde
belli aralıklarla öder.

Ölüm riskine karşı hayat sigortaları

Ölüm riskine karlı hayat sigortalarında sigortacı sigorta bedelini sigortalının ölmesi şartıyla
öder. Alt türleri vardır;
1. Süresiz ölüm riskine karşı hayat sigortası
Burada sigortacı, sigorta bedelini sigortalının herhangi bir tarihte ölmesi durumunda öder.
Ölüm riskinin gerçekleşmesi için bir süre tayini yapılmaz. Sigortacı, sigortalı herhangi bir
tarihte öldüğünde ödeme yapar. Ölüm gerçekleştiğinde ödeme, ya lehtara, lehtar yoksa sigorta
ettirenin mirasçılarına ödenir.
2. Süreli ölüm riskine karşı hayat sigortası
Asından anlaşılacağı üzere burada sigortacının sigorta bedelini ödemesi için ölümün
sözleşmede belirlenen süre içinde gerçekleşmesi gerekir. Aksi halde sigortacı, bedeli
ödemekten kurtulur, primleri de kendisine saklar.
3. Sigortalının ölümünde lehtarın hayatta olması şartıyla yapılan hayat sigortaları
Burada da sigortacının ödeme yapmakla mükellef olması için sigortalının ölümünde lehtarın
hayatta olması gerekir aksi halde borcundan kurtulur.

58
Karma hayat sigortaları
Burada, sözleşmede belirlenen süre içinde sigortalı ölürse sigorta bedeli lehtara yoksa
mirasçılarına ödenir. Yok sözleşmede belirlenen süre içinde sigortalı ölmezse yani hayatta
kalırsa sigorta bedeli sigortalının kendisine ödenir. Yani her halükârda sigortacı bir ödeme
yapar sadece ödemenin yapıldığı kişiler değişir. Hem ölüm hem de hayatta kalma riski temin
edilir.

Hayat sigortalarında ilgili kişiler

Sigorta ettiren, sigortacı, sigortalı ve lehtar.
Sigorta ettirenin ve lehtarın tanımında hiçbir değişiklik yoktur.
Sigortalı, diğer ismi riziko/risk şahsıdır. Riskin üzerinde gerçekleştiği kişidir. Hayat
sigortasında temin edilen risk insana ait özellikler olduğu için burada tüzel kişiler sigortalı
olarak gösterilemez.
Hayat sigortasında sigortalı olarak gösterilebilecek kişiler, sigorta ettiren kendisini veya bir
başkasını sözleşmede sigortalı olarak gösterebilir. Bu bakımdan sınırlı ehliyetsizler ve tam
ehliyetsizler dahil kural olarak tüm gerçek kişiler sigortalı olabilir. Kural dışı olduğu için eğer
sigorta ettiren kendisi dışında bir başkasını sigortalı olarak gösterecekse kanunda aranan iki
şartı yerine getirmelidir. Bu şartların varlığı halinde herhangi bir kişi sigortalı olarak
gösterilebilir.
Bunlardan ilki, (1) menfaat şartıdır. Buna göre, bir başkasının hayatı üzerine sigorta
yaptırılabilmesi için lehtarın, sigortalı olarak gösterilen kişinin ölmemesinde yani hayatının
devamında menfaatinin olması gerekir. Bu menfaat maddi de manevi de olabilir. Maddi
menfaatin tespiti kolaydır. En güzel örneği bankaların yaptığı kredi hayat sözleşmeleridir.
Manevi menfaatin tespiti ise daha zordur. Burada kriteri biraz daha sıkı tutmak gerekir.
(Hocaya göre, eğer sigortalı ile lehtar arasında, sigortalının ölümü lehtarın hayatını olumsuz
yönde ciddi ölçüde etkileyecek şekilde bir yakın ilişki varsa manevi menfaat vardır denir. En
güzel örneği çocukla ebeveyn arasındaki ilişkidir.) Menfaatin varlığını ispat yükü lehtarın
üstündedir. Son olarak menfaatin varlığı, sözleşme boyunca korunmalıdır, sona erdiği anda
sözleşme geçersiz olur. Karı-koca örneği ve boşanma. Nafaka alma ihtimali varsa maddi
menfaat gerçekleşir, nafaka alma ihtimali de yoksa hem manevi hem de maddi menfaat
kalmadığı için sözleşme geçersiz olur (hocanın görüşü). Menfaat şartı geçersiz hale geldiği

59
noktada sözleşme geçersiz olur, sigorta ettirene, varsa ayrı bir lehtar ona, iştira değeri ödenir.
İştira değeri, hayat sigortalarında sigortalının sözleşmeyi süresinden önce feshettiği
durumlarda, o ana kadar ödediği prim ve buna ilişkin gelir payından sigorta ettirene iade edilen
kısma iştira payı denir. İştira payı hayat sigortalarına özgü bir kavramdır. Bunun sebebi, hayat
sigortalarının aslında bir tasarruf sözleşmesi olmasındandır.
Başkasının sigortalı olarak gösterildiği sigorta sözleşmelerinin geçerli olması için ikinci koşul
(2) sigortalının iznidir. Bu koşul sadece ölüm riskine karşı yapılan hayat sigortalarında
aranmıştır.
1490’daki düzenlemeye göre, eğer kararlaştırılan sigorta bedeli, mutad cenaze giderlerini
aşacak miktardaysa sigortalının ya da varsa kanuni temsilcisinin izninin alınması gerekir. Eğer
sigortalı 15 yaşından küçükse kanuni temsilcisinin vasi/veli izni yeterlidir. Ama 15 yaşından
büyükse hem kendisinin hem de temsilcisinin izni alınmalıdır. Kanuni temsilci, sigorta
sözleşmesinde sigorta ettiren ya da lehtar olarak kaydedilmişse, izin verme yetkisi kalkar.
(Yetkinin kime geçeceği hususu belirli değil, muallaktadır.)
İzin olmadan yapıldı, sonradan onay verilmezse izin geçersiz olur.

Hayat sigortasında lehtarın atanması ve değiştirilmesi meselesi

Bu iki koşul yerine getirilirse sigorta ettiren bir başka gerçek ya da tüzel kişiyi lehtar olarak
tayin edebilir. Lehtar tayini, sigorta ettirenin tek taraflı bir işlemiyle yapılabileceğinden
sigortacının iznine, onayına tabi değildir. Fakat sigorta ettiren, lehtar tayinini sigortacıya
bildirmek zorundadır. Bildirmezse sigortacı iyi niyetle bir başkasına yaptığı ödemeyle
borcundan kurtulur. Lehtar tayini, sözleşmenin başında ya da sonradan gerçekleştirilebilir. Bir
ya da birden fazla lehtar tayini yapılabilir. Birden fazla lehtar tayin edildiğinde, eşit ya da farklı
oranlarda ya da sıralı olarak hak sahibi kılınabilirler.
Bunun dışında lehtar dönülebilir ve dönülemez olmak üzere iki şekilde atanabilir.
Dönülebilir lehtar tayini, sigorta ettirenin lehtarı değiştirme hakkını saklı tutarak lehtar tayini
yapmasıdır. Kural olan da budur. Tayinin dönülebilir mi dönülemez mi olduğu konusunda
tereddüt oluşursa dönülebilir lehtar tayini olduğu kabul edilir.
Dönülemez lehtar tayini, sigorta ettiren lehtarı değiştirme hakkından feragat eder. Sigorta
ettiren lehtarı değiştirme hakkından vazgeçtiğini poliçeye yazdırır ve poliçeyi de lehtara teslim
eder. Doğal olarak artık lehtarı değiştiremez. Bunun da istisnaları vardır, yani dönülemez lehtar
tayini yapılmış olmasına rağmen 3 durumda sigorta ettiren lehtarı değiştirebilir. Bunlar;
1. Mirasçılıktan çıkarma şartlarının gerçekleşmiş olması

60
 2. Bilâbedel bağıştan rücu şartlarının oluşması
3. O kişinin lehtar olarak tayinine yol açana nedenin ortadan kalkmış olması, mesela
boşanma.

Hayat sigortalarında lehtar tayinine ilişkin yorum kuralları

Md. 1494’te düzenlenmiştir. Burada yorum kuralları, biri hariç diğerleri ölüm riskine karşı
yapılan hayat sigortalarına ilişkindir.
Bu yorum kurallarının getirilmesinin sebebi, ölüm riskine karşı yapılan hayat sigortalarındaki
lehtar tayini işleminin, sağlar arası bir işlem olduğunu göstermek, teyit etmektir. Keza önceden
bu lehtar tayininin ölüme bağlı bir tasarruf olup olmadığı hususunda tartışmalar mevcuttu.
Buna göre, ölüm riskine karşı bir sigorta yapılır ve payları gösterilmeden birden çok kişi lehtar
olarak tayin edilirse (uygulamada genelde yasal mirasçılar olarak görünür), sigorta bedeli ya
da alınacak başka bir bedel hakkında bu kişiler, kendi miras paylarına göre değil, eşit oranda
hak sahibi olurlar. Çünkü böyle bir sigortada lehtar tayini sağlar arası bir işlemdir.
Lehtarlardan birisi payını almazsa, onun payı diğerlerinin arasında eşit olarak bölüştürülür.
Yine bu işlem sağlar arası bir işlemdir. Lehtar olarak tayin edilen mirasçının reddi mirasta
bulunması ya da mirastan vazgeçmesi, onun sigorta sözleşmesinden doğan hakları üzerinde
etki yaratmaz çünkü sigorta sözleşmesinden olan alacağı terekeye dahil bir alacak değildir
çünkü lehtar tayini sağlar arası bir işlemdir.
Ölüm riskine karşı yapılan sigortada lehtar tayini yapılmamışsa, sigortanın sigorta ettirenin
mirasçılarının lehine yapıldığı kabul edilir.
Yaşama ihtimaline karşı yapılan sigortalarda lehtar gösterilmemişse, bunun sigortalı lehine
yapıldığı kabul edilir.
Hayat sigortalarında, ölüm riskine karşı ya da yaşama ihtimaline karşı yapılmış olması fark
etmeksizin, hayat sigortalarında başkasının hayatı üzerine yapılan sigortalarda lehtarın maddi
bir menfaati varsa sigorta bedelinin lehtarın maddi menfaatini aşan kısmı sigortalı lehine
yapılmış sayılır yani sigortalıya ödenir.
Örnek: Ahmet 100₺ kredi çekmiştir. Banka, 150₺ bedelle Ahmet’e hayat sigortası yaptırmıştır.
Ahmet borcu ödemeden ölür. Banka 100₺ alır, çünkü maddi menfaati ancak bu kadardır. Maddi
menfaati aşan kısım olan 50₺ de sigortalı olan Ahmet’e yani bu durumda Ahmet’in
mirasçılarına ödenir.

61
Lehtarın sigortacıdan talep hakları
Aksine bir düzenleme yoksa kural olarak, sigortacıdan sigorta bedelini talep ve tahsil yetkisi
lehtara aittir. Bununla birlikte lehtar sigortacıya karşı talep hakkını kazanamazsa, örneğin
lehtarın sigortalıdan önce ölmesi durumunda, bu talep yetkisi sigorta ettirene, o da ölmüşse
mirasçılarına geçer. Sigorta bedeli dışında, lehtar dönülemez olarak tayin edildiğinde ve sigorta
ettiren de sigortadan ayrılma veya sigortacıdan borç alma/ödünç alma haklarını kullandığında
bu bedelleri alma hakkı da dönülemez lehtara aittir.
Örnek: Ahmet’in iki oğlu var, Aslı Hanım da Ahmet Beyin ikinci eşidir. Ahmet Bey, eşi Aslı’yı
lehtar, kendisini de sigortalı olarak gösterip bir hayata sigortası yaptırır. Ancak her ikisi de
birlikte vefat etmiştir. Sigorta bedeli, Ahmet önce ölseydi lehtara ödenecekti ancak ikisi birlikte
öldüğü için bu bedel sigorta ettirenin mirasçılarına mı lehtarın mirasçılarına mı ödenmeli?
Yargıtay’a göre, dönülemez lehtar tayini yok kabul edilmektedir ve sigortalının ölümünde
lehtarın hayatta kalması gerekir denmektedir. Lehtar sigorta ettirenden önce ölürse sigorta
bedeli sigorta ettirenin mirasçılarına ödenmelidir denmiştir. Lehtar sigorta ettirenden önce
ölürse, eğer dönülebilir lehtar varsa sigorta bedeli sigorta ettirenin kendisine ödenmelidir
denmektedir.

Grup hayat sigortaları

Grup hayat sigortaları, grubun en az 10 kişiden oluşması koşuluyla sigorta ettirenin, belirli
esaslara göre kimlerden oluştuğunun tespiti imkânı olan bir gruba ait kişiler lehine tek bir
sözleşmeyle sigorta yaptırmasıdır. Başlangıçta 10 kişinin olması zorunludur, sonradan bu
durumun 10 kişinin altına düşmesi sözleşmenin geçerliliğini etkilemez. Grup hayat
sigortalarında, sigorta ettiren ve sigortacı arasında tek bir sigorta sözleşmesi vardır. Fakat
sözleşmede 10 veya üzeri kişi sigortalı olarak gösterilir. Grup hayat sigortaları her zaman
başkası lehine sözleşmelerdir.
Sigortalıların seçimi, sigorta ettirene aittir. Bununla birlikte lehtarı tayin yetkisi ise sigortalılara
aittir yani grupta yer alan kişilere. Grupta yer alacak kişilerin isimlerinin tek tek belirtilmesine
gerek yoktur. Önemli olan, grubun kimlerden oluştuğunun tespitini yapacak kriterlerin belirli
olması gerekmektedir. Örneğin, büyük şirketler tarafından kendi çalışanları için yapılan
sözleşmelerde sigortalılar şirkette çalışan kişiler diye belirtiliyor tek tek yazılmıyor. Grup hayat
sigortası yapıldığında, sigortadan ayrılan kişi için normal şartlar altında sözleşme sona erer.
Sözleşme esnasında gruba yeni kişi girdiğinde, teminat yeni gelen için de aynı şartlarda devam
eder. Giriş çıkışlar sözleşmenin geçerliliğini etkilemez, girilebilir çıkılabilir.

62
Sigorta sertifikası, grup sigortalarında sigortalılara verilmesi îcap eden, poliçedeki bilgilerin
yer aldığı bir belgedir. Grup sigortası devam ederken gruptan ayrılma olursa sözleşme, sigortalı
veya lehtar tarafından bireysel olarak devam ettirilebilir. Ancak bu durumda sigortalı ve
lehtarın konumu sigorta ettiren olarak değişir. Grup sigortasının bireysel olarak devam etmesi
durumunda, geçmiş günlere ait prim borcundan, yeni sigorta ettiren önceki sigorta ettirenle
birlikte sorumlu olur.

Tontin (ing. Tontine)

Birden çok kişinin katkı paylarıyla oluşturulan tutar ya da varlıkları belli bir tarihte, hayatta
kalanların ya da ölen kişinin önceden belirlemiş olması halinde lehtarların arasında
paylaştırılması esasına dayanan sözleşmelerdir. (10 kişi bir araya geliyor hepsi her ay ortak
miktarda para yatırıyor. Bir yılın sonunda hayatta olanların arasında bu para paylaştırılıyor.)

Hayat sigortasında sigorta değeri, zenginleşme yasağı ve halefiyet hükümleri

Hayat sigortası bir meblağ sigortasıdır ve burada sigorta menfaat değeri yoktur. Kişi hayatını
istediği bedelle sigortalatabilir. Bundan dolayı hayat sigortalarında halefiyet ve zenginleşme
yasağı ilkeleri de uygulanamaz. Netice itibariyle hayat sigortalarında sigorta sözleşmesini
sigortacı, sigorta bedelini ödedikten sonra sigortalının, ortaya çıkan zarar nedeniyle üçüncü
kişiden olan tazminat alacağını sigorta şirketine tevil edeceğine dair kurulan sözleşmeler
geçersizdir. Kısacası hayat sigortasında halefiyet ya da zenginleşme yasağı ilkesi yoktur.
Kanunda bu düzenleme, sigorta ettiren, sigortalı ve bunların mirasçıları yönünden
düzenlenmiştir. Md. 1491/3.

Hayat sigortasında sigortacının sigorta bedelini ödeme borcundan kurtulmasını

sağlayan haller
1. İntihar
İntiharın sigortacıyı bedeli ödemekten kurtarması ancak ölüm riskine karşı yapılan hayat
sigortaları sözleşmelerinde söz konusu olur. Normal olarak sigortalının intihar etmesi
sigortacıyı sigorta bedelini ödeme borcundan kurtarır çünkü risk bu halde kasıtlı olarak
gerçekleştirilmiş olur.
Bu kuralın iki istisnası vardır; (1) buna göre yenilemeler dahil sigorta sözleşmesi 3 yıl devam
ettikten sonra sigortalı intihar ya da intihara teşebbüs neticesi ölmüşse sigortacı bedeli ödemek

63
zorundadır. İntihara teşebbüs ikinci yılda gerçekleşmiş, ölüm dördüncü yılda olmuş olsa dahi
sigortacı bedel ödemez. İkinci istisnası ise (2), sigortalının ölümü 3 yıldan evvel gerçekleşmiş
olsa bile eğer sigortalı akli melekelerindeki bir rahatsızlık nedeniyle intihar etmişse sigortacı
yine bedeli öder.

2. Sigorta ettiren ya da lehtarın sigortalıyı öldürmesi hali

Sigorta ettiren, sigorta bedeli ödensin diye sigortalıyı kasten öldürür ya da öldürülmesinde suç
ortaklığı ederse sigortacı sigorta bedelini ödemekten kurtulur. Lehtar, aynı nedenle sigortalıyı
öldürür veya öldürülmesine suç ortaklığı ederse sigorta bedelinden mahrum kalır, para ölen
kişinin yani sigortalının mirasçılarına ödenir.
Tabi bu öldürme fiilinin kasıtlı olması gerekir. Kaza neticesi veya meşru müdafaa çerçevesinde
gerçekleşen ölümler bu sonuçları doğurmaz.
Dikkat edilirse sigorta ettirenin ve lehtarın öldürmesinin yaptırımı birbirinden farklıdır.

Hayat sigortasında tarafların hak ve borçları

1. Sigorta ettirenin sözleşmeden cayma hakkı
Genel hükümler md.1430’da sigorta ettirene sigortacının sorumluluğu başlamadan evvel
primin yarısını ödeyerek sözleşmeden cayma hakkı verilmiştir (genel hüküm). Bu düzenleme
hayat sigortaları açısından uygulanmaz çünkü md 1489’da daha özel bir düzenleme
getirilmiştir ve sigorta ettirenin lehinedir. Bunun sebebi ise hayat sigortalarının zarar
sigortalarına göre çok daha uzun süreli olması, şahıs varlığını temin ediyor olması ve bu
kapsamda sigortalıların sigortacılar tarafından kandırılmasını engellemektir.
Sigorta ettiren, sigortacının kendisine cayma hakkını kullanabileceğini bildirmesinden itibaren
15 gün içinde herhangi bir cezai şart ödemeden ve tabi ödemiş olduğu primin iade edilmesiyle
birlikte sözleşmeden cayabilecektir. Cayma bildiriminin yapıldığını ispat yükü sigortacının
üstündedir. Bildirim yapılmamışsa sigorta ettiren cayma hakkını primin ödenmesinden itibaren
1 ay içinde kullanmak zorundadır.
2. Sigorta ettirenin veya sigortalının Beyan yükümlülükleri
a. Sigorta ettirenin sözleşmenin yapılması sırasında yani kuruluştaki ihbar
yükümlülüğünü ihlal etmesi: Hayat sigortalarında 1498’e göre, bu düzenleme
sadece ihlalin risk gerçekleşmeden önce öğrenilmesi safhasındadır. Yani
sigortacının cayma hakkına getirilen bir istisna ile ilgilidir.

64
 Md. 1498’de hayat sigortalarına has olan düzenleme: Hayat sigortalarında
sözleşmenin yapılmasından itibaren 5 yıl geçmişse, ki burada sözleşmenin
yenilemelerle devam ettiriliyor olmasının bir önemi yoktur, ve sigorta ettiren de
kuruluştaki Beyan yükümlülüğünün ihlalinde kasıtlı değilse, sigortacı ihlal
nedeniyle artık sözleşmeden cayamaz. Sadece prim farkını isteyebilir. Sigortacı
prim farkını istediğinde sigorta ettiren bunu ödemeyi kabul etmezse, sigortacı
sigorta bedelini, alınması gereken primle alınmış prim arasındaki orana göre
indirimli öder yani sözleşmeden cayamaz. Meğer ki bu ihlal öyle büyük bir
ihlaldir, kasıt olmamasına rağmen, bu ihlal nedeniyle ortaya çıkan risk artışı
sigortacının teknik esaslarına göre kabul edebileceği kısmın üstünde kalıyorsa
bu durumda sigortacı sözleşmeden cayabilir. (Uygulamada genellikle kanser
hastalığı için işlemektedir.)
b. Sigorta ettirenin yanlış yaş Beyanında bulunması hali: Sigorta ettiren sözleşme
yapıldığı sırada yaşını ya olduğundan büyük ya da küçük göstermiştir.
Sözleşmenin kuruluşu sırasında yanlış yaş Beyanından dolayı prim olması
gerekenden düşük belirlenmişse, sigorta bedeli gerçek yaşa göre alınması
gereken primle fiilen alınan prim arasındaki orana göre indirimli olarak ödenir.
Fakat bu indirim yapılmadan sigorta bedeli tam ödenmişse, bu durumda
sigortacı ödediği fazlalığı faiziyle birlikte sigorta ettirenden geri alır. Yanlış yaş
Beyanı nedeniyle prim fazla belirlenmişse, sigorta bedeli de arttırılır ve buna
göre ödenir. Sigorta bedeli başta eksik ödenmişse olması gereken miktara
tamamlanır. Eğer bildirilmeyen yaş gerçekte sigortacının teknik esaslarının
dışında kalıyorsa sigortacı bu nedenle sözleşmeden cayabilir. (65 yaşın
üstündeki insanları sigortalamıyorlar.)

SON

65
Hazırlayanlardan mesaj var! :)

Bu doküman, bilginin kimsenin tekelinde olmadığı fikriyle hazırlanmış ve maddi menfaat

güdülmeksizin, yalnızca Allah rızası için paylaşılmıştır. Hiçbir gerçek veya tüzel kişi
tarafından PARA İLE SATILAMAZ.

Bu dokümandan faydalanan tanıdık-tanımadık, mevcut-müstakbel bütün hukuk fakültesi -

bilhassa Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi- talebelerinden arzumuz, dijital not tutma
kültürünü yaygınlaştırmaları ve en az bir ders için hazırladıkları ders notunu umuma
paylaşmalarıdır.

Tespit ettiğiniz maddi hatalar ve gelecekte bu derse ilişkin yeniliklerle ilgili yapılabilecek
olan eklemeler ve değişiklikler için geri dönüş yapmanızdan memnun oluruz.

Hoşça bakın zatınıza…

Ocak 2020
Adapazarı

66