Tåý÷ïò 80 - ÄåêÝìâñéïò 2007
¸ôïò 35ï - Ôüìïò 21ïò
ÄÉÅÕÈÕÍÔÇÓ ÅÊÄÏÓÇÓ
ÄéïéêçôÞò Ó÷ïëÞò ÐïëÝìïõ Áåñïðïñßáò
Ôçë.: 210 7488223 - 210 7464850
ÄÉÅÕÈÕÍÔÇÓ ÓÕÍÔÁÎÇÓ
Âáóßëåéïò Ößëéáò
Ðñþçí Ðñýôáíçò Ðáíôåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ
ÓÕÍÔÁÊÔÉÊÇ ÏÌÁÄÁ - ÅÐÉÌÅËÅÉÁ ÕËÇÓ
Áóì÷ïò (ÅÁ) Êùíóôáíôßíïò Ìé÷åëÞò
(Ôì÷çò ÓÐÁ/Ôì. ¸êäïóçò Ðåñéïäéêþí)
Ôçë.: 210 8192385
Õðóãüò (ÄÃÕ) ÄçìÞôñéïò ÂïãéáôæÞò
(Éóôïñéêüò Ìïõóåßïõ ÐÁ)
ÁíèóôÞò (ÔÇÃ) ÓùôÞñéïò ÓôáìÜôçò
(ÓÐÁ/Ôì. ¸êäïóçò Ðåñéïäéêþí)
ÊÁËËÉÔÅ×ÍÉÊÇ ÅÐÉÌÅËÅÉÁ -
ÇËÅÊÔÑÏÍÉÊÇ ÓÅËÉÄÏÐÏÉÇÓÇ
Áöïé Öñáãêïýäç Ï.Å.
ÏÉÊÏÍÏÌÉÊÇ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ
Å.Ï.Õ./Ó.É.
Åðãüò (Ï) ÄçìÞôñéïò ÔæåñåìÝò
Ôçë.: 210 8079444 - 210 8192040
ÅÊÔÕÐÙÓÇ
Õðçñåóßá Áåñïðïñéêþí Åêäüóåùí
ÄÉÁÍÏÌÇ
ÓÐÁ / ÔìÞìá ¸êäïóçò Ðåñéïäéêþí
ÓõíäñïìÞ áíÜ ôåý÷ïò 1,17 ÅÕÑÙ.
Ïé åðéèõìïýíôåò íá ãßíïõí óõíäñïìçôÝò ôïõ
ðåñéïäéêïý ðñÝðåé íá ôï ãíùóôïðïéÞóïõí óôç
ÓÐÁ / ÔÌÇÌÁ ÅÊÄÏÓÇÓ ÐÅÑÉÏÄÉÊÙÍ, Á/Ä ÄÅ-
ÊÅËÅÉÁÓ - ÔÃÁ 1010. Ôï áíôßôéìï ôçò óõíäñïìÞò
êáôáôßèåôáé óôçí ÔñÜðåæá ôçò ÅëëÜäïò óôï ëïãá-
ñéáóìü 2320016 - 5 Þ ìå Ôá÷õäñïìéêÞ ÅðéôáãÞ
(áðüäåéîç êáôÜèåóçò ôùí ÷ñçìÜôùí ðñÝðåé íá
áðïóôÝëëåôáé óôç Ó÷ïëÞ ÉêÜñùí/ÔìÞìá Ïéêïíïìé-
êïý- Ôçë. 2108192047).
ÏÑÏÉ ÓÕÍÅÑÃÁÓÉÁÓ
Ç ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ äÝ÷åôáé ãéá
äçìïóßåõóç åñãáóßåò (ìåëÝôåò, Üñèñá, ðëç-
ñïöïñßåò êáé öùôïãñáöéêü õëéêü) åßôå ðñùôü-
ôõðåò åßôå ìåôáöñÜóåéò Þ äéáóêåõÝò ðÜíù óå
èÝìáôá:
* Ç éäÝá ôçò ÐôÞóçò
* Éóôïñßá ôçò ÅëëçíéêÞò Áåñïðïñßáò
* ÁåñïðïñéêÝò ÌÜ÷åò êáé Åðé÷åéñÞóåéò
* Ç ÅîÝëéîç ôïõ Áåñïðïñéêïý üðëïõ
* ÃåíéêÜ ÁåñïðïñéêÜ èÝìáôá
* ÈÝìáôá ãåíéêïý åíäéáöÝñïíôïò êáé ìüñ-
öùóçò:
– Åèíéêïß Óêïðïß
– Äéåèíåßò Ïñãáíéóìïß êáé Óõììá÷ßåò
– ÄéåèíÝò Áåñïðïñéêü Äßêáéï
– ÓôñáôçãéêÝò Åîåëßîåéò
– ÈÝìáôá Ïéêïíïìßáò, Ðïëéôéóìïý êáé
ÔÝ÷íçò
– ÄéÜöïñá ÅðéóôçìïíéêÜ ÈÝìáôá
* Áöéåñþìáôá - ¸íèåôá óå
– Äüãìá ¼ìïñùí Åíáåñßùí ÄõíÜìåùí
– ÌïíÜäåò, êëð.
* Åðéêáéñüôçôá - Åêäçëþóåéò ôçò ÐÁ
Ï óõããñáöÝáò åßíáé õðåýèõíïò ãéá ôï
ðåñéå÷üìåíï ôçò åñãáóßáò ôïõ ôüóï ãéá ôçí
áêñßâåéá ôùí êáôá÷ùñçìÝíùí ó' áõôÞ ãåãïíü-
ôùí Þ áðüøåùí üóï êáé ãéá ôçí åãêõñüôçôá
êáé ôá äéêáéþìáôá ôùí ÷ñçóéìïðïéïõìÝíùí
ðçãþí. Ïé äéáôõðïýìåíåò óôéò åñãáóßåò
èÝóåéò Þ áðüøåéò áðç÷ïýí ôéò ðñïóùðéêÝò
èÝóåéò Þ áðüøåéò ôïõ óõããñáöÝá êáé ìüíï.
Ïé ðñïò äçìïóßåõóç åñãáóßåò ðïõ áðï-
óôÝëëïíôáé ðñÝðåé íá åßíáé åßôå äáêôõëïãñá-
öçìÝíåò, åßôå åõáíÜãíùóôá ÷åéñüãñáöåò, åßôå
óå äéóêÝôá Ç/Õ (Áñ÷åßï óå ASCII ìïñöÞ) êáé íá
óõíïäåýïíôáé, áí áðáéôåßôáé, áðü ðñùôüôõðåò
öùôïãñáößåò, ó÷Ýäéá, slides, óêßôóá êëð.
¼ëá ôá äçìïóéåõüìåíá èÝìáôá åðéëÝãïíôáé
áðü åéäéêÞ åðéôñïðÞ. Ï õðåýèõíïò ôçò Ýêäï-
óçò äéáôçñåß ôï äéêáßùìá íá åðéöÝñåé êÜèå
áëëáãÞ ðïõ êñßíåé áíáãêáßá ãéá ôçí êáëýôåñç
ðáñïõóßáóç ôçò ýëçò, ÷ùñßò âÝâáéá íá
áëëïéþíåôáé ç Ýííïéá ôïõ èÝìáôïò.
Ïé åñãáóßåò ðïõ äåí äçìïóéåýïíôáé äåí
åðéóôñÝöïíôáé óôï óõããñáöÝá.
ÓõããñáöéêÝò áìïéâÝò õðüêåéíôáé óôï Áñ
Ðñùô..2/15217/0022/06-03-2000 ÊÕÁ (ÖÅÊ
336/Â’/17-03-2000).
Ðåñéå÷üìåíá
ÌÞíõìá Áñ÷çãïý ÃÅÁ 2

ÁöéÝñùìá óôçí 28ç Ïêôùâñßïõ

ÐåñéêëÞò ÍåÜñ÷ïõ
4
4

Ç ìåôáóïâéåôéêÞ Ñùóßá áðü ôïí

Ãêïñìðáôóüö êáé ôïí ÃÝëôóéí ùò
ôïí Ðïýôéí 61
Âáóßëåéïò Ößëéáò

Ç Áåñï-ÄéáóôçìéêÞ Éó÷ýò 61
óôï ðëáßóéï ôïõ óôñáôéùôéêïý
äüãìáôïò 81
Öþôéïò Ìåôáëëçíüò

ÃåùðïëéôéêÝò üøåéò ôïõ

êïõñäéêïý æçôÞìáôïò
óôï ÍÝï ÉñÜê 125
ÉùÜííçò È. ÌÜæçò 81

Åïñôáóìüò ÐñïóôÜôïõ ÐÁ 158

Ðïßçìá
160
¸ëåíá ÈùìáäÜêç
125
 ÌÞíõìá
Áñ÷çãïý ÃÅÁ

Άνδρες και Γυναίκες

της Πολεμικής Αεροπορίας,

Με την έλευση των εορτών των Χριστουγέννων και του Νέου

Έτους αισθάνομαι την ανάγκη να απευθύνω σε όλους εσάς θερμές
ευχές για υγεία, δύναμη, προσωπική και οικογενειακή ευτυχία.
Όλοι μας αυτό τον καιρό θα βρεθούμε κοντά στις οικογένειές
μας για να γιορτάσουμε τον ερχομό του Θεανθρώπου στη γη και να
καλωσορίσουμε τη νέα χρονιά.
Αυιή η μικρή ανάπαυλα θα μας δώσει την ευκαιρία και για
περισυλλογή. Είναι μια καλή ευκαιρία να αναλογισθούμε όλοι την
πορεία μας στο χρόνο που πέρασε. Με αυτό τον τρόπο θα
μπορέσουμε να αντικρίσουμε το αύριο πιο έτοιμοι, πιο σίγουροι και
να χαράξουμε μια πορεία μακριά απο τα λάθη που ίσως κάναμε στη
χρονιά που φεύγει. Ίσως ακόμη μπορέσουμε να αναδυθούμε μέσα
από αναστολές, φοβίες ή πάθη του παρελθόντος και να προσφέρουμε
στον εαυτό μας μια καινούργια αρχή, ένα νέο πιο αισιόδοξο και
ελπιδοφόρο ξεκίνημα.
Το 2006 ήταν μια γόνιμη χρονιά για την Πολεμική Αεροπορία. Με
τη δική οας συμβολή υλοποιήθηκε σημαντικό έργο.
Με τη δική σας προσπαθεία τ η Πολεμική Αεροπορία απάντησε
σε πλήθος προκλήσεων και δικαίωσε για μια ακόμη φορά την
εμπιστοσύνη και την αγάπη που απολαμβάνει από τον Ελληνικό λαό.

2 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
 Συνεχίστε αυτό το έργο. Συνεχίστε την προσπάθεια για βελτίωση
με νέες ιδέες και πρακτικές έτσι ώστε να αξιοποιήσετε στο έπακρο
τα σύγχρονα οπλικά συστήματα που μας εμπιστεύεται η Πολιτεία. Η
πίστη στο καθήκον και η αυταπάρνηση που σας διακρίνει μπορούν
να φέρουν την Πολεμική Αεροπορία σε νέα ύψη, δυνατή και σίγουρη
στις προκλήσεις του μέλλοντος.
Τις Άγιες αυτές ημέρες η σκέψη μας συντροφεύει όλους εκείνους
τους συναδέλφους που θα γιορτάσουν μακριά από τις οικογένειές
τους.Τους Ιπταμένους και Τεχνικούς των αεροσκαφών και
ελικοπτέρων επιφυλακής, το προσωπικό των Radar στις κορυφές, το
προσωπικό του νοσοκομείου μας, αλλά και όσους νοσηλεύονται,
καθώς και όλους αυτούς που αγρυπνούν για την ασφάλεια και
ετοιμότητα των Μονάδων μας.
Ιδιαίτερη θέση στη σκέψη και τις καρδιές μας όμως έχουν και οι
οικογένειες των πεσόντων μας. Όλοι εκείνοι που έμειναν πίσω μόνοι
καθώς οι δικοί τους άνθρωποι - πιστοί στο καθήκον - πέταξαν στους
ουρανούς. Ας βρεθούμε λοιπόν κοντά τους με οποιοδήποτε τρόπο.
Ακόμη και μια μόνο λέξη συμπαράστασης από μέρους μας ίσως να
είναι αρκετή.

Σας εύχομαι ολόψυχα Καλά Χριστούγεννα και ευτυχισμένο το

Νεο έτος 2007.

ÁíôéðôÝñáñ÷ïò (É) Ãåþñãéïò Áõëùíßôçò

Áñ÷çãüò ÃÅÁ

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 3
ÐåñéêëÞò ÍåÜñ÷ïõ
 AöéÝñùìá
óôçí 28ç Ïêôùâñßïõ
Ç ÐÏËÅÌÉÊÇ ÁÅÑÏÐÏÑÉÁ
ÓÔÇÍ ÅÐÏÐÏÉÉÁ ÔÇÓ ÐÉÍÄÏÕ
Ç
åðïðïéßá ôçò Ðßíäïõ Þôáí Ýñ-
ãï ïëüêëçñïõ ôïõ Åëëçíéêïý
ëáïý ãéáôß ï êáèÝíáò ìå ôá
äéêÜ ôïõ üðëá êáé ìå êïéíü ôïí áãþíá
ãéá åëåõèåñßá Ýêáíå üôé ìðïñïýóå. Õ-
ðÞñîáí üìùò êáé ïé ðñùôïìÜ÷ïé ðïõ
óôç îçñÜ, óôç èÜëáóóá êáé óôïí áÝñá
üñèùóáí ôï áíÜóôçìÜ ôïõò ìå óéäåñÝ-
íéá áíõðï÷þñçôç èÝëçóç, èÜññïò êáé
áõôïèõóßá. ÁðÝäåéîáí ãéá Üëëç ìéá
öïñÜ ðüóï áìÜ÷çôç êáé áêáôáíßêçôç
åßíáé ç äýíáìç ôïõ äßêáéïõ áãþíá êáé
ç áãÜðç ãéá ôçí ðáôñßäá.
«Åìåßò ðïëåìïýóáìå ãéá ìéá ðïëé-
ôéêÞ õðüèåóç, ðïõ äåí ôçí áíôéëáì-
âÜíïíôáí êáé äåí ôç óõììåñßæïíôáí
ðïëëïß. Ðïëåìïýóáìå êõñßùò åëáõ-
íüìåíïé áðü ôï áßóèçìá ôïõ êáèÞêï-
íôïò. Ïé å÷èñïß ìáò ìÜ÷ïíôáí õðÝñ
âùìþí êáé åóôéþí»
Ôá ëüãéá áõôÜ áíÞêïõí óôïí áñ÷ç-
ãü ôçò ÉôáëéêÞò åðéèÝóåùò êáôÜ ôçò
ÅëëÜäïò óôñáôçãü Âéóêüíôé ÐñÜóêá.
Åßíáé ï ßäéïò ðïõ óôçí êñßóéìç ðïëéôé-
êü-óôñáôéùôéêÞ óýóêåøç óôï «ÐáëÜ-
6 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ÐåñéêëÞò ÍåÜñ÷ïõ
Äéåèíïëüãïò
ôóï ÂåíÝôóéá» óôéò 15 Ïêôùâñßïõ
1940, äéáâåâáßùíå ôïí Ìïõóïëßíé üôé
ç êáôÜëçøç ôçò Çðåßñïõ, ùò ðñþôçò
öÜóåùò ãéá ôçí êáôÜëçøç ôçò ÅëëÜ-
äïò, ìðïñïýóå íá åðéôåõ÷èåß ìÝóá óå
10-15 çìÝñåò . Åßíáé ï ßäéïò ðïõ åêôé-
ìïýóå üôé ãéá ôçí ðïñåßá ðñïò ôçí Á-
èÞíá, óôç óõíÝ÷åéá, èá ÷ñåéÜæïíôáí
ìüíï Üëëåò 5-6 ìåñáñ÷ßåò. Åßíáé ï ß-
äéïò, ôÝëïò, ðïõ ìßëçóå åíôåëþò áðá-
îéùôéêÜ ãéá ôçí ÅëëçíéêÞ ÐïëåìéêÞ
Áåñïðïñßá, ôçí ïðïßá èåþñçóå ðåñß-
ðïõ ùò áíýðáñêôç. Ìüíï ðñüâëçìá,
åßðå, åßíáé ç åíäå÷üìåíç ðáñÝìâáóç
ôçò ÂñåôáíéêÞò Áåñïðïñßáò. Óõìöþ-
íçóå üìùò ìå ôïí Ìïõóïëßíé üôé êáé
áõôÞ ìðïñïýóå íá áíôéìåôùðéóèåß å-
ðéôõ÷þò áðü ôçí ÉôáëéêÞ Áåñïðïñßá
ðïõ êáôáìåôñïýóå 400 áåñïðëÜíá
ðñþôçò ãñáììÞò.
Áðïöáóßóèçêå, Üëëùóôå, óôç óý-
óêåøç íá óõã÷ñïíéóèåß ìå ôçí åðß-
èåóç êáôÜ ôçò ÅëëÜäïò íÝá ÉôáëéêÞ
ðñïÝëáóç óôï ìÝôùðï ôçò Âüñåéáò Á-
öñéêÞò þóôå ç ÂñåôáíéêÞ Áåñïðïñßá
íá ìçí Ý÷åé ðïëëÜ ðåñéèþñéá ðåñé-
óðáóìïý óå Üëëá ìÝôùðá. Áðïöáóß-
óèçêå åðßóçò, äéá ðÜí åíäå÷üìåíï, íá
åíéó÷õèåß êáôåðåéãüíôùò ç áíôéáåñï-
ðïñéêÞ Üìõíá êáé ç êáôáäéùêôéêÞ á-
åñïðïñßá óôçí Áëâáíßá.
ÅÊÐËÇÎÇ ÊÁÉ ÄÅÏÓ
êáé íá ïñéïèåôÞóåé, ìå ôéò åðéèÝóåéò
ôïõ óôç âüñåéá ÁöñéêÞ êáé óôá Âáë-
êÜíéá, ôï ÷þñï ôçò ÉôáëéêÞò êõñéáñ÷ß-
áò êáé åðéññïÞò, ìÝóá óôï ðëáßóéï ôçò
äéáìïñöïíþìåíçò «ÍÝáò ÔÜîåùò»
Ç ìåãÜëç áíçóõ÷ßá ðïõ ðñïêá-
ëïýóå óôçí ÉôáëéêÞ Äéïßêçóç ç åíäå-
÷üìåíç óôÜóç ôçò Ãéïõãêïóëáâßáò, á-
ðïóáöçíßóèçêå åðßóçò èåôéêÜ ãéá ôçí
ÉôáëéêÞ ðëåõñÜ. Ç ÃéïõãêïóëáâéêÞ

ËïãéêÜ äéáöáéíüôáí á-
ðü ôçí ÉôáëéêÞ ðëåõñÜ üôé
õðÞñ÷áí üëåò ïé áíáãêáßåò
ðïëéôéêï-óôñáôéùôéêÝò
ðñïûðïèÝóåéò ãéá ìéá ãñÞ-
ãïñç íßêç óôçí ÅëëÜäá.
Ìéá íßêç ðïõ èá áðïêáèé-
óôïýóå ãéá ôïí Éôáëü Íôïý-
ôóå ôï éóïæýãéï ãïÞôñïõ ìå
ôïí Ãåñìáíü óýììá÷ü ôïõ,
ðïõ åß÷å äéáôáñá÷èåß óïâá-
ñÜ ìåôÜ ôéò åðéôõ÷ßåò ôïõ
×ßôëåñ. Éäéáßôåñá, ìåôÜ ôçí
åãêáôÜóôáóç ãåñìáíéêþí
óôñáôåõìÜôùí óôç Ñïõìá-
íßá, ÷ùñßò íá ðñïçãçèåß ï-
ðïéáäÞðïôå äéáâïýëåõóç
ìå ôïí Éôáëü óýììá÷ï ôçò
Ãåñìáíßáò.
Ï Ìïõóïëßíé Þèåëå íá
ðëçñþóåé ôïí óýììá÷ü ôïõ
ìå ôï ßäéï íüìéóìá. Íá
ðëçñïöïñçèåß ï ×ßôëåñ á-
ðü ôéò åöçìåñßäåò ôçí êáôÜ-
ëçøç ôçò ÅëëÜäïò. ¹èåëå
åðßóçò íá ðñïêáôáëÜâåé Ï Óôñáôçãüò Óåâáóôéáíüò Âéóêüíôé ÐñÜóêá

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 7
 êõâÝñíçóç, ðéåæüìåíç óôï âïññÜ áðü
ôç ÃåñìáíéêÞ éó÷ý ðïõ Ýöèáíå ìÝ÷ñé
ôá óýíïñá ìå ôçí Áõóôñßá êáé ôçí
Ïõããáñßá êáé äõôéêÜ áðü ôçí Éôáëßá,
ðïõ Þôáí Þäç ðáñïýóá óôñáôéùôéêÜ
óôçí Áëâáíßá, õéïèÝôçóå åðéóÞìùò
ðïëéôéêÞ ïõäåôåñüôçôáò. Ç ðïëéôéêÞ
áõôÞ åðÝôñåøå óôçí Éôáëßá íá áðïäå-
óìåýóåé ôéò äõíÜìåéò ôçò áðü ôá Áë-
âáíü - ÃéïõãêïóëáâéêÜ óýíïñá êáé íá
ôéò áíáäéáôÜîåé óôá Åëëçíï – Áëâáíé-
êÜ ùò åêóôñáôåõôéêü óþìá êáôÜ ôçò
ÅëëÜäïò.
Ç Ì. Âñåôáíßá, ìüíç ìåôÜ ôçí
ðôþóç ôçò Ãáëëßáò, Ýäéíå õðÝñôáôç
ìÜ÷ç ãéá ôç äéêÞ ôçò óùôçñßá êáé äåí
åß÷å óçìáíôéêÝò ðëåïíÜæïõóåò äõíÜ-
ìåéò ãéá íá Ýñèåé áðïôåëåóìáôéêüò á-
ñùãüò ôçò ÅëëÜäïò. Ç óõììá÷ßá ôïõ
¢îïíïò åß÷å åðéôý÷åé åðßóçò ôçí ïõäå-
ôåñïðïßçóç, óôç öÜóç áõôÞ, ôïõ Óï-
âéåôéêïý ðáñÜãïíôá, ìå ôï ðåñßöçìï
Óýìöùíï Ñßìðåíôñïð – Ìïëüôùö. Á-
ðü äéåèíïýò ðëåõñÜò, ôá äåäïìÝíá Þ-
ôáí åðïìÝíùò óáöÝóôáôá åõíïúêÜ ãéá
ôçí ÉôáëéêÞ ðëåõñÜ. Ç ôåëåõôáßá ìç-
÷áíïññáöïýóå åðéðëÝïí óôá ÂáëêÜ-
íéá, ìå ôçí Áëâáíßá êáé ôç Âïõëãáñßá,
õðïó÷üìåíç åäáöéêÝò áíáêáôáôÜîåéò
ðñïò üöåëüò ôïõò, Ýíáíôé ôçò óõììá÷ß-
áò ôïõò.
Óå ü,ôé áöïñÜ ôçí åêôßìçóç ôçò
åóùôåñéêÞò êáôáóôÜóåùò óôçí Åë-
ëÜäá êáé ôçò èåëÞóåùò ôïõ Åëëçíé-
êïý ëáïý, ç ÉôáëéêÞ çãåóßá êáé ïé
ÌõóôéêÝò Õðçñåóßåò ôçò õðåëÜìâá-
íáí ôéò ðñïóäïêßåò ôïõò ãéá ðñáãìá-
8 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ôéêüôçôá. Õðïôéìïýóáí ôç èÝëçóç ôïõ
Åëëçíéêïý ëáïý ãéá áãþíá êáé ðß-
óôåõáí üôé ç åéêüíá ôçò ÉôáëéêÞò é-
ó÷ýïò èá åðåíåñãïýóå ðáñáëõôéêÜ
êáé äåí èá Üöçíå ðåñéèþñéï ãéá óï-
âáñÞ áíôßóôáóç. Ïé áðüøåéò áõôÝò,
ìåôÜ áðü åéóñïÞ åðé÷åéñçóéáêþí
ðëçñïöïñéþí ôéò ôåëåõôáßåò ìÝñåò
ðñéí ôçí åðßèåóç, Üñ÷éóáí íá åðáíå-
îåôÜæïíôáé. ¹ôáí üìùò áäýíáôï íá
êëïíßóïõí ôçí õðåñïðôéêÞ ÉôáëéêÞ
ðåðïßèçóç üôé óå êÜèå ðåñßðôùóç, ïé
ÅëëçíéêÝò äõíáôüôçôåò áíôéóôÜóåùò
Þôáí ðïëý ðåñéïñéóìÝíåò êáé äåí
ìðïñïýóáí íá áíôéìåôùðßóïõí êáé
íá áíáêüøïõí ôïí åðéèåôéêü Éôáëéêü
êïëïóóü. Åßíáé åíäåéêôéêü Üëëùóôå
ôï åðéöþíçìá ôïõ óôñáôÜñ÷ç Ìðá-
íôüëéï, áñ÷çãïý ôïõ ÁíùôÜôïõ Óôñá-
ôéùôéêïý Óõìâïõëßïõ, óôç óýóêåøç
ôçò 15çò Ïêôùâñßïõ 1940 óôï «ÐáëÜ-
ôóï ÂåíÝôóéá» «¸÷ïõìå êáé ôçí
Áåñïðïñßá» !
Ç áåñïðïñéêÞ õðåñïøßá ôùí Éôá-
ëþí öáéíüôáí áñêåôÜ äéêáéïëïãçìÝ-
íç. Ðñþôá áð’ üëá ìå âÜóç ôïõò áñéè-
ìïýò êáé ôçí ðïéüôçôá. ÊáôÜ äåýôåñï
ëüãï , ôç âéïìç÷áíéêÞ êáé ôå÷íïëïãéêÞ
áåñïðïñéêÞ õðïäïìÞ. ÊáôÜ ôñßôï ëü-
ãï, ìå äåäïìÝíç ôçí ðåßñá ôçò Éôáëé-
êÞò Áåñïðïñßáò, ðïõ áíôéìåôþðéæå Þ-
äç ôç RAF óôï ìÝôùðï ôçò Âüñåéáò Á-
öñéêÞò. ÊáôÜ ôÝôáñôï ëüãï, ãéáôß ïé É-
ôáëïß åß÷áí óçìåéþóåé êáôÜ ôá
ðñïçãïýìåíá ÷ñüíéá ðïëëÝò áåñïðï-
ñéêÝò ðñùôéÝò êáé ãéáôß åß÷áí èåùñç-
ôéêïýò, ó÷åôéêÜ ìå ôá äüãìáôá ôïõ áå-
ñïðïñéêïý üðëïõ, ôïõ ýøïõò åíüò
ÍôïõÝ êáé åíüò ºôáëï ÌðÜëìðï.
Ï ÍôïõÝ, Þäç áðü ôï 1927, óôï âé-
âëßï ôïõ «Êõñéáñ÷ßá óôï ÁÝñá», åß÷å
åðéóçìÜíåé ôç óçìáóßá ðïõ èá åß÷å ôï
áåñïðïñéêü üðëï óôïõò ìåëëïíôéêïýò
ðïëÝìïõò êáé åß÷å õðïóôçñßîåé üôé íé-
êçôÞò èá Þôáí áõôüò ðïõ èá åðéôýã÷á-
íå êõñéáñ÷ßá óôïí áÝñá.
Ï ºôáëï ÌðÜëìðï Ýóôñåøå ðå-
ñéóóüôåñï ôçí ðñïóï÷Þ ôïõ óôï ñüëï
ôùí âïìâáñäéóôéêþí ó÷çìáôéóìþí. Õ-
ðåóôÞñéîå, óõãêåêñéìÝíá, ôá ðëåï-
íåêôÞìáôá ôïõ êëåéóôïý ó÷çìáôéóìïý
âïìâáñäéóôéêþí, ðïõ èá äéÝèåôáí ìá-
êñÜ åìâÝëåéá êáé èá ìðïñïýóáí íá
êáôáöÝñïõí áðïöáóéóôéêÜ ðëÞãìáôá
óôéò å÷èñéêÝò õðïäïìÝò.
Ç äõóÜñåóôç áöýðíéóç ôùí Éôá-
ëþí áðü ôéò øåõäáéóèÞóåéò ôïõò óôá
âïõíÜ ôçò Çðåßñïõ êáé ôçò ÄõôéêÞò
Ìáêåäïíßáò, ôïõò ãÝìéóå Ýêðëçîç
êáé äÝïò. Ðßóôåõáí üôé ç êáôÜëçøç
ôçò Çðåßñïõ èá åðéôõã÷áíüôáí ìÝóá
óå 10-15 çìÝñåò. Åß÷áí ðñïâëÝøåé ãé’
áõôü ïé åíéó÷ýóåéò ãéá ôç äåýôåñç
öÜóç ôùí åðé÷åéñÞóåùí íá öèÜóïõí
áðåõèåßáò áðü ôçí Éôáëßá óôçí ÐñÝ-
âåæá, íá ìç ÷ñåéáóèåß äçëáäÞ íá êÜ-
íïõí ôï ìáêñý êáé äýóêïëï ôáîßäé áðü
ôï ÄõññÜ÷éï ùò ôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò.
Èåùñïýóáí åðßóçò ùò äåäïìÝíç ôçí
êáôÜëçøç ôçò ÊÝñêõñáò áðü ôéò ðñþ-
ôåò ìÝñåò ôïõ ðïëÝìïõ, þóôå íá ÷ñçóé-
ìåýóåé ùò ðñïùèçìÝíç âÜóç õðïóôç-
ñßîåùò êáé áíåöïäéáóìïý. Ç áðïôõ÷ß-
á ôçò ÉôáëéêÞò åðéèÝóåùò áðü ôéò ðñþ-
ôåò Þäç çìÝñåò ôïõ ðïëÝìïõ, áíÝôñå-
øå ôá ÉôáëéêÜ ó÷Ýäéá. Ïé åíéó÷ýóåéò Ý-
ðñåðå ðÜëé íá Ýñèïõí áðü ôï ìáêñéíü
ÄõññÜ÷éï. Ç áêýñùóç ôçò êáôáëÞøå-
ùò ôçò ÊÝñêõñáò Üöçóå áêÜëõðôï ôï
äåîéü ðëåõñü ðñïò ôç èÜëáóóá êáé
óôÝñçóå áðü ôéò ÉôáëéêÝò äõíÜìåéò Ý-
íá ðñïöáíÝò ðëåïíÝêôçìá.
Åíþðéïí ôçò êáôáóôÜóåùò áõôÞò,
ç ÉôáëéêÞ Äéïßêçóç Ýóôñåøå áðå-
ãíùóìÝíá ôá ìÜôéá ðñïò ôçí Áåñïðï-
ñßá. ÁõôÞ èá ìðïñïýóå íá ðáñÜó÷åé
åíåñãüôåñç ôáêôéêÞ õðïóôÞñéîç óôï
óôñÜôåõìá, äéáóöáëßæïíôáò ôçí áðü-
ëõôç êõñéáñ÷ßá óôïí áÝñá. Ç áðï-
ôåëåóìáôéêÞ ðáñÝìâáóç ôçò Áåñïðï-
ñßáò èá ìðïñïýóå íá äéáóþóåé ôçí
êáôÜóôáóç êáé íá êåñäßóåé ÷ñüíï ìÝ-
÷ñé ôçí Üöéîç ôùí áíáìåíïìÝíùí åíé-
ó÷ýóåùí. Ç Ýêâáóç ôïõ ðïëÝìïõ êñå-
ìüôáí ôþñá êõñéïëåêôéêÜ áðü ôç ìÜ-
÷ç óôïí áÝñá.
Óå áõôü ôï ðëáßóéï, ç çñùéêÞ Åë-
ëçíéêÞ ÐïëåìéêÞ Áåñïðïñßá ìå åëÜ-
÷éóôá êáé áðáñ÷áéùìÝíá ìÝóá, áëëÜ
ìå áêáôÜâëçôç ðßóôç êáé áõôïèõóßá,
áíÝëáâå íá åìðïäßóåé ôçí ÉôáëéêÞ Áå-
ñïðïñßá íá åðéâÜëåé ôçí êõñéáñ÷ßá
ôçò ðÜíù áðü ôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò. Á-
íÝëáâå íá õðïóôçñßîåé ìå êÜèå ôñüðï
ôéò ìá÷üìåíåò åëëçíéêÝò äõíÜìåéò óå
ôáêôéêü åðßðåäï. Ðïéá Þôáí üìùò ç Á-
åñïðïñßá áõôÞ ðïõ åêáëåßôï íá åðù-
ìéóèåß Ýíáí ôÝôïéï ÇñÜêëåéï Üèëï êáé
ðïéïé Þôáí ïé óõó÷åôéóìïß äõíÜìåùí;
ÐñïçãïõìÝíùò áò äïýìå üìùò äýï
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 9
 ðïëý óçìáíôéêÜ Ýããñáöá ðïõ äßíïõí
ôï óõãêåêñéìÝíï ðïëéôéêü êáé óôñá-
ôéùôéêü ðëáßóéï ìÝóá óôï ïðïßï äéå-
îÞ÷èç ï ðüëåìïò óôçí Áëâáíßá êáé åé-
äéêüôåñá ç áåñïðïñéêÞ ìÜ÷ç. Ôï
ðñþôï Ýããñáöï åßíáé ôá ðñáêôéêÜ ôçò
ðïëéôéêü-óôñáôéùôéêÞò óõóêÝøåùò
ðïõ Ýëáâå ÷þñáí óôéò 15 Ïêôùâñßïõ
óôï «ÐáëÜôóï ÂåíÝôóéá» õðü ôïí
Ìïõóïëßíé êáé Ýäùóå ôï ôåëéêü ðñÜ-
óéíï öùò ãéá ôçí éôáëéêÞ åðßèåóç .
Ôï äåýôåñï åßíáé ôï áðüññçôï Ãå-
íéêü Åðé÷åéñçóéáêü Ó÷Ýäéï ôçò Éôáëé-
êÞò åðéèÝóåùò. Óôéò êáôåõèõíôÞñéåò å-
ðé÷åéñçóéáêÝò ïäçãßåò óå áõôü êáèï-
ñéæüôáí êáé ï ðñïóäïêþìåíïò ñüëïò
ôçò ÉôáëéêÞò Áåñïðïñßáò
ÔÏ ÐÑÁÊÔÉÊÏ ÔÇÓ ÐÏËÉÔÉ-
ÊÏ-ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇÓ ÓÕ-
ÓÊÅØÅÙÓ ÊÏÑÕÖÇÓ
ÓÔÏ «ÐÁËÁÔÓÏ ÂÅÍÅ-
ÔÓÉÁ» 15 ÏÊÔÙÂÑÉÏÕ
1940, ÕÐÏ ÔÏÍ
ÌÏÕÓÏËÉÍÉ
Óôéò 15 Ïêôùâñßïõ , ï Ìïõóïëßíé
óõíåêÜëåóå ðïëéôéêï-óôñáôéùôéêÞ óý-
óêåøç êïñõöÞò óôï «ÐáëÜôóï ÂåíÝ-
ôóéá» ãéá íá óõæçôÞóåé êáé íá åãêñß-
íåé åðéóÞìùò ôçí áðïöáóéóìÝíç Þäç
åêóôñáôåßá êáôÜ ôçò ÅëëÜäïò. Ðáñü-
íôåò åêôüò áðü ôïí Éôáëü äéêôÜôïñá,
Þôáí: ï ãáìðñüò ôïõ ÔóéÜíï, õðïõñ-
ãüò Åîùôåñéêþí, ï ÓôñáôÜñ÷çò
Ìðáíôüëéï, Áñ÷çãüò ôïõ ÁíùôÜôïõ
10 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
Óôñáôéùôéêïý Óõìâïõëßïõ, ï Óôñáôç-
ãüò Óïíôïý ï äåýôåñïò ôç ôÜîåé ìåôÜ
ôïí Ìðáíôüëéï, ï Ôæáêïìüíé, Éôáëüò
«áíèýðáôïò» óôçí Áëâáíßá, ï Óôñá-
ôçãüò ÑïÜôôá ôïõ Ãåíéêïý Åðéôåëåßïõ,
êáé ï Âéóêüíôé ÐñÜóêá, Áñ÷çãüò ôùí
Éôáëéêþí äõíÜìåùí óôçí Áëâáíßá.
×ñÝç ãñáììáôÝùò óôç óýóêåøç åîå-
ôÝëåóå ï ÁíôéóõíôáãìáôÜñ÷çò Ôñï-
ìðÝôôé. Ìéá ðñþôç åêäï÷Þ ôùí ðñá-
êôéêþí ôçò óõóêÝøåùò Ýäùóå óôç äç-
ìïóéüôçôá ï ßäéïò ï Ìïõóïëßíé, ç
ïðïßá äåí èåùñåßôáé éäéáßôåñá áîéüðé-
óôç. Ìéá äåýôåñç åêäï÷Þ äçìïóéåý-
èçêå áñãüôåñá áðü ôçí åöçìåñßäá
«Éë ÔÝìðï», ç ïðïßá öáßíåôáé íá á-
ðç÷åß ôá üóá ðñáãìáôéêÜ óõæçôÞèç-
êáí.
Ï Ìïõóïëßíé êáèéóôÜ óáöÝò üôé á-
íôéêåßìåíï ôçò óõóêÝøåùò åßíáé ç á-
ðïóáöÞíéóç ôïõ ôñüðïõ åíåñãåßáò
«ôïí ïðïßï óå ãåíéêÝò ãñáììÝò Ý÷ù
áðïöáóßóåé íá åöáñìüóù åíáíôßïí
ôçò ÅëëÜäïò». «Ç åíÝñãåéá áõôÞ»,
óõíå÷ßæåé, «ðñÝðåé, óå Ýíá ðñþôï ÷ñü-
íï, íá ðñïâëÝðåé áíôéêåéìåíéêïýò
óêïðïýò ôüóï óôç èÜëáóóá üóï êáé
óôçí îçñÜ. Áõôïß ðñÝðåé íá ðåñéëáì-
âÜíïõí ôçí êáôÜëçøç ôùí Éïíßùí íÞ-
óùí Æáêýíèïõ, Êåöáëëçíßáò, Êåñêý-
ñáò, êáèþò êáé ôçò Èåóóáëïíßêçò»!
Ï óôü÷ïò ôïõ Ìïõóïëßíé ãéá êáôÜ-
ëçøç ôçò Èåóóáëïíßêçò äåí åßíáé åõ-
ñÝùò ãíùóôüò. Áðïôåëïýóå üìùò Ýì-
ìïíç éäÝá ôïõ Éôáëïý äéêôÜôïñá, ï ï-
ðïßïò æçôïýóå áðü ôá óôñáôåýìáôÜ
ôïõ óôï ìÝôùðï ôçò ÄõôéêÞò Ìáêåäï-
íßáò íá èÝóïõí ùò óôü÷ï ôç ãñÞãïñç
ðñïÝëáóç ðñïò ôç Èåóóáëïíßêç.
¼ðùò áíáöÝñåôáé óôç óýóêåøç, ï
Ìïõóïëßíé ðñïóðáèïýóå íá ðáßîåé
ðïëéôéêü ðáé÷íßäé ìå ôç Âïõëãáñßá, õ-
ðïó÷üìåíïò éêáíïðïßçóç ôùí âëÝøå-
þí ôçò ãéá Ýîïäï óôï Áéãáßï. Ôçí
ðñïÝëáóç ðñïò ôç Èåóóáëïíßêç, ôç
âüñåéá ü÷èç ôçò Ìåóïãåßïõ, ôçí Ýâëå-
ðå ï Ìïõóïëßíé ùò ðáñÜëëçëç ðñïò
ôçí ÉôáëéêÞ ðñïÝëáóç óôç Âïñåéï-Á-
öñéêáíéêÞ áêôÞ, ìå óôü÷ï ôçí Áßãõðôï
êáé ôç ÌÝóç ÁíáôïëÞ. Ïé äýï áõôÝò
ìåãáëïúäåáôéêÝò êéíÞóåéò èá õëï-
ðïéïýóáí, êáôÜ ôïí Ìïõóïëßíé, ôï
üñáìá ôçò ÉôáëéêÞò Ìåóïãåßïõ (mare
nostrum).
Ðáßñíïíôáò ôï ëüãï ï Ôæáêïìüíé,
Éôáëüò ôïðïôçñçôÞò óôç Áëâáíßá, åê-
èÝôåé ôçí ÜðïøÞ ôïõ ãéá ôçí êáôÜóôá-
óç êáé ôá áéóèÞìáôá ôùí Áëâáíþí. Ï
Ìïõóïëßíé åðéäåéêíýåé éäéáßôåñï åí-
äéáöÝñïí ãéá ôá áéóèÞìáôá ôùí Áë-
âáíþí êáé ãéá ôçí õðïóôÞñéîç ðïõ áõ-
ôïß èá ìðïñïýóáí íá ðáñÜó÷ïõí óôçí
ÉôáëéêÞ åêóôñáôåßá. Óõìöùíïýí ãéá
ôçí áîéïðïßçóÞ ôïõò ìå ôç äçìéïõñãßá
âïçèçôéêþí åéäéêþí ôáãìÜôùí. ¼óï
ãéá ôçí Áããëßá, ï Ìïõóïëßíé åìöá-
íßæåôáé íá ìçí áíçóõ÷åß: «Áðïêëåßù
ìå ôïí ðëÝïí êáôçãïñçìáôéêü ôñüðï
ôçí áðïóôïëÞ óôñáôåõìÜôùí. Áêüìç
êáé ç Áåñïðïñßá ôïõò äåí Ý÷åé äõíÜ-
ìåéò áðïôñïðÞò»
Ï Âéóêüíôé ÐñÜóêá åêöñÜæåé ôçí
ðåðïßèçóç üôé ç ¹ðåéñïò ìðïñåß íá
êáôáëçöèåß ìÝóá óå 10-15 çìÝñåò.
ÈÝôåé ùò ëéìÜíé - óôü÷ï ãéá êáôÜëçøç
ôçí ÐñÝâåæá. Ç êáôÜëçøÞ ôçò èá ï-
ñéïèåôïýóå ôçí ðñþôç öÜóç ôùí åðé-
÷åéñÞóåùí.
ÃÉÁ ÌÅÍÁ Ç ÅËËÇÍÉÊÇ
ÁÅÑÏÐÏÑÉÁ ÄÅÍ
ÕÖÉÓÔÁÔÁÉ
Ï Âéóêüíôé ÐñÜóêá åêôéìÜ ôéò á-
íôßðáëåò äõíÜìåéò óå 30.000 ðåñßðïõ
êáé åêöñÜæåé ðëÞñç áéóéïäïîßá ãéá ôï
áðïôÝëåóìá, ðñïâÜëëïíôáò ôçí Éôáëé-
êÞ ðïéïôéêÞ êáé ðïóïôéêÞ õðåñï÷Þ
(70.000 Üíäñåò) ìç ðåñéëáìâáíïìÝ-
íùí óôïí áñéèìü áõôü ôùí åéäéêþí
Áëâáíéêþí êáé Üëëùí ôáãìÜôùí. Ï á-
ñéèìüò ôùí ôåëåõôáßùí õðïëïãéæüôáí,
óýìöùíá ìå ôá ó÷Ýäéá, óå 26.000 ðå-
ñßðïõ. ¼óïí áöïñÜ ôçí Áåñïðïñßá, ï
Âéóêüíôé ÐñÜóêá Ýäåéîå ðëÞñç ðåñé-
öñüíçóç ðñïò ôçí ÅëëçíéêÞ Áåñïðï-
ñßá: «Ç ìïíáäéêÞ áíçóõ÷ßá Ýãêåéôáé
óôçí õðïóôÞñéîç ôçí ïðïßá èá ìðï-
ñïýóå íá ðáñÜó÷åé óôïí áíôßðáëï ç
ÁããëéêÞ Áåñïðïñßá, áöïý ç åëëçíéêÞ
ãéá ìÝíá äåí õößóôáôáé» åßðå.
Ï Âéóêüíôé ÐñÜóêá, ãíùñßæïíôáò
ôçí åõáéóèçóßá êáé ôï åíäéáöÝñïí ôïõ
Ìïõóïëßíé ãéá ôç Èåóóáëïíßêç, åîÝ-
öñáóå ðïëý ðñïóåêôéêÜ êÜðïéåò åðé-
öõëÜîåéò. Åßðå óõãêåêñéìÝíá: «¼óïí
áöïñÜ ôï ìÝôùðï ðñïò ôç Èåóóáëï-
íßêç, åßíáé áíÜãêç íá ðñïâëÝøïõìå
ôçí ýðáñîç êÜðïéáò åöåäñåßáò ëüãù
ôùí åðï÷éêþí óõíèçêþí (ðïõ äõóêï-
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 11
 ëåýïõí ôéò ìåôáêéíÞóåéò ôùí äõíÜìå-
ùí). Èá ðñÝðåé ðÜíôùò, íá äþóïõìå
ðñïâÜäéóìá óôçí åíÝñãåéá ðñïò ôçí
¹ðåéñï». Ï Ìïõóïëßíé ðáñåìâáßíåé
êáé ëÝåé: «Ç åíÝñãåéá ðñïò ôç Èåóóá-
ëïíßêç åßíáé óçìáíôéêÞ ãéáôß åßíáé
áíÜãêç íá åìðïäßóïõìå ôçí ìåôáôñï-
ðÞ ôçò óå ÁããëéêÞ âÜóç».
ÌÐÁÍÔÏËÉÏ: «Å×ÏÕÌÅ ÊÁÉ
ÔÇÍ ÁÅÑÏÐÏÑÉÁ»!
Ï Ìðáíôüëéï ðáñåìâáßíåé óôç óõ-
æÞôçóç êáé êáèéóôÜ óáöÝò üôé ç êáôÜ-
ëçøç ìüíï ôçò Çðåßñïõ äåí åðéëýåé ôï
Åëëçíéêü ðñüâëçìá. «Äåí õðåñ-
âÜëëù» óçìåéþíåé, «üôé åðéäßùîÞ ìáò
ðñÝðåé íá åßíáé ç êáôÜëçøç ôçò Ðå-
ëïðïííÞóïõ áêüìç êáé ôçò ÊñÞôçò,
åÜí åðéèõìïýìå ôçí êáôï÷Þ ïëüêëç-
ñçò ôçò ÅëëÜäïò». Óõíå÷ßæïíôáò ôéò
åêôéìÞóåéò ôïõ, ï áíþôáôïò óôñáôéùôé-
êüò çãÝôçò, ðáñáôçñåß üôé: «Ç åðé÷åß-
ñçóç êáôÜ ôçò Çðåßñïõ, ôçí ïðïßá
ó÷åäßáóå ï Âéóêüíôé ÐñÜóêá, Ý÷åé
êáëþò. Áöïý èá Ý÷ïõìå åîáóöáëßóåé
ôï áñéóôåñü ìáò ðëåõñü (ÄõôéêÞ Ìá-
êåäïíßá), ïé äõíÜìåéò ôïõ áíôéðÜëïõ
äåí èá ðñÝðåé íá ìáò äçìéïõñãÞóïõí
ðïëëÝò äõóêïëßåò. ¸÷ïõìå êáé ôçí
Áåñïðïñßá…» Ðáñåìâáßíïíôáò ï
Ìïõóïëßíé, ðëåéïäïôåß ëÝãïíôáò: «Å-
ìåßò èá äéåîáãÜãïõìå ôéò åðé÷åéñÞ-
óåéò ìå ôçí õðïóôÞñéîç ôïõëÜ÷éóôïí,
400 áåñïóêáöþí, éêáíþí íá áíôéìå-
12 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ôùðßóïõí êáé åíäå÷üìåíç ðáñåìâïëÞ
ôùí ¢ããëùí».
«ÐÙÓ ÂËÅÐÅÔÅ ÔÇÍ
ÐÏÑÅÉÁ ÐÑÏÓ ÁÈÇÍÁ,
ÌÅÔÁ ÔÇÍ ÊÁÔÁËÇØÇ
ÔÇÓ ÇÐÅÉÑÏÕ;»
ÁõôÞ ôçí åñþôçóç áðçýèõíå, óôç
óõíÝ÷åéá, ï Ìïõóïëßíé óôïõò åðéôå-
ëåßò ôïõ. Ï Âéóêüíôé ÐñÜóêá åß÷å
óõìöùíÞóåé ðñïçãïõìÝíùò üôé áöïý
èá ÷ñåéÜæïíôáí ìüíï 10 – 15 çìÝñåò
ãéá ôçí êáôÜëçøç ôçò Çðåßñïõ, ïé åíé-
ó÷ýóåéò áðü ôçí Éôáëßá èá ìðïñïýóáí
íá Ýñèïõí áðåõèåßáò óôçí ÐñÝâåæá
ãéá ôç íÝá öÜóç ôùí åðé÷åéñÞóåùí.
Åßðå åðßóçò üôé ôï ÄõññÜ÷éï èá ðáñÝ-
ìåíå ùò âÜóç áíåöïäéáóìïý ãéá íá
óôçñé÷èåß ç ðñïÝëáóç ðñïò ôç Èåóóá-
ëïíßêç. Áðáíôþíôáò óôïí Ìïõóïëßíé
ó÷åôéêÜ ìå ôçí ðïñåßá ðñïò ôçí ÁèÞ-
íá, ï Âéóêüíôé ÐñÜóêá åêôßìçóå üôé
äåí èá ÷ñåéáæüôáí åðéðëÝïí ðåñéóóü-
ôåñåò áðü 5 Þ 6 ìåñáñ÷ßåò!
ÅÍÉÓ×ÕÓÇ ÔÇÓ ÊÁÔÁÄÉÙ-
ÊÔÉÊÇÓ ÁÅÑÏÐÏÑÉÁÓ
ÊÁÉ ÔÇÓ ÁÍÔÉÁÅ-
ÑÏÐÏÑÉÊÇÓ ÁÌÕÍÁÓ
Ï Ìïõóïëßíé èÝôåé ùò ôåëåõôáßï
èÝìá óôç óýóêåøç ôçí åíßó÷õóç ôçí á-
íôéáåñïðïñéêÞò Üìõíáò óôçí Áëâáíßá
êáé ôçò êáôáäéùêôéêÞò áåñïðïñßáò. Ï
óôñáôçãüò Óïíôïý åíçìåñþíåé üôé á-
ðÝóôåéëå Þäç 75 áíôéáåñïðïñéêÜ ðï-
ëõâüëá ôýðïõ Óêüíôá, ôá ïðïßá ðáñÝ-
ëáâå ç Éôáëßá áðü ôç Ãåñìáíßá. Ï
Ìïõóïëßíé æçôÜ íá áðïóôáëïýí
ôïõëÜ÷éóôïí 100. ÆçôÜ íá óôáëïýí ü-
ëá ôá ðõñïâüëá Óêüíôá êáé ¸ñëéêïí.
Ï Óïíôïý åíçìåñþíåé üôé äåí åß÷áí
ðáñáëçöèåß áêüìç êáé üôé èá áðï-
óôÝëëïíôáí ìüëéò ðáñáëáìâÜíïíôáí.
Ï Ìïõóïëßíé æçôÜ íá óôáëïýí êáé êá-
ôáäéùêôéêÜ áåñïðëÜíá . «Åõôõ÷þò,
äéáèÝôïõìå Ýíá óçìáíôéêü áñéèìü»
ëÝåé. Óçìåéþíåé üôé óôçí Áëâáíßá õ-
ðÞñ÷áí Þäç 67 êáôáäéùêôéêÜ. Ï Õ-
ðïõñãüò Åîùôåñéêþí ÔóéÜíï ðá-
ñåìâáßíåé êáé ëÝåé üôé : «åßíáé õðü á-
íá÷þñçóç êáé ôï 74ï óìÞíïò».
Ï Ìïõóïëßíé êëåßíåé ôç óýóêåøç,
áíáêåöáëáéþíïíôáò ôá óõìðåñÜóìá-
ôÜ ôçò: «ÅðéèåôéêÞ åíÝñãåéá óôçí
¹ðåéñï, ðáñáêïëïýèçóç ôçò êáôá-
óôÜóåùò êáé ðßåóç ðñïò ôç Èåóóáëï-
íßêç (ôïìÝáò ÊïñõôóÜò) êáé, óå Ýíá
äåýôåñï ÷ñüíï, ðïñåßá ðñïò ôçí ÁèÞ-
íá».
Ðáñáôßèåôáé ôï áêñéâÝò êåßìåíï
ôùí ðñáêôéêþí.
ÓÔÅÍÏÃÑÁÖÇÌÅÍÏ
ÊÅÉÌÅÍÏ ÓÕÓÊÅØÅÙÓ
15çò ÏÊÔÙÂÑÉÏÕ 1940
(Óýìöùíá ìå ôçí åöçìåñßäá
Il Tempo ôçò 13çò Éïõëßïõ 1944).
Áðüññçôï
Êïéíïðïßçóç1...
ÐÑÁÊÔÉÊÏ ÔÇÓ ÓÕÓÊÅØÅÙÓ2
Ç óýóêåøç Ýëáâå ÷þñá óôçí áßèïõóá
óõíåäñéÜóåùí ôïõ «Íôoýôóå» óôï
ÐáëÜôóï ÂåíÝôóéá ôçí 15ç
Ïêôùâñßïõ 1940-×VIII -¿ñá 11:00
Ðáñüíôåò: Ï «Íôïýôóå». Ïé Åîï÷ü-
ôáôïé: ÔóéÜíï, Ìðáíôüëéï, Óïíôïý,
Ôæáêïìüíé, ÑïÜôôá, Âéóêüíôé ÐñÜ-
óêá. ÃñáììáôÝáò: Ï Áíôéóõíôáãìá-
ôÜñ÷çò ÔñïìðÝôá.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Ï óêïðüò ôçò óõóêÝøå-
ùò áðïâëÝðåé óôçí áðïóáöÞíéóç ôïõ
ôñüðïõ åíåñãåßáò, ôïí ïðïßï óå ãåíéêÝò
ãñáììÝò Ý÷ù áðïöáóßóåé íá åöáñìü-
óù åíáíôßïí ôçò ÅëëÜäïò.
Ç åíÝñãåéá áõôÞ óå Ýíá ðñþôï ÷ñü-
íï ðñÝðåé íá ðñïâëÝðåé áíôéêåéìåíé-
êïýò óêïðïýò ôüóï óôç èÜëáóóá üóï
êáé óôçí îçñÜ, ïé ïðïßïé íá ðåñéëáì-
âÜíïõí ôçí êáôÜëçøç ôùí Éïíßùí íÞ-
óùí Æáêýíèïõ, ÊåöáëïíéÜò, Êåñêý-
ñáò, êáèþò êáé ôçò Èåóóáëïíßêçò.
¼ôáí èá åðéôý÷ïõìå ôçí êáôÜëçøç
ôùí áíùôÝñù áíôéêåéìåíéêþí óêïðþí,
èá åîáóöáëßóïõìå ôç âåëôßùóç ôùí èÝ-
óåùí ìáò óôç Ìåóüãåéï, Ýíáíôé ôçò Áã-
ãëßáò.
Óå Ýíá äåýôåñï ÷ñüíï Þ óå óõíäõá-
óìü ìå áõôÝò ôéò åíÝñãåéåò, èá åðéäéþ-
îïõìå ôçí ïëïêëçñùôéêÞ êáôÜëçøç
ôçò ÅëëÜäïò, èÝôïíôÜò ôçí åêôüò ìÜ-
÷çò, ðñïêåéìÝíïõ íá äéáóöáëßóïõìå,
õðü ïðïéåóäÞðïôå óõíèÞêåò, ôçí ðá-
ñáìïíÞ ôçò óôï äéêü ìáò ðïëéôéêïïé-
êïíïìéêü ÷þñï.
¸ôóé, ðñïóäéïñßæïíôáò óáöþò ôï
èÝìá, Ý÷ù êáèïñßóåé áêüìç êáé ôçí ç-
ìåñïìçíßá (åéóâïëÞò), ç ïðïßá ðéóôåý-
ù üôé äåí èá ðñÝðåé íá êáèõóôåñÞóåé
ïýôå þñá. ÄçëáäÞ ôçí 26ç Ïêôùâñßïõ.
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 13
 ÁõôÞ åßíáé, ìéá åíÝñãåéá ôçí ïðïßá
åðåîåñãÜæïìáé áðü ìÞíåò, ðñéí áêüìç
áðü ôç óõììåôï÷Þ ìáò óôïí ðüëåìï
êáé ôçí Ýíáñîç å÷èñïðñáîéþí (ìå ôç
Ãáëëßá óôéò 10/6/1940).
ÈÝôïíôáò áõôÜ ôá âáóéêÜ óçìåßá,
ôþñá Þñèå ç þñá íá åîåôÜóïõìå ðþò
èá ðñÝðåé íá åîåëé÷èåß áõôÞ ç åíÝñ-
ãåéá êáé ãé’ áõôü ðáñÞããåéëá íá êáëÝ-
óïõí (óôç Ñþìç) ôïí ÔïðïôçñçôÞ
óôçí Áëâáíßá (Ôæáêïìüíé) êáé ôïí
ÄéïéêçôÞ ôùí ÄõíÜìåùí Áëâáíßáò (Â.
ÐñÜóêá), åðåéäÞ áõôïß åêöñÜæïõí ôï
ðïëéôéêïóôñáôéùôéêü ðëáßóéï, ðÜíù
óôï ïðïßï åìåßò ìðïñïýìå íá ðñïâëÝ-
øïõìå üëá ôá åíäåäåéãìÝíá ìÝôñá
ðïõ ðñÝðåé íá ëçöèïýí ãéá íá ðñï-
óåããßóïõìå, ìå ôïí ðñïóöïñüôåñï
ôñüðï êáé ôïõò ðëÝïí åõíïúêïýò ü-
ñïõò áðü ðëåõñÜò ÷ñüíïõ, ôïõò áíôé-
êåéìåíéêïýò ìáò óêïðïýò. ÐñïóèÝôù,
üôé äåí âëÝðù ðåñéðëïêÝò óôï ÂïññÜ.
Ç Ãéïõãêïóëáâßá Ý÷åé êÜèå óõìöÝñïí
íá ðáñáìåßíåé áìÝôï÷ç, üðùò Üëëù-
óôå Ý÷ïõí äçìüóéá äéáêçñýîåé ôá åðß-
óçìá üñãáíÜ ôçò, ôá ïðïßá áðïêëåß-
ïõí ôçí ðåñßðôùóç åìðëïêÞò ôçò, å-
êôüò åÜí ðñüêåéôáé ãéá ôçí Üìõíá ôçò
÷þñáò.
Åðßóçò, ðñïâëÞìáôá áðü ðëåõñÜò
Ôïýñêùí ôá áðïêëåßù, åéäéêÜ áðü ôü-
ôå ðïõ ïé ìåí Ãåñìáíïß Ý÷ïõí åãêáôá-
óôáèåß óôç Ñïõìáíßá, ç äå Âïõëãáñßá
Ý÷åé åíéó÷õèåß. Ç ôåëåõôáßá ìðïñåß íá
ðáßîåé ôï ñüëï ôïõ ðéïíéïý óôç óêáêé-
Ýñá ìáò êáé èá ðñïâþ óôá áðáñáßôç-
ôá äéáâÞìáôá ãéá íá ìç ÷áèåß áõôÞ ç
14 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ìïíáäéêÞ åõêáéñßá, ðñïêåéìÝíïõ íá
åíèáññõíèïýí ïé âëÝøåéò3 ôçò óôç Ìá-
êåäïíßá-ÈñÜêç êáé óôçí Ýîïäï ôçò
óôç èÜëáóóá (Áéãáßï).
¸÷ïíôáò êáèïñßóåé ôïõò áíôéêåé-
ìåíéêïýò óêïðïýò ìáò êáé ôçí çìåñï-
ìçíßá, ðñÝðåé ôþñá íá äïýìå ôéò Üëëåò
ðëåõñÝò ãéá ôçí üëç êáôÜóôáóç, åéò
ôñüðïí þóôå íá ìðïñÝóïõìå -ìå âÜóç
áõôÝò- íá áðïöáóßóïõìå ôá ìÝôñá ðïõ
èá ðÜñïõìå êáé ôá ìÝóá ðïõ èá äéáèÝ-
óïõìå.
(Êáëåß ôïí ÔïðïôçñçôÞ óôçí Áëâá-
íßá íá åêèÝóåé ðþò âëÝðåé ôçí êáôÜ-
óôáóç.)
ÔÆÁÊÏÌÏÍÉ: Óôçí Áëâáíßá áíá-
ìÝíïõí ôçí åíÝñãåéá ìå áíõðïìïíçóßá.
Ç ÷þñá Ý÷åé îåóçêùèåß êáé ïé êÜôïé-
êïé åßíáé ãåìÜôïé ÷áñÜ. Ìðïñþ íá óáò
äéáâåâáéþóù üôé ï åíèïõóéáóìüò ôïõò
åßíáé ôüóï æùçñüò, þóôå ôïí ôåëåõôáßï
êáéñü Ý÷ïõí êÜðùò äõóáñåóôçèåß å-
ðåéäÞ ç åíÝñãåéá äåí Ý÷åé áêüìç åêäç-
ëùèåß. ¸÷ïõìå ðñïâëÝøåé, ëáìâÜíï-
íôáò ôá áðáñáßôçôá ìÝôñá, ôïí åöï-
äéáóìü ôçò ÷þñáò ìå ôñüöéìá.
ÕðÜñ÷åé ï êßíäõíïò ôïõ «ëéìÝíá ôïõ
Äõññá÷ßïõ», õðü ôçí Ýííïéá üôé áí
âïìâáñäéóèåß èá Ý÷ïõìå äõóêïëßåò
óôïõò áíåöïäéáóìïýò. Ôï ðñüâëçìá
ôùí ïäéêþí óõãêïéíùíéþí Ý÷åé áéóèçôÜ
âåëôéùèåß êáé èá ðñÝðåé íá èåùñçèåß
ùò ëõìÝíï.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Ðïéá åßíáé ç ãíþìç ôùí
Áëâáíþí ãéá ôçí êáôÜóôáóç óôçí Åë-
ëÜäá; Áõôü åßíáé Ýíá èÝìá ðïõ ðñÝðåé
íá ãíùñßæïõìå.
 ÔÆÁÊÏÌÏÍÉ: Åßíáé ðïëý äýóêï-
ëï íá ôï äéåõêñéíßóù. Ç êïéíÞ ãíþìç
åßíáé óå õðåñâïëéêü âáèìü áäéÜöïñç.
Åß÷áìå äçìïóéåýóåé (óêüðéìá) ôçí åß-
äçóç üôé åß÷å äïëïöïíçèåß ìå áðÜí-
èñùðï ôñüðï ç áíéøéÜ åíüò ãíùóôïý
Áëâáíïý ðáôñéþôç (áðü ¸ëëçíåò),
áëëÜ Ýóðåõóáí í’ áðáíôÞóïõí (ïé Áë-
âáíïß), äéáøåýäïíôáò ôï ãåãïíüò. ÐÜ-
íôùò, áðü ðëçñïöïñßåò ïñãÜíùí ìáò
ðñïêýðôåé üôé, åíþ åäþ êáé äõï ìÞíåò
ïé ¸ëëçíåò äåí öáßíïíôáí äéáôåèåéìÝ-
íïé íá ðñïâÜëëïõí óïâáñÞ áíôßóôáóç,
ôþñá ðáñïõóéÜæïíôáé áðïöáóéóìÝíïé
íá áíôéäñÜóïõí óôçí åíÝñãåéÜ ìáò. Ï
ìõóôéêüò ñáäéïöùíéêüò óôáèìüò ðïõ
Ý÷ïõìå åãêáôáóôÞóåé óôï Áñãõ-
ñüêáóôñï, ìå ôïí ïðïßï áíáðôýóóïõ-
ìå ìéá äñáóôÞñéá ðñïðáãÜíäá, Ý÷åé á-
ðïêôÞóåé óåâáóôü áêñïáôÞñéï, ìå óõ-
íÝðåéá íá Ý÷ïõìå åðéôý÷åé åõíïúêÜ á-
ðïôåëÝóìáôá. Ðéóôåýù üôé ç åëëçíéêÞ
áíôßäñáóç èá åðçñåáóèåß ðïéêéëïôñü-
ðùò êáé ãé’ áõôü ç åíÝñãåéá ìáò èá
ðñÝðåé íá åßíáé ôá÷åßá, áðïöáóéóôéêÞ
êáé åðéâëçôéêÞ, ôáõôü÷ñïíá äå êáé
ðñïóåêôéêÞ.
ÌÝíåé, åí óõíå÷åßá, íá õðïëïãßóïõ-
ìå ðïéá âïÞèåéá åßíáé äõíáôüí íá
ðáñÜó÷ïõí ïé ¢ããëïé óôçí ÅëëÜäá á-
ðü ôç èÜëáóóá.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Áðïêëåßù ìå ôïí ðëÝïí
êáôçãïñçìáôéêü ôñüðï ôçí áðïóôïëÞ
(áðü ôïõò ¢ããëïõò) óôñáôåõìÜôùí.
Áêüìç êáé ç Áåñïðïñßá ôïõò äåí Ý÷åé
äõíÜìåéò áðïôñïðÞò.
ÔÆÁÊÏÌÏÍÉ: Ç ìïíáäéêÞ áíçóõ-
÷ßá èá ìðïñïýóå íá ðñïêýøåé áðü ôç
óôáäéáêÞ (êáé ü÷é ôá÷åßá) êáôÜëçøç
ôçò ÅëëÜäïò, åðåéäÞ ïé ¢ããëïé, áðü ôéò
åíáðïìåßíáóåò âÜóåéò èá Þôáí óå èÝóç
íá åîáðïëýïõí áåñïðïñéêÝò åðéèÝ-
óåéò, ôüóï êáôÜ ôçò íüôéáò Éôáëßáò üóï
êáé êáôÜ ôçò Áëâáíßáò. Ç ÅëëçíéêÞ Á-
åñïðïñßá äéáèÝôåé 144 áåñïóêÜöç, ãå-
ãïíüò ôï ïðïßï äåí åìðíÝåé êÜðïéá óï-
âáñÞ áíçóõ÷ßá.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Ðïéá åßíáé ç êáôÜóôá-
óç ôïõ çèéêïý ôïõ Åëëçíéêïý ðëçèõ-
óìïý;
ÔÆÁÊÏÌÏÍÉ: Öáßíåôáé üôé åßíáé
óå ðïëý ÷áìçëü åðßðåäï.
ÔÓÉÁÍÏ: ÐáñïõóéÜæåôáé ìéá óá-
öÞò äéáßñåóç ìåôáîý ôïõ ðëçèõóìïý
êáé ìéáò çãåôéêÞò ôÜîåùò ðïëéôéêþí
êáé ðëïõôïêñáôþí. Ç ôåëåõôáßá, äéá-
ôçñåß æùíôáíü ôï ðíåýìá ôçò áíôéóôÜ-
óåùò êáé ôçí áããëïöéëßá óôç ÷þñá.
ÁõôÞ åßíáé ìéá åëá÷ßóôç ôÜîç áíèñþ-
ðùí ðïëý ðëïõóßùí, åíþ ç Üëëç åßíáé
áäéÜöïñç ãéá üëá ôá óõìâáßíïíôá, óõ-
ìðåñéëáìâáíïìÝíçò êáé ôçò (äéáöáé-
íïìÝíçò) åéóâïëÞò ìáò.
ÍÔÏÕÔÓÅ: (Êáëåß ôïí Óôñáôçãü
Âéóêüíôé ÐñÜóêá íá åêèÝóåé ôç óôñá-
ôéùôéêÞ êáôÜóôáóç.)
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: ¸÷ïõìå
ðñïðáñáóêåõÜóåé ìéá åðé÷åßñçóç êá-
ôÜ ôçò Çðåßñïõ, ç ïðïßá èá åßíáé Ýôïé-
ìç íá äéåîá÷èåß óôéò 26 ôñÝ÷ïíôïò êáé
ç ïðïßá ðáñïõóéÜæåé ðïëý åõíïúêÝò
ðñïïðôéêÝò.
Ç ãåùãñáöéêÞ äéáìüñöùóç ôçò Ç-
ðåßñïõ, äåí ðáñÝ÷åé ôç äõíáôüôçôá óå
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 15
 Üëëåò (åðéðñüóèåôåò) ÅëëçíéêÝò ÄõíÜ-
ìåéò íá ðáñÝìâïõí, åðåéäÞ áðü ôç ìéá
ðëåõñÜ åßíáé ç èÜëáóóá êáé áðü ôçí
Üëëç ìéá äõóðñüóéôç áëðéêÞ æþíç
(Ðßíäïò). Ôï åðéëåãÝí ó÷Ýäéï ðñï-
âëÝðåé ìéá óåéñÜ ðáñáðëáíçôéêþí ìÝ-
ôñùí ôùí Åëëçíéêþí ÄõíÜìåùí -õðï-
ëïãéæüìåíùí ðåñßðïõ óôïõò 30.000
Üíäñåò- ãåãïíüò ôï ïðïßï ìáò äßäåé ôç
äõíáôüôçôá êáôáëÞøåùò ôçò Çðåßñïõ
óå âñá÷ý ÷ñïíéêü äéÜóôçìá, 10 Ýùò 15
çìåñþí. ÁõôÞ ç åðé÷åßñçóç- ç ïðïßá
äçìéïõñãåß ôéò ðñïûðïèÝóåéò íá åêìç-
äåíßóïõìå üëåò ôéò ÅëëçíéêÝò ÄõíÜ-
ìåéò- Ý÷åé ðñïðáñáóêåõáóèåß ìÝ÷ñé
ôçí ôåëåõôáßá ëåðôïìÝñåéá êáé åßíáé
ôÝëåéá, üóï åßíáé áíèñùðßíùò äõíáôüí.
Ç åðéôõ÷ßá ôçò åíåñãåßáò èá ìáò
åðéôñÝøåé íá âåëôéþóïõìå ôéò èÝóåéò
ìáò, èá ìáò ðáñÜó÷åé ìéá óõíïñéáêÞ
ôïðïèåóßá ðëÝïí áóöáëÞ êáé èá ìáò
áðïöÝñåé ôçí êáôï÷Þ ôïõ ëéìÝíá ôçò
ÐñÝâåæáò, ç ïðïßá èá ìåôáâÜëëåé ðëÞ-
ñùò (åðß ôá âåëôßù) ôçí êáôÜóôáóÞ
ìáò.
ÁõôÞ åßíáé ç ðñþôç öÜóç ôùí åðé-
÷åéñÞóåùí ìáò, ç ïðïßá èá ìáò ïäçãÞ-
óåé óå åõíïúêüôåñåò èÝóåéò.
Åí ôïýôïéò, ç åíÝñãåéá åîáñôÜôáé á-
ðü ôéò êëéìáôïëïãéêÝò óõíèÞêåò. Ãéá
ìåñéêÝò åâäïìÜäåò ç åðï÷Þ ôùí
âñï÷þí èá ìðïñïýóå íá ìáò ðñïêáëÝ-
óåé óïâáñÝò äõó÷Ýñåéåò óôçí êáôÜëç-
øç ôçò Çðåßñïõ êáé ôçò âÜóåùò ôçò
ÐñÝâåæáò.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Ç çìåñïìçíßá åíÜñîå-
ùò ôùí åðé÷åéñÞóåùí, äõíáôüí íá êá-
16 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
èïñéóèåß åíùñßôåñá, áëëÜ ü÷é áñãüôå-
ñá.
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: Ôï çèéêü ôïõ
óôñáôåýìáôïò åßíáé õøçëüôáôï êáé ï
åíèïõóéáóìüò óôïí áíþôåñï äõíáôü
âáèìü. Äåí Ý÷ù ðïôÝ ðáñáðïíåèåß ãéá
ôç äéáãùãÞ ôùí óôñáôåõìÜôùí óôçí
Áëâáíßá. Ç ìïíáäéêÞ åêäÞëùóç áðåé-
èáñ÷ßáò, ôçí ïðïßá äéáðßóôùóá åßíáé
áõôÞ ôùí Áîéùìáôéêþí êáé Ïðëéôþí,
ïé ïðïßïé äéáêáôÝ÷ïíôáé áðü áäçìïíßá
íá ðñï÷ùñÞóïõí êáé íá ðïëåìÞóïõí.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Ðüóåò äõíÜìåéò äéáèÝ-
ôåôå;
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: Ðåñßðïõ
70000 Üíäñåò êáé åðß ðëÝïí ôá åéäéêÜ
ÔÜãìáôá.
Åí óõãêñßóåé ìå ôéò äõíÜìåéò ôïõ
áíôéðÜëïõ ðïõ âñßóêïíôáé óôï ìÝôùðï
-ðåñßðïõ 30000 Üíäñåò- Ý÷ïõìå ìéá õ-
ðåñï÷Þ (ðÜíù áðü) äýï ðñïò Ýíá.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Êáé üóïí áöïñÜ óôá
ìÝóá: ¢ñìáôá, áìõíôéêÝò ïñãáíþóåéò
êëð. ôïõ å÷èñïý;
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: Ç ìïíáäéêÞ
áíçóõ÷ßá Ýãêåéôáé óôçí õðïóôÞñéîç
ôçí ïðïßá èá ìðïñïýóå íá ðáñÜó÷åé
óôïí áíôßðáëï ç ÁããëéêÞ Áåñïðïñßá,
áöïý ç ÅëëçíéêÞ ãéá ìÝíá äåí õößóôá-
ôáé.
¼óïí áöïñÜ óôï ìÝôùðï ðñïò ôç
Èåóóáëïíßêç, åßíáé áíÜãêç íá ðñï-
âëÝøïõìå ôçí ýðáñîç êÜðïéáò åöå-
äñåßáò, ëüãù ôùí åðï÷éáêþí óõíèç-
êþí (ðïõ äõóêïëåýïõí ôéò ìå-
ôáêéíÞóåéò äõíÜìåùí).
Èá ðñÝðåé ðÜíôùò íá äþóïõìå
ðñïâÜäéóìá óôçí åíÝñãåéá ðñïò
¹ðåéñï.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Ç åíÝñãåéá ðñïò Èåó-
óáëïíßêç åßíáé óçìáíôéêÞ, ãéáôß åßíáé
áíÜãêç íá åìðïäßóïõìå ôç ìåôáôñïðÞ
ôçò óå áããëéêÞ âÜóç.
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: Ãé’ áõôÞí ôçí
åíÝñãåéá, ðÜíôùò, ÷ñåéÜæåôáé êÜðïéïò
÷ñüíïò. Ï ëéìÝíáò áðïâéâÜóåùò åßíáé
ôï ÄõññÜ÷éï, ôï ïðïßï áðÝ÷åé áðü ôç
Èåóóáëïíßêç ðåñßðïõ 300 ÷éëéüìåôñá.
Ãé’ áõôüí ôï ëüãï áðáéôåßôáé ÷ñüíïò
ðåñßðïõ äýï ìçíþí.
ÍTÏÕÔÓÅ: Ìïëáôáýôá, ðñÝðåé íá
åìðïäßóïõìå ôïõò ¢ããëïõò íá áðï-
âéâáóèïýí óôç Èåóóáëïíßêç. Åßíáé
óçìáíôéêü êáé ó’ áõôü ôï ìÝôùðï íá
óôåßëïõìå äýï (åðß ðëÝïí) Ìåñáñ÷ßåò,
åðåéäÞ Ýôóé èá ìðïñïýóáìå íá åöåë-
êýóïõìå ôç óõíäñïìÞ ôùí ÂïõëãÜñùí.
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: Áêüìç, ãéá
íá áñ÷ßóïõìå ôçí ðïñåßá ðñïò ôçí Á-
èÞíá, áðáñáßôçôç ðñïûðüèåóç ôõã÷Ü-
íåé ç êáôÜëçøç ôçò Çðåßñïõ êáé ôïõ
ëéìÝíá ôçò ÐñÝâåæáò.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Êáé ç êáôÜëçøç ôùí
ôñéþí íÞóùí Æáêýíèïõ, ÊåöáëïíéÜò
êáé Êåñêýñáò.
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: Âåâáßùò.
ÍÔÏÕÔÓÅ: ÁõôÝò ïé åíÝñãåéåò ðñÝ-
ðåé, íá åîåëé÷èïýí óõã÷ñüíùò. Ãíùñß-
æåôå ðïéï åßíáé ôï çèéêü ôùí ÅëëÞíùí
óôñáôéùôþí;
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: Äåí åßíáé Üí-
èñùðïé ðïõ èá ôïõò Üñåóå íá ðïëå-
ìÞóïõí.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Ôþñá, èá èÝóù Ýíá æÞ-
ôçìá áêüìç. ¸÷ïíôáò êáèïñßóåé ôçí
çìåñïìçíßá, èá ðñÝðåé íá äïýìå ðþò
èá ðáñïõóéÜóïõìå ôá ðñïó÷Þìáôá ãé’
áõôÞí ôçí ôåëåóßäéêá áðïöáóéóèåßóá
åðé÷åßñçóÞ ìáò. Ìßá äéêáéïëïãßá ãåíé-
êïý ÷áñáêôÞñá áíÜãåôáé óôï ãåãïíüò
üôé ç ÅëëÜäá åßíáé óýììá÷ïò ôùí
å÷èñþí ìáò, ïé ïðïßïé ÷ñçóéìïðïéïýí
ôéò âÜóåéò ôçò êëð., áëëÜ ìåôÜ ÷ñåéÜæå-
ôáé íá õðÜñîåé (åöåõñåèåß) êÜðïéï å-
ðåéóüäéï, ìå âÜóç ôï ïðïßï èá éó÷õñé-
óèïýìå üôé åéóâÜëáìå ãéá ôçí åðéâïëÞ
ôçò ôÜîåùò. ÅÜí áõôü ôï åðåéóüäéï
ìðïñïýìå íá ôï óêçíïèåôÞóïõìå, Ý÷åé
êáëþò, åÜí ü÷é èá ðñïóðïéçèïýìå üôé
äçìéïõñãÞèçêå, ïðüôå åßíáé ôï ßäéï.
ÔÆÁÊÏÌÏÍÉ: Åãþ ìðïñþ íá
êÜíù êÜôé óôá óýíïñá, üðùò åðåéóü-
äéá ìåôáîý êáôïßêùí ôçò ÔóáìïõñéÜò
(Èåóðñùôßáò) êáé ôùí åëëçíéêþí áñ-
÷þí.
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: ¸÷ïõìå
ðñïôïðïèåôÞóåé üðëá êáé ÷åéñïâïìâß-
äåò ãáëëéêÞò ðñïåëåýóåùò (óôï Ýäá-
öïò ìáò), ðñïêåéìÝíïõ íá åðéêáëå-
óèïýìå ìéá (áðñüêëçôç) åðßèåóç.
ÍÔÏÕÔÓÅ: ¼ëá áõôÜ Ý÷ïõí ìéá á-
ìåëçôÝá áîßá ãéá ìÝíá êáé óõíéóôïýí
ìéá êÜðïéá óõãêÜëõøç. Ìïëáôáýôá
åßíáé êáëü áí ìðïñÝóåôå íá ôá äç-
ìéïõñãÞóåôå óå ôñüðï þóôå íá äïèåß á-
öïñìÞ ãéá ôï Üíáììá ôïõ öéôéëéïý.
ÔÓÉÁÍÏ: Ðüôå åðéèõìåßôå íá ëÜ-
âåé ÷þñá ôï åðåéóüäéï;
ÍÔÏÕÔÓÅ: Óôéò 24 Ïêôùâñßïõ.
ÔÓÉÁÍÏ: Óôéò 24 íá åßóèå âÝâáéïò
üôé ôï åðåéóüäéï èá óõìâåß.
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 17
 ÍÔÏÕÔÓÅ: ÊáíÝíáò äåí èá ðéóôÝ-
øåé ó’ áõôÞí ôç ìïéñáßá óýìðôùóç, áë-
ëÜ ãéá ìéá äéêáéïëïãßá ìåôáöõóéêïý
÷áñáêôÞñá, ìðïñåß íá ëå÷èåß üôé Þôáí
áíáãêáßá êáôÜëçîç.
Åêåßíï ôï ïðïßï åðéâÜëëåôáé óå å-
ðé÷åéñÞóåéò áõôïý ôïõ åßäïõò, åßíáé íá
äñÜóïõìå ìå ôç ìåãßóôç äõíáôÞ ôá÷ý-
ôçôá êáé áðïöáóéóôéêüôçôá, åðåéäÞ å-
äþ âñßóêåôáé ôï ìõóôéêü ôçò åðéôõ÷ß-
áò, áêüìç êáé áðÝíáíôé ó’ áõôïýò, ïé
ïðïßïé èá ìðïñïýóáí íá åããõçèïýí
(óôïõò ¸ëëçíåò), åîùôåñéêÞ âïÞèåéá
(¢ããëïé).
Ôþñá åßíáé áíÜãêç íá ðáñïõóéÜ-
óïõìå áõôü ôï Üëëïèé óå ôñüðï þóôå
íá ìðïñåß íá ëå÷èåß: «Äåí ìðïñåß (ôþ-
ñá) íá ãßíåé ôßðïôå. ÈÝëåôå íá ôñÝîåôå
íá âïçèÞóåôå áõôïýò ðïõ åßíáé Þäç çô-
ôçìÝíïé;»
ÁõôÞ åßíáé ìéá Üðïøç ôçí ïðïßá ïé
Ôïýñêïé èá ìðïñïýóáí íá äéáôõðþ-
óïõí êáé ôçí ïðïßá áêüìç êáé ïé
¢ããëïé èá åýñéóêáí âïëéêÞ.
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: Ç åðé÷åßñç-
óç (êáôÜ ôçò ÅëëÜäïò) åßíáé ðñïðá-
ñáóêåõáóìÝíç êáôÜ ôñüðï þóôå íá
äïèåß ç åíôýðùóç ìéáò ñáãäáßáò áíá-
ôñïðÞò óå ëßãåò çìÝñåò.
ÍÔ¼ÕÔÓÅ: ÁíáëáìâÜíù ðñïóù-
ðéêÜ ôçí åõèýíç ó’ áõôÞí ôçí õðüèåóç
(ôçò åéóâïëÞò óôçí ÅëëÜäá). Óáò ëÝãù
üôé äåí èá ðñÝðåé íá áíçóõ÷Þóåôå õ-
ðåñâïëéêÜ ãéá ôéò áðþëåéåò ðïõ åíäå-
÷ïìÝíùò èá õðïóôïýìå, ãéáôß, áðü áí-
èñùðéóôéêÞò ðëåõñÜò áíçóõ÷þ ðïëý,
áêüìç êáé ãéá ôç æùÞ åíüò óôñáôéþôç.
18 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
Ôï ëÝãù áõôü, åðåéäÞ Üëëåò öïñÝò Ý-
íáò áñ÷çãüò äéóôÜæåé åí üøåé ôùí
óïâáñþí áðùëåéþí ðïõ åêôéìÜ üôé èá
õðïóôåß.
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: ÄéÝôáîá, ôá
ÔÜãìáôá íá åðéôßèåíôáé ðÜíôá, áêüìç
êáé åíáíôßïí ìßáò Ìåñáñ÷ßáò,
ÌÐÁÍÔÏËÉÏ: Ôï èÝìá (ôçò åéóâï-
ëÞò) Ý÷åé äõï óêÝëç. Áö’ åíüò ìåí ôéò á-
íôéäñÜóåéò ôçò ÅëëÜäïò, áö’ åôÝñïõ äå
ôçí áããëéêÞ âïÞèåéá. ÐñïóùðéêÜ,
óõìöùíþ ðëÞñùò ìå åóÜò, üôé åßíáé
ó÷åäüí âÝâáéïò ï áðïêëåéóìüò ôçò ðå-
ñéðôþóåùò áðïâéâÜóåùò Áããëéêþí å-
íéó÷ýóåùí. ÁõôÝò, ðñÝðåé íá ìáò áíç-
óõ÷åß ðïëý ðåñéóóüôåñï üôé åíäÝ÷åôáé
íá ðñáãìáôïðïéçèïýí óôçí Áßãõðôï,
ðáñÜ óôçí ÅëëÜäá. ¢ëëùóôå, óôç Ìå-
óüãåéï ôá óôñáôåýìáôÜ ìáò, ìåôáöå-
ñüìåíá ìå ðëïßá, áéóèÜíïíôáé áíá-
óöÜëåéá. Ãé’ áõôü, ç ìüíç äõíáôÞ âïÞ-
èåéá óôïõò ¸ëëçíåò åßíáé åê ìÝñïõò
ôçò (ÁããëéêÞò) Áåñïðïñßáò. Ìå áõôÞí
ôçí åêäï÷Þ, èá Ýðñåðå íá õéïèåôÞóïõ-
ìå ôç äõíáôüôçôá óõìðôþóåùò ôçò å-
íåñãåßáò êáôÜ ôçò ÅëëÜäïò ìå åêåßíç
êáôÜ ôçò ÌÜñóá Ìáôñïý÷ (Áßãõ-
ðôïò). Óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ åßíáé ðï-
ëý äýóêïëï (ãéá ôïõò ¢ããëïõò) íá
ðåñéêüøïõí áñéèìü ðôÞóåùí áðü ôï
ÈÝáôñï ÐïëÝìïõ ôçò Áéãýðôïõ åð’ ù-
öåëåßá ôçò ÅëëÜäïò. Áõôü, ìðïñïýìå
íá ôï åðéôý÷ïõìå, åðåéäÞ óôéò 26 ôñÝ-
÷ïíôïò (Ïêôþâñéïò) êáé ï (ÓôñáôÜñ-
÷çò) ÃêñáôóéÜíé (óôç Ëéâýç) ìðïñåß
íá åßíáé Ýôïéìïò (íá åðéôåèåß).
ÍÔÏÕÔÓÅ: Åãþ èá ðñïôéìïýóá íá
ðñïçãçèåß ãéá ëßãåò çìÝñåò ç åíÝñãåéá
ôïõ ÃêñáôóéÜíé. ÅðåéäÞ, êáôüðéí, ôï
ãåãïíüò ôçò êáôáëÞøåùò ôçò ÌÜñóá
Ìáôñïý÷, èá êáôáóôÞóåé áêüìç ðéï
äýóêïëç ôç äõíáôüôçôá ðáñï÷Þò (áã-
ãëéêÞò áåñïðïñéêÞò) âïÞèåéáò (óôçí
ÅëëÜäá), õðïëïãßæïíôáò üôé åìåßò äåí
èá óôáìáôÞóïõìå åêåß (áëëÜ èá ðñï-
÷ùñÞóïõìå ðñïò áíáôïëÜò).
×Üíïíôáò ôç íåõñáëãéêÞ âÜóç ôçò
Áéãýðôïõ, áêüìç êáé áí ç Áããëßá åßíáé
óå èÝóç íá óõíå÷ßóåé íá áíèßóôáôáé, ç
ÂñåôáíéêÞ Áõôïêñáôïñßá èá ðåñéåñ-
÷üôáí óå áðåëðéóôéêÞ êáôÜóôáóç. Ïé
Éíäßåò äéÝñ÷ïíôáé ìéá êáôÜóôáóç á-
óôÜèåéáò êáé ïé ¢ããëïé äåí èá ìðïñïýí
ðëÝïí íá ëÜâïõí âïÞèåéá áðü ôç Íü-
ôéá ÁöñéêÞ äéÜ ìÝóïõ ôçò ÅñõèñÜò
ÈÜëáóóáò. ÐñïóèÝôù êáé ìéá Üðïøç
áðü ðëåõñÜò çèéêïý, äçëáäÞ üôé áõôÞ
ç åðéôõ÷ßá óôçí ÁöñéêÞ èá åíßó÷õå ôçí
åðéèåôéêÞ ïñìÞ ôùí óôñáôéùôþí ìáò
óôçí Áëâáíßá. Éäïý, ãéáôß åðéèõìþ Ýíá
óõã÷ñïíéóìü ôùí äýï åíåñãåéþí, ìå Ý-
íá åëáöñü ðñïâÜäéóìá åêåßíçò ôçò Á-
öñéêÞò.
ÌÐÁÍÔÏËÉÏ: ÅîåôÜæïíôáò, ôþ-
ñá, ôï åëëçíéêü ðñüâëçìá, åðéóçìáßíù
üôé ç êáôÜëçøç ìüíï ôçò Çðåßñïõ, äåí
éêáíïðïéåß ôá ó÷Ýäéá ìáò. Äåí õðåñ-
âÜëëù ëÝãïíôáò üôé åðéäßùîç ìáò ðñÝ-
ðåé íá åßíáé ç êáôÜëçøç ôçò Ðåëïðïí-
íÞóïõ áêüìç êáé ôçò ÊñÞôçò, åÜí
åðéèõìïýìå ôçí êáôï÷Þ ïëüêëçñçò ôçò
ÅëëÜäïò åðé÷åßñçóç êáôÜ ôçò Çðåß-
ñïõ, ôçí ïðïßá ìåëÝôçóå (ó÷åäßáóå) ï
Âéóêüíôé ÐñÜóêá, Ý÷åé êáëþò. Áöïý
èá Ý÷ïõìå åîáóöáëßóåé ôï áñéóôåñü
ìáò ðëåõñü (ÄõôéêÞ Ìáêåäïíßá), ïé
äõíÜìåéò ôïõ áíôéðÜëïõ äåí èá ðñÝðåé
íá ìáò äçìéïõñãÞóïõí ðïëëÝò äõóêï-
ëßåò. ¸÷ïõìå êáé ôçí Áåñïðïñßá.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Åìåßò èá äéåîáãÜãïõìå
ôéò åðé÷åéñÞóåéò ìå ôçí õðïóôÞñéîç
ôïõëÜ÷éóôïí 400 áåñïóêáöþí, éêáíþí
íá áíôéìåôùðßóïõí êáé åíäå÷ïìÝíç
ðáñåìâïëÞ ôùí ¢ããëùí.
ÌÐÁÍÔÏËÉÏ: ÅðéâÜëëåôáé íá êá-
ôáëÜâïõìå üëç ôçí ÅëëÜäá, þóôå í’ á-
ðïâåß êáñðïöüñá ç åðé÷åßñçóç. Ãé’
áõôüí ôï óêïðü áíáãêáéïýí ðåñßðïõ
20 Ìåñáñ÷ßåò, åíþ óôçí Áëâáíßá Ý-
÷ïõìå 9 êáé åðß ðëÝïí ìßá Éððéêïý. Åß-
íáé ðñïöáíÝò üôé õð’ áõôÝò ôéò óõíèÞ-
êåò áðáéôåßôáé ÷ñüíïò ôñéþí ìçíþí
(ãéá ôç óõãêÝíôñùóç êáé ìåôáöïñÜ
ôïõò).
ÑÏÁÔÔÁ: ËáìâÜíïíôáò õðüøç ü-
ëá ôá ðñïáíáöåñèÝíôá, ìðïñïýìå íá
õðïëïãßæïõìå óå ìßá äýíáìç, éóïäý-
íáìç ìå 11 Ìåñáñ÷ßåò. Ãéá íá ìç óôá-
ìáôÞóïõìå ìå ôçí êáôÜëçøç ìüíï ôçò
Çðåßñïõ, ðáñßóôáôáé áíÜãêç íá å-
íôåßíïõìå ôï ñõèìü ôçò áðïóôïëÞò
óôñáôåõìÜôùí. Áõôü, áêüìç êáé ãéá
íá ìç äþóïõìå ôçí åíôýðùóç üôé äåí
Ý÷ïõìå ðëÝïí äõíÜìåéò ãéá íá óõíå÷ß-
óïõìå ôçí ðñïþèçóç ìáò. Ãé’ áõôü áò
åîåôÜóïõìå åõèýò áìÝóùò ôï ðñü-
âëçìá ôçò êáôáëÞøåùò ïëüêëçñçò ôçò
ÅëëÜäïò.
ÍÔÏÕÔÓÅ: ¸÷ïíôáò êáèïñßóåé ôçí
Ýíáñîç ôùí åðé÷åéñÞóåùí óôéò 26
ôñÝ÷ïíôïò, ðñïâëÝðåôáé ç êáôÜëçøç
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 19
 ôçò Çðåßñïõ íá Ý÷åé óõíôåëåóèåß ðåñß-
ðïõ óôéò 10-15 Íïåìâñßïõ. ÌÝ÷ñé ôüôå,
Ý÷ïõìå Ýíá ìÞíá ãéá ôçí áðïóôïëÞ íÝ-
ùí äõíÜìåùí.
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: Ç áðïóôïëÞ
åðéðñüóèåôùí äõíÜìåùí åîáñôÜôáé á-
ðü ôçí åîÝëéîç ôïõ ó÷åäßïõ (åðé÷åéñÞ-
óåùí) êáé äåí ìðïñïýí íá áðïóôá-
ëïýí ðáñÜ ìüíï áöïý êáôáëçöèåß ç
¹ðåéñïò.
Äåí èá ðñüêåéôáé ãéá ìéá óáñùôéêÞ
åíÝñãåéá, áëëÜ ãéá ìéá åðé÷åßñçóç á-
óöáëåßáò. Ó’ áõôÞí ôçí åðï÷Þ äåí ìðï-
ñïýí íá äéåîá÷èïýí åðé÷åéñÞóåéò, ðá-
ñÜ ìüíï óôç íüôéá ÅëëÜäá.
Äéáôçñþíôáò ôï ÄõññÜ÷éï óáí âÜ-
óç ãéá íá ðñïùèçèïýìå óôç Èåóóáëï-
íßêç, áðáéôåßôáé Ýíáò ìÞíáò ãéá ôçí á-
ðïóôïëÞ êÜèå (íÝáò) Ìåñáñ÷ßáò.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Ãéá íá áðïóáöçíßóïõ-
ìå ôéò áñ÷Ýò ðïõ ôþñá áíáðôýóóïõìå,
åñùôþ ðþò âëÝðåôå ôçí ðïñåßá ðñïò
ôçí ÁèÞíá, áöïý èá Ý÷åé êáôáëçöèåß ç
¹ðåéñïò;
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: Äåí âëÝðù
(íá áíôéìåôùðßæïõìå) ðïëëÝò äõóêïëß-
åò. Ìßá (ðñüóèåôç) äýíáìç 5 Þ 6 Ìå-
ñáñ÷éþí èá Þôáí åðáñêÞò.
ÌÐÁÍÔÏËÉÏ: Èåùñþ ðëÝïí åðåß-
ãïí ôï èÝìá ôçò ðïñåßáò ðñïò ôçí ÁèÞ-
íá ðáñÜ ðñïò ôç Èåóóáëïíßêç êáé ãéá
ôï ëüãï üôé äåí öáßíåôáé ùò ðéèáíÞ å-
êåß ìéá áðïâßâáóç áããëéêþí äõíÜìå-
ùí.
ÔÓÉÁÍÏ: Ðåñéóóüôåñï èåùñåßôáé
ðéèáíÞ ìéá åðÝìâáóç ôùí ÂïõëãÜñùí.
20 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ÑÏÁÔÔÁ: ×ñåéÜæåôáé ìéá Üóêçóç
ðéÝóåùò êáé ðñïò áõôÞí ôçí ðëåõñÜ.
ÍÔÏÕÔÓÅ: ÅêôéìÜôå üôé äýï (åðé-
ðëÝïí) Ìåñáñ÷ßåò (ãéá ôçí åíÝñãåéá
ðñïò Èåóóáëïíßêç) åðáñêïýí;
ÑÏÁÔÔÁ: ÌÜëéóôá.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Ôþñá, ìïõ öáßíåôáé üôé
ïé óêÝøåéò ìáò áðïêñõóôáëëþíïíôáé.
¹ôïé, åðé÷åßñçóç ðñïò ¹ðåéñï-
Èåóóáëïíßêç. Ðáñáêïëïýèçóç ôùí å-
îåëßîåùí óå ðåñßðôùóç åðåìâÜóåùò
ôùí ÂïõëãÜñùí, ôçí ïðïßá âëÝðù ðé-
èáíÞ. ÐëÞñçò óõìöùíßá ãéá ôçí êáôÜ-
ëçøç ôçò ÁèÞíáò.
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: Êáôüðéí, á-
ðü ôçí ÁèÞíá äéá÷ùñßæïõìå (óôç ìÝ-
óç) ôçí ÅëëÜäá êáé ìðïñïýìå áêüìç
íá êáôåõèõíèïýìå êáé ðñïò ôç Èåóóá-
ëïíßêç, êéíïýìåíïé áðü ôçí ðñùôåýïõ-
óá.
ÍÔÏÕÔÓÅ: ÌåôÜ ôçí êáôÜëçøç
ôçò Çðåßñïõ êáé ìÝ÷ñé ôçí ÁèÞíá, ðü-
óç áðüóôáóç ìåóïëáâåß;
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: 250 ÷éëéüìå-
ôñá, ó’ Ýíá ìåôñßáò êáôáóôÜóåùò ïäé-
êü äßêôõï.
ÍÔÏÕÔÓÅ; Ðïéá åßíáé ç äéáìüñ-
öùóç ôïõ åäÜöïõò;
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: Øçëïß ëü-
öïé, ôñá÷åßò êáé ãõìíïß.
ÑÏÁÔÔÁ: Áõôü åßíáé óùóôü ìÝ÷ñé
åíüò óçìåßïõ, ãéáôß ðñïêýðôåé áíÜãêç
íá äéáó÷ßóïõìå ìéá ïñïóåéñÜ ýøïõò
2000 ì. (ÐáñïõóéÜæåé óôïí Íôïýôóå Ý-
íá óôñáôéùôéêü ÷Üñôç ôçò ðåñéï÷Þò.)
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: Åßíáé åäÜöç
óôá ïðïßá õðÜñ÷åé Ýíáò áñéèìüò çìéï-
íéêþí ïäåýóåùí.
ÍÔÏÕÔÓÅ: ¸÷åôå ìåëåôÞóåé áõôÜ
ôá äñïìïëüãéá;
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: ÌÜëéóôá,
áñêåôÝò öïñÝò.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Ôþñá, áò äïýìå äõï
Üëëá æçôÞìáôá. ¸÷ïíôáò êáèïñßóåé ü-
ëá áõôÜ, ðüóåò åðß ðëÝïí Ìåñáñ÷ßåò
áðáéôïýíôáé íá óôåßëïõìå óôçí Áëâá-
íßá ãéá íá êáôáëÜâïõìå üëç ôçí ðåñéï-
÷Þ ìÝ÷ñé ôçí ÁèÞíá;
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: Óå Ýíá ðñþ-
ôï ÷ñüíï åêôéìÜôáé üôé åßíáé áñêåôÝò
ôñåéò (åðß ðëÝïí) ïñåéíÝò (áëðéíéóôþí)
Ìåñáñ÷ßåò, áí êé áõôü èá ôï êáèï-
ñßóïõí ïé ðñáãìáôéêÝò óõíèÞêåò. Å-
êåßíç ôçí þñá áõôÝò ïé äõíÜìåéò èá
ðñÝðåé íá ìðïñïýí íá ìåôáöåñèïýí
óôï ëéìÝíá ôçò ¢ñôáò (ÐñÝâåæá), ìÝóá
óå ìéá íý÷ôá.
ÍÔÏÕÔÓÅ: ¢ëëï æÞôçìá. Ðïéá ç
óõíåéóöïñÜ ôùí Áëâáíþí ôüóï óå ôá-
êôéêü óôñáôü üóï êáé óå Üôáêôïõò,
óôïõò ïðïßïõò äßäù ìåãÜëç óçìáóßá;
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: Ãéá ôï èÝìá
áõôü. Ý÷ïõìå êáôáñôßóåé áíÜëïãï ó÷Ý-
äéï. Ðñïôåßíïõìå ôçí ïñãÜíùóç Óõ-
ãêñïôçìÜôùí ÁôÜêôùí áðü 2500 Ýùò
3000 Üíäñåò, óôåëå÷ùìÝíùí ìå Áîéù-
ìáôéêïýò ìáò.
ÔÆÁÊÏÌÏÍÉ: Ïé áéôÞóåéò ôïõò
(ãéá êáôÜôáîç) åßíáé ðÜñá ðïëëÝò.
Ðïëëïýò ÌïõóïõëìÜíïõò äåí óõìöÝ-
ñåé íá ôéò õðïâÜëëïõí ãéá í’ áðïöý-
ãïõí ôéò ìåôáîý ôïõò ðñÜîåéò áíôåêäé-
êÞóåùí.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Êáôüðéí áõôþí, Ý÷åôå
óõãêåêñéìÝíï áñéèìü ïìÜäùí Üôá-
êôùí ðïõ ìðïñåßôå íá óõãêñïôÞóåôå;
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: ¼ëá åßíáé
ïñãáíùìÝíá. ¸÷ù Þäç óôåßëåé ó÷åôéêÞ
äéáôáãÞ, åðåéäÞ èåùñþ üôé üëá åßíáé Ý-
ôïéìá êáé ôþñá åéäïðïéïýíôáé ïé Üí-
äñåò (ìå áôïìéêÝò ðñïóêëÞóåéò).
ÍÔÏÕÔÓÅ: Ðþò èá ôïõò åîïðëßóå-
ôå;
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: Ìå åëáöñÜ
ðïëõâüëá êáé ÷åéñïâïìâßäåò.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Ôþñá, ìéá Üëëç
ðëåõñÜ ôçò êáôáóôÜóåùò. Ðïéá ìÝôñá
Ý÷åôå ðÜñåé óôá ãéïõãêïóëáâéêÜ óýíï-
ñá;
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: ¸÷ïõìå äýï
Ìåñáñ÷ßåò êáé Ýíá ÔÜãìá Êáñáìðéíé-
Ýñùí êáé ÔåëùíïöõëÜêùí. Óôçí ïõóß-
á, ìéá äéáêñéôéêÞ êÜëõøç.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Äåí ðéóôåýù üôé èá äå-
÷èïýìå åðßèåóç áðü áõôÞí ôçí ðëåõ-
ñÜ. Åðßóçò, ôá ÔìÞìáôÜ ìáò êáëýðôï-
íôáé áðü ôá áìõíôéêÜ Ýñãá ðïõ Ý÷ïõí
Þäç êáôáóêåõáóèåß.
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: Èá ðñÝðåé å-
ðßóçò íá ðñïóôåèåß, üôé ôï Ýäáöïò åêåß
ðñïóöÝñåôáé ãéá Üìõíá. Ìðïñåß íá
óçìåéùèåß êÜðïéá äéåßóäõóç áðü äá-
óþäåéò ðåñéï÷Ýò ìéêñþí ÔìçìÜôùí,
áëëÜ äåí õðÜñ÷åé êáíÝíáò öüâïò, å-
ðåéäÞ Ý÷ïõìå ôç ãñáììÞ ôùí óõíüñùí
åíéó÷õìÝíç. ÁíÜ 500 Ýùò 1500 ìÝôñá
õðÜñ÷åé öõëÜêéï ÔåëùíïöõëÜêùí.
ÔÆÁÊÏÌÏÍÉ: Óôçí Áëâáíßá èá Þ-
ôáí åðéèõìçôÞ êÜðïéá ðñüóêëçóç
êëÜóåùí (óôñáôåõóßìùí ïðëéôþí).
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 21
 ÍÔÏÕÔÓÅ: Ôé áðüäïóç èá Ý÷åé
êÜèå êëÜóç;
ÔÆÁÊÏÌÏÍÉ: Ðåñßðïõ 7000 Üí-
äñåò.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Áõôü ðñÝðåé íá ôï
äïýìå ìå ðñïóï÷Þ. Åßíáé äõíÜìåéò ôéò
ïðïßåò, åíþ äå èá áãíïÞóïõìå ïýôå èá
ðáñáãêùíßóïõìå, åí ôïýôïéò åßíáé á-
ðáñáßôçôï íá ìç èåùñçèåß üôé óõíé-
óôïýí ìéá åîáéñåôéêÞ óõíåéóöïñÜ, ãéá
íá ìçí ðéóôÝøïõí (ïé Áëâáíïß) üôé ç
¹ðåéñïò èá Ý÷åé êáôáêôçèåß áð’ áõ-
ôïýò. Ìéá éêáíÞ óõììåôï÷Þ áëâáíé-
êþí óôïé÷åßùí, ç ïðïßá äåí åíï÷ëåß
ôïõò êáôïßêïõò, êñßíåôáé ùò å-
ðïéêïäïìçôéêÞ. Áò êáëÝóïõìå äýï Þ
ôñåéò êëÜóåéò. Åðßóçò, ç áíôéáåñïðï-
ñéêÞ Üìõíá ðñÝðåé íá áðïôåëÝóåé èÝ-
ìá éäéáéôÝñïõ åíäéáöÝñïíôïò ãéá ìáò,
åðåéäÞ åßíáé áíÜãêç í’ áðïöýãïõìå,
óôï ìÝôñï ôïõ äõíáôïý, ôïõò âïìâáñ-
äéóìïýò ôçò ðåôñåëáúêÞò æþíçò ôùí
áëâáíéêþí ðüëåùí. Êáé êáô’ åðÝêôá-
óç, ëüãù åíäå÷ïìÝíçò áðåéëÞò, íá
âåëôéþóïõìå ôçí áíôéáåñïðïñéêÞ
ðñïóôáóßá ôùí ðüëåùí ôçò Ðïýëéáò.
ÅðïìÝíùò, åßíáé áíÜãêç íá äéáèÝóïõ-
ìå ìÝóá áíôéáåñïðïñéêÞò Üìõíáò óå
óçìáíôéêü áñéèìü.
ÓÏÍÔÏÕ: ¸÷ù Þäç äéáèÝóåé êáé Ý-
÷ïõí áðïóôáëåß 75 Óêüíôá, ðáñáëç-
öèÝíôá áðü ôç Ãåñìáíßá.
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ: Ç áíôéáåñï-
ðïñéêÞ Üìõíá ôùí ÔéñÜíùí óôçñßæåôáé
óå äõï Ìïßñåò, åíþ óå üëç ôçí Áëâáíß-
á åßíáé ìüíï ðÝíôå Ìïßñåò.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Áíáãêáéïýí ãéá ôçí
22 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
Áëâáíßá, ôïõëÜ÷éóôïí åêáôü áíôéáåñï-
ðïñéêÜ ðõñïâüëá, ìïíüêáííá, ãéáôß
åßíáé áíÜãêç íá áðïöýãïõìå ôïõò (å-
÷èñéêïýò) âïìâáñäéóìïýò ìå ôï öùò
ôçò çìÝñáò. Óôåßëôå üëá ôá ðõñïâüëá
Óêüíôá êáé ¸ñëéêïí.
ÓÏÍÔÏÕ: Äåí ôá Ý÷ïõìå áêüìç
ðáñáëÜâåé üëá. Ìüëéò öèÜóïõí èá ôá
óôåßëù.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Åßíáé áíÜãêç íá ðñï-
óèÝóïõìå óôçí åðßãåéá áíôéáåñïðïñé-
êÞ Üìõíá êáé êáôáäéùêôéêÜ áåñïóêÜ-
öç. Åõôõ÷þò, äéáèÝôïõìå Ýíá óçìáíôé-
êü áñéèìü. Óôéò 1 Ïêôùâñßïõ Þôáí
óôçí Áëâáíßá 52 áåñïóêÜöç áìÝóïõ
÷ñçóéìïðïéÞóåùò êáé 15 ìåôÜ áðü ëßãï
÷ñüíï. ÄçëáäÞ óôçí ïõóßá 67 áåñï-
óêÜöç.
ÔÓÉÁÍÏ: Åßíáé õðü áíá÷þñçóç
êáé ôï 74ï ÓìÞíïò.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Ìïõ öáßíåôáé üôé åîå-
ôÜóáìå üëåò ôéò ðëåõñÝò ôïõ ðñïâëÞ-
ìáôïò.
ÌÐÁÍÔÏËÉÏ: Ïé ëåðôïìÝñåéåò èá
êáèïñéóèïýí áðü ôï Ãåíéêü Åðéôåëåßï.
ÍÔÏÕÔÓÅ: Áíáêåöáëáéþíù: Åðé-
èåôéêÞ åíÝñãåéá óôçí ¹ðåéñï, ðáñá-
êïëïýèçóç ôçò êáôáóôÜóåùò êáé ðßå-
óç ðñïò ôç Èåóóáëïíßêç (ôïìÝá Êïñõ-
ôóÜò) êáé óå Ýíá äåýôåñï ÷ñüíï,
ðïñåßá ðñïò ôçí ÁèÞíá. Ç óýóêåøç
ôåëåßùóå ôçí 12.30.
(ÁõôïäáêôïëïãñáöÞèçêå.)
Ôï ðáñüí êåßìåíï åãêñßèçêå áðü
ôïí Íôïýôóå óôï ÐáëÜôóï ÂåíÝôóéá
ôçí 16ç Ïêôùâñßïõ 1940-×VIÉÉ, ôçí
14.00 þñá.
Ï ÃñáììáôÝáò
ÁíôéóõíôáãìáôÜñ÷çò ÔÑÏÌÐÅÔÔÉ
ÊÁÔÅÕÈÕÍÔÇÑÉÅÓ ÏÄÇ-
ÃÉÅÓ ÅÐÉ×ÅÉÑÇÓÅÙÍ ÃÉÁ
ÔÉÓ ÉÔÁËÉÊÅÓ ÄÕÍÁÌÅÉÓ
ÊÁÉ Ï ÑÏËÏÓ
ÔÇÓ ÁÅÑÏÐÏÑÉÁÓ
ÐáñáèÝôïõìå åðßóçò ôï áðüññçôï
ó÷Ýäéï åðé÷åéñÞóåùí ôùí Éôáëéêþí
äõíÜìåùí. Äéáöáßíåôáé óáöþò áðü ôï
ó÷Ýäéï üôé ùò ðñþôïò óôü÷ïò ôçò Éôá-
ëéêÞò åêóôñáôåßáò Þôáí ç êáôÜëçøç
ôçò Çðåßñïõ. Ïé ëéìÝíåò ôçò èá ÷ñç-
óéìïðïéïýíôáí ìåôÜ ãéá ôçí áð’ åõ-
èåßáò ìåôáöïñÜ äõíÜìåùí áðü ôçí É-
ôáëßá. Ìå ôç âïÞèåéá ôùí åíéó÷ýóåùí
áõôþí, èá åðéäéùêüôáí óôç óõíÝ÷åéá ç
êáôÜëçøç ïëüêëçñçò ôçò ÅëëÜäïò. Ïé
Áëâáíéêïß ëéìÝíåò ðáñïõóßáæáí ìå-
ãÜëá ìåéïíåêôÞìáôá ãéá ôç óôÞñéîç
ôçò ðïëåìéêÞò ðñïóðÜèåéáò Ï ëéìÝíáò
ôçò Áõëþíïò Þôáí ðïëý åêôåèåéìÝíïò
óôéò êáéñéêÝò óõíèÞêåò. Ôïõ Äõññá÷ß-
ïõ Þôáí ðïëý ìáêñéÜ.
Ï Ìïõóïëßíé åß÷å óõæçôÞóåé ìå
ôïí Éôáëü Áñ÷éóôñÜôçãï Âéóêüíôé
ÐñÜóêá ó÷Ýäéï áéöíéäéáóôéêÞò êáôá-
ëÞøåùò ôçò Çðåßñïõ ìå åðßèåóç ôçí
1ç Óåðôåìâñßïõ. Ôá ó÷Ýäéá
ôñïðïðïéÞèçêáí áñãüôåñá, ìåôÜ ôï
äçìüóéï èüñõâï ðïõ Ýãéíå óôïí Ôýðï
êáé ï ïðïßïò áöáßñåóå ôï ðëåïíÝêôç-
ìá ôïõ áéöíéäéáóìïý.
Áíáðüóðáóôï ìÝñïò ôïõ áñ÷éêïý
ó÷åäßïõ Þôáí ç êáôÜëçøç ôçò ÊÝñ-
êõñáò êáé ðáñáëëÞëùò ôçò Æáêýíèïõ
êáé ôçò ÊåöáëïíéÜò. Ç êáôÜëçøç éäß-
ùò ôçò ÊÝñêõñáò åèåùñåßôï åê ôùí
ïýê Üíåõ ãéá ôçí êÜëõøç áðü ôç èÜ-
ëáóóá ôçò åðéèÝóåùò óôçí ¹ðåéñï
êáé ãéá ôç äçìéïõñãßá ìéáò êïíôéíÞò
âÜóåùò óôçñßîåùò êáé áíåöïäéáóìïý.
Ç êáôÜëçøÞ ôçò èá ãéíüôáí ìå äõíÜ-
ìåéò ðïõ èá Ýñ÷ïíôáí áðü ôçí Éôáëßá,
åßôå áìÝóùò ðñéí ôç ÷åñóáßá åðßèåóç
åßôå ôáõôï÷ñüíùò. Ç ìåñáñ÷ßá «ÌðÜ-
ñé» óôçí ïðïßá åß÷å áíáôåèåß ôï Ýñãï
ôçò êáôáëÞøåþò ôçò, áðåóôÜëç, ìåôÜ
ôçí áêýñùóç ôçò åðé÷åéñÞóåùò, óôïí
Âéóêüíôé ÐñÜóêá ãéá íá åíéó÷ýóåé
ôïí ÔïìÝá ôçò ÄõôéêÞò Ìáêåäïíßáò,
ðïõ áíôéìåôþðéæå ôá ìåãáëýôåñá
ðñïâëÞìáôá.
Ãéáôß áêõñþèçêå ç êáôÜëçøç ôçò
ÊÝñêõñáò; Ç áðÜíôçóç ôùí ðñùôá-
ãùíéóôþí äåí åßíáé óáöÞò. Ðñïöáíþò
Ýãéíå óå áíþôáôï åðßðåäï åðáíå-
êôßìçóç ôùí êéíäýíùí, áðü ðëåõñÜò
êõñßùò ôïõ Íáõôéêïý êáé ôçò Áåñï-
ðïñßáò, ðïõ èá êáëïýíôáí íá óçêþ-
óïõí ôï ìåãáëýôåñï âÜñïò.
Ïé åðéöõëÜîåéò ôïõò äåí Þôáí áäé-
êáéïëüãçôåò. Ôï Åëëçíéêü Íáõôéêü
äåí Þôáí êáèüëïõ áìåëçôÝï. Ôï Âñå-
ôáíéêü Íáõôéêü óôç Ìåóüãåéï Þôáí
åðßóçò ðáíßó÷õñï, ãéáôß äåí Þôáí ôüôå
ðáñïýóá óôïí Åëëçíéêü ÷þñï ç
ÃåñìáíéêÞ Áåñïðïñßá. Ôï Éôáëéêü
Íáõôéêü åß÷å Þäç óôïõò þìïõò ôïõ ôï
öïñôßï ôçò áóöÜëåéáò ôùí åðéêïéíù-
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 23
 íéþí óôçí ÁäñéáôéêÞ, ðïõ Þôáí æÞôçìá
æùÞò êáé èáíÜôïõ ãéá ôçí åðéâßùóç
ôïõ Éôáëéêïý åêóôñáôåõôéêïý óþìáôïò
óôçí Áëâáíßá.
¼ðùò áðåäåß÷èç áñãüôåñá, ôï Åë-
ëçíéêü Íáõôéêü ôüëìçóå íá åéóÝëèåé
óôçí ÁäñéáôéêÞ êáé íá áìöéóâçôÞóåé
ôçí åëåýèåñç ìåôáöïñÜ óôñáôåõìÜ-
ôùí êáé åöïäßùí áðü ôçí Éôáëßá. Ï
Âñåôáíéêüò åðßóçò óôüëïò, óå óõíåñ-
ãáóßá ìå ôï Åëëçíéêü Íáõôéêü, åðÝ-
äñáìå êáôÜ ôïõ éäßïõ ôïõ Éôáëéêïý
íáõóôÜèìïõ óôïí ÔÜñáíôá êáé ðñï-
êÜëåóå ôåñÜóôéåò áðþëåéåò óôïí Éôá-
ëéêü óôüëï. Ç åðÝêôáóç ôùí õðï-
÷ñåþóåùí ôïõ Éôáëéêïý Íáõôéêïý êáé
ôçò ÉôáëéêÞò Áåñïðïñßáò ðñïò ôï Éü-
íéï, áíôéìåôùðéæüôáí åðïìÝíùò ìå ìå-
ãÜëç åðéöýëáîç êáé öüâï, ãéáôß ç Á-
íþôáôç ÉôáëéêÞ Äéïßêçóç áìöÝâáëëå
ãéá ôéò éêáíüôçôåò ôçò ÉôáëéêÞò Áåñï-
ðïñßáò êáé ôïõ Éôáëéêïý Íáõôéêïý.
ÁÍÙÔÅÑÁ ÄÉ0ÉÊÇÓÇ ÄÕÍÁÌÅÙÍ
ÁËÂÁÍÉÁÓ ÅÐÉÔÅËÉÊÏ ÃÑÁÖÅÉÏ
ÅÐÉ×ÅÉÑÇÓÅÙÍ Áñ. 024240/16
Óåðôåìâñßïõ 1940
Áðüññçôï
ÊÁÔÅÕÈÕÍÔÇÑÉÅÓ ÏÄÇÃÉÅÓ
ÅÐÉ×ÅÉÑÇÓÅÙÍ
ÅÐÉÈÅÔÉÊÇ ÅÍÅÑÃÅÉÁ «G»1
ÐÏËÉÔÉÊÏÓÔÑÁÔÉÙÔÃÉÊÅÓ
ÐÑÏÛÐÏÈÅÓÅÉÓ
Ïé ÐïëéôéêïóôñáôéùôéêÝò ðñïûðï-
èÝóåéò ðñïâëÝðïõí:
24 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ÅðéèåôéêÞ åíÝñãåéÜ ìáò ðñïò êá-
ôÜëçøç ôçò Çðåßñïõ
ÐñïêáôáñêôéêÞ Þ ôáõôü÷ñïíç êá-
ôÜëçøç ôçò íÞóïõ Êåñêýñáò êáé ôùí
íÞóùí ËåõêÜäáò, ÊåöáëïíéÜò êáé Æá-
êýíèïõ, ìå äõíÜìåéò ðñïåñ÷üìåíåò á-
ðü ôçí çðåéñùôéêÞ Éôáëßá.
Ç Ãéïõãêïóëáâßá èá ðáñáìåßíåé
ïõäÝôåñç
ÔÌÇÌÁ É
ÊÁÔÅÕÈÕÍÔÇÑÉÅÓ ÏÄÇÃÉÅÓ
ÅÐÉ×ÅÉÑÇÓÅÙÍ
ÅÐÉÈÅÔÉÊÇ ÅÍÅÑÃÅÉÁ «G»
Ïé ðáñïýóåò ïäçãßåò áöïñïýí óå
åíäå÷üìåíç åðéèåôéêÞ ìáò åíÝñãåéá
êáôÜ ôçò ÅëëÜäïò, ðñïò êáôÜëçøç ôçò
Çðåßñïõ.
Ïäçãßåò Åðé÷åéñÞóåùí
ðñïò êáôÜëçøç ôçò Çðåßñïõ
Óêïðüò ôùí Åðé÷åéñÞóåùí
ÊáôÜëçøç ôçò Çðåßñïõ, Þôïé ôçò
ðåñéï÷Þò ç ïðïßá ðåñéëáìâÜíåé ôçí
Ðßíäï ìÝ÷ñé êáé ôïí Áìâñáêéêü Êüëðï
Ðéèáíïß Ôñüðïé Åíåñãåßáò ôïõ Å-
÷èñïý:
ÔÞñçóç áìõíôéêÞò óôÜóåùò óôçí
¹ðåéñï ìå ðñþôç ÃñáììÞ ÁíôéóôÜóå-
ùò åããýò ôùí óõíüñùí êáé ìå Êõñßá Á-
ìõíôéêÞ ÐñïóðÜèåéá åðß ôçò ãñáììÞò:
ðïôáìüò ÊáëáìÜò-êüìâïò Êáëðáêß-
ïõ- êüìâïò Êüíéôóáò – ÃñÜììïò –
Åíäå÷ïìÝíç åðéèåôéêÞ åíÝñãåéá óôç
Äõô. Ìáêåäïíßá, ãéá íá áðåéëÞóåé ôï
ðëåõñü ôùí Éôáëéêþí ÄõíÜìåùí, ïé ï-
ðïßåò åðé÷åéñïýí óôï äéáìÝñéóìá ôçò
Çðåßñïõ.
ÓôñáôéùôéêÞ Ãåùãñáößá ôçò Çðåß-
ñïõ:
Ç ðåñéï÷Þ ôçò Çðåßñïõ ðáñïõóéÜ-
æåôáé óáí Ýíáò åõñýò èýëáêáò óå ó÷Þ-
ìá ôñéãþíïõ, ðåñéêëåéïìÝíç ðñïò
âïññÜ áðü ôá ÅëëçíïáëâáíéêÜ óýíï-
ñá, ðñïò äõóìÜò áðü ôç èÜëáóóá,
ðñïò áíáôïëÜò áðü ôçí Ðßíäï êáé
ðñïò íüôï áðü ôïí Áìâñáêéêü Êüëðï.
ÐåñéëáìâÜíåé, êáôÜ ôç ãåíéêÞ Ýííïéá
ÂïññÜò-Íüôïò, ìéá ïäéêÞ áñôçñßá á-
ðü ÊáêáâéÜ-ÃÝöõñá ÐåñÜôé (ÌÝ-
ñôæáíç)-ÊáëðÜêé – ÉùÜííéíá - Öéëéð-
ðéÜäá. Ç ôåëåõôáßá ðüëç, åßíáé ôï
óçìåßï óõãêëßóåùò ôùí ïäþí åê ôùí
êáôåõèýíóåùí Éùáííßíùí, ÐñÝâåæáò
êáé ¢ñôáò.
Ç åßóïäïò êáé ç Ýîïäïò ôùí
Åëëçíéêþí ÄõíÜìåùí ìðïñåß íá ãßíåé
ìüíï áðü äýï ÄéáâÜóåéò:
Áðü áíáôïëÜò, áðü ôç ÄéÜâáóç ôïõ
Ìåôóüâïõ (ðñïåñ÷üìåíåò áðü ôç Èåó-
óáëßá êáé ôç Ìáêåäïíßá).
Áðü íüôï, áðü ôçí ¢ñôá - Ìåóï-
ëüããé (ðñïåñ÷üìåíåò áðü ôçí ÁèÞíá).
ÔçñçôÝá ÓôÜóç:
ÅðéèåôéêÞ óôçí ¹ðåéñï.
ÁìõíôéêÞ óôç Ìáêåäïíßá.
ÉäÝá Åíåñãåßáò óôçí ¹ðåéñï:
á) ÐñïÝëáóç ìå êõñßá ðñïóðÜèåéá
óôïí Üîïíá ÊáëðÜêé -ÉùÜííéíá- ¢ñôá.
â) Áðüöñáîç ìå Üëëåò äõíÜìåéò
ôçò ÄéáâÜóåùò Ìåôóüâïõ êáé ôçò
íüôéáò åéóüäïõ (Ìáêñõíüñïò) óôçí
¹ðåéñï.
ÁðïóôïëÝò ôùí ÌåãÜëùí ÌïíÜäùí
êáé ôùí Ôáêôéêþí ÓõãêñïôçìÜôùí
óôçí ‘¹ðåéñï:
á) Ó. Óôñáôïý «ÔóáìïõñéÜò»
(XXV):
Íá åîïñìÞóåé ìå ôéò Ìåñáñ÷ßåò
«ÖåññÜñá» êáé «ÊÝíôáõñïò» óôï ôìÞ-
ìá ôùí óõíüñùí ìåôáîý ãÝöõñáò Ðå-
ñÜôé (ÌÝñôæáíç) êáé ÊáêáâéÜò óõ-
ìðåñéëáìâáíïìÝíçò êáé íá ðñïåëÜóåé
êáôÜ ìÞêïò ôïõ ¢îïíá ÊáëðÜêé - Éù-
Üííéíá - ¢ñôá.
Íá åîïñìÞóåé ìå ôç Ìåñáñ÷ßá
«ÓéÝíá» óôï ôìÞìá ôùí óõíüñùí ìå-
ôáîý ôùí ïñÝùí ÓôïõãêÜñá êáé Óá-
ñáêÞíá, ãéá íá á÷èåß íüôéá ôïõ ðïôá-
ìïý ÊáëáìÜ êáé íá áðïêôÞóåé ôïí
Ýëåã÷ï ôçò ïäïý ôçò áñéóôåñÞò ü÷èçò
(Çãïõìåíßôóá - ÉùÜííéíá) êáé åí óõ-
íå÷åßá íá ðñïåëÜóåé ðñïò ÉùÜííéíá,
åí óõíôïíéóìþ ìå ôéò åðé÷åéñïýóåò
Ìåñáñ÷ßåò «ÖåññÜñá» êáé «ÊÝíôáõ-
ñïò».
â) Ìåñáñ÷ßá Áëðéíéóôþí «Ôæïý-
ëéá»:
Íá åîïñìÞóåé áðü ôçí ðåñéï÷Þ Åñ-
óÝêáò-Ëåóêïâßêé êáé íá áðïöñÜîåé
ôéò äéáâÜóåéò Ìåôóüâïõ êáé Äñßóêïõ.
ã) Ðáñáëéáêü Óõãêñüôçìá:
Íá åîïñìÞóåé áðü ôçí ðåñéï÷Þ ôùí
óõíüñùí ìåôáîý ôïõ üñïõò ÓáñáêÞíá
êáé ôçò èÜëáóóáò, ðñïò êáôÜëçøç ôùí
áêïëïýèùí áíôéêåéìåíéêþí óêïðþí:
Óýíôáãìá. Éððéêïý «Áüóôá» (åíåñ-
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 25
 ãåß êáôÜ ìÞêïò ôçò èÜëáóóáò):
ÐñÝâåæá.
Óýíôáãìá ÃñåíáäéÝñùí: ÖéëéððéÜ-
äá.
Óýíôáãìá Éððéêïý «ÌéëÜíï»:
¢ñôá.
ä) Åöåäñåßá (Ìåñáñ÷ßá «Ðéåìü-
íôå»):
Óôçí ðåñéï÷Þ ÊïñõôóÜò-Ãêïõáñßô.
óôç äéÜèåóç ôçò ÁíùôÝñáò ÄéïéêÞóåùò
ÄõíÜìåùí Áëâáíßáò.
Ðõñïâïëéêü
á) Ôï Ðõñïâïëéêü ôïõ Ó. Óôñáôïý,
êáôáíåìçìÝíï óôïõò Ó÷çìáôéóìïýò
(Ìåñáñ÷ßåò), íá áíáëÜâåé äñÜóç óýì-
öùíá ìå ôéò ïäçãßåò ðïõ èá êáèïñé-
óèïýí áðü ôïõò áíôéóôïß÷ïõò Ó÷çìáôé-
óìïýò.
â) Ï üãêïò ôïõ Ðõñïâïëéêïý ðñÝ-
ðåé íá óõìâÜëëåé, áðü ôçí Ýíáñîç ôçò
åðéèÝóåùò, óôçí ðñïóâïëÞ ìå ìÜæá
ðõñüò ôùí áìõíôéêþí Ýñãùí ôïõ å-
÷èñïý, ðïõ ðáñåìðïäßæïõí ôçí ðñï-
÷þñçóç ôïõ Ðåæéêïý.
ã) Ç êßíçóç ôïõ Ðõñïâïëéêïý óôçí
ïäü ÊáêáâéÜò-ÊáëðÜêé Ýñ÷åôáé óå
äåýôåñç ðñïôåñáéüôçôá, ëüãù åí-
äå÷ïìÝíçò áíÜãêçò áìÝóïõ åðåìâÜ-
óåùò ôçò ÔåèùñáêéóìÝíçò Ìåñáñ-
÷ßáò.
Ìç÷áíéêü
á) Óõãêñüôçóç ÔìçìÜôùí: ÂëÝðå
ó÷åôéêü ÐáñÜñôçìá (äåí åðéóõíÜðôå-
ôáé).
â) ÊñéôÞñéá ÷ñçóéìïðïéÞóåùò ôùí
ìÝóùí, ôá ïðïßá õðÜãïíôáé áìÝóùò
26 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
óôçí ÁíùôÝñá Äéïßêçóç ÄõíÜìåùí Áë-
âáíßáò:
- Ðñïåôïéìáóßá ôá÷åßáò áðïêáôá-
óôÜóåùò ôùí åíäå÷ïìÝíùí êáôáóôñï-
öþí óôá äñïìïëüãéá:
ÐåñÜôé-ÊáêáâéÜ.
ÊáëðÜêé- ÉùÜííéíá- ¢ñôá.
-ÊáôáóêåõÞ ôùí êÜôùèé ãåöõñþí
ìå áíÜëïãá ìÝóá óôïí ðïôáìü Êáëá-
ìÜ:
-2 Áõôïó÷Ýäéåò îýëéíåò ãÝöõñåò
óôïí Ðáñáëéáêü ÔïìÝá.
-1 ÃÝöõñá ìå ðñïêáôáóêåõáóìÝíï
õëéêü óôçí ðåñéï÷Þ Âñõóïýëåò (Ãéá ôç
Ìåñáñ÷ßá «ÓéÝíá» êáé ôá ôñï÷ïöüñá
ìÝóá ôïõ Ðáñáëéáêïý ÔïìÝá).
-1 Áõôïó÷Ýäéá îýëéíç ãÝöõñá óôïí
ôïìÝá ôçò Ìåñáñ÷ßáò «ÓéÝíá».
-ÄéÜíïéîç óõíäåôéêïý äñüìïõ ìå-
ôáîý ôùí ïäéêþí áñôçñéþí ÄÝëâéíï -
Êïíßóðïëç êáé Çãïõìåíßôóá-ÉùÜííé-
íá.
-ÓõìâïëÞ óôçí áðïêáôÜóôáóç ôùí
êáôáóôñïöþí êáôÜ ìÞêïò ôçò áíùôÝ-
ñù êáôåõèýíóåùò.
Ãéá ôç ëåðôïìåñÞ ÷ñçóéìïðïßçóç
ôùí áìÝóùò õðáãïìÝíùí ÔìçìÜôùí
Ìç÷áíéêïý, âëÝðå ó÷åôéêü ÐáñÜñôç-
ìá (äåí åðéóõíÜðôåôáé).
Áåñïðïñßá
á)Êýñéåò áðïóôïëÝò ôçò Áåñïðï-
ñßáò Âïìâáñäéóìïý, åêôüò áðü ôéò
ðñïâëåðüìåíåò áðü ôï Áåñïðïñéêü
¼ðëï, ðñÝðåé íá óõìðåñéëáìâÜíïõí
ôçí ðñïóâïëÞ: á) ÁìÝóùò ðñï ôçò å-
ðéèÝóåùò:
 Áìõíôéêþí ïñãáíþóåùí, óõãêå-
íôñþóåùí óôñáôåõìÜôùí, êáèþò êáé
ôáãìÝíùí Ðõñïâïëáñ÷éþí ðëçóßïí ôçò
ãñáììÞò ôùí óõíüñùí, ìå ôçí áêüëïõ-
èç óåéñÜ åðåßãïíôïò;
-ÁìõíôéêÝò èÝóåéò ðñïâÜëëïõóåò á-
íôßóôáóç óôéò ÄéáâÜóåéò ôçò ÊáêáâéÜò
êáé ôçò ãÝöõñáò ÐåñÜôé, óôï ôìÞìá
ôùí óõíüñùí Ýíáíôé ôçò Êïíéóðüëåùò,
óôïõò ëüöïõò ôçò Êáðåóôßôóáò.
-ÁìõíôéêÝò èÝóåéò ðáñåìâáëëüìå-
íåò óôéò ðñïáíáöåñèåßóåò ÄéáâÜóåéò.
-ÁìõíôéêÝò ïñãáíþóåéò óôá äñïìï-
ëüãéá ÄåëâéíÜêé - ÖéëéÜôåò- ÉùÜííéíá
–ÌÝôóïâï - ÊáóôïñéÜ - Öëþñéíá.
â) ÌåôÜ ôçí Ýíáñîç ôçò åðéèÝóåùò:
ÓôñáôåõìÜôùí êéíïõìÝíùí Þ óôáè-
ìåõüíôùí óôéò ïäïýò, ðïõ Ý÷ïõí óç-
ìåéùèåß ìå êüêêéíï ÷ñþìá óôç æåëáôß-
íá ôïõ ÷Üñôç. Ç þñá åíÜñîåùò ôùí
âïìâáñäéóìþí èá êáèïñéóèåß áðü ôçí
ÁíùôÝñá Äéïßêçóç ÄõíÜìåùí Áëâá-
íßáò.
Ãéá ôçí áêñéâÞ èÝóç ôùí óôü÷ùí,
âëÝðå Ó÷åäéÜãñáììá (Äåí åðéóõíÜ-
ðôåôáé).
Ãéá ôéò áíùôÝñù åíÝñãåéåò, èá ãßíåé
Ýãêáéñá ãíùóôü, ðïéåò èá ìðïñïýóå
íá åßíáé ðñáêôéêþò õëïðïéÞóéìåò.
¢ëëåò åíäå÷üìåíåò åíÝñãåéåò áìÝ-
óïõ åðåìâÜóåùò, åð’ ùöåëåßá ôùí å-
ðé÷åéñïýíôùí óôñáôåõìÜôùí, èá ðñÝ-
ðåé íá áéôïýíôáé áðü ôéò õöéóôÜìåíåò
äéïéêÞóåéò ôùí ÌåãÜëùí ÌïíÜäùí,
üðùò êáèïñßæåôáé óå åðß ìÝñïõò ïäç-
ãßåò.
Ãéá ôïí ôñüðï ÷ñçóéìïðïéÞóåùò
ôçò Áåñïðïñßáò ôùí Üëëùí êáôçãï-
ñéþí, âëÝðå ó÷åôéêü ÐáñÜñôçìá (äåí
åðéóõíÜðôåôáé).
Õðçñåóßåò
á) Ç äéÜôáîç êáé ç ëåéôïõñãßá ôùí
Õðçñåóéþí, êáèïñßæïíôáé êáé ïñãá-
íþíïíôáé óõìöþíùò ìå ôá áêüëïõèá
êñéôÞñéá: á) Åõñåßá áõôïíïìßá Äéïé-
êçôéêÞò Ìåñßìíçò (3-4 çìÝñåò ôñïöß-
ìùí) óå üëåò ôéò ÌïíÜäåò Ðåæéêïý,
Éððéêïý êáé Ïñåéâáôéêïý Ðõñï-
âïëéêïý.
â) ×ñçóéìïðïßçóç óå ìåãÜëç êëß-
ìáêá ôùí åðéôüðéùí õðïæõãßùí, þóôå
ïé ÌïíÜäåò íá áðïäåóìåõôïýí ôåëåßùò
áðü ôçí åîÜñôçóç ôùí ïäþí êáé ôùí
ôñï÷ïöüñùí ï÷çìÜôùí,
ã) ÁíÜ ÷ïñçãßá ðõñïìá÷éêþí.
ÔïõëÜ÷éóôïí ìéá ìïíÜäá ðõñüò ãéá
ôï Ìåñáñ÷éáêü Ðõñïâïëéêü êáé äýï
ìïíÜäåò ãéá ôï Ðõñïâïëéêü ôïõ Ó.
Óôñáôïý.
Ìéá ìïíÜäá ðõñüò ãéá ôéò ÌïíÜäåò
Ðåæéêïý.
ä) Åõèýò ùò êáôáëçöèåß ç íÞóïò
ÊÝñêõñá, ðñïâëÝðåôáé ï áíåöïäéá-
óìüò ôïõ Ðáñáëéáêïý ÓõãêñïôÞìáôïò
äéÜ èáëÜóóçò.
ÈÝóç Óôñáôçãåßïõ
Ìå ôçí Ýíáñîç ôùí åðé÷åéñÞóåùí,
ôï Ôáêôéêü Óôñáôçãåßï ôçò ÁíùôÝñáò
ÄéïéêÞóåùò ÄõíÜìåùí Áëâáíßáò èá
ëåéôïõñãåß óôï Ëéìðü÷ïâï êáé êáôüðéí
óôç Äåñâßôóáíç.
Ïäçãßåò Åðé÷åéñÞóåùí ÔïìÝáò Äõ-
ôéêÞò Ìáêåäïíßáò (ÊïñõôóÜò)
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 27
 Óôï åäáöéêü äéáìÝñéóìá ôçò Äõôé-
êÞò Ìáêåäïíßáò, êáôÜ ôç äéÜñêåéá
ôçò åðéèåôéêÞò åíåñãåßáò óôçí ¹ðåéñï,
èá ôçñçèåß áìõíôéêÞ óôÜóç, óáöþò å-
íåñãçôéêÞ.
ÁðïóôïëÞ áíáôåèåßóá óôç Ìåñáñ-
÷ßá «ÐÜñìá» êáé óôéò Üëëåò Ìåñáñ÷ß-
åò åíéó÷ýóåùò ôïõ ôïìÝá, ïé ïðïßåò óõ-
íéóôïýí ôï XXVI Ó. Óôñáôïý:
ÄéáôÞñçóç ôçò áêåñáéüôçôáò ôïõ
ôïìÝá ôçò ÊïñõôóÜò êáé åîáóöÜëéóç
ôïõ áñéóôåñïý ðëåõñïý ôçò ðñïâëåðï-
ìÝíçò äéáôÜîåùò ãéá ôçí åðéèåôéêÞ å-
íÝñãåéá óôçí ¹ðåéñï.
ôçò ãñáììÞò ÌÜëéèáô - ÌïñÜâáò -
ÃñÜììïò.
ã) Óõãêñüôçóç åõÝëéêôçò Åöåäñåß-
áò áðü ôá÷Ýùò ìåôáöåñüìåíá Óôïé÷åß-
á (åðß ï÷çìÜôùí, ìïôïóéêëåôþí, åëá-
öñþí ôåèùñáêéóìÝíùí), ôçñïýìåíçò
óå êåíôñéêÞ èÝóç óôç äéÜèåóç ôïõ
ÄéïéêçôÞ ôçò, ãéá ôçí åêôÝëåóç åëéãìþí
êáé áíôåðéèÝóåùí.
Ðõñïâïëéêü.
Ôáõôü÷ñïíá ìå ôçí Ýíáñîç ôùí åðé-
÷åéñÞóåùí óôïí ôïìÝá ôçò Çðåßñïõ, èá
åêôåëåóèïýí ðõñÜ áðáãïñåýóåùò åðß

Æþíç åíåñãåßáò
Êáèïñßæåôáé:
á) Ðñïò ÂïññÜ: Áðü ôá óôå-
íÜ ôïõ Ðüãñáäåôò (Ï×É) - Ðç-
ãÝò ðïôáìïý Óêïýìðç (ÍÁÉ) -
¼ñïò Ãêïýñéôæå (ÍÁÉ).
â) Ðñïò Íüôï: Áðü ôïõò êá-
ôïéêçìÝíïõò ôüðïõò Öïýóóåò -
Ãêïõáñßô - Íôïìðñéíôüë - ÌÜñ-
ôåò (Ïóôåíßôóå) - ÊïóôÜíêá
(¢ðáíôá ÍÁÉ).

ÊñéôÞñéá ãéá ôç ÄéåîáãùãÞ ôçò

Áìýíçò
á) ÅíôáôéêÜ ðõñÜ óôç ãñáì-
ìÞ ôùí óõíüñùí óôá ðëÝïí âáôÜ
äñïìïëüãéá ðïõ ïäçãïýí óôçí
ÊïñõôóÜ, ìå éäéáßôåñç ðñïóï÷Þ
ó’ áõôÜ ðïõ åéóäýïõí áð’ Áíá-
ôïëÜò (ÅëëçíéêÞ ìåèüñéïò),
â) ¢ìõíá ìÝ÷ñéò åó÷Üôùí åðß
Éôáëéêü óôïé÷åßï üëìïõ 81 ÷éë. åí äñÜóåé óôçí Ðßíäï.

28 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ôùí ïäéêþí áñôçñéþí êáé åðß ìåìïíù-
ìÝíùí óôü÷ùí ðÝñáí ôùí óõíüñùí. Ïé
ÄéáôáãÝò Åðé÷åéñÞóåùí ôùí ÄéïéêÞóå-
ùí ôùí õöéóôáìÝíùí ÌåãÜëùí ÌïíÜ-
äùí, ó÷åôéêÝò ìå ôéò ðñïâëåðüìåíåò å-
íÝñãåéåò áðü ôéò ðáñïýóåò ïäçãßåò, èá
ðñÝðåé íá ìïõ õðïâëçèïýí ìÝ÷ñé ôçò
24.00 ôçò 25çò ôñÝ÷ïíôïò.
Ï Óôñáôçãüò ÄéïéêçôÞò
Ó. ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ
Ãéá ôçí áêñßâåéá
Ï ÓõíôáãìáôÜñ÷çò ÅðéôåëÜñ÷çò
ÏÕÌÐÅÑÔÏ ÑÉÊÁÍÉÏ
ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
1. G: Grecia (ÅëëÜò). (Ó.ô.Ì.)
ÏÉ ÊÕÑÉÅÓ ÁÐÏÓÔÏËÅÓ ÔÇÓ
ÁÅÑÏÐÏÑÉÁÓ ÓÕÌÖÙÍÁ
ÌÅ ÔÏ Ó×ÅÄÉÏ
Ôï êåöÜëáéï ðïõ áöïñÜ ôéò áðï-
óôïëÝò ôçò Áåñïðïñßáò äßíåé Ýìöáóç
óôï ñüëï õðïóôçñßîåùò ôùí ìá÷ïìÝ-
íùí ôìçìÜôùí. Äéáêñßíåé ôéò áðïóôï-
ëÝò ôçò ðñéí ôçí åðßèåóç êáé ìåôÜ ôçí
åðßèåóç. Ôï ó÷Ýäéï äåí öáßíåôáé íá
ðáñáâéÜæåé ìéá áñêåôÜ ïñèüäïîç
÷ñçóéìïðïßçóç ôçò Áåñïðïñßáò. Ç ìü-
íç áóÜöåéá, ðïõ ðáñáðÝìðåé óå êÜ-
ðïéï áåñïðïñéêü äüãìá, êáôáãñÜöå-
ôáé óôçí áñ÷Þ, üôáí óçìåéþíåôáé ÷áñá-
êôçñéóôéêÜ: «Êýñéåò áðïóôïëÝò ôçò Á-
åñïðïñßáò Âïìâáñäéóìïý, åêôüò áðü
ôéò ðñïâëåðüìåíåò áðü ôï áåñïðïñéêü
üðëï, ðñÝðåé íá óõìðåñéëáìâÜíïõí
ôçí ðñïóâïëÞ ôáêôéêþí óôü÷ùí».
Ç ßäéá ç ïíïìáóßá ôçò Áåñïðïñßáò
ùò ÂïìâáñäéóôéêÞò ðáñáðÝìðåé, âå-
âáßùò, ó’ Ýíá êýñéï ñüëï óôñáôçãéêïý
âïìâáñäéóìïý. Ç áíôßëçøç ôçò Áåñï-
ðïñßáò äåí ðñÝðåé íá åêðëÞôôåé , åÜí
èõìçèåß êáíåßò üôé êáé ç ÁããëéêÞ Áå-
ñïðïñßá åß÷å Ýíá ðáñüìïéï äüãìá.
ÓõãêåêñéìÝíá, ðñïâëåðüôáí ó’ áõôÞí
ôá äýï ôñßôá ôùí áåñïóêáöþí ôçò íá
åßíáé âïìâáñäéóôéêÜ êáé ìüíï ôï Ýíá
ôñßôï êáôáäéùêôéêÜ. Ç áíáëïãßá áõôÞ
áíåôñÜðç åê ôùí ðñáãìÜôùí, üôáí ç
ÁããëéêÞ Áåñïðïñßá âñÝèçêå óôçí á-
íÜãêç íá áëëÜîåé ñéæéêÜ ôéò ðñïôå-
ñáéüôçôÝò ôçò êáé íá åíéó÷ýóåé êá-
ôåðåéãüíôùò ôçí êáôáäéùêôéêÞ Áå-
ñïðïñßá ãéá íá áíôéìåôùðßóåé ôç Ãåñ-
ìáíéêÞ áåñïðïñéêÞ åðßèåóç êáôÜ ôçò
Áããëßáò.
ÌÅ ÐÏÉÅÓ ÄÕÍÁÌÅÉÓ ÊÁÉ
ÌÅÓÁ ÌÐÇÊÅ ÓÔÇ
ÌÁ×Ç ÔÇÓ ÐÉÍÄÏÕ Ç
ÐÏËÅÌÉÊÇ ÁÅÑÏÐÏÑÉÁ
Ìå ôçí Ýíáñîç ôïõ ðïëÝìïõ, ç
Äéïßêçóç Áåñïðïñßáò Äéþîåùò åß÷å
óôç äéÜèåóÞ ôçò 4 Ìïßñåò: ôçí 21ç,
22á 23ç êáé 24ç. Ç 21ç Ìïßñá åãêáôå-
óôÜèç óôï âïçèçôéêü áåñïäñüìéï Âá-
óéëéêÞò, ðïõ âñéóêüôáí ìåôáîý Ôñé-
êÜëùí êáé ÊáëáìðÜêáò. ÄéÝèåôå 10
êáôáäéùêôéêÜ PZL P24G êáé F. ÁíÝ-
ëáâå ùò áðïóôïëÞ ôçí õðïóôÞñéîç ôùí
óôñáôåõìÜôùí óôïí ôïìÝá ôïõ Ìåôóü-
âïõ. Ôï ðñïóùðéêü áðïôåëåßôï áðü 9
áîéùìáôéêïýò êáé 5 õðáîéùìáôéêïýò
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 29
 êáé ÄéïéêçôÞò ôçò ÌïíÜäïò Þôáí ï
Óìçíáãüò ÉùÜííçò ÊÝëëáò.
Ç 22ç Ìïßñá áíåðôý÷èç óôï áåñï-
äñüìéï ôçò Ìßêñáò Èåóóáëïíßêçò.
ÁíÝëáâå ùò áðïóôïëÞ ôçí êÜëõøç ôçò
Èåóóáëïíßêçò êáé êáôÜ äåýôåñï ëüãï
ôçí ðáñï÷Þ ôáêôéêÞò õðïóôçñßîåùò óå
ìá÷üìåíá ôìÞìáôá. Åß÷å óôç äéÜèåóÞ
ôçò 9 êáôáäéùêôéêÜ PZL P24 êáé áðï-
ôåëåßôï áðü 6 áîéùìáôéêïýò êáé 6 õðá-
îéùìáôéêïýò. Åß÷å ùò ÄéïéêçôÞ ôïí
Óìçíáãü ÁíäñÝá Áíôùíßïõ.
Ç 23ç Ìïßñá áíåðôý÷èç óôï âïç-
èçôéêü áåñïäñüìéï Áìðåëþíá. ÁíÝ-
ëáâå ùò áðïóôïëÞ ôçí Üìõíá ôçò ðå-
ñéï÷Þò ôïõ Âüëïõ - Ëáñßóçò êáé ôçí õ-
ðïóôÞñéîç ôïõ ÔìÞìáôïò ÓôñáôéÜò Äõ-
ôéêÞò Ìáêåäïíßáò. Ç Ìïßñá äéÝèåôå
11 êáôáäéùêôéêÜ PZL P.24 êáé ôï ðñï-
óùðéêü ôçò áðåôåëåßôï áðü 7 áîéùìá-
ôéêïýò êáé 9 õðáîéùìáôéêïýò. Åß÷å ùò
ÄéïéêçôÞ ôïí Óìçíáãü Ãñçãüñç Èåï-
äùñüðïõëï.
Ç 24ç Ìïßñá áíåðôý÷èç óôçí Å-
ëåõóßíá, ìå áðïóôïëÞ ôçí Üìõíá ôçò
ÁôôéêÞò. ÄéÝèåôå 8 áåñïóêÜöç ôýðïõ
Ìðëü÷ ÌÂ 151. Ôï éðôÜìåíï ðñïóù-
ðéêü áðïôåëåßôï áðü 10 áîéùìáôé-
êïýò êáé õðáîéùìáôéêïýò êáé Äéïé-
êçôÞò Þôáí ï Óìçíáãüò Ì. ÓáâÝë-
ëáò.
Ç ÐïëåìéêÞ Áåñïðïñßá äéÝèåôå å-
ðßóçò ôñåéò ìïßñåò âïìâáñäéóìïý, õðü
ôç Äéïßêçóç ôçò Áåñïðïñßáò Âïìâáñ-

Ï Óìçíáãüò ÉùÜííçò ÊÝëëáò êáé ïé ëïéðïß ÷åéñéóôÝò ôçò 21çò Ì.Ä

öùôïãñáößæïíôáé åìðñüò áðü Ýíá áåñïóêÜöïò Gladiator Mk I
óôï áåñïäñüìéï ÊáôóéêÜ Éùáííßíùí óôéò áñ÷Ýò ôïõ 1940.

30 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
äéóìïý, ç ïðïßá óõãêñïôÞèçêå ôïí ôáóôÜèçêáí áñãüôåñá áðü 15 ìå-
Áýãïõóôï ôïõ 1940. ôá÷åéñéóìÝíá Gloster Gladiator
31ç Ìïßñá Âïìâáñäéóìïý (31 Ì.Â) MK11, ðïõ ðáñá÷ùñÞèçêáí áðü ôçí
ÄéÝèåôå 8 Potez 633 B2. Ôá áåñï- ÁããëéêÞ RAF.
óêÜöç Þôáí åîïðëéóìÝíá ìå ðïëõâü- Óôï äõíáìéêü ôçò Áåñïðïñßáò ðå-
ëá Browning êáé ìðïñïýóáí íá ìåôá- ñéëáìâÜíïíôáí åðßóçò:
öÝñïõí 8 âüìâåò ôùí 1000 ÷ëã Þ äýï • 4 Ìïßñåò ÓôñáôéùôéêÞò Óõíåñãá-
ôùí 500 Þ 300 ÷ëã. Åß÷å ùò âÜóç ôï áå- óßáò åîïðëéóìÝíåò ìå ðåðáëáéù-
ñïäñüìéï ôùí ÍéáìÜôùí Ëáñßóçò. Ùò ìÝíá áåñïóêÜöç: 9 Breguet 19, 15
éðôÜìåíï ðñïóùðéêü õðçñåôïýóáí 23 Henschel 126A-1 (áåñïóêÜöïò
áîéùìáôéêïß êáé õðáîéùìáôéêïß. óôñáôéùôéêÞò óõíåñãáóßáò êáé å-
ç
32 Ìïßñá Âïìâáñäéóìïý (32 Ì.Â) ëáöñïý âïìâáñäéóìïý) êáé 17
ÄéÝèåôå 11 Bristol Blenheim MK IV Potez 25
ðïõ Þôáí åîïðëéóìÝíá ìå ðïëõâüëá • 1 ÁíåîÜñôçôï ÓìÞíïò Óôñáôéùôé-
Browning êáé 2-4 öïñåßò âïìâþí. Ôá á- êÞò Óõíåñãáóßáò (ìå 8 Breguet
åñïóêÜöç ôçò Ìïßñáò, ìåôÜ ôçí Ýêñç- 19)
îç ôïõ ðïëÝìïõ, ìåôáóôÜèìåõóáí óôï • 3 Ìïßñåò ÍáõôéêÞò Óõíåñãáóßáò
áåñïäñüìéï Áìðåëþíïò óôç ËÜñéóá. ôçí 11ç Ì.Í.Ó ìå õäñïðëÜíá
Ùò éðôÜìåíï ðñïóùðéêü, õðçñåôïýóáí Fairey III F, ôç 12ç ìå 12 Dornier
14 áîéùìáôéêïß êáé 16 õðáîéùìáôéêïß. 22 Kg êáé ôç 13ç Ì.Í.Ó. ìå 9 áå-
33ç Ìïßñá Âïìâáñäéóìïý (33 Ì.Â) ñïóêÜöç Avro Anson MK1.
ÄéÝèåôå 10 åíåñãÜ áå-
ñïóêÜöç ôýðïõ Fairey
Battle B1. Ðñéí áêüìç ôçí
Ýíáñîç ôïõ ðïëÝìïõ åß÷å á-
íáðôõ÷èåß óôï áåñïäñüìéï
ôçò ÍÝáò Áã÷éÜëïõ óôï Âü-
ëï. Ùò éðôÜìåíï ðñïóùðéêü
õðçñåôïýóáí 25 áîéùìáôé-
êïß êáé õðáîéùìáôéêïß.
Ç áåñïðïñßá Äéþîåùò
åíéó÷ýèçêå, ëßãï ìåôÜ ôçí
Ýíáñîç ôïõ ðïëÝìïõ, ìå 6
áåñïóêÜöç ôýðïõ Bloch ÄõíáôÝò âñï÷ïðôþóåéò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí
MB 151. ÁõôÜ üìùò ëüãù åðé÷åéñÞóåùí ðëçììýñéæáí ôá áåñïäñüìéá ôçò Å.Â.Á.,
ôùí ðïëëþí ðñïâëçìÜôùí êáèéóôþíôáò óõ÷íÜ áäýíáôåò ôéò áðü-ðñïóãåéþóåéò .
Óôç öùôïãñáößá, ôï ðñïóùðéêü ôçò 32 Ì.Â.
ðïõ áíôéìåôþðéæáí, áíôéêá- êáèñåöôßæåôáé óôï ðáãùìÝíï íåñü

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 31
 ÓÕÃÊÑÉÓÇ ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÙÍ ÄÕÍÁÌÅÙÍ ÅËËÁÄÁÓ – ÉÔÁËÉÁÓ
ÄÕÍÁÌÇ Å.Â.Á

PZL P24 (âáììÝíï áñ÷éêÜ

ìå ôåôñÜ÷ñùìç ðáñáëëáãÞ)
ìå êáëýììáôá óôïõò ôñï÷ïýò.

32 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
 Ï ÓìÞíáñ÷ïò
(áñãüôåñá ÕðïðôÝñáñ÷ïò)
×. Ìïó÷ïâßíïò, ÄéïéêçôÞò Á.Ä.Á.Í.
êáôÜ ôïí Åëëçíïúôáëéêü Ðüëåìï.

Ï ÓìÞíáñ÷ïò Ó. Ôçëéüò,
ÄéïéêçôÞò ôçò Á.Ä.Á.Ó. êáôÜ
ôïí Åëëçíïúôáëéêü Ðüëåìï.
Óôç öùôïãñáößá áõôÞ öÝñåé
ôç ÷åéìåñéíÞ óôïëÞ õð.' áñéèì.
2 ìå ôá äéáêñéôéêÜ ôïõ âáèìïý
ôïõ ÕðïðôåñÜñ÷ïõ ôýðïõ
R.A.F. (ìéá óåéñßäá ðëÜôïõò
5 åê. êáé ìéá 1,2 åê.)

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 33
 ÅÊÔÉÌÙÌÅÍÇ ÄÕÍÁÌÇ REGIA AERONAUTICA
Ç ÅëëçíéêÞ Áåñïðïñßá ìÝ÷ñé ôï
1929 Þôáí äéá÷ùñéóìÝíç óå Óôñá-
ôéùôéêÞ êáé ÍáõôéêÞ. Ï äéá÷ùñéóìüò
äåí åîõðçñåôïýóå ôéò åðé÷åéñçóéáêÝò
áíÜãêåò, ðïõ áðáéôïýóáí åõåëéîßá
êáé óõíäõáóìÝíç ÷ñÞóç ôùí äýï êëÜ-
äùí. Äåí áíôáðïêñéíüôáí åðßóçò óôçí
êáëýôåñç äõíáôÞ ÷ñÞóç ôùí äéáèåóß
34 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ìùí éó÷íþí ïéêïíïìéêþí ðüñùí. Ï Å-
ëåõèÝñéïò ÂåíéæÝëïò, ùò Ðñùèõðïõñ-
ãüò êáé Õðïõñãüò Áåñïðïñßáò, ðñïþ-
èçóå ôï 1928 – 29 ôçí åíïðïßçóç ôçò
Áåñïðïñßáò, óôï ðëáßóéï åéäéêïý íï-
ìïó÷åäßïõ ðïõ åß÷å ùò ãåíéêü óôü÷ï
ôçí áíáäéïñãÜíùóç êáé áíÜðôõîç ôçò
 Åëáöñý âïìâáñäéóôéêü
Fairey Battle ôçò 33çò
Ìïßñáò Âïìâáñäéóìïý.
Åëëçíéêü Bristol
Blenheim Mk IV
ôçò 32çò Ìïßñáò
Âïìâáñäéóìïý.
ÁåñïóêÜöïò óôñáôéùôéêÞò óõíåñãáóßáò
Áåñïðïñßáò. («Ðåñß Ïñãáíéóìïý ôçò
ÐïëåìéêÞò Áåñïðïñßáò»).
Ìå ôï íïìïó÷Ýäéï áõôü êáé ôá åéäé-
êÜ äéáôÜãìáôá ðïõ áêïëïýèçóáí, êá-
èïñßóèçêáí ôï ïñãáíùôéêü ðëáßóéï,
ïé âáèìïß, êáé ïé ÁåñïðïñéêÝò Äéïé-
êÞóåéò êáé óõóôÜèçêå ôï Ãåíéêü Åðé-
ôåëåßï Áåñïðïñßáò ôï 1934. ¸ùò ôï
1930 ôá óôåëÝ÷ç ôçò Áåñïðïñßáò
ðñïÝñ÷ïíôáí áö’ åíüò áðü ôç Ó÷ïëÞ
Íáõôéêþí Äïêßìùí êáé áö’ åôÝñïõ
áðü ôç ÓôñáôéùôéêÞ Ó÷ïëÞ Åõåëðßäùí
ÁåñïðëïÀáò ôïõ ÓÝäåò.
Ôï 1931 éäñýèçêáí ç Ó÷ïëÞ Áåñï-
ðïñßáò, ç Ó÷ïëÞ ÂïëÞò êáé ç Ó÷ïëÞ
ÁåñïðïñéêÞò Åêðáéäåýóåùò. Ïé ðïëé-
ôéêÝò áíáóôáôþóåéò ôçò åðï÷Þò åðçñÝ-
áóáí áñíçôéêÜ ôçí åîÝëéîç ôçò Áåñï-
Breguet Br 19.
ðïñßáò êáé ôçò áåñïðïñéêÞò åê-
ðáéäåýóåùò. Ôï 1935 óõóôÜèçêå, ìå
íÝï äéÜôáãìá, ç Äéïßêçóç Ó÷ïëþí Á-
åñïðïñßáò, ç ïðïßá ðåñéÝëáâå ôç Ó÷ï-
ëÞ Áåñïðïñßáò êáé ÁåñïðïñéêÞò Âï-
ëÞò, ôç Ó÷ïëÞ Ìåôåêðáéäåýóåùò Á-
îéùìáôéêþí Áåñïðïñßáò êáé ôç Ó÷ïëÞ
Ôå÷íéêþí Áåñïðïñßáò.
ÐÑÏÌÇÈÅÉÅÓ
ÁÅÑÏÓÊÁÖÙÍ
ÌÝ÷ñé ôï 1930,ç ÓôñáôéùôéêÞ Áå-
ñïðïñßá äéÝèåôå 50 áíáãíùñéóôéêÜ,
ôá ìéóÜ ðåñßðïõ áðü áõôÜ áñêåôÜ ðå-
ðáëáéùìÝíá . Ôá áåñïóêÜöç Þôáí ôý-
ðïõ Breguet 14 A2 êáé Â2 êáé 19 Á2
êáé Â2. Åß÷å åðßóçò óôç äýíáìÞ ôçò
ìåñéêÜ êáôáäéùêôéêÜ ôýðïõ Gloster
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 35

Sparviero ôçò 252 Ìïßñáò/104 Óìçíáñ÷ßáò/46
ÐôÝñõãáò, ðïõ åß÷å áñ÷éêÜ ùò âÜóç ôï ÓÊïýôáñé (óôá ôÝëç ôïõ 1940)
êáé áñãüôåñá ôá Ôßñáíá.
Mars VI Nighthawk êáé ìåñéêÜ
Morane-Saulnier MS 147. Ôá ôåëåõ-
ôáßá ÷ñçóéìïðïéïýíôáí êõñßùò ãéá åê-
ðáßäåõóç.
Ç ÍáõôéêÞ Áåñïðïñßá äéÝèåôå 11
ôïñðéëïðëÜíá ôýðïõ Blackburn T-3A
«ÂÝëïò», 15 åêðáéäåõôéêÜ Avro 504 N
êáé Ï, åðôÜ âïìâáñäéóôéêÜ Airco De
Havilland D.H 9 , ðÝíôå ðåðáëáéùìÝ-
íá êáôáäéùêôéêÜ / áíáãíùñéóôéêÜ
Bristol F 2B MK IV êáé Ýîé âïìâáñäé-
óôéêÜ Hawker Horsley II.
Áðü ôá ìÝóá ôïõ 1935, ìå åéóÞãç-
óç ôïõ Ãåíéêïý Åðéôåëåßïõ Áåñïðïñß-
áò áíåëÞöèç ìéá ìåãÜëç ðñïóðÜèåéá
åíéó÷ýóåùò ôçò Áåñïðïñßáò óå üëïõò
ôïõò ôïìåßò, åí üøåé ôùí êéíäýíùí
ðïõ áíáäýïíôáí áðü ôçí åîÝëéîç ôçò
äéåèíïýò êáôáóôÜóåùò. Ôïí Ïêôþ-
âñéï ôïõ 1935, Ýãéíå ç ðñþôç ìåãÜëç
åîïðëéóôéêÞ ðáñáããåëßá ãéá ôçí ðñï-
ìÞèåéá 30 åêðáéäåõôéêþí áåñïóêá-
öþí Ôýðïõ Avro 621 êáé 626 êáé 36
êáôáäéùêôéêþí (PZL P.24 áðü ôçí
Ðïëùíßá). Áñãüôåñá Ýãéíáí êáé Üë-
ëåò. ÌÝ÷ñé ôï ôÝëïò ôïõ 1939, ðáñå-
ëÞöèçóáí óõíïëéêÜ 128 áåñïóêÜöç
äéþîåùò, âïìâáñäéóìïý êáé íáõôéêÞò
36 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
Bïìâáñäéóôéêü
Savoia Marchetti S.M.79
óõíåñãáóßáò, 75 áñ÷éêÞò êáé ðñïêå-
÷ùñçìÝíçò åêðáéäåýóåùò êáé ôñßá
Junkers 52 ãéá ôçí ÐïëéôéêÞ Áåñï-
ðïñßá. Äåí ðáñåëÞöèçóáí, äõóôõ÷þò
ëüãù ôçò åêñÞîåùò ôïõ ðïëÝìïõ 107
ðïëåìéêÜ áåñïóêÜöç.
Ç ÄÑÁÓÇ ÔÇÓ ÐÏËÅÌÉÊÇÓ
ÁÅÑÏÐÏÑÉÁÓ ÊÁÔÁ ÔÉÓ
ÐÑÙÔÅÓ ÊÑÉÓÉÌÅÓ ÌÅ-
ÑÅÓ ÔÏÕ ÐÏËÅÌÏÕ
Ç å÷èñéêÞ áåñïðïñéêÞ äñÜóç Üñ-
÷éóå ôï ðñùß ôçò 28çò Ïêôùâñßïõ ìå å-
ðéäñïìÝò êáé âïìâáñäéóìïýò êáôÜ
ôùí Åëëçíéêþí Ðüëåùí (ÐÜôñáò,
Ðåéñáéþò, äéþñõãïò ôçò Êïñßíèïõ)
êáé Üëëùí óôü÷ùí. Ôçí 29ç åðéêñÜôç-
óå çñåìßá, ëüãù ôùí äõóìåíþí êáéñé-
êþí óõíèçêþí. Må ôç âåëôßùóç ôïõ
êáéñïý ôçí 30ç Ïêôùâñßïõ, ïé äõï Áå-
ñïðïñßåò åß÷áí ôçí ðñþôç ôïõò óý-
ãêñïõóç.
ÐÝíôå ÉôáëéêÜ FIAT C Ñ 42 Falco
(êáôáäéùêôéêÜ) åðåôÝèçóáí êáôÜ äõï
Åëëçíéêþí áåñïóêáöþí ôýðïõ
Henschel 126, ðïõ åêôåëïýóáí áíá-
ãíùñéóôéêÞ áðïóôïëÞ. Áêïëïýèçóå
óöïäñÞ áíôáëëáãÞ ðõñþí. Ç áñéèìç-
ôéêÞ êáé ðïéïôéêÞ õðåñï÷Þ üìùò ôùí É-
ôáëþí Þôáí óõíôñéðôéêÞ. Ôï Ýíá HS
126 Ýêáíå áíáãêáóôéêÞ ðñïóãåßùóç
êïíôÜ óôçí ÊáóôïñéÜ. Ï ÷åéñéóôÞò áñ-
÷éóìçíßáò Ôóüíôáò äéåóþèç ôñáõìáôé-
óìÝíïò. Ï ðáñáôçñçôÞò üìùò áíèõðï-
óìçíáãüò ÅõÜããåëïò ÃéÜííáñçò óêï-
ôþèçêå. ¹ôáí ï ðñþôïò ¸ëëçíáò á-
îéùìáôéêüò íåêñüò ôïõ ðïëÝìïõ. Ôï
äåýôåñï áåñïóêÜöïò äéÝöõãå. ÊáôÝ-
óôç üìùò áäýíáôç ç ðñïóãåßùóç óôç
âÜóç ôïõ. Ôï ðëÞñùìÜ ôïõ, ï
óìçíáãüò ËÜæáñïò Ðáðáìé÷áÞë (÷åé-
ñéóôÞò) êáé ï Êùí/íïò ÃåìåíåôæÞò
(ðõñïâïëçôÞò) óêïôþèçêáí.
Ìéá äåýôåñç ìåãÜëç óýãêñïõóç Ý-
ç
ãéíå ôçí 1 Íïåìâñßïõ. Ðñùôáãùíé-
óôÞò Þôáí ç 21ç Ìïßñá äéþîåùò, ðïõ
áíÝëáâå ôçí áíá÷áßôéóç êáé êáôáäßù-
îç 10 Éôáëéêþí âïìâáñäéóôéêþí
Savoia – Ìarchetti, óõíïäåõïìÝíùí á-
ðü 9 êáôáäéùêôéêÜ FIAT C.R. 42, ôá
ïðïßá êáôåõèýíïíôáí êáôÜ ôçò Èåó-
óáëïíßêçò .ÅðéêåöáëÞò ôùí âïìâáñ-
äéóôéêþí Þôáí ï ãáìðñüò ôïõ Ìïõóï-
ëßíé ÔóéÜíï. Ó’ Ýíá áðü Üëëá 10 âïì-
âáñäéóôéêÜ ðïõ áêïëïõèïýóáí, åðÝ-
âáéíå åðßóçò ï ãéïò ôïõ Ìïõ-
óïëßíé, Ìðñïýíï.
Ôá Åëëçíé-
êÜ PZL, ìå-
ôÜ áðü
óöïäñÞ
óýãêñïõóç,
ðñïîÝíçóáí
óïâáñÝò æçìéÝò óå Ýíá
Éôáëéêü âïìâáñäéóôéêü
ôýðïõ Cant Z 1007. Ôçí ßäéá çìÝñá ôá
ÅëëçíéêÜ Blenheim ôçò 32çò Ìïßñáò
âïìâÜñäéóáí ôï áåñïäñüìéï ôçò Êï-
ñõôóÜò, ðñïîåíþíôáò ìåãÜëåò æçìéÝò
óå áåñïóêÜöç êáé õëéêü.
ÅÍÔÏÐÉÓÌÏÓ
ÔÇÓ ÌÅÑÁÑ×ÉÁÓ
ÁËÐÉÍÉÓÔÙÍ «ÔÆÏÕËÉÁ»
Óôéò 2 Íïåìâñßïõ, ç ÐïëåìéêÞ Áå-
ñïðïñßá ðñïóÝöåñå ìéá éäéáæüíôùò
êñßóéìç õðçñåóßá óôï ìá÷üìåíï óôñÜ-
ôåõìá. ¸íá áåñïóêÜöïò Breguet 19
ôçò 19çò Ìïßñáò ÓôñáôéùôéêÞò Óõíåñ-
ãáóßáò, åíôüðéóå óôï ïñïðÝäéï ôçò
Óáìáñßíáò ôçí åðßëåêôç Ìåñáñ÷ßá
Áëðéíéóôþí «Ôæïýëéá», ðïõ åß÷å
äéåéóäýóåé áðáñáôÞñçôç óôï Åëëçíé-
êü Ýäáöïò. Åß÷å ùò óôü÷ï í’ áíïßîåé
ôï äñüìï ðñïò ôï ÌÝôóïâï êáé íá á-
ðïêüøåé ôéò ÅëëçíéêÝò äõíÜìåéò. Ï
÷åéñéóôÞò óìçíßáò ÉùÜííçò Êáôóïý-
ëáò êáé ï ðáñáôçñçôÞò áíèõðïóìçíá-
ãüò ÄçìïóèÝíçò Êáñáêßôóïò åðÝ-
PZL P24 (âáììÝíï áñ÷éêÜ ìå ôåôñÜ÷ñùìç
ðáñáëëáãÞ) ìå êáëýììáôá óôïõò ôñï÷ïýò.
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 37
 óôñåøáí áìÝóùò óôçí ÊïæÜíç êáé å-
íçìÝñùóáí ôï Óôñáôçãåßï.
Ôçí ßäéá çìÝñá, ó÷çìáôéóìüò áðü 3
ÅëëçíéêÜ PZL ôçò 21ç Ìïßñáò, ï ï-
ðïßïò êÜëõðôå ôçí VIII ÅëëçíéêÞ Ìå-
ñáñ÷ßá, óõãêñïýóèçêå ìå å÷èñéêÜ á-
åñïðëÜíá, ðïõ ðñïóðÜèçóáí íá âïì-
âáñäßóïõí ôéò èÝóåéò ôçò ÅëëçíéêÞò
Ìåñáñ÷ßáò. Êáôåññßöèçóáí ôñßá å-
÷èñéêÜ áåñïóêÜöç. Êáôåññßöèçóáí
åðßóçò áðü ôïí áíôßðáëï êáé ôá 2 áðü
ôá 3 ÅëëçíéêÜ PZL.
ÔÏ ×ÙÑÉÓ ÐÑÏÇÃÏÕÌÅÍÏ
ÇÑÙÉÊÏ ÊÁÔÏÑÈÙÌÁ
ÔÏÕ ÌÁÑÉÍÏÕ
ÌÇÔÑÁËÅÎÇ
Ôçí ßäéá çìÝñá, 2 Íïåìâñßïõ, óÞ-
ìáíå ç þñá ãéá íá ìðåé äõíáìéêÜ óôïí
áãþíá êáé ç 22ç Ìïßñá Äéþîåùò, ðïõ
åß÷å ùò âÜóç ôï áåñïäñüìéï ôçò Ìß-
êñáò. Ç Ìïßñá êëÞèçêå í´ áíá÷áéôß-
óåé ìéá íÝá ìåãÜëç åðéäñïìÞ 27 âïì-
âáñäéóôéêþí ôýðïõ Cant Z. 1007 bis,
ðïõ óõíïäåýïíôáí áðü ðïëëÜ êáôá-
äéùêôéêÜ. Ôá ÅëëçíéêÜ êáôáäéùêôéêÜ
óõíÜíôçóáí ôá å÷èñéêÜ áåñïóêÜöç
ðÜíù áðü ôïí ËáãêáäÜ êáé åíå-
ðëÜêçóáí óå óêëçñÞ áåñïìá÷ßá. Ç
ðéï áíÜãëõöç áðåéêüíéóç ôïõ ëõóóþ-
äïõò ÷áñáêôÞñá ôçò ìÜ÷çò , åßíáé ôá
üóá áäéáíüçôá Ýêáíå Ýíáò áðü ôïõò
¸ëëçíåò ìá÷çôÝò, ï Õðïóìçíáãüò
Ìáñßíïò ÌçôñáëÝîçò. ¼ôáí åîá-
38 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
íôëÞèçêáí ôá ðõñïìá÷éêÜ ôïõ, äåí å-
ãêáôÝëåéøå ôç ìÜ÷ç. ¼ñìçóå êáôÜ
ôïõ áíôéðÜëïõ, åíüò âïìâáñäéóôéêïý
«Savoia Marchetti», êáé ìå ôçí ßäéá
ôçí Ýëéêá ôïõ áåñïóêÜöïõò ôïõ åìâü-
ëéóå ôï ïõñáßï ðçäÜëéï ôïõ Éôáëéêïý
âïìâáñäéóôéêïý ôï ïðïßï êáôÝðåóå.
Ôï ôñéìåëÝò ðëÞñùìá ôïõ ðñüëáâå íá
äéáóùèåß ìå áëåîßðôùôá. Ìå óôñå-
âëùìÝíç ôçí Ýëéêá ôïõ áåñïóêÜöïõò
ôïõ ï Ìáñßíïò ÌçôñáëÝîçò áíáãêÜ-
óèçêå íá êÜíåé áíþìáëç ðñïóãåßùóç.
Êáôüñèùóå íá âãåé óþïò êáé ìå ôï
ðåñßóôñïöï óôï ÷Ýñé Ýôñåîå êáé óõíÝ-
ëáâå áé÷ìáëþôïõò ôïõò ôñåéò Éôáëïýò
áåñïðüñïõò, ôïõò ïðïßïõò ðáñÝäùóå
óôç ÓôñáôéùôéêÞ Äéïßêçóç. ÌåôÜ ôçí
åðéêÞ áõôÞ óýãêñïõóç, ç 22ç Ìïßñá,
ôï áðüãåõìá ôçò ßäéáò çìÝñáò, áðï-
ãåéþèçêå ãéá í’ áíôéìåôùðßóåé íÝá å-
ðéäñïìÞ Éôáëéêþí âïìâáñäéóôéêþí. Ç
áåñïìá÷ßá Ýëáâå ÷þñáí ðÜíù áðü
ôçí ðåñéï÷Þ ôïõ ðïôáìïý Áîéïý. Ôá
ÅëëçíéêÜ PZL Ýðëçîáí ìå åðéôõ÷ßá ôá
ÉôáëéêÜ êáôáäéùêôéêÜ.
• Ç 31ç Ìïßñá Âïìâáñäéóìïý, áñãÜ
ôçí ßäéá çìÝñá, Ýðëçîå åðßóçò, ðá-
ñÜ ôï óöïäñü áíôéáåñïðïñéêü
ðõñ, ÉôáëéêÜ ìç÷áíïêßíçôá ôìÞìá-
ôá. Ôï áåñïóêÜöïò ôïõ Óìçíáãïý
ÊïõæéãéÜííç Ýãéíå äéÜôñçôï áðü
óöáßñåò êáé âëÞìáôá. Ï çñùéêüò
üìùò óìçíáãüò êáôüñèùóå íá ôï
åðáíáöÝñåé êáé íá ôï ðñïóãåéþóåé
óôï Ôáôüé .
• Óôéò 3 Íïåìâñßïõ, 7 ÉôáëéêÜ âïì-
âáñäéóôéêÜ, óõíïäåõüìåíá áðü
Ðßíáêáò ôïõ Ö. ÐÝôñéôò ðïõ áðåéêïíßæåé ôï êáôüñèùìá ôïõ ÌçôñáëÝîç.

Ï óìçíáãüò ÉùÜííçò ÊÝëëáò, ÄéïéêçôÞò ôçò 21çò Ìïßñáò Äßùîçò.

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 39
 êáôáäéùêôéêÜ, áíÝëáâáí íÝá åðé-
äñïìÞ êáôÜ ôçò Èåóóáëïíßêçò. Á-
íá÷áéôßóèçêáí ðÜëé áðü êáôá-
äéùêôéêÜ ôçò 22çò Ìïßñáò , ôá ï-
ðïßá êáôÝññéøáí 3 å÷èñéêÜ áåñï-
óêÜöç. Ïé åðéäñïìÝò êáôÜ ôçò
Èåóóáëïíßêçò óôïß÷éóáí óõíïëéêÜ
óôçí ÉôáëéêÞ Áåñïðïñßá 12 á-
åñïóêÜöç.
• Óôéò 4 Íïåìâñßïõ, 3 ÅëëçíéêÜ
Breguet ôùí Ìïéñþí Óôñáôéùôé-
êÞò Óõíåñãáóßáò åðåôÝèçóáí áðü
÷áìçëü ýøïò êáôÜ ôçò Ìåñáñ÷ßáò
Áëðéíéóôþí «Ôæïýëéá» êáé ôçò
ðñïåêÜëåóáí âáñýôáôåò áðþ-
ëåéåò. ÔÝóóåñá å÷èñéêÜ êáôá-
äéùêôéêÜ Ýóðåõóáí óå âïÞèåéá ôçò
ÉôáëéêÞò Ìåñáñ÷ßáò. Êáôüñèùóáí
íá êáôáññßøïõí 1 Åëëçíéêü Bre-
guet. Ï ÷åéñéóôÞò áíèõðïóìçíáãüò
Öñåéäåñßêïò ÊáôÜóóïò êáé ï áñ÷é-
óìçíßáò ÁëÝîáíäñïò ÓáñâÜíçò
óêïôþèçêáí.
• ÓçìáíôéêÞ ôçí ßäéá çìÝñá Þôáí å-
ðßóçò ç ðëçñïöïñßá ôçí ïðïßá
ìåôÝäùóå óôï Óôñáôçãåßï ç 21ç
Ìïßñá Äéþîåùò ãéá ôçí áíáôßíáîç
ôçò ãÝöõñáò åðß ôïõ Áþïõ, ðñéí
ðñïëÜâïõí íá äéáðåñáéùèïýí óç-
ìáíôéêÜ å÷èñéêÜ ôìÞìáôá

Ó÷åäßá ôýðïõ "ºôæï": Ìéá ãÝöõñá êáôáóêåõáóìÝíç áðü ôïõò Éôáëïýò óôïí Ðïôáìü ÊáëáìÜ ìå
ó÷åäßåò ôïõ åßäïõò áõôïý êáôáóôñÜöçêå ìå åýóôï÷åò âïëÝò ôçò ÐïëåìéêÞò Áåñïðïñßáò.

40 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
• Óôéò 5 Íïåìâñßïõ ç ÉôáëéêÞ Áåñï-
ðïñßá âïìâÜñäéóå ôïí ÐåéñáéÜ.
Êáôåññßöèçóáí äõï å÷èñéêÜ áå-
ñïóêÜöç. Ôï Ýíá êáôåññßöèç áðü
ôçí ÁããëéêÞ RAF. Ç 5ç Íïåìâñß-
ïõ óçìáôïäïôåß ôçí ðáñÝìâáóç äõ-
íÜìåùí ôçò RAF óôïí áåñïðïñéêü
áãþíá ôïõ Åëëçíï-Éôáëéêïý ðïëÝ-
ìïõ. Ôçí ßäéá çìÝñá, 5 Íïåìâñßïõ,
ç 31ç êáé ç 33ç Ìïßñá âïìâáñäé-
óìïý åðåôÝèçóáí êáé Ýðëçîáí ìå
åðéôõ÷ßá ôá áåñïäñüìéá ôçò
ÊïñõôóÜò êáé ôïõ ÁñãõñïêÜ-
óôñïõ, ðñïêáëþíôáò ðïëý óïâá-
ñÝò æçìéÝò óå áåñïóêÜöç êáé õëé-
êü. Ç 32ç Ìïßñá âïìâáñäéóìïý
ðñïóÝâáëå ôïí ëéìÝíá ôçò Áõëþ-
íïò. Ðïëý óçìáíôéêÞ Þôáí åðßóçò ç
êáôáóôñïöÞ áðü ôéò ÅëëçíéêÝò äõ-
íÜìåéò ôçò ãÝöõñáò ðïõ åß÷áí äç-
ìéïõñãÞóåé ïé Éôáëïß óôïí ðïôáìü
ÊáëáìÜ.
Ç ÅëëçíéêÞ Áåñïðïñßá, ìå Üöèá-
óôï áãùíéóôéêü ðÜèïò, öñüíçìá êáé
çñùéóìü, ðïëÝìçóå ìüíç åíáíôßïí
ìéáò óõíôñéðôéêÜ õðÝñôåñçò å÷èñé-
êÞò äõíÜìåùò êáé êáôüñèùóå íá ìçí
åðéôñÝøåé å÷èñéêÞ êõñéáñ÷ßá óôïí
áÝñá êáé íá õðïóôçñßîåé åðßóçò, óå
ôáêôéêü åðßðåäï, ôéò ìá÷üìåíåò óôï
Ýäáöïò ÅëëçíéêÝò ÄõíÜìåéò.
Ç óõãêñÜôçóç ôçò ÉôáëéêÞò åðé-
èÝóåùò, êáôÜ ôéò ðñþôåò êñßóéìåò ìÝ-
ñåò, Þôáí Þäç ãåãïíüò. Ç åíßó÷õóç
ðïõ Ýöåñáí, ìåôÜ ôéò 5 Íïåìâñßïõ, ïé
äõíÜìåéò ôçò ÁããëéêÞò RAF áíáêïý-
öéóáí êáé Ýäùóáí íÝá öôåñÜ óôçí
ÐïëåìéêÞ Áåñïðïñßá.
Ç ÐÁÑÅÌÂÁÓÇ ÔÇÓ RAF
ÓÔÏ ÅËËÇÍÏ – ÉÔÁËÉÊÏ
ÌÅÔÙÐÏ ÊÁÉ Ç ÍÅÁ
ÖÁÓÇ ÅÐÉ×ÅÉÑÇÓÅÙÍ
ÔÇÓ ÐÏËÅÌÉÊÇÓ
ÁÅÑÏÐÏÑÉÁÓ
Ôçí 6ç Íïåìâñßïõ, ìåôÜ áðü Ýê-
êëçóç ôçò ÅëëçíéêÞò êõâåñíÞóåùò,
ìåôáóôÜèìåõóáí óôçí ÅëëÜäá áðü
ôçí Áßãõðôï ÂñåôáíéêÜ áåñïóêÜöç
ãéá íá åíéó÷ýóïõí ôéò ÅëëçíéêÝò äõíÜ-
ìåéò. ÓõãêåêñéìÝíá, ìåôáóôÜèìåõóå
óôï áåñïäñüìéï Åëåõóßíïò ç 30ç Ìïß-
ñá ìå Ýîé ìá÷çôéêÜ ôýðïõ Blenheim IF
. Áêïëïýèçóáí óôç óõíÝ÷åéá ôá
Blenheim ôçò 84çò Ìïßñáò âïìâáñäé-
óìïý. Ôá âïìâáñäéóôéêÜ Wellington
ôçò 70çò êáé ôçò 87çò Ìïßñáò ôçò RAF,
ðïõ óôÜèìåõáí óôçí Áßãõðôï, Üñ÷é-
óáí åðßóçò íá åêôåëïýí áðïóôïëÝò
êáôÜ óôü÷ùí óôçí Áëâáíßá. Óçìåéþ-
íåôáé üôé áåñïóêÜöç ôùí Éôáëéêþí á-
åñïðïñéêþí äõíÜìåùí ôçò Ëéâýçò å-
êôåëïýóáí åðßóçò áðïóôïëÝò óôï Åë-
ëçíï - Éôáëéêü ìÝôùðï.
Óôéò 18 Íïåìâñßïõ Ýöèáóå óôçí Å-
ëåõóßíá ç 80ç Ìïßñá Äéþîåùò ôçò
RAF ðñïåñ÷üìåíç áðü ôï Óßíôé ×á-
íßò. Ç ìïíÜäá áõôÞ äéÝèåôå 12 áåñï-
óêÜöç Gladiator MK I êáé ÌÊ ÉÉ êáé
åß÷å ìåãÜëç åìðåéñßá ôçò ÉôáëéêÞò Áå-
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 41
 ñïðïñßáò áðü ôï ìÝôùðï ôçò Âüñåéáò
ÁöñéêÞò. Ìåôáîý ôùí ÷åéñéóôþí ôçò
Ìïßñáò, Þôáí ï Íïôéï-áöñéêáíüò
óìçíáãüò ÌÜñìáíôéïõê Ðáôë, ï ï-
ðïßïò åß÷å Þäç óôï åíåñãçôéêü ôïõ ðÝ-
íôå êáôáññßøåéò Éôáëéêþí áåñïóêá-
öþí. Ç ÂñåôáíéêÞ Ìïßñá ìåôáóôÜè-
ìåõóå óôï áåñïäñüìéï ôùí ÔñéêÜëùí.
ÅííÝá áåñïóêÜöç ôçò Ìïßñáò, ìå ï-
äçãïýò ôñßá ÅëëçíéêÜ PZT, áíÝëáâáí
áìÝóùò äñÜóç óôï Áëâáíéêü ìÝôùðï.
Óôçí ðñþôç áõôÞ áíáìÝôñçóç, ôá Âñå-
ôáíéêÜ Gladiator êáôÝññéøáí 8 FIAT
CR 42 êáé äõï FIAT G.50, ÷ùñßò êá-
ìéÜ äéêÞ ôïõò áðþëåéá. Ôá Gladiator
Ýðáéîáí ðïëý óçìáíôéêü ñüëï óôç íÝ-
á öÜóç ôïõ áåñïðïñéêïý áãþíá. Ìü-
íïò ôïõ ï ÌÜñìáíôéïõê Ðáôë êáôÝñ-
ñéøå 20 ÉôáëéêÜ áåñïóêÜöç êáé
áðÝêôçóå ôç öÞìç ìåãÜëïõ Üóóïõ ìå-
ôáîý ôùí Âñåôáíþí êáé ÅëëÞíùí óõ-
íáäÝëöùí ôïõ.
ÔÁ ÅËËÇÍÉÊÁ GLADIATOR
Ãéá ôçí áíáðëÞñùóç ôùí áðù-
ëåéþí ôçò ÅëëçíéêÞò Áåñïðïñßáò, ç
ÂñåôáíéêÞ êõâÝñíçóç áðïäÝ÷èçêå ôï
áßôçìá ôçò ðáñá÷ùñÞóåùò óôçí ÅëëÜ-
äá åíüò áñéèìïý Gladiator. Óçìåéþíå-
ôáé ó÷åôéêÜ, üôé ôá áåñïóêÜöç ðïõ åß-
÷áí ðáñáããåëèåß áðü ôçí ÅëëÜäá äåí
åß÷áí ðáñáäïèåß, ëüãù ôïõ ðïëÝìïõ.
Ðáñá÷ùñÞèçêáí áñ÷éêÜ 8 êáé óôç
42 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
óõíÝ÷åéá Üëëá 6 áðü ôéò Ìïßñåò ðïõ
åðé÷åéñïýóáí Þäç óôçí ÅëëÜäá.
Ï ôýðïò ôïõ áåñïóêÜöïõò Þôáí
ãíùóôüò óôïõò ¸ëëçíåò ÷åéñéóôÝò áðü
ìéá äùñåÜ äõï áåñïóêáöþí
Gladiator, ðïõ åß÷å êÜíåé ðñïò ôçí
ÐïëåìéêÞ Áåñïðïñßá ï ïìïãåíÞò
åõåñãÝôçò áðü ôçí Áßãõðôï Óôõëéáíüò
ÓáñðÜêçò. Ôá Gladiator ðáñåëÞöèç-
óáí áðü ôçí 21ç Ìïßñá ôïõ óìçíáãïý
ÉùÜííç ÊÝëëá. Ôá åíáðïìåßíáíôá
PZL ôçò Ìïßñáò äüèçêáí óôéò äõï Üë-
ëåò Ìïßñåò Äéþîåùò, ôçí 22ç êáé 23ç.
Ôá Gladiator ðïõ ðáñá÷ùñÞèçêáí
Þôáí áñêåôÜ êáôáðïíçìÝíá êáé
ðáñïõóßáæáí åëëåßøåéò. Ôá ðñïâëÞ-
ìáôá üìùò áíôéìåôùðßóèçêáí ìå
ðïëëÞ åöåõñåôéêüôçôá áðü ôïõò
¸ëëçíåò ôå÷íéêïýò êáé áðü ìåôáãåíÝ-
óôåñåò áðïóôïëÝò õëéêïý áðü ôçí
RAF.
Ôá ÅëëçíéêÜ Gladiator áíÝëáâáí
äñÜóç óôéò áñ÷Ýò Éáíïõáñßïõ áðü ôï
áåñïäñüìéï ôçò ÊáëáìðÜêáò. Óôéò 8
Éáíïõáñßïõ, ìáæß ìå áåñïóêÜöç ôùí
Üëëùí Ìïéñþí, åíåðëÜêçóáí óå
óêëçñÝò áåñïìá÷ßåò óôï ìÝôùðï ìå É-
ôáëéêÜ âïìâáñäéóôéêÜ êá ìá÷çôéêÜ.
Óå íÝåò åðéèÝóåéò , ôï áðüãåõìá ôçò ß-
äéáò çìÝñáò, åíáíôßïí 9 Fiat CR 42
êáôÝññéøáí äõï áåñïóêÜöç. Äýï áðü
ôá Gladiator õðÝóôçóáí åðßóçò æçìéÝò
áëëÜ êáôüñèùóáí íá åðéóôñÝøïõí
óôç âÜóç ôïõò.
• Óôéò 10 Éáíïõáñßïõ, 3 áåñïóêÜöç
ôçò 21çò Ìïßñáò, ìå ÷åéñéóôÝò ôï
óìçíáãü ÉùÜííç ÊÝëëá, ôïí Õðï-
 óìçíáãü ÉùÜííç Êáôóáñü êáé ôïí
Åðéóìçíßá Çëßá Äçìçôñáêüðïõ-
ëï, åêôÝëåóáí ìå åðéôõ÷ßá áðï-
óôïëÞ ðïëõâïëéóìïý öáëáããþí å-
öïäéáóìïý óôï äñüìï Êëåéóïý-
ñáò êáé ÄÝëâéíïõ. Ðáñüìïéá áðï-
óôïëÞ åîåôÝëåóáí óôéò 12 Éáíïõá-
ñßïõ Ýîé Gladiator åíáíôßïí å÷èñé-
êþí óõãêåíôñþóåùí âïñåßùò ôçò
ðåñéï÷Þò ×Üíé ÌðáëáìðÜíé.
• Óôéò 19 Éáíïõáñßïõ å÷èñéêÜ áåñï-
óêÜöç Ýðëçîáí ôï áåñïäñüìéï
ÊáëáìðÜêáò. Ï óìçíáãüò ÊÝëëáò
åðéäéüñèùóå ôéò æçìéÝò, ìå ôç âïÞ-
èåéá ôïõ ôïðéêïý ðëçèõóìïý, êáé
åðÝôñåøå ôçí áðïãåßùóç ôùí áå-
ñïóêáöþí ôçò Ìïßñáò.
• Óôéò 25 Éáíïõáñßïõ Ýãéíáí áðü ôá
ÅëëçíéêÜ Gladiator 2 íÝåò êáôáñ-
ñßøåéò. Ôéò áðïãåõìáôéíÝò þñåò, 7
PZL 24 ôçò 22çò Ìïßñáò Äéþîåùò óìüò áðü 7 Gladiator ôçò 21çò êáé 8
êáé 7 Gladiator ôçò 21çò åêôåëïý- PZT ôçò 23çò êáé 22çò Ìïßñáò áðï-
óáí ìá÷çôéêÞ ðåñéðïëßá ãéá ôçí ãåéþèçêáí áðü ôá áåñïäñüìéá Êá-
êÜëõøç ôïõ ìåôþðïõ Êëåéóïýñáò- ôóéêÜ –Éùáííßíùí êáé ôçò Ðáñáìõ-
ÐñåìåôÞò . Áíá÷áßôéóáí ó÷çìáôé- èéÜò ãéá íá áíôéìåôùðßóïõí ôçí å-
óìü äéêéíçôÞñéùí âïìâáñäéóôéêþí ÷èñéêÞ äñáóôçñéüôçôá óôïí ôïìÝá
êáé êáôÝññéøáí 1. Ç ßäéá ÅëëçíéêÞ Ôåðåëåíßïõ – Êëåéóïýñáò. Êáôåñ-
äýíáìç åðåôÝèç áñãüôåñá êáôÜ 10 ñßöèç 1 å÷èñéêü âïìâáñäéóôéêü .
Éôáëéêþí âïìâáñäéóôéêþí ðïõ åðÝ- • Óôéò 9 Öåâñïõáñßïõ ç áåñïðïñéêÞ
óôñåöáí áðü åðéäñïìÞ êáôÜ ôçò óýãêñïõóç Þôáí áêüìç åíôïíüôå-
Èåóóáëïíßêçò êáé êáôÝññéøáí 2. ñç .
• Ç êáêïêáéñßá ðïõ åðéêñÜôçóå êá- • Åëëçíéêüò ó÷çìáôéóìüò áðü 4
ôÜ ôéò åðüìåíåò ìÝñåò, Ýöåñå ìéá Gladiator êáé 8 ÑÆÔ óõãêñïýóèç-
ó÷åôéêÞ áíÜðáõëá óôéò åðé÷åéñÞ- êáí ìå ìåãÜëï áñéèìü å÷èñéêþí á-
óåéò ðïõ åðáíåëÞöèçóáí ìå ìå- åñïóêáöþí ðÜíù áðü ôçí ðåñéï÷Þ
ãÜëç óöïäñüôçôá áðü ôéò 8 ôçò Êëåéóïýñáò. Ç ÉôáëéêÞ
Öåâñïõáñßïõ . Åëëçíéêüò ó÷çìáôé- äýíáìç áñéèìïýóå 18 âïìâáñäé-

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 43
 óôéêÜ êáé 24 ìá÷çôéêÜ .Ï
Óìçíáãüò ÊÝëëáò ôçò 21çò
Ìïßñáò êáôÝññéøå äýï ÉôáëéêÜ
ìá÷çôéêÜ. Ï Õðïóìçíáãüò Ìðáñ-
äáâßëéáò Ýíá êáé áðü Ýíá áíôéóôïß-
÷ùò ïé åðéóìçíßåò Äçìçôñáêüðïõ-
ëïò êáé Êùóôïñßæïò.
• Ôï áðüãåõìá ôçò ßäéáò çìÝñáò ôá
ÅëëçíéêÜ áåñïóêÜöç åêôÝëåóáí
áðïóôïëÝò êáôÜ å÷èñéêþí èÝóåùí
êáé öáëáããþí êáé óôç óõíÝ÷åéá á-
íá÷áßôéóáí å÷èñéêÞ äýíáìç âïì-
âáñäéóôéêþí, êáôáññßðôïíôáò, ìå-
ôÜ áðü óêëçñÞ áåñïìá÷ßá, 6 å÷èñé-
êÜ áåñïóêÜöç.
· Óôéò 10 êáé 11 Öåâñïõáñßïõ óõíå-
÷ßóèçêáí ïé óêëçñÝò áåñïìá÷ßåò
ðÜíù áðü ôéò ôïðïèåóßåò Ìðïý-
Ó÷çìáôéóìüò Henschel Hs 126 A-1. Óõììåôåß÷áí óôçí åíåñãü äñÜóç ìå ôçí 3 Ì.Ó.Ó.
44 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ìðåóé, Êëåéóïýñá êáé ÐñåìåôÞ.
Ïé Éôáëïß åêôÝëåóáí åðéäñïìÞ êá-
ôÜ ôïõ áåñïäñïìßïõ ôïõ ÊáôóéêÜ,
áð´ üðïõ åðé÷åéñïýóáí ôá Gladia-
tor. ¸íá áðü áõôÜ êáôåññßöèç êáé
ï çñùéêüò ÷åéñéóôÞò Ìðáñäáâß-
ëéáò óêïôþèçêå. Ç 21ç Ìïßñá ìå-
ôáóôÜèìåõóå óôï áåñïäñüìéï ôçò
ÐáñáìõèéÜò.
Ïé åðé÷åéñÞóåéò óõíå÷ßóèçêáí ìå
ôçí ßäéá Ýíôáóç ïëüêëçñï ôïí Öå-
âñïõÜñéï êáé ôïí ÌÜñôéï, êáôÜ ôïí ï-
ðïßï Ýëáâå ÷þñá ç «ÅáñéíÞ Áíôåðß-
èåóç» ôïõ Ìïõóïëßíé. Ç ðïëõäéá-
öçìéóìÝíç Áíôåðßèåóç óõíåôñßâç
ãñÞãïñá êáé ôï Éôáëéêü öéÜóêï
ïëïêëçñþèçêå. Ï Ìïõóïëßíé Þëðéæå
ðéá ìüíï óôçí åðÝìâáóç ôïõ Ãåñìá-
íïý óõììÜ÷ïõ ôïõ, ðïõ åêäçëþèçêå
óôéò áñ÷Ýò Áðñéëßïõ. Ï óôÝöáíïò ôçò
íßêçò óôçí Áëâáíßá äåí Ýöåñå, äõ-
óôõ÷þò, ôï ôÝëïò ôïõ ðïëÝìïõ. ÌåôÜ
ôçí ÉôáëéêÞ Þñèå ç ÃåñìáíéêÞ åðßèå-
óç. Áõôü üìùò åßíáé Ýíá Üëëï êåöÜ-
ëáéï áãþíá êáé áõôïèõóßáò ôçò Ðïëå-
ìéêÞò Áåñïðïñßáò, ôïõ Åëëçíéêïý
Óôñáôïý êáé ôïõ Åëëçíéêïý ëáïý.
ÌÁÑÔÕÑÉÅÓ ÔÙÍ ÉÔÁËÙÍ
ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÙÍ ÇÃÅÔÙÍ
ÃÉÁ ÔÏ ÑÏËÏ
ÔÇÓ ÅËËÇÍÉÊÇÓ
ÁÅÑÏÐÏÑÉÁÓ
Ï çñùéêüò êáé êñéóéìüôáôïò ñüëïò
ðïõ äéåäñáìÜôéóå ç ÅëëçíéêÞ Áåñï-
ðïñßá óôéò ðñþôåò äýóêïëåò çìÝñåò
ôçò ÉôáëéêÞò åðéèÝóåùò, áðïêáëýðôå-
ôáé ìÝóá áðü ôéò áðüññçôåò åêèÝóåéò
ôùí Éôáëþí çãçôüñùí ðñïò ôïí Áñ÷é-
óôñÜôçãü ôïõò ãéá ôçí åîÝëéîç ôùí å-
ðé÷åéñÞóåùí êáé ôçò êáôáóôÜóåùò
óôïí ôïìÝá åõèýíçò ôïõò.
Óôçí ðïëéôéêü – óôñáôéùôéêÞ óý-
óêåøç êïñõöÞò õðü ôïí Ìïõóïëßíé,
óôï ÐáëÜôóï ÂåíÝôóéá, óôéò 15 Ï-
êôùâñßïõ 1940 ï ßäéïò ï åðéêåöáëÞò
ôçò ÉôáëéêÞò åðéèÝóåùò Óôñáôçãüò
Âéóêüíôé ÐñÜóêá åß÷å èåùñÞóåé ïõ-
óéáóôéêÜ ùò áíýðáñêôç ôçí Åëëçíé-
êÞ Áåñïðïñßá. Ôï èÝìá ðïõ åôÝèç
ðñïò óõæÞôçóç óôç óýóêåøç ãéá ôïí
ôïìÝá áõôü áöïñïýóå ôéò äõíáôüôç-
ôåò ðáñåìâÜóåùò ôçò ÂñåôáíéêÞò Áå-
ñïðïñßáò. Ïé äõíáôüôçôåò êáé áõôÞò
åêôéìÞèçêáí ùò ðåñéïñéóìÝíåò, ëüãù
ôïõ ìåôþðïõ ðïõ áíôéìåôþðéæå ç Áã-
ãëéêÞ Áåñïðïñßá óôçí Â. ÁöñéêÞ.
Èåþñçóáí ãé’ áõôü óêüðéìï íá ðñïç-
ãçèåß ôçò åðéèÝóåùò êáôÜ ôçò ÅëëÜ-
äïò ç ÉôáëéêÞ åðßèåóç óôç ÌÜñóá
Ìáôñïý÷ óôç Âüñåéá ÁöñéêÞ þóôå íá
êáèçëùèåß åêåß ç ÂñåôáíéêÞ Áåñïðï-
ñßá êáé íá åëá÷éóôïðïéçèïýí ïé ðéèá-
íüôçôåò éó÷õñÞò ðáñåìâïëÞò ôçò óôï
Åëëçíéêü ìÝôùðï. Ï ßäéïò ï Âéóêüíôé
ÐñÜóêá êáé ïé Üìåóïé õöéóôÜìåíïß
ôïõ Éôáëïß óôñáôéùôéêïß çãÝôåò óõ-
ìðßðôïõí óôçí êñéôéêÞ êáé óôéò êáôáã-
ãåëßåò ôïõò üôé ç äéáôõìðáíéæüìåíç
ùò ðáíßó÷õñç ÉôáëéêÞ Áåñïðïñßá äåí
ìðüñåóå íá äþóåé óôïí Éôáëéêü óôñá-
ôü ôçí ðáñïõóßá êáé ôçí õðïóôÞñéîç
ðïõ áíÝìåíå áð´ áõôÞí. ÁíôéèÝôùò, á-
íáöÝñïõí óõóôçìáôéêÜ Ýíôïíç
ðáñïõóßá êáé äñÜóç ôçò «Å÷èñéêÞò
Áåñïðïñßáò». Ïé áíáöïñÝò ôïõò óå
åðßóçìåò åêèÝóåéò åßíáé áðïêáëõðôé-
êÝò;
á. Óôïí ôïìÝá Çðåßñïõ ãéá ôéò åðé-
÷åéñÞóåéò áðü 1 Ýùò 4 Íïåìâñßïõ, ï
ÄéïéêçôÞò ôïõ ××V Óþìáôïò Óôñá-
ôïý Óôñáôçãüò ÊÜñëï Ñüóóé áíáöÝ-
ñåôáé óôéò äõóêïëßåò ðïõ áíôéìåôù-
ðßæåé óôçí ðñïÝëáóç ôùí äõíÜìåùí
ôïõ ãéá ôçí ðñïþèçóç åéäéêüôåñá ìéá
ðõñïâïëáñ÷ßáò ìå óôü÷ï ôçí åîïõäå-
ôÝñùóç ôïõ åýóôï÷ïõ êáé äñáóôÞñéïõ
Åëëçíéêïý ðõñïâïëéêïý. Äéåêôñáãù-
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 45
 Éôáëéêü âïìâáñäéóôéêü Fiat BR.20 M ôçò 3çò Ìïßñáò ôçò 43çò Óìçíáñ÷ßáò
êáôÜ ôç äéÜñêåéá ìéáò áðïóôïëÞò ðÜíù áðü ïñåéíÞ ðåñéï÷Þ
ìåôáîý ÁñãõñïêÜóôñïõ êáé Éùáííßíùí.

äåß ôçí êáôÜóôáóç ôùí ïäþí «ëüãù
ôçò ëÜóðçò ðïõ Ý÷åé óõóóùñåõèåß
êáé ôùí ðïëëþí êáôïëéóèÞóåùí ðïõ
Ý÷ïõí óçìåéùèåß, êáèþò êáé ç äñÜóç
ôçò Å÷èñéêÞò Áåñïðïñßáò, ç ïðïßá
ðáñåìðïäßæåé ôéò åñãáóßåò áðïêáôá-
óôÜóåþò ôïõò.
Óå Üëëï óçìåßï ôçò åêèÝóåþò ôïõ,
ðáñáðïíåßôáé ãéá ôçí áðïõóßá ôçò Éôá-
ëéêÞò Áåñïðïñßáò ôçí ïðïßáí áíôéðá-
ñáâÜëëåé ðñïò ôçí Ýíôïíç ðáñïõóßá
êáé äñÜóç ôçò «Å÷èñéêÞò Áåñïðïñß-
áò». ÁíáöÝñåé óõãêåêñéìÝíá: «Ç ðñù-
ßá ôçò 3çò Íïåìâñßïõ ðáñÞëèå ÷ùñßò ç
åðßèåóç íá óçìåéþóåé áéóèçôÞ ðñüï-
äï. Óå áõôü óõíÝôåéíå êáé ç Ýëëåéøç
ôçò áåñïðïñéêÞò õðïóôçñßîåùò, ôçí
ïðïßáí áðü çìÝñá óå çìÝñá ìáò õðï-
ó÷üôáí üôé èá åßíáé ìáæéêÞ êáé ðïëý Ý-
íôïíç , áëëÜ ç ïðïßá ðïôÝ äå ìáò ðá-
ñáó÷Ýèçêå, êáé ç Ýëëåéøç ãéíüôáí ôü-
óï ðéï áéóèçôÞ üóï ç Å÷èñéêÞ Á-
åñïðïñßá, ìå ôçí áðïôåëåóìáôéêÞ ðá-
ñïõóßá ôçò, åðéäåßíùíå ôçí êáôÜóôá-
óç ôçò åðéèåôéêÞò ìáò äéáôÜîåùò».
â. ÅðéèÝóåéò ôçò ÅëëçíéêÞò Áåñï-
ðïñßáò êáôÜ ôçò Ìåñáñ÷ßáò Áëðéíé-
óôþí «Ôæïýëéá»
Ç Ìåñáñ÷ßá Áëðéíéóôþí «Ôæïý-
ëéá» åß÷å áíáëÜâåé Ýíá ðïëý åðéêßí-
äõíï ãéá ôçí ÅëëçíéêÞ Üìõíá åëéãìü
óôïí ôïìÝá ôçò êåíôñéêÞò Ðßíäïõ ðñï-
óðáèþíôáò íá öôÜóåé óôï ÌÝôóïâï

46 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
êáé íá ðëåõñïêïðÞóåé ôï Åëëçíéêü
ÌÝôùðï. Ç ÅëëçíéêÞ Áåñïðïñßá áðå-
êÜëõøå ôïí Éôáëéêü åëéãìü êáé ðñïóÝ-
âáëå ôçí ÉôáëéêÞ ìåñáñ÷ßá. Ç ÉôáëéêÞ
Ýêèåóç ãéá ôçí ðñïÝëáóç ôçò Ìåñáñ-
÷ßáò «Ôæïýëéá» äåí áöÞíåé êáìéÜ áì-
öéâïëßá ãéá ôï ñüëï ðïõ äéåäñáìÜôéóå
ç ÅëëçíéêÞ Áåñïðïñßá. ÁíáöÝñåé
ó÷åôéêÜ: «Áðü ôç Óáìáñßíá ç áñéóôå-
ñÞ öÜëáããá äåí êáôüñèùóå íá õðåñ-
âåß ôï äéÜóåëï ËçìÝñé – ÃïìÜñá, ëü-
ãù áö’ åíüò ôçò éó÷õñÞò êáôï÷Þò ôïõ
áð´ ôïí å÷èñü êáé áö’ åôÝñïõ ôùí
ðñïóâïëþí áðü ôçí ÅëëçíéêÞ Áåñï-
ðïñßá».
Ç Ýêèåóç ôåëåéþíåé ìå ôçí áíáöï-
ñÜ üôé : «Ï ÄéïéêçôÞò ôçò ìåñáñ÷ßáò
äéÝôáîå ôçí 3ç Íïåìâñßïõ óôÜóç åðß
ìéá çìÝñá ëüãù ôçò êïðþóåùò ôùí
ôìçìÜôùí åî’ áéôßáò ôùí ìáêñþí ðï-
ñåéþí, ôùí ìåãÜëùí åäáöéêþí áíùìá-
ëéþí êáé ôùí áíôßîïùí êáéñéêþí óõí-
èçêþí. ¢ëëùóôå, ç Ìåñáñ÷ßá åß÷å á-
ðü äéçìÝñïõ êáôáíáëþóåé ôá ôñüöéìÜ
ôçò êáé ãéá ôçí åðïìÝíç åß÷å áíáã-
ãåëèåß ï áíåöïäéáóìüò ôçò áðü áÝ-
ñïò, êáé áêüìç óõíÝôñå÷å ç áíÜãêç
áíáäéïñãáíþóåùò ôùí ÌïíÜäùí
ôçò».
Ï áíåöïäéáóìüò áðü áÝñïò ðïõ
áíáöÝñåôáé åîåëß÷èçêå óå ðåñéðÝôåéá
ëüãù ôçò óõíå÷ïýò ðáñåìâÜóåùò ôçò
ÅëëçíéêÞò Áåñïðïñßáò. Ç ôåëåõôáßá
äåí åðÝôñåøå ôïí ïìáëü áíåöïäéáóìü
ôùí Éôáëþí Áëðéíéóôþí êáé óõíÝâáëå
ïõóéáóôéêÜ óôçí ðëÞñç äéÜëõóç ôçò É-
ôáëéêÞò åðßëåêôçò ìåñáñ÷ßáò.
ã. Âïìâáñäéóìüò áðü ôçí Åëëçíé-
êÞ Áåñïðïñßá ôïõ Áåñïäñïìßïõ ôçò
ÊïñõôóÜò.
Óôïí ôïìÝá ôçò ÄõôéêÞò Ìáêåäïíß-
áò, ï óôñáôçãüò äéïéêçôÞò ÍÜóóé, óôçí
ÝêèåóÞ ôïõ ãéá ôéò åðé÷åéñÞóåéò ôùí
äõíÜìåþí ôïõ ôçí 1ç Íïåìâñßïõ, áíá-
öÝñåé ôéò óêëçñÝò ìÜ÷åò ðïõ äüèçêáí.
Ìåôáîý Üëëùí óçìåéþíåé ÷áñáêôçñé-
óôéêÜ: «Óôéò 18:00 ï å÷èñüò âïìâÜñ-
äéóå ôï áåñïäñüìéï ôçò ÊïñõôóÜò,
ðñïêáëÝóáò áðþëåéåò 17 íåêñþí êáé
22 ôñáõìáôéþí».
Ï óôñáôçãüò ÍÜóóé ôåëåéþíåé ôçí
ÝêèåóÞ ôïõ ãéá ôçí 1ç Íïåìâñßïõ, óç-
ìåéþíïíôáò : «þñá 23:30 êáôÜóôáóç
áìåôÜâëçôç. Ç Áåñïðïñßá ìáò êáôÜ
ôç äéÜñêåéá ôçò çìÝñáò, ðñáãìáôï-
ðïßçóå åðéèåôéêÝò áíáãíùñßóåéò óôç
æþíç ôùí óõíüñùí, óõíáíôÞóáóá æù-
çñÞ áíôßäñáóç. Ï óýíäåóìïò ìå ôç
Ìåñáñ÷ßá «Ôæïýëéá» äåí êáôÝóôç äõ-
íáôüò.»
ä. Óå ôçëåãñÜöçìÜ ôïõ ðñïò ôïí
óôñáôÜñ÷ç Ìðáíôüëéï ôçí 4ç Íïåì-
âñßïõ ï Áñ÷çãüò ôùí Éôáëéêþí ÄõíÜ-
ìåùí Âéóêüíôé ÐñÜóêá æçôÜ «ìáæéêÞ
åðÝìâáóç» ôçò Áåñïðïñßáò.
Ç êáôÜóôáóç, Þäç áðü ôçí 4ç
Íïåìâñßïõ, áñ÷ßæåé íá ãßíåôáé êñßóé-
ìç ãéá ôéò ÉôáëéêÝò äõíÜìåéò. Ôï Ãåíé-
êü Åðéôåëåßï óôç Ñþìç áíçóõ÷åß é-
äéáßôåñá ãéá ôçí êáôÜóôáóç óôïí ôï-
ìÝá ôçò ÄõôéêÞò Ìáêåäïíßáò, üðïõ åß-
÷å áñ÷ßóåé íá åêäçëþíåôáé Þäç å-
ðéèåôéêÞ åíÝñãåéá ôùí Åëëçíéêþí äõ-
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 47
 íÜìåùí. Ï Áñ÷çãüò ôïõ Ãåíéêïý Åðé-
ôåëåßïõ óôñáôÜñ÷çò Ìðáíôüëéï óôÝë-
íåé ôçëåãñÜöçìá óôïí Âéóêüíôé ÐñÜ-
óêá ôïí åíèáññýíåé êáé ôïõ áíáêïé-
íþíåé üôé ìðïñåß íá õðïëïãßæåé Üìåóá
óå äýï íÝåò Ìåñáñ÷ßåò, ôç Ìåñáñ÷ßá
«ÌðÜñé» ðïõ áðïäåóìåýèçêå ìåôÜ ôç
ìáôáßùóç ôçò áðïâÜóåùò óôçí ÊÝñ-
êõñá êáé ôç Ìåñáñ÷ßá «ÁñÝôóï», ðïõ
èá ìðïñïýóå ï ÐñÜóêá íá áðïäå-
óìåýóåé áðü ôá ÃéïõãêïóëáâéêÜ óý-
íïñá, ëüãù ôçò ÃéïõãêïóëáâéêÞò ïõ-
äåôåñüôçôáò, êáé íá ôç ÷ñçóéìïðïéÞ-
óåé êáôÜ ôùí Åëëçíéêþí äõíÜìåùí.
Áðáíôþíôáò óôï ôçëåãñÜöçìÜ ôïõ,
ï Âéóêüíôé ÐñÜóêá æçôÜ ìáæéêÞ åðÝì-
âáóç ôçò Áåñïðïñßáò . ÁíáöÝñåé óõ-
ãêåêñéìÝíá: «Êñßíåôáé áðïëýôùò
áíáãêáßá ó’ áõôÞ ôçí ðñþôç ðåñßïäï,
ç ìáæéêÞ åðÝìâáóç ôçò Áåñïðïñßáò,
êõñßùò êáôÜ ôáêôéêþí óôü÷ùí ðñïò
ðáñåìðüäéóç ôçò êéíÞóåùò ôùí
óôñáôåõìÜôùí».
Óå Üëëï ôçëåãñÜöçìÜ ôïõ, ôçí 4ç
Íïåìâñßïõ, æçôÜ ôçí åðéôÜ÷õíóç ôùí
ìåôáöïñþí, ìå ôç ÷ñçóéìïðïßçóç åéäé-
êþí áåñïóêáöþí. ÁíáöÝñåé óõãêå-
êñéìÝíá: «Ðñïò ôïí óêïðü ôçò åðéôá-
÷ýíóåùò ôïõ ñõèìïý áößîåùò ôùí
åíéó÷ýóåùí, ôçëåãñÜöçóá óôï Ãåíé-
êü Åðéôåëåßï íá äéáèÝóåé ôá åéäéêÜ á-
åñïóêÜöç ãéá ôç ìåôáöïñÜ ôùí Ôáã-
ìÜôùí êáé ôùí ÌïíÜäùí Ðåæéêïý,
ðïõ åß÷áí ðñïâëåöèåß êáé Þôáí Þäç
óå åôïéìüôçôá. Ç ÷ñçóéìïðïßçóç áõ-
ôþí ôùí áåñïóêáöþí ãéá åðåßãïõóåò
ìåôáöïñÝò áðü ôçí Éôáëßá óôçí Áë-
48 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
âáíßá áëëÜ êáé óôï åóùôåñéêü ôçò Áë-
âáíßáò åß÷å Þäç ó÷åäéáóèåß áðü ôïí
ðñïêÜôï÷ü ìïõ Óôñáôçãü Ôæåëüæï
êáé åãþ áíáíÝùóá áõôÞ ôçí áßôçóç
ôçí 25ç Áõãïýóôïõ».
Óôï ßäéï ôçëåãñÜöçìá, ï Âéóêüíôé
ÐñÜóêá åðáíÝñ÷åôáé óôçí ÝêêëçóÞ
ôïõ ãéá ìåãáëýôåñç åðÝìâáóç ôçò Éôá-
ëéêÞò Áåñïðïñßáò êáé ðáñï÷Þ ôáêôé-
êÞò õðïóôçñßîåùò óôéò äõíÜìåéò ôïõ.
Ãéáôß üìùò ðáñáôçñåßôáé êáé êá-
ôáããÝëëåôáé ìéá ôüóï ìåãÜëç áðñï-
èõìßá êáé áðïõóßá ôçò ÉôáëéêÞò Áå-
ñïðïñßáò óôï ìÝôùðï;
Ï Âéóêüíôé ÐñÜóêá, óôï âéâëßï
ôïõ «Åãþ åéóÝâáëá óôçí ÅëëÜäá» ,
óôï ïðïßï õðåñáóðßæåé ôïí åáõôü ôïõ
ãéá ôï Éôáëéêü öéÜóêï óôçí Áëâáíßá,
áðïäßäåé ôçí áðïõóßá êáé áíåðÜñêåéá
áõôÞ êõñßùò óôç ëáíèáóìÝíç åðé÷åé-
ñçóéáêÞ áíôßëçøç ðïõ åß÷å êáôÜ ôçí
åðï÷Þ áõôÞ ç ÉôáëéêÞ Áåñïðïñßá. Á-
öÞíåé åðßóçò áé÷ìÝò ãéá ðáé÷íßäéá ðïõ
ðáßæïíôáí óôçí Áíþôáôç ÉôáëéêÞ Äéïß-
êçóç óôç Ñþìç. Ôá ðáñáðÜíù ðåñéÝ-
÷ïõí ðïëëÜ óôïé÷åßá áëÞèåéáò. Äåí å-
ðáñêïýí üìùò íá åîçãÞóïõí ôçí êá-
ôáããåëëüìåíç áíåðÜñêåéá êáé áðïõ-
óßá ôçò ÉôáëéêÞò Áåñïðïñßáò.
Ç ðñáãìáôéêüôçôá åßíáé üôé êáôÜ
ôéò ðñþôåò êñßóéìåò çìÝñåò ôïõ
ðïëÝìïõ ç ìéêñÞ áíýðáñêôç, êáôÜ
ôéò åêôéìÞóåéò ôùí Éôáëþí éèõíüíôùí,
ÅëëçíéêÞ Áåñïðïñßá, äéåäñáìÜôéóå,
ìå ôüëìç êáé áõôïèõóßá, Ýíá ñüëï,
ðïõ ïé Éôáëïß äåí ìðïñïýóáí íá öá-
íôáóèïýí. Ìüíï óôï äéÜóôçìá ôùí å-
ðôÜ ðñþôùí çìåñþí êáôåññßöèç-
óáí 22 ÉôáëéêÜ áåñïóêÜöç Ýíáíôé
4 Åëëçíéêþí.
Áåñïðüñïò Þôáí ï ðñþôïò á-
îéùìáôéêüò ðïõ Ýðåóå óôç ìÜ÷ç, ï
Áíèõðïóìçíáãüò ÃéÜííáñçò óôéò
29 Ïêôùâñßïõ. Ï óõìðïëåìéóôÞò
ôïõ Áñ÷éóìçíßáò ÔóÜíôáò, êáôüñ-
èùóå, áí êáé ôñáõìáôéóìÝíïò, íá
ðñïóãåéþóåé ôï áåñïóêÜöïò ôïõ.
Ôçí ßäéá çìÝñá ëßãï áñãüôåñá, Ý-
ðåóáí óôçí ðåñéï÷Þ ôçò Ðßíäïõ ï
Áíèõðïóìçíáãüò Ðáðáìé÷áÞë
êáé ï Óìçíßáò ÃåìåíåôæÞò. Óôéò 2
Íïåìâñßïõ, Ýðåóáí ìá÷üìåíïé
óôçí ðåñéï÷Þ ôùí Éùáííßíùí ï Õ-
ðïóìçíáãüò ÓáêåëÜñéïõ êáé ï
Ï Áíèõðïóìçíáãüò ÅõÜããåëïò ÃéÜííáñçò Þôáí
Óìçíßáò Ðáðáäüðïõëïò. Óôéò 4 ï ðñþôïò áîéùìáôéêüò ôçò Å.Â.Á. ðïõ
Íïåìâñßïõ, óôçí ðåñéï÷Þ ôçò Ðßí- óêïôþèçêå åí äñÜóåé óôéò 30 Ïêôùâñßïõ 1940.
ÌåôÜ èÜíáôïí ðñïÞ÷èç óå Õðïóìçíáãü êáé ôïõ
äïõ, Ýðåóáí ìá÷üìåíïé ìå ôï áåñï-
áðïíåìÞèçêå ï Óôáõñüò ÉðôáìÝíïõ. ÓõíïëéêÜ 52
óêÜöïò ôïõò ï áíèõðïóìçíáãüò áîéùìáôéêïß êáé õðáîéùìáôéêïß Ý÷áóáí ôçí æùÞ
ÊáôÜóïò êáé ï áñ÷éóìçíßáò Óáñ- ôïõò áðü ôéò 30-10-1940 ìÝ÷ñé ôéò 2-5-1941.
âÜíçò. Ôï Üëëï áåñïóêÜöïò ðïõ
ìá÷üôáí ìáæß êáé åß÷å óôï ðéëïôÞ- íôáé áíåíü÷ëçôá ôùí ðñïùèçìÝíùí
ñéü ôïõ ôïí Óìçíáãü Çëßá Êïõôóïý- èÝóåùí ìáò êáèþò êáé ôùí ìåôüðé-
êï, Ýêáíå áíáãêáóôéêÞ ðñïóãåßùóç óèåí»
óôçí ðåñéï÷Þ ôçò ÊïæÜíçò ìå äéÜ- Óôñáôçãüò ÊÜñëï Ñüóóé
ôñçôï ôçí Üôñáêôï êáé ôéò ðôÝñõãÝò
ôïõ áðü 52 óöáßñåò. Óôçí ÝêèåóÞ ôïõ ãéá ôéò åðé÷åéñÞ-
Ïé èõóßåò áõôÝò äåß÷íïõí ìå ðüóç óåéò, áðü ôçí 5ç Ýùò ôç 10ç Íïåìâñß-
áõôïèõóßá ç ÅëëçíéêÞ Áåñïðïñßá ïõ, ï óôñáôçãüò ÊÜñëï Ñüóóé, Äéïéêç-
áíôéìåôþðéóå ôïí ðïëëáðëþò õðÝñ- ôÞò ôïõ ÔïìÝá ôçò Çðåßñïõ, óçìåéþ-
ôåñï å÷èñü êáé óõíÝâáëå óôçí áíáêï- íåé ôç âåëôßùóç ôçò áåñïðïñéêÞò õðï-
ðÞ ôçò ÉôáëéêÞò åðéèÝóåùò êáé óôçí óôçñßîåùò ôùí Éôáëéêþí óôñáôåõìÜ-
ÅëëçíéêÞ áíôåðßèåóç. ôùí áëëÜ ðáñáðïíåßôáé ðÜëé üôé áõôÞ
äåí åßíáé óôáèåñÞ êáé óýìöùíç ìå ôïí
å. «Å÷èñéêÜ áåñïóêÜöç õðåñßðôá- åðé÷åéñçóéáêü ó÷åäéáóìü. ÊáôáãñÜ-

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 49
 öåé åéäéêüôåñá ôçí áåñïðïñéêÞ õðï-
óôÞñéîç óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ ðïôáìïý
ÊáëáìÜ êáé óôç ÂÜñöáíç. Ôá üóá ü-
ìùò áíáöÝñåé, äåß÷íïõí óáöþò üôé ç
ÅëëçíéêÞ Áåñïðïñßá äåí Ýìåéíå êá-
èüëïõ áäñáíÞò. ÁíáöÝñåé ó÷åôéêÜ:
«Ç ãÝöõñá åðß ëÝìâùí, ôçò ïðïßáò ç
êáôáóêåõÞ Üñ÷éóå ôçí áõãÞ, âëÞèçêå
ôçí 09:ïï áðü åýóôï÷ï âïìâáñäéóìü
å÷èñéêïý áåñïóêÜöïõò êáé Þäç ðá-
ñßóôáôáé áíÜãêç íá åðáíáëÜâïõìå
ôéò åñãáóßåò ìå ôç ÷ñçóéìïðïßçóç
åöåäñéêþí ëÝìâùí».
Ï Éôáëüò óôñáôçãüò ôåëåéþíåé ôçí
ÝêèåóÞ ôïõ ìå áíáöïñÜ óôç äñÜóç
ôçò Áåñïðïñßáò. ÁíáöÝñåé óõãêåêñé-
ìÝíá: «Ç Áåñïðïñßá, áí êáé ãéá
ðïéêßëïõò ëüãïõò äåí êÜëõøå üëåò
ôéò áéôÞóåéò, åðåíÝâç óôïí áãþíá, é-
äßùò ÷èåò (6 Íïåìâñßïõ), ðáñÝ÷ïõóá
ìéêñÞ ó÷åôéêþò õðïóôÞñéîç êáôÜ ôç
äéåîáãùãÞ ôùí åðé÷åéñÞóåùí (ôïõ
××V Ó. Óôñáôïý) .Ðáñßóôáôáé üìùò
áíÜãêç íá åßíáé áðïôåëåóìáôéêÞ ç
óõìâïëÞ ôçò :
• Ç Áåñïðïñßá íá åíåñãÞóåé ìáæéêÜ
êáé ü÷é óðïñáäéêÜ êáé êáôÜ ôñüðï
óõíå÷Þ êáé åðßêáéñï, óå óýíäåóìï
ìå ôçí åíÝñãåéá ôùí ôìçìÜôùí.
• Ç Áåñïðïñßá Áíáãíùñßóåùò íá å-
ðéìåßíåé ðëÝïí äñáóôÞñéá, ðñï-
êåéìÝíïõ íá åíôïðéóèïýí ïé èÝóåéò

¸ëëçíåò Áåñïðüñïé ìå ôïí Áñ÷çãü ôçò Áåñïðïñßáò Äéþîåùò ÅììáíïõÞë ÊåëáúäÞ.

Ðéèáíüôáôá ï ðñþôïò Üíäñáò áñéóôåñÜ åßíáé ï ÁíäñÝáò Áíôùíßïõ.

50 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
 êáé íá ìåéùèåß ç äñÜóç ôïõ Å÷èñé-
êïý Ðõñïâïëéêïý. Åéäéêþò, íá ôß-
èåôáé èÝìá åðéóôáìÝíçò êáé óõíå-
÷ïýò ðáñáôçñÞóåùò, þóôå áìÝóùò
íá óçìåéùèåß ðéèáíÞ äéÜâáóç å-
÷èñéêþí äõíÜìåùí áðü ôïí
ðïôáìü ÊáëáìÜ éäßùò, óôï äéÜêå-
íï ôçò ðåñéï÷Þò ìåôáîý áö’ åíüò
ôùí Ìåñáñ÷éþí «ÊÝíôáõñïò» -
«ÖåññÜñá» êáé áö’ åôÝñïõ ôçò
Ìåñáñ÷ßáò «ÓéÝíá».
• Ç Áåñïðïñßá Äéþîåùò íá åìðïäß-
óåé, äéáôçñþíôáò áåñïóêÜöç äéá-
ñêþò åí ðôÞóåé, ôçí åëåýèåñç êß-
íçóç ôùí å÷èñéêþí áåñïóêáöþí,
ôá ïðïßá áêüìç êáé óÞìåñá õðå-
ñßðôáíôáé áíåíü÷ëçôá ôùí ðñï-
ùèçìÝíùí èÝóåþí ìáò, êáèþò êáé
ôùí ìåôüðéóèåí».
Óôñáôçãüò
ÄéïéêçôÞò ÊÜñëï Ñüóóé
óô. «Å÷èñéêÜ áåñïðëÜíá âïìâÜñ-
äéóáí ôï ìÝôùðï ôïõ Ðáñáëéáêïý
ÓõãêñïôÞìáôïò êáé ôçò Ìåñáñ÷ßáò
«ÓéÝíá»
Óôñáôçãüò Ñéâüëôá
Óôçí ÝêèåóÞ ôïõ ãéá ôï Â’ Ðáñá-
ëéáêü Óõãêñüôçìá ï ÄéïéêçôÞò ôïõ, ï
Óôñáôçãüò Ñéâüëôá, áíáöÝñåôáé óå
áéôÞìáôá êáé ó÷åäéáóìïýò ôïõ Óõ-
ãêñïôÞìáôïò ãéá áåñïðïñéêÞ õðïóôÞ-
ñéîç. Óçìåéþíåé üìùò: «Ç áéôçèåßóá
õðïóôÞñéîç ôçò Áåñïðïñßáò äåí
ðñáãìáôïðïéÞèçêå. Ôïõíáíôßïí, å-
÷èñéêÜ áåñïðëÜíá âïìâÜñäéóáí áðü
08:30 Ýùò 09:00 ôï ìÝôùðï ôïõ Ðáñá-
ëéáêïý ÓõãêñïôÞìáôïò êáé ôçò «ÓéÝ-
íá». Äåí óçìåéþèçêáí áðþëåéåò êáé
æçìßåò»
æ. «Áéôïýìáé ôçí ìáæéêÞ õðïóôÞ-
ñéîç ôçò Áåñïðïñßáò ìáò»
Óôñáôçãüò ÍÜóóé,
ÔïìÝáò ÄõôéêÞò Ìáêåäïíßáò
Ï Éôáëüò óôñáôçãüò áíáöÝñåôáé
óôéò óöïäñÝò ÅëëçíéêÝò åðéèÝóåéò
óôïí ôïìÝá ôïõ, óôçí ðåñéï÷Þ Ìðßãëé-
óôáò, óôéò 5 Íïåìâñßïõ. Ç ÅëëçíéêÞ å-
ðßèåóç åß÷å Þäç áíáôñÝøåé ôï 109
ÔÜãìá Ìåëáíï÷éôþíùí êáé åß÷å ïäç-
ãÞóåé ôéò ÉôáëéêÝò äõíÜìåéò óå åóðåõ-
óìÝíç óýìðôõîç. ÊáôáëÞãïíôáò óôçí
ÝêèåóÞ ôïõ, óçìåéþíåé ôá åîÞò :
«Åðéâåâáéþíù ôçí åðéèåôéêüôçôá êáé
ôçí éêáíüôçôá ðñáãìáôïðïéÞóåùò å-
ëéãìþí áðü ôá ÅëëçíéêÜ ÔìÞìáôá, ôá
ïðïßá áíôéìåôùðßæù, êáèþò êáé ôçí
éó÷õñÞ õðïóôÞñéîÞ ôïõò, ìÝ÷ñé ôþñá,
áðü ôï Ðõñïâïëéêü êáé ôïõò üëìïõò
ôïõò. Áéôïýìáé óõíáöþò ôç ìáæéêÞ õ-
ðïóôÞñéîç ôçò Áåñïðïñßáò ìáò».
Ï Óôñáôçãüò ÍÜóóé, üðùò êáé ïé
Üëëïé Éôáëïß óôñáôçãïß ðåñßìåíáí
ðïëëÜ áðü ôçí ÉôáëéêÞ Áåñïðïñßá,
ðïõ áðïôåëïýóå ôï êáý÷çìá ôïõ Ìïõ-
óïëéíéêïý êáèåóôþôïò. Ç âïÞèåéÜ ôçò
üìùò äåí Þñèå, üóç êáé üðùò ôçí ´Þèå-
ëáí ïé Éôáëïß óôñáôçãïß, ðïõ âñÝèç-
êáí óå áðüãíùóç êáé Ýøá÷íáí ãéá á-
ðü ìç÷áíÞò èåü óôçí Ðßíäï. Ãé’ áõôü,
âåâáßùò öñüíôéóáí óå ìåãÜëï âáèìü
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 51
 ïé çñùéêïß ìá÷çôÝò ôçò ÅëëçíéêÞò Á-
åñïðïñßáò, ïé ïðïßïé Þôáí ðÜíôá åêåß
ðÜíù áðü ôá ìá÷üìåíá ÅëëçíéêÜ
ôìÞìáôá.
Ç ÊÑÉÔÉÊÇ ÔÏÕ ÁÑ×ÇÃÏÕ
ÔÙÍ ÉÔÁËÉÊÙÍ
ÄÕÍÁÌÅÙÍ ÂÉÓÊÏÍÔÉ
ÐÑÁÓÊÁ ÃÉÁ ÔÇÍ
ÁÍÅÐÁÑÊÅÉÁ ÔÇÓ
ÉÔÁËÉÊÇÓ ÁÅÑÏÐÏÑÉÁÓ
(áðüóðáóìá áðü ôï âéâëßï ôïõ «Åãþ
åéóÝâáëá óôçí ÅëëÜäá» ÅëëçíéêÞ ìå-
ôÜöñáóç Åêäüóåéò Ãêïâüóôç, 1999)
Ï Óôñáôçãüò Âéóêüíôé ÐñÜóêá å-
èåùñåßôï ùò Ýíáò áðü ôïõò ðéï ëá-
ìðñïýò Éôáëïýò Áîéùìáôéêïýò êáé
èéáóþôçò ôùí óõã÷ñüíùí ðïëåìéêþí
äïãìÜôùí, ðïõ åêöñÜóèçóáí êáôÜ
ðñþôï ëüãï áðü ôï Ãåñìáíéêü ðñüôõ-
ðï ôïõ «êåñáõíïâüëïõ ðïëÝìïõ». Áõ-
ôüò êáôÞñôéóå ôï åðé÷åéñçóéáêü ó÷Ý-
äéï ôçò ÉôáëéêÞò åðéèÝóåùò ôï ïðïßï å-
íåêñßèç åðéóÞìùò áðü ôçí ðïëéôéêï-
óôñáôéùôéêÞ óýóêåøç ôïõ «ÐáëÜôóï
ÂåíÝôóéá» ôçò 15çò Ïêôùâñßïõ 1940,
õðü ôçí çãåóßá ôïõ Ìïõóïëßíé. Ï
Âéóêüíôé ÐñÜóêá, óôï âéâëßï ðïõ Ý-
ãñáøå ôï 1946 ìå ôïí ðñïêëçôéêü êáé
óáñêáóôéêü ôßôëï « Åãþ ÅéóÝâáëá
óôçí ÅëëÜäá» åðéññßðôåé ôéò åõèýíåò
ãéá ôçí ÉôáëéêÞ áðïôõ÷ßá óôçí Á-
íùôÜôç ÓôñáôéùôéêÞ Çãåóßá óôç Ñþ-
ìç. Êáôáëïãßæåé ó’ áõôÞí ôñåßò âáóé-
êÝò åõèýíåò. Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü
52 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
êáé åíäåéêôéêü üôé ç ðñþôç åõèýíç
ðïõ ôçò êáôáëïãßæåé åßíáé « ç áíå-
ðáñêÞò áåñïðïñéêÞ õðïóôÞñéîç». Ïé
Üëëåò äýï åßíáé:
• ÊáèõóôÝñçóç ôçò áößîåùò áðü
ôçí Éôáëßá ôùí ðñïâëåðïìÝíùí
åíéó÷ýóåùí.
• Ìáôáßùóç ôçò ðñïêáèïñéóìÝíçò
êáôáëÞøåùò ôçò ÊÝñêõñáò ôáõôü-
÷ñïíá ìå ôçí Ýíáñîç ôùí å÷èñï-
ðñáîéþí.
¸÷åé éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí íá
äïýìå ôé ëÝåé áêñéâþò óôï âéâëßï ôïõ
ãéá ôçí Áåñïðïñßá. Ôá üóá ëÝåé, âå-
âáßùò ëÝãïíôáé åê ôù õóôÝñùí. Áíôé-
èÝôùò, Üëëá Ýëåãå óôçí êñßóéìç óý-
óêåøç ôïõ «ÐáëÜôóï ÂåíÝôóéá», ü-
ðùò ðñïêýðôåé áðü ôá äçìïóéåõìÝíá
ðñáêôéêÜ. Ç ãíþìç ðïõ åîÝöñáæå ôü-
ôå Þôáí óáöþò õðåñïðôéêÞ êáé ðëÞ-
ñùò õðïôéìçôéêÞ ãéá ôçí ÅëëçíéêÞ Áå-
ñïðïñßá, Áõôüò ôçí áîéïëüãçóå ôüôå
ùò áìåëçôÝá êáé ðåñßðïõ ùò «áíý-
ðáñêôç». Ç ðñáãìáôéêüôçôá üìùò ôïõ
ìåôþðïõ ôïí äßäáîå ðéêñÜ, êáé ôïí Ý-
êáíå í´ áëëÜîåé ãíþìç.
Åßíáé üìùò áíáìöéóâÞôçôï üôé,
åõôõ÷þò ç ÉôáëéêÞ Áåñïðïñßá äéÝ-
ðñáîå, óå ìåãÜëï âáèìü, ôï ßäéï
óöÜëìá ðïõ äéÝðñáîå óôç ÌÜ÷ç ôçò
Áããëßáò ç ðïëý åìðåéñüôåñç êáé éêá-
íüôåñç ÃåñìáíéêÞ Áåñïðïñßá.
¸óôñåøå êáôÜ ðñþôï ëüãï ôï åíäéá-
öÝñïí ôçò êáôÜ ðïëéôéêþí óôü÷ùí, ìå
âïìâáñäéóìïýò ðüëåùí, åðéäéþêï-
íôáò íá óðÜóåé ôï çèéêü ôïõ ëáïý ìå
ôñïìïêñáôéêïýò âïìâáñäéóìïýò êáé
åðßäåéîç éó÷ýïò .
Óôï óçìåßï áõôü ïé ðáñáôçñÞóåéò
ôïõ óôñáôçãïý Âéóêüíôé ÐñÜóêá üôé ç
ÉôáëéêÞ Áåñïðïñßá Ýðñåðå íá äþóåé
ðñïôåñáéüôçôá óôçí ðáñåìðüäéóç
ôçò áößîåùò óôï ìÝôùðï ôùí Åëëçíé-
êþí åíéó÷ýóåùí êáé óôçí ôáêôéêÞ õ-
ðïóôÞñéîç ôùí Éôáëéêþí ôìçìÜôùí,
åßíáé ðñïöáíþò ïñèÝò.
Ôï ëáíèáóìÝíï üìùò åðé÷åéñçóéá-
êü äüãìá ôçò ÉôáëéêÞò Áåñïðïñßáò
äåí åîçãåß áðü ìüíï ôïõ ôçí áðïôõ÷ß-
á ôçò ÉôáëéêÞò Áåñïðïñßáò íá åðé-
âÜëåé óôï ìÝôùðï ôçí êáôáëõôéêÞ êõ-
ñéáñ÷ßá ôçò, ç ïðïßá, ìå âÜóç ôïõò á-
ñéèìïýò ôùí áåñïóêáöþí êáé ôéò äõ-
íáôüôçôÝò ôïõò, èåùñçôéêÜ Þôáí åöé-
êôÞ. Ç ðñïöáíÞò åîÞãçóç âñßóêåôáé
óôïí çñùéêü áãþíá ôçò ÅëëçíéêÞò Á-
åñïðïñßáò. Ï óôñáôçãüò Âéóêüíôé
ÐñÜóêá õðåñáóðßæåé, ðÜíôùò, ôïõò
óôñáôéþôåò ôïõ êáé åêöñÜæåé ôçí ðé-
êñßá ôïõ üôé ëüãù ôùí ëáèþí ôçò Áíù-
ôÜôçò ÄéïéêÞóåùò, åðéêñÜôçóå ôï áñ-
íçôéêü óôåñåüôõðï ôçò ÅëëçíéêÞò
ðñïðáãÜíäáò ãéá ôïõò Éôáëïýò óôñá-
ôéþôåò. ËÝåé óõãêåêñéìÝíá: «Óôéò
ðñþôåò çìÝñåò ôïõ ðïëÝìïõ êáé ìåôÜ
ôéò áñ÷éêÝò åðéôõ÷ßåò ìáò ïé áñìüäéïé
Åëëçíéêïß êýêëïé, ãéá íá åìøõ÷þ-
óïõí ôï çèéêü ëáïý êáé óôñáôïý, äéÝ-
äùóáí ôç öÞìç üôé ïé Éôáëïß Þôáí
ãåëïßïé, äåéëïß êáé áóÞìáíôïé áíôßðá-
ëïé, ãíþìç ç ïðïßá, áôõ÷þò, åðéêñá-
ôåß ìÝ÷ñé óÞìåñá»
Áò äïýìå üìùò ôé ëÝåé ï ðñùôáãù-
íéóôÞò ôçò ÉôáëéêÞò åðéèÝóåùò êáôÜ
ôéò ðñþôåò çìÝñåò ôïõ ðïëÝìïõ ãéá ôçí
ÉôáëéêÞ Áåñïðïñßá.
« Áåñïðïñßá (ÃåíéêÜ)
Ïé ÄéïéêçôÝò üëùí ôùí âáèìþí, á-
ðü ôïõò ÄéïéêçôÝò Ó. Óôñáôïý Ýùò
êáé ÓõíôÜãìáôïò, ïé Áîéùìáôéêïß Ðá-
ñáôçñçôÝò, ïé Áîéùìáôéêïß Óýíäå-
óìïé ê.Ü., åðåóÞìáéíáí áðü ôçí áñ÷Þ
ôçò åêóôñáôåßáò ôçí áíåðáñêÞ åðÝì-
âáóç ôïõ Áåñïðïñéêïý ¼ðëïõ, ôüóï
áðü ðëåõñÜò áñéèìïý äéáôéèåìÝíùí
áåñïóêáöþí, üóï êáé áðü áðüøåùò é-
ó÷ýïò ðõñüò. ÌÜëéóôá, ôá êáôáäéù-
êôéêÜ åìöáíßæïíôáí ðïëý óðÜíéá, ìå
óõíÝðåéá ç ìéêñÞ áðü ðëåõñÜò ìåãÝ-
èïõò ÅëëçíéêÞ Áåñïðïñßá íá ìðïñåß
Üíåôá íá õðåñßðôáôáé ôïõ ðåäßïõ ôçò
ìÜ÷çò áëëÜ êáé ôùí ìåôüðéóèåí ðå-
ñéï÷þí ìáò êáé íá âïìâáñäßæåé ôá
óôñáôåýìáôÜ ìáò. ÌïíáäéêÞ å-
îáßñåóç áðïôåëïýóáí ïé ïëßãïé óôïëß-
óêïé ôùí Áíáãíùñéóôéêþí Áåñïóêá-
öþí, ïé ïðïßïé ðñïóÝöåñáí óôá ôìÞ-
ìáôÜ ìáò áîéïóçìåßùôç êáé óõíå÷Þ
óõíåñãáóßá.
Ìåôáîý ôùí óïâáñþí ðñïâëçìÜ-
ôùí ðïõ áíÝêõøáí, üðùò ç ìç êá-
íïíéêÞ ñïÞ ôùí åíéó÷ýóåùí, ôçò ï-
ðïßáò ïé åðéðôþóåéò Üñ÷éóáí íá öáß-
íïíôáé ðåñßðïõ äÝêá ìå äþäåêá çìÝ-
ñåò ìåôÜ ôçí Ýíáñîç ôùí åðé÷åéñÞóå-
ùí, óõãêáôáëÝãåôáé, áêüìç áðü ôçí
ðñþôç çìÝñá, ôï óïâáñüôáôï ãåãï-
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 53
 íüò, ôçò áðïõóßáò ôçò Áåñïðïñßáò á-
ðü ôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò.
Ïé ¸ëëçíåò áíôéëáìâÜíïíôáí üôé
ç Áåñïðïñßá ôïõò õóôåñïýóå Ýíáíôé
ôçò ÉôáëéêÞò, ôüóï áñéèìçôéêÜ üóï
êáé ðïéïôéêÜ, þóôå íá ìç äýíáíôáé íá
áíáèÝóïõí óôéò áåñïðïñéêÝò ôïõò äõ-
íÜìåéò áðïöáóéóôéêü ñüëï. Áíôé-
èÝôùò, üëá ôá óôñáôåýìáôÜ ìáò óôçí
Áëâáíßá, ãíþñéæáí ôçí áîßá êáé ôï õ-
øçëü ôå÷íéêü åðßðåäï ôùí ðëçñùìÜ-
ôùí ìáò êáé åß÷áí ìéá éäÝá áñêåôÜ
óáöÞ ãéá ôéò åðé÷åéñçóéáêÝò äõíá-
ôüôçôåò ôïõ åîáßñåôïõ Áåñïðïñéêïý
¼ðëïõ ìáò.
Óå êÜðïéåò óðïñáäéêÝò ðåñéðôþ-
óåéò, ç Áåñïðïñßá ìáò åðåíÝâç ìå
ìåãÜëç áðïôåëåóìáôéêüôçôá êáé ôï
ãåãïíüò áõôü êáôÝäåéîå áêüìç ðå-
ñéóóüôåñï ôï ôé ìðïñïýóáìå íá æçôÞ-
óïõìå áëëÜ êáé ôï ôé üöåéëå íá ìáò
äþóåé ç Áåñïðïñßá».
Óôç óõíåäñßáóç ôçò 15çò Ïêôù-
âñßïõ óôï ÐáëÜôóï ÂåíÝôóéá, ôüóï ï
Ìïõóïëßíé üóï êáé ï Ìðáíôüëéï åê-
öñÜóèçêáí êáôçãïñçìáôéêÜ ãéá ôéò
áðïóôïëÝò ðïõ èá áíåëÜìâáíå ç Áå-
ñïðïñßá êáôÜ ôïí ðüëåìï åíáíôßïí
ôçò ÅëëÜäïò. Ç åðÝìâáóç ôïõ Áåñï-
ðïñéêïý ¼ðëïõ êáé ç ó÷åôéêÞ óõì-
öùíßá ìå ôï Ãåíéêü Åðéôåëåßï Åíü-
ðëùí ÄõíÜìåùí Þôáí óáöþò êá-
èïñéóìÝíç êáé åðéêõñùìÝíç óôï õð’
áñ. 3833 Ýããñáöï óôéò 14 Ïêôùâñßïõ,
êáèþò êáé óôéò ó÷åôéêÝò óõíçììÝíåò
ïäçãßåò. Ôá åí óõíå÷åßá ãåãïíüôá á-
ðåêÜëõøáí, üôé ôßðïôå äåí åß÷å ðñï-
54 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
êáèïñéóèåß êáé ðñïåôïéìáóèåß ìåôá-
îý ôùí áñìïäßùí êåíôñéêþí ïñãÜíùí,
ãéá ôï óõíôïíéóìü êáé ôçí ôáêôéêÞ
÷ñçóéìïðïßçóç áö’ åíüò ôùí ÷åñóáß-
ùí êáé áö’ åôÝñïõ ôùí áåñïðïñéêþí
äõíÜìåùí, ïé ïðïßåò êáôÜ ôï ðëåß-
óôïí èá ÷ñçóéìïðïéïýíôáí áðü ôéò
âÜóåéò ôïõò óôçí Éôáëßá.
Äåí èÝëù íá éó÷õñéóèþ üôé ï Õöõ-
ðïõñãüò Áåñïðïñßáò äåí óõìöùíïýóå
ìå ôá ó÷Ýäéá ôïõ Ìïõóïëßíé êáôÜ ôçò
ÅëëÜäïò. ÐÜíôùò, ç Áåñïðïñßá, ðÝñá
áðü ôéò äéáöçìéæüìåíåò åðáöÝò ôïõ
ÐôåñÜñ÷ïõ Ðñßêïëï ìå ôïí Ìïõóïëß-
íé, åß÷å ôïí áíôéðñüóùðü ôçò óôçí
Áëâáíßá óôï ðñüóùðï ôïõ ÐôåñÜñ÷ïõ
ÑÜíôæá, ï ïðïßïò åôçñåßôï åíÞìåñïò
ôçò äéáäéêáóßáò ôùí ðñïðáñáóêåõþí
ãéá ôïí ðüëåìï åíáíôßïí ôçò ÅëëÜäïò
êáé áðü ôïí ïðïßï åæçôåßôï óõíå÷þò ç
ãíþìç ôïõ, ùò ðñïò ôéò äõíáôüôçôåò
óõìâïëÞò ôïõ Áåñïðïñéêïý ¼ðëïõ.
ÁõôÞ ç óõìâïëÞ äéáôõðþíåôáé óôï
ÐáñÜñôçìá 6 ôùí åãêåêñéìÝíùí ïäç-
ãéþí, ôüóï áðü ôï Ãåíéêü Åðéôåëåßï ü-
óï êáé áðü ôï Ãåíéêü Åðéôåëåßï Åíü-
ðëùí ÄõíÜìåùí.
Ôá ÉôáëéêÜ Óôñáôåýìáôá áëëÜ êáé
ôá ÅëëçíéêÜ áíÝìåíáí óõãêëïíéóôé-
êÝò åðåìâÜóåéò ôçò Áåñïðïñßáò ìáò,
ðëçí üìùò áõôÝò ïé öáíôáóôéêÝò üóï
êáé åðéâëçôéêÝò åìöáíßóåéò õðÞñîáí
åëÜ÷éóôåò, óå âáèìü þóôå íá ðåñíïýí
áðáñáôÞñçôåò áðü ôá ÔìÞìáôÜ ìáò!
Åð’ áõôïý Ýóôåéëá ôï áêüëïõèï ãñÜì-
ìá óôïí ÑÜíôæá.

ÁãáðçôÝ ÑÜíôæá
5 Íïåìâñßïõ 1940 - ×É×
Óïõ óôÝëíù ìå ôïí ÔáãìáôÜñ÷ç
Ëßôóé, ôïí ðßíáêá ôùí óôü÷ùí ãéá áý-
ñéï 6ç Íïåìâñßïõ ôïõ ôïìÝá ôçò Ç-
ðåßñïõ. ¼ðùò âëÝðåéò Ý÷ïõí ðåñéïñé-
óèåß óôï åëÜ÷éóôï. ¼ìùò, ðáñßóôáôáé
áíÜãêç íá ðñïóâëçèïýí ìå ôï ìÝãé-
óôï äéáôéèÝìåíï áåñïðïñéêü äõíáìé-
êü, áöïý óÞìåñá, ßóùò ëüãù ôïõ ìåãÜ-
ëïõ áñéèìïý ôùí óôü÷ùí, ï áåñï-
ðïñéêüò âïìâáñäéóìüò óôïí ôïìÝá
ôïõ Êáëðáêßïõ ôïõ õø. 1090 -Ìåñáñ-
÷ßá «ÖåññÜñá»- õðÞñîå ôüóï áóèåíÞò
þóôå ôá ÔìÞìáôÜ ìáò äåí ôïí áíôåëÞ-
öèçóáí. ÁíôéèÝôùò, Þôáí áðïôåëå-
óìáôéêüò óôï ìÝôùðï ôçò «ÓéÝíá» êáé
ôïõ Ðáñáëéáêïý ÓõãêñïôÞìáôïò.
Åßíáé áðáñáßôçôï ôá ÔìÞìáôá ôçò
«ÖåññÜñá» íá êÜíïõí Ýíá Üëìá å-
ìðñüò, ãéá íá õðïâïçèÞóïõí ôïõò
ÁëðéíéóôÝò ôçò «Ôæïýëéá», ïé ïðïßïé,
üðùò îÝñåéò, áíôéìåôùðßæïõí äõ-
óêïëßåò óôïí áíåöïäéáóìü ôïõò.
ÔçëåöþíçóÝ ìïõ Þ ôçëåãñÜöçóÝ
ìïõ ìå ðüóá áåñïóêÜöç èá ðñïóâëç-
èïýí ïé óôü÷ïé.
ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ
Óôéò ðñþôåò äýï çìÝñåò ôùí å-
÷èñïðñáîéþí, ç êáêïêáéñßá ìðïñïý-
óå íá áðïôåëÝóåé Ýíá óïâáñü åðé÷åß-
ñçìá ãéá íá åîçãçèåß áðïõóßá ôïõ Á-
åñïðïñéêïý ¼ðëïõ. ÁëëÜ ìå ôçí
åðÜíïäï ôïõ êáëïý êáéñïý ç êáôÜ-
óôáóç äåí Üëëáîå. Ç åðÝìâáóç ôçò
Áåñïðïñßáò èá ìðïñïýóå íá ðïëëá-
ðëáóéÜóåé ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá
ôùí ÷åñóáßùí äõíÜìåùí. ÅÜí ç áíá-
ëïãßá ôùí äõíÜìåþí ìáò Ýíáíôé ôùí
åëëçíéêþí óôéò ðñþôåò äýï, å-
âäïìÜäåò ôïõ ðïëÝìïõ Þôáí ðåñßðïõ
2,5:1, ç óõìâïëÞ ôïõ Áåñïðïñéêïý
¼ðëïõ èá Ýðñåðå íá åðáõîÞóåé .áõ-
ôÞ ôçí áíáëïãßá åð’ ùöåëåßá ìáò.
Ç áðïõóßá, Þ ó÷åäüí ç áðïõóßá
ôçò Áåñïðïñßáò, åêôüò ôïõ üôé ðá-
ñïõóßáæå Ýíá êåíü óôá ðñïâëåöèÝíôá
ôáêôéêÜ óôïé÷åßá, óÞìáéíå ãéá ôá
ÔìÞìáôÜ ìáò åðéðëÝïí êáé ìéá ìåãÜ-
ëç áðïãïÞôåõóç, ç ïðïßá ãéíüôáí ðéï
ïîåßá üôáí Ýâëåðáí óôá äåëôßá
åéäÞóåùí íá óçìåéþíåôáé êáé íá åê-
èåéÜæåôáé ç áðïôåëåóìáôéêÞ (;) åðÝì-
âáóç ôçò Áåñïðïñßáò óôï ðåäßï ôçò
ìÜ÷çò.
ÁõôÝò ôéò óõíèÞêåò Ýóðåõóá íá
ðáñïõóéÜóù óôç Ñþìç:
31 Ïêôùâñßïõ 1940-×É×
Ðñïò ôïí Åîï÷üôáôï Óïíôïý, Õ-
öõðïõñãü Óôñáôéùôéêþí.
Õð’ áñ. 145 êáé 146 äåëôßá åéäÞóå-
ùí óçìåßùóáí äñÜóç Áåñïðïñßáò ìáò
åéò ¹ðåéñï. ÁíáöÝñù üôé ëüãù áôìï-
óöáéñéêþí óõíèçêþí äåí Ýëáâå ÷þñá
êáìßá áåñïðïñéêÞ åíÝñãåéá êáé üôé
ôÝôïéåò åéäÞóåéò Ý÷ïõí åðéðôþóåéò ü-
÷é åõíïúêÝò óôï çèéêü ôùí äõíÜìåþí
ìáò.
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 55
 ÂÉÓÊÏÍÔÉ ÐÑÁÓÊÁ
Ðáñüôñõíá ìå êÜèå ôñüðï ôïí
ÐôÝñáñ÷ï ÑÜíôæá, ðñïêåéìÝíïõ ôï Á-
åñïðïñéêü ¼ðëï íá ÷ñçóéìïðïéçèåß
ìå ôçí åðéèõìçôÞ Ýíôáóç êáé óýìöù-
íá ìå ôéò åðéâáëëüìåíåò áíÜãêåò ôùí
÷åñóáßùí åðé÷åéñÞóåùí. ÄçëáäÞ
óôçí ðñþôç ãñáììÞ ôïõ ìåôþðïõ, ü-
ðùò åðé÷åéñïýóáí ïé Ãåñìáíïß êáé ïé
¢ããëïé.
ÆÞôçóá åðáíåéëçììÝíá ôçí ðá-
ñÝìâáóç ôçò ÁíùôÜôçò Çãåóßá ôçò
Ñþìçò (Ãåíéêü Åðéôåëåßï) êáé ìå ðá-
ñÝðåìðáí åéäéêþò óôï Ãåíéêü Åðéôå-
ëåßï Åíüðëùí ÄõíÜìåùí ôï ïðïßï Þ-
ôáí áñìüäéï ãéá ôï óõíôïíéóìü ôùí å-
ðé÷åéñÞóåùí ôùí ÊëÜäùí. ÔåëéêÜ,
Ýëáâá ìåôÜ áðü áñêåôÝò çìÝñåò ôç-
ëåöùíéêþí óõíäéáëÝîåùí, ôï áêüëïõ-
èï ôçëåãñÜöçìá áðü ôï Ãåíéêü Å-
ðéôåëåßï Åíüðëùí ÄõíÜìåùí, êïéíï-
ðïéïýìåíï óôï Ãåíéêü Åðéôåëåßï (ôïõ
Óôñáôïý ÎçñÜò) êáé ôï Ãåíéêü Å-
ðéôåëåßï Áåñïðïñßáò.
74-3558-3 Íïåìâñßïõ
ÐÑÏÓ ÔÇÍ ÁÍÙÔÅÑÁ ÄÉÏÉÊÇÓÇ
ÄÕÍÁÌÅÙÍ ÁËÂÁÍÉÁÓ
Åßíáé áðáñáßôçôï üëï ôï áåñïðï-
ñéêü äõíáìéêü íá óõììåôÜó÷åé óôïí
áãþíá åíáíôßïí ôùí å÷èñéêþí äõíÜ-
ìåùí ôüóï óôïí ôïìÝá ôçò Çðåßñïõ
üóï êáé ôçò ÊïñõôóÜò. Ç Áåñïðïñßá
ðïõ åäñåýåé óôçí Áëâáíßá íá óõíôï-
íßæåé ôç äñÜóç ôçò óå Üìåóç åðáöÞ
56 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ìå ôá ìá÷üìåíá ôìÞìáôá. Ç Áåñï-
ðïñßá áðü ôçí Éôáëßá íá åðé÷åéñåß
óôéò ðåñéï÷Ýò ðïõ õðïäåéêíýåé ç
ÁíùôÝñá Äéïßêçóç ÄõíÜìåùí Áëâá-
íßáò. ÌÝ÷ñé íåùôÝñáò äéáôáãÞò íá
åêôåëåóèåß áð’ üëïõò áõôÞ ç áðï-
óôïëÞ.
Ï Áñ÷éóôñÜôçãïò
ÌÐÁÍÔÏËÉÏ
Ôï ôçëåãñÜöçìá Þôáí óáöÝò êáé
êáôçãïñçìáôéêü êáé áðïäïêßìáæå
ôçí åóöáëìÝíç ÷ñçóéìïðïßçóç ôïõ
Áåñïðïñéêïý ¼ðëïõ, ç ïðïßá åß÷å õ-
éïèåôçèåß ìÝ÷ñé åêåßíç ôçí çìÝñá.
Ãåíéêþò, ï Áñ÷éóôñÜôçãïò õðåäåß-
êíõå ôçí åöáñìïãÞ åíüò ëïãéêïý óõ-
óôÞìáôïò ãéá ôç ÷ñçóéìïðïßçóç ôçò
Áåñïðïñßáò. Åí ôïýôïéò åßíáé ðñï-
öáíÝò üôé äåí ìðïñïýí” íá êáèéåñù-
èïýí ìÝèïäïé óõíåñãáóßáò, ìå ôçí á-
ðëÞ ôçëåãñáöéêÞ åíôïëÞ ôïõ Áñ÷é-
óôñáôÞãïõ, ó’ Ýíáí ïñãáíéóìü ôüóï
åõñý êáé ðïëýðëïêï üðùò áõôüò ôçò
Áåñïðïñßáò.
Ôï ãåãïíüò üôé ç Áåñïðïñßá ÷ñç-
óéìïðïéïýôáí êáôÜ ôñüðï ìç åíáñ-
ìïíéóìÝíï ìå ôéò ðåñßðëïêåò åðé÷åé-
ñçóéáêÝò áðáéôÞóåéò, ïöåéëüôáí ãå-
íéêþò óôéò åëëåßøåéò, ôïõ ïñãÜíïõ
óõíôïíéóìïý ôùí Åíüðëùí ÄõíÜìå-
ùí êáé åéäéêüôåñá óôéò åóöáëìÝíåò
åêôéìÞóåéò êáé ðñïêáôáëÞøåéò, ãéá
ôç ÷ñçóéìïðïßçóç ôïõ Áåñïðïñéêïý
üðëïõ. Ï ðüëåìïò êáôÜ ôçò ÅëëÜäïò
óôçí áñ÷éêÞ ôïõ öÜóç, Ýäùóå ôç äõ-
íáôüôçôá áíôéðáñáèÝóåùò ôùí äõï
áõôþí áðüøåùí. Ç Áåñïðïñßá, åðß ï-
êôþ çìÝñåò, åðÝäñáìå. åíáíôßïí áíï-
÷ýñùôùí ðüëåùí, üðùò ç ÐÜôñá, ç
Èåóóáëïíßêç, ç Êüñéíèïò, ç ÊÝñêõ-
ñá, ôá ×áíéÜ, ôï Íáõáñßíï, ç Éóôéáß-
á (Ùñåïß) êáé ç Íáýðáêôïò, êáèþò
åðßóçò åíáíôßïí ìåìáêñõóìåíùí
óôü÷ùí ìç å÷üíôùí ïðïéáäÞðïôå óç-
ìáóßá ãéá ôçí åîÝëéîç ôùí åðé÷åéñÞ-
óåùí, åíþ èá Ýðñåðå íá ðñïóâëç-
èïýí ìå óöïäñüôçôá ïé ëßãåò
ãñáììÝò áíåöïäéáóìïý ôïõ å÷èñïý
ðëçóßïí ôïõ ìåôþðïõ. Ó’ áõôÝò ôéò
Üóêïðåò åðéäñïìÝò, äéÝôñå÷å êßíäõ-
íï ç æùÞ åíüò åîáßñåôïõ ðñïóùðé-
êïý, ôïõ ïðïßïõ ç åêðáßäåõóç áðáé-
ôïýóå êüðïõò åôþí, óùñåßá ðñïóðá-
èåéþí, áõóôçñÞ åðéëïãÞ óôåëå÷þí
êáé óïâáñÝò äáðÜíåò ôïõ Äçìïóßïõ.
ÁëëÜ åêôüò áðü ôï ðñïóùðéêü, äéá-
êéíäýíåõáí ÷ùñßò áíÜëïãç ðñïóöï-
ñÜ êáé ôá ðáíÜêñéâá áåñïóêÜöç
ìáò, ôá ïðïßá ðáñÞãáãå ç âéïìç÷á-
íßá ìáò ìå âñáäý ñõèìü ëüãù åëëåß-
øåùò ðñþôùí õëþí.
Ôï Áåñïðïñéêü ¼ðëï, óôçí åéäéêÞ
ðåñßðôùóç ôïõ ðïëÝìïõ åíáíôßïí ôçò
ÅëëÜäïò, èá Ýðñåðå íá ÷ñçóéìïðïéç-
èåß ïõóéáóôéêÜ óáí ìÝóï ðõñüò åíá-
íôßïí ôùí å÷èñéêþí äõíÜìåùí ôçò
ðñþôçò ãñáììÞò ôïõ ìåôþðïõ êáé å-
íáíôßïí ôùí åããýò ðåñéï÷þí ôùí ìå-
ôüðéóèåí, äéÜ ìÝóïõ ôùí ïðïßùí ðñï-
ùèïýíôáí ïé åíéó÷ýóåéò.
ÁëëÜ, åðáíáëáìâÜíù, äåí ìåôá-
âÜëëïíôáé ïé ìÝèïäïé ìå Ýíá áðëü
ôçëåãñÜöçìá.
Ôï Áåñïðïñéêü ¼ðëï, åêôüò áðü
ìåñéêÝò óðÜíéåò ðåñéðôþóåéò,
óõíÝ÷éóå ãéá áñêåôü êáéñü íá ëáìâÜ-
íåé ìÝñïò óå Üó÷åôåò åðé÷åéñÞóåéò å-
íþ ïé óðïñáäéêÝò åðåìâÜóåéò ôïõ
óôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò, óôçí áñ÷éêÞ
öÜóç ôïõ ðïëÝìïõ, óõíåôÝëåóáí
óôçí åðáýîçóç ôçò õðåñï÷Þò ìáò å-
ðß ôùí äõíÜìåùí ôïõ áíôéðÜëïõ.
Äåí ãíùñßæù áí ï ÐôÝñáñ÷ïò ÑÜ-
íôæá äéåðßóôùóå áõôÝò ôéò óõíèÞêåò
ôçò áðïõóßáò ôïõ Áåñïðïñéêïý
¼ðëïõ áðü ôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò êáé
áí ôï êáôÝóôçóå ãíùóôü óôïõò
ðñïúóôáìÝíïõò ôïõ óôç Ñþìç.
Ôïí óõíÜíôçóá ëßãåò öïñÝò å-
êåßíåò ôéò çìÝñåò, áöïý áõôüò èåþñç-
óå ðéï âïëéêü íá åãêáôáóôÞóåé ôï
Óôñáôçãåßï ôïõ óôá Ôßñáíá. Ôïí
ðñïÝôñåøá åðáíåéëçììÝíùò ãéá ìéá
ðéï äñáóôÞñéá óõíåñãáóßá êáé ôïõ
æÞôçóá Áîéùìáôéêïýò ÓõíäÝóìïõò,
ðñïêåéìÝíïõ íá äéáâéâÜæïíôáé óôçí
áåñïðïñéêÞ ôå÷íéêÞ ïñïëïãßá ïé áé-
ôÞóåéò ôùí ÷åñóáßùí äõíÜìåùí ãéá á-
åñïðïñéêÞ õðïóôÞñéîç. ÐñïóÝöõãá
êáé ðÜëé óôç Ñþìç, áð’ üðïõ, åêôüò
áðü ôï ôçëåãñÜöçìá ôïõ Ìðáíôüëéï,
äåí Ýëáâá Üëëï áíÜëïãï áðü ôïí Ñï-
Üôôá.
ÁëëÜ, ç ÷ñçóéìïðïßçóç ôçò Áåñï-
ðïñßáò, ëáíèáóìÝíç áð’ ôçí áñ÷Þ
óáí ôñüðïò åíÝñãåéáò, äåí Þôáí äõíá-
ôü íá ìåôáâëçèåß óå ëßãåò çìÝñåò.
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 57

ÈáõìÜóéåò åðéäüóåéò
ôçò Áåñïðïñßáò Áíáãíùñßóåùò
Ç áðüäïóç ìéáò áðåõèåßáò óõíåñ-
ãáóßáò ìåôáîý ôùí ÷åñóáßùí êáé ôùí
áåñïðïñéêþí äõíÜìåùí, âñÞêå ôçí
ðëÞñç åöáñìïãÞ ôçò óôç ÷ñçóéìï-
ðïßçóç ôùí áåñïóêáöþí áíáãíùñß-
óåùò ôçò 72çò Ìïßñáò. Êáé ðáñ’ üëï
üôé ôá áåñïóêÜöç Þôáí áñãÜ êáé ü÷é
óýã÷ñïíá, åí ôïýôïéò Ýêáíáí èáý-
ìáôá åðåéäÞ ïäçãïýíôáí áðü Üíäñåò
ìå óéäåñÝíéá èÝëçóç, ïé ïðïßïé åß÷áí
åíóôåñíéóèåß áðïëýôùò ôï óýíèçìá
ôïõ ÄéïéêçôÞ ôïõò : «Íá õðïóôçñß-
æåéò ðÜíôá, üóï êáé áí öáßíåôáé
áêáôüñèùôï, ôéò áéôÞóåéò ôùí óõìðï-
ëåìéóôþí óïõ óôï Ýäáöïò». Ðåôïý-
óáí ìå ïðïéåóäÞðïôå êáéñéêÝò óõí-
èÞêåò êáé áíÝöåñáí êáèçìåñéíÜ ðëç-
èþñá ÷ñçóßìùí ðëçñïöïñéþí, óõë-
ëåãïìÝíùí ìå äéïñáôéêüôçôá êáé ìå-
èïäéêüôçôá. Ìç÷áíåýïíôáí ôñüðïõò
áðïôåëåóìáôéêÞò ðñïóâïëÞò óôü÷ùí
ìå ðõñÜ, çìÝñá êáé íý÷ôá. ÅñãÜæï-
íôáí áêáôÜðáõóôá, ðïëëáðëá-
óéÜæïíôáò ôçí áðüäïóÞ ôïõò ìå ôï á-
óßãáóôï ðÜèïò ôçò óõíåñãáóßáò ðïõ
ôïõò äéÝêñéíå êáé ôï ïðïßï Üîéæå êÜèå
áíáãíùñßóåùò êáé åõãíùìïóýíçò áðü
ôéò ÷åñóáßåò äõíÜìåéò».
ÊÑÉÓÅÉÓ ÊÁÉ
ÓÕÌÐÅÑÁÓÌÁÔÁ
58 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
É. Ç ÅËËÇÍÉÊÇ ÁÅÑÏÐÏÑÉÁ
1. Äåí áéöíéäéÜóèçêå. ÁíôéèÝôùò,
áðü ôï êáëïêáßñé ôïõ 1940 Ýëáâå
ðñïðáñáóêåõáóôéêÜ ìÝôñá Ðñþ-
ôïí, áðïêÝíôñùóå ôç äéÜôáîÞ ôçò
êáé áíåðôý÷èç óå êáôÜëëçëá áåñï-
äñüìéá ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôçò á-
íáìåíïìÝíçò ÉôáëéêÞò åðéèÝóåùò.
Äåýôåñïí, êéíçôïðïßçóå êáé ðñïå-
ôïßìáóå üëá ôá ìÝóá ðïõ åß÷å óôç
äéÜèåóÞ ôçò. Ôñßôïí, áíáâÜèìéóå
ôç öñïýñçóç êáé ôçí áóöÜëåéá ôùí
åãêáôáóôÜóåþí ôçò êáé åôÝèç áðü
íùñßò óå êáôÜóôáóç óõíáãåñìïý.
2. Ï ðñïãñáììáôéóìüò íÝùí ðñïìç-
èåéþí õóôÝñçóå ÷ñïíéêÜ. Ôïí ðñü-
ëáâå ç Ýêñçîç ôïõ ðïëÝìïõ, ðïõ
ìáôáßùóå ôçí ðáñÜäïóç ðïëý óç-
ìáíôéêïý ðáñáããåëèÝíôïò íÝïõ õ-
ëéêïý.
3. Ç ÅëëçíéêÞ Áåñïðïñßá Ýäùóå óù-
óôÜ ìåãáëýôåñç Ýìöáóç óôçí
õðïóôÞñéîç ôùí ìá÷ïìÝíùí äõíÜ-
ìåùí êáé ôïõ ìåôþðïõ êáé ìéêñü-
ôåñç óôçí Üìõíá ôùí ðüëåùí.
4. Ç ÅëëçíéêÞ Áåñïðïñßá ðïëÝìçóå
ìå Üöèáóôï çñùéóìü, ðåßóìá êáé
áõôïèõóßá. Ôï õøçëü öñüíçìá, ç
ðßóôç óôïí áãþíá êáé ç áãÜðç óôçí
ðáôñßäá, ôç âïÞèçóáí êáèïñéóôéêÜ
íá åðéôý÷åé Ýíáí Üèëï ðïõ öáéíü-
ôáí áäéáíüçôïò óôá ìÜôéá ôùí Éôá-
ëþí åðéôåëþí: íá ìç åðéôñÝøåé êõ-
ñéáñ÷ßá óôïí áÝñá ôùí ðïëý õðåñ-
ôÝñùí Éôáëéêþí äõíÜìåùí. Íá
ðáñÜó÷åé, ôáõôï÷ñüíùò, áðïöáóé-
óôéêÞ õðïóôÞñéîç óôïí ìá÷üìåíï
 Åëëçíéêü óôñáôü. Áõôü ôïí Üèëï
ôïí ðÝôõ÷å åíôåëþò ìüíç êáôÜ ôéò
ðñþôåò êñßóéìåò çìÝñåò, áðü ôéò
28 Ïêôùâñßïõ Ýùò ôéò 6 Íïåìâñßïõ.
5. Óôç óõíÝ÷åéá, ìå ðåñéïñéóìÝíç
ÂñåôáíéêÞ õðïóôÞñéîç êáé åíé-
ó÷ýóåéò óå ìÝóá, ç ÐïëåìéêÞ Áå-
ñïðïñßá óõíÝâáëå êáèïñéóôéêÜ
óôçí åîÝëéîç ôçò ÅëëçíéêÞò Áíôå-
ðéèÝóåùò, ðïõ Üñ÷éóå óôéò 14 Íï-
åìâñßïõ, óôçí áðïôõ÷ßá ôçò Éôáëé-
êÞò ÅáñéíÞò ÁíôåðéèÝóåùò êáé
óôçí ïñéóôéêÞ ôñïðÞ ôïõ ðïëÝìïõ
óôçí Áëâáíßá õðÝñ ôçò ÅëëÜäïò.
ÉÉ. Ç ÉÔÁËÉÊÇ ÁÅÑÏÐÏÑÉÁ
1. Ç ÉôáëéêÞ Áåñïðïñßá äéÝðñáîå ôï
ãíùóôü áìÜñôçìá ôçò õðåñïøßáò
ôïõ éó÷õñïý. Õðåôßìçóå ôçí åëëç-
íéêÞ Áåñïðïñßá êáé ôéò äõíáôüôç-
ôÝò ôçò.
2. ÁéöíéäéÜóèçêå áðü ôç ìç áíáìå-
íüìåíç áðïôõ÷ßá ôïõ Éôáëéêïý
Óôñáôïý êáé âñÝèçêå áíÝôïéìç íá
óçêþóåé ôï íÝï áõîçìÝíï âÜñïò
ðïõ æçôïýóå áð’ áõôÞí ï óôñáôüò.
3. Ðáñåâßáóå ôçí áñ÷Þ ôçò åíüôçôáò
ôçò äéïéêÞóåùò åí þñá ìÜ÷çò. Åß-
íáé åíäåéêôéêü üôé ï Áñ÷çãüò ôùí
Éôáëéêþí áåñïðïñéêþí äõíÜìåùí
óôçí Áëâáíßá, ðôÝñáñ÷ïò ÑÜíôæá,
äéåôÞñçóå ôï óôñáôçãåßï ôïõ ìá-
êñéÜ áðü ôï ìÝôùðï, óôá Ôßñáíá.
Ôï ãåãïíüò áõôü äåí åðÝôñåðå ôçí
Üìåóç ðáñáêïëïýèçóç êáé óõììå-
ôï÷Þ óôéò åîåëßîåéò êáé äçìéïýñãç-
óå ðñïâëÞìáôá óõíôïíéóìïý êáé á-
íôéðáëüôçôáò, åêôéìÞóåéò ìÝóá áðü
äéáöïñåôéêÞ ïðôéêÞ ãùíßá êáé êá-
èõóôåñÞóåéò.
4. Äßíïíôáò ìåãÜëç ðñïôåñáéüôçôá
óôïõò âïìâáñäéóìïýò ðüëåùí êáé
áìÜ÷ùí, ç ÉôáëéêÞ Áåñïðïñßá äéÝ-
ðñáîå óôñáôçãéêü óöÜëìá. Ðáñü-
ìïéï óöÜëìá ìå åêåßíï ôçò Ãåñìáíé-
êÞò ËïõöôâÜööå, ðïõ, óôç ìÜ÷ç ôïõ
Ëïíäßíïõ, Ýóôñåøå ôçí áé÷ìÞ ôïõ
äüñáôïò áðü ôçí êáôáäéùêôéêÞ Áå-
ñïðïñßá êáé ôçí õðïäïìÞ ôçò RAF
êáôÜ ôùí ðüëåùí êáé ôùí áìÜ÷ùí.
Ç ÉôáëéêÞ Áåñïðïñßá Ýðñåðå íá
äþóåé ðïëý õøçëüôåñç ðñïôåñáéü-
ôçôá:
• Óôçí ôáêôéêÞ õðïóôÞñéîç ôùí
Éôáëéêþí äõíÜìåùí
• Óôïí âïìâáñäéóìü óôü÷ùí, ðïõ
åß÷áí Üìåóç óôñáôçãéêÞ óçìá-
óßá ãéá ôï ìÝôùðï êáé ôéò åðé-
÷åéñÞóåéò
• Óôçí ðáñåìðüäéóç, äéáóêïñðé-
óìü êáé öèïñÜ ôùí ðñïùèïõìÝ-
íùí ðñïò ôï ìÝôùðï Åëëçíé-
êþí åíéó÷ýóåùí, ìåôÜ ôç Ãåíé-
êÞ ÅðéóôñÜôåõóç.
5. ¸íáò ôåëåõôáßïò ðáñÜãùí áëëÜ
êáèüëïõ ôåëåõôáßïò óå óçìáóßá,
Þôáí ôï ÷áìçëü çèéêü êáé öñüíç-
ìá ôùí Éôáëþí áåñïðüñùí. ÌÜ÷ï-
íôáí ó’ Ýíáí Üäéêï åðéèåôéêü ðüëå-
ìï, ¼÷é õðÝñ âùìþí êáé åóôéþí, ü-
ðùò ïé ¸ëëçíåò Áåñïðüñïé.
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 59
 ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÁ

“Ignavia contro eroismo” (ÁäñÜíåéá åíáíôßïí Çñùéóìïý). ÐôÝñáñ÷ïò ÖñáíôæÝóêï

Ðñßêïëï, Ñþìç 1946
Áðïìíçìïíåýìáôá óôñáôÜñ÷ç Ìðáíôüëéï: “L’ Italia nella Seconda Guerra Ìondiale”
(Ç Éôáëßá óôïí Â’ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï) Âåñüíá 1946.
«Ðþò åßäáí ïé Éôáëïß ôï Ðüëåìï ôïõ 1940 – 41». Æá÷áñßáò Í. ÔóéñðáíëÞò, Êá-
èçãçôÞò ôïõ Áñéóôïôåëåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò
Åðßôïìç Éóôïñßá ôïõ Åëëçíï – Éôáëéêïý êáé ôïõ Åëëçíï – Ãåñìáíéêïý ÐïëÝìïõ
1940 – 41. ÁèÞíá 1985.
“Il principio della fine L’ impresa di Grecia” («Ç áñ÷Þ ôïõ ôÝëïõò. Ç åðé÷åßñçóç
êáôÜ ôçò ÅëëÜäïò») ÅìáíïõÝëå ÃêñÜôóé, Éôáëüò ðñåóâåõôÞò óôçí ÁèÞíá ,Ñþ-
ìç 1945.
«Åãþ åéóÝâáëá óôçí ÅëëÜäá». Âéóêüíôé ÐñÜóêá, Áñ÷éóôñÜôçãïò ôçò ÉôáëéêÞò åðé-
èÝóåùò. Åêäüóåéò Ãêïâüóôç 1999 (ðñùôüôõðç Ýêäïóç 1946)
ÁåñïðïñéêÞ Éóôïñßá ôåý÷ïò 1 , Ïêôþâñéïò - ÍïÝìâñéïò 1999

60 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ÊáèçãçôÞò Báóßëåéïò Ößëéáò
 Ç ìåôáóïâéåôéêÞ Ñùóßá:
áðü ôï Ãêïñìðáôóüö êáé ôï ÃÝëôóéí
ùò ôïí Ðïýôéí
ðñþçí Ðñýôáíçò Ðáíôåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ
Ç
åêôßìçóç ìéáò ðñáãìáôéêüôç-
ôáò ðñïûðïèÝôåé ôçí Ýíáñîç
åñìçíåõôéêþí áîüíùí, ðïõ
äßíïõí ôç äõíáôüôçôá ôïõ åíôïðéóìïý
ôùí ðáñáãüíôùí åêåßíùí, ðïõ ùò áß-
ôéá äéáìüñöùóáí ôçí åîåëéêôéêÞ ðï-
ñåßá ôùí äåäïìÝíùí. ÊáôÜ ôïýôï õ-
óôåñåß áðüëõôá ç äçìïóéïãñáöéêÞ
ðñïóÝããéóç, ç ïðïßá öùôïãñáößæåé ôá
ãåãïíüôá ìå áðïêëåéóôéêü óôñïöÝá
ôçí åðéêáéñüôçôá, äåí ôá åñìçíåýåé
ðÝñáí ôïõ óçìåßïõ üðïõ ïé Üìåóåò
ðëçñïöïñßåò ìðïñåß íá óõíäõáóèïýí
êáé íá äþóïõí ïñéóìÝíåò áëëçëåîáñ-
ôÞóåéò. Éäéáßôåñá ç ñùóéêÞ “ðåñßðôù-
óç” áðïêáëýöèçêå Ýíá áêñáßï ïëé-
óèçñü ðåäßï ãéá üóïõò âéÜóôçêáí ìå-
ôÜ ôçí ðôþóç ôçò ÓïâéåôéêÞò ¸íùóçò
íá âãÜëïõí óõìðåñÜóìáôá - ç áêüìá
÷åéñüôåñá - áêïëïõèþíôáò ôçí áìåñé-
êáíéêÞ êáé ãåíéêüôåñá ôç äõôéêüôñïðç
ðñïðáãáíäéóôéêÞ ãñáììÞ ðëåýóçò èå-
ùñÞóïõí üôé ç Ñùóßá åß÷å ïñéóôéêÜ
âãåé áðü ôï ðáãêüóìéï ðïëéôéêü ðáé-
÷íßäé êáé äåí ìðïñïýóå ðëÝïí íá ëåé-
ôïõñãåß ðáñÜ ùò äåõôåñåýùí, áí ü÷é
ôñéôåýùí ðáñÜãùíôáò óôéò åîåëßîåéò
ôïõ ðëáíÞôç. Ç äéÜøåõóç áðü ôçí ßäéá
62 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
KáèçãçôÞò Âáóßëåéïò Ößëéáò
ôçí ðïñåßá ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò åßíáé
äåäïìÝíç , üðùò èá êáôáäåé÷ôåß, áëëÜ
ãéá íá ãßíåé êáôáíïçôü «ôï ðþò êáé
ãéáôß», åßíáé áðáñáßôçôç ç áíáãùãÞ
óôï ðáñåëèüí.
Á. Ç ÇÔÔÁ ÊÁÉ Ç ÐÔÙÓÇ
ÔÇÓ ÓÏÂÉÅÔÉÊÇÓ
ÅÍÙÓÇÓ
Ç êáëëßôåñç óõíüøéóç ôïõ ôñüðïõ
ìå ôïí ïðïßï ìåèïäåýôçêå ç õðïíü-
ìåõóç ôçò ÓïâéåôéêÞò ¸íùóçò áðü ôá
Ýîù áðïôåëåß áíáìöéóâÞôçôá ôï âé-
âëßï ôïõ ÐÞôåñ ÓâÜéôóåñ “Íßêç”(åê-
äüóåéò ÐáðáæÞóç - 2002) ôï ïðïßï á-
íáöÝñåôáé ôüóï óôïõò ïéêïíïìéêïýò
üóï êáé ôïõò ðïëéôéêïóôñáôéùôéêïýò
óõíôåëåóôÝò.
• Ôï ïéêïíïìéêü åðßðåäï
¼óïí áöïñÜ ôï ïéêïíïìéêü åðßðå-
äï åíôïðßæïíôáé ôá áêüëïõèá:
Ðñþôï, ç ðñïãñáììáôéóìÝíç åðß-
èåóç óôçí áãïñÜ ðåôñåëáßïõ ðñïò ôçí
êáôåýèõíóç ôçò ðôþóçò ôçò ôéìÞò ôïõ
ìå áðïôÝëåóìá ç ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç íá
õðïóôåß êÜèåôç ìåßùóç ôùí åóüäùí
ôçò óå óêëçñü íüìéóìá áðü ôç äéÜèå-
óç “ìáýñïõ ÷ñõóïý” óôçí ðáãêüóìéá
áãïñÜ, åíþ, áíôßóôñïöá ïé ÇÐÁ åß-
÷áí ôåñÜóôéï üöåëïò ëüãù ìåßùóçò
êüóôïõò óå üëïõò ôïõò æùôéêïý ôïìåßò
ôçò ïéêïíïìßáò ôïõò.
Äåýôåñï, ï ìåèïäåõìÝíïò áðïêëåé-
óìüò ôçò ÅÓÓÄ áðü üëåò ó÷åäüí ôéò
ðçãÝò äáíåéïäüôçóçò, éäéáßôåñá ôéò
äõôéêÝò, ðïõ ïäÞãçóáí ôï ýøïò ôùí å-
ðéôïêßùí äáíåéóìïý ðñïò ôç Óïâéåôé-
êÞ ¸íùóç ìå áðïôÝëåóìá ôï êüóôïò
äáíåéóìïý ðñïò ôç ÷þñöá áõôÞ íá êé-
íåßôáé óçìáíôéêüôáôá ðÜíù áðü ôá
äéåèíÞ åðßðåäá.
Ôñßôï, ç åðéâïëÞ åìðÜñãêï óå âÜ-
ñïò ôçò ÅÓÓÄ (áíïé÷ôïý Þ êåêáëõììÝ-
íïõ, áëëÜ ðÜíôïôå ôÝëåéá ó÷åäéáóìÝ-
íïõ) óå êÜèå ìïñöÞ äõôéêÞò ôå÷íïëï-
ãßáò, ü÷é ìüíï ôçò óôñáôéùôéêÞò , áëëÜ
êáé åêåßíçò , ðïõ óõíÝâáëå Üìåóá Þ
Ýììåóá óôçí áíÜðôõîç ôçò óïâéåôéêÞò
ïéêïíïìßáò, éäéáßôåñá åêåßíçò ðïõ
óõíäåüôáí ìå ôçí Üíôëçóç êáé ôç äéï-
÷Ýôåõóç áñãïý ðåôñåëáßïõ êáé öõóé-
êïý áåñßïõ.
ÔÝôáñôï, ç áíÜðôõîç ôïõ ëåãüìå-
íïõ ó÷åäßïõ ÓôñáôçãéêÞ ÁìõíôéêÞ
Ðñùôïâïõëßá (Ðüëåìïò ôùí ¢óôñùí),
ðïõ åðÝâáëå óôç ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç
ôåñÜóôéá ìåôáôüðéóç ðñïò ôçí êáôåý-
èõíóç Üëëçò ðïéüôçôáò êáé Üëëçò êëß-
ìáêáò åîïðëéóôéêþí ðñïãñáììÜôùí,
ðïõ êáôáâáñÜèñùíáí ôçí ïéêïíïìßá
ôçò.
ÐÝìðôï, ôï ðñïó÷åäéáóìÝíï Ü-
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 63

íïéãìá ìå Üöèïíç ðáñï÷Þ ïéêïíïìé-
êþí ðüñùí êáé óôñáôéùôéêïý õëéêïý,
êáèþò êáé åêðáßäåõóçò (èá åðáíÝë-
èïõìå ó÷åôéêÜ) ôïõ áöãáíéêïý êáé ôïõ
ôóåôóåíéêïý ìåôþðïõ, ðïõ ðñïêÜëå-
óáí ôñïìáêôéêÞ ïéêïíïìéêÞ áéìïññá-
ãßá óôçí ÅÓÓÄ.
• Ôï ðïëéôéêü åðßðåäï
¼óïí áöïñÜ ôï ðïëéôéêü åðßðåäï
ðñÝðåé íá óçìåéùèïýí ôá áêüëïõèá:
Ðñþôï, ç äçìéïõñãßá ôïõ ðïëùíé-
êïý æçôÞìáôïò ìå ðáñï÷Þ áìÝñéóôçò
õëéêÞò êáé çèéêÞò âïÞèåéáò óôçí “Áë-
ëçëåããýç” (ËÝ÷ ÂáëÝóá) ü÷é ìüíï á-
ðü ôçí ÁìåñéêÞ êáé ôéò ÷þñåò ôïõ ÍÁ-
ÔÏ, áëëÜ êáé áðü ôïí ÐÜðá êáé ôçí
Áãßá ¸äñá êáé ôéò ïõäÝôåñåò ÷þñåò
(Óïõçäßá, Áõóôñßá, Åëâåôßá).
Äåýôåñï, ç óõíå÷Þò âïÞèåéá ðñïò
ôéò áðïó÷éóôéêÝò äõíÜìåéò ôçò äõôéêÞò
Ïõêñáíßáò ìå áé÷ìÞ ôïõ äüñáôïò ôçí
Ïõíßá êáé ôïõò óõíåñãÜôåò ôùí Ãåñ-
ìáíþí óôï äåýôåñï ðáãêüóìéï ðüëå-
ìï.
Ôñßôï, ç êáëëéÝñãåéá äõóáñÝ-
óêåéáò êáé áíáôáñá÷þí óôéò éóëáìé-
êÝò äçìïêñáôßåò ôçò ÅÓÓÄ.
64 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ÔÝôáñôï, ç äçìéïõñãßá áíôéóïâéå-
ôéêÞò óõóðåßñùóçò óôç Ãåùñãßá.
ÐÝìðôï, ç ÷ñçóéìïðïßçóç áêñáß-
ùí éóëáìéêþí óôïé÷åßùí (ÔáëéìðÜí)
ãéá åðáíáóôáôéêÞ áíáôñïðÞ óôï Áö-
ãáíéóôÜí, óôï ïðïßï áíÝêáèåí ç Ìü-
ó÷á (êáé åðß ôóáñéêÞò Ñùóßáò) èåù-
ñïýóå ùò «ìáëáêü õðïãÜóôñéï», ðïõ
ïäÞãçóå ôçí ÅÓÓÄ óå ðüëåìï êáé Þô-
ôá, ðïõ êëüíéóå ôï êýñïò ôçò óå ïëü-
êëçñç ôçí êåíôñéêÞ Áóßá. Ï ñüëïò ôïõ
ÐáêéóôÜí êáé ôçò Ôïõñêßáò ùò «åí-
äéáìÝóùí» ôùí ÇÐÁ óôçí õðüèåóç
áõôÞ êáèþò êáé ôïõ Ìðßí ËÜíôåí åß-
íáé ðëÝïí ðáãêïóìßùò ãíùóôüò êáé
äåí ÷ñåéÜæåôáé íá åðåêôáèïýìå.
¸êôï, ç óõóôçìáôéêÞ ðñïåôïéìá-
óßá ôçò ôóåôóåíéêÞò «åîÝãåñóçò» ìÝ-
óù ôùí éäßùí áõôþí åíäéáìÝóùí åßíáé
åðßóçò ãíùóôüò.
• Ïé åããåíåßò áäõíáìßåò ôïõ
óõóôÞìáôïò
Ç ÓïâéåôéêÞ ¸íùóç ðÝôõ÷å óôï
äéÜóôçìá 70 åôþí íá áíáðôõ÷èåß âéï-
ìç÷áíéêÜ óå ìéá êëßìáêá, ðïõ ïé âéï-
ìç÷áíéêÝò ÷þñåò ôçò Äýóçò ÷ñåéÜóôç-
êáí äéáêüóéá ÷ñüíéá. Êé’ áõôü ðáñÜ
ôï ãåãïíüò üôé óôç äéÜñêåéá ôïõ äåõ-
ôÝñïõ ðáãêïóìßïõ ðïëÝìïõ êáôá-
óôñÜöçêå ïëïó÷åñþò ôï 25% ôïõ ðá-
ñáãùãéêïý ôçò ïðëéóìïý êáé ôùí Ýñ-
ãùí õðïäïìÞò üôáí áíôßóôïé÷á ç çôôç-
ìÝíç Ãåñìáíßá äåí Ý÷áóå ðáñÜ ìüíï
ôï 13%. Ùóôüóï ç êáôÜóôáóç óôï å-
óùôåñéêü ôçò ÷þñáò, åîåëß÷ôçêå åîáé-
ñåôéêÜ áñíçôéêÜ ôüóï ïéêïíïìéêÜ üóï
êáé ðïëéôéêÜ, éäéáßôåñá ôçí ôåëåõôáßá
äåêáðåíôáåôßá ðñéí áðü ôçí ðôþóç
ôïõ êáèåóôþôïò ôï 1990, ãåãïíüò ðïõ
äéåõêüëõíå óå ìåãÜëï âáèìü ôçí áíÝ-
ëéîç ôïõ ó÷åäßïõ ôçò ðïëõìÝôùðçò å-
ðßèåóçò ðïõ åîáðÝëõóáí ïé ÇÐÁ ìå
áöåôçñéáêü óçìåßï ôçí ðñïåäñßá ÑÞ-
ãêáí. ÓõãêåêñéìÝíá:
Ðñþôï, ôï óýóôçìá áðïäõíÜìùóå
åíôåëþò ôçí áõôåíÝñãåéá ôçò êïéíùíß-
áò õðïôÜóóïíôáò üëåò ôéò ðïëéôéêÝò
êáé êïéíùíéêÝò ëåéôïõñãßåò óôçí åðé-
êõñéáñ÷ßá ôïõ êüììáôïò, ðïõ ùò ìç-
÷áíéóìüò êïñõöÞò âñéóêüôáí Ýîù áðü
êÜèå êïéíùíéêü Ýëåã÷ï êáé áíáðáñÞ-
ãáãå ôéò äïìÝò ôïõ åíäïãáìéêÜ. Ðá-
ñÜëëçëá áíáðôý÷èçêå Ýíáò ôåñáôþ-
äçò ãñáöåéïêñáôéêüò ðïëýðïäáò ìå
áóýëëçðôåò áãêõëþóåéò, ãåãïíüò, ðïõ
åðéâåâáßùóå ôéò äõóïßùíåò ðñïâëÝ-
øåéò ðïõ åß÷áí êÜíåé ç Ñüæá Ëïýîå-
ìðïõñãê ,ï ÊÜñë Êüñò êáé ï Ãêåüñãê
Ëïýêáôò Þäç óôç äåêáåôßá ôïõ ’20.
Áõôü ðñáêôéêÜ óÞìáéíå üôé óôç Óïâéå-
ôéêÞ ¸íùóç, ðïõ ôï ðáñÜäåéã-
ìá ôçò áêïëïýèçóáí üëåò ôéò
÷þñåò ôïõ õðáñêôïý óïóéáëé-
óìïý, äåí äçìéïõñãÞèçêå êïé-
íùíßá ðïëéôþí ìå ôçí ïõóéáóôé-
êÞ Ýííïéá ôïõ üñïõ êáé äåí áñ-
èñþèçêáí óõëëïãéêÝò åêöñÜ-
óåéò ôçò êïéíùíéêÞò æùÞò óå êá-
íÝíá åðßðåäï. Ïé ðïëßôåò áðå-
íåñãïðïéÞèçêáí óå ôÝôïéï âáè-
ìü, äåäïìÝíïõ üôé äåí åß÷áí êá-
ìéÜ ïõóéáóôéêÞ óõììåôï÷Þ óôá
êïéíÜ, þóôå ôåëéêÜ áäéáöüñç-
óáí, êÜôé ðïõ ôåëéêÜ åñìçíåýåé ãéáôß
äåí áíôéóôÜèçêáí óôçí êáôÜññåõóç
ôïõ êáèåóôþôïò. ¼ðùò åß÷å åðéóçìÜ-
íåé ï ÔóÝ÷ïò ÑÜíôïâáí Ñß÷ôá óôï âé-
âëßï ôïõ «Civilization au carrefour» ç
óõììåôï÷Þ ôùí åñãáôþí áêüìá êáé
óôéò êïììáôéêÝò óõíåëåýóåéò åß÷å ðÝ-
óåé êÜôù ôïõ 20% Þäç áðü ôï 1968.
Äåýôåñï, óõíáêüëïõèá áõôÞò ôçò
ðñáãìáôéêüôçôáò ôï óýóôçìá áðÝôõ÷å
éäåïëïãéêÜ êáé ãéá íá ÷ñçóéìïðïéÞ-
óïõìå ôçí ïñïëïãßá ôïõ ÃêñÜìóé, ôï
êïììïõíéóôéêü êüììá Ý÷áóå ôçí éäåï-
ëïãéêÞ çãåìïíßá. ¼÷é ìüíï äåí äç-
ìéïýñãçóå Ýíáí íÝï ôýðï áíèñþðïõ,
éêáíïý íá áíôéóôáèåß óôéò êáôáíáëù-
ôéêÝò óåéñÞíåò ôçò Äýóçò, áëëÜ êáé Ý-
óôñåøå ôïõò ðïëßôåò óå ìéá áíôßëçøç
÷õäáßïõ õëéóìïý êáé ðñáêôéêéóìïý
÷ùñßò áíÜôáóç êáé éäåïëïãéêÜ ðåñéå-
÷üìåíá. Åìðåäþèçêå ç ïéêïíïìéóôéêÞ
áíôßëçøç ùò ìïíáäéêü êñéôÞñéï åðéôõ-
÷ßáò ôïõ óõóôÞìáôïò êáé áãíïÞèçêáí
ïé ïõìáíéóôéêÝò ðëåõñÝò ôçò ìáñîéóôé-
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 65

êÞò äéäáóêáëßáò. Ìéá íïïôñïðßá óá-
öÝóôáôá óôáëéíéêÞò ðñïÝëåõóçò, ðïõ
õðïíüìåõóå ôï ßäéï ôï õðüâáèñï ôçò
ìáñîéóôéêÞò êïóìïáíôßëçøçò.
Ôñßôï, êÜôù áðü áõôÝò ôéò ðñïûðï-
èÝóåéò ç äéáöèïñÜ ôùí êïììáôéêþí ç-
ãåóéþí êáé ôùí áîéùìáôïý÷ùí ôïõ óõ-
óôÞìáôïò Þôáí áíáðüöåõêôç. ¼ðùò
áðïäåß÷èçêå ìåôÜ ôçí áíáôñïðÞ ôïõ
êáèåóôþôïò ìå åëÜ÷éóôåò åîáéñÝóåéò
ôï óïâéåôéêü êáôåóôçìÝíï ôçò ôåëåõ-
ôáßáò öÜóçò áðïôåëåßôï áðü áíèñþ-
ðïõò óå ìåãÜëï âáèìü áðáßäåõôïõò,
áíßêáíïõò, ÷ùñßò Þèïò êáé áíôßëçøç
÷ñÝïõò êáé êáèÞêïíôïò. Êáé ôï ÷åéñü-
ôåñï:áíèñþðïõò, ðïõ ëåéôïõñãïýóáí
ìå êñéôÞñéï ôï ðñïóùðéêü üöåëïò êáé
ìå ôç ëïãéêÞ ôùí «óçìáéþí åõêáéñß-
áò». Êïñõöáßåò ïé ðåñéðôþóåéò Ãêïñ-
ìðáôóþö êáé ÃéÝëôóéí, áëëÜ êáé åêá-
ôïíôÜäùí áíþôáôùí óôåëå÷þí êáé á-
îéùìáôïý÷ùí ôïõ êüììáôïò êáé ôïõ
óõóôÞìáôïò.
ÔÝôáñôï, óôï ïéêïíïìéêü åðßðåäï
êáé óõãêåêñéìÝíá óôç âéïìç÷áíßá ïé
åðéëïãÝò, ðáñÜ ôéò ïðïßåò èåáìáôéêÝò
åðéôõ÷ßåò, Þôáí ìïíïìåñåßò êáé ãé áõôü
66 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ëáíèáóìÝíåò. ¼÷é ìüíï äåí á-
íáðôý÷èçêå óôïé÷åéùäþò ç åëá-
öñÜ âéïìç÷áíßá þóôå íá êáëý-
ðôïíôáé åðáñêþò ïé áíÜãêåò
ôïõ ëáïý óå êáôáíáëùôéêÜ áãá-
èÜ, áëëÜ êáé äåí Ýãéíå êáìßá
ðñïóðÜèåéá ðáñáãùãÞò åîá-
ãþãéìùí ðñïúüíôùí ìå üñïõò
äéåèíïýò áíôáãùíéóôéêüôçôáò.
Ïé åîáãùãÝò ôçò ÅÓÓÄ óôçñé-
æüôáí ó÷åäüí áðïêëåéóôéêÜ
óôçí ðþëçóç ðñþôùí õëþí - êõñßùò
ðåôñåëáßïõ êáé öõóéêïý áåñßïõ-, ÷ñõ-
óïý üðëùí êáé ïñéóìÝíùí, êáôÜ êáíü-
íá äåýôåñçò ðïéüôçôáò, ìç÷áíçìÜôùí
åîïðëéóìïý åñãïóôáóßïõ êáé åñãá-
ëåéïìç÷áíþí. Áðü ôï Üëëï ìÝñïò ôï
óýóôçìá, ëüãù áëëåðÜëëçëùí ëáèå-
ìÝíùí åðéëïãþí, äåí åîáóöÜëéóå ôçí
åðéóéôéóôéêÞ áõôÜñêåéá ôïõ ðëçèõ-
óìïý ìå áðïôÝëåóìá íá ãßíåôáé óõíå-
÷þò ðñïóöõãÞ óôç äéåèíÞ áãïñÜ ãéá
êÜëõøç ôùí åëëåéììÜôùí. Óôïé÷åßï, ôï
ïðïßï øõ÷ïëïãéêÜ ëåéôïõñãïýóå âá-
èýôáôá áñíçôéêÜ óôç óõíåßäçóç ôïõ
ëáïý. Ìå ôïõò üñïõò áõôïýò åßíáé äå-
äïìÝíï üôé ç ôñùôüôçôá ôçò óïâéåôéêÞò
ïéêïíïìßáò Þôáí ðïëý ìåãÜëç.
ÐÝìðôï, ðáñÜ ôéò ìåãÜëåò åðéôõ÷ß-
åò ôçò ÓïâéåôéêÞò ¸íùóçò óôïí ôïìÝá
ôùí ðõñçíéêþí, ôïõ äéáóôÞìáôïò êáé
ôïõ ôïìÝá ðáñáãùãÞò óõìâáôéêþí ü-
ðëùí ç Ýñåõíá óôçí ÅÓÓÄ äåí êéíÞ-
èçêå Ýãêáéñá êáé áðïôåëåóìáôéêÜ
óôçí êáôåýèõíóç ôùí çëåêôñïíéêþí,
ôùí ìéêñïôóßðò êáé ôçò ñïìðïôéêÞò.
Ôï áðïôÝëåóìá Þôáí äéðëÜ áñíçôéêü:
áöåíüò îåðåñÜóôçêå ôå÷íïëïãéêÜ óå
üëåò áõôïýò ôïõò ôïìåßò áðü ôéò ÇÐÁ
êáé ãåíéêüôåñá ôç Äýóç, áöåôÝñïõ ðå-
ñéÞëèå óå ó÷Ýóç åîÜñôçóçò üóïí áöï-
ñÜ áõôüí ôï ôå÷íïëïãéêü ïðëéóìü áðü
ôïõò áíôéðÜëïõò ôçò.
Â. Ç ÐÅÑÅÓÔÑÏÚÊÁ, ÐÏÕ
ÅÃÉÍÅ “ÊÁÔÁÓÔÑÏÚÊÁ”
Äýóêïëá ìðïñåß íá ðåñéãñáöåß ìå
ðëçñüôçôá ôï ìÝãåèïò ôçò ôñáãùäßáò
ðïõ áêïëïýèçóå ôçí ðôþóç ôïõ êïì-
ìïõíéóìïý êáé ôçò äéÜëõóçò ôçò ÅÓ-
ÓÄ, ü÷é ìüíï ãéá ôç Ñùóßá, áëëÜ ãéá
üëåò ôéò ðñþçí óïâéåôéêÝò äçìïêñáôß-
åò. Ç åéäõëëéáêÞ ìõèïëïãßá ôçò áìå-
ñéêáíéêÞò ðñïðáãÜíäáò üóïí áöïñÜ
ôçí åßóïäï ôùí ÷ùñþí áõôþí óå ìéá
«íÝá åðï÷Þ», ìå Üîïíåò ôïí êáðéôáëé-
óìü êáé ôç ëåãüìåíç ðáãêïóìéïðïßç-
óç äéáøåýóôçêå áðü ìéá ôñáãéêÞ
ðñáãìáôéêüôçôá óå üëá ôá åðßðåäá
ôçò ïéêïíïìéêÞò, êïéíùíéêÞò êáé ðïëé-
ôéêÞò æùÞò.
¼÷é ìüíï äåí ðñáãìáôïðïéÞèçêå
êáìßá áíÜðôõîç êáðéôáëéóôéêïý ôý-
ðïõ, áëëÜ üëåò áõôÝò ïé ÷þñåò Ýãéíáí
áíôéêåßìåíï ìéáò êõñéïëåêôéêÜ ëç-
óôñéêÞò åêìåôÜëëåõóçò ôïõ åèíéêïý
ðëïýôïõ êáé ôùí ãéãÜíôéùí êåöáëáéá-
êþí óõóóùñåýóåùí, ðïõ åß÷áí åðé-
ôåõ÷èåß ìå ôåñÜóôéåò èõóßåò óôç äéÜñ-
êåéá 70 åôþí. ÎÝíïé «åðåíäõôÝò» êáé
íôüðéïé «åðé÷åéñçìáôßåò» - êáôÜ êáíü-
íá ðñþçí óôåëÝ÷ç ôçò ðáëáéÜò óïâéå-
ôéêÞò íïìåíêëáôïýñáò, ðÞñáí ôïí Ý-
ëåã÷ï ôùí ðëïõôïðáñáãùãéêþí ðç-
ãþí êáé ðüñùí, êáèþò êáé ôùí åðé-
êåñäþí ôïìÝùí ôçò ïéêïíïìßáò.
Ìå åíáñêôÞñéï óçìåßï ôçí ðïëéôé-
êÞ ôùí áíïé÷ôþí èõñþí, ðïõ áêïëïý-
èçóå ï Ãêïñìðáôóþö êáé ôç ðïëéôéêÞ
ôçò ïéêïíïìéêÞò áóõäïóßáò ðïõ õéïèÝ-
ôçóå ï ÃéÝëôóéí äéáìïñöþèçêå Ýíá
«íÝï áóôéêü óôñþìá» êáôÜ ôï áìåñé-
êáíéêü ðåñéïäéêü Foreign Affairs
(ôåý÷ïò Óåðôåìâñßïõ –Ïêôùâñßïõ
1994) ðïõ ïäçãïýóå ôþñá ìå ñáãäáß-
ïõò ñõèìïýò óå ïéêïíïìéêÞ Üíèçóç
êáé åðéôõ÷ßá. ¸íá óôñþìá, ðïõ óõíå-
ðéêïõñåßôáé êáôÜ ôï ðåñéïäéêü ðÜíôï-
ôå áðü Ýíá åðéôåëåßï ôåóóÜñùí ÷éëéÜ-
äùí Ýìðåéñùí áîéùìáôïý÷ùí ãýñù á-
ðü ôïí ðñüåäñï ÃéÝëôóéí êáé äýï ÷é-
ëéÜäùí ãýñù áðü ôïí ðñùèõðïõñãü
Ôóåñíïìßñíôéí. ÁõôÜ öõóéêÜ üóïí á-
öïñÜ ôç Ñùóßá, ü÷é ôéò Üëëåò ÷þñåò
ôçò ðñþçí ÓïâéåôéêÞò ¸íùóçò.
• Ðùò åêöñÜóôçêå üìùò
óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ç êá-
ðéôáëéóôéêÞ áíÜðôõîç;
Ìåôáîý 1991 êáé 1995 ç âéïìç÷áíé-
êÞ ðáñáãùãÞ Ýðåóå óôï ìéóü, ç âáñéÜ
êáé ç ðïëåìéêÞ âéïìç÷áíßá õðÝóôçóáí
êáèßæçóç, åíþ ç Ýôóé êé áëëéþò õðáíá-
ðôõãìÝíç åëáöñÜ âéïìç÷áíßá óõññé-
êíþèçêå óôï 1/5 . Ïé åéóáãùãÝò îÝíùí
ðñïúüíôùí áõîÞèçêáí ñáãäáßá óôçí
ßäéá ðåñßïäï (58 äéó äïëÜñéá ôï
1955), åíþ ïé åîáãùãÝò ýøïõò 78 äé-
óåêáôïììõñßùí äïëáñßùí åêáëýðôï-
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 67
 íôï óå óõíôñéðôéêÜ ìåãÜëï âáèìü áðü
ðñþôåò ýëåò.
Ôá óõíáëëáãìáôéêÜ áðïèÝìáôá
ôçò Ñùóßáò ðïõ Þóáí 16 äéóåêáôïììý-
ñéá äïëÜñéá ìåéþèçêáí ìÝóá óå Ýíá
êáé ìüíï ÷ñüíï óå 12,5 ðñïêåéìÝíïõ
íá õëïðïéçèïýí ïé ðñïåêëïãéêÝò õðï-
ó÷Ýóåéò ôïõ ÃÝëôóéí (Economists Éïý-
íéïò 1996).
Ç áîßá ôùí ðñáãìáôéêþí ìéóèþí
ìåéþèçêå ìüíï ôï1995 êáôÜ ôï 1/4 ìå
áðïôÝëåóìá üôé ãéá ôï 41% ôùí Ñþ-
óùí ôï åéóüäçìÜ áñêïýóå ìüíï ãéá
åßäç äéáôñïöÞò åíþ êÜèå ðÝìðôïò Ñþ-
óïò åðÝíåôï. Ìüíï óôç Ìüó÷á åêáôï-
íôÜäåò ÷éëéÜäåò Üíèñùðïé «óõìðëÞ-
ñùíáí» ôï åéóüäçìÜ ôïõò ìå áíáæÞôç-
óç «åéäþí åðéâßùóçò» óå óêïõðéäüôï-
ðïõò. Ï áñéèìüò ôùí áóôÝãùí áõîÞ-
èçêå óôçí ßäéá áõôÞ ðüëç ãåùìåôñéêÜ
(100000 Üôïìá ôï 1995).
Ç âéïìç÷áíéêÞ áðåíåñãïðïßçóç
áýîçóå êÜèåôá ôçí áíåñãßá êáé ôçí õ-
ðïáðáó÷üëçóç êáé ïé åñãáæüìåíïé
ãéá ìåãÜëá ÷ñïíéêÜ äéáóôÞìáôá Ý-
ðáéñíáí ìüíï ôá 2/5 ôùí áðïäï÷þí
ôïõò Þ êáé ëéãüôåñá. Ïé óõíôÜîåéò (ð.÷
ôùí åêðáéäåõôéêþí) Ýðåóáí óå ôÝôïéï
åðßðåäï þóôå äåí áñêïýóáí ðáñÜ ãéá
Ýíá ëéôü ãåýìá ôñéþí áôüìùí óå êáôÜ-
óôçìá ÌáêÍôüíáëíôò.
Ç êáôÜóôáóç ðïõ äéáìïñöþèçêå
ìå ôÝôïéï ôñüðï þóôå óôéò 21/9/96 ôï
Ýãêõñï ðåñéïäéêü Economist äçìï-
óéåýåé Üñèñï ìå ôßôëï «Åëåýèåñïò å-
ðéôÝëïõò íá ðåèÜíåéò» üðïõ õðïãñáì-
ìßæåé üôé ï ìÝóïò üñïò æùÞò óôç Ñùóß-
68 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
á Ýðåóå óôá åðßðåäá ôçò ÊÝíõáò (58
ãéá ôïõò Üíäñåò êáé 61 ãéá ôéòãõíáß-
êåò)
Ôá ßäéá äéáðéóôþíïõí êáé ôï ñùóé-
êü Éíóôéôïýôï Äçìïãñáößáò êáé áí-
èñþðéíçò Ïéêïëïãßáò, êáèþò êáé ï
êáèçãçôÞò Ëßíêïëí ÃÝåí ôïõ Ðáíåðé-
óôçìßïõ ôïõ ×áñâáñíô, ï ïðïßïò õðï-
ãñáììßæåé éäéáßôåñá ôïõò ðáñÜãïíôåò
ôçò ïéêïíïìéêÞò, êïéíùíéêÞò êáé ðïëé-
ôéêÞò ðáèïëïãßáò ðïõ ðñïêáëïýí ôï
öáéíüìåíï êáé ôïíßæåé üôé ç ÊïéíùíéêÞ
Ðåñßèáëøç êáé ïé äçìüóéåò Õðçñåóß-
åò Õãåßáò ôçò Ñùóßáò åßíáé õðï÷ñåù-
ìÝíåò íá áíôåðåîÝñ÷ïíôáé ìå ôï ½ êáé
ôï 1/3 ôùí ðüñùí ðïõ äéÝèåôáí óôï
ðáñåëèüí.
×áñáêôçñéóôéêÜ, óå üëç áõôÞ ôçí
ðåñßïäï ôïõ ñùóéêïý «êáðéôáëéóôéêïý
èáýìáôïò» ìüíï ôï 1/3 áðü ôéò åãêõ-
ìïóýíåò ïäÞãçóáí óå ãåííÞóåéò. Ïé
ãõíáßêåò ðïõ ðÝèáéíáí óôç äéÜñêåéá
ôïõ ôïêåôïý ðïõ Þôáí 15 öïñÝò ðåñéó-
óüôåñåò áð’ üôé óôéò äõôéêÝò âéïìç÷á-
íéêÝò ÷þñåò êáé, üðùò åß÷å åðéóçìáí-
èåß ôï 84% áõôþí ôùí èáíÜôùí èá
ìðïñïýóå íá åß÷å áðïöåõ÷èåß.
ÁõôÜ üëá ôá åëÜ÷éóôá ìüíïí åëëåé-
ðôéêÜ áðïäßäïõí ôçí åéêüíá ôçò ñùóé-
êÞò ôñáãùäßáò, üðùò ôçí áðïêÜëåóá
óå Ýíá Üñèñï, ðïõ Ýãñáøá ôï ÌÜñôéï
ôïõ 1995 (âëÝðå «ÁíáöïñÝò óôçí êïé-
íùíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá ôïõ 20ïõ áéþ-
íá», åêäüóåéò ÓéäÝñç).
Ìéáò ôñáãùäßáò áóýëëçðôçò êëß-
ìáêáò ãéá ôç óõíôñéðôéêÞ ðëåéïøçößá
ôïõ ëáïý, ðÜíù óôçí ïðïßá óôçñß÷èç-
êå ç áíÜäõóç åíüò» íÝïõ áóôéêïý
óôñþìáôïò» ìüíï ìÝóá óå ðÝíôå ÷ñü-
íéá áðü ôçí êáôÜññåõóç. Ìéáò ôÜîçò
ëõìåþíùí, ðïõ êáôáëÞóôåõóå ìåèïäé-
êÜ ôïí ðëïýôï ôçò ÷þñáò, äçìéïõñãþ-
íôáò ðñùôïöáíåßò êïéíùíéêÝò áíéóü-
ôçôåò. ÅíäåéêôéêÜ êáé ìüíï óçìåéþ-
íïõìå:
• Ìüíï Ýíáò óôïõò äÝêá Ìïó÷ïâßôåò
æïýóå óôçí «ðëåõñÜ ôïõ Þëéïõ» ü-
ðùò Ýãñáöáí ïé îÝíïé ðáñáôçñçôÝò
åíþ 4% ôùí êáôïßêùí ôçò ðñùôåý-
ïõóáò óõãêÝíôñùíáí ôï 50% ôùí
÷ñçìáôéêþí åéóïäçìÜôùí ôçò ðü-
ëçò. Êáé åßíáé ïé ôåëåõôáßïé áõôïß,
ðïõ æïýóáí óå óõíèÞêåò áðßóôåõ-
ôçò ÷ëéäÞò óõíôçñïýóáí êÝíôñá ðï-
ëõôåëåßáò ðïõ ìðñïóôÜ ôïõò ù-
÷ñéïýóáí ôá áíôßóôïé÷á ôçò Äýóçò
êáé êõêëïöïñïýóáí ìå ôá áêñéâü-
ôåñá áõôïêßíçôá ôïõ êüóìïõ.
• Ìå åêðïßçóç ïõóéáóôéêÜ ôçò ðá-
ëáéÜò êñáôéêÞò éäéïêôçóßáò êáé á-
ðü êÝñäç «ìåóïëÜâçóçò» ó÷çìáôß-
óôçêáí ôåñÜóôéåò ðåñéïõóßåò, éäé-
áßôåñá óå åðßðåäï «íÝùí» ðáñáãü-
íôùí ôçò åîïõóßáò. ÅíäåéêôéêÜ êáé
ìüíï áíáöÝñåôáé üôé ç ðåñéïõóßá
ôïõ ðñùèõðïõñãïý Ôóåñíïìßñíôéí
õðïëïãßæåôáé üôé ôï 1995 õðåñÝâáé-
íå ôá 5 äéóåêáôïììýñéá äïëÜñéá
êáé áêïëïõèïýóáí åêáôïíôÜäåò
óôåëÝ÷ç ôïõ «íÝïõ ìåôáññõèìéóôé-
êïý» êáèåóôþôïò ìå ôåñÜóôéåò ðå-
ñéïõóßåò.
• Ï Ýëåã÷ïò ôùí ðëïõôïðáñáãùãé-
êþí ðçãþí ðåñéÞëèå óå éäéþôåò åõ-
íïïýìåíïõò ôïõ íÝïõ êáèåóôþôïò
ôçò êáðéôáëéóôéêÞò «Üíèçóçò», ðïõ
áíáäåß÷èçêáí óå ïéêïíïìéêïýò ìå-
ãéóôÜíåò. Êëáóóéêü ðáñÜäåéãìá ï
ôñéáíôáðåíôÜñçò ×ïíäñïêüöóêé,
ðïõ Ýãéíå ï ìåãáëýôåñïò «ðåôñå-
ëáéÜò» ôçò ÷þñáò êáé Ýíáò áðü
ôïõò äÝêá ðëïõóéüôåñïõò áíèñþ-
ðïõò ôïõ êüóìïõ, ðïõ ç ðåñéïõóßá
ôïõ ôï 2002 õðåñÝâáéíå ôá 12 äéò
äïëÜñéá.
• Ï Ôýðïò, ôï Ñáäéüöùíï êáé ç Ôç-
ëåüñáóç «ðåñéÞëèáí» óôá ÷Ýñéá
éäéùôþí, ðïõ Ýãéíáí ðáíßó÷õñïé ïé-
êïíïìéêÜ êáé ðïëéôéêÜ êáé ìáæß ìå
ôïõò êõâåñíçôéêïýò áîéùìáôïý-
÷ïõò ó÷çìÜôéóáí ôï íÝï ìðëïê
åîïõóßáò.
ÌÝóá ó’ áõôÝò ôéò óõíèÞêåò áðï-
óõíôÝèçêå óå ìåãÜëï âáèìü ï êïéíù-
íéêüò éóôüò êáé íåõñáëãéêïß ôïìåßò ôçò
êïéíùííéêÞò êáé ïéêïíïìéêÞò æùÞò ðå-
ñéÞëèáí êÜôù ôïí Ýëåã÷ï ìéáò íåïóý-
óôáôçò ðáíßó÷õñçò ìáößáò üðïõ å-
âñáúêÜ óôïé÷åßá êáé ÔóåôóÝíïé Ýðáé-
æáí êáèïñéóôéêü ñüëï. Ï ðüëåìïò ìå-
ôáîý óõììïñéþí ãéá ðåñéï÷Ýò åëÝã÷ïõ
êáé «õðçñåóßåò» êáôÜ ôï áìåñéêáíéêü
ðñüôõðï ðÞñå ôñïìáêôéêÝò äéáóôÜ-
óåéò. Ìüíï ôï 1994 äïëïöïíÞèçêáí
óôç Ñùóßá 32000 Üôïìá, áñéèìüò äé-
ðëÜóéïò áíÜ ÷ßëéïõò êáôïßêïõò áðü
óôéò ÇÐÁ, ôçí áðü ðáñÜäïóç ÷þñá
ìå ôçí õøçëüôåñç åãêëçìáôéêüôçôá
óôï êüóìï. ÌåëÝôç ôïõ FBI ôïõ 1995
áðåêÜëõðôå üôé ìå êñéôÞñéï ôçí åðéñ-
ñïÞ óôï êñÜôïò, ôçí ïéêïíïìßá êáé ôçí
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 69
 êïéíùíßá ç äýíáìç ôçò ñùóéêÞò ìáöß-
áò åßíáé äåêáðëÜóéá ôçò áìåñéêáíé-
êÞò. Êáé ðùò íá ìçí åßíáé üôáí ôï
1996 ôï 60% ôïõ ëéáíåìðïñßïõ åëåã-
÷üôáí áðü ôç ìáößá Þ áêüìá äåêÜäåò
÷éëéÜäåò Ýíïéêïé êáôïéêéþí õðï÷ñåþ-
èçêáí ìå âßá êáé âáóáíéóôÞñéá íá ðá-
ñá÷ùñÞóïõí ôá óðßôéá ôïõò óôç ìáöß-
á ìå áíôßôéìï ìåñéêÝò åêáôïíôÜäåò
ñïýâëéá üôáí ç ìÝóç ôéìÞ ôïõò êáé õ-
ðåñÝâáéíå ôá 100000 äïëÜñéá. Ôï ãå-
ãïíüò Üëëùóôå üôé ðëïêÜìéá ôçò ñùóé-
êÞò ìáößáò ðÝñáóáí óôéò ÇÐÁ, éäéáß-
ôåñá ôçí Êáëéöüñíéá, áðïäåéêíýïõí
ôïõ ëüãïõ ôï áëçèÝò. Ï ìÝóïò ñþóïò
ðïëßôçò õðïóéôéóìÝíïõò êáé áðñïóôÜ-
ôåõôïò êáé óôï Ýëåïò ôùí ëõìåþíùí
êáé ôùí åãêëçìáôéþí äåí åßíáé ôõ÷áßï
üôé óôñÜöçêå óôï áëêïüë êáé ôá íáñ-
êùôéêÜ. Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü üôé Þäç
ôï 1993 óçìåéþíïíôáé 2,5 öïñÝò óôïõò
Üíôñåò êáé 3,3 öïñÝò óôéò ãõíáßêåò ðå-
ñéóóüôåñïé èÜíáôïé áðü áëêïïëéóìü
áð’ üôé óôá ðñïçãïýìåíá ÷ñüíéá êáé
ïé áõôïêôïíßåò áõîÞèçêáí ãåùìåôñé-
êÜ!!
• Ç ðïëéôéêï-óôñáôéùôéêÞ å-
îáóèÝíçóç ôçò Ñùóßáò åðß
ÃÝëôóéí
Ç áíôéêáôÜóôáóç ôçò ÓïâéåôéêÞò
¸íùóçò áðü ìéá ÷áëáñÞ Êïéíïðïëé-
ôåßá ÁíåîáñôÞôùí Êñáôþí (ÊÁÊ) äåí
åßíáé ç ìïíáäéêÞ ðëåõñÜ ôçò ñùóéêÞò
áðïäõíÜìùóçò ìåôÜ ôçí áíáôñïðÞ
ôïõ 1990. Åîßóïõ óïâáñÞ åßíáé ç áìå-
ñéêáíéêÞ äéåßóäõóç óôéò éóëáìéêÝò
70 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ðñþçí óïâéåôéêÝò äçìïêñáôßåò êáé ç
åãêáôÜóôáóç áìåñéêáíéêþí óôñáôéù-
ôéêþí âÜóåùí óôéò ÷þñåò áõôÝò. Åðß-
óçò êñßóéìç Þôáí ç áìåñéêáíéêÞ äéåßó-
äõóç óôçí Ãåùñãßá êáé ôç Ìïëäáâßá.
¼ìùò ôï ÷åéñüôåñï áðüóôçìá, ðïõ
ðñïÝêõøå óå âÜñïò ôçò Ñùóßáò åßíáé
ç åíåñãïðïßçóÞ áðü ôïõò Áìåñéêá-
íïýò ìå ôç âïÞèåéá ôçò Ðïëùíßáò ôïõ
áíôéñùóéêïý ðëçèõóìéáêïý äõíáìé-
êïý óôç ÄõôéêÞ Ïõêñáíßá ìå óôü÷ï ôç
êýêëùóç ôçò Ñùóßáò áðü äõóìÜò êé
áðü ôï íüôï ìå ôïí Ýëåã÷ï ôçò Êñé-
ìáßáò.
ÔÝëïò ç Ýîáñóç ôïõ ôóåôóåíéêïý ìå
ôçí áíáãùãÞ ôïõ óå ìéá ìüíéìç åóôßá
ðïëÝìïõ êáé áéìáôï÷õóßáò õðÞñîå Ý-
íáò áêüìá ðáñÜãùí åîáóèÝíéóçò ôçò
Ñùóßáò åðß ÃÝëôóéí.
ÁõôÜ üëá óå óõíäõáóìü ìå ôá öáé-
íüìåíá áðïóýíèåóçò ðïõ óçìåéþèç-
êáí óå ìåãÜëá ôìÞìáôá ôùí Åíüðëùí
ÄõíÜìåùí, ôçí êÜèåôç ðôþóç ôçò ðï-
ëåìéêÞ ðáñáãùãÞò êáé ôï ó÷åäüí ïëï-
êëçñùôéêü óôáìÜôçìá ôçò Ýñåõíáò óå
åðßðåäï óôñáôéùôéêÞò ôå÷íïëïãßáò Ü-
öçíáí åëÜ÷éóôá ðåñéèþñéá ðïëéôéêï-
óôñáôéùôéêÞò áíÜêáìøçò êáé ðïëý ðå-
ñéïñéóìÝíåò äõíáôüôçôåò ðáñÝìâáóçò
óôá ìÝôùðá ôçò áìåñéêáíéêÞò éìðå-
ñéáëéóôéêÞò åðßèåóçò ðáãêüóìéá.
Ç áäõíáìßá áõôÞ åðéôåéíüôáí áðü
ôç äñáìáôéêÞ êáôÜóôáóç ôçò ïéêïíï-
ìßáò, ôçí êÜèåôç ðôþóç ôçò åóùôåñé-
êÞò ðáñáãùãÞò (ôï 1995 ìüíï ôï 10-
20% ôçò ðñïóöïñÜò áãáèþí üëùí
ôùí êáôçãïñéþí ðñïåñ÷üôáí áðü ôçí
åóùôåñéêÞ ðáñáãùãÞ) êáé ôï áëìáôþ-
äåò áõîáíüìåíï äçìüóéï ÷ñÝïò. Áðü
ôï Üëëï ìÝñïò ç ðïëéôéêÞ æùÞ ôçò ÷þ-
ñáò, Ýãéíå äéáêýâåõìá áíÜîéùí êáé
ìåéïäïôþí üðùò ï Ãêïñìðáôóüö êáé ï
ÃÝëôóéí Þ áíÜîéùí öáíöáñüíùí ôý-
ðïõ ËÝìðåô Þ ìåãáëïìáíþí ôýðïõ Æé-
ñéíüöóêé, åíþ óõãêñïôÞèçêå êáé Ýíá
êüììá (ÃéÜâëáêï) êáèáñÜ öéëïáìå-
ñéêáíéêÞò êáôåýèõíóçò êáé óå ðïëëÝò
èÝóåéò êëåéäéÜ ôçò êõâÝñíçóçò âñÝèç-
êáí ðñüóùðá ìå óáöÝóôáôá ðåìðôï-
öáëáããßôéêç (äçëáäÞ åèíéêÜ ðñïäïôé-
êÞ) íïïôñïðßá, ðïõ Ýäéíáí ãç êáé ý-
äùñ óôéò ÇÐÁ.
Ôï ðáñÜäåéãìá ôïõ áñ÷éìáãåßñïõ
ôçò «ìåôáññýèìéóçò» Ãêïñðáôóüö
áñêåß, ôá Üëëá ðåñéôôåýïõí. Áðü áñ-
÷çãüò ôçò óïóéáëéóôéêÞò õðåñäýíáìçò
ôïõ êüóìïõ êáôÜíôçóå äéáöçìéóôÞò
ôçò «Ðßôóá ×áô» êáé ôùí öåóôéâÜë ìü-
äáò, âáóéëéêüò óýæõãïò ìéáò ãçñáéÜò
ðÜìðëïõôïò ÁìåñéêÜíáò êáé Ýíèåñ-
ìïò õðïóôçñéêôÞò ôïõ áêñáßïõ öéëå-
ëåõèåñéóìïý êáé ôçò ðáãêïóìéïðïßç-
óçò (ôï ãåãïíüò üôé ðñïÞäñåõå ôïõ
1995 óôç ìõóôéêÞ óõíÜíôçóç ôùí 500
êåöáëþí ôçò ðáãêüóìéáò êáðéôáëéóôé-
êÞò ïéêïíïìßáò åßíáé éäéáßôåñá áðï-
êáëõðôéêÞ,…). Ùóôüóï ôï ìÝãá ëÜèïò,
ðïõ ãßíåôáé üóïí áöïñÜ ôç ìåóïâáóé-
ëåßá ôïõ ïëÝèñïõ - äçëáäÞ ôçí ðåñßï-
äï 1990-97 åßíáé üôé «îçëþèçêå» óôá
÷ñüíéá áõôÜ ïëïêëçñùôéêÜ ôï óôñá-
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 71
 ôéùôéêï-âéïìç÷áíéêü óýìðëåãìá ôçò
Ñùóßáò. ¸íá ëÜèïò ðïõ óå ìåãÜëï
âáèìü ïöåßëåôáé óôç ó÷åôéêÞ ðñïðá-
ãÜíäá.
ÓÞìåñá ãíùñßæïõìå üôé ôï óý-
ìðëåãìá ðáñÝìåéíå áíåíåñãü êáé
«åí õðíþóåé» áëëÜ äåí îçëþèçêå. Ï
ÃÝëôóéíí Þôáí õðï÷ñåùìÝíïò íá âñåé
ìéá öüñìïõëá óõìâéâáóìïý êáé óõ-
íýðáñîçò ìå ôï Óôñáôü, ôéò õðçñåóß-
åò áóöáëåßáò (GRU êáé ðñþçí
KGB) êáé ôï Åèíéêü Óõìâïýëéï
Aóöáëåßáò, ðïõ äåí Þëåãîe ðïôÝ ï-
ëïêëçñùôéêÜ. Óôï ðëáßóéï áõôü ðá-
ñÝìåíáí êñáôéêÜ ìõóôéêÜ êáé ðåñé-
óþèçêáí ôï ìåãÜëï ìÝñïò ôùí óïâéå-
ôéêþí áíáêáëýøåùí êáé åðéôåõãìÜ-
ôùí ôçò äåêáåôßáò ôïõ ‘80 üóïí áöï-
ñÜ ôç óôñáôéùôéêÞ ôå÷íïëïãßá, ðáñÜ
ôçí åîáãïñÜ ìåãÜëïõ áñéèìïý Ñþ-
óùí åðéóôçìüíùí áðü ôéò ÇÐÁ. Ôå-
ëéêÜ ôï áðïôÝëåóìá áõôÞò ôçò êáôá-
äñïìÞò áðïäåéêíýåôáé óÞìåñá üôé Þ-
ôáí ðïëý ðåíé÷ñü êáé ãéá ôïí ðñü-
óèåôï ëüãï üôé ôïõò ñùóéêü åñåõíç-
ôéêü äõíáìéêü - ìå åîáßñåóç ìéá ìå-
ãÜëç ìåñßäá Ñþóïåâñáßùí - ðáñÝ-
ìåéíå áìåôáêßíçôá ðáôñéùôéêü.
Ã. Ç ÁÍÏÄÏÓ ÔÏÕ ÐÏÕÔÉÍ
ÓÔÇÍ ÅÎÏÕÓÉÁ
Ïé äõôéêïß ðáñáôçñçôÝò Þäç áðü
ôï 1996 ðåñéãñÜöïõí ôçí êáôÜóôáóç
óôç Ñùóßá ùò «÷ïñü ðÜíù óå çöáß-
óôåéï».
Ï ÃÝëôóéí ðáñÜ ôç äåýôåñç åêëïãé-
72 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
êÞ íßêç ôïõ åßíáé åîáéñåôéêÜ áðïäõíá-
ìùìÝíïò êáé áíôéìåôùðßæåé ôï êßíäõíï
íá áíáôñáðåß êáé íá ðáñáðåìöèåß ãéá
óùñåßá áôáóèáëéþí ìåôÜ ôçí åîÜíôëç-
óç ôçò äåýôåñçò èçôåßáò ôïõ. Äåí åßíáé
áêñéâþò ãíùóôü ðùò êáé ãéáôß åðÝëå-
îå ôïí Ðïýôéí ùò äéÜäï÷ï ôïõ. ÊÜôù
áðü ôçí ðßåóç ðïéþí ðáñáãüíôùí êáé
ìå ðïéïõò üñïõò óõìâéâáóìïý. ÐÜ-
íôùò åßíáé âÝâáéï üôé êýñéïò üñïò
óõìâéâáóìïý åßíáé ç åîáóöÜëéóç
áóõëßáò ôïõ éäßïõ êáé ôùí ðñïóþðùí
ôïõ Üìåóïõ ðåñéâÜëëïíôüò ôïõ.
¸ãêõñïé áíáëõôÝò, ðïõ ôçí ÜðïøÞ
ôïõò óõììåñßæïìáé, ðéóôåýïõí üôé ç
«ìåôÜâáóç» äåí èá ìðïñïýóå íá Ý÷åé
ãßíåé ïìáëÜ ÷ùñßò áõôüí ôï óõìâéâá-
óìü. ¸íá óõìâéâáóìü ðÜíôùò ðïõ
Üöçóå óïâáñüôáôåò áñíçôéêÝò õðïèÞ-
êåò êáé «âáñßäéá» - ðïõ áêüìç êáé óÞ-
ìåñá äåí Ý÷ïõí ðëÞñùò åîïõäåôåñù-
èåß - óå âÜñïò ôïõ íÝïõ Ñþóïõ ðñïÝ-
äñïõ.
Ç Üëëç ðëåõñÜ ôïõ æçôÞìáôïò üóïí
áöïñÜ ôçí Üíïäü ôïõ Ðïýôéí óôçí å-
îïõóßá áíáöÝñåôáé óôç óôÜóç ôïõ ñù-
óéêïý êïììïõíéóôéêïý êüììáôïò, ôï ï-
ðïßï ðáñÝìåéíå ç éó÷õñüôåñç óõìðá-
ãÞò ðïëéôéêÞ ðáñÜôáîç êáé áýîáéíå óõ-
íå÷þò ôéò äõíÜìåéò ôïõ. Áðü éäåïëïãé-
êÞ Üðïøç ôï êïììïõíéóôéêü êüììá,
äéáôçñþíôáò ðëÞñùò ôá öõóéïãíùìéêÜ
÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ áðü ôçí Üðïøç
ôïõ áéôÞìáôïò ãéá êñáôéêü Ýëåã÷ï êáé
êáôåýèõíóç ôçò ïéêïíïìßáò êáé ùò
êüììá ôçò åñãáôéêÞò ôÜîçò Ýäùóå ìå-
ãÜëç Ýìöáóç óå ðáñáäïóéáêÜ óôïé÷åß-
á, üðùò ç óëáâéêÞ
áíôßëçøç ôçò óõëëï-
ãéêüôçôáò, ç ïñèü-
äïîç Ýííïéá ôçò
èñçóêåõôéêüôçôáò,
ç áíôéðáñÜèåóç ìå
ôïí åâñáúêü êïóìï-
ðïëéôéóìü ùò öïñÝá
ôçò ðáãêüóìéáò êõ-
ñéáñ÷ßáò ôïõ êåöá-
ëáßïõ êáé Ýìöáóç
óôï ñùóéêü ðïëéôé-
óìü ìå áíáöïñÝò
óôç «ñùóéêÞ éäÝá»,
ôç «ñùóéêÞ øõ÷Þ»,
ôç «ñùóéêÞ áíåêôé-
êüôçôá» (åð’ áõôïý
âëÝðå áíáëõôéêÜ ôï
Üñèñï ìïõ ôïõ Áõ-
ãïýóôïõ ôïõ ´96 ìå
ôßôëï «ôï Ñùóéêü áß-
íéãìá êáé ç áðïêñõ-
ðôïãñÜöçóÞ ôïõ»,
ðïõ áíáäçìïóéåý-
ôçêå óôï âéâëßï ìïõ
«ÁíáöïñÝò óôçí
êïéíùíéêÞ ðñáãìá-
ôéêüôçôá ôïõ ôÝëïõò
ôïõ 20ïõ áéþíá» åêäüóåéò ÓéäÝñç). ñÜóôéåò áíôéîïüôçôåò, ìå åîáéñåôéêÞ
Ïé Ñþóïé êïììïõíéóôÝò êáé óå åðß- åðéôõ÷ßá. ÓõãêåêñéìÝíá:
ðåäï çãåóßáò áëëÜ êõñßùò óå åðßðåäï • óå åðßðåäï ïéêïíïìßáò
ìáæþí áðïäÝ÷èçêáí ôïí Ðïýôéí. Ôá • ÅðáíåñãïðïéÞóå üëïõò ôïõò ôï-
ðñïâëÞìáôá ðïõ åß÷å íá áíôéìåôùðß- ìåßò ôçò âéïìç÷áíéêÞò ðáñáãù-
óåé Þôáí ôåñÜóôéá, üðùò ðñïêýðôåé á- ãÞò, ðïõ åß÷áí áäñáíïðïéçèåß,
ðü ôçí ðñïçãçèåßóá áíÜëõóç, ôá ï- éäéáßôåñá ôç âáñéÜ âéïìç÷áíßá
ðïßá üìùò áíôéìåôþðéóå, ðáñÜ ôéò ôå- êáé åêåßíç ôùí åñãáëåéïìç÷á-
íþí.

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 73
 • ¸ëõóå ôï ðñüâëçìá ôçò ôáêôé-
êÞò êáé Ýãêáéñçò ìéóèïäïóßáò
ãéá üëåò ôéò êáôçãïñßåò ôùí åñ-
ãáæïìÝíùí, åíþ ðáñÜëëçëá á-
ðü ðñþôçò Éáíïõáñßïõ 2006 äé-
ðëáóßáóå ôïýò ìéóèïýò ïñéóìÝ-
íùí êëÜäùí (åêðáéäåõôéêþí,
óôñáôéùôéêþí, ãéáôñþí, íïóç-
ëåõôþí, êïê).
• Áýîçóå ôéò óõíôÜîåéò óå áîéï-
ðñåðÞ ãéá ôç ñùóéêÞ ðñáãìáôé-
êüôçôá åðßðåäá.
• Åíßó÷õóå ôç ðáñáãùãÞ êáôáíá-
ëùôéêþí áãáèþí êáé åéäþí äéá-
ôñïöÞò ìå áðïôÝëåóìá ôçí å-
íôõðùóéáêÞ ìåßùóç ôùí åéóá-
ãùãþí.
• ×ôýðçóå êáé åîÜñèñùóå óå ìå-
ãÜëï âáèìü ôá êõêëþìáôá, ðïõ
åëõìáßíïíôï ôï ëéáíåìðüñéï.
• ÓôñÝöåé âáèìéáßá ôç ðáñáãùãÞ
ðñïò ôç êáôåýèõíóç ðñïìÞ-
èåéáò ôçò áãïñÜò ìå åîáãþãéìá
áíôáãùíéóôéêÜ ðñïúüíôá, þóôå
íá ìåéùèåß ç åîÜñôçóç ôçò ïéêï-
íïìßáò áðü ôéò åîáãùãÝò ðåôñå-
ëáßïõ, öõóéêïý áåñßïõ êáé ðñþ-
ôùí õëþí.
• Åîüöëçóå ìåãÜëï ìÝñïò ôïõ
äçìïóßïõ ÷ñÝïõò, éäéáßôåñá
ðñïò ôç Ãåñìáíßá ìå Ýóïäá,
ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêáí êõñß-
ùò áðü ôç äéåèíÞ áýîçóç ôùí ôé-
ìþí ôïõ ðåôñåëáßïõ.
• ÅðáíÝöåñå ôï ðåôñÝëáéï êÜôù
áðü êñáôéêü Ýëåã÷ï ìå êéíÞ-
óåéò, üðùò åêåßíç åíáíôßïí ôïõ
74 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ìåãéóôÜíá ×ïíäñïêüöóêé. êáé
åöáóöÜëéóå ôïí ðëÞñç Ýëåã÷ï
ôùí ðåôñåëáßùí ôçò Óá÷áëßíçò.
• ¸ëáâå áðïôåëåóìáôéêÜ ìÝôñá
êáôÜ ôçò öõãÞò êåöáëáßùí óôï
åîùôåñéêü êáé åðÝôñåøå ôçí å-
ðÜíïäï ôùí üóùí Þäç åß÷áí
äéáöýãåé - êáé Þôáí ôåñÜóôéá -
ìüíï õðü ôçí ðñïûðüèåóç üôé
èá åðåíäõèïýí ðáñáãùãéêÜ êáé
ìå õðüäåéîç ôïõ êñÜôïõò óôï å-
óùôåñéêü ôçò ÷þñáò.
• ÓôñÜöçêå åíáíôßïí ôçò ìåãÜëçò
öïñïäéáöõãÞò ôçò íåïóýóôáôçò
ðëïõôïêñáôßáò ìå âáñýôáôåò äé-
êáóôéêÝò êáôáäßêåò, ðïõ áíÜ-
ãêáóå ðïëëïýò æÜðëïõôïõò ëõ-
ìåþíåò, üðùò ï åêëåêôüò ôïõ
ÃÝëôóéí Ìðåñåæüöóêé íá êáôá-
öýãïõí óôï åîùôåñéêü, üðïõ
ôïõò äüèçêå «ðïëéôéêü» Üóõëï.
• ÏñãÜíùóå õðçñåóßá ðïéïôéêïý
åëÝã÷ïõ ôùí ðñïúüíôùí ìå áõ-
óôçñüôáôåò ðñïäéáãñáöÝò.
• Ðñï÷þñçóå óôçí áíáäéïñãÜ-
íùóç ôùí êïë÷üæ óå óõíåôáéñé-
óôÞ âÜóç êáé ìå Üñôéï ìç÷áíéêü
åîïðëéóìü, þóôå íá áõîçèåß ç
ãåùñãéêÞ ðáñáãùãÞ. Ìéá êßíç-
óç, ðïõ åðáíÝöåñå ìåãÜëï ìÝ-
ñïò ôùí ìéêñïêáëëéåñãçôþí,
ðïõ åß÷áí áíåîáñôçôïðïéçèåß
óôá êïë÷üæ.. Ãåíéêüôåñá ç ïéêï-
íïìéêÞ áíôßëçøç ôïõ Ðïýôéí êáé
ôïõ åðéôåëåßïõ öáßíåôáé üôé
ðëçóéÜæåé åêåßíç ôïõ ËÝíéí ôçò
 ðåñéüäïõ ôçò ÍÅÐ (ÍÝá Ïéêï-
íïìéêÞ ÐïëéôéêÞ).
• Óôï óôñáôéùôéêü åðßðåäï
Ï Ðïýôéí êéíÞèçêå ðñïò äõï êáôåõ-
èýíóåéò: ôç ñéæéêÞ áíáäéïñãÜíùóç ôùí
Åíüðëùí ÄõíÜìåùí êáé ôçí ðáñáãùãÞ
üðëùí õðåñóýã÷ñïíçò ôå÷íïëïãßáò.
Ôï ðñþôï óêÝëïò Ý÷åé ó÷åäüí ïëï-
êëçñùèåß êáé óôï äåýôåñï, üðùò ðá-
ñáäÝ÷ïíôáé ôá äõôéêÜ óôñáôéùôéêÜ ðå-
ñéïäéêÜ, Ý÷ïõí ãßíåé ôá áêüëïõèá:
• áõîÞèçêå ñáãäáßá ç ðïëåìéêÞ
ðáñáãùãÞ ìå áðïôÝëåóìá üôé
óôï ëåãüìåíï ôñßãùíï ôùí Ñéá-
æÜí, ðáñáäïóéáêü êÝíôñï ôçò
ñùóéêÞò ðïëåìéêÞò âéïìç÷áíß-
áò ç ðáñáãùãÞ íá öôÜóåé óôï
94% åêåßíçò ôïõ øõ÷ñïý ðïëÝ-
ìïõ. Ôáõôü÷ñïíá åöáñìüóôç-
êáí üëåò ïé ôå÷íïëïãéêÝò áíá-
êáëýøåéò ôçò ÓïâéåôéêÞò ðåñéü-
äïõ, åíþ ðáñÜëëçëá åíôáôéêï-
ðïéÞèçêå ç óôñáôéùôéêÞ Ýñåõíá
ìå Üîïíá ôéò óýã÷ñïíåò ðïëåìé-
êÝò áðáéôÞóåéò.
• Óôï ðåäßï ôïõ áåñïðïñéêïý ðï-
ëÝìïõ ç Ñùóßá óÞìåñá äéáèÝôåé
ôï êáëýôåñï óôïí êüóìï
åðéèåôéêü êáôáäéùêôéêü áåñï-
ðëÜíï (Óïõ÷üé 29) êáé ôï
êáëýôåñï åðéèåôéêü åëéêüðôåñï
(KAMOF), ðïõ êáôÜ êïéíÞ ï-
ìïëïãßá õðåñÝ÷åé áðïöáóéóôé-
êÜ ôïõ áíôéóôïß÷ïõ áìåñéêáíé-
êïý «ÁðÜôóé».
• Óôï ðåäßï ôùí âáëëéóôéêþí ðõ-
ñáýëùí üëùí ôùí êáôçãïñéþí
(âñá÷Ýùò, ìÝóïõ êáé ìáêñïý
âåëçíåêïýò êáèþò êáé åäÜ-
öïõò-åäÜöïõò êáé åäÜöïõò-áÝ-
ñïò) ïé ßäéïé ïé Áìåñéêáíïß êáé
åìðåéñïãíþìïíåò èåùñïýí üôé
ç ñùóéêÞ õðåñï÷Þ åßíáé äåäï-
ìÝíç. Êëáóéêü ðáñÜäåéãìá ïé
ðýñáõëïé S-300, ðïõ õðåñÝ÷ïõí
óå ó÷Ýóç ìå ôïõò áíôßóôïé÷ïõò
áìåñéêáíéêïýò Patriot ôïõëÜ÷é-
óôïí 5 êáé êáô Üëëïõò 7 öïñÝò,
åíþ Þäç Ý÷åé áñ÷ßóåé ç ðáñáãù-
ãÞ ìéáò íÝáò ãåíéÜò (S400).
Éäéáßôåñá åðßöïâïé èåùñïýíôáé
áðü ôïõò Áìåñéêáíïýò ïé äéç-
ðåéñùôéêïß ðýñáõëïé Tïjiol-M.
• Óôï ðåäßï ôïõ äéáóôÞìáôïò ïé
Ñþóïé åîáêïëïõèïýí íá Ý÷ïõí
ôï áíáìöéóâÞôçôï ðñïâÜäéóìá
åíþ ïé Áìåñéêáíïß Ý÷ïõí óç-
ìåéþóåé ðáôáãþäåéò áðïôõ÷ßåò
(«Êïëïýìðéá», êëð).
• Óôï ðåäßï ôïõ íáõôéêïý ðïëÝ-
ìïõ åðß Ðïýôéí ðñáãìáôïðïéÞ-
èçêå ï ðëÞñçò åêóõã÷ñïíéóìüò
ôïõ Óôüëïõ, ï ïðïßïò ðáñÜ ôçí
áñéèìçôéêÞ ìåßùóç ôùí óêáöþí
åðéöÜíåéáò åßíáé ï ôñßôïò óôï
êüóìï (ìåôÜ ôïí áìåñéêáíéêü
êáé ôï âñåôáíéêü) êáé èåùñåß-
ôáé åîáéñåôéêÜ åðßöïâïò ëüãù
ôùí ðõñáõëéêþí óõóôçìÜôùí,
ðïõ äéáèÝôåé (ðýñáõëïé Ba-
lava).
• Ôá ñùóéêÜ åîïðëéóôéêÜ ðñï-
ãñÜììáôá óôñÜöçêáí åðßóçò
ðñïò ôçí áíÜðôõîç õðåñóýã-
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 75
 ÷ñïíùí óõìâáôéêþí üðëùí, ôá
ïðïßá êáôÜ ðñüóöáôç äÞëùóÞ
Ðïýôéí åêôïðßæïõí êáé õðåñ-
âáßíïõí óå áðïôåëåóìáôéêüôç-
ôá ôá ðõñçíéêÜ.
• Ç åóùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ êáôÜ-
óôáóç
Ôï ìÝãéóôï ìÝñïò ôïõ êñáôéêïý
ìç÷áíéóìïý üôáí áíÝâçêå ï Ðïýôéí
óôçí åîïõóßá âñéóêüôáí óôá ÷Ýñéá
áíèñþðùí ôïõ ÃÝëôóéí. Áíèñþðùí
ðïõ ìå ôï ðñüó÷çìá ôçò «ìåôáññýè-
ìéóçò» åß÷áí åêðïßçóåé óå îÝíïõò êáé
áõôü÷èïíåò ìåãÜëá ôìÞìáôá ôçò êñá-
ôéêÞò ðåñéïõóßáò êáé ôùí äçìïóßùí å-
ðé÷åéñÞóåùí. Áôüìùí âáèýôáôá äéå-
öèáñìÝíùí êáé óå ìåãÜëï âáèìü óõ-
íåéäçôþí ðñáêôüñùí ôçò áôëáíôéêÞò
õðåñäýíáìçò.
Ôï ßäéï óõíÝâáéíå êáé óôçí ðåñéï-
÷Þ ôùí ÌÌÅ ðïõ åëåã÷üôáí, ìå åëÜ-
÷éóôåò åîáéñÝóåéò áðü íåüðëïõôïõò
âáñüíïõò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò ÃÝëôóéí
ìå êñõöÝò Þ öáíåñÝò äéáðëïêÝò óå ü-
ëç ôçí Ýêôáóç ôçò Ïéêïíïìßáò.
Ï Ðïýôéí Þôáí áíáãêáóìÝíïò íá
ðñï÷ùñÞóåé åîáéñåôéêÜ ðñïóåêôéêÜ,
þóôå íá ìçí áíôéìåôùðßóåé åõèýò åî’
áñ÷Þò ôÝôïéáò êëßìáêáò áíôéäñÜóåéò,
ðïõ èá ôïí ïäçãÞóïõí óôçí áðïôõ÷ßá
Þ áêüìç êáé óôçí áíáôñïðÞ.
Ï äéïéêçôéêüò éóôüò Þôáí óå áðï-
óýíèåóç óå üëá ôá åðßðåäá êáé êÜôé é-
äéáßôåñá óçìáíôéêü – ç áóôõíïìßá Þ-
ôáí âáèýôáôá äéáâñùìÝíç êáé äéå-
öèáñìÝíç. Ï Ðïýôéí áíôéêáôÝóôçóå
ìåèïäéêÜ êáé óõóôçìáôéêÜ ôïõò öáý-
76 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ëïõò êáé áðïôõ÷çìÝíïõò, áðïäõíáìþ-
íïíôáò ìå ðñïóåêôéêÜ âÞìáôá ôï õöé-
óôÜìåíï ðëÝãìá åîïõóßáò, ðáñÜ ôéò á-
ãáíáêôéóìÝíåò êñáõãÝò îÝíùí ðáñá-
ôçñçôþí ôïõ üôé äéáðíÝåôáé áðü áõ-
ôáñ÷éêÞ íïïôñïðßá êáé Ý÷åé «âïíá-
ðáñôéêÝò» åðéäéþîåéò (ï íÝïò ÔóÜ-
ñïò!).
Óôá ÌÌÅ ôá ðñÜãìáôá Þôáí áêü-
ìá ðéï äýóêïëï ëüãù ôïõ éäéùôéêïý
÷áñáêôÞñá ôïõò, áëëÜ ìå íïìïèåôéêÜ
ìÝôñá êáé åéóáããåëéêÝò ðáñåìâÜóåéò
ôá õðï÷ñÝùóå óå óåâáóìü ôçò íïìéìü-
ôçôáò êáé ðåñéüñéóå óïâáñÜ ôçí áóõ-
äïóßá ôïõò. Ùóôüóï áêüìá êáé óÞìå-
ñá ðïõ ãñÜöïíôáé áõôÝò ïé ãñáììÝò
äåí Ý÷ïõí áðïìáêñõíèåß üëïé ïé Üí-
èñùðïé ôïõ ÃÝëôóéí. Êõñßùò åêåßíïé,
ðïõ êáôÝ÷ïõí èÝóåéò êëåéäéÜ óôç ëÞøç
ôùí ïéêïíïìéêþí áðïöÜóåùí. Ôïýôï,
äéüôé ç «ìåôáññýèìéóç» óå óõíäõáóìü
ìå ôéò äéáóõíäÝóåéò ôïõò ìå ôï îÝíï
êåöÜëáéï ôïõò Ýäùóå ôç äõíáôüôçôá
íá ìðïñïýí íá ðñïêáëÝóïõí óïâáñÝò
ïéêïíïìéêÝò äéáôáñá÷Ýò. Ãé’ áõôü êáé
÷áñáêôçñßæïíôáé áðü ôá ðéóôÜ óôïí
Ðïýôéí óôåëÝ÷ç ùò ç «ðÝìðôç öÜëáã-
ãá» ôùí áìåñéêáíþí óôç êõâÝñíçóç
êáé ôç äéïßêçóç.
Åßíáé ðñïöáíÝò üôé ï Ðïýôéí ðåñé-
ìÝíåé ôçí ðåñáéôÝñù åíßó÷õóç êáé
óôáèåñïðïßçóç ôçò ïéêïíïìßáò ãéá íá
ôïõò èÝóåé åêðïäþí.
¼óïí áöïñÜ ôçí áóôõíïìßá ï
Ðïýôéí áðü ôïí äåýôåñï ÷ñüíï ôçò íÝ-
áò èçôåßáò ôïõ Üñ÷éóå åêêáèáñßóåéò
áðü ôçí êïñõöÞ ùò ôç âÜóç ôçò éåñáñ-
÷ßáò êáé ñéæéêÞ áíáäéïñãÜíùóÞ ôçò.
ÌåãÜëï êáé áêáíèþäåò åßíáé ôï
èÝìá ôçò êïéíùíéêÞò ðïëéôéêÞò. Êáé
óôï ðåäßï áõôü ôï êáèåóôþò ÃÝëôóéí
Üöçóå ðßóù ôïõ óôÜ÷ôç êáé åñåßðéá.
Ôá üóá ìÝ÷ñé óôéãìÞò ìÝôñá Ý÷åé ëÜ-
âåé ï Ðïýôéí åßíáé ïðùóäÞðïôå áíå-
ðáñêÞ, ðáñÜ ôçí áðïôåëåóìáôéêÞ ìåß-
ùóç ôçò áíåñãßáò êáé ôçí åîïìÜëõí-
óçò óôçí áðüäïóÞ ìéóèþí êáé óõíôÜ-
îåùí. Ï Ðïýôéí Ý÷åé óõíäÝóåé ôï èÝìá
ìå ôçí áýîçóç ôçò ðáñáãùãÞò êáé ôçí
ôá÷ýñõèìç ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç, ðïõ
èá åîáóöáëßóåé ôïõò áíáãêáßïõò ïé-
êïíïìéêïýò ðüñïõò ãéá ôçí Üóêçóç
ìéáò áðïôåëåóìáôéêÞò êïéíùíéêÞò ðï-
ëéôéêÞò êáé ôçí éêáíïðïéçôéêÞ áýîçóç
ôùí ëáúêþí åéóïäçìÜôùí. Óå êÜèå ðå-
ñßðôùóç óôïí ôïìÝá áõôüí õðÜñ÷åé
äõóáñÝóêåéá êáé áóêåßôáé Ýíôïíç êñé-
ôéêÞ.
¢îéï éäéáßôåñçò ðñïóï÷Þò åßíáé ôï
åêêëçóéáóôéêü èÝìá. Ï Ðïýôéí áêï-
ëïõèåß ìéá ôáêôéêÞ óôåíþí ó÷Ýóåùí
ìå ôçí Åêêëçóßá êáé ùò öïñÝá ðáñÜ-
äïóçò, (âëÝðå Ýð’ áõôïý ôá üóá áíá-
öÝñèçêáí ðáñáðÜíù ó÷åôéêÜ ìå ôç
èÝóç ôïõ ñùóéêïý êïììïõíéóôéêïý
êüììáôïò), áëëÜ êáé ùò ïñãÜíïõ åíß-
ó÷õóçò ôçò ðïëéôéêÞò, ðïõ áêïëïõèåß:
óå äéåèíÝò åðßðåäï åíáíôßïí ôçò ðá-
ãêïóìéïðïßçóçò üðïõ ç Åêêëçóßá
ðñùôïóôáôåß. Óôï åóùôåñéêü ç èÝóç
ôçò Åêêëçóßáò åßíáé êñßóçìç ãéá ôçí
åîáóöÜëéóç ôïõ êáèüëïõ åõêáôáöñü-
íçôïõ ðïóïóôïý ôùí 30%, ðïõ õðïëï-
ãßæåôáé üôé åßíáé åíåñãÜ èñõóêåõüìå-
íïé.
Ïé åîåëßîåéò óå åðßðåäï Êïéíïðï-
ëéôåßáò ÁíåîáñôÞôùí Êñáôþí
Ìå ôçí êáôÜññåõóç ôçò ÓïâéåôéêÞò
¸íùóçò ïé Áìåñéêáíïß åîáóöÜëéóáí
ôçí åãêáôÜóôáóç óôñáôéùôéêþí âÜóå-
ùí óôéò ðåñéóóüôåñåò ðñþçí óïâéåôé-
êÝò éóëáìéêÝò äçìïêñáôßåò ôçò Êáõ-
êáóßáò êáé ôçò Õðåñêáõêáóßáò. Åðß-
óçò ìå ôç äïëïöïíßá ôïõ öéëïñþóïõ
ðñïÝäñïõ ôçò Áñìåíßáò ÊïôóáñéÜí
ðÝôõ÷áí ôïí ðïëéôéêü Ýëåã÷ï ôçò ÷þ-
ñáò áõôÞò. Áðïêïñýöùìá ôùí åðéôõ-
÷éþí ôïõò Þôáí ïé ëåãüìåíåò «Âåëïý-
äéíåò» åðáíáóôÜóåéò óôç Ãåùñãßá êáé
ôçí Ïõêñáíßá üðïõ öéëïáìåñéêáíéêïß
çãÝôåò êáôÝëáâáí ôçí åîïõóßá.
Ôï öáýëï êáé ìåéïäïôéêü êáèå-
óôþò ÃÝëôóéí åðÝôñåøå ôçí áíÜðôõîç
áõôÞò ôçò áñíçôéêÞò ãéá ôç Ñùóßá äõ-
íáìéêÞò, ÷ùñßò ïõóéáóôéêÜ áíôé-
äñÜóåéò êáé åãêáôÝëåéøå ôá üðïéá öé-
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 77
 ëéêÜ ðñïò ôç Ñùóßá åñåßóìáôá áìá÷ç-
ôß.
Ðáñ’ üëá áõôÜ áðåäåß÷èç åê ôùí
ðñáãìÜôùí üôé ôï ðáé÷íßäé, äåí åß÷å
êñéèåß ïñéóôéêÜ, ãåãïíüò, ðïõ áðïêá-
ëýðôåôáé óýìöùíá ìå óôñïöÝá ôçí ðï-
ëéôéêÞ, ðïõ áêïëïõèåß ï Ðïýôéí óôï
êáßñéï áõôü æÞôçìá. ÓãêåêñéìÝíá:
Ðñþôï, üóïí áöïñÜ ôç Ãåùñãßá: Ç
Áð÷áæßá êáé ç íüôéïò Ïóåôßá áñíåßôáé
íá õðïôáãåß óôç êõâÝñíçóç ôçò Ôéöëß-
äáò êáé êéíÞèçêå (ðñüóöáôï äçìï-
øÞöéóìá) ðñïò ôçí êáôåýèõíóç ôçò á-
ðüó÷éóçò áðü ôç Ãåùñãßá êáé ôçò Ýíù-
óçò ìå ôç Ñùóßá.
Ç åîÜñôçóç ôçò Ãåùñãßáò áðü ôá
ñùóéêÜ êáýóéìá åßíáé ó÷åäüí ïëïêëç-
ñùôéêÞ, óôïé÷åßï, ðïõ ðñïóäéïñßæåé ôç
ãåíéêüôåñç ðïñåßá ôçò ïéêïíïìßáò. Ôï
«âåëïýäéíï» êáèåóôþò ôçò Ôéöëßäáò
äåí èá ìðïñÝóåé íá åðéâéþóåé áí ï
Ðïýôéí áîéþóåé ãéá ôá ñùóéêÜ êáýóé-
ìá ôéò ôéìÝò ôçò ðáãêüóìéáò áãïñÜò.
ÁõôÞ åßíáé ç äåýôåñç ðáñÜìåôñïò.
Ç ôñßôç áíáöÝñåôáé óôç óôÜóç ôùí
ãåùñãéáíþí äéáíïïõìÝíùí, ïé ïðïßïé
óôç óõíôñéðôéêÜ ìåãÜëç ðëåéïøçößá
ôïõò Ý÷ïõí åãêáôáëåßøåé ôç ÷þñá êáé
Ý÷ïõí êáôáöýãåé óôç Ìüó÷á, Ýíèåñ-
ìïé õðïóôçñéêôÝò ôçò óýóöéîçò ôùí
äåóìþí ìå ôç Ñùóßá êáé ôïí áðïêëåé-
óìü ôçò áìåñéêáíéêÞò åðéññïÞò.
Äåýôåñï, üóïí áöïñÜ ôçí Ïõêñá-
íßá: Ï Ðïýôéí Ý÷åé äõï ìï÷ëïýò ðßå-
óçò ðïõ ÷ñçóéìïðïéå,ß Ýíáí ðïëéôéêü
êáé Ýíáí ïéêïíïìéêü. Ï ðïëéôéêüò Ý-
÷åé äýï óêÝëç, ôçí ýðáñîç 45% ôïõ
78 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ðëçèõóìïý, ðïõ äçëþíåôáé ùò Ïõ-
êñáíü-ñùóéêüò áöåíüò êáé ôçí ýðáñ-
îç åíüò éó÷õñüôáôïõ êïììïõíéóôéêïý
êüììáôïò, ðïõ áíôéôßèåôáé ìåôùðéêÜ
êáé äõíáìéêÜ ìå ôçí êõâÝñíçóç áö å-
ôÝñïõ.
¼óïí áöïñÜ ôïí ïéêïíïìéêü Üîï-
íá ôïõ êñßóéìï åßíáé ôï èÝìá ôïõ áíå-
öïäéáóìïý ôçò ïéêïíïìßáò, ç ïðïßá
âñßóêåôáé óå áðïóýíèåóç, ìå êáýóé-
ìá. ÌÝ÷ñé êáé ôï 2005 õðÞñ÷áí óôçí
Ïõêñáíßá áðïèÝìáôá ñùóéêïý ðåôñå-
ëáßïõ, ôá ïðïßá ðáñá÷ùñÞèçêáí áðü
ôç Ñùóßá ó÷åäüí äùñåÜí. Ôá áðïèÝ-
ìáôá áõôÜ Ý÷ïõí Þäç åîáíôëçèåß êáé ç
Ìüó÷á êáôÝóôçóå óáöÝò óôï Êßåâï,
üôé èá ðëçñþíåé ôï ñùóéêü ðåôñÝëáéï
óôéò äéåèíåßò ôéìÝò, üñïò ôïí ïðïßï,
äåäïìÝíçò ôçò êáôÜóôáóçò ôçò ïéêï-
íïìßáò åßíáé áäýíáôï íá åêðëçñþóåé
(ìå ôçí åðéêñÜôçóç ôçò öéëïñùóéêÞò
ðáñÜôáîçò óôéò ðñüóöáôåò åêëïãÝò ôï
óêçíéêü Üëëáîå ñéæéêÜ).
ÐáñÜëëçëá, ìå ôç óõìöùíßá ðïõ
Ýêëåéóå ç Ñùóßá ìå ôï ÊáæáêóôÜí ãéá
ôçí êáôáóêåõÞ ðåôñåëáéáêþí åãêáôá-
óôÜóåùí ìåãÜëçò êëßìáêáò áðïêëåß-
óèçêå ãéá ôçí Ïõêñáíßá ç äõíáôüôçôá
ðñïìÞèåéáò ðåôñåëáßïõ êáé áðü ôç
÷þñá áõôÞ.
Ôñßôï, ó÷åôéêÜ ìå ôéò ÷þñåò Êå-
íôñéêÞò Áóßáò ðñÝðåé íá óçìåéùèïýí
ôá áêüëïõèá:
ïé Áìåñéêáíïß äåí áñêÝóôçêáí
óôçí åãêáôÜóôáóç âÜóåùí óôï Ïõæ-
ìðåêéóôÜí êáé ôï ÊéñãéóôÜí, áëëÜ
åðé÷åßñçóáí ðñüóöáôá íá áðïêôÞ-
óïõí ôïí ðëÞñç Ýëåã÷ï, áíáôñÝðïíôáò ÷þñçóå ðñïò ôï ðáñüí. Ôï üôé óå üëåò
ôéò íüìéìá åêëåãìÝíåò êõâåñíÞóåéò ìå áõôÝò ôéò åîåëßîåéò åìðëÝêåôáé ï ñùóé-
ïñãáíùìÝíç áðü áõôïýò ÐÝìðôç ÖÜ- êüò ðáñÜãùí åßíáé ðñïöáíÝò.
ëáããá ðñáêôüñùí. Åêåß, ðïõ ôï ðñÜãìá ãßíåôáé áêüìá
Ðáñáãíþñéóáí Ýíá êáßñéï äåäï- ðéï öáíåñü åßíáé óôï ÁæåñìðáúôæÜí,
ìÝíï, ôï ãåãïíüò üôé üëïé ïé ëáïß ôùí ôïõ ïðïßïõ ïé Áìåñéêáíïß ðéÝæïõí á-
éóëáìéêþí ðñþçí óïâéåôéêþí äçìï- öüñçôá ãéá íá ôïõò ðáñá÷ùñÞóåé ôï
êñáôéþí Ý÷ïõí ñéæéêÜ ìåôáóôñáöåß äéêáßùìá åãêáôÜóôáóçò âÜóåùí, äéü-
êáé Ý÷ïõí óáöÝóôáôá ôïðïèåôçèåß õ- ôé ìÝóù ôùí âÜóåùí áõôþí èÝëïõí íá
ðÝñ åíüò óõóôÞìáôïò óïâéåôéêïý ôý- ðñïêáëÝóïõí ðñïâëÞìáôá óôï ÉñÜí,
ðïõ. Ôïýôï, äéüôé Ý÷ïõí ðåñéÝëèåé óå ìå ôï ïðïßï ÁæåñìðáúôæÜí óõíïñåýåé.
áóýëëçðôç ïéêïíïìéêÞ åîáèëßùóç êáé Ç Ñùóßá ôïõ Ðïýôéí áíáìéãíýåôáé
áíôéìåôùðßæïíôáé ùò Üíèñùðïé äåýôå- åíåñãÜ óôçí õðüèåóç áõôÞ ìå Üîïíá
ñçò êáôçãïñßáò êáé ðáñßáò
êÜôé, ðïõ äåí óõíÝâáéíå åðß
ÅÓÓÄ. Áðü ôï Üëëï ìÝñïò
ôï ÷áëáñü óýìöùíï óõíåñ-
ãáóßáò ôçò ÓáãêÜçò, óôï ï-
ðïßï ìåôÝ÷ïõí ç Êßíá, ç
Ñùóßá êáé ÷þñåò ôçò Êå-
íôñéêÞò Áóßáò ëåéôïõñãïý-
óå ùò ðáñÜãùí áíôéáìåñé-
êáíéêÞò óõóðåßñùóçò óå ü-
ëåò ôéò éóëáìéêÝò ðñþçí óï-
âéåôéêÝò äçìïêñáôßåò.
Áí êáé ïé áðüðåéñåò
ðñáîéêïðçìÜôùí áðÝôõ÷áí
ïé Áìåñéêáíïß öõãÜäåõóáí
450 «áêôéâéóôÝò» óôç Ñïõ-
ìáíßá, ìå áðïôÝëåóìá ïé
äõï ðñïáíáöåñèåßóåò ÷þ-
ñåò íá áîéþóïõí ôçí Üìåóç
áðïìÜêñõíóç ôùí áìåñéêá-
íéêþí âÜóåùí áðü ôï Ýäá-
öüò ôïõò. ÐáñÜ ôéò ôåñÜ-
óôéåò áìåñéêáíéêÝò ðéÝóåéò
ìüíï ôï ÊéñãéóôÜí õðáíá-

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 79
 ôçí õðüèåóç ôïõ Íáãêüñíï-Êáñá-
ìðÜ÷, åäÜöïõò ôïõ ÁæåñìðáúôæÜí,
ðïõ êáôÝëáâå ç Áñìåíßá. Ìüíï ìå ôç
ñùóéêÞ ìåóïëÜâçóç ôá åäÜöç áõôÜ,
ìðïñåß íá åðéóôñáöïýí ìå öéëéêü äéá-
êáíïíéóìü êáé ôïýôï, äéüôé íáé ìåí ôï
áñìåíéêü êáèåóôþò åëÝã÷åôáé áðü ôéò
ÇÐÁ, ï Óôñáôüò üìùò åßíáé âáèýôáôá
öéëïñùóéêüò.
Åßíáé áõôïíüçôï üôé ïé Ñþóïé ðñï-
óöÝñïõí ôéò êáëÝò ôïõò õðçñåóßåò óôï
ÁæåñìðáúôæÜí õðü ôçí ðñïûðüèåóç ü-
ôé äåí èá åðéôñÝøåé ôçí åãêáôÜóôáóç
áìåñéêáíéêþí âÜóåùí óôï Ýäáöïò
ôïõ.
ÔÝôáñôï, ç óçìåñéíÞ ñùóéêÞ ðïëé-
ôéêÞ áðïâëÝðåé óôç óýóöéîç ôùí äå-
óìþí ôçò Êïéíïðïëéôåßáò ìå ôç äç-
ìéïõñãßá ìéáò êïéíÞò áãïñÜò êáé Þäç
Ý÷åé õðïãñáöåß ìéá ó÷åôéêÞ óõìöùíßá
ìåôáîý 7 ÷ùñþí ôçò ðñþçí ÅÓÓÄ.
ÐáñÜëëçëá áíáðôý÷èçêáí óôåíü-
ôáôåò ïéêïíïìéêÝò êáé ðïëéôéêï-óôñá-
ôéùôéêÝò ó÷Ýóåéò ìåôáîý Ñùóßáò - Êá-
æáêóôÜí êáé Ñùóßáò -Ëåõêïñùóßáò. É-
äéáßôåñá ðñÝðåé íá åðéóçìáíèåß ç å-
íåñãüò ðëÝïí Üóêçóç åîùôåñéêÞò ðï-
ëéôéêÞò áðü ôç óçìåñéíÞ ñùóéêÞ çãå-
óßá.
Åéäéêüôåñá üóïí áöïñÜ ôçí Åõñù-
ðáúêÞ ¸íùóÞ ç êõâÝñíçóç Ðïýôéí êé-
íåßôáé óå ôñåéò Üîïíåò ìå óôü÷ï ôç ÷á-
ëÜñùóç ôçò åîÜñôçóçò ôçò Åõñùðáú-
êÞò ¸íùóçò áðü ôéò ÇÐÁ:
á). ÊÜëõøç ôùí üðïéùí êåíþí å-
öïäéáóìïý ôçò çðåéñùôéêÞò Åõñþðçò
80 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
(êõñßùò ôçò Ãåñìáíßáò êáé ôçò Ãáëëß-
áò) óå õãñÜ êáýóéìá êáé öõóéêü áÝ-
ñéï.
â) ÐñïìÞèåéá óôçí çðåéñùôéêÞ Åõ-
ñþðç ôùí áðáñáßôçôùí ãéá ôç ëåé-
ôïõñãßá æùôéêþí êëÜäùí ôçò âéïìç÷á-
íßáò ðïëýôéìùí ðñþôùí õëþí (âïë-
öñÜìéï, ðáëëÜäéï, ïõñÜíéï, ôéôÜíéï,
êëð).
ã) Ðýêíùóç ôùí åìðïñéêþí áíôáë-
ëáãþí óå ôñüðï þóôå ôï åìðïñéêü é-
óïæýãéï íá äéáìïñöùèåß âáèìéáßá èå-
ôéêü ãéá ôç Ñùóßá.
¼óïí áöïñÜ ôï õðï á) åßíáé ðñï-
öáíÝò üôé ï ñùóéêüò ó÷åäéáóìüò åðé-
äéþêåé ôç äçìéïõñãßá êüìâùí äéï÷Ý-
ôåõóçò ðåôñåëáßïõ êáé öõóéêïý áåñß-
ïõ óôçí Åõñþðç, ðïõ äåí èá áðåéëïý-
íôáé áðü áìåñéêáíéêÝò ðáñáêùëõôé-
êÝò ðáñåìâÜóåéò.
Åßíáé äåäïìÝíï üôé ç ñùóéêÞ çãå-
óßá óôï ó÷åäéáóìü áõôü Ý÷åé åíôÜîåé
êáé ôïí åëëáäéêü ÷þñï, êÜôé, ðïõ ðñÝ-
ðåé éäéáßôåñá íá ðñïóå÷èåß êáé íá á-
îéïðïéçèåß áðü åëëçíéêÞò ðëåõñÜò.
ÔÝëïò, üóïí áöïñÜ ôçí Áóßá üðïõ
åìöáíßæåôáé ìéá ðëÞñçò óýìðôùóç á-
ðüøåùí ìå ôçí Êßíá, ç ñùóéêÞ åîùôå-
ñéêÞ ðïëéôéêÞ áðïêëåßåé ôçí ïðïéáäÞ-
ðïôå ÷ñÞóç âßáò ìå óôñáôéùôéêÝò å-
ðåìâÜóåéò Þ åðéâïëÞ êõñþóåùí êáé å-
ìðÜñãêï ,üðùò êáôÝóôç óáöÝò áðü
ôçí ðñüóöáôç éñáíéêÞ êñßóç, áëëÜ êáé
ôçí âïñåéïêïñåáôéêÞ üóïí áöïñÜ ôá
ðõñçíéêÜ.
ÁíôéóôñÜôçãïò å.á. Öþôéïò Ìåôáëëçíüò
 H Aåñï-ÄéáóôçìéêÞ
Éó÷ýò óôï ðëáßóéï ôïõ
óôñáôéùôéêïý äüãìáôïò
ÁíôéóôñÜôçãïò å.á. Öþôéïò Ìåôáëëçíüò*

EIÓÁÃÙÃÇ τρο των δυνατοτήτων της οικείας τε-

χνολογίας και οικονομίας. Η ανέλι-

Η
αεροπορική ισχύς, κατ’ επέ-
κταση η αερο-διαστημική ι-
σχύς, αποτελεί μια από τις
κύριες συνιστώσες της áìõíôéêÞò é-
ó÷ýïò μιας χώρας, μαζί με τις χερσαί-
ες και ναυτικές της δυνάμεις με την
παρατήρηση ότι, ειδικά, το κεφάλαιο
της διαστημικής ισχύος, όσο και πυ-
ρηνικής, αποτελεί αποκλειστικό προ-
νόμιο των Μεγάλων Δυνάμεων, προ-
οδευτικά και άλλων χωρών, στο μέ-
ξη, το πρώτον, της Αεροπορικής Δύ-
ναμης σε κύριο όπλο μάχης και, στη
συνέχεια, των πυραυλικών και δια-
στημικών όπλων και μέσων επικοινω-
νιών - σε αντίθεση με τη μακραίωνα
εξέλιξη των χερσαίων και ναυτικών
δυνάμεων – αναπτύχθηκαν στη διάρ-
κεια του 20ου αιώνα, με ένα ραγδαίο,
συγκριτικά, ρυθμό και στο μέτρο της
εξέλιξης της αερο- διαστημικής τε-
χνολογίας.1

1. Ï üñïò áåñïðïñéêÞ äýíáìç ðåñéëáìâÜíåé ôï óýíïëï ôùí áåñïóêáöþí êáé åëéêïðôÝñùí

ìéáò ÷þñáò: ðïëåìéêþí, ìåôáöïñéêþí, áíèõðïâñõ÷éáêïý ðïëÝìïõ, áåñïíáõôéêÞò óõíåñãá-
óßáò, áíåöïäéáóìïý åí ðôÞóåé ê.á.
Ï üñïò áåñïðïñéêÞ éó÷ýò ðåñéëáìâÜíåé, ðëÝïí ôçò áåñïðïñéêÞò äýíáìçò, ôçí ðïëéôéêÞ á-
åñïðïñßá êáé ôçí üëç áåñïðïñéêÞ õðïäïìÞ: áåñïäñüìéá êáé áíôéáåñïðïñéêÜ óõóôÞìáôá
åããýò áóöÜëåéáò áåñïäñïìßùí, ðõñáõëéêÜ óõóôÞìáôá áåñÜìõíáò (ìåßæïíïò âåëçíåêïýò:
5- 300 ÷éë.), áåñïðëáíïöüñá ðëïßá, õðåñðüíôéåò áåñïðïñéêÝò âÜóåéò, ôå÷íïëïãéêÞ õðïäï-
ìÞ áåñïðïñéêÞò õðïóôÞñéîçò, çëåêôñïíéêÜ óõóôÞìáôá åãêáßñïõ ðñïåéäïðïßçóçò
(RADARs, AWACSs), ëïéðÝò õðçñåóßåò (ìåôåïñïëïãéêÞ ê.ë.ð.) õðïóôÞñéîçò áåñïðïñéêþí
åðé÷åéñÞóåùí.
Ç äéáóôçìéêÞ éó÷ýò ðåñéëáìâÜíåé ôá âáëëéóôéêÜ ðõñáõëéêÜ óõóôÞìáôá ðõñçíéêÞò ðñïóâï-
ëÞò êáé ôá áíôßóôïé÷á áíôéðõñáõëéêÜ óõóôÞìáôá, ôá äéáóôçìéêÜ óõóôÞìáôá åðéêïéíùíéþí
êáé ñáäéï-ðëïÞãçóçò âáëëéóôéêþí óõóôçìÜôùí, ôá óõóôÞìáôá åðéôÞñçóçò ôçò ãÞéíçò
óöáßñáò, ãéá ôçí ðáñï÷Þ óôñáôçãéêþí ðëçñïöïñéþí êáé ðåäßïõ ìÜ÷çò.
Ï üñïò «âáëëéóôéêüò» áíáöÝñåôáé óôá äéçðåéñùôéêÜ ðõñáõëéêÜ óõóôÞìáôá ðïõ áõôïðñï-
ùèïýíôáé ôüóï óôçí áôìüóöáéñá, üóï êáé óôï êåíü áÝñïò.

82 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
 Η τρίτη χωρική διάσταση, αυτή του
αέρος, ανέδειξε προοδευτικά τις μα-
χητικές και στρατηγικές δυνατότητες
της Αεροπορικής Δύναμης, στη βάση
των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των
αεροσκαφών, όπως η ôá÷ýôçôá και η
åõåëéîßá2, και παρεπόμενα ο áéöíéäéá-
óìüò. Πρόκειται για χαρακτηριστικά,
που, σε συνδυασμό με την αύξηση της
ακτίνας δράσεως και της μεταφορικής
ικανότητας των αεροσκαφών, κατέστη-
σαν δυνατή την προσβολή και κατα-
στροφή βιομηχανικών εγκαταστάσεων,
αστικών κέντρων και παντοίων στόχων
υποδομής στο βάθος της εχθρικής χώ-
ρας. Πρόκειται ακριβώς για δυνατότη-
τες που προσέδωσαν στην αεροπορία
το χαρακτήρα του κατ’ εξοχήν óôñáôç-
ãéêïý üðëïõ, μέσα στο πλαίσιο της
προοδευτικής διαμόρφωσης του οικεί-
ου áåñïðïñéêïý äüãìáôïò, στη βάση
των εμπειριών του Πρώτου και, κύρια,
του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Στο πλαίσιο ακόμη της προόδου των
πτητικών και μεταφορικών δυνατοτή-
των του αεροσκάφους και της εξέλιξης
των ραδιο-βοηθημάτων πλοήγησης, ε-
ντοπισμού και προσβολής στόχων, ό-
πως: τα οπλικά συστήματα αεροπορι-
κής προσβολής, (πολυβόλα, πυροβόλα,
αυτοκατευθυνόμενοι πύραυλοι και λοι-
πά μέσα βομβαρδισμού) τα ηλεκτρονι-
κά συστήματα αυτοπροστασίας αερο-
σκαφών τα ηλεκτρονικά συστήματα ε-
πιτήρησης και συλλογής πληροφοριών,
όπως: τα Ìç ÅðáíäñùìÝíá ÁåñïóêÜ-
öç UAVs: Unmanned Air Vehivles, τα Á-
åñïìåôáöåñüìåíá ÓõóôÞìáôá Ðñïåé-
äïðïßçóçò êáé ÅëÝã÷ïõ (å÷èñéêþí áå-
ñïóêáöþí): AWACS: Airborne Warning
and Control Systems. Τέλος, τα χερσαί-
α και δορυφορικά μέσα åðéôÞñçóçò
του πεδίου της μάχης êáé óõëëïãÞò
ðëçñïöïñéþí πραγματικού χρόνου,
και τα σύγχρονα ηλεκτρονικά συστή-
ματα της ìáêñüèåí êáé áêñéâïýò ðñï-
óâïëÞò επίγειων στόχων και στόχων ε-
πιφανείας. Πρόκειται για τεχνολογικά
επιτεύγματα που συνιστούν αυτό που
χαρακτηρίστηκε ÅðáíÜóôáóç óôéò Õ-
ðïèÝóåéò ôïõ ÐïëÝìïõ: Revolution on
Military Affairs)3 και που αναβαθμίζουν
τις δυνατότητες του αεροπορικού πο-
λέμου στο επίπεδο μιας βασικής στρα-
τηγικής συνιστώσας, στην επίτευξη της
ÓôñáôéùôéêÞò Íßêçò.4

2. Ï üñïò åõåëéîßá áíáöÝñåôáé ç éêáíüôçôá óõãêÝíôñùóçò ôùí áåñïðïñéêþí äõíÜìåùí (ôá-

êôéêþí êáé óôñáôçãéêþí), áðü äéÜöïñåò âÜóåéò åîïñìÞóåùò, óå ÷ñüíï êáé ôüðï, ãéá ôçí á-
ðü êïéíïý áíÜëçøç åðé÷åéñÞóåùí. Ðñüêåéôáé ãéá äõíáôüôçôá ðïõ åìðåñéÝ÷åé êáé ôï óôïé÷åß-
ï ôïõ áéöíéäéáóìïý.
3. Ï ÷áñáêôçñéóìüò áíáöÝñåôáé êýñéá óôçí éêáíüôçôá óõëëïãÞò ðëçñïöïñéþí ðñáãìáôéêïý
÷ñüíïõ êáé áõôÞ ôçò ìáêñüèåí áêñéâïýò ðñïóâïëÞò. ÊáôÜ ôï äéåõèõíôÞ ôçò CIA George
Tenet (1991) «ç åèíéêÞ éó÷ýò (ôùí ÇÐÁ) äåí ðñïóìåôñÜôáé óôç âÜóç ôùí óôñáôéùôéêþí åîï-
ðëéóìþí, áëëÜ óôç âÜóç ôùí (áðïêôþìåíùí) ðëçñïöïñéþí, ðïõ ðáñÝ÷ïõí óôç ÷þñá Ýíá á-
ðïöáóéóôéêü ðëåïíÝêôçìá». U.S. Foreign Policy Agenda, Vol. 6, Nr.1, March 2001.
4. Ç óôñáôéùôéêÞ íßêç åíüò ðïëÝìïõ äçìéïõñãåß ôéò ðñïûðïèÝóåéò åðßôåõîçò ôùí ðïëéôéêþí
óêïðþí ôïõ õðüøç ðïëÝìïõ, ÷ùñßò êáé íá åããõÜôáé áðüëõôá ôï ôåëåõôáßï. ×áñáêôçñéóôé-
êÞ ç ðåñßðôùóç ôïõ ðñüóöáôïõ ðïëÝìïõ óôï ÉñÜê (ÌÜé. 2003, ìÝ÷ñé óÞìåñá).

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 83
 Πέραν αυτού, μας είναι γνωστός,
από τους πολέμους της Μ. Ανατολής,
ο κλασσικός στρατηγικός ρόλος των
Αεροπορικών Δυνάμεων, στην επιβο-
λή ενός Ðñïêáôáñôéêïý Óôñáôçãéêïý
ÐëÞãìáôïò, προ της έναρξης των χερ-
σαίων επιχειρήσεων για την êáôá-
óôïëÞ (suppression) του αμυντικού
συστήματος της αντίπαλης χώρας και
εξασφάλιση ενός βασικού πλεονε-
κτήματος στην εξέλιξη της χερσαίας
μάχης - δυνατόν ακόμη και των βασι-
κών προϋποθέσεων της στρατιωτικής
νίκης.5 Θα πρέπει όμως και να υπο-
γραμμίσουμε ότι το σημερινό γόητρο
ενός οιονεί êõñéáñ÷éêïý ñüëïõ6 της
αεροπορικής δύναμης στο σύγχρονο
πεδίο της μάχης απέχει έναν αιώνα
από την πρώτη εμφάνιση του αερο-
σκάφους στο πεδίο της μάχης.
ÉÓÔÏÑÉÊÏ
Η πρώτη εμφάνιση του αεροσκά-
φους στο πεδίο της μάχης σημειώνεται
στις αρχές του Πρώτου Παγκοσμίου
Πολέμου, στο ρόλο της εναέριας επι-
τήρησης του εχθρικού μετώπου και
της διεύθυνσης βολής πυροβολικού, -
σε βάθος πέραν της ικανότητας των
στατικών αεροστάτων για τον εντοπι-
σμό ή/και προσβολή των εχθρικών δυ-
νάμεων (πολυβολισμοί, βομβαρδι-
σμοί) και την απομόνωση του πεδίου
της μάχης. Η εχθρική αντίδραση, στην
προσπάθεια απαγόρευσης αυτού του
ρόλου, θα οδηγήσει στη σύναψη των
«επικών» αερομαχιών υπεράνω του
μετώπου.
Οι στρατηγιστές7 του αποκληθέ-
ντος «ÌåãÜëïõ ÐïëÝìïõ», προσκολλη-

5. Ôï ðñïêáôáñôéêü óôñáôçãéêü ðëÞãìá óõíßóôáôáé óôçí ðñïóâïëÞ ôùí áåñïðïñéêþí êáé á-

íôéáåñïðïñéêþí ìÝóùí êáé åãêáôáóôÜóåùí, ôçò çëåêôñïíéêÞò õðïäïìÞò ôïõ óõóôÞìáôïò
áåñÜìõíáò, ôùí óôñáôçãåßùí êáé óõóôçìÜôùí åðéêïéíùíéþí êáé äéïéêÞóåùò, ôùí óõãêïéíù-
íéáêþí êÝíôñùí, ãåöõñþí, áðïèçêþí êáõóßìùí êáé êñßóéìïõ ðïëåìéêïý õëéêïý ôçò áíôßðá-
ëçò ÷þñáò.
6. Ðñüêåéôáé ãéá «åðéêïéíùíéáêÞ» õðåñâïëÞ, áðüôïêï ôùí åíôõðùóéáêþí áåñïðïñéêþí åðéäü-
óåùí êáôÜ ôïõò ðñüóöáôïõò ðïëÝìïõò óôç ÂáëêáíéêÞ êáé Ì. ÁíáôïëÞ. ÕðÜñ÷åé, ðÜíôá, êáé
ôï ðñïçãïýìåíï ôçò Ãåñìáíßáò êáé Éáðùíßáò êáôÜ ôï ´ÐÐ, üðïõ ïé óôñáôçãéêïß âïìâáñ-
äéóìïß ôçò Âñåôáíï-áìåñéêáíéêÞò áåñïðïñßáò Ýêáìøáí êÜèå äõíáôüôçôá ðåñáéôÝñù óõíÝ-
÷éóçò ôïõ ðïëÝìïõ (ðïëý ðñï ôçò áôïìéêÞò ðñïóâïëÞò, óôçí ðåñßðôùóç ôçò Éáðùíßáò). ¼-
ìùò ï êáíüíáò ôçò óôñáôéùôéêÞò íßêçò ìÝóù ôïõ åäáöéêïý ðïëÝìïõ ðáñáìÝíåé óå ðëÞñç
éó÷ý.
7. Ïé óôñáôçãéóôÝò ðñïÝñ÷ïíôáé åîßóïõ áðü ôï óôñáôéùôéêü, ðïëéôéêü êáé åðé÷åéñçìáôéêü ÷þ-
ñï. ×áñáêôçñßæïíôáé áðü ôç âáèéÜ ãíþóç êáé ñåáëéóôéêÞ áíôßëçøç ôçò ëåéôïõñãßáò ôïõ ðï-
ëéôéêï-áìõíôéêïý óõóôÞìáôïò, óå äïãìáôéêü, åðé÷åéñçóéáêü êáé ôå÷íïëïãéêü åðßðåäï êáé óå
Üìåóç ó÷Ýóç ìå ôéò ïéêïíïìéêÝò, ôå÷íïëïãéêÝò êáé äçìïãñáöéêÝò äõíáôüôçôåò, ðïõ
ðñïóäéïñßæïõí ôéò ÷ñïíéêÝò áíôï÷Ýò ôçò ÷þñáò ãéá Ýíá ðáñáôåôáìÝíï ðüëåìï þóôå íá å-
îáãÜãïõí áóöáëÞ óõìðåñÜóìáôá ãéá ôçí ðïëéôéêï-óôñáôéùôéêÞ ïëïêëÞñùóç -ðñáêôéêÜ ôçí
áîéïðéóôßá- ôïõ éó÷ýïíôïò Äüãìáôïò ÅèíéêÞò Áóöáëåßáò, êáé ðáñÝìâïõí, êáôÜ ðåñßðôùóç,
óôçí «áíáíÝùóç» êáé åêóõã÷ñïíéóìü ôïõ, óýìöùíá ìå ôéò êñáôïýóåò óõíèÞêåò. (Óõíáöþò
ôï áðïêëçèÝí äüãìá ôïõ Åíéáßïõ Áìõíôéêïý ×þñïõ, -ðñïúüí áõôïó÷åäßùí óôñáôçãéóôþí, ìå
ðáñÜêáìøç ôïõ óôñáôéùôéêïý ðáñÜãïíôá, õðÞñîå áîéüðéóôï óôï âáèìü ðïõ áõôü õðïóôç-

84 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
μένοι στην ιδέα ότι οι πόλεμοι κερδί-
ζονται στο χερσαίο πεδίο της μάχης,
ελάχιστα υποπτεύονται τις προοπτικές
και το μέλλον της αεροπορίας, σαν α-
νεξάρτητης πολεμικής δύναμης. Η
διορατικότητα του Ιταλού Ταγματάρ-
χη Giulio Douhet, ότι «ï ïõñáíüò èá
êáôáóôåß ðåäßï ìÜ÷çò» υπό την πλήρη
έννοια, ελάχιστα πείθει τις στρατιωτι-
κές και πολιτικές ηγεσίες ενόψει μάλι-
στα των περιορισμένων δυνατοτήτων
τη αεροναυπηγικής τεχνολογίας, που
θα προσέδιδε στο αεροσκάφος την α-
παιτούμενη ταχύτητα και μεταφορική
ικανότητα σε οπλικά συστήματα και
στρατεύματα, για ένα αυξημένο και
περαιτέρω ανεξάρτητο στρατηγικό
ρόλο.
Το αεροσκάφος, εντούτοις, θα
διευρύνει το ρόλο του στη διάρκεια
του Α’ΠΠ, στο κεφάλαιο της áðïìü-
íùóçò του πεδίου της μάχης (πολυβο-
λισμοί, βομβαρδισμός στρατευμάτων),
ιδίως κατά το τελευταίο στάδιο του πο-
λέμου, με τον εκατέρωθεν βομβαρδι-
σμό βιομηχανικών εγκαταστάσεων και
αστικών κέντρων. Το 1918 η Βρετανία
διαθέτει μια ανεξάρτητη αεροπορική
δύναμη,
τη γνωστή
RAF, με
κύρια -
οιονεί
στρατηγι-
κή- απο-
στολή την
προσβο-
λή των ε-
χθρικών Giulio Douhet
αεροδρομίων. Η άλλη κίνηση ήταν η
δημιουργία διασυμμαχικής αεροπο-
ρικής δύναμης (Βρετανίας-Γαλλίας)8,
με τη στρατηγική αποστολή της προ-
σβολής των βιομηχανικών κέντρων
στα μετόπισθεν του γερμανικού μετώ-
που. Όμως, η περιορισμένη ακτίνα ε-
νεργείας και μεταφορική ικανότητα
των αεροσκαφών θα αποδώσει πενι-
χρά αποτελέσματα στον τομέα αυτό σε
σχέση μάλιστα με το υψηλό κόστος σε
έμψυχο και άψυχο υλικό, που αναι-
ρούσε το φιλόδοξο στρατηγικό ρόλο
της αεροπορικής αυτής δύναμης, η ο-
ποία θα περιοριστεί στο δευτερεύοντα
ρόλο της υποστήριξης των χερσαίων
δυνάμεων. Κοντολογίς, η στρατηγική

ñßæïíôáí ðïëéôéêÜ êáé óôñáôéùôéêÜ: ðïëéôéêï-óôñáôéùôéêÞ ïëïêëÞñùóç ôïõ äüãìáôïò). Á-

ðü ôïõò óôñáôçãéóôÝò ôçò øõ÷ñïðïëåìéêÞò ðåñéüäïõ áíáöÝñïõìå åíäåéêôéêÜ ôïí áìåñéêá-
íü Robert S. McNamara, (êáèçãçôÞò åðé÷åéñçóéáêþí óðïõäþí Ðáíåðéóôçìßïõ Harvard,
ðñüåäñïò ôçò åôáéñåßáò Ford, Õðïõñãüò ¢ìõíáò (1961-67), ðñüåäñïò ôçò Ðáãêüóìéáò
ÔñÜðåæáò) ï ïðïßïò, áðü ôç èÝóç ôïõ Õðïõñãïý ¢ìõíáò, áíôéìåôþðéóå ôçí áíáèåþñçóç
ôçò ðõñçíéêÞò óôñáôçãéêÞò ôùí ÇÐÁ óôç âÜóç ôïõ áðëïý åñùôÞìáôïò: «ðüóç ðõñçíéêÞ
äýíáìç åßíáé åðáñêÞò;». ÁðïôÝëåóìá ç áíáóôïëÞ ôçò «ôñåëÞò» êïýñóáò ôùí ðõñçíéêþí á-
íôáãùíéóìþí, ìÝóá áðü ôç Óõìöùíßá SALT -1, ðåñß áìïéâáßáò ìå ôç Ñùóßá áðïìåßùóçò ôùí
ðõñçíéêþí äõíÜìåùí, ðïõ ðñïëåßáíå ôï Ýäáöïò ôçò åõåñãåôéêÞò ¾öåóçò:Detente óôéò
ó÷Ýóåéò ôùí äýï õðåñäõíÜìåùí.
8. Áõôü ìå ôçí åììïíÞ, êýñéá, ôçò ðïëéôéêÞò çãåóßáò.

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 85
 σύλληψη για τον επερχόμενο στρατη-
γικό ρόλο της αεροπορικής δύναμης
προσέκρουε στην ανεπάρκεια της αε-
ροναυπηγικής τεχνολογίας.
Ο Ìåóïðüëåìïò των δεκαετιών
1920- 1930 παρέσχε τον απαιτούμενο
χρόνο για την ανάπτυξη της αεροναυ-
πηγικής τεχνολογίας και τη μαζική
παραγωγή αεροσκαφών, ικανών να ε-
πιχειρούν στο πλαίσιο ενός, τεχνικά ε-
φικτού, αεροπορικού δόγματος. Ο Ι-
ταλός Ταγματάρχης Giulio Douhet θα
θέσει πρώτος το αίτημα της «êõñéáñ÷ß-
áò áÝñïò», για την καταστροφή των ε-
χθρικών βιομηχανικών και αστικών
κέντρων, των αεροπορικών εγκατα-
στάσεων και αεροσκαφών, εν πτήσει
και επί του εδάφους, στο πλαίσιο ενός
ανεξάρτητου áåñïðïñéêïý ðïëÝìïõ.
Οι αμερικανοί θα επιβεβαιώσουν
πρώτοι τις δυνατότητες του αεροσκά-
φους εναντίον των στόχων επιφανεί-
ας. Το Μάρτιο του 1935 ο Χίτλερ θα
αναγγείλει επισήμως στους ακολού-
θους των ξένων δυνάμεων τη δημιουρ-
γία της ανεξάρτητης αεροπορικής δύ-
ναμης LUFTWAFFE (4.000 α/φη,
20.000 προσωπικό). Επρόκειτο για
μια μαχητική δύναμη αμέσου υποστη-
ρίξεως των επιχειρήσεων του σχεδια-
ζόμενου «êåñáõíïâüëïõ ðïëÝìïõ»,
τον οποίο επέβαλε ο σχεδιαζόμενος
διμέτωπος πόλεμος προς Δυσμάς
(Γαλλο-Βρετανικό μέτωπο) και Α-
νατολάς (Ρωσικό μέτωπο) και όπου η
συνεργασία των χερσαίων- μηχανοκί-
νητων και των αεροπορικών δυνάμε-
ων στο πεδίο της μάχης ήθελε επιτύχει
την Üìåóç êáôáâïëÞ των εχθρικών δυ-
νάμεων το πρώτον στο Δυτικό μέτωπο,
(όπως, πράγματι, συνέβη) και στη συ-
νέχεια στο Ανατολικό μέτωπο.
Είναι φανερό ότι, ενόψει του επι-
κείμενου πολέμου, τόσον η Γερμανία,
όσο και οι άλλες ευρωπαϊκές δυνά-
μεις δεν είχαν προβλέψει τη σκοπιμό-
τητα διεξαγωγής ενός παράλληλου
óôñáôçãéêïý áåñïðïñéêïý ðïëÝìïõ. Η
ανάγκη αυτή διεφάνη, το πρώτον, κα-
τά στην εξέλιξη του χρονίζοντος Ρωσι-
κού μετώπου, όπου κατεδείχθη η αδυ-
ναμία των Γερμανικών όσο και Ρωσι-
κών αεροπορικών δυνάμεων, για την
εκατέρωθεν καταστροφή, έστω καθή-
λωση, της πολεμικής βιομηχανικής πα-
ραγωγής του αντιπάλου.9

9. Ðåñß ôï ôÝëïò ôïõ 1941 ç ðëçñïöïñßá ãéá ÓïâéåôéêÞ ðáñáãùãÞ 600-700 áñìÜôùí ìçíéáßùò
óôá åñãïóôÜóéá ôùí Ïõñáëßùí êñßèçêå áðü ôï ×ßôëåñ õðåñâïëéêÞ. Ëßíôåë ×Üñô «Éóôïñßá
ôïõ ´Ðл ôüìïò 2, ó. 299. Ôï 1943 ç ñùóéêÞ ðáñáãùãÞ óå ôåèùñáêéóìÝíá áíÞëèå óå
11.000: ÄÉÓ/ÃÅÓ «ÈÝìáôá ÓôñáôéùôéêÞò Éóôïñßáò», 1981, ó. 463. Áðü ñùóéêÞò ðëåõñÜò õðï-
óôçñßæåôáé üôé óôç äéÜñêåéá ôïõ ´ÐÐ ç Ñùóßá êáôáóêåýáæå êáôÜ ìÝóï üñï åôçóßùò 27.000
áåñïóêÜöç, 23.774 Üñìáôá êáé áõôïêéíïýìåíá ðõñïâüëá, Ýíáíôé ãåñìáíéêÞò ðáñáãùãÞò
19.700 áåñïóêáöþí êáé 12.400 áñìÜôùí êáé áõôïêéíïýìåíùí ðõñïâüëùí. ÁíÜëïãá ç åôÞ-
óéá ÑùóéêÞ ðáñáãùãÞ óå ÷Üëõâá, ÷õôïóßäçñï êáé åîüñõîç ãáéÜíèñáêá áõîÞèçêå óçìáíôé-
êÜ: ÓôñáôÜñ÷çò Â.Ä. Óïêïëüöóêõ: «Ç óôñáôçãéêÞ ôïõ ÐïëÝìïõ», ÅëëçíéêÞ ìåôÜöñáóç
1963, ó. 41.

86 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
 Η έναρξη του Β΄ΠΠ εύρε τις μεγά-
λες ευρωπαϊκές δυνάμεις πανέτοιμες
για ένα αεροπορικό πόλεμο, στο χερ-
σαίο και θαλάσσιο χώρο, με μεγάλους
αεροπορικούς στόλους, όσο και δυνα-
τότητα μαζικής παραγωγής, για τη συ-
ντήρηση της αεροπορικής δύναμης. Ό-
μως, με εξαίρεση τη Βρετανία και τις
ΗΠΑ, - όπως θα εξηγηθεί-, καμιά από
τις ευρωπαϊκές δυνάμεις δεν έχει υιο-
θετήσει ένα ξεκάθαρο áåñïðïñéêü
äüãìá, που, πέραν της μάχης τακτικού
πεδίου, θα κάλυπτε και τη óôñáôçãéêÞ
παράμετρο του επερχόμενου πολέμου.
ÔÏ ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÏ ÄÏÃÌÁ
ÔÏÕ Â´ ÐÐ ÓÔÏ ÐËÁÉÓÉÏ
ÔÏÕ ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÏÕ
ÄÏÃÌÁÔÏÓ
Ôï óôñáôéùôéêü äüãìá μιας χώρας
απορρέει από τους åèíéêïýò ôçò óêï-
ðïýò, όπως αυτοί απεικονίζονται στην
υιοθετούμενη από την πολιτική ιεραρ-
χία ÕøçëÞ ÓôñáôçãéêÞ - άλλως êáëïý-
ìåíç ÅèíéêÞ ÓôñáôçãéêÞ ή Äüãìá Å-
èíéêÞò Áóöáëåßáò.
Η Υψηλή Στρατηγική υπαγορεύει
τον τρόπο χρησιμοποίησης των κύ-
ριων παραγόντων åèíéêÞò éó÷ýïò: του
ðïëéôéêïý, του óôñáôéùôéêïý, του ïéêï-
íïìéêïý και øõ÷ïëïãéêïý ðáñÜãïíôá,
για την προώθηση των εθνικών σκο-
πών της χώρας και είναι τόσον επιτυ-
χής (πρακτικά λειτουργική και ε-
φαρμόσιμη) όσο καλύτερα ïëïêëçñþ-
íåé την ðïëéôéêï- óôñáôéùôéêÞ παρά-
μετρο σε ενιαία ολότητα. Αυτό το τε-
λευταίο σημαίνει ότι το υιοθετούμενο
στρατιωτικό δόγμα πρέπει να είναι
σύννομο με τους εθνικούς σκοπούς
της χώρας όπως, αντίστροφα, οι υιο-
θετούμενοι εθνικοί σκοποί πρέπει να
διαμορφώνονται μέσα στα όρια των
δυνατοτήτων χώρας, άλλως της Åèíé-
êÞò ôçò Éó÷ýïò.10 Η διαμόρφωση του
στρατιωτικού δόγματος, στη βάση των
εθνικών σκοπών, στηρίζεται, κύρια,
στους εξής επιμέρους παράγοντες ε-
θνικής ισχύος: το äçìïãñáöéêü, τον
ôå÷íïëïãéêü και ãåùãñáöéêü.11

10. Ïé êýñéïé ðáñÜãïíôåò åèíéêÞò éó÷ýïò åßíáé: 1/ Ï ïéêïíïìéêüò ðáñÜãïíôáò: ðáñáãùãéêüôç-

ôá ôçò ÷þñáò, õðüãåéïò êáé õäÜôéíïò ðëïýôïò, áõôÜñêåéá óå åíÝñãåéá êáé ðñþôåò âéïìç-
÷áíéêÝò ýëåò, âéïìç÷áíéêÞ ðáñáãùãÞ, õðåñðüíôéá íáõôéëßá, óõãêïéíùíéáêÞ êáé åðéêïéíùíéá-
êÞ õðïäïìÞ, åîáãùãéìüôçôá åèíéêïý ðñïúüíôïò ê.á. 2/ Ï ðïëéôéêüò ðáñÜãïíôáò: åîùôåñéêÞ
ðïëéôéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ ðïëéôéêÞ, Ýíôáîç óôïõò óõëëïãéêïýò Ïñãáíéóìïýò Áóöáëåßáò (ÍÁ-
ÔÏ, Å.Å., ÏÁÓÅ, ÏÇÅ ê.ë.ð.) 3/ Ï Óôñáôéùôéêüò ðáñÜãïíôáò, ðïõ óõíáñôÜôáé Üìåóá ìå ôïí
ïéêïíïìéêü, ôå÷íïëïãéêü êáé äçìïãñáöéêü ðáñÜãïíôá. 4/ Ôï Ýäáöïò: Ýêôáóç, äéáìüñöùóç,
ãåéôíßáóç öéëéêþí Þ å÷èñéêþí ÷ùñþí, óôñáôçãéêÜ óçìåßá åëÝã÷ïõ: äéþñõãåò, åìðïñéêÝò ï-
äïß, 5/ Äçìïãñáöéêüò ðáñÜãïíôáò: ðëçèõóìüò, óýíèåóç êáé ÷ùñéêÞ êáôáíïìÞ ðëçèõóìïý,
çëéêéáêÞ êáôáíïìÞ, ðáéäåßá, éóôïñéêÞ óõíåßäçóç ê.á.
11. 1/ Ï äçìïãñáöéêüò ðáñÜãïíôáò ðñïóäéïñßæåé ôç ìÝãéóôç ðáñáôáêôÞ óôñáôéùôéêÞ äýíáìç
êáé ôç äõíáôüôçôá ôçò ÷þñáò íá ôñïöïäïôåß ìå ðñïóùðéêü Ýíá ðáñáôåôáìÝíï ðüëåìï. 2 /
Ï ôå÷íïëïãéêüò ðáñÜãïíôáò áíáöÝñåôáé óôçí åðÜñêåéá ìéáò ÷þñáò óå ðñþôåò âéïìç÷áíé-
êÝò ýëåò, óå âáñéÜ âéïìç÷áíßá êáé åéäéêåõìÝíï ôå÷íéêü ðñïóùðéêü, þóôå íá ðáñÜãåé óýã-

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 87
 Το στρατιωτικό δόγμα πρέπει να
απαντά σε βασικά ερωτήματα, όπως:
1ον. Ποιοι οι åèíéêïß óêïðïß της χώ-
ρας. Με ποιο τρόπο υποστηρίζο-
νται αυτοί καλύτερα από τη στρα-
τιωτική παράμετρο, άλλως: στη
βάση ποίου óôñáôéùôéêïý äüãìá-
ôïò και ποιας ÓôñáôçãéêÞò ôïõ
ÐïëÝìïõ.
2ον. Ôé åßäïõò δυνάμεις θα χρησιμο-
ποιήσουμε για την υλοποίηση του
στρατιωτικού δόγματος (χερ-
σαίες, ναυτικές, αεροπορικές), με
ποιες ðñïôåñáéüôçôåò και αναλο-
γίες και με ποιο επιμέρους δόγμα:
÷åñóáßùí äõíÜìåùí, íáõôéêü, áå-
ñïðïñéêü äüãìá, και με ποια επι-
μέρους Στρατηγική πεδίου μάχης,
προκειμένου να αποκομίσουμε το
βέλτιστο στρατιωτικό αποτέλε-
σμα. Εννοείται ότι τα επιμέρους
δόγματα - χερσαίων, ναυτικών, α-
εροπορικών δυνάμεων- θα πρέ-
πει να εναρμονίζονται απόλυτα
με το υιοθετούμενο στρατιωτικό
δόγμα.
ον
3 . Ποιο είδος υλικού íÝáò ôå÷íïëï-
ãßáò θα υιοθετήσουμε (άρματα,
μονάδες επιφανείας, αεροπορικό
και πυραυλικό υλικό, ηλεκτρονι-
κά μέσα) και σε ποια –íÝá- οργα-
νωτική δομή θα εντάξουμε αυτό
το υλικό, ώστε να υπηρετεί, το κα-
λύτερο δυνατό, το στρατιωτικό
δόγμα της χώρας.
Η απάντηση στο 1ον ερώτημα
προσδιορίζει το χαρακτήρα του στρα-
τιωτικού δόγματος, ήτοι:
1/ åðéèåôéêü, που, στηρίζεται στην
υπεροχή των οικείων Ενόπλων Δυνά-
μεων μιας χώρας ή μιας Συμμαχίας, ο-
πότε ο πόλεμος ή/και η απειλή πολέ-
μου αποτελεί το κύριο μέσο προώθη-
σης των εθνικών ή συμμαχικών σκο-
πών: περίπτωση Γερμανίας στο
Β΄ΠΠ12
2/ áìõíôéêü, που στηρίζεται σε μια
ισόρροπη:balanced και αξιόπιστη
στρατιωτική ισχύ, -εθνική ή συμμαχι-
κή- σε σχέση με αυτή της επικρατέστε-
ρης εχθρικής δύναμης και όπου η υιο-
θετούσα χώρα επιδιώκει να καρπωθεί
τα πλεονεκτήματα της άμυνας, προ-
κειμένου να εξαντλήσει τον αντίπαλο
και να επιτεθεί στο χρονικό σημείο
της μεγίστης κάμψης του αντιπάλου:

÷ñïíï ðïëåìéêü õëéêü, ÷ùñßò íá õðüêåéôáé óôçí ðïëéôéêÞ ðñïáßñåóç ôùí ÷ùñþí ðáñáãù-
ãÞò. 3/ Ï ãåùãñáöéêüò ðáñÜãïíôáò (áìõíôéêü âÜèïò ôçò ÷þñáò, äéáìüñöùóç ôïõ åäÜ-
öïõò êáé öõóéêÜ êùëýìáôá: ðïôáìïß, óôåíùðïß, ïñåïãñáößá, êëéìáôïëïãéêÝò óõíèÞêåò ),
óå óõíÜñôçóç ìå ôéò ðñïçãïýìåíåò ðáñáìÝôñïõò, ðáßæåé áðïöáóéóôéêü ñüëï óôçí õéïèÝ-
ôçóç ôïõ óôñáôéùôéêïý äüãìáôïò. ×áñáêôçñéóôéêÝò ïé ðåñéðôþóåéò ôçò Ñùóßáò (ìåãÜëï á-
ìõíôéêü âÜèïò ) êáé ôçò Âñåôáíßáò (íçóéùôéêÞ êáé íáõôéêÞ äýíáìç).
12. Ç õéïèÝôçóç ôïõ åðéèåôéêïý äüãìáôïò êáèßóôáôáé üëùò õðï÷ñåùôéêÞ áðü ðëåõñÜò ìéáò
÷þñáò ðïõ ðåñéâÜëëåôáé áðü ðëåßïíåò å÷èñéêÝò ÷þñåò, ðñïêåéìÝíïõ íá ðñïëÜâåé Ýíá ðï-
ëõìÝôùðï áãþíá êáé íá áíôéìåôùðßóåé äéáäï÷éêÜ ôéò áíôßðáëåò äõíÜìåéò. Ðñüêåéôáé ãéá ôç
óôñáôçãéêÞ ôçò åðßèåóçò «êáôÜ åóùôåñéêÜò ãñáììÜò», ðïõ åöÞñìïóå åðéôõ÷þò ï Éóñáç-
ëéíüò óôñáôüò óôïõò ðïëÝìïõò ôçò Ì. ÁíáôïëÞò, ç Ãåñìáíßá –áíåðéôõ÷þò- êáôÜ ôï ´ÐÐ,
ï ÍáðïëÝùí ê.á.

88 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
Περίπτωση Γαλλίας στον Α΄ΠΠ και
Ρωσίας στο Β΄ΠΠ.
3/ áðïôñåðôéêü, όπου η στρατιωτική
ισχύς και το είδος των οικείων δυνάμε-
ων, -εθνικών ή συμμαχικών- σε συσχε-
τισμό με την υιοθετούμενη τεχνολογία
και την εκμετάλλευση του εδαφικού
και κλιματολογικού παράγοντα, ανα-
στέλλουν την επιθετική διάθεση της α-
ντίπαλης χώρας. Στην περίπτωση απο-
τυχίας της αποτροπής, προβλέπονται ό-
λα τα μέσα áíôáðüäïóçò από πλευράς
του αμυνομένου. Χαρακτηριστικές πε-
ριπτώσεις αποτρεπτικού δόγματος: 1/ η
αεροπορική αποτροπή της Βρετανίας
κατά το Β΄ΠΠ?2/ η πυρηνική αποτροπή
/ ανταπόδοση της Δύσης, στο πλαίσιο
της Νατοϊκής στρατηγικής της ψυχρο-
πολεμικής περιόδου.
Στη βάση του óôñáôéùôéêïý äüãìá-
ôïò διαμορφώνεται και το δόγμα των
επιμέρους δυνάμεων της χώρας, ήτοι
το äüãìá ôùí ÷åñóáßùí äõíÜìåùí, των
íáõôéêþí και των áåñïðïñéêþí äõíÜ-
ìåùí περαιτέρω ο αντίστοιχος στρα-
τηγικός ρόλος των επιμέρους δυνάμε-
ων, η τακτική του πεδίου μάχης, το κα-
τάλληλο οργανωτικό σχήμα, που θα εν-
σωματώσει και αξιοποιήσει τη νέα τε-
χνολογία στο πεδίο της μάχης περαιτέ-
ρω η εκπαίδευση και μαχητική νοοτρο-
πία των στελεχών και στρατευμάτων.
Η χρησιμοποίηση της íÝáò ôå÷íï-
ëïãßáò στη βάση ενός παρωχημένου
13. Ïé ÷áñáêôçñéóìïß áíáöÝñïíôáé óôïí åðéêñáôÝóôåñï ÷áñáêôÞñá ôùí Åíüðëùí ÄõíÜìåùí
ôçò ÷þñáò.
στρατιωτικού δόγματος ή/και με ξεπε-
ρασμένες οργανωτικές δομές απαξιώ-
νει τα όποια πλεονεκτήματα της τε-
χνολογίας και προοιωνίζει την αποτυ-
χία. Αντίθετα η αξιοποίηση της τεχνο-
λογίας στη βάση ενός νέου δόγματος
και οργανωτικού σχήματος (λ.χ. μεγά-
λων μηχανοκίνητων σχηματισμών, συ-
γκρότηση αεροπορικών δυνάμεων
στρατηγικών αποστολών κ.λ.π.) μπο-
ρεί να επηρεάσει αποτελεσματικά την
εξέλιξη των επιχειρήσεων και την όλη
έκβαση του πολέμου.
Η απάντηση στο 2ον ανωτέρω ε-
ρώτημα προσδιορίζει το γενικό χαρα-
κτήρα μιας χώρας, σε ÷åñóáßá ή èá-
ëÜóóéá äýíáìç13, - με απαραίτητο, σε
κάθε περίπτωση, το αεροπορικό στοι-
χείο. Συναφώς προσδιορίζει και την
κατανομή των αμυντικών δαπανών,
για την αναλογική ανάπτυξη των επι-
μέρους δυνάμεων.
Η απάντηση στο 3ον ερώτημα
προσδιορίζει το πόσο «óýã÷ñïíåò»
πρέπει να είναι οι Ένοπλες Δυνάμεις
μιας χώρας, από πλευράς υλικού και
μεθόδων του μάχεσθαι, ώστε να αντα-
ποκριθεί στις απαιτήσεις ενός óýã÷ñï-
íïõ (για την εποχή) πολέμου και να
μην αιφνιδιαστεί από τα οπλικά συ-
στήματα, την τακτική πεδίου μάχης
και συνολικά την επιχειρησιακή ικα-
νότητα της αντιπάλου δυνάμεως.
Με αυτή την οπτική θα εξετάσουμε
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 89
 τη διαμόρφωση του óôñáôéùôéêïý και
επιμέρους áåñïðïñéêïý äüãìáôïò των
κύριων Ευρωπαϊκών δυνάμεων και
των ΗΠΑ, στη διάρκεια του Μεσοπο-
λέμου και κατά την εξέλιξη του Β΄ΠΠ
με την αρχική επισήμανση ότι, ειδικά
το áåñïðïñéêü äüãìá, διαμορφώνεται
ανεξάρτητα από το γεωγραφικό και
κλιματολογικό παράγοντα, που επη-
ρεάζει, εντούτοις, αποφασιστικά το ό-
λο óôñáôéùôéêü δόγμα.
Ç Ãåñìáíßá, ενόψει των κατακτητι-
κών της σχεδίων, θα υιοθετήσει ένα
åðéèåôéêü äüãìá. Ο εγκλεισμός της με-
ταξύ της Ρωσίας και Γαλλίας-Βρετανί-
ας επέβαλαν την άμεση και διαδοχική
καταβολή των εκατέρωθεν δυνάμεων,
παρεπόμενα και την ανάγκη μιας απο-
τελεσματικής πολεμικής μηχανής. Με
αυτά τα δεδομένα και με την ώθηση της
πολιτικής ηγεσίας (Χίτλερ)14 η Γερμα-
νία θα προχωρήσει στη δραστική αύξη-
ση των στρατευμάτων της, την οργανω-
τική και υλικοτεχνική τους áíáíÝùóç,
στην περίοδο του Μεσοπολέμου, (κατά
παράβαση της Συνθήκης των Παρισίων
1919), για την εφαρμογή ενός επιθετι-
κού δόγματος και μιας νέας τακτικής
πεδίου μάχης, στη βάση της νέας τεχνο-
λογίας -άρμα, αυτοκινούμενο πυροβό-
λο, αεροσκάφος, ηλεκτρονικά μέσα ε-
πικοινωνίας στη βάση ακόμη του οργα-
νωτικού νεωτερισμού των μεγάλων ìç-
÷áíïêßíçôùí ó÷çìáôéóìþí και της συ-
νεργαζόμενης ôáêôéêÞò áåñïðïñéêÞò
äýíáìçò, ικανών να υλοποιήσουν τη
σύλληψη του «êåñáõíïâüëïõ ðïëÝìïõ».
Για να «áéöíéäéÜóåé»,15 το πρώτον, πολι-
τικά τις Ευρωπαϊκές Δυνάμεις, με μια
έμμεση στρατηγική, που της απέδωσε
αμαχητί μεγάλο μέρος της Μεσευρώ-
πης και να εισβάλει, στη συνέχεια, στην
Πολωνία (30-9-‘39) ενεργοποιώντας
–ήδη αργά- τις σειρήνες του Β΄ΠΠ. 16

14. Ï ×ßôëåñ, ðáñÜ ôç óõíôçñçôéêÞ Üðïøç ôçò óôñáôéùôéêÞò çãåóßáò, õðïóôÞñéîå ôçí áêñáßá
Üðïøç åíüò äïãìáôéêïý íåùôåñéóìïý, ðïõ ïëïêëçñþíåôáé óôçí ôáêôéêÞ óýëëçøç ôïõ «êå-
ñáõíïâüëïõ ðïëÝìïõ», ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôéò âáèéÝò êáé áðïôåëåóìáôéêÝò äéåéóäý-
óåéò, ãéá ôçí áðïêïðÞ ôùí ïäþí áíåöïäéáóìïý, ôïí åãêëùâéóìü ôùí óôñáôåõìÜôùí êáé ôçí
êáôÜññåõóç ôïõ ìåôþðïõ.
15. Ç ðñïçãçèåßóá óõìöùíßá ôïõ ÌïíÜ÷ïõ ôçí 30-9-1938 Þôáí ç ïëÝèñéá ðïëéôéêÞ ðñÜîç ôùí
åõñùðáúêþí äõíÜìåùí, ðïõ Üíïéîå ôçí ðüñôá ôïõ ðïëÝìïõ. Ôüóïí ç ÷ëéáñÞ óôÜóç ôùí Áã-
ãëï-ãÜëëùí, üóï êáé óõìâéâáóôéêÞ ðáñÝìâáóç ôïõ ðñïÝäñïõ ôùí ÇÐÁ Öñáíãêëßíïõ Ñïý-
óâåëô, ãéá ìéá åéñçíéêÞ äéåõèÝôçóç ôùí åõñùðáúêþí ðñáãìÜôùí, Ýðåéóáí ôï ×ßôëåñ üôé ïé
óýììá÷ïé èá áðÝöåõãáí ôïí ðüëåìï ìå êÜèå ôßìçìá (óå âÜñïò ðÜíôá ôùí ìéêñþí ÷ùñþí),
þóôå íá êáôáëÜâåé üëåò ôéò ãåñìáíüöùíåò ðåñéï÷Ýò ðïõ äéåêäéêïýóå. Ôï Ãáëëéêü ÕÐÅÎ,
åíüøåé ôçò ãåñìáíéêÞò áðåéëÞò êáôÜ ôçò Ôóå÷ïóëïâáêßáò, èá äçëþóåé óôïí ðñÝóâç ôçò
Ïõóïýóêõ ôç 20-7-38, üôé «Ç Ãáëëßá äåí èá Ýêáíå ôïí ðüëåìï ãéá ôçí õðüèåóç ôùí Óïõäç-
ôþí». Êáé ìüíï ìÝóá óôï 1938 áõôÞ ç Ýììåóç óôñáôçãéêÞ ôïõ ×ßôëåñ ôïõ áðÝäùóå áìá÷ç-
ôß óôñáôçãéêÝò êáé âéïìç÷áíéêÝò åêôÜóåéò ìå 10 åêáôïììýñéá õðçêüùí, - óôñáôéùôþí êáé
åñãáôþí (6.750.000 Áõóôñéáêïß êáé 3.500.000 ÔóÝ÷ïé). ÁëëÜ êáé ðÝñáí áõôïý, ï ×ßôëåñ åðé-
æçôïýóå ôïí ðüëåìï. ÁñåôÞ Ôïýíôá –ÖåñãáëÞ «Ç åîùôåñéêÞ ÐïëéôéêÞ ôùí ÌåãÜëùí äõíÜìå-
ùí óôï Ìåóïðüëåìï». É. ÓéäÝñçò, 2000, óåë. 236, 246.
16. David Irving «Ï ðüëåìïò ôïõ ×ßôëåñ», ôüìïò 2ïò, óåë 830

90 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
 Σε ό,τι αφορά ειδικά το áåñïðïñé-
êü äüãìá της Γερμανίας, η πολιτική η-
γεσία (ο Χίτλερ), αγνόησε συνειδητά
τη óôñáôçãéêÞ παράμετρο του αερο-
πορικού πολέμου, με αποτέλεσμα να
ευρεθεί τελείως απροπαράσκευος για
μια óôñáôçãéêÞ αεροπορική μάχη κα-
τά της Βρετανίας. Πρακτικά η γερμα-
νική αεροπορία απέτυχε στην κατα-
στολή της βιομηχανικής, αμυντικής,
συγκοινωνιακής και επικοινωνιακής
υποδομής (σύστημα αεράμυνας
Radar) της Βρετανίας, αυτοσχεδιάζο-
ντας μεταξύ της εναέριας τακτικής μά-
χης, της μακρόθεν πυραυλικής προ-
σβολής ( ιπτάμενη βόμβα V1, πυραυ-
λικό σύστημα V2), και μιας ανέφικτης
αποβατικής σύλληψης, για την κατά-
κτηση της Βρετανικής νήσου. Αυτό,
στη βάση μιας έμμονης ιδέας του Χί-
τλερ, για μια πολιτική σύμπραξη της
Βρετανίας, μετά τη πτώση της Γαλ-
λίας. Η Βρετανία μπόρεσε έτσι να συ-
γκεντρώσει μια πρωτοφανή διασυμ-
μαχική αποβατική δύναμη επί του ε-
δάφους της, η οποία, παράλληλα με το
Ρωσικό Στρατό, θα επέφερε ένα αμφί-
πλευρο και τελειωτικό πλήγμα κατά
της Γερμανίας? πραγματώνοντας έτσι
την προφητική άποψη του Βρετανού
γεωγράφου Harold Mac Kinder
(1914), ότι στην τελική επίθεση από
την περιφέρεια (Αμερική, Αφρική)
κατά της ευρωπαϊκής ηπείρου, η Βρε-
τανία θα αποτελέσει το «áåñïðëá-
íïöüñï» των συμμάχων. Ο Χίτλερ, α-
κόμη και στην προχωρημένη εξέλιξη
του Ρωσικού μετώπου (υποχώρηση Ά-
νοιξης 1944) θα παραμείνει δογματι-
κά προσηλωμένος στην ιδέα, ότι ï ðü-
ëåìïò êåñäßæåôáé ìå ôá Üñìáôá ìÜ÷çò
êáé ôá áõôïêéíïýìåíá ðõñïâüëá?, ότι
«ç áåñïðïñßá äåí ìðïñåß íá êåñäßóåé
ôïõò ðïëÝìïõò» και ότι «ç áðïóôïëÞ
ôçò åßíáé íá ðñïóôáôåýåé ôç óåéñÜ ðá-
ñáãùãÞò ôùí áñìÜôùí ìÜ÷çò». Αυτό
το τελευταίο σημείο, περί αποστολής
της αεροπορίας, θα αποκλείσει ορι-
στικά την ιδέα ενός ανεξάρτητου
óôñáôçãéêïý áåñïðïñéêïý ðïëÝìïõ,
μέχρι πέρατος του Β΄ΠΠ.
Ç ÉôáëéêÞ αεροπορία, παρότι α-
ξιόλογη, θα διεξάγει το Β΄ΠΠ με τις α-
εροπορικές δυνάμεις της διεσπαρμέ-
νες, να ενεργούν υπό τη διοίκηση και
επ’ ωφελεία των χερσαίων στρατιωτι-
κών Σχηματισμών. Ο πόλεμος στη Β.
Αφρική θα κερδισθεί από τους Βρετα-
νούς, χάρη στη συγκεντρωτική χρησι-
μοποίηση των τακτικών αεροπορικών
τους δυνάμεων στο πεδίο της μάχης,
για την επίτευξη μιας μόνιμης áåñïðï-
ñéêÞò õðåñï÷Þò. Αντίθετα, οι Βρετα-
νοί απώλεσαν τη μάχη της Κρήτης, ε-
ναντίον της Γερμανικής αεραποβατι-
κής δύναμης, ελλείψει αεροπορικής υ-
περοχής - ένα απαραίτητο στοιχείο,
ως απεδείχθη, για τον αερο-θαλάσσιο
έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου.
Ç ÓïâéåôéêÞ αεροπορία από την
πλευρά της, παρότι διαθέτουσα, από
τον καιρό του μεσοπολέμου, μια επαρ-
κή αναλογία βομβαρδιστικών αερο-
σκαφών (40% του συνόλου), θα ανα-
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 91
 γκαστεί, υπό την
πίεση της Γερ-
μανικής περί-
σφιξης, θα
διαθέσει το αε-
ροπορικό δυνα-
μικό της, απο-
κλειστικά, για
την άμεση υπο-
GUDERIAN, Heinz Wilhelm
στήριξη των χερ-
σαίων επιχειρήσε-
ων. Σαν αποτέλεσμα, καμιά από τις α-
ντιμαχόμενες δυνάμεις (Ρωσία- Γερ-
μανία) δεν κατόρθωσε να καθηλώσει
την αντίπαλη βιομηχανική παραγωγή,
στο πλαίσιο ενός óôñáôçãéêïý áåñï-
ðïñéêïý πολέμου.
Ôï Ãáëëéêü στρατιωτικό δόγμα, ό-
πως διαμορφώθηκε στη διάρκεια του
Μεσοπολέμου, παρέμεινε και πάλι á-
ìõíôéêü. Η βασική γραμμή ενός νέου
πολέμου με τη Γερμανία προέβλεπε τη
σταθερή άμυνα επί των Γαλλο-γερμα-
νικών συνόρων, στο μήκος της γραμ-
μής Μαζινό, για την εξοικονόμηση δυ-
νάμεων, και τη διάθεση των πλέον τα-
χυκινήτων δυνάμεων στο ευπαθές βό-
ρειο μέτωπο των Κάτω Χωρών - με τη
συμπαράσταση πάντα του συμμαχικού
παράγοντα της Βρετανίας. Η δήλωση
ουδετερότητας του Βελγίου (1939) α-
νέτρεψε άρδην τα πολιτικά δεδομένα
της Γαλλικής άμυνας, για μια προπα-
ρασκευασμένη άμυνα εντός του Βελ-
γικού εδάφους, σε συνεργασία με το
17. Ï åëéãìüò ÃêïõíôÝñéáí Þôáí ðáñÜôïëìïò êáé «áíïñèüäïîïò» ãéá ôçí éó÷ýïõóá ôáêôéêÞ ðå-
92 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
Βελγικό και Βρετανικό παράγοντα.
Το δεδομένο για τη σχεδίαση της γαλ-
λικής άμυνας είναι ότι οι Γερμανοί θα
κατευθύνουν και πάλι την κύρια προ-
σπάθεια στο Βελγικό πεδινό διάδρο-
μο, όπου και προσανατόλισαν τις πλέ-
ον ταχυκίνητες δυνάμεις τους - μια λο-
γική αμυντική σύλληψη, που ανέτρεψε
άρδην ο ριψοκίνδυνος γερμανικός
σχεδιασμός, όσον εξίσου και η ριψο-
κίνδυνη τακτική των αρματικών σχη-
ματισμών του Γκουντέριαν. Το πρώ-
τον ο ριψοκίνδυνος αρματικός ελιγμός
του Γερμανικού Επιτελείου μέσω των
Αρδεννών, με τρία μηχανικίνητα Σώ-
ματα Στρατού (κατά τον άξονα Λου-
ξεμβούργο-Σεντάν) το δεύτερο το
στρατηγικό τάλαντο του διοικητή
εμπροσθοφυλακής Στρατηγού Γκου-
ντέριαν, που προήλασε ακάθεκτος
προς δυσμάς, εντός του γαλλικού εδά-
φους, με ένα ρυθμό που αιφνιδίασε τη
Γαλλική άμυνα, όσο και καταθορύβη-
σε τη Γερμανική ιεραρχία, για την πα-
ράτολμη καταστρατήγηση των όρων
«áóöáëåßáò» του όλου ελιγμού πλέον
αυτού, το στρατηγικό τάλαντο του
Γκουντέριαν, που, με δεδομένη την ε-
μπειρία της μάχης κατά της Πολωνίας,
συμπαρέσυρε την Ομάδα Στρατιών
Ρούστεντ σε ένα, άνευ προηγουμένου,
στρατηγικό ελιγμό, στα νώτα των συμ-
μαχικών δυνάμεων, για τον ολικό τους
εγκλεισμό, που απέδωσε τη σύντομη
νίκη των γερμανικών όπλων.17 Η
στρατιωτική πραγματικότητα, που έ-
κρινε τον πόλεμο της Γαλλίας, συνί-
σταται κύρια στην έλλειψη μιας υπο-
λογίσιμης και συγκροτημένης μηχανο-
κινήτου δυνάμεως (στο ανάλογο της
Γερμανικής), για τη συγκρότηση μιας
ταχυκίνητης εφεδρείας, ικανής να ε-
πέμβει οπουδήποτε του μετώπου και
να ανακόψει την αρματική ορμή του
Στρατηγού Γκουντέριαν. Παράλληλα,
το χρονοβόρο σύστημα επιστράτευσης
της Γαλλίας απέκλεισε κάθε επιθετική
δυνατότητα κατά των Γερμανών, τόσο
για την ανακούφιση της μαχόμενης
συμμάχου Πολωνίας (Σεπ. 1939), όσο,
κύρια, για την αντιμετώπιση της ρα-
γδαίας εξέλιξης του «êåñáõíïâüëïõ
ðïëÝìïõ» εντός του εδάφους της ενός
ραγδαίου και παράτολμου πολέμου
κινήσεων, που ανέτρεψε τη στρατηγι-
κή έννοια του ÷ñüíïõ και τον πολεμι-
κό σχεδιασμό της γαλλικής άμυνας.
Πέραν των όποιων σχεδιασμών και
πολεμικών ενεργειών, μη λησμονούμε
τον Κλαουζεβίτσειο χρησμό της «áâå-
âáéüôçôáò ôùí ðïëÝìùí», που σαν άλ-
λη Δαμόκλειος σπάθη θα επικρέμαται
πάντα των κεφαλών των εμπολέμων.18
Σε ό,τι αφορά ειδικά το áåñïðïñéêü
äüãìá της Γαλλίας και παρά την
πλήρη ενσωμάτωση της νέας τεχνολο-
γίας –αν όχι σε βαθμό ανάλογο της
Γερμανικής δύναμης- καμιά ουσιαστι-
κή ανανέωση δε σημειώθηκε στο
óôñáôéùôéêü, όσο και áåñïðïñéêü
äüãìá της Γαλλίας όπου η Γαλλική αε-
ροπορία παρέμεινε καθηλωμένη στο
βοηθητικό ρόλο υποστήριξης της επί-
γειας μάχης. Τελικά η Γαλλική αερο-
πορία, δεδομένης της άμεσης πτώσης
του Γαλλικού μετώπου, δεν θα μας
δώσει δείγματα τεχνολογικής ή δογ-
ματικής εξέλιξης στη διάρκεια του
Β΄ΠΠ. Θα επισημάνουμε εντούτοις τις
προηγμένες απόψεις του στρατηγιστή
Συνταγματάρχη Charles De Gaulle,
για την επίδραση της τεχνολογίας (άρ-
ματα, αεροπορία) στη στρατιωτική
δογματική των επερχόμενων πολέ-
μων, όπως τις διατύπωσε στα στρατιω-
τικά του συγγράμματα στη διάρκεια
του Μεσοπολέμου.19
Ôï Âñåôáíéêü στρατιωτικό δόγμα,
όπως αυτό προωθήθηκε από την πολι-
τική ηγεσία, ήταν αυτό της áðïôñï-
ðÞò. Η βρετανική ηγεσία, ενόψει των
διαφαινομένων δυνατοτήτων της γερ-
μανικής πολεμικής μηχανής, είχε ε-

äßïõ ìÜ÷çò, ðïõ ðñïÝâëåðå ôç óõíå÷Þ õðïóôÞñéîç ðõñïâïëéêïý êáé ôçí áóöÜëåéá ðëåõ-
ñþí áðü ôï ðåæéêü. Ï áéöíéäéáóìüò ôçò ôá÷åßáò ðñïÝëáóçò êáé ç -åí åðéãíþóåé- ôïëìçñÞ å-
íÝñãåéá õðåñêÜëõøáí ôïõò üñïõò áóöáëåßáò ôïõ óôñáôçãéêïý áõôïý åëéãìïý.
18. Ï äéïéêçôÞò ôùí äéáóõììá÷éêþí äõíÜìåùí ÓôñáôÜñ÷çò Maurice Gustave Gamelain (èåùñç-
èåßò êáé õðáßôéïò ôçò ÃáëëéêÞò Þôôáò) èá áìöéóâçôÞóåé ôïí ïëéêü ó÷åäéáóìü ôïõ ãåñìáíé-
êïý åëéãìïý ôïõ ÓåíôÜí, ãéá íá áðïäþóåé ôçí åðéôõ÷ßá ôïõ óôéò åõíïúêÝò (ãéá ôïõò ãåñìá-
íïýò) åîåëßîåéò, -÷ùñßò êáé íá áíáéñåß ôç óôñáôçãéêÞ éêáíüôçôá ôùí Ãåñìáíþí óôñáôçãþí.
L. Hart, ôüìïò É, óåë. 89.
19. “La Discorde chez l’ ennemi” 1924, “Le Fil de l’epée” 1932, “Vers l’ Armée de metier”
1934. Benjamin Frankel (ed) « The Cald War, 1945-1991», Vol. 1, p.185

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 93
 γκαίρως
εκτιμήσει
ότι η κύ-
ρια μάχη
της Βρε-
τανίας θα
δίνονταν,
αυτή τη
φορά, επί
Karl von Clausewitz
του μητροπολι-
τικού εδάφους, με κύριο όπλο την αε-
ροπορία. Η ðïëéôéêï-óôñáôéùôéêÞ ï-
ëïêëÞñùóç και ο áíáíåùôéêüò ÷áñá-
êôÞñáò του Βρετανικού αμυντικού
δόγματος, με την ισχυρή μαχητική αε-
ροπορία της RAF και το όλο σύστημα
αεράμυνας στο ρόλο μιας αμυντικής
ασπίδας του μητροπολιτικού χώρου,
θα συντελεστεί από το 1934 και υπό
την πίεση επιβολής της πολιτικής η-
γεσίας. Αυτό, σε πείσμα της στρατιω-
τικής ιεραρχίας της RAF, η οποία
προσέβλεπε σε ένα åðéèåôéêü áåñïðï-
ñéêü äüãìá, καθώς καé της Ναυτικής
ηγεσίας, η οποία προσέβλεπε, και αυ-
τή, στην παραδοσιακή κυριαρχία των
θαλασσών, για τη διασύνδεση των α-
ποικιών με τη μητρόπολη. Όμως, -σε
αντίθεση με το αίτημα του Α΄ΠΠ, ό-
που η Γερμανία θα απειλούσε τη Βρε-
τανική Ινδία, μέσω της οθωμανικής
Μεσοποταμίας και του Ινδικού-, το
πραγματικό αίτημα του επερχόμενου
πολέμου ήταν η άμυνα του μητροπολι-
τικού χώρου της Βρετανίας και η δια-
φύλαξη των αποικιακών κεκτημένων
της, για την εκμετάλλευση των οικονο-
μικών και δημογραφικών πηγών τους,
ώστε να αντέξει σε ένα μακροχρόνιο
πόλεμο κατατριβής.20 Συναφώς η πο-
λιτική ηγεσία της Βρετανίας ελάχιστα
υπολόγιζε στην άμυνα της χώρας επί
της Ευρωπαϊκής ηπείρου, στο πλαίσιο
των πολλαπλών συμμαχιών και συμ-
φωνιών αμοιβαίας βοηθείας (σε
πλαίσιο Casus foederis), μεταξύ των

20. ÓçìåéùôÝïí üôé ç Ãåñìáíßá êáôÜ ôï ´ÐÐ óôü÷åõå ìüíï óôéò åõñùðáúêÝò êáôáêôÞóåéò (Ãáë-
ëßá, Ìåóåõñþðç, Ñùóßá) êáé óå ðïëý áðþôåñï ÷ñüíï óôéò õðåñðüíôéåò ÂñåôáíéêÝò áðïé-
êßåò.
21. 1/ Óõìöùíßá Áìïéâáßáò Âïçèåßáò ìåôáîý Âñåôáíßáò –Ðïëùíßáò, Ëïíäßíï, 25 Áõã. 1939.
2/ Ðñùôüêïëëï áìïéâáßáò Âïçèåßáò ìåôáîý Ãáëëßáò- Ðïëùíßáò, 4 Óåð. 1939. 3/ Åðß ôïõ é-
äßïõ èÝìáôïò ðñïûðÞñ÷å ç ÐïëéôéêÞ Óõìöùíßá Ãáëëßáò-Ðïëùíßáò ôçò 19çò Öåâ. 1921, ãéá
«áìïéâáßá, áðïôåëåóìáôéêÞ êáé ôá÷åßá ðáñï÷Þ âïçèåßáò êáé áðü êïéíïý äñÜóçò», óôçí ðå-
ñßðôùóç ðñïðáñáóêåõáóôéêþí åðéèåôéêþí êéíÞóåùí ôçò Ãåñìáíßáò (åðéóôñÜôåõóç ê.ë.ð.:
Üñèñï 1). 4/ ÓõíèÞêç Áìïéâáßáò Áóöáëåßáò ìåôáîý Ãáëëßáò-Ðïëùíßáò, Locarno, 16 Ïêô.
1925, óôï ðëáßóéï ôçò óõíüäïõ ôçò Êïéíùíßáò ôùí Åèíþí. 5/ ÓõíèÞêç áìïéâáßáò âïçèåßáò
Ãáëëßáò –Âñåôáíßáò, 28 Éïõí. 1919, (çìÝñá õðïãñáöÞò ôçò ÓõíèÞêçò ÅéñÞíçò ôùí Âåñóáë-
ëéþí) óôçí ðåñßðôùóç áðñüêëçôùí åðéèåôéêþí (óôñáôéùôéêþí) êéíÞóåùí ôçò Ãåñìáíßáò, êá-
ôÜ ðáñÜâáóç ôùí 42, 43 êáé 44 ôçò ÓõíèÞêçò ÅéñÞíçò ôùí Âåñóáëëéþí. 6/ ÓõíèÞêç
Áìïéâáßáò Áóöáëåßáò ìåôáîý Âñåôáíßáò (Ç.Â.), Âåëãßïõ, Ãåñìáíßáò êáé Éôáëßáò, Locarno,
16 Ïêô. 1925, ìå áíáöïñÜ óôïõò ðåñéïñéóìïýò ôùí Üèñùí 42 êáé 43 ôçò ÓõíèÞêçò ôùí
Âåñóáëëéþí, Ýíáíôé ôçò Ãåñìáíßáò.
J.A.S. Granville and Bernard Vasserstein (ed) “The Major International Treaties of the
Twentieth Century”, “Routledge”, London, 2001, Vol. I, pp. 100, 112, 145, 158-162, 223-225,

94 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
δυνάμεων Βρετανίας, Γαλλίας, Βελγί-
ου και Πολωνίας21. Όπως, εκ των
πραγμάτων, αποδείχθηκε, η επιβίωση
της Βρετανίας θα στηρίζονταν, αυτή
τη φορά, σε ένα αξιόπιστο στρατιωτι-
κό δόγμα, áðïôñïðÞò, με ουσιώδες
στοιχείο την αεροπορική δύναμη η ο-
ποία θα έπρεπε να εξασφαλίσει τη μη-
τροπολιτική Βρετανία με τη βιομηχα-
νική της παραγωγή και το ανθρώπινο
δυναμικό από τις αεροπορικές επιθέ-
σεις της γερμανικής LUFTWAFFE,
χωρίς την άμεση εξάρτηση από τη
Γαλλική άμυνα επί της ευρωπαϊκής η-
πείρου. O αρχηγός της Αεροπορίας
Στρατάρχης Sir Hugh Downing κα-
τόρθωσε να πείσει τη βρετανική ηγε-
σία να κρατηθούν οι αεροπορικές δυ-
νάμεις στο μητροπολιτικό χώρο, ώστε
να μην αναλωθούν στην ηπειρωτική
μάχη της Γαλλίας, -γεγονός, που, τελι-
κά, έσωσε τη Βρετανία.22 Η βρετανι-
κή RAF, υπό την ηγεσία του Downing,
θα παίξει τον κυρίαρχο ρόλο στην
προστασία της νήσου από τις επιθέ-
σεις της Γερμανικής LUFTWAFFE,
κατά τη περίοδο Ιουλίου –Αυγούστου
– Σεπτεμβρίου 1940,23 στο πλαίσιο του
στρατιωτικού äüãìáôïò ôçò áðïôñï-
ðÞò.
Ïé ÇÐÁ, με την έναρξη του Β΄ΠΠ,
αποτελούν την ισχυρότερη ναυτική
και αεροπορική δύναμη παγκοσμίως.
Από τις αρχές του 20 αιώνα είναι η
πρώτη βιομηχανική δύναμη, με το
30% της παγκόσμιας παραγωγής και
διαθέτει τον πρώτο σε δύναμη υπερ-
πόντιο στόλο και την πρώτη αεροπορι-
κή δύναμη, με τις ανάλογες αεροναυ-
τικές βάσεις και σημεία ελέγχου στο
μήκος του Ειρηνικού? από τη διώρυγα
του Παναμά με την ελέγχουσα νήσο
ÐïõÝñôï Ñßêï επί της Καραϊβικής, τα
νησιά ×áâÜç, Öéëéððßíåò, ÃêïõÜì επί
του Åéñçíéêïý ê.ë.ð. 24
Οι ισχυρές τάσεις áðïìïíùôéóìïý
της κοινής γνώμης, παρά την åðåì-
âáôéêÞ μεταστροφή της πολιτικής ηγε-

22. John Keegan, “Who was who, In World War I”, “Arms and Armour Press” 1978, p.70
23. 1/ Ç áðü èáëÜóóçò åðßèåóç êáôÜ ôçò Âñåôáíßáò Þôáí ðñáêôéêÜ áäýíáôç. 2/ Ôï äüãìá áðï-
ôñïðÞò õéïèåôÞèçêå óå áíôßèåóç ìå ôçí åììïíÞ ôçò çãåóßáò ôçò RAF óå Ýíá åðéèåôéêü áå-
ñïðïñéêü äüãìá ìå ðëÞñç áãíüçóç ôçò óêïðéìüôçôáò ôçò ÂñåôáíéêÞò áåñÜìõíáò. Ï óôñá-
ôÜñ÷çò ôçò ÂñåôáíéêÞò Áåñïðïñßáò Hugh Downing, ìå ôçí õðïóôÞñéîç ôçò ðïëéôéêÞò çãå-
óßáò, êáôÝóôç ï åìðíåõóôÞò ôïõ áåñïðïñéêïý äüãìáôïò, óôá ìÝôñá ìéáò üëùò áîéüðéóôçò
áåñÜìõíáò ôçò ÂñåôáíéêÞò íÞóïõ êáé êÜëõøçò ôïõ óôüëïõ áðü áåñïðïñéêÝò åðéèÝóåéò.
24. Ôï áìåñéêáíéêü åíäéáöÝñïí óôéò åõñùðáúêÝò åîåëßîåéò áñ÷ßæåé ìå ôç çèéêÞ õðïóôÞñéîç ôçò
ÅëëçíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò ôïõ 1821, óõíå÷ßæåé ìå ôïí Éóðáíï-áìåñéêáíéêü ðüëåìï ôïõ 1898,
ìå ôïí ïðïßïí êáèÞëùóáí ôéò ÉóðáíéêÝò öéëïäïîßåò óôï ñüëï ìéáò ðáãêüóìéáò äýíáìçò êáé
áðåêüìéóáí ôéò êôÞóåéò ôùí Öéëéððßíùí êáé ôçò íÞóïõ ÃêïõÜì êáé ôùí Óáìüá åðß ôïõ Åéñç-
íéêïý, ôïí Ýëåã÷ï ôçò Êïýâáò (1902), ôçí êáôï÷Þ ôçò íÞóïõ Ðüñôï- Ñßêï ðñï ôçò ó÷åäéá-
æüìåíçò äéþñõãáò ôïõ ÐáíáìÜ, ôï Ýëåã÷ï ôçò ïðïßáò åîáóöÜëéóå ðñïêáôáâïëéêÜ ìå ôç
Óõìöùíßá ôïõ 1903 ìå ôçí Êïëïìâßá: (åãêáßíéá äéþñõãáò ôï 1914).
25. Ïé ÇÐÁ ïõóéáóôéêÜ «ìðÞêáí» óôï ´ÐÐ ðñïïäåõôéêÜ. Ôï ðñþôïí ìåôÜ ôç ãåñìáíéêÞ åéóâï-
ëÞ óôçí Ðïëùíßá (1-9-‘39) ï Ñïýóâåëô èá ðñïôåßíåé óôï ÊïãêñÝóï (21 Óåð. ‘39) ôçí Üñóç
ôçò ÐñÜîçò Ïõäåôåñüôçôáò ôïõ 1937, ðïõ áðáãüñåõå ôçí åîáãùãÞ ïðëéóìïý óôéò åìðü-

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 95
 σίας, θα την κρατήσουν τις ΗΠΑ σε α-
πόσταση άμεσης συμμετοχής25 από το
Β΄ΠΠ, μέχρι την Ιαπωνική επίθεση
στο ναύσταθμο του Πέρλ Χάμπορ των
νήσων της Χαβάης επί του Ειρηνικού
(7 Δεκ. 1941). Την 8η Δεκ. 1941 οι Η-
ΠΑ θα εισέλθουν στον πόλεμο, - κύ-
ρια με την τεχνολογία τους (ναυτικές
και αεροπορικές δυνάμεις) και λιγό-
τερο με τις χερσαίες δυνάμεις τους.26
Το αμερικανικό αυτό οιονεί äüãìá της
εξοικονόμησης του ανθρώπινου δυνα-
μικού, μέσω της τεχνολογίας, παραμέ-
νει σε πλήρη ισχύ μέχρι σήμερα.
Ç Éáðùíßá είναι η άλλη ανερχόμενη
βιομηχανική και στρατιωτική δύναμη
του Δυτικού Ειρηνικού, με κυριαρχικές
βλέψεις στον ευρύτερο χώρο της, που
θα τη φέρουν αντιμέτωπη με την εκεί-
θεν του Ειρηνικού Αμερικανική Δύνα-
μη, που έχει ήδη εκδηλώσει τα άμεσα
τα αποικιακά της ενδιαφέροντα στην
Κίνα και τον ευρύτερο χώρο της Αν. Α-
σίας. Οι ΗΠΑ από τα τέλη του 19ου
αιώνα θα σηματοδοτήσουν, με διαδοχι-
κές κατακτήσεις, το θαλάσσιο δρόμο
τους προς τη Δυτική ακτή του Ειρηνι-
κού, για την κατάκτηση των μεγάλων
αγορών της Ανατολικής Ασίας.
Η Ιαπωνική Αυτοκρατορία, από
τις αρχές του 20ού αιώνα αποτελεί την
ισχυρότερη θαλάσσια δύναμη της Α-
νατολικής Ασίας και μια εξίσου αξιό-
λογη χερσαία δύναμη, που θα επεκτεί-
νει την κυριαρχία της στη γειτονική
νησιωτική και ηπειρωτική περιοχή.
Το 1902, στο πλαίσιο της σύναψης
βραχύβιας συμμαχίας με την Βρετανί-
α, η τελευταία θα αναγνωρίσει τα Ια-
πωνικά ενδιαφέροντα στη Μαντζουρί-
α και την Κορέα. Με την κατανίκηση
του ρωσικού στόλου στα Στενά της
Τσουσίμα (27 Μαϊ. 1905) και την υπο-
γραφή της Συνθήκης του Πόρτσμουθ
(5 Σεπ. 1905) η Ιαπωνία θα αποσπά-
σει από τη Ρωσία τη νότια Σαχαλίνη
και το λιμένα του Πόρτ Αρθούρ. Η
Ρωσία θα παραιτηθεί των αξιώσεών
της στην Κορέα, την οποία και θα
προσαρτήσει οριστικά η Ιαπωνία το
1910, εκτοπίζοντας ουσιαστικά τη Ρω-
σία από το χώρο της Αν. Ασίας. Στις
24 Αυγούστου 1914 (λίγο μετά την έ-
ναρξη του Α΄ΠΠ) η Ιαπωνία θα κηρύ-

ëåìåò ÷þñåò. Óôç óõíÝ÷åéá ìå ôçí ðþëçóç üðëùí óôç Âñåôáíßá, óå âÜóç «ôïéò ìåôñçôïßò»
êáé áðü ôçò åéóüäïõ ôçò óôïí ðüëåìï (ÌÜéïò 1940) ìå ôï óýóôçìá äáíåéóìïý “lend-lease”.
Óôéò 29 Äåê. 1940 ï ðñüåäñïò Ñïýóâåëô èá äéáêçñýîåé üôé ïé ÇÐÁ áðïôåëïýí ôï «ïðëïóôÜ-
óéï ôçò Äçìïêñáôßáò». Ãéá íá äéáèÝóåé áõîáíüìåíá óôç Ì. Âñåôáíßá êáé Üëëåò ÷þñåò ôïõò
áìåñéêáíéêïýò ðüñïõò êáé ðïëåìéêÞ ðáñáãùãÞ - ðëïßá , áåñïóêÜöç, Üñìáôá, ðõñïâüëá,
õëéêÜ êáé åöüäéá,- óôï óêïðü ôçò áðïêáôÜóôáóçò åíüò åëåýèåñïõ êüóìïõ, êáèéóôþíôáò
ïõóéáóôéêÜ ôéò ÇÐÁ åìðüëåìç äýíáìç. «Isolationism, Opposing Viewpoints” Greenhaven
Press, Inc., 1995, pp.123-179.
26. Ï ðñüåäñïò Öñ. Ñïýóâåëô, óå óõíåñãáóßá ìå ôï óôñáôçãéóôÞ -óôñáôçãü George Marshal,
ðåñéüñéóáí ôçí áìåñéêáíéêÞ óõíåéóöïñÜ óå 90 ìåñáñ÷ßåò, Ýíáíôé ôùí óõíïëéêÜ åêôéìþìå-
íùí 215 ìåñáñ÷éþí, ãéá ôá ìÝôùðá ôçò Ãåñìáíßáò óôçí Åõñþðç êáé Éáðùíßáò óôçí Áí. Áóß-
á. John Lewis Gaddis “Strategies of Containment”, Oxford University Press, 1982, pp. 6-7.

96 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ξει τον πόλεμο κατά της Γερμανίας,
προκειμένου να υφαρπάξει τις αποι-
κιακές κτήσεις της στην Άπω Ανατο-
λή.27 Η Σύσκεψη Ειρήνης των Παρισί-
ων (18 Ιαν. 1919) θα κατοχυρώσει με
åíôïëÞ τις νησιωτικές κατακτήσεις της
Ιαπωνίας, αφήνοντας σε εκκρεμότητα
το κυριαρχικό τους καθεστώς, όσο και
αυτό της Κίνας. Το όλο ζήτημα θα με-
τατεθεί στη Óýóêåøç ôçò ÏõÜóéãêôïí
(Νοε. 1921- Φεβ.1922), μεταξύ των
χωρών με ενδιαφέροντα στον Ειρηνι-
κό και ερήμην της Ρωσίας. Η Συνθήκη
της 6ης Φεβ. 1922 μεταξύ των 9 δυνά-
μεων του Ειρηνικού28 θα θέσει όρια
στους ναυτικούς εξοπλισμούς και την
επέκταση των λιμένων του Ειρηνικού,
- με εξαίρεση τον αμερικανικό ναύ-
σταθμο της Χαβάης-, σε μια χαλαρή
προσπάθεια να «ανορθώσει» την ακε-
ραιότητα και ανεξαρτησία της Κίνας, -
πρακτικά εξασφαλίζοντας τα αυτόθι
προνόμια των Ευρωπαϊκών δυνάμεων
και των ΗΠΑ. Οι ευρω-αμερικανικές
δυνάμεις θα αποδεχτούν τις νέες ι-
σορροπίες στον Ανατολικό Ασιατικό
χώρο και θα αναγνωρίσουν στην Ια-
πωνία όλα τα προνόμια των ευρωπαϊ-
κών δυνάμεων επί της Κίνας.
Ìå ôçí Ýíáñîç ôïõ ´ÐÐ η Ιαπωνία
διαθέτει τη μεγαλύτερη και πλέον
σύγχρονη και άρτια εκπαιδευμένη αε-
ρο-ναυτική δύναμη στον Ειρηνικό, με
αεροπλανοφόρα και μια αξιόμαχη αε-
ροπορική δύναμη, που υπερτερεί σε
μέγεθος, αυτονομία, εκπαίδευση, χω-
ρική συγκέντρωση και επιχειρησιακή
ολοκλήρωση. Η ναυτική της δύναμη
είναι μεγαλύτερη από το σύνολο των
ευρω-αμερικανικών δυνάμεων του Ει-
ρηνικού. Ανάλογα και μια χερσαία
δύναμη, άρτια εκπαιδευμένη στις α-
ποβατικές επιχειρήσεις και τις ιδιαί-
τερες εδαφικές και τροπικές κλιματο-
λογικές συνθήκες του Νοτιο-ανατολι-
κού Ασιατικού χώρου.29

27. ÍÞóïé Êáñïëßíåò, ÌÜñóáëë, ÌáñéÜíåò, ôïõò ëéìÝíåò ÔóéíãêôÜï êáé ÊéÜïôóÜï åðß ôçò Êéíå-
æéêÞò áêôÞò.
28. Âñåôáíßá, Ãáëëßá, Éôáëßá, Éáðùíßá, ÇÐÁ, Êßíá, Ïëëáíäßá, ÂÝëãéï, Ðïñôïãáëßá.
29. Ïé ÉÜðùíåò óå áðüëõôïõò áñéèìïýò Ý÷ïõí 232 ìïíÜäåò åðéöáíåßáò Ýíáíôé 219 ôùí ÓõììÜ-
÷ùí (Âñåôáíßáò, ÇÐÁ, Ïëëáíäßáò, Ãáëëßáò (ôïõ Âéóý) êáé õðåñÝ÷ïõí óå áåñïðëáíïöüñá:
10 Ýíáíôé 3 ôùí ÇÐÁ. ÐëÝïí áõôïý ïé êýñéåò íáõôéêÝò âÜóåéò ôùí ÇÐÁ êáé ôçò Âñåôáíßáò
(ÐÝñë-×Üìðïñ, Óéãêáìðïýñç) áðÝ÷ïõí ìåôáîý ôïõò 6.000 íáõôéêÜ ìßëéá. Ï áåñïðïñéêüò
óôüëïò ôùí Éáðþíùí áñéèìåß 700 áåñïóêÜöç ðñþôçò ãñáììÞò, ðëÝïí 480 íáõôéêÜ áåñï-
óêÜöç êáé 360 åîïðëéóìÝíá ìå áåñïôïñðßëåò ãéá ôçí åðßèåóç êáôÜ ôïõ Ðåñë-×Üìðïñ. Ôá
êáôáäéùêôéêÜ áåñïóêÜöç «Æåñü» ìå åìâÝëåéá 725 ÷éëéïìÝôñùí ìðïñïýí íá åðé÷åéñïýí áðü
ôç âÜóç ôçò Öïñìüæáò óôéò Öéëéððßíåò (óýíïëï 1450 ÷éë.) Ïé Óýììá÷ïé äéáèÝôïõí áåñïóêÜ-
öç ùò åîÞò: Ïé ÇÐÁ 307 óôéò Öéëéððßíåò, åê ôùí ïðïßùí 35 âïìâáñäéóôéêÜ ìáêñÜò áêôßíïò
äñÜóåùò Â-17. Ïé Âñåôáíïß 158 á/öç áðçñ÷áéùìÝíá êáé ïé Ïëëáíäïß 144 óôá åäÜöç ôïõò.
Ï óôñáôüò îçñÜò ôùí Éáðþíùí áñéèìåß óõíïëéêÜ 400.000, åê ôùí ïðïßùí 250.000 ðñþôçò
ãñáììÞò, Ýíáíôé õðïëïãéæüìåíùí 134.000 óõíïëéêÜ ôùí Âñåôáíþí, 31.000 ôùí ÇÐÁ êáé
110.000 ÖéëéððéíÝæùí, 25.000 Ïëëáíäþí êáé 40.000 ôïðéêþí åèíïöñïõñþí, - üëùí áõôþí
ôùí äõíÜìåùí êáôåóðáñìÝíùí êáé åðé÷åéñçóéáêÜ áíåîÜñôçôùí. Lidel Hart, «Éóôïñßá ôïõ
ÄåõôÝñïõ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ», ôüìïò É, Êåö. 16.

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 97
 Σαν επικρατέστερη απειλή στην
Αν. Ασία, η αμυντική πολιτική της Ια-
πωνίας αξιολογεί τις ΗΠΑ παρότι δεν
παραβλέπει τη χερσαία Ρωσική απει-
λή στην Άπω Ανατολή, αναφορικά με
τις Ιαπωνικές βλέψεις σε βάρος της
Κίνας. Η Ιαπωνία είναι αποφασισμέ-
νη για μια απόλυτη κυριαρχία στη
«óöáßñá ìéáò áðüëõôçò åõçìåñßáò ôçò
ÁíáôïëéêÞò Áóßáò».
Ο αμερικανός πλοίαρχος A.T.
Mahan και ο στρατιωτικός γεωγράφος
της Γερμανίας Karl Haushofer έχουν
ήδη μελετήσει επί τόπου, από την περί-
οδο του Μεσοπολέμου, τη στρατηγική
της ανερχόμενης Ιαπωνικής δύναμης.
Η Ιαπωνία του ευρωπαϊκού Μεσοπο-
λέμου έχει πολλά κοινά σημεία με τη
Γερμανία. Είναι φανερό ότι Γερμανία
και Ιαπωνία βρίσκονται εξίσου αντι-
μέτωπες με τη μεγάλη αμερικανική δύ-
ναμη, η οποία, - παρά τις αντιφατικές
της εκφάνσεις, μεταξύ áðïìïíùôéóìïý
και åðåìâáôéóìïý-, έχει κατασκευάσει
τον πρώτο σε δύναμη στόλο ανοιχτών
θαλασσών, για την κατοχύρωση των
ενδιαφερόντων της τόσο στην Άπω Α-
νατολή, όσο και στην ευρωπαϊκή ήπει-
ρο.30 Μέρος του στόλου αυτού ναυλο-
χεί στην προκεχωρημένη αεροναυτική
βάση των νήσων Χαβάη, στο μέσο του
Ειρηνικού, σηματοδοτώντας τα άμεσα
ενδιαφέροντα των ΗΠΑ στην Ανατο-
λική Ασία η αμερικανική απειλή προ
των πυλών της Ιαπωνίας.
Την 27η Σεπ. 1940 Ιαπωνία θα υπο-
γράψει το τριμερές Σύμφωνο με τη
Γερμανία και Ιταλία. Στις 7 Δεκ. 1941,
με μια αεροναυτική επιχείρηση, πρω-
τοφανή στα αερο-ναυτικά χρονικά, θα

30. Ï ãåùóôñáôçãéêüò Ðëïßáñ÷ïò Á.Ô. Mahan (1840-1914), èá ðåßóåé ôçí ôïí ðñüåäñï Ñïý-
óâåëô üôé, ðñïêåéìÝíïõ ïé ÇÐÁ íá áíáäåé÷èïýí óå ðáãêüóìéá äýíáìç, èá ðñÝðåé íá êáôá-
óôïýí ìéá ðñþôç, óå éó÷ý. èáëÜóóéá äýíáìç. Åßíáé èéáóþôçò ôïõ éóôïñéêïý ðåðñùìÝíïõ
ôùí ÌåãÜëùí ÄõíÜìåùí êáé ôçò áíÜãêçò êáôßó÷õóçò åðß ôùí áäõíÜôùí êñáôþí, ìÝóù ôïõ
ðïëÝìïõ, -åíüò öõóéêïý, üóï êáé «åõåñãåôéêïý» ãåãïíüôïò, ðïõ ðñïÜãåé ôïí ðïëéôéóìü.
ÌåëåôÞèçêå áðü ôïõò Âñåôáíïýò, ÉÜðùíåò, Ãåñìáíïýò êáé Áìåñéêáíïýò êáé èåùñåßôáé ï
åõáããåëéóôÞò ôçò ÈáëÜóóéáò Éó÷ýïò.
Ï Ýôåñïò ôùí áìåñéêáíþí ãåùðïëéôéêþí Nicolas Spykman èá åðéóçìÜíåé óôçí áìåñéêáíéêÞ
äéïßêçóç, üôé ç áóöÜëåéá ôùí ÇÐÁ âñßóêåôáé åðß ôçò åõñùðáúêÞò çðåßñïõ. Èá åðéóçìÜíåé
åðßóçò óôç óðïõäáéüôçôá ôçò ðáñÜêôéáò åõñáóéáôéêÞò ðåñéìÝôñïõ: Ñimland, ç êáôï÷Þ ôçò
ïðïßáò èá åîáóöÜëéæå óôéò èáëÜóóéåò äõíÜìåéò ôçí êõñéáñ÷ßá ôçò Åõñáóßáò, ðåñáéôÝñù
ôçí ðáãêüóìéá êõñéáñ÷ßá. Óôñáôçãüò ÏñÝóôçò ÂéäÜëçò: «Ôï Óýã÷ñïíï Ãåùðïëéôéêü Ðåñé-
âÜëëïí êáé ç ÅèíéêÞ ìáò ¢ìõíá», «ÅëëçíéêÞ ÅõñùåêäïñéêÞ», 1988, ó. 30.
Ï Ãåñìáíüò ãåùãñÜöïò-ãåùðïëéôéêüò Karl Çaushofer èá ðáßîåé Ýíá óçìáíôéêü ñüëï óôç
ãåùðïëéôéêÞ ðáéäåßá ôùí ×ßôëåñ êáé Ñïýíôïëö ¸ò. ×ùñßò íá áößóôáôáé áðü ôïí – ü÷é êáèá-
ñÜ áêáäçìáúêü- ÷þñï ôçò ãåùðïëéôéêÞò, õðïäåßêíõå ôï ìåßæïíá åõñùðáúêü ñüëï ôçò Ãåñ-
ìáíßá óôçí Åõñþðç, áíôßóôïé÷á ôçò Éáðùíßáò óôçí ¢ðù ÁíáôïëÞ, óáí äýï äõíÜìåùí ðïõ
èá õðïêáèéóôïýóáí ôç Âñåôáíßá óôïí ðáãêüóìéï ñõèìéóôéêü ñüëï ôïõò. Ç êáèáßìáîç ôçò
åõñùðáúêÞò çðåßñïõ, êáôÜ ôï ´ÐÐ ôïí Ýöåñå –áõôüí êáé ôïí åðßóçò ãåùðïëéôéêü õéü ôïõ-
óå äéÜóôáóç ìå ôï êáèåóôþò ×ßôëåñ. ÓÞìåñá ç åðéóôçìïíéêÞ êáèáñüôçôá ôçò ×áïõóöåñéá-
íÞò ãåùðïëéôéêÞò áìöéóâçôåßôáé Ýíôïíá áðü ôçí åðéóôçìïíéêÞ êïéíüôçôá. Eduard Mead
Earle:«Äçìéïõñãïß ôçò ÍÝáò ÓôñáôçãéêÞò» Óõìðëçñ. Åêäüóåéò Óôñáô. Ðåñéïäéêþí 1962,
Êåö.16.

98 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 99
 επιτεθεί αιφνιδιαστικά κατά του ναυ-
λοχούντος στη Χαβάη αμερικανικού
στόλου, παραμερίζοντας τις διπλωμα-
τικές αβρότητες κηρύξεως πολέμου.
Την επόμενη οι ΗΠΑ θα κηρύξουν
τον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας, για να
εισέλθουν στην αρένα μιας ολικής και
χωρίς ηθικούς φραγμούς παγκόσμιας
πάλης επικράτησης και εκμηδενισμού,
μεταξύ των κυριαρχικών δυνάμεων
του πλανήτη.
Στο πλαίσιο της επιθετικής της
στρατηγικής, στις 24 Ιουλίου 1940 η
Ιαπωνία, με τη συγκατάθεση φιλο-
Γερμανικής Κυβέρνησης του Βισύ, θα
καταλάβει τη Γαλλική Ινδοκίνα. Συγ-
χρόνως με την επίθεση στο Περλ-Χά-
μπορ (7 Δεκ. 1941) οι Ιάπωνες θα εξα-
πολύσουν επίθεση κατά των Βρετανι-
κών και αμερικανικών κτήσεων στη
Ν.Α. Ασία. Την 8η Δεκ. θα εισβάλουν
στο Χόγκ-Κόγκ? την 8 Δεκ. ‘40 / 15
Φεβ. ‘41στη Μαλαισία και Σιγκαπού-
ρη το Δεκ. ‘41/Μάϊ. ’42 στη Βιρμανία.
Την 10η Δεκεμβρίου ‘41 θα εισβάλ-
λουν στις Φιλιππίνες, οι οποίες θα υ-
ποκύψουν την 9η Ιουν ‘42.
Η όλη γεωστρατηγική και στρατιω-
τική στρατηγική των ΗΠΑ, τόσο στη
ÌÜ÷ç ôïõ Åéñçíéêïý στην Ανατολική
Ασία, όσο και στην παράλληλη ìÜ÷ç
ãéá ôçí Åõñþðç θα εξελιχθούν πάνω
στα γεωστρατηγικά πρότυπα του αμε-
ρικανού γεωστρατηγικού Nikolas
Spykman. Και οι δύο αυτές μάχες θα
εκτοξευθούν από την Περιοχή ôïõ «Å-
îùôåñéêïý Íçóéùôéêïý Tüîïõ» του
100 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
Βρετανού γεωγράφου Halfold
MacKinder: (Βόρ. Αμερική- Αφρική-
Αυστραλία), για την κατάκτηση του Å-
óùôåñéêïý ÐáñÜêôéïõ Ôüîïõ, - ôçò
Rimland ôïõ N. Spykman: ÄõôéêÞ Åõ-
ñþðç, Ìåóüãåéïò, Ì. ÁíáôïëÞ, Ìáëáé-
óßá êáé ÓôåíÜ Óéãêáðïýñçò, (ôüôå)
ÃáëëéêÞ Éíäïêßíá, Éíäïíçóßá, ÷åñóüíç-
óïò ÊïñÝáò, Öéëéððßíåò, Éáðùíßá^ ό-
που η κατοχή της Rimland συνεπάγε-
ται και την κατάκτηση της «Åõñáóéáôé-
êÞò êáñäéÜò» - ðñáêôéêÜ ôçí ðáãêü-
óìéá êõñéáñ÷ßá. Αυτή η Παγκόσμια
μάχη, για τον έλεγχο της Rimland, θα
συνεχιστεί, μεταξύ των δύο κυριαρχι-
κών δυνάμεων ΗΠΑ-Ρωσίας, σε επί-
πεδο έμμεσης στρατηγικής, - στρατιω-
τικής και ιδεολογικής- σε όλη τη διάρ-
κεια της 45ετούς ψυχροπολεμικής πε-
ριόδου. Για να συνεχιστεί επί των ημε-
ρών μας, με τους ίδιους κυριαρχικούς
πολιτικούς σκοπούς, σε επίπεδο άμε-
σων και έμμεσων συγκρούσεων, στη
Μ. Ανατολή και Κ. Ασία, για τον
κυριαρχικό έλεγχο των πηγών και των
οδεύσεων διακίνησης της ενεργείας .
ÔÏ ÍÅÏ ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÏ
ÄÏÃÌÁ ÔÙÍ ÄÕÔÉÊÙÍ
ÓÕÌÌÁ×ÙÍ ÔÏÕ Â´ÐÐ.
Το πρόβλημα της αντιπαραγωγικής
διασποράς των αεροπορικών δυνάμε-
ων σε αποστολές αμέσου υποστήριξης
των στρατευμάτων κατέστη κοινή συ-
νείδηση τόσο των αεροπορικών όσο
και των χερσαίων διοικήσεων των
Συμμάχων. Κατά τη διάσκεψη κορυ-
φής Βρετανών και Αμερικανών στην
Καζαμπλάνκα (14-24 Ιαν. 1943), πα-
ρουσία του προέδρου Φρ. Ρούσβελτ,
του πρωθυπουργού Ουίνστον Τσώρ-
τσιλ, και των Αρχηγών Επιτελείων,
στη βάση των μέχρι τότε εμπειριών
του Β΄ΠΠ, αποφασίστηκε η συγκε-
ντρωτική διοίκηση των συμμαχικών α-
εροπορικών δυνάμεων και η ανάληψη
στρατηγικών αποστολών μακράν του
πεδίου της μάχης. Το πρώτο αεροπο-
ρικό δόγμα των Συμμάχων, υπό τύπον
Οδηγιών Επιχειρήσεων κατέστη
πραγματικότητα. Η ενωμένη Ìåóï-
ãåéáêÞ ÁåñïðïñéêÞ Äýíáìç, υπό τον
πτέραρχο και μετέπειτα Στρατάρχη
της Αεροπορίας Sir Arthur Tedder, ή-
ταν το πρώτο βήμα προς την κατεύ-
θυνση ενός ανεξάρτητου óôñáôçãéêïý
αεροπορικού πολέμου^ 31 - ένα είδος
αεροπορικού πολέμου, για το οποίο,
όπως η εμπειρία θα αποδείξει στη συ-
νέχεια, η êõñéáñ÷ßá áÝñïò32 ήταν α-
παραίτητη προϋπόθεση.
Ο στρατηγικός αεροπορικός πόλε-
μος κατά της Γερμανίας θα διεξαχθεί
καθ’ όλο το 1943 με μέτρια αποτελέ-
σματα στις εγκαταστάσεις και το ηθι-
κό του Γερμανικού λαού. Η αποφασι-
στική μάχη της στρατηγικής αεροπορί-
ας -βρετανικής και αμερικανικής- θα
αρχίσει την άνοιξη του 1944 και θα
συνεχιστεί μέχρι το πέρας του πολέ-
μου. Οι βασικοί στόχοι των αμερικα-
νικών βομβαρδιστικών, που συνοδεύ-
ονται από μαχητικά μακράς ακτίνας
δράσεως33 είναι το σιδηροδρομικό
και οδικό δίκτυο συγκοινωνιών, οι ε-
γκαταστάσεις καυσίμων και τα αστικά
κέντρα της Γερμανίας, -πρώτιστα το
Βερολίνο. Το Σεπτέμβριο του 1944 ό-
λα τα διυλιστήρια πετρελαίου της Γερ-
μανίας είχαν πληγεί και η γερμανική
αεροπορία διαθέτει μόνο 10.000 τό-
νους οκτανίου έναντι των 160.000, που
απαιτούντο. Μέρος του αρματικού της
δυναμικού παρέμεινε αχρησιμοποίητο
ελλείψει καυσίμων.
Η βρετανική αεροπορία, στο πλαί-
σιο του στρατηγικού αεροπορικού πο-
λέμου, θα προσβάλει τα γερμανικά ε-
πάκτια πυροβολεία και πυραυλικές
συστοιχίες επί της Γαλλικής ακτής,

31. Ï ÓôñáôÜñ÷çò Tedder äéáêñßèçêå ðåñéóóüôåñï óá óôñáôçãéóôÞò, óå ü,ôé áöïñÜ ôç ÷ñÞóç

ôùí áåñïðïñéêþí äõíÜìåùí, ôç óõíåñãáóßá ìåôáîý ôáêôéêÞò êáé óôñáôçãéêÞò áåñïðïñßáò
êáé ôï óõíôïíéóìü ìåôáîý ôùí ÷åñóáßùí êáé áåñïðïñéêþí äõíÜìåùí. ÄéåôÝëåóå, õðïäéïéêç-
ôÞò ÷åñóáßùí êáé áåñïðïñéêþí äõíÜìåùí óôéò åðé÷åéñÞóåéò ôçò Ôõíçóßáò, Óéêåëßáò êáé Éôá-
ëßáò õðü ôïí Óôñáôçãü Áúæåí÷Üïõåñ êáé óôç óõíÝ÷åéá õðïäéïéêçôÞò ôïõ, êáôÜ ôçí áðïâá-
ôéêÞ åðé÷åßñçóç OVERLORD.
32. 1/ Ïé üñïé «õðåñï÷Þ áÝñïò» êáé «êõñéáñ÷ßá áÝñïò» õðïäçëþíïõí ôï âáèìü áåñïðïñéêïý å-
ëÝã÷ïõ ôïõ ÈåÜôñïõ Åðé÷åéñÞóåùí, áðü ó÷åôéêü ùò áðüëõôï Ýëåã÷ï. Ðñüêåéôáé ãéá âáóéêÞ
ðñïûðüèåóç åðéôõ÷ïýò äéåîáãùãÞò ôùí ÷åñóáßùí êáé íáõôéêþí åðé÷åéñÞóåùí, åîßóïõ êáé
áåñïðïñéêþí åðé÷åéñÞóåùí óôñáôçãéêïý âïìâáñäéóìïý.
33. 1.000 êáé Üíù âïìâáñäéóôéêÜ êáé, ó÷åäüí éóÜñéèìá, êáôáäéùêôéêÜ óõíïäåßáò.

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 101

 καθώς και το σιδηροδρομικό δίκτυο
της Γαλλίας.
Παρότι τα άμεσα αποτελέσματα
των βομβαρδισμών κατά των πετρε-
λαϊκών εγκαταστάσεων είναι εντυπω-
σιακά, στο πλαίσιο μιας απόλυτης êõ-
ñéáñ÷ßáò áÝñïò των συμμαχικών δυνά-
μεων (Απρ. 1944- Μάι. 1945), ως κύ-
ριος σκοπός των στρατηγικών βομ-
βαρδισμών καθορίζεται η αποδιοργά-
νωση του συγκοινωνιακού δικτύου της
Γερμανίας^ ειδικά της Γαλλίας στην ε-
πάκτια ζώνη, ενόψει της συμμαχικής
αποβατικής επιχείρησης OVER-
LORD (6 Ιουν. 1945), - μια ζώνη στην
οποία η συμμαχική αεροπορία απέ-
κτησε οριστικά την κυριαρχία αέρος.
Ειδικά η περίοδος Δεκ. 1944- Μαϊ.
1945 χαρακτηρίζεται, κατά τους Βρε-
τανούς, από μια «ïõóéáóôéêÞ åðé÷åéñç-
óéáêÞ ðáíôïäõíáìßá»34 των βομβαρ-
διστικών^ που όμως, στη σκέψη της Α-
νώτατης Συμμαχικής Διοίκησης, ο ρό-
λος τους ήταν âïçèçôéêüò της κύριας
αποβατικής επιχείρησης των Συμμά-
χων, που θα έκρινε το την έκβαση του
πολέμου στην ευρωπαϊκή ήπειρο.35
To ÈÝáôñï ðïëÝìïõ ôïõ Åéñçíéêïý.
Η αμερικανική στρατηγική στο Θέα-
τρο Πολέμου του Ειρηνικού είναι αυτή
μιας έμμεσης στρατηγικής, -κατά το α-
νάλογο του Ευρωπαϊκού Θεάτρου Πο-
λέμου (Μαρόκο-Αλγερία-Τυνησία-Ι-
ταλία) για τη διαδοχική επανάκτηση
των Ιαπωνικών κατακτήσεων στο Δυτι-
κό Ειρηνικό36 και την προοδευτική
περίσφιξη των Ιαπωνικών νήσων, σε α-
πόσταση προσβολής των στρατηγικών
της αεροπορικών δυνάμεων.37 Αυτή η
προσπάθεια ανακατάληψης του περι-
μετρικού νησιωτικού συμπλέγματος,
για την περίσφιξη της μητροπολιτικής
Ιαπωνίας, θα απαιτήσει διαδοχικές και
ìåãÜëçò êëßìáêáò αμφίβιες και αερο-
ναυτικές επιχειρήσεις, -πρωτοφανείς
στην ιστορία των πολέμων-, που θα
καθιερώσουν τη σύγχρονη τακτική των
αμφίβιων και αεροναυτικών επιχειρή-
σεων, - στη βάση, πάντα, των εξελίξε-
ων της στρατιωτικής τεχνολογίας.

34. Óå ìéá, êáè’ õðåñâïëÞ Ýîáñóç ôùí Âñåôáíéêþí âïìâáñäéóìþí êáôÜ ôùí Ãåñìáíéêþí ðüëå-
ùí, áõôïß åêðñïóùðïýóáí ôï 53% ôùí óôñáôçãéêþí âïìâáñäéóìþí.
35. Liddell Hart, «Éóôïñßá ôïõ äåõôÝñïõ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ», ôüìïò ÉÉÉ, Êåö. 33.
36. ÌÝóá óôïõò 4 ðñþôïõò ìÞíåò áðü ôçò êÞñõîçò ôïõ ðïëÝìïõ (7 Äåê. 1941) ïé ÉÜðùíåò åß-
÷áí êáôáëÜâåé ôç Ìáëáéóßá, ôéò ÏëëáíäéêÝò Éíäßåò (Éíäïíçóßá), ôï ×üãê-Êüãê, ôéò Öéëéððßíåò
êáé ôç Íüôéï Âéñìáíßá, óôç óõíÝ÷åéá ïëüêëçñç ôç Âéñìáíßá) áðïêëåßïíôáò ôçí åðéêïéíùíßá
ôùí óõììÜ÷ùí ìå ôçí Êßíá, ìå ðåñáéôÝñù óêÝøåéò åðÝêôáóçò ôùí êáôáêôÞóåùí óôï íçóß
ÌéíôãïõÝç (Äõô. ôùí íÞóùí ×áâÜçò) êáé ôï óõãêñüôçìá ôùí íÞóùí Í. Êáëçäïíßá- Ößôæé-
Óáìüá (ÁíáôïëéêÜ ôçò Áõóôñáëßáò), þóôå íá áðïêëåßóïõí áðü ôïõò óõììÜ÷ïõò ôçí åðéêïé-
íùíßá ìå ôçí Áõóôñáëßá? - Ýíá áóöáëÞ ÷þñï óõãêÝíôñùóçò äõíÜìåùí êáé ïñìçôÞñéï ìéáò
åðéèåôéêÞò åðéóôñïöÞò. ¼ìùò , óå áíôßèåóç ìå ôçí Üðïøç ôïõ ÍáõÜñ÷ïõ Ãéáìáìüôï, ãéá
ôçí ïëïêëÞñùóç ôùí êáôáêôÞóåùí ôïõ Åéñçíéêïý (óõìðåñéëáìâáíüìåíçò ôçò Áõóôñáëßáò),
ç óêÝøç ôïõ Åðéôåëåßïõ ×åñóáßùí ÄõíÜìåùí Þôáí óôñáììÝíç óôçí Êßíá.
37. Ç éäÝá óôñáôéùôéêÞò êáôÜëçøçò ôïõ êõñßïõ óõìðëÝãìáôïò ôùí Éáðùíéêþí íÞóùí –åíüò é-
ó÷õñþò ðåñé÷áñáêùìÝíïõ öñïõñßïõ- åß÷å ðñáêôéêÜ áðïêëåéóôåß.

102 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ

 Τρωτό σημείο της Ιαπωνικής άμυ-
νας η ανάγκη υπερπόντιων εισαγωγών
πετρελαίου, σιδηρο-μεταλλεύματος,
βασικών βιομηχανικών υλών και ει-
δών διατροφής. Στο σημείο αυτό ο θα-
λάσσιος πόλεμος και ειδικότερα ο υ-
ποβρυχιακός πόλεμος των αμερικανι-
κών δυνάμεων έπαιξε σημαντικό ρόλο
στην αποδυνάμωση της Ιαπωνικής βιο-
μηχανίας. Τελικός στρατηγικός σκο-
πός των αμερικανικών δυνάμεων (και
του Βρετανικού Στόλου, από τα μέσα
Μαρτίου 1945) είναι η νησιωτική προ-
σέγγιση της μητροπολιτικής Ιαπωνίας,
για τη δημιουργία εγγύς αερο-ναυτι-
κών βάσεων και την εξαπόλυση ενός
óôñáôçãéêïý áåñïðïñéêïý ðïëÝìïõ για
την εξάρθρωση της βιομηχανικής και
συνολικής υποδομής της Ιαπωνίας.
Μια διαδοχή αποβατικών επιχειρήσε-
ων και αερο-ναυτικών συγκρούσεων
θα ακολουθήσει, εις εφαρμογή των
βασικών σχεδίων: Η απόβαση στη
νήσο Σαϊπάν του νησιωτικού συμπλέγ-
ματος ΜΑΡΙΑΝΕΣ (15 Ιουνίου 1944),
με μια παράλληλη συντριβή της αυτόθι
αεροπορικής Ιαπωνικής δύναμης και
του σπεύσαντος στη θαλάσσια περιοχή
των Φιλιππίνων Ιαπωνικού στόλου. Η
όλη αμφίβια και αερο-ναυτική μάχη
στη θάλασσα των Φιλιππίνων απέφερε
σοβαρότατες απώλειες στην Ιαπωνική
ναυτική και αεροπορική δύναμη, και
38. L. Hart «Éóôïñßá ôïõ ´Ðл ôüìïò ÉÉÉ,Êåö. 34
39. 2.500 áìåñéêáíïß ðåæïíáýôåò íåêñïß, ôçí ðñþôç çìÝñá áðïâßâáóçò, áðü ôéò 3.000 ðïõ á-
ðïâéâÜóôçêáí.
άνοιξε την πόρτα ανακατάληψης των
Φιλιππίνων.38 Την 20ή Οκτωβρίου θα
ακολουθήσει η επιχείρηση κατάληψης
της κεντρικής νήσου Λέυτε των Φιλιπ-
πίνων. Η διεξαχθείσα σε τέσσερις φά-
σεις «íáõìá÷ßá ôïõ êüëðïõ ËÝõôå», με
τον Ιαπωνικό στόλο, θα είναι η μεγα-
λύτερη όλων των εποχών, σε αριθμούς
συμμετοχής και απωλειών μονάδων ε-
πιφανείας και αέρος εδώ θα σημειω-
θεί και η πρώτη θυσιαστική δράση των
μονάδων «êáìéêÜæå». Η κατάκτηση
της, μόλις εξήμισι χιλιομέτρων διαμέ-
τρου, νήσου Ιβοζίμα (Ivo Jima), για
την προώθηση των αμερικανικών βομ-
βαρδιστικών B-29 σε ακτίνα προσβο-
λής της Ιαπωνίας, θα αποδειχθεί μια
από τις φονικότερες επιχειρήσεις του
πολέμου.39
Η πλέον πολυαίμακτη απόβαση,
για τους αμερικανούς αποδείχθηκε
αυτή για την κατάληψη της Ιαπωνικής
νήσου Οκινάβας (340 μίλια νότια του
κύριου Ιαπωνικού νησιωτικού συγκρο-
τήματος). Η οριστική κατάληψη επι-
τεύχθηκε στα μέσα Μαϊου 1945, μετά
τρίμηνες πεισματώδεις μάχες, που
στοίχισαν στις ΗΠΑ τη βύθιση 34 μο-
νάδων επιφανείας και την καταστρο-
φή άλλων 368, - κύρια από τις επιθέ-
σεις αυτοκτονίας των ιαπωνικών «κα-
μικάζε» και άλλων αεροσκαφών αυτο-
κτονίας, που σημείωσαν συνολικά τις
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 103
 3.000 επιθέσεις. Η κατάληψη της νή-
σου Οκινάβας σήμαινε το άνοιγμα των
πυλών της Ιαπωνικής χώρας στους μα-
ζικούς στρατηγικούς βομβαρδισμούς
της αμερικανικής αεροπορίας κύρια
με τις εμπρηστικές βόμβες των «υπερ-
φρουρίων» Β-29 εναντίον του Τόκυο,
της Οζάκα, της Τόμπε και Ναγκόγια,
με εκτεταμένες καταστροφές σε κτίρια
και αστικό πληθυσμό, σε βαθμό τέ-
λειας ερήμωσης.40 Ουσιαστικά οι
στρατηγικοί βομβαρδισμοί, σε συν-
δυασμό με το θαλάσσιο και υποβρυ-
χιακό πόλεμο, όπου ο τελευταίος βύθι-
σε το σύνολο του εμπορικού στόλου
της Ιαπωνίας, επισφράγισαν, κατά
τρόπο εντυπωσιακό, την παράλυση της
ιαπωνικής άμυνας? σε σημείο μάλιστα,
που η χρήση της ατομικής βόμβας κα-
τά της Χιροσίμα και Ναγκασάκι, στις 6
και 9 Αυγούστου 1945, να συνεισφέρει
ελάχιστα στην τελική παράδοση της
Ιαπωνίας. Η αναγκαιότητα της ατομι-
κής προσβολής, που προβάλλει σα μο-
ναδική διέξοδος από την παρατεταμέ-
νη πολεμική αλληλοσφαγή, δύσκολα
θα πείσει ότι είναι αμέτοχη της στρε-
βλής εμμονής των συμμάχων στην «á-
ðüëõôç íßêç» και την «Üíåõ üñùí» πα-
ράδοση του αντιπάλου, -τόσο στο ευ-
ρωπαϊκό Θέατρο Πολέμου, όσο και
αυτό του Ειρηνικού καθόσον μάλιστα
μια τέτοια εμμονή εξακολουθεί να εμ-
φωλεύει στα μυαλά των στρατιωτικών
και -το χειρότερο- πολλών πολιτικών
της εποχής μας.41
ÔÏ ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÏ ÄÏÃÌÁ
ÔÇÓ ØÕ×ÑÏÐÏËÅÌÉÊÇÓ
ÐÅÑÉÏÄÏÕ, ÓÔÏ ÐËÁÉÓÉÏ
ÔÏÕ ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÏÕ
ÄÏÃÌÁÔÏÓ
Το σημαντικό γεγονός της ψυχρο-
πολεμικής περιόδου είναι η άνευ προ-
ηγουμένου εξέλιξη της αερο-διαστη-
μικής τεχνολογίας, που απέδωσε τα
σημερινά αεροπορικά, πυραυλικά, α-
ντιπυραυλικά και διαστημικά μέσα, με
τις δυνατότητες διεξαγωγής ενός συμ-
βατικού όσο και πυρηνικού πολέμου
και στις τέσσερις διαστάσεις, -συμπε-
ριλαμβανόμενου του διαστήματος. Το
Ευρασιατικό φρούριο (åõñáóéáôéêÞ
êáñäéÜ), όσο και το, άλλοτε απρό-
σβλητο, «öñïýñéï» της αμερικανικής
ηπείρου, κατέστησαν ευπρόσβλητα,
με την πρόοδο της πυραυλικής και πυ-
ρηνικής τεχνολογίας. Η θαλάσσια
κυριαρχία της Μεσογείου από τον 6ο
Στόλο (502 Task Force) αμφισβητήθη-

40. Ôüêõï: 185.000 ðïëßôåò êáé 267.000 êôßñéá. ÓõíïëéêÞ êáôáóôñïöÞ 600 åñãïóôáóßùí. Åêðá-
ôñéóìüò 8.500.000 ðëçèõóìïý êáé áðïãýìíùóç åñãïóôáóßùí. Ðôþóç âéïìç÷áíéêÞò ðáñá-
ãùãÞò áðü 60% Ýùò 83% êáôÜ ðåñßðôùóç, -êýñéá ôçò ðïëåìéêÞò âéïìç÷áíßáò.
41. ÊáôÜ ôç óõììá÷éêÞ óýóêåøç ôçò ÊáæáìðëÜíêáò ( 14-24 Éáí. 1943), áðïöáóßóôçêå ç Üíåõ
üñùí ðáñÜäïóç ôçò Ãåñìáíßáò, ìå ôï ôßìçìá ôçò éóïðÝäùóçò êáé õðïâÜèìéóçò ôçò ÷þñáò
óå Ýíá «ãåùãñáöéêü üñï».

104 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ

κε από τη στρατηγική αεροπορία μα-
κράς ακτίνας δράσεως της ΕΣΣΔ,
εξοπλισμένη με πυραύλους τύπου
cruise πυρηνικής κεφαλής. Η Σοβιετι-
κή χώρα όσο και ο διατλαντικός χώ-
ρος απειλούνται αμοιβαία από τα πυ-
ρηνικά υποβρύχια και πλοία επιφα-
νείας από τη στρατηγική αεροπορία,
τους äéçðåéñùôéêïýò και ìÝóïõ âåëç-
íåêïýò πυραύλους πυρηνικής κεφα-
λής, από τους οποίους, οι μέσου βελη-
νεκούς παρείχαν τη δυνατότητα ενός
καθαρά ενδο-ευρωπαϊκού πυρηνικού
πολέμου.
Η άμεση απειλή ενός αμοιβαίου
πυρηνικού ολέθρου θα φέρει τους δύ-
ο αντίπαλους συνασπισμούς σε αμοι-
βαία προσέγγιση ελέγχου των πυρη-
νικών. Τελικά η αντιπαράθεση των
δύο αντιπάλων δυνάμεων θα εύρει τη
διέξοδο μιας έμμεσης στρατηγικής α-
ντιπαράθεσης στο πέραν του ευρω-
παϊκού χώρου εύρος της rimland^ -
πλέον συγκεκριμένα στην ευρύτερη
Μέση Ανατολή και τη Νοτιοανατολι-
κή Ασία, που έλαβαν χώρα οι γνω-
στές, μέσης κλίμακας, πολεμικές συ-
γκρούσεις: στην Κορέα, το Βιετνάμ,
οι κρίσεις με την Κίνα για τη Φορ-
μόζα, η Σοβιετική εισβολή στο Αφγα-
νιστάν (1979), ο πόλεμος του Ιράν-Ι-
ράκ (1980-88), ο πόλεμος για το Κου-
βέιτ (1990-91), με την εκατέρωθεν ά-
μεση και έμμεση εμπλοκή των Μεγά-
λων Δυνάμεων. Μια παράλληλη αντι-
παράθεση θα διεξαχθεί στο εύρος
της Αφρικανικής ηπείρου, στην Κού-
βα και το χώρο της Κεντρικής Αμερι-
κής, για την απόκτηση πολιτικής ε-
πιρροής στις χώρες του τρίτου κό-
σμου.
Η άμυνα της Δύσης απέναντι τις υ-
πέρτερες συμβατικές δυνάμεις του
Συμφώνου της Βαρσοβίας είναι σα-
φώς προβληματική.42 Η ανάγκη μείω-
σης των αμυντικών δαπανών και οι-
κονομίας του έμψυχου υλικού θα οδη-
γήσει τις ΗΠΑ, (μέσα στο πλαίσιο του
πάγιου Νατοϊκού στρατιωτικού δόγ-
ματος της ÁðïôñïðÞò êáé Áíôáðüäï-
óçò: Deterrence and Retaliation)-, στην
υιοθέτηση της στρατηγικής της Ìáæé-
êÞò Áíôáðüäïóçò: Massive
Retaliation43 όπου τα πυρηνικά απο-
τελούν áíáðüóðáóôï και ïõóéþäåò
στοιχείο της Δυτικής άμυνας. Αντίθε-
τα το Σοβιετικό δόγμα, -χωρίς να α-
ποκλείει τη χρήση των πυρηνικών-
στηρίζεται κύρια στις συμβατικές δυ-
νάμεις, οι οποίες παρέχουν το πλεο-
νέκτημα της ευελιξίας των επεμβάσε-
ων, χωρίς τον κίνδυνο πρόκλησης πυ-
ρηνικού πολέμου. Οι πολιτικές εξελί-
ξεις, στις σχέσεις Ανατολής-Δύσης

42. ÊáôÜ ôéò åêôéìÞóåéò ôçò åðï÷Þò, 175 ÓïâéåôéêÝò ìåñáñ÷ßåò, óå ó÷Ýóç ìå ôï Ýíá ðÝìðôï áõ-
ôÞò ôçò äýíáìçò, ðïõ äéÝèåôáí óõíïëéêÜ ïé ÇÐÁ, Âñåôáíßá, Ãáëëßá. Ernest R. Pay
“American Cold War strategy. Interpreting NSA 68” , Harvard University, 1993, p.3.
43. ¸ããñáöï MC 3 / Äåê. 1952 ôçò ÓôñáôéùôéêÞò ÅðéôñïðÞò ôïõ ÍÁÔÏ: “NATO Strategy
Documents 1949-1969” Okt. 1997, ¸êäïóç Ãñáöåßïõ Éóôïñßáò ôïõ SHAPE, pp XI-XXV

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 105

 και οι τεχνολογικές εξελίξεις στα
πυρηνικά και τα μέσα εκτόξευσης θα
οδηγήσουν τις ΗΠΑ στην υιοθέτηση
ενός πλέον ευέλικτου δόγματος. Ο
στρατηγιστής υπουργός Άμυνας των
ΗΠΑ Robert MacNamara το Δεκέμ-
βριο του 1961 θα εισηγηθεί την υιοθέ-
τηση του δόγματος της ÅõÝëéêôçò Á-
íôáðüäïóçò: Flexible Response, όπου
τα πυρηνικά èá å÷ñçóéìïðïéïýíôï
óôçí ðåñßðôùóç êáé óôçí êëßìáêá
ðïõ áðáéôïýóáí ïé ðåñéóôÜóåéò. Μετά
την αποχώρηση της Γαλλίας από το
στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ
(Μάρ. ’66)44 η Νατοϊκή ÅðéôñïðÞ Á-
ìõíôéêÞò Ó÷åäßáóçò: Defense Planning
Committee υιοθέτησε το στρατηγικό
δόγμα της ÊëéìÜêùóçò: escalation,45
όπου, στην περίπτωση δυσμενούς τρο-
πής ενός συμβατικού πολέμου με το
Σύμφωνο της Βαρσοβίας, η Νατοϊκή
πλευρά θα χρησιμοποιήσει τα πυρηνι-
κά σαν üðëï åó÷Üôçò áíÜãêçò.
Βρισκόμαστε, πρακτικά, μπροστά
σε ένα στρατιωτικό δόγμα áðïôñïðÞò:
deterrence της Δυτικής πλευράς, - στο
πλαίσιο του αμερικανικού δόγματος
της ðåñéâïëÞò: containment, το οποίο η
Σοβιετική πλευρά, λόγω του κατ’ εξο-
χήν στρατιωτικού χαρακτήρα του, χα-
ρακτηρίζει åðéèåôéêü όπως αντίστοιχα
η Δυτική πλευρά χαρακτηρίζει åðéèå-
ôéêü το Σοβιετικό δόγμα, ενόψει της υ-
περβάλλουσας συμβατικής δύναμης
στο μέτωπο με τη Δύση. Το ερώτημα
του ποια η επιθετική πλευρά μπορεί
να απαντηθεί μέσα από τους αντίρρο-
πους γεωστρατηγικούς σχεδιασμούς
των δύο Μεγάλων Δυνάμεων, που α-
ποβλέπουν, εξίσου, óå Ýíá ðáãêüóìéï
êõñéáñ÷éêü ñüëï. Ωστόσο ο συσχετι-
σμός της åèíéêÞò éó÷ýïò των ΗΠΑ με
αυτή της Ρωσίας, κατά την πρώτη πε-
ρίοδο του διπολισμού είναι εξαιρετι-
κά άνισος.46 Το όλο θέμα της êïììïõ-
íéóôéêÞò áðåéëÞò περιέχει πολλαπλές
πολιτικές πτυχές, που το καθιστούν ε-
πίκεντρο αντιτιθεμένων απόψεων.
Ερχόμενοι στο áåñïðïñéêü äüãìá
της υπόψη περιόδου, θα επισημά-
νουμε ότι αυτό, καθώς και τα αντί-
στοιχα δόγματα των χερσαίων και
ναυτικών δυνάμεων, ανταποκρίνονται
απόλυτα στο στρατιωτικό δόγμα áðï-

44. Ç ÷ñÞóç ôùí ðõñçíéêþí (ÇÐÁ, Âñåôáíßáò Ãáëëßáò) óôï ðëáßóéï ôçò åõñùðáúêÞò Üìõíáò Þ-
ôáí õðü ôïí êåíôñéêü Ýëåã÷ï ôùí ÇÐÁ. Ç Ãáëëßá (Íôå-Ãêþë) åììÝíïõóá 1/ óôç äéáôÞñçóç
óå éó÷ý ôïõ ä. ôçò «ìáæéêÞò áíôáðüäïóçò» êáé 2/ óôçí áðïêÝíôñùóç ôùí ðõñçíéêþí êáé ôç
äçìéïõñãßá ìéáò êáèáñÜ åõñùðáúêÞò ðõñçíéêÞò Äýíáìçò (Force de Frappe), áðï÷þñçóå
áðü ôç óôñáôéùôéêÞ äïìÞ ôïõ ÍÁÔÏ (ÌÜñôéïò 1966).
45. ¸ããñáöá MC 14/3 êáé MC 48/3. “NATO Strategy Documents 1949-1969” Okt. 1997,¸êäïóç
Ãñáöåßïõ Éóôïñßáò ôïõ SHAPE, pp XI-XXV
46. Ï ÓôñáôÜñ÷çò Ìïíôãêüìåñõ, êáôÜ ôçí åðßóêåøÞ ôïõ óôç Ìüó÷á ôï 1947, èá äéáðéóôþóåé
üôé ç Ñùóßá ìéá ÷þñá «êáôåóôñáììÝíç» êáé Ýíá Ýèíïò «êïõñáóìÝíï», áäýíáôï íá áíáëÜ-
âåé Ýíá ãåíéêü ðüëåìï, ìå êÜðïéåò ðéèáíüôçôåò åðéôõ÷ßáò, ðñï ìéáò åéêïóáåôßáò, ðïõ èá
÷ñåéáóôåß íá áíáëÜâåé. «Ôá áðïìíçìïíåýìáôá ôïõ ÓôñáôÜñ÷ç Õðïêüìçôïò Ìïíôãêüìåñõ ôïõ
¸ë ÁëáìÝéí K. G.”, Åêä. ÁÔËÁÓ, 1960, óåë. 379.

106 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ

ôñïðÞò êáé áíôáðüäïóçò:deterrence
and Retaliation, επί ευρωπαϊκού εδά-
φους, όσο και γενικότερα στο äüãìá
ôçò ðåñéâïëÞò: containment47 του προ-
έδρου Τρούμαν. Πρόκειται για ένα
ðïëéôéêï-óôñáôéùôéêÜ ïëïêëçñùìÝíï
δόγμα, που εκφράζει τη μεταπολεμική
γεωστρατηγική των ΗΠΑ, και υ-
ποστηρίζεται με την παγκόσμια στρα-
τιωτική παρουσία τους, με τις ανάλο-
γες δυνάμεις, εγκαταστάσεις και ευ-
κολίες. Μια παγκόσμια παρουσία,
που θα εξασφαλίσει σταδιακά και η
Σοβιετική πλευρά, στη βάση ενός α-
ντίρροπου και παγκόσμιας εμβέλειας
δόγματος, αυτού της επικράτησης του
κομμουνιστικού συστήματος, που θα
καθιστούσε τη Σοβιετική Ένωση «ðá-
ãêüóìéá ñõèìéóôéêÞ äýíáìç».
Οι εξελίξεις της ψυχροπολεμικής
περιόδου στην αεροναυπηγική, ηλε-
κτρονική και πυρηνική τεχνολογία
προσέδωσαν στο αεροσκάφος πολλα-
πλάσιες ικανότητες μεταφοράς οπλι-
κών συστημάτων, αυξημένη ακτίνα ε-
νεργείας και οροφής, δυνατότητες η-
λεκτρονικής επιτήρησης του εναέριου
χώρου, ενεργητικής και παθητικής ά-
μυνας κατά των αντιαεροπορικών συ-
στημάτων, και, τελευταία, την ικανό-
τητα της μακρόθεν και ακριβούς προ-
σβολής. Τα μαχητικά αεροσκάφη με-
ταφέρουν μια ποικιλία αυτοκατευθυ-
νόμεων οπλικών συστημάτων -πυραυ-
λικών και άφεσης. Η αεροναυτική μά-
χη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέ-
μου, με τα τορπιλοβόλα αεροσκάφη
και τους θυσιαστικούς «καμικάζε» κα-

47. 1/ Ôï äüãìá ôçò ðåñéâïëÞò: Containment, üðùò áõôü áñ÷éêÜ äéáôõðþíåôáé áðü ôï George
Kennan, óôï Üñèñï ôïõ “X”êáé, óôç óõíÝ÷åéá, óôï ôáõôüóçìï Ýããñáöï NSC 20/4, áíôáíá-
êëÜ óå ìéá Þðéá ôïðïèÝôçóç áðÝíáíôé óôç ÓïâéåôéêÞ ðëåõñÜ, äåäïìÝíïõ üôé áíáöÝñåôáé
óôçí ðïëéôéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ ðåñéâïëÞ, ìå ôç óôñáôéùôéêÞ óõíéóôþóá íá ðåñéïñßæåôáé óôéò
üëùò áðáñáßôçôåò óôñáôéùôéêÝò äõíÜìåéò. Åðñüêåéôï ãéá ìéá óáöÞ ôïðïèÝôçóç Þðéáò áíôé-
ðáëüôçôáò, ðïõ ôï ìåôáãåíÝóôåñï NSC 68, üðùò ôï äéáôýðùóå ï äéÜäï÷ïò ôïõ G. Kennan,
Paul Nitze, áðïêôÜ ôçí Ýííïéá ìéáò óêëçñÞò óôñáôéùôéêÞò áíôéðáñÜèåóçò ìå ôç Ñùóßá, óôá
ìÝôñá ôùí áíôéêïììïõíéóôéêþí áðüøåùí ôïõ íÝïõ ÕÐÅÎ Dean Acheson, üóï êáé ôùí ôïðï-
èåôÞóåùí ôïõ Nitze, áðÝíáíôé óå êÜèå ìïñöÞ ïëïêëçñùôéóìïý, - óýìöõôïõ ìå ôçí Ýííïéá
ôçò åðáíÜóôáóçò êáé ôçò êáôÜêôçóçò. Ï G. Kennan, ìå õðüìíçìÜ ôïõ ðñïò ôïí Acheson,
èá áìöéóâçôÞóåé ôçí áíÜãêç õðïóôÞñéîçò ôïõ äüãìáôïò ðåñéâïëÞò ìå ìéá õðåñâÜëëïõóá
óôñáôéùôéêÞ äýíáìç, ðáñáâëÝðïíôáò üôé, ðßóù áðü ôïí Acheson, õðÞñ÷å ï óôáõñïöüñïò
ôïõ áíôéêïììïõíéóìïý Harry Truman, ôïõ ïðïßïõ ç åîáããåëßá ôïõ ïìþíõìïõ äüãìáôïò å-
íþðéïí ôïõ ÊïãêñÝóïõ ðáñïìïéÜóôçêå ìå êÞñõîç ðïëÝìïõ êáôÜ ôçò Ñùóßáò. Ernest R.
May (ed.), “American Cold War strategy, Interprating NSC-68”, Library of Congress, 1993, p.p.
1-17, êáé “The Cold War, 1945-1991”, Ed. Benjamin Frankel, Vol. 1, pp.330, 376-377, 496. Ö.
Ìåôáëëçíüò, «Ôï äüãìá Ôñïýìáí», «ÅèíéêÝò ÅðÜëîåéò»,Öåâñ. 1997, ó. 28.
2/ Ï åêáôÝñùèåí ñüëïò ôçò ÁìåñéêáíéêÞò êáé ÓïâéåôéêÞò äéïßêçóçò, óôç äçìéïõñãßá ôçò
øõ÷ñïðïëåìéêÞò áíôéðáñÜèåóçò, äéáìüñöùóå ôñåéò äéáöïñåôéêÝò ó÷ïëÝò åñìçíåßáò, ìå-
ôáîý ôùí éóôïñéêþí ôùí ÇÐÁ: á/ Ôçí ðáñáäïóéáêÞ Þ ïñèüäïîç, ðïõ åðéññßðôåé ôéò åõèýíåò
óôç Óïâ. ¸íùóç ôïõ ÓôÜëéí, â/ ôçí áíáèåùñçôéêÞ, ðïõ åðéññßðôåé ôéò åõèýíåò óôéò ÇÐÁ, ëü-
ãù õðåñåêôßìçóçò ôçò ÓïâéåôéêÞò áðåéëÞò, êáé ã/ ôç ìåôá-áíáèåùñçôéêÞ, ðïõ åñìçíåýåé ôï
äéðïëéóìü óáí ìïéñáßï åðáêüëïõèï ôïõ êåíïý äõíÜìåùò ôçò ÁíáôïëéêÞò Åõñþðçò êáé ôçò
åêáôÝñùèåí ðñïóåôáéñéóìïý áõôïý ôïõ êåíïý.

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 107

 τέστη εξαιρετικά φονικότερη μέσω
των πυραύλων Αέρος /Επιφανείας
cruise, σε βαθμό που η ανατολική Με-
σόγειος κατέστη επικίνδυνος χώρος ε-
ξίσου για τον 6ο αμερικανικό στόλο
(502 Task Force), όσο και τη Σοβιετι-
κή ναυτική δύναμη SOVMEDRON.
Η αεροπορία στρατηγικών μετα-
φορών έχει τη δυνατότητα μεταφοράς
οργανικών Μεραρχιών, με τον οπλι-
σμό και τα εφόδιά τους, σε διηπειρω-
τικές αποστάσεις, για μια άμεση στρα-
τιωτική παρουσία και επέμβαση, σε ο-
ποιοδήποτε σημείο κρίσεως της υδρο-
γείου.48 Το ελικόπτερο –μαχητικό και
μεταφορών- μπορεί να επέμβει άμεσα
και αποφασιστικά στο τακτικό πεδίο
μάχης, για την αναχαίτιση του εχθρού
στο σημείο διάρρηξης της τοποθεσίας,
τη μεταφορά μικρών μονάδων για την
κατάληψη ζωτικών σημείων τακτικής
σημασίας και για επείγουσες μεταφο-
ρές υποστήριξης της τακτικής μάχης.
Η ναυτική αεροπορία, στο πλαίσιο υ-
περπόντιων μονάδων συνδυασμένων
επιχειρήσεων (μονάδες επιφανείας,
αποβατικά στρατεύματα, αεροπορικά
μέσα, συμβατικά και πυρηνικά μέσα

48. Åííïåßôáé üôé ï ôåñÜóôéïò üãêïò õðåñðüíôéùí ìåôáöïñþí, ãéá ôç óõíôÞñçóç åíüò õðïèå-
ôéêïý ÈåÜôñïõ Ãåíéêïý ÐïëÝìïõ, ðåñéðßðôåé óôçí áñìïäéüôçôá ôïõ äéáóõììá÷éêïý åìðïñé-
êïý óôüëïõ.

108 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ

προσβολής) συναπαρτίζει ένα υπερ-
πόντιο ÈÝáôñï Åðé÷åéñÞóåùí οπουδή-
ποτε της υφηλίου.
Ένα ολοκληρωμένο σύστημα επί-
γειων, εναέριων (AWACS, UAV) και
διαστημικών μέσων επιτήρησης και
συλλογής πληροφοριών προσαυξά-
νουν στο μέγιστο την αποτελεσματικό-
τητα και φονικότητα του αεροπορικού
πεδίου μάχης. Αυτό που αποκτά ιδιαί-
τερη σημασία είναι ότι, κατά την υπό-
ψη ψυχροπολεμική περίοδο, μέχρι και
σήμερα, η Σοβιετική/ Ρωσική πλευρά
διαθέτει τα áíÜëïãá ìÝóá êáé äõíáôü-
ôçôåò με τη Νατοϊκή πλευρά, στο χερ-
σαίο, θαλάσσιο, εναέριο και διαστημι-
κό χώρο επιχειρήσεων. Γενικά, σε ένα
δυνητικό πόλεμο ìåãÜëçò êëßìáêáò, -
συμβατικό ή/και πυρηνικό- ο ρόλος
της τακτικής και στρατηγικής αεροπο-
ρίας, κατά την ψυχροπολεμική περίο-
δο, υπήρξε πρωταρχικός και πρακτικά
ένας βασικός αποτρεπτικός παράγο-
ντας μιας άμεσης σύγκρουσης Ανατο-
λής και Δύσης.
Παράλληλα με την αεροπορία, οι
χερσαίοι σχηματισμοί και οι ναυτικές
μονάδες (επιφανείας και υποβρύχιες)
διαθέτουν τα ανάλογα πυραυλο-πυρη-
νικά μέσα, σε τακτικό, ενδιάμεσο και
διηπειρωτικό επίπεδο, για μια πολλα-
πλή προσβολή της αντιπάλου δυνάμε-
ως, στην περίπτωση μιας δυνητικής
πυρηνικής σύρραξης την οποία όμως
απέκλεισε η αμοιβαία υπευθυνότητα
των δύο κυριαρχικών δυνάμεων απέ-
ναντι στην ανθρώπινη μοίρα.
Αντιπροσωπευτικά δείγματα του
αυξανόμενου ρόλου της αεροπορίας,
σε τακτικό και στρατηγικό πεδίο, θα
μας παράσχουν οι πόλεμοι ενδιάμε-
σης κλίμακας της υπόψη περιόδου. Ο
πόλεμος της Κορέας (1950-53) επιβε-
βαίωσε τι αυξημένες δυνατότητες της
ôáêôéêÞò αεροπορίας (αεριωθουμέ-
νων), για την άμεση τακτική υποστήρι-
ξη των στρατευμάτων των Ηνωμένων
Εθνών, την προσβολή των φαλαγγών
εφοδιασμού και αποδιοργάνωση των
σχηματισμών επιθέσεως των Βορειο-
Κορεατικών και Κινέζικών στρατευ-
μάτων, κάτω από συνθήκες μιας από-
λυτης κυριαρχίας αέρος. Κύρια, οι
στρατηγικοί βομβαρδισμοί κατά της
βιομηχανικής υποδομής, του οδικού
και σιδηροδρομικού δικτύου και αρ-
δευτικού συστήματος της Βορ. Κορέας
έφεραν τον αντίπαλο στην τράπεζα
των διαπραγματεύσεων, πραγματώνο-
ντας τον πολεμικό σκοπό της συλλογι-
κής επέμβασης των Η.Ε., - αυτόν της
ανεξαρτησίας της Νοτίου Κορέας.
Στην περίπτωση του πολέμου στο
Βιετνάμ (Φεβ. 1965- Ιαν. 1973), οι αε-
ροπορικές δυνάμεις των ΗΠΑ, ενήρ-
γησαν κατά τρόπον ανάλογο, τόσο στο
τακτικό όσο και στρατηγικό πεδίο. Ό-
μως εδώ επρόκειτο για ένα ανορθόδο-
ξο πόλεμο, με τα αντίπαλα στρατεύμα-
τα των Βιετκόγκ κρυπτόμενα υπό το έ-
δαφος και στην τροπική βλάστηση, α-
ποφεύγοντας την τακτική μάχη, ενα-
ντίον των οποίων η στρατηγική αερο-
πορία βομβαρδισμού ανάλωσε άσκο-
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 109
 πα το πλείστο των δυνατοτήτων της.
Οι συστηματικοί στρατηγικοί βομβαρ-
δισμοί, εναντίον της υποδομής του Βο-
ρείου Βιετνάμ, θα εκδηλωθούν το Δε-
κέμβριο του 1972, για να οδηγήσουν
και πάλι στην τράπεζα των διαπραγ-
ματεύσεων, για μια αξιοπρεπή περά-
τωση του ατυχούς αυτού πολέμου των
ΗΠΑ.49
Ο «ðüëåìïò ôùí 6 çìåñþí» του
1967 αποτελεί το κλασικό μοντέλο του
απόλυτου óôñáôçãéêïý áéöíéäéáóìïý,
όπου η Αιγυπτιακή αεροπορία κατε-
στράφη επί του εδάφους, από την Ισ-
ραηλινή και όπου, στη συνέχεια, οι Ισ-
ραηλινοί αντιμετώπισαν τους συνα-
σπισμένους Αραβικούς στρατούς Αι-
γύπτου, Συρίας, Ιορδανίας, υπό συν-
θήκες áðüëõôçò êõñéáñ÷ßáò áÝñïò.
Εξ’ αυτού και ο «ðüëåìïò ôùí 6 çìå-
ñþí» χαρακτηρίστηκε σαν ο πρώτος
πόλεμος που κερδίσθηκε από την αε-
ροπορική δύναμη (πρακτικά από τον
κλασσικό συνδυασμό άρματος- αερο-
σκάφους).
Σε αντίθεση με τον πόλεμο των 6 η-
μερών, ο πόλεμος του «Ãéïì Êéðïýñ»
(Οκτ. 1973) αποτέλεσε ένα ôáêôéêü
áéöíéäéáóìü, - αυτή τη φορά για την
Ισραηλινή πλευρά50 ταυτόχρονα και
ένα τεχνολογικό αιφνιδιασμό, στο πε-
δίο του αεροπορικού πολέμου. Το σύ-
στημα αεράμυνας της Αιγύπτου και
Συρίας αναβαθμίστηκε με προηγμένο
Α/Α υλικό SA-2 (αναβαθμισμένο) που
συνδυάζεται συμπληρωματικά με το
SA-3, το SA-6 που συνδυάζεται με το
SA-4 και τα Α/Α πυροβόλα ZSU-23-
24, και τον ατομικό Α/Α πύραυλο υπε-
ρύθρων ακτίνων (βραχέως βεληνε-
κούς) SA-7, ανάλογο του αμερικανι-
κού Redeye, που επέφεραν τις μεγα-
λύτερες απώλειες στα Ισραηλινά αε-
ροσκάφη. Ένα προηγμένο σύστημα
Radars και η εκπαιδευτική αναβάθμι-
ση του προσωπικού ολοκλήρωναν την
αξιόπιστη αεράμυνα του Αιγυπτιακού
Στρατού. Συνολικά η αεράμυνα του
Αιγυπτιακού στρατού βασίστηκε στην
αποτελεσματικότητα των Α/Α πυραυ-
λικών συστημάτων, ενώ το αεροπορι-
κό δυναμικό παρέμεινε εντός των κα-
ταφυγίων μπετόν. Η κινητικότητα των
Sa-6 και ZSU-23-24 (επί ερπύστριας)
επέτρεψε την επιβίωσή τους, δεδομέ-
νης της δυσκολίας εντοπισμού τους. Η
Ισραηλινή αεροπορία έστρεψε την κυ-
ρία της προσπάθεια στην ανάσχεση
των αρματικών δυνάμεων και την α-
παγόρευση της διώρυγας του Σουέζ
στις Αιγυπτιακές δυνάμεις. Ο ρόλος
της Αιγυπτιακής αεροπορίας στην όλη

49. Åðñüêåéôï ðñáêôéêÜ ãéá Ýíá «åîáìåñéêáíéóìÝíï» ðüëåìï, ìå ôïõò óõììÜ÷ïõò ôçò ðåñéï÷Þò
íá óõíåéóöÝñïõí åëÜ÷éóôá (ìÝ÷ñé ôï êáôþôáôï üñéï ôùí 300 óôñáôéùôþí), Ýíáíôé ôçò ìåãß-
óôçò äýíáìçò ôùí óôñáôåõìÜôùí (550.000 áìåñéêáíþí), ðïõ ðáñÝôáîáí ïé ÇÐÁ, õðü ôïí
Áñ÷éóôñÜôçãï Westmorland.
50. Ïé üñïé óôñáôçãéêüò êáé ôáêôéêüò áéöíéäéáóìüò áîéïëïãïýíôáé óôç âÜóç ôïõ ôåëéêïý áðïôå-
ëÝóìáôïò óôçí Ýêâáóç ôçò áåñïðïñéêÞò ìÜ÷çò, êáô’ åðÝêôáóç êáé ôçò ïëéêÞò ìÜ÷çò.

110 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ

διεξαγωγή της μάχης υπήρξε ουσια-
στικά υποτονικός, με εξαίρεση τη συ-
νολική εμπλοκή της σε αερομαχίες
κατά της Ισραηλινής αεροπορίας, κα-
τά τη φάση του Ισραηλινού ελιγμού
στη δυτική όχθη της διώρυγας του
Σουέζ, για την κατάληψη της πόλης
του Σουέζ (παράλληλα με την κατα-
στροφή των αιγυπτιακών Α/Α πυραύ-
λων) και τον εγκλωβισμό της ΙΙΙης αι-
γυπτιακής Στρατιάς, στη χερσόνησο
του Σινά η επίτευξη του οποίου σκο-
πού σήμανε την ανακωχή του πολέμου
(24 Οκτ. 1973).
Γενικά, η ψυχροπολεμική περίοδος
χαρακτηρίζεται από τις σημαντικές ε-
ξελίξεις στην αεροπορική, πυραυλική,
διαστημική και καθόλου στρατιωτική
τεχνολογία, οι οποίες εξελίξεις εξώ-
θησαν την αμυντική προοπτική των Η-
ΠΑ στα όρια του αποκληθέντος «ðï-
ëÝìïõ ôùí Üóôñùí». Επρόκειτο για
μια νέα αμυντική σύλληψη, στο πλαί-
σιο της «Ðñùôïâïõëßáò ÓôñáôçãéêÞò
¢ìõíáò»: Strategic Defense Initiative
(SDI) που προώθησε η ομάδα νεοσυ-
ντηρητικών - ιερωμένων και πολιτι-
κών-, στη βάση της οποίας η αποτελε-
σματική άμυνα των ΗΠΑ, από τους δι-
ηπειρωτικούς πυραύλους, θα στηρί-
ζονταν σε ένα διαστημικό σύστημα
αυτομάτου καταστροφής των βαλλι-
στικών πυραύλων της αντίπαλης πλευ-
ράς - πρακτικά, θα λέγαμε, χωρίς την
ανάγκη μιας πυρηνικής ανταπόδοσης,
- γεγονός που αποκαθιστούσε και την
«ηθική» πλευρά του ðïëÝìïõ ôùí Ü-
óôñùí θα καθιστούσε, ακόμη, τις Η-
ΠΑ τη ìïíáäéêÞ και Üôñùôç δύναμη,
εξωθώντας τις αμυντικές δαπάνες στο
όριο της οικονομικής αντοχής της Σο-
βιετικής πλευράς, στο πλαίσιο του α-
νερμάτιστου εξοπλιστικού ανταγωνι-
σμού. Επρόκειτο, τελικά, για μια μα-
ταιόδοξη σύλληψη, που έσπευσε να υ-
ιοθετήσει ο πρόεδρος Ronald Reagan
(Μάρτιος 1983), για να αποδειχθεί
στη συνέχεια τεχνικά ανεφάρμοστη,
όσο και πολυδάπανη, ώστε, τελικά, να
εγκαταλειφθεί. Η πρακτική ολοκλή-
ρωση της ìïíáäéêüôçôáò της αμερικα-
νικής δύναμης θα συντελεστεί κατά το
τελευταίο τέταρτο του 20ού αιώνα, για
να συνεχιστεί επί των ημερών μας,
(μαζί με την πρακτική επιβεβαίωση
της αξιοπιστίας του συστήματος), μέ-
σα από το πλαίσιο των στρατιωτικών
τεχνολογικών νεωτερισμών, που συνι-
στούν την αποκληθείσα «ÅðáíÜóôáóç
óôá ÓôñáôéùôéêÜ ÈÝìáôá»: Revolution
in Military Affairs” (RMA).
Ï ÁÅÑÏ-ÄÉÁÓÔÇÌÉÊÏÓ
ÐÁÑÁÃÏÍÔÁÓ
ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇÓ ÉÓ×ÕÏÓ
ÓÔÇ ÓÕÃ×ÑÏÍÇ ÊÁÉ
ÌÅËËÏÍÔÉÊÇ ÅÐÏ×Ç
Οι πόλεμοι της Μ. Ανατολής του
και της Γιουγκοσλαβίας των δύο τε-
λευταίων δεκαετιών (Ιράκ:1990-91,
Αφγανιστάν: 2001, Ιράκ: 2003) ανέ-
δειξαν το σύγχρονο στρατηγικό ρόλο
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 111
 της αερο-διαστημικής ισχύος, - τόσο
του Νατοϊκού Οργανισμού όσο και
της σύμφυτης Βρετανο-αμερικανικής
συμμαχίας. Και αυτό, στο πλαίσιο της
επιβολής ενός παρατεταμένου προκα-
ταρτικού αεροπορικού πλήγματος, με
αυτοκατευθυνόμενα πυραυλικά μέσα,
για την καταστροφή της πολεμικής και
οικονομικής υποδομής της αντιπάλου
χώρας, σε βαθμό, που η στρατιωτική
νίκη, μέσω της συνακόλουθης χερσαί-
ας μάχης, όχι μόνο να θεωρείται, πρα-
κτικά, âåâáßá, áëëÜ êáé íá åðéäéþêå-
ôáé «áðüëõôç». Χαρακτηριστικές, εν
προκειμένω, οι περιπτώσεις του Αφ-
γανιστάν και Ιράκ. Ειδικά στην περί-
πτωση της Γιουγκοσλαβίας το προκα-
ταρτικό στρατηγικό πλήγμα της αερο-
πορίας κατέστησε δυνατή την άμεση
επιβολή του πολιτικού σκοπού, ερή-
μην της αμφίβολης, όσο και απευκταί-
ας χερσαίας μάχης, η οποία θα μπο-
ρούσε να οδηγήσει σε ένα ατέρμονα
ανορθόδοξο πόλεμο.
Οι τελευταίοι πόλεμοι της Μ. Ανα-
τολής και Βαλκανικής ανέδειξαν αυτό
που αποκλήθηκε ÅðáíÜóôáóç óôéò
ÓôñáôéùôéêÝò ÕðïèÝóåéò: Revolution on
Military Affairs. Πρόκειται για το νεώ-
τερο τεχνολογικό επίτευγμα, που πρα-
κτικά επικεντρώνεται 1/ óôï ïëïêëç-
ñùìÝíï óýóôçìá áðüêôçóçò êáé åêìå-
ôÜëëåõóçò óôñáôçãéêþí êáé ôáêôéêþí
ðëçñïöïñéþí ðñáãìáôéêïý ÷ñüíïõ και
2/ óôçí åîÝëéîç ôùí ðõñáõëéêþí óõóôç-
ìÜôùí ôçò ìáêñüèåí áêñéâïýò ðñï-
óâïëÞò, ðïõ åðéôõã÷Üíïõí ôç âåâáßá
êáé «áíáßìáêôç»51 êáôáóôñïöÞ ôùí
óôñáôçãéêþí óôü÷ùí: αποθήκες στρα-
τιωτικού υλικού, εργοστάσια, εγκατα-
στάσεις καυσίμων, γέφυρες, σταθμοί
ηλεκτρικής ενέργειας, σταθμοί διοική-
σεως και επικοινωνιών κ.λ.π.
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο αποτελεσμα-
τικότητας του συστήματος πληροφο-
ριών, οι πληροφορίες ανάγονται σε
ïõóéþäç ðáñÜãïíôá åèíéêÞò éó÷ýïò,
êáé áóöáëåßáò των ΗΠΑ, τόσο στο
στρατιωτικό μέτωπο αντιπαράθεσης,
όσο, κύρια, αυτό της τρομοκρατίας.
Στη βάση της ãåùãñáöéêÞò αντίλη-
ψης των στρατιωτικών απειλών, οι υ-
περπόντιες δυνάμεις των ΗΠΑ (ανε-
ξάρτητες και Νατοϊκές) είναι διατε-
ταγμένες σε πέντε χωρικές Διοικήσεις
επιπέδου Θεάτρου Επιχειρήσεων, πα-
γκοσμίως. Με τον τρόπο αυτό μπο-
ρούν να αντιμετωπίσουν άμεσα τις το-
πικές εντάσεις, - αφ’ εαυτών είτε και

51. Ôï «áíáßìáêôç» ìå ôç äéðëÞ Ýííïéá: 1/ ôçò áðïöõãÞò ìéáò Üìåóçò åìðëïêÞò ôùí áåñïóêá-
öþí êáé ôùí áíÜëïãùí áðùëåéþí, -äéá ôçò ðñïóâïëÞò åî’ áðïóôÜóåùò êáé 2/ ôçí áðïöõ-
ãÞ (óôï äõíáôü) ôùí ðáñÜðëåõñùí áðùëåéþí (íïóïêïìåßá, ó÷ïëåßá, ìç óôñáôéùôéêÝò åãêá-
ôáóôÜóåéò), ðïõ åîåãåßñïõí ôç äéåèíÞ êïéíÞ ãíþìç.
52. Ï üñïò áóöÜëåéá – ðïëý åõñýôåñïò áõôïý ôçò Üìõíáò ôùí óõíüñùí- áíáöÝñåôáé ãåíéêÜ
óôçí êáôï÷ýñùóç ôùí ïéêåßùí óõìöåñüíôùí êáé íïåßôáé óå åèíéêü, äéáêñáôéêü êáé ðáãêü-
óìéï åðßðåäï, üðùò: ïéêïíïìéêÞ êáé áìõíôéêÞ áóöÜëåéá ìéáò ÷þñáò, åíåñãåéáêÞ áóöÜëåéá
ôçò Å.Å., áóöÜëåéá ïéêïëïãéêïý ðåñéâÜëëïíôïò, ê.ë.ð.

112 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ

ενισχυόμενες από τις γειτονικές Διοι-
κήσεις.
Οι σύγχρονες προκλήσεις κατά της
διεθνούς ασφάλειας,52 είτε óõìâáôé-
êÝò και εντοπισμένες στο γεωγραφικό
χώρο, είτε áóýììåôñåò και ακαθόρι-
στες στο χώρο και στη μεθοδολογία
τους -οποίες οι τρομοκρατικές προ-
κλήσεις-, απαιτούν μια άμεση ετοιμό-
τητα αντιμετώπισης οι μεν συμβατικές
από τις διατεταγμένες στο χώρο στρα-
τιωτικές δυνάμεις, οι δε ασύμμετρες
από ειδικές δυνάμεις, κατάλληλα ορ-
γανωμένες, εξοπλισμένες και εκπαι-
δευμένες, στη βάση μιας κατ’ εξοχήν
ëåéôïõñãéêÞò προσέγγισης των υπόψη
απειλών κατ’ αρχήν για την πρόληψη
εκδήλωσής τους και, σε περίπτωση α-
ποτυχίας, για την άμεση αντιμετώπισή
τους, στον όποιο χώρο εκδήλωσης και
με τις όποιες μεθοδεύσεις. Πρόκειται
για μια προέχουσα αναγκαιότητα των
καιρών, η αντιμετώπιση της οποίας α-
παιτεί έγκαιρη πληροφόρηση και άμε-
ση áíôáðïêñéôéêüôçôá -πολιτική και
στρατιωτική- στην ανάληψη των στρα-
τιωτικών επιχειρήσεων. Χρειάζεται,
με άλλα λόγια, ένας äéáêëáäéêüò και
åõÝëéêôïò μηχανισμός, με ειδική σύν-
θεση και ίδια μέσα αερομεταφοράς,
προπαντός ένας ïëïêëçñùìÝíïò μη-
χανισμός σε πληροφοριακό και επι-
χειρησιακό επίπεδο.
53. Ãéá ðáñÜäåéãìá, ç Nato Response Forse: NRF-5 Ý÷åé ôï åðéôåëåßï ôçò óôç Ëéóóáâüíá êáé
äéáèÝôåé Ýíá Éóðáíéêü Óþìá Óôñáôïý ôá÷åßáò áíÜðôõîçò, ìßá ÃáëëéêÞ áåñïðïñéêÞ äýíáìç,
êáé ìéá ÉôáëéêÞ íáõôéêÞ äýíáìç.
54. “The Journal of the JAPCC”, edition 1,2,3, 2005.
Καρπός αυτής της αναγκαιότητας
είναι οι ÍáôïúêÝò ÄõíÜìåéò Áíôáðü-
äïóçò: NATO Response Forces. Πρό-
κειται για διακλαδικές πολυεθνικές
δυνάμεις, με τις επιμέρους δυνάμεις
και διοικήσεις Στρατού, Ναυτικού και
Αεροπορίας, υπό την Äéïßêçóç Ðïëõå-
èíéêÞò Äýíáìçò: Joint Force
Command. 53
Οι Διοικήσεις Πολυεθνικών Δυνά-
μεων διαθέτουν ένα άρτιο σύστημα
Πληροφοριών- Επιτήρησης- Αναγνώ-
ρισης και Επικοινωνιών, που στηρίζε-
ται στα επίγεια, εναέρια και δορυφο-
ρικά μέσα επιτήρησης και επικοινω-
νιών. Η επιχειρησιακή ολοκλήρωση ό-
λων αυτών των συστημάτων επιτυγχά-
νεται στο επίπεδο του Äéáóõììá÷éêïý
ÊÝíôñïõ Äéá÷åßñéóçò Áåñïðïñéêþí
ÄõíÜìåùí: Joint Airpower Competence
Center, υπό την ευθύνη του αντίστοι-
χου αεροπορικού διοικητή της Íáôïú-
êÞò Äýíáìçò Áíôáðüäïóçò: NRF.54
Σχετικά με το μέλλον της αερο-δια-
στημικής ισχύος, αυτό προβλέπεται ε-
ξαιρετικά διευρυμένο, τόσο στο τε-
χνολογικό πεδίο, όσο και στο επιχει-
ρησιακό, που αφορά σε μελλοντικές
δυνατότητες, όπως η αερο-διαστημική
ολοκλήρωση της αεροπορικής δρά-
σης, μέχρι το επίπεδο του χειριστή: με
την άμεση πρόσβαση στην πληροφο-
ρία μάχης, τη βελτίωση των αυτοματι-
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 113
 σμών αυτοπροστασίας από εχθρική
προσβολή, της ευελιξίας των αυτοκα-
τευθυνόμενων πυραυλικών μέσων
προσβολής, των ανέσεων του χειριστή
και των συνολικών τεχνολογικών επι-
τευγμάτων, μέσα στα μελλοντικά περι-
θώρια ενός τεχνολογικού φάσματος,
που αρχίζει από την όριο γραμμή των
θεωρητικών δυνατοτήτων και εισδύει
βαθιά στον ορίζοντα της επιστημονι-
κής φαντασίας.
Μετά τη μάχη του Ιράκ (Desert
Storm, 1990-91), όπου ο 38ήμερος κα-
ταιγιστικός αεροπορικός βομβαρδι-
σμός παρέλυσε την αμυντική ικανότη-
τα του Ιράκ στο όριο των 100 ωρών ε-
πίγειας μάχης και την ανάλογη δράση
στη Σερβία, αναδεικνύεται η ήδη μεγι-
στοποιημένη ικανότητα της αερο-δια-
στημικής ισχύος στην καταστροφή της
οικονομικο-στρατιωτικής υποδομής
μιας χώρας, - τον ασφαλέστερο τρόπο
να φέρει την αντίπαλη δύναμη στην
τράπεζα των διαπραγματεύσεων χω-
ρίς και να αποκλείει τη συνακόλουθη
χερσαία μάχη, μέσα στο σύγχρονο ðå-
äßï õøçëïý êéíäýíïõ, που θα κρίνει
την τελική λύση του πολέμου.
ÅÐÉËÏÃÏÓ
Το όπλο της áðüëõôçò óôñáôéùôé-
êÞò éó÷ýïò, από την πρώτη εμφάνισή
του, αναδείχθηκε το πυρηνικό. Επρό-
κειτο για το όπλο που οδήγησε στην
«Üíåõ üñùí» παράδοση της Ιαπωνικής
114 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
δύναμης, - ένα έμμονο πολιτικό σκοπό
των συμμάχων του Πρώτου, όσο και
του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Στο ψυχροπολεμικό πλαίσιο της υιο-
θέτησης των πυρηνικών, η αερο-δια-
στημική διάσταση της στρατιωτικής ι-
σχύος αναβαθμίστηκε σε ένα κατ’ ε-
ξοχήν αποτελεσματικό όπλο, στο πε-
δίο μιας δυνητικής γενικής σύγκρου-
σης, αυτόχρημα και όπλο μιας εκατέ-
ρωθεν αποτροπής της άμεσης σύ-
γκρουσης. Ο όρος της παράδοσης
«άνευ όρων» αποκλείστηκε από το λε-
ξιλόγιο των κυρίαρχων πυρηνικών δυ-
νάμεων, μπροστά στον κίνδυνο ενός
αμοιβαίου πυρηνικού ολέθρου και πα-
ραχώρησε τη θέση του στην ιδέα της
ðïëéôéêÞò óõíäéáëëáãÞò και της από
κοινού προσπάθειας για την ðåñßóùóç
ôçò åéñÞíçò παρέμεινε, εντούτοις, ι-
σχυρή η ιδέα της «áðüëõôçò íßêçò» α-
πέναντι στις ελάσσονες στρατιωτικές
δυνάμεις και δη απέναντι στην τρομο-
κρατία. Ο σκοπός τη απόλυτης νίκης
και της άνευ όρων υποταγής οδηγεί α-
παρέγκλιτα στην οδό της άτεγκτης πο-
λεμικής σύγκρουσης, καταργώντας
την παράλληλη πολιτική επικοινωνία,
που θα οδηγήσει στη λύση του πολέ-
μου και συνεργασία του ηττημένου
στη διαμόρφωση της μοίρας του, μέσα
στη μεταπολεμική πραγματικότητα
των íÝùí éóïññïðéþí και της óôáèåñü-
ôåñçò åéñÞíçò, - τον απώτερο σκοπό
του κάθε πολέμου αυτό ακριβώς που
παρακάμπτει η ιδέα της «áðüëõôçò íß-
êçò» και παντελούς καταδίκης του ητ-
ÐÉÍÁÊÅÓ ÓÕÓÔÇÌÁÔÙÍ ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÏÕ ÐÏËÅÌÏÕ
Øõ÷ñïðïëåìéêÞò êáé Óýã÷ñïíçò Ðåñéüäïõ
(ÐçãÞ: “Soviet Military Power”, Usa Department of Defense, 1987)

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 115

116 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
118 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 119
 τημένου - της πραγματικής ενόχου του
Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η ο-
ποία φαίνεται να επανέρχεται στο
προσκήνιο των σύγχρονων πολέμων.
Η αμερικανική πολιτική απέφυγε
το στραβό δρόμο της μεταπολεμικής
καταδίκης της ηττημένης του Πρώτου
Παγκοσμίου Πολέμου Γερμανίας, απέ-
χουσα από τη Σύσκεψη Ειρήνης των
Παρισίων, όπως και από την κύρωση
της Συνθήκης Ειρήνης των Βερσαλ-
λιών. Τον απέφυγε ακόμη στην περί-
πτωση του Δευτέρου Π.Π., όπου, μετά
τον πόλεμο, προήγαγε σε συμμάχους
και τις δύο επιτιθέμενες χώρες της Ευ-
ρώπης και Ανατολικής Ασίας –Γερ-
μανία και Ιαπωνία αφού όμως είχε ήδη
διανοίξει τον ολέθριο δρόμο των πυρη-
νικών και της μετέπειτα αλόγιστης
κούρσας του πυρηνικού ανταγωνισμού
των δύο υπερδυνάμεων, στη διάρκεια
της ψυχροπολεμικής περιόδου.
Πολλοί λίγοι ήταν εκείνοι, που επε-
σήμαναν, από την πρώτη στιγμή, ότι το
Ýëëåéììá στην πολιτική ποδηγέτηση
των πολέμων οδηγούσε στο δρόμο μη
επιστροφής στην ειρήνη. Για να μνη-
μονεύσουμε, πρώτο μεταξύ αυτών, τον
αμερικανό διπλωμάτη και πολιτικό φι-
λόσοφο George F. Kennan, τον «ïé-
êïõìåíéêü äéá÷åéñéóôÞ» του Σχεδίου
Μάρσαλλ. Ο G. Kennan θα επισημά-
νει, το πρώτον, την αποφυγή των συμ-
μάχων, κατά τη σύσκεψη της Καζα-
μπλάνκας (Ιανουάριος 1943), να συζη-
τήσουν τους μεταπολεμικούς πολιτι-
κούς σκοπούς αυτού του πολέμου,
σύμφωνα με την πρόταση του αμερικα-
νού προέδρου Φρ. Ρούσβελτ.55 Έτσι ο
πόλεμος αφέθηκε στη συγκεχυμένη
στρατιωτική αντίληψη, η οποία, αντί
να έχει προ οφθαλμών ένα συγκεκρι-
μένο πολιτικό σκοπό του πολέμου, επι-
δίωξε, απαρέγκλιτα, την áðüëõôç
óôñáôéùôéêÞ íßêç και åêìçäÝíéóç:
annihilation του αντιπάλου, αποστα-
σιοποιούμενη από τον – ανύπαρκτον
άλλωστε - πολιτικό σκοπό, με τον
οποίο, - κατά την άποψη των στρατιω-
τικών, θα έπρεπε να ασχοληθούν οι
πολιτικοί, αφού τους βάλουν στο τρα-
πέζι τους τη νίκη.56 Η επίκριση κατά

55. George F, Kennan: “Around the Gragged Hill”, p. 218- 222.

56. Óôï óçìåßïí áõôü åõñßóêåé ôçí ðñáãìáôéêÞ åñìçíåßá ôçò ç Üðïøç ôïõ ÃÜëëïõ ðñùèõðïõñ-
ãïý ôïõ Á´ÐÐ Georges Clemenceau, üôé «ï ðüëåìïò åßíáé ìéá ðïëý óïâáñÞ õðüèåóç, ãéá
íá ôçí áöÞóïõìå óôá ÷Ýñéá ôùí óôñáôéùôéêþí». Ìå ôçí Ýííïéá üôé ïé óôñáôéùôéêïß äéåîÜ-
ãïõí ôïí ðüëåìï ðñïò ôçí êáôåýèõíóç ôùí ôåèÝíôùí ðïëéôéêþí óêïðþí êáé õðü ôçí õøç-
ëÞ äéåýèõíóç ôçò ðïëéôéêÞò çãåóßáò ÷ùñßò íá åêôñÝðïíôáé óå Ýíá äéêü ôïõò ðüëåìï, ãéá
ìéá óôñáôéùôéêÞ íßêç, ðÝñáí ôùí ôåèÝíôùí ðïëéôéêþí óêïðþí, ç ïðïßá ìðïñåß íá áðïâåß ðï-
ëéôéêÜ êáôáóôñïöéêÞ. Êëáóóéêü ðáñÜäåéãìá ç åììïíÞ ôïõ Áñ÷éóôñáôÞãïõ Ìáê-¢ñèïõñ, ãéá
ôç ìåôáöïñÜ ôïõ ðïëÝìïõ ôçò ÊïñÝáò óôçí Êßíá, - ãåãïíüò ðïõ ïäÞãçóå óôçí áíÜêëçóÞ
ôïõ áðü ôïí ðñüåäñï Ôñïýìáí.
57. 1/ Raymond Aron: «öáßíåôáé, åíßïôå, ðñÜãìáôé, üôé ïé áìåñéêáíïß óôñáôçãéêïß êëßíïõí óêå-
öèïýí ôç äéðëùìáôßá õðü ìïñöÞ âßáò, åíþ ïé ìáñîéóôáß- Ëåíéíéóôáß, ðáñÜ ôï ëåîéëüãéüí ôùí,
äéáôçñïýí ôá èåùñçôéêÜ óýíïñá , åêåß üðïõ ç ðáñÜäïóéò ôá Ý÷åé ÷áñÜîåé»: (ïé ìáñîéóôÝò åí-
íïïýí ôçí áõèåíôéêÞ äéäáóêáëßá ôïõ ÊëÜïõæåâéôò, -åí ðñïêåéìÝíù óôç óõíÝ÷éóç ôùí äé-

120 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ

της αμερικανικής πολιτικής ηγεσίας,
στο σημείο αυτό, είναι διαχρονική.57
Το δεύτερον, που επεσήμανε ο
George Kennan, από τις αρχές της δε-
καετίας του ‘50, είναι ότι τα πυρηνικά
ήταν πρακτικά ένα Ü÷ñçóôï üðëï στη
διεξαγωγή των μελλοντικών πολέμων.
Ο ιστορικός φιλόσοφος Κορνήλιος
Καστοριάδης θα προκαλέσει τη διε-
θνή κοινή γνώμη με το επιχείρημα, ότι
κανένας πολιτικός ή στρατιωτικός μη-
χανισμός δεν εγγυάτο τον αποκλεισμό
του «λάθους», που θα οδηγούσε σε έ-
να ακούσιο πυρηνικό ολοκαύτωμα κα-
τά συνέπεια η ανθρωπότητα βρίσκο-
νταν συνεχώς μπροστά στον πυρηνικό
πόλεμο.58
Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος
μαζί με τα πολλαπλά, διδάγματα της
στρατιωτικής στρατηγικής, σχετικά με
την οργάνωση και αξιοποίηση της ε-
κάστοτε «σύγχρονης» πολεμικής μη-
χανής στο πεδίο της μάχης, μας άφησε
και μοναδικά πολιτικά διδάγματα,
πολλά από τα οποία αιωρούνται σαν
αναπάντητα ερωτήματα της ιστορίας.
Γιατί λ.χ. ο Χίτλερ σταμάτησε επί
τρεις ημέρες, από της 23ης Μαϊου, τον
αρματικό χείμαρρο του Γκουντέριαν,
μόλις 16 χιλιόμετρα από τη Δουγκέρ-
κη, αφήνοντας να διαρρεύσει στη
Βρετανική νήσο συνολική δύναμη
338.000 συμμαχικών στρατευμάτων, -
εκ των οποίων 224.000 του Βρετανι-
κού Εκστρατευτικού Σώματος. Επρό-
κειτο για ένα τακτικό παραλογισμό ή,
μήπως, για πολιτικό ρομαντισμό
μπροστά στο όραμα μιας ευρωπαϊκής
ολοκλήρωσης, στο πλαίσιο ενός Γερ-
μανο-βρετανικού πυρήνα; Το ελάχι-
στο, που δε μπορούμε να απορρίψου-
με, είναι η επίγνωση της Κλαουζεβί-
τσειας αρχής, ότι η επινίκια εκμηδένι-
ση και άσκοπη ταπείνωση του αντιπά-
λου κλείνει την πόρτα της πολιτικής
συνδιαλλαγής. Και περαιτέρω: Γιατί η
βόμβες της Χιροσίμα και του Ναγκα-
σάκι; Τι περισσότερο προσέφεραν
στην τελική παράδοση της Ιαπωνίας,
από τον υποβρυχιακό πόλεμο που κα-
ταβύθισε το σύνολο του εμπορικού
στόλου της ή τις εμπρηστικές βόμβες
της στρατηγικής αεροπορίας των Η-
ΠΑ; Η μεταπολεμική έρευνα πάνω

ðëùìáôéêþí åðáöþí ìå ôçí åìðüëåìç ÷þñá, óôç äéÜñêåéá ôïõ ðïëÝìïõ. R. Aron «ÓêÝøåéò
åðß ôïõ ÐïëÝìïõ, ÊëÜïõæåâéôò», ôüì.´, ó. 270, 340.
2/ Hansen W. Baldwin, êñéôéêüò, ´ÐÐ: “Great Mistakes of the War”: «ÅÜí äåí áíáæçôïýìå ìÝ-
óá, ãéá íá ðåñéïñßóïõìå êáé äáìÜóïõìå ôïí ðüëåìï, åÜí äåí åãêáôáëåßøïõìå ôï äüãìá ìáò
ôïõ ðñáãìáôéóìïý, ôçò Üíåõ üñùí óõíèçêïëüãçóçò, ôçò óõíïëéêÞò íßêçò, èá ãßíïõìå êÜðïéá
ìÝñá, åìåßò ïé ßäéïé ôá èýìáôá ôùí èåùñéþí ìáò, ôùí éäßùí ìáò ìåèüäùí»
4/ Ï êáèçãçôÞò ÓôñáôçãéêÞò êáé Äéåèíïýò ÁóöÜëåéáò ôùí ÇÐÁ Jeffrey Record, óå ðñüóöá-
ôç ìïíïãñáößá ôïõ (Äåê. 2003) åðéóçìáßíåé: «Ïé áìåñéêáíïß, éóôïñéêÜ, Ý÷ïõí åðéäåßîåé ìéá Ü-
ðïøç ðåñß ôïõ ðïëÝìïõ, óáí õðïêáôÜóôáôïõ ôçò ðïëéôéêÞò, êáé ïé óôñáôéùôéêïß ôùí ÇÐÁ á-
ðïäåéêíýïõí ìéá åããåíÞ áðïóôñïöÞ, óôç äéåîáãùãÞ åðé÷åéñÞóåùí «ðÝñáí ôïõ ðïëÝìïõ»:
No War Operations.“Bounding the Global War on Terrorism”, SSI, Dec. 2003, p. 45.
58. Ê. ÊáóôïñéÜäçò «ÌðñïóôÜ óôïí Ðüëåìï» Åêäüóåéò ¾øéëïí, óåë. 35-37.

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 121

 στο θέμα αυτό, από την επιτροπή του
μετέπειτα (1950) Δ/ντη Πολιτικού
Σχεδιασμού του ΥΠΕΞ Paul Nitze, θα
αποδείξει ότι η ατομική βόμβα, τίποτε
δεν προσέθεσε στις προϋποθέσεις της
Ιαπωνικής παράδοσης απεναντίας μά-
λιστα τόνωσε το πείσμα μιας ανέλπι-
δας περαιτέρω άμυνας, εναντίον των
«äéáâïëéêþí áìåñéêáíþí».59 Και ακό-
μη: Πόσο πολλά γνώριζαν οι σύμμα-
χοι για το ενδεχόμενο ενός áðñüâëå-
ðôïõ óå ìÝãåèïò åììÝóïõ áðïôåëÝóìá-
ôïò, λόγω της επιβραδυνόμενης πυρη-
νικής ενέργειας, πάνω στη συνολική
πανίδα και χλωρίδα του πλανήτη; Τε-
λικά τα «άχρηστα» πυρηνικά τείνουν
να γίνουν το όπλο των φτωχών και α-
πελπισμένων, των κρατών-ταραξιών
και τρομοκρατών.
Η σύγχρονη διεθνής κοινότητα α-
γωνίζεται απεγνωσμένα να ξανακλεί-
σει τον πυρηνικό δαίμονα στο μπουκά-
λι του.60 Απάγει, λογικά, στο πλαίσιο
αυτού του σκοπού, η πολυτέλεια των
προληπτικών πολέμων και η επιδίωξη
μιας «áðüëõôçò íßêçò» κατά της τρομο-
κρατίας, - με την πλήρη αγνόηση της
πραγματικότητας, ότι η εκμετάλλευση
και καταπίεση των αδυνάτων αποτελεί
τη ìÞôñá ôçò ôñïìïêñáôßáò. Πολλά τα
κρίματα του αποικιοκρατικού ηγεμο-
νισμού, στη μακραίωνη πρακτική της
υφαρπαγής του αλλότριου πλούτου.
59. “The Cold War, 1945-1991”, “U.S. Strategic Bombing Survey”, Ed. Benj. Frankel, Vol. 1, p.
376.
60. Ìå ôç ÓõíèÞêç ìç ÄéÜäïóçò ôùí Ðõñçíéêþí (õðïãñáöÞ 1ç Éïýë. 1968) êáé ôïõò ìïíïìåñåßò
ðñïëçðôéêïýò ðïëÝìïõò êáôÜ ôùí áóõìâßâáóôùí ÷ùñþí.
122 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
Πολλά και τα επιχειρήματα για το «δι-
καίωμα» των αδυνάτων στην υπερά-
σπιση των δικαίων τους ìå êÜèå ôñüðï
êáé ìÝóï, - ακόμη και τα πυρηνικά. Ό-
μως η ζωή του ανθρώπου δεν πρόκει-
ται να καλυτερεύσει, προτού ο κόσμος
μας εισέλθει σε τροχιά åéñÞíåõóçò – έ-
στω αυτή της éóïññïðßáò ôùí äõíÜìå-
ùí - και η εκμετάλλευση των φυσικών
πόρων στο βέλτιστο δυνατό σημείο.
Πρόκειται για το ελάχιστο προσδοκώ-
μενο καλό, που, όμως, δε θα μας συμ-
βεί, προτού ενταφιαστεί οριστικά κά-
θε ιδέα καταφυγής στα πυρηνικά, που
υποθηκεύουν τη ζωή του κόσμου που
έρχεται και του φυσικού περιβάλλο-
ντος που καλείται να ζήσει.
Ερχόμενοι στη σύγχρονη εποχή
των μετα-νεωτερικών πολέμων και της
νέας στρατηγικής αντίληψης περί πο-
λέμου, θα χρειαστεί να επισημάνουμε
το πραγματικό βάθος και τους απώτε-
ρους στόχους αυτού που χαρακτηρί-
στηκε «ÅðáíÜóôáóç óôá ÈÝìáôá ôïõ
ÐïëÝìïõ»: Revolution in Military
Affairs: RMA? - για να εγκλωβίσει την
κρίση μας στο ανάλογο των περασμέ-
νων τεχνολογικών επαναστάσεων: των
πυροβόλων όπλων, που αντικατέστη-
σαν τα αγχέμαχα των υποβρυχίων και
αεροσκαφών, που επωμίστηκαν μεγά-
λο μέρος της θαλάσσιας και χερσαίας
μάχης, και τέλος των πυρηνικών, - του
πλέον επαναστατικού όπλου με το πλέ-
ον αβέβαιο μέλλον πρόκειται για ό-
πλα, που προσέδωσαν αυξανόμενα τη
σημερινή αποτελεσματικότητα στην å-
ðßãåéá óýãêñïõóç. Όμως, η ουσία της
σύγχρονης επανάστασης: RMA είναι
ριζικά διαφορετική καθόσον μεταφέ-
ρει τον πόλεμο από τη âéïìç÷áíéêÞ å-
ðï÷Þ (τεχνολογία: άρματα, αεροσκά-
φη, θαλάσσιες μονάδες, μαζικοί στρα-
τοί, στρατιώτες «αστακοί»), στην åðï-
÷Þ ôçò ðëçñïöïñßáò61 όπου, με τα προ-
ηγμένα και αποκλειστικά μέσα επιτή-
ρησης και συλλογής πληροφοριών
(χερσαία, εναέρια, διαστημικά), μπο-
ρεί η υπέρτατη δύναμη να εντοπίζει
και προλαμβάνει τις οπουδήποτε απει-
λές να εξασφαλίζει ακόμη μια εναργή
εικόνα του πεδίου της μάχης, ïðïõäÞ-
ðïôå ôçò ãçò, για να μπορεί να ε-
πεμβαίνει και προσβάλει επιλεκτικά
ïðïéïäÞðïôå στόχο και ïðïôåäÞðïôå,
για την εκμηδένιση της όποιας απει-
λής, αποφεύγοντας την πολυτέλεια των
μεγάλων στρατών και πολυαίμακτων
συγκρούσεων της επίγειας μάχης62 να
αποφεύγει, πρακτικά, τις αδιέξοδες
περιπτώσεις τύπου Ιράκ και το «στρα-
τιωτικό παραλογισμό» τύπου Λιβάνου,
που καθαιμάσσει ένα αδύναμο λαό,
στο όνομα ενός ακόμη πολεμικού ε-
ξορκισμού της αυτόθι εμφωλεύουσας
τρομοκρατίας.
Η αμερικανική διοίκηση, στην δια-
χρονική πορεία της προς το ιδανικό
της ðáãêüóìéáò ñõèìéóôéêÞò äýíáìçò,
προσβλέπουσα στην αποφυγή των
φρικαλεοτήτων του πολέμου, φαίνεται
να έχει εις χείρας της, για δεύτερη φο-
ρά, ένα ìïíáäéêü üðëï με την κωδική
ονομασία RMA. Το όπλο αυτό, συν-
δυαζόμενο με την αντιπυραυλική α-
σπίδα NMD: National Missile Defense
(ÅèíéêÞ ÐõñáõëéêÞ ¢ìõíá), που υιο-
θέτησε η νέα ÓôñáôçãéêÞ ÅèíéêÞò Á-
óöáëåßáò του προέδρου Μπους (Σεπ.
2002), για την προστασία των ΗΠΑ
και των συμμάχων χωρών, της δίνει τη

61. Andrew J. Bacevich, “The New American Militarism”, Oxford University Press, 2005, pp.165-
174
62. Óôï óçìåßï áõôü åõñßóêåé ôçí ðëÞñç ôçò Ýííïéá ç Üðïøç ôïõ äéåõèõíôÞ ôçò CIA George
Tenet (1991), üôé «ç åèíéêÞ éó÷ýò (ôùí ÇÐÁ) äåí ðñïóìåôñÜôáé óôç âÜóç ôùí óôñáôéùôé-
êþí åîïðëéóìþí, áëëÜ óôç âÜóç ôùí (áðïêôþìåíùí) ðëçñïöïñéþí, ðïõ ðáñÝ÷ïõí óôç
÷þñá Ýíá áðïöáóéóôéêü ðëåïíÝêôçìá». U.S. Foreign Policy Agenda, Vol. 6, Nr.1, March
2001.
63. Ç Ýííïéá ôçò áíôéðõñáõëéêÞò ðñïóôáóßáò, üðùò ôçí õéïèÝôçóå ï ðñüåäñïò Êëßíôïí ìå ôçí
«ÅèíéêÞ ÐïëéôéêÞ Áóöáëåßáò, ãéá Ýíá ÍÝï Áéþíá», ÌÜéïò 1997, ðåñéïñßæïíôáí óå åðßðåäï á-
íôéðõñáõëéêÞò Üìõíáò ÈåÜôñïõ Åðé÷åéñÞóåùí (ãéá ðõñáýëïõò ìÝóïõ êáé âñá÷Ýùò âåëçíå-
êïýò). Êåö. ÉÉ, «ÅèíéêÞò ÐïëéôéêÞò Áóöáëåßáò», èÝìá: «ÁíôéðõñáõëéêÞ ðñïóôáóßá». Óôç óõíÝ-
÷åéá ç áíôéðõñáõëéêÞ Üìõíá åðåêôåßíåôáé êáé óôïõò äéçðåéñùôéêïýò ðõñáýëïõò ìå ôç
“ÓôñáôçãéêÞ ôùí ÇÐÁ ãéá ôïí 21ï Áéþíá” Äåê. 2000, (Êëßíôïí) Êåö. VI, «ÁíôéâáëëéóôéêÞ ¢ìõ-
íá». Ç ôåëåõôáßá áõôÞ ÓôñáôçãéêÞ áíôéìåôþðéóå ôçí áðüëõôç áíôßèåóç ôçò Ñùóßáò êáé Êß-
íáò, ùò êáôáñãïýóá ôç Óõìöùíßá ðåñß Áíôéâáëëéóôéêþí Ðõñáýëùí ÁÂÌ / 1972 êáé åîùèïý-
óá óôïõò åðáíåîïðëéóìïýò.

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 123

 δυνατότητα να κατευθύνει τους κε-
ραυνούς του Διός, επιλεκτικά, στην
κεφαλή των ταραξιών και ασυμβίβα-
στων χωρών, εξασφαλίζοντας τη ìï-
íáäéêüôçôá της αμερικανικής δύνα-
μης, στο όνομα της åðéâïëÞò ôçò åéñÞ-
íçò.
Οδηγούμαστε, πράγματι, σε μια
Pax Americana? Με τα όσα ουσιώδη
διακινδυνεύονται και τα όσα ευεργε-
τικά μπορούμε να ελπίζουμε, - ακόμη
και με τις όλως πρόσφατες εμπει-
ρίες; 64 Μήπως, απλά, βιώνουμε τον
μετά την 9/11 ðïëéôéêü íÝï-ìéëéôáñé-
óìü των ΗΠΑ και τη Μαχάνεια (A.T.
Mahan) ιδεοληψία της ευεργετικότη-
τας των πολέμων; Το σίγουρο, βιώ-
νουμε την προσδοκία και το φόβο για-
τί καμιά δύναμη, όσο μεγάλη, δε μπο-
ρεί να παράσχει στην ανθρωπότητα
τις απαιτούμενες εγγυήσεις, ώστε να
ποδηγετήσει τη μοίρα της για τούτο
δεν θα παύσει η ανθρωπότητα, μέσα
από την παρασκιά του πολέμου και
της ειρήνης, να αναζητεί τους φωτι-
σμένους ηγέτες της.65

Béïãñáöéêü
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Φώτιος Μεταλληνός συμπλήρωσε μια πλήρη στρατιωτική
σταδιοδρομία στο Όπλο των Τεθωρακισμένων. Είναι απόφοιτος της Στρατιωτι-
κής Σχολής Ευελπίδων, της Ανωτάτης Σχολής Πολέμου, της Σχολής Εθνικής Α-
μύνης και της Σχολής Επιτελών και Διοικήσεως των ΗΠΑ. Υπηρέτησε στο Ανώ-
τατο Επιτελείο Συμμαχικών Δυνάμεων Ευρώπης (SHAPE) σαν Εθνικός Στρα-
τιωτικός Αντιπρόσωπος (NMR) με το βαθμό του Υποστρατήγου. Από της απο-
στρατείας του (1990) ενδιατρίβει στη Γεωστρατηγική και Στρατιωτική Στρατηγι-
κή. Από τα τέλη του 1998 χρημάτισε εξωτερικός συνεργάτης (άμισθος) στο Δι-
πλωματικό και Ιστορικό Αρχείο του ΥΠΕΞ, υπεύθυνος στη διαδικασία αποδια-
βάθμισης και δημοσιοποίησης των Νατοϊκών Αρχείων. Δημοσίευσε σειρά μονο-
γραφιών γεωστρατηγικού χαρακτήρα και άρθρων αμυντικής πολιτικής. Μια πα-
ράλληλη ενασχόλησή του στη λογοτεχνία απέδωσε σειρά διηγημάτων, μερικά
των οποίων απέσπασαν Α΄ βραβείο σε διαγωνισμό της Πανελλήνιας Ένωσης
Λογοτεχνών και την έκδοση του ιστορικού μυθιστορήματος «ΚΡΟΤΩΝ», που α-
ναφέρεται στην ανθρώπινη πλευρά του εθνικού μας εμφύλιου. Γνωρίζει τη Γαλ-
λική και Αγγλική και είναι παντρεμένος, με σύζυγο και δύο παιδιά επιστήμονες.

64. Ðüëåìïò ËéâÜíïõ, Éïýë- Áýã. 2006.

65. Ðñüóèåôá âïçèÞìáôá: 1/ ÔáîéÜñ÷ïõ ( É ) Í. ÊïõñÞ «Ç ÉóôïñéêÞ ÁíáäñïìÞ ôçò ÅíáÝñéáò Éó÷ýïò.
(Ìßá êñéôéêÞ áíÜëõóéò)», «ÁåñïðïñéêÞ Åðéèåþñçóéò», ôüìïò 3ïò, ôåý÷ïò 5ï, 1974-75. 2/ Áíôéóìç-
íÜñ÷ïõ ( É ) Ð. ÌðáëÝ «Ôáêôéêáß Áåñïðïñéêáß ÄõíÜìåéò. ÅîÝëéîéò ôïõ Äüãìáôïò ÷ñçóéìïðïéÞóåùò
ôïýôùí», «ÁåñïðïñéêÞ Åðéèåþñçóéò», ôüìïò 2ïò, ôåý÷ïò 4ï, Éïýë-Äåê. 1973 3/ “Soviet Military
Power”, USA Deppartment of Defense, 1987. 4/ -“The sources of Military Doctrine”, Barry R. Posen,
Cornell University Press,1984.
5/ “Selected readings in Tactics, The 1973 Middle east War” U.S Army Command and general Staff
College, March 1980, chapter 5, Air Defense, pp.5-1 to 5-5.

124 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ

ÊáèçãçôÞò É.È. ÌÜæçò
 ÃåùðïëéôéêÝò üøåéò
ôïõ êïõñäéêïý æçôÞìáôïò
óôï ÍÝï ÉñÜê.
ÅñùôÞìáôá ãéá ôçí åëëçíéêÞ åîùôåñéêÞ
êáé áìõíôéêÞ ðïëéôéêÞ
KáèçãçôÞò É. È. ÌÜæçò
Ðñüåäñïò Åðéóôçìïíéêïý Óõìâïõëßïõ É.Á.Á.1

«Ç ÅîùôåñéêÞ êáé ç ÁìõíôéêÞ ÐïëéôéêÞ ìéáò ÷þñáò

áðïôåëïýí ôéò äýï üøåéò ôïõ éäßïõ íïìßóìáôïò.
Ï éó÷õñéæüìåíïò üôé åðéèõìåß íá ãíùñßóåé
ìüíïí ôçí ìßá ìáôáéïðïíåß Þ ðëáíÜôáé:
Íüìéóìá ìå ìßá üøç åßíáé, áðëþò, êßâäçëï...»
Ï óõíôÜêôçò.

1. EIÓÁÃÙÃÇ - ÃÅÍÉÊÁ ôéêü óôïé÷åßï (Êïýñäïé, ¢ñáâåò êáé

ÌÅÃÅÈÇ ÔïõñêìÝíéïé) åíôïðßæåôáé áìéãÝò óôï
Âüñåéï êáé Êåíôñéêü ÉñÜê êáé áíáìå-

Ç
ãåùðïëéôéêÞ óçìáóßá ôïõ å-
èíïèñçóêåõôéêïý ìùóáúêïý
óôï ÍÝï ÉñÜê, ôï ïðïßï, üðùò
åðáíåéëçììÝíùò Ý÷åé õðïóôçñßîåé ï
ãñÜöùí óôï ðáñåëèüí (÷ùñßò áõôü íá
óçìáßíåé üôé ôï åðéèõìåß), èá åßíáé óõ-
íïìüóðïíäï êáé ôñéåèíïôéêü êáé èá Ý-
÷åé âáñýíïõóá ãåùðïëéôéêÞ óçìáóßá
ãéá ôçí åðáíáêáôïìÞ éó÷ýïò óôç Í/Á
Ìåóüãåéï êáé äé’ áõôÞò óå ïëüêëçñï
ôïí ðëáíÞôç.
¼ðùò ðáñáôçñïýìå óôïõò êáôùôÝ-
ñù ×Üñôåò (×Üñôåò 1 êáé 2), ôï Óïõíé-
ìåéãìÝíï ìå ôï Óééóôéêü óôïé÷åßï óôï
Íüôéï ÉñÜê, üðïõ åêåß ôï óééôéêü óôïé-
÷åßï õðåñéó÷ýåé óáöþò.
Ôï êïõñäéêü óôïé÷åßï óôá åäÜöç
ôïõ ÉñÜê äéáèÝôåé Ýíá ðïóïóôü ôçò
ôÜîåùò ôïõ 24,78%, äçë. 5.600.000 Ü-
ôïìá, åðß óõíïëéêïý éñáêéíïý ðëçèõ-
óìïý 22.600.000 áôüìùí êáé êáëýðôåé
Ýêôáóç 83.000 km2. Ôï êïõñäéêü
óôïé÷åßï åßíáé ìåí óïõíéôéêü, áëëÜ
óôçí ðåñßðôùóÞ ôïõ êáôéó÷ýåé ôï å-
èíïôéêü ÷áñáêôçñéóôéêü åðß ôïõ èñç-
óêåõôéêïý.

1. Ôá ãñáöüìåíá äåóìåýïõí áðïêëåéóôéêÜ êáé ìüíïí ôïí óõããñáöÝá/ÅéóçãçôÞ êáé êáíÝíá

Íïìéêü Ðñüóùðï óõíåñãáæüìåíï ìå áõôüí Þ ôï ÕÐÅÈÁ.

126 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ

×Üñôçò 1
Ôï óýíïëï ôïõ êïõñäéêïý ðëçèõ-
óìïý óôçí Ì. ÁíáôïëÞ êáé óôçí Ê. Á-
óßá (Áñìåíßá, Ãåùñãßá, Áæåñìðáú-
ôæÜí, ÔïõñêìåíéóôÜí, Êéñãéóßá êáé
ÊáæêóôÜí) áíÝñ÷åôáé óå 35.100.000
êáôïßêïõò (âë. ×Üñôç 3) êáé êáëýðôåé
åðéöÜíåéá ôçò ôÜîåùò ôùí 350.000
km2. Ôï áëöÜâçôï ôçò ÊïõñäéêÞò
Ãëþóóáò óôç Ãåùñãßá êáé ôçí Áñ-
ìåíßá åßíáé ôï êõñéëëéêü, óôçí Ôïõñ-
êßá åßíáé ôï ëáôéíéêü åíþ óôï ÉñÜê,
óôï ÉñÜí êáé ôç Óõñßá åßíáé áñáâéêü
Þ áñáâïðåñóéêü. ÊáôÜ ôï ìåãáëýôå-
ñï ìÝñïò ôïõò åßíáé óïõíßôåò ìïõ-
óïõëìÜíïé.
Óôá ôïõñêéêÜ åäÜöç õðÜñ÷ïõí
19.000.000 êÜô. åðß åêôÜóåùò 210.000
km2 (ðïóïóôü 26,9% ôïõ óõíïëéêïý
ðëçèõóìïý), óôçí Óõñßá 1.600.000
êáô. åðß åêôÜóåùò 15.000 km2 (ðïóï-
óôü 8,1% ôïõ óõíïëéêïý ðëçèõóìïý),
åíþ óôï ÉñÜí 8.400.000 êáô. åðß åêôÜ-
óåùò 195.000 km2 (ðïóïóôü 11,8% ôïõ
óõíïëéêïý ðëçèõóìïý).
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 127
 ×Üñôçò 2
ÓöáãÞ Êïýñäùí óôç ×áëÜìðæá ìå ÷çìéêÜ üðëá
áðü ôï êáèåóôþò ÓáíôÜì, ÌÜñôéïò 1988.
128 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ÐçãÞ: www.gendercide.org
Ôï óééôéêü óôïé÷åßï äéáèÝôåé Ýíá
ðïóïóôü ôçò ôÜîåùò ôïõ 60-62% åðß
ôïõ óõíïëéêïý ðëçèõóìïý êáé áðü å-
èíïôéêÞò ðëåõñÜò åßíáé áñáâéêü. Êá-
ôáëáìâÜíåé äå ôï Íïôéï-áíáôïëéêü
ÔìÞìá ôïõ ÉñÜê üðïõ êáé åìöáíßæåé
ó÷åäüí áðüëõôç ïìïéïãÝíåéá åíþ óôï
Íïôéï-äõôéêü ôìÞìá áíáìéãíýåôáé
ó÷åäüí éóïìåñþò ìå ôï áñáâï-óïõíé-
ôéêü óôïé÷åßï (Âë. ×Üñôç1).
Ç êýñéá ðáñïõóßá ôïõ áñáâï-óïõ-
íéôéêïý óôïé÷åßïõ åíôïðßæåôáé óôï êå-
íôñéêü êáé äõôéêü ÉñÜê. Åêðñïóùðåß
äå ôï 13% ðåñßðïõ ôïõ óõíïëéêïý
ðëçèõóìïý, åöüóïí ôï õðüëïéðï 3%
áíÞêåé óå Üëëåò èñçóêåõôéêï-åèíïôé-
êÝò ðëçèõóìéáêÝò ïìÜäåò.
Ôï åí ëüãù áñáâï-óïõíéôéêü óôïé-
÷åßï äéáèÝôåé ìüíï åëáöñÜ ðáñïõóßá
óôï Âüñåéï ÉñÜê, ç ïðïßá ïöåßëåôï
óôçí «åéäéêÞ ðïëéôéêÞ» ìåôáêéíÞóåùò
áñáâéêþí ðëçèõóìþí ðñïò ôéò êïõñäé-
êÝò ðåñéï÷Ýò êáé óôïõò åêðïáôñéóìïýò
êáé ôéò åêêáèáñßóåéò óôéò ïðïßåò õðÝ-
âáëå ôï êïõñäéêü óôïé÷åßï ôïõ Â. ÉñÜê
ï ÓáíôÜì ×ïõóåÀí. Ïé äéÜöïñåò äéå-
èíåßò êáé ðáñáôçñçôÞñéá ðçãÝò åêôé-
ìïýí üôé áðü ôï 1980 Ýùò ôï 2003, äï-
ëïöïíÞèçêáí Þ «åîáöáíßóèçêáí»
(ðñÜãìá ðïõ åßíáé ó÷åäüí ôï ßäéï åöü-
óïí ïé åîáöáíéóèÝíôåò äåí Ý÷ïõí
åìöáíéóèåß ïýôå ìåôÜ ôçí ðôþóç ôïõ
êáèåóôþôïò ÓáíôÜì) ðåñß ôá 300.000
Üôïìá. Ìüíï êáôÜ ôç ãåíïêôïíßá ôçò
ðåñéüäïõ 1987-89, ôçí ãíùóôÞ “Anfal”
(×Üñôåò Á1 Ýùò Á5.6.7. êáôùôÝñù) å-
äïëïöïíÞèçóáí ìå ÷çìéêÜ üðëá, êáé
ü÷é ìüíïí, ðåñß ôïõò 110.000 êïýñäïé.
Ðåñß áõôÞò áíáöåñüìåèá áìÝóùò
êáôùôÝñù, êñßíïíôáò üôé áðïôåëåß ìßá
áðü ôéò åéäå÷èÝóôåñåò ðåñéðôþóåéò
óýã÷ñïíùí ãåíïêôïíéþí ç ïðïßá äåí
åßíáé ãíùóôÞ ïýôå åéò ôçí Ýêôáóç ïýôå
åéò ôï åßäïò ôçò óôçí óýã÷ñïíç äéåèíÞ
êïéíüôçôá êáé åéò ôï ôìÞìá åêåßíï ôçò
äéåèíïýò êïéíüôçôïò ç ïðïßá ôçí ãíù-
ñßæåé åðáñáôçñÞèç, Ýùò ðñïóöÜôùò
ôïõëÜ÷éóôïí, ðåñßåñãç åèåëïôõöëßá.
2. ÓôÌ: åéò âÜñïò ôïõ áíäñéêïý öýëïõ.
3. Ó.Ó.: Ìå ôßôëï «Ôï Ýãêëçìá ãåíïêôïíßáò ôïõ ÉñÜê (Iraq’s Crime of Genocide)»
2. ÉÓÔÏÑÉÊÏÔÇÓ
ÃÅÍÏÊÔÏÍÉÊÇÓ
ÅÐÉ×ÅÉÑÇÓÅÙÓ «ANFAL»
ENANTION TOY
ÉÑÁÊÉÍÏÕ ÊÏÕÑÄÉÊÏÕ
ÓÔÏÉ×ÅÉÏÕ
2.1. Óýíïøç
Ç áíôéêïõñäéêÞ åðé÷åßñçóç
«Anfal», ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå áðü
ôïí ÖåâñïõÜñéï ìÝ÷ñé êáé ôïí Óå-
ðôÝìâñéï ôïõ 1988 áðü ôï éñáêéíü êá-
èåóôþò ôïõ ÓáíôÜì ×ïõóåÀí, áðïôÝ-
ëåóå ãåíéêÞ áëëÜ êáé Ýìöõëç2 ãåíï-
êôïíßá. Óýìöùíá ìå ôï Human
Rights Watch/ Middle East
(HRW/ME) Üìåóïé óôü÷ïé ôçò
«Anfal» Þôáí Üíäñåò óå óôñáôåýóéìç
çëéêßá. Ç ïñãÜíùóç óå ó÷åôéêü ðüíç-
ìÜ ôçò3 áíáöÝñåé: «Óå üëï ôï Éñáêé-
íü ÊïõñäéóôÜí, áí êáé åîáöáíßóôç-
êáí ãõíáéêüðáéäá óå óõãêåêñéìÝíåò
óáöþò êáèïñéóìÝíåò ðåñéï÷Ýò, ïé
åíÞëéêïé Üíäñåò ðïõ áé÷ìáëùôßóôç-
êáí åîáöáíßóôçêáí ìáæéêÜ. … Åßíáé
åìöáíÝò üôé âáóéêüò óôü÷ïò ôçò
«Anfal» Þôáí íá åîïëïèñåýóåé üëïõò
ôïõò åíÞëéêïõò Üíäñåò óå óôñáôåýóé-
ìç çëéêßá ðïõ áé÷ìáëùôßóôçêáí óôï
áãñïôéêü Éñáêéíü ÊïõñäéóôÜí» (óåë.
96, 170). ÅëÜ÷éóôïé ìüíï êáôüñèù-
óáí íá åðéâéþóïõí áðü ôá åêôåëåóôé-
êÜ áðïóðÜóìáôá».
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 129
 3. ÓÕÍÔÏÌÏ ÉÓÔÏÑÉÊÏ
ÕÐÏÂÁÈÑÏ4
ÁìÝóùò ìåôÜ ôç ëÞîç ôïõ Á’ Ðá-
ãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ, êáé õðü ôï êñÜôïò
ôçò åîáããåëßáò ôïõ ðñïÝäñïõ Ãïý-
íôñïïõ Ãïõßëóïí ãéá «áõôïäéÜèåóç
ôùí Ëáþí» åäüèçóáí ãéá ðñþôç öïñÜ
õðïó÷Ýóåéò óôïõò Êïýñäïõò ãéá äç-
ìéïõñãßá áíåîáñôÞôïõ êñÜôïõò – ôï
ÊïõñäéóôÜí – óôï ðëáßóéï ôçò ÓõíèÞ-
êçò ôùí Óåâñþí (1920). Ùóôüóï, ïé íé-
êçôÝò Óýììá÷ïé áèÝôçóáí ôçí õðüó÷å-
óÞ ôïõò5 èÝëïíôåò íá áðïêôÞóïõí ôçí
åýíïéá ôïõ íÝïõ ôïõñêéêïý êáèåóôþ-
ôïò ôïõ ÊåìÜë Áôáôïýñê, êáé öïâïý-
ìåíïé üôé èá áðïóôáèåñïðïéÞóïõí ôï
ÉñÜê êáé ôç Óõñßá, ÷þñåò ïé ïðïßåò
ðñïóåöÝñèçóáí åéò ôçí Âñåôáíßá êáé
ôçí Ãáëëßá áíôéóôïß÷ùò, ùò åäÜöç «õ-
ðü êáèåóôþò ÅíôïëÞò (Mandat)».
Ôïéïõôïôñüðùò, ôï 1923 ìå ôçí ÓõíèÞ-
êç ôçò ËùæÜíçò ðáñåâéÜóèç ç õðü-
ó÷åóç ðåñß áíåîáñôçóßáò ôùí Êïýñ-
äùí êáé êáôÝíåéìå ôïõò Êïýñäïõò åéò
ôá åäÜöç ôçò Ôïõñêßáò, ôïõ ÉñÜê êáé
ôçò Óõñßáò (×Üñôçò 5). Ïé äéáêñßóåéò
ôïõ Áôáôïýñê åéò âÜñïò ôïõ êïõñäé-
êïý ðëçèõóìïý ôçò Ôïõñêßáò åíåöá-
íßóèçóáí ôÜ÷éóôá, ìå ôçí êáôçãïñç-
ìáôéêÞ áðáãüñåõóç ôùí êïõñäéêþí
ðïëéôéêþí ïìÜäùí êáèþò êáé ôùí åê-
äçëþóåùí ðïëéôéóìéêÞò ôáõôüôçôïò.
4. Ó.Ó.: Ç ìåôÜöñáóç ôùí ðçãþí ôïõ ðáñüíôïò êåö. 3, Ýãéíå áðü ôçí ê. ×. ÃñõðÜñç.
5. ÓôÌ: ðåñß ßäñõóçò áõôüíïìïõ Êïõñäéêïý êñÜôïõò, ôïõ ÊïõñäéóôÜí ôçí ïðïßá ðñïÝâëåðå
ç ÓõíèÞêç ôùí Óåâñþí
130 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ÁìÝóùò ìåôÜ ôç ëÞîç ôïõ Â’ Ðáãêï-
óìßïõ ÐïëÝìïõ êáé äéá ôçò ÓïâéåôéêÞò
õðïóôçñßîåùò, ïé Êïýñäïé ôïõ ÉñÜí å-
ðÝôõ÷áí ôçí ßäñõóç ôïõ ðñþôïõ áíå-
îáñôÞôïõ êïõñäéêïý êñÜôïõò (ôçí
ÊïõñäéêÞ Äçìïêñáôßá ôçò Ìá÷áìðÜ-
íô – Kurdish Republic of Mahabad). Ï
Éñáíéêüò óôñáôüò üìùò êáôÝóôåéëå
ãñÞãïñá ôï êñÜôïò áõôü (×Üñôçò 5).
Ôï 1946, ï Éñáêéíüò êïýñäïò
Mustafa Barzani, ßäñõóå ôï Äçìïêñá-
ôéêü Êüììá ôïõ ÊïõñäéóôÜí óôï ÉñÜê
( Kurdistan Democratic Party – Iraq /
KDP). Ï Barzani áðåâßùóå ôï 1979,
áëëÜ ôï KDP åîáêïëïõèåß íá åßíáé
ìéá áðü ôéò êõñßáñ÷åò êïõñäéêÝò ïñ-
ãáíþóåéò áíôßóôáóçò. Ï ðéï ñéæïóðá-
óôéêüò áíôßðáëïò ôïõ, ç ÐáôñéùôéêÞ
¸íùóç ôïõ ÊïõñäéóôÜí (Patriotic
Union of Kurdistan / PUK) éäñýèçêå
ôï 1975 áðü ôïí Jalal Talabani. Ôï
PUK Þôáí åêåßíï ðïõ äÝ÷ôçêå ôï óöï-
äñüôåñï ÷ôýðçìá ôçò åðé÷åßñçóçò
«Anfal» ôï 1988 êáé âåâáßùò áõôü äé-
êáéïëïãåß êáé ôçí ðñïþèçóç ôïõ çãÝ-
ôïõ ôïõ óôç èÝóç ôïõ íõí ÐñïÝäñïõ
ôïõ ÍÝïõ ÉñÜê ìå ôçí áããëï-áìåñéêá-
íéêÞ õðïóôÞñéîç (×Üñôçò 4).
Ç Üíïäïò ôïõ Éñáêéíïý çãÝôç Óá-
íôÜì ×ïõóåÀí óôçí åîïõóßá ôï 1968
(áí êáé äåí áíÝëáâå ðñüåäñïò ìÝ÷ñé
ôï 1979) áñ÷éêÜ áîéïëïãÞèç ùò åõíïú-
êÞ áðü ôïõò éñáêéíïýò Êïýñäïõò. Ôï
1970, ôï êüììá ÌðÜáè ôïõ ÓáíôÜì
óõíÞøå åõñåßá óõìöùíßá ìå ôéò ïìÜ-
äåò Êïýñäùí áíôáñôþí, ðáñá÷ùñþ-
íôáò óôïõò Êïýñäïõò ôï äéêáßùìá íá
÷ñçóéìïðïéïýí êáé íá äéáäßäïõí ôç
ãëþóóá ôïõò, êáèþò êáé ðïëéôéêÞ áõ-
ôïíïìßá óå ìåãÜëï âáèìü. Ç óõìöù-
íßá ðáñåâéÜóèç üìùò, üôáí ôï Êüììá
ôïõ ÌðÜáè «îåêßíçóå ôçí áñáâïðïßç-
óç ôùí ðåôñåëáéïðáñáãùãéêþí ðå-
ñéï÷þí óôï ÊïõñäéóôÜí, åêäéþêïíôáò
Êïýñäïõò ãåùñãïýò êáé áíôéêáèéóôþ-
íôáò ôïõò ìå öôù÷ïýò ¢ñáâåò (Üíäñåò
êáé ãõíáßêåò), öõëÝôåò åê ôïõ Íïôßïõ
ÉñÜê, ôïõò ïðïßïõò öñïõñïýóáí êõ-
âåñíçôéêÜ óôñáôåýìáôá». Ôïí ÌÜñôéï
ôïõ 1974, ôï KDP óôáóßáóå êáôÜ ôïõ
ÓáíôÜì ïäçãþíôáò Ýôóé óôçí ðëÞñç
êáé óöïäñÞ êëéìÜêùóç ôïõ ðïëÝìïõ
ôïí åðüìåíï ÷ñüíï, ïðüôå êáé êáôÝöõ-
ãáí óôï ÉñÜí ðåñß ôéò 130.000 Êïýñ-
äùí. «Ôïí ÌÜñôéï ôïõ 1975» ãñÜöåé ï
Khaled Salih, «äåêÜäåò ÷éëéÜäåò ÷ùñé-
êþí áðü ôéò öõëÝò Ìðáñæáíß
(Barzani) áðïìáêñýíèçêáí âéáßùò á-
ðü ôéò êáôïéêßåò ôïõò êáé ìåôåãêáôá-
óôÜèçêáí óå Üãïíåò ôïðïèåóßåò óôçí
Ýñçìï ôïõ íïôßïõ ÉñÜê, üðïõ êáé Ýðñå-
ðå íá îáíá÷ôßóïõí ìïíÜ÷ïé ôéò æùÝò
ôïõò, ÷ùñßò êáìßá ìïñöÞ âïÞèåéáò»6
Ïé åêôïðéóìÝíïé áõôïß ðëçèõóìïß
ôùí ìåëþí ôçò öõëÞò Ìðáñæáíß
(Barzani), ïé ïðïßïé ìåôÜ ôçí Ýêñçîç
ôïõ ðïëÝìïõ ìåôáîý ÉñÜí – ÉñÜê ôï
6. S. Khaled, «Anfal»: Ç Ãåíïêôïíßá ôùí Êïýñäùí óôï ÉñÜê - S. Khaled, «Anfal»: The Kurdish
Genocide in Iraq.
1980, êáôÝóôçóáí ôá èýìáôá ìéáò åê
ôùí ìåãáëõôÝñùí ãåíïêôïíéêþí óöá-
ãþí ôçò óýã÷ñïíçò éóôïñßáò. Ï Martin
van Bruinessen áíáöÝñåé:
«Ôïí [Éïýëéï –] Áýãïõóôï ôïõ 1983,
ôá ÉñáêéíÜ óôñáôåýìáôá áóöáëåßáò
ðåñéåêýêëùóáí ôïõò Üíäñåò ôçò öõëÞò
Ìðáñæáíß (Barzani) ôåóóÜñùí óôñá-
ôïðÝäùí ìåôåãêáôÜóôáóçò êïíôÜ óôçí
ðüëç ºñìðéë (Arbil). Ïé Üíèñùðïé áõ-
ôïß äåí åß÷áí åìðëáêåß óå áíôé-êõâåñ-
íçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò ïðïéïõäÞðïôå
åßäïõò. … Åêåßíç ôçí åðï÷Þ äõï áðü
ôïõò õéïýò ôïõ Ìðáñæáíß çãïýíôï ôïõ
Êïõñäéêïý Äçìïêñáôéêïý Êüììáôïò
êáé åíåðëÝêïíôï óå áíôÜñôéêåò äñá-
óôçñéüôçôåò [guerrilla activities] åíáíôß-
ïí ôçò êõâåñíÞóåùò ôçò ÂáãäÜôçò, õ-
ðïóôçñéæüìåíïé üìùò ìüíï áðü Ýíá
ìÝñïò ôçò öõëÞò ôïõò. Ôüôå, êáé ïé ï-
÷ôþ ÷éëéÜäåò Üíäñåò áõôÞò ôçò ïìÜ-
äáò, áðåìáêñýíèçóáí áðü ôéò ïéêïãÝ-
íåéÝò ôïõò êáé ìåôåöÝñèçóáí óôï íüôéï
ÉñÜê. ¸êôïôå åîáöáíßóèçóáí. ¼ëåò ïé
ðñïóðÜèåéåò íá áíáæçôçèïýí ïé ßäéïé Þ
íá áíáêáëõöèïýí ôá ß÷íç ôïõò, óõìðå-
ñéëáìâáíïìÝíùí êáé äéðëùìáôéêþí å-
ñåõíþí áðü ðïëëÝò ÅõñùðáúêÝò ÷þ-
ñåò áðÝôõ÷áí. ÕðÜñ÷ïõí öüâïé üôé åß-
íáé íåêñïß. Ôï KDP (Êïõñäéêü Äçìï-
êñáôéêü Êüììá) Ý÷åé ëÜâåé áîéüðéóôåò
áíáöïñÝò áðü óôñáôéùôéêÝò ðçãÝò üôé
ôá ôåëåõôáßá ìÝëç áõôÞò ôçò ïìÜäáò
÷ñçóéìïðïéÞèçêáí ùò ðåéñáìáôüæùá
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 131
 ãéá ôçí äïêéìÞ ôùí åðéäñÜóåùí äéáöü-
ñùí ÷çìéêþí ïõóéþí». 7
Ìéá ãõíáßêá ôçò öõëÞò Ìðáñæáíß
ðåñéÝãñáøå ôçí ðåñéêýêëùóç ôùí áí-
äñþí: «Ðñéí ôï ÷Üñáìá, êáèþò üëïé
öïñïýóáí ôá ñïý÷á ôïõò êáé åôïéìÜ-
æïíôáí íá ðÜíå óôéò äïõëåéÝò ôïõò, ü-
ëïé ïé óôñáôéþôåò åöüñìçóáí óôï
óôñáôüðåäï [Qushtapa]. ÓõíÝëáâáí ü-
ëïõò ôïõò Üíäñåò ðïõ êõêëïöïñïýóáí
óôï äñüìï, áêüìç êáé Ýíáí äéáíïçôéêÜ
êáèõóôåñçìÝíï ãÝñï ï ïðïßïò óõ-
íÞèùò Þôáí äåìÝíïò. ÓõíÝëáâáí êáé
ôïí ìïõåæßíç ðïõ ðÞãå óôï ôæáìß íá
ðñïóåõ÷çèåß. ¸óðáæáí ðüñôåò êáé åé-
óÝâáëáí óôá óðßôéá øÜ÷íïíôáò ãéá
ôïõò Üíäñåò ìáò. ¸øá÷íáí ìÝóá óôá
êïôÝôóéá, óôéò äåîáìåíÝò íåñïý, óôá
øõãåßá, ðáíôïý, êáé Üñðáîáí üëïõò
ôïõò Üíäñåò Üíù ôùí äåêáôñéþí åôþí.
Ïé ãõíáßêåò Ýêëáéãáí êáé êñáôïýóáí
äõíáôÜ óôá ÷Ýñéá ôïõò ôï ÊïñÜíé êáé
éêÝôåõáí ôïõò óôñáôéþôåò íá ìçí ðÜ-
ñïõí ôïõò Üíäñåò ôïõò».
Ôï 1993, ï ÓáíôÜì ×ïõóåÀí õðáéíß-
÷èçêå öáíåñÜ ãéá ôéò ôý÷åò ôùí áí-
äñþí ôçò öõëÞò Ìðáñæáíß: «Ðñüäù-
óáí ôç ÷þñá, êáé áèÝôçóáí ôç óõìöù-
íßá, ïðüôå ôïõò ôéìùñÞóáìå áõóôçñÜ
êáé ðÞãáí óôçí êüëáóç». ¼ðùò áíÝ-
öåñå ôï Human Rights Watch, «áðü
ðïëëÝò áðüøåéò, ç åðé÷åßñçóç Ìðáñ-
æáíß ôï 1983, ðñïïéïíßæåôï ôéò ôå÷íéêÝò
ðïõ èá ÷ñçóéìïðïéïýíôï óå ðïëý åõ-
ñýôåñç êëßìáêá êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò
åðé÷åßñçóçò “Anfal”».8
Ï Khaled Salih ôïíßæåé üôé «áíáì-
öéâüëùò, ç ðáíôåëÞò áðïõóßá äéåèíïýò
êáôáêñáõãÞò åíåèÜññõíå ôç ÂáãäÜôç
íá ðéóôÝøåé üôé èá çäýíáôï íá åðé÷åé-
ñÞóåé ìéá ìåãáëýôåñç åðé÷åßñçóç êáé
íá ðáñáìåßíåé áôéìþñçôç. Áðü áõôÞ
ôçí Üðïøç öáßíåôáé ðùò Þôáí óùóôïß
ïé õðïëïãéóìïß êáé ïé áðüøåéò ôïõ
êüììáôïò ôïõ ÌðÜáè ãéá ôç äéåèíÞ á-
ðñáîßá».9
¸íá áðü ôá ðëÝïí åéäå÷èÞ ÷áñá-
êôçñéóôéêÜ ôùí éñáêéíþí åðé÷åéñÞóå-
ùí åíáíôßïí ôùí Êïýñäùí êáôÜ ôç
äéÜñêåéá ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1980, Þôáí
ïé åðéèÝóåéò ìå ÷ñÞóç ÷çìéêþí üðëùí
áðü ìÝñïõò ôïõ êáèåóôþôïò åíáíôßïí
Üìá÷ùí ðïëéôþí. Óôéò 16 Áðñéëßïõ ôïõ
1987, ìéá åðéäñïìÞ ìå ÷çìéêÜ óôçí
êïéëÜäá ÌðáëéóÜí (Balisan) åß÷å ùò
áðïôÝëåóìá ôïí èÜíáôï äåêÜäùí ðï-
ëéôþí.
«ÁìÝóùò ìåôÜ ôçí åðßèåóç áõôÞ, å-
âäïìÞíôá ðåñßðïõ Üíäñåò åðéâéâÜóôç-
êáí óå ëåùöïñåßá êáé Ýêôïôå, üðùò
êáé óôçí ðåñßðôùóç ôùí áíäñþí ôçò

7. Martin van Bruinessen, “Genocide in Kurdistan?1” óôï George J. Andreopoulos, ed.

Genocide: Conceptual and Historical Dimensions ([University of Pennsylvania Press, 1994],
óåë. 156-57, Ý÷åé äïèåß Ýìöáóç).
8. Human Rights Watch, Iraq’s Crime of Genocide, óåë. 4, 26-27
9. Salih Khaled, “«Anfal», The Kurdish Genocide in Iraq1”, âëÝðå åðßóçò “Who was responsi-
ble?”.

132 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ

öõëÞò Ìðáñæáíß, ïõäåßò ôïõò îáíáåß-
äå. Ôá ãõíáéêüðáéäá ðïõ åðÝæçóáí, å-
ãêáôáëåßöèçêáí óôçí ðåäéÜäá Ýîù á-
ðü ôçí ðüëç ºñìðéë êáé áöÝèçêáí
óôçí ôý÷ç ôïõò».10
Ëéãüôåñï áðü Ýíáí ÷ñüíï áñãüôå-
ñá, óôéò 16 Ìáñôßïõ ôïõ 1988, ìéá ðå-
ñéóóüôåñï åóôéáóìÝíç åðßèåóç ìå ÷ç-
ìéêÜ üðëá åîáðïëýèçêå åíáíôßïí ôçò
ðüëçò Halabji, êïíôÜ óôá óýíïñá ìå ôï
ÉñÜí, ç ïðïßá ãéá óýíôïìï ÷ñïíéêü äéÜ-
óôçìá ôåëïýóå õðü ôçí êáôï÷Þ äõíÜìå-
ùí Êïýñäùí áíôáñôþí êáé Éñáíéêþí
óôñáôåõìÜôùí. ×éëéÜäåò ðïëßôåò ðÝèá-
íáí, êáé êáèþò ç ðüëç ôåëïýóå áêüìç
õðü ÉñáíéêÞ êáôï÷Þ, Þôáí ðñïóâÜóéìç
óå äçìïóéïãñÜöïõò êáé öùôïãñÜöïõò.
«Ïé öùôïãñáößåò ôïõò, ðïõ áðåéêüíé-
æáí êõñßùò ãõíáßêåò, ðáéäéÜ êáé çëé-
êéùìÝíïõò êïõâáñéáóìÝíïõò êáé áêß-
íçôïõò óôïõò äñüìïõò Þ îáðëùìÝíïõò
ìå ôá óôüìáôÜ ôïõò áíïé÷ôÜ, êõêëïöü-
ñçóáí åõñÝùò, êáôáäåéêíýïíôáò üôé ôï
ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôùí íåêñþí Þôáí
Êïýñäïé Üìá÷ïé ðïëßôåò»11. Áí êáé äéå-
îÞ÷èç êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò åðé÷åßñç-
óçò «Anfal», êáôÜ êáíüíá ç åðßèåóç
óôçí ðüëç Halabji äåí èåùñåßôáé ìÝñïò
ôçò åðé÷åßñçóçò áõôÞò.
3.1. Ç Ýìöõëç ãåíïêôïíßá
(áññÝíùí).
Ôïí ÌÜñôéï ôïõ 1987, ï åîÜäåëöïò
ôïõ ÓáíôÜì ×ïõóåÀí, Ali Hassan al-
10. Jonathan C. Randal, After Such Knowledge, What Forgiveness?, óåë. 230.
11. Iraq’s Crime of Genocide, óåë. 72.
Majid áðü ôçí ðüëç Ôéêñßô üðïõ æïý-
óå, ïñßóôçêå ãåíéêüò ãñáììáôÝáò ôçò
âüñåéáò ðåñéöÝñåéáò ôïõ ÌðÜáè, ç ï-
ðïßá ðåñéåëÜìâáíå ôï Éñáêéíü Êïõñ-
äéóôÜí. Õðü ôçí êáèïäÞãçóç ôïõ al-
Majid, ï ïðïßïò «áêüìç êáé óýìöùíá
ìå ôá ðñüôõðá ôùí ìç÷áíéóìþí áóöá-
ëåßáò ôïõ ÌðÜáè …åß÷å ôçí öÞìç ôïõ
éäéáßôåñá âÜíáõóïõ áíèñþðïõ», ï Ý-
ëåã÷ïò ôùí ðïëéôéêþí åíáíôßïí ôùí
Êïýñäùí óôáóéáóôþí ðÝñáóå áðü ôïí
Éñáêéíü óôñáôü óôï ßäéï ôï Êüììá ôïõ
ÌðÜáè. Áõôü Þôáí ôï ðñïìÞíõìá ôçò
ðñïóäïêþìåíçò «ôåëéêÞò ëýóçò» óôï
Êïõñäéêü ðñüâëçìá ðïõ õéïèåôÞèçêå
ëßãïõò ìÞíåò ìåôÜ ôçí áíÜëçøÞ êáèç-
êüíôùí áðü ôïí al-Majid. Ç ëýóç áõôÞ
èá ãßíåé ãíùóôÞ ùò “Al – Anfal” (Ôá
ËÜöõñá) ìéá áíáöïñÜ óôçí üãäïç
óïýñá ôïõ Êïñáíßïõ, ðïõ ðåñéãñÜöåé
ëåðôïìåñþò ôéò áðïêáëýøåéò ðïõ Ýëá-
âå ï ÐñïöÞôçò ÌùÜìåè ìåôÜ áðü ôçí
ðñþôç ìåãÜëç íßêç ôùí Éóëáìéêþí äõ-
íÜìåùí ôï 624 ì.×. ¸íáò áðü ôïõò
óôß÷ïõò áíáöÝñåé:
«èá ãåìßóù ìå ôñüìï ôéò øõ÷Ýò ôùí
áðßóôùí», «ïðüôå ÷ôõðÞóôå ôïõò á-
ëýðçôá ðÜíù áðü ôïõò óâÝñêïõò, êáé
ôñáõìáôßóôå êÜèå ôïõò äÜ÷ôõëï … ç
ôéìùñßá ôçò ÐõñÜò åßíáé ãéá ôïõò áðß-
óôïõò».
Ç åðé÷åßñçóç “Anfal” ðïõ åðéóÞ-
ìùò ðñáãìáôïðïéÞèçêå áðü ôéò 8 Öå-
âñïõáñßïõ ìÝ÷ñé ôéò 6 Óåðôåìâñßïõ
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 133
 1988 (×Üñôçò Á.1), èá äéåîÞãåôï óå ï-
÷ôþ óõíïëéêÜ óôÜäéá, åðôÜ åê ôùí ï-
ðïßùí èá åóôéÜæïíôï óå åëåã÷üìåíåò
áðü ôï PUK ðåñéï÷Ýò (×Üñôåò Á. Ýùò
êáé Á.8.). Ãéá ôéò åðéèÝóåéò áõôÝò ïé É-
ñáêéíïß óõíåãêÝíôñùóáí ðåñß ôïõò
200.000 óôñáôéþôåò Ýíáíôé ôùí äõíÜ-
ìåùí ôùí Êïýñäùí áíôáñôþí ïé ïðïß-
åò áñéèìïýóáí ìüëéò ëßãåò ÷éëéÜäåò
ìá÷çôÝò.
Óôéò 20 Éïõíßïõ ôïõ 1987, åêäüèçêå
ìéá êñßóéìç ïäçãßá ãéá ôçí åðé÷åßñçóç
«Anfal», ç ïäçãßá SF/4008, ðïõ Ýöåñå
ôçí õðïãñáöÞ ôïõ al-Majid. Ôï Üñèñï
5 åßíáé éäéáéôÝñùò óçìáíôéêü.
Áíáöåñüìåíïò óôéò ðåñéï÷Ýò ðïõ
÷áñáêôçñßóôçêáí ùò «áðáãïñåõìÝíåò
æþíåò», ï al-Majid äéÝôáîå: «üëïé üóïé
×Üñôçò A. Ïé åðé÷åéñÞóåéò «¢íöáë» êáôÜ ôçí ðåñßïäï ÖåâñïõÜñéïò-ÓåðôÝìâñéïò 1988
134 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
áé÷ìáëùôßæïíôáé óôá ÷ùñéÜ áõôÜ èá
êñáôïýíôáé êáé èá áíáêñßíïíôáé áðü
ôéò õðçñåóßåò áóöáëåßáò, åíþ ôá Üôï-
ìá çëéêßáò áðü 15 Ýùò 70 åôþí èá å-
êôåëïýíôáé áöïý åîá÷èåß áðü áõôïýò
ïðïéáäÞðïôå ÷ñÞóéìç ðëçñïöïñßá,
ãéá ôçí ïðïßá èá åéäïðïéïýìåèá åãêáß-
ñùò».
Ùóôüóï, êáôÝóôç óáöÝò åê ôùí á-
ðïôåëåóìÜôùí ôçò ðïëéôéêÞò áõôÞò üôé
«ôá Üôïìá çëéêßáò áðü 15 Ýùò 70 å-
ôþí» áöïñïýóáí óôïõò «Üíäñåò çëéêß-
áò áðü 15 Ýùò 70 åôþí». To Human
Rights Watch/ Middle East
(HRW/ME) èåùñåß ôï ãåãïíüò áõôü
ùò áêñéâÝò, áíáöÝñïíôáò üôé «Ç äéá-
ôáãÞ ôïõ Üñèñïõ 5 [åííïïýóå] ôçí å-
êôÝëåóç üëùí ôùí åíçëßêùí áíäñþí».
 ×Üñôçò Á.1.
Ïé åðé÷åéñÞóåéò ôçò 1çò «¢íöáë» êáôÜ ôçí ðåñßïäï 23 Öåâñïõáñßïõ-19ç Ìáñôßïõ 1988

×Üñôçò Á.2
Ïé åðé÷åéñÞóåéò ôçò 2çò «¢íöáë» êáôÜ ôçí ðåñßïäï 22 Ìáñôßïõ1ç Áðñéëßïõ 1988

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 135

 ×Üñôçò Á.3. Ïé åðé÷åéñÞóåéò ôçò 3çò «¢íöáë» êáôÜ ôçí ðåñßïäï 7 -20 Áðñéëßïõ 1988

×Üñôçò Á.3.1. Áíáôïìßá ôçò Ôñßôçò « ¢íöáë».

136 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ

 ×Üñôçò Á.4. Ç ÔÝôáñôç ¢íöáë: 3-8 ÌáÀïõ 1988

×Üñôçò Á.5.6.7.
Åðé÷åéñÞóåéò ôçò 5çò, 6çò êáé 7çò «¢íöáë»: 15 ÌáÀïõ-26 Áõãïýóôïõ 1988

137
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
 ×Üñôçò Á.8. ÔåëéêÞ «¢íöáë» 25Ç Áõãïýóôïõ- 6ç Óåðôåìâñßïõ 1988.
Êáé óõíÝ÷éæå: «óýìöùíá ìå ôïõò ü-
ñïõò ôçò ïäçãßáò ðïõ åîÝäùóå ï al-
Majid ôïí Éïýíéï ôïõ 1987, ï èÜíáôïò
Þôáí ç ðïéíÞ ðïõ åðåâÜëëåôï áõôïìÜ-
ôùò óå êÜèå Üíäñá éêáíü íá êñáôÞóåé
üðëï êáé åíôïðéæüìåíï óå êÜðïéá ðå-
ñéï÷Þ ôùí “Anfal”».12
Åðüìåíç ïäçãßá åêäïèåßóá ôçí 6ç
Óåðôåìâñßïõ 1987, åðéâåâáéþíåé ôï
óõìðÝñáóìá: áðáéôåß ôçí «åêôüðéóç
ôùí ïéêïãåíåéþí óå ðåñéï÷Ýò üðïõ âñß-
óêïíôáé ïé äïëéïöèïñåßò óõããåíåßò
ôïõò ..., åêôüò áðü ôá áññåíá [ìÝëç]
ìåôáîý ôùí çëéêéþí áðü 12 Ýùò 50 å-
12. Iraq’s Crime of Genocide, óó. 11, 14.
13. Iraq’s Crime of Genocide, óåë. 298.
138 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ôþí, ôá ïðïßá èá ðñÝðåé íá áé÷ìáëùôß-
æïíôáé».13
ÁíÜëïãá, üôáí ïé Êïõñäéêïß ðëç-
èõóìïß ðïõ áé÷ìáëùôßóôçêáí ìåôá-
öÝñèçêáí óå êÝíôñá ðñïöõëÜêéóçò
(êáôÜ êýñéï ëüãï óôá óôñáôüðåäï óõ-
ãêÝíôñùóçò ôçò Topzawa êïíôÜ óôçí
ðüëç Êéñêïýê), õðÝêåéíôï óôçí êëáó-
óéêÞ äéáäéêáóßá åðéëïãÞò ðñéí ôçí Ýì-
öõëç ãåíïêôïíßá: ôïí äéá÷ùñéóìü å-
íÞëéêùí êáé åöÞâùí áññÝíùí áðü ôçí
õðüëïéðç êïéíüôçôá. Óõìöþíùò ðñïò
ôï HRW/ME:
«Ìå åëÜ÷éóôåò ìüíï ðáñáëëáãÝò …
ôï ôõðïðïéçìÝíï ó÷Ýäéï ãéá ôïí äéá÷ù-
ñéóìü ôùí íåïáöé÷èÝíôùí [óôçí
Topzawa Þôáí ôï áêüëïõèï]. ¢íäñåò
êáé ãõíáßêåò äéå÷ùñßæïíôï åðß ôüðïõ
ìüëéò åóôÜèìåõáí ôá öïñôçãÜ óôçí êå-
íôñéêÞ áõëÞ ôçò âÜóåùò Þ óôï ðåäßï á-
óêÞóåùí. Ç äéáäéêáóßá Þôáí âÜíáõóç
… Ëßãï áñãüôåñá, ïé Üíäñåò äéå÷ùñß-
æïíôï ðåñáéôÝñù âÜóåé ôçò çëéêßáò
ôïõò, ôá ìéêñÜ ðáéäéÜ áðåìáêñýíïíôï
áðü ôéò ìçôÝñåò ôïõò, åíþ ïé çëéêéùìÝ-
íïé êáé áíÜðçñïé ìåôåöÝñïíôï óå îå-
÷ùñéóôÜ êáôáëýìáôá. Ïé Üíäñåò êáé
ôá áãüñéá åöçâéêÞò çëéêßáò ðïõ åêñß-
íïíôï éêáíïß íá êñáôÞóïõí üðëï óõíá-
èñïßæïíôáí óôïí ßäéï ÷þñï. Áõôü åí
ðïëëïßò, áöïñïýóå ôïõò Üññåíåò çëé-
êßáò áðü äåêáðÝíôå ìÝ÷ñé ðåíÞíôá
åôþí, ùóôüóï äåí äéåîÞãåôï áõóôçñüò
Ýëåã÷ïò ôùí åããñÜöùí ðïõ ðéóôï-
ðïéïýóáí ôçí ôáõôüôçôÜ ôïõò, êáé ç á-
êñéâÞò ÷ñïíïëïãéêÞ çëéêßá ôïõò åöáß-
íåôï íá áðïôåëåß Ýíá ëéãüôåñï óçìá-
íôéêü êñéôÞñéï åðéëïãÞò ôïõò, óõãêñé-
íïìÝíç ìå ôçí åìöÜíéóç êáé ôï ýøïò
ôïõò. ¸íá ãåñïäåìÝíï äùäåêÜ÷ñïíï
ðáéäß ìðïñåß íá áðïìáêñõíüôáí áðü
ôçí ìçôÝñá ôïõ, åíþ Ýíáò ìéêñüóùìïò
äåêáåîÜ÷ñïíïò ìðïñåß íá åß÷å äéáôá-
÷èåß íá ðáñáìåßíåé êïíôÜ óôéò óõããå-
íåßò ôïõ… Ôüôå åñ÷üôáí ç óôéãìÞ ðïõ
Ýðñåðå íá ãßíåé åðåîåñãáóßá ôùí íåü-
ôåñùí áññÝíùí. Äéå÷ùñßæïíôï óå ìé-
êñüôåñåò ïìÜäåò. ... Ìüëéò ïëïêëçñþ-
íåôï ç ó÷ïëáóôéêÞ êáôáãñáöÞ ôïõò, ïé
14. Iraq’s Crime of Genocide, óåë. 143 – 145.
êñáôïýìåíïé óôïéâÜæïíôáí âÜíáõóá
óå ìåãÜëåò áßèïõóåò, Þ äéáäñüìïõò,
ìßá åêÜóôç ôùí ïðïßùí ðåñéåß÷å êá-
ôïßêïõò ìéáò óõãêåêñéìÝíçò ðåñéï÷Þò.
… Áí êáé ïé óõíèÞêåò óôçí Topzawa Þ-
óáí öñéêéáóôéêÝò ãéá üëïõò, ôï êáôÜ-
ëõìá ìå ôïí ìåãáëýôåñï óõíùóôéóìü
Þôáí åêåßíï üðïõ åõñßóêïíôï óôñéìùã-
ìÝíïé ïé Üññåíåò êñáôïýìåíïé. [ …]
Ãéá ôïõò Üíäñåò, ïé îõëïäáñìïß Þôáí
õðüèåóç ñïõôßíáò».14
ÌåôÜ áðü ìåñéêÝò çìÝñåò áíáëü-
ãïõ ìåôá÷åéñßóåùò, Üíåõ äéáðéóôùèåß-
óçò åîáéñÝóåùò, üëïé ïé Üíäñåò ðïõ åß-
÷áí õðïóôåß áõôïý ôïõ åßäïõò ôçí «å-
ðåîåñãáóßá» ìåôåöÝñèçóáí ìå öïñ-
ôçãÜ þóôå íá äïëïöïíçèïýí ìå ìáæé-
êÝò åêôåëÝóåéò. Óõìöþíùò êáé ðÜëéí
ðñïò ôï HRW/ME, ïé «ôõðïðïéçìÝíåò
äéáäéêáóßåò äéåîáãùãÞò» ôùí åêôåëÝ-
óåùí ðïõ óêïðü åß÷áí ôçí Ýìöõëç ãå-
íïêôïíßá áññÝíùí/ (ïé ïðïßåò åðåîå-
ôÜèçóáí êáé óå Üëëåò ðëçèõóìéáêÝò
êáôçãïñßåò óå ïñéóìÝíåò ðåñéðôþóåéò
– âë. ðáñáêÜôù) èýìéæáí ìõóôçñéù-
äþò … ôéò äñáóôçñéüôçôåò ôùí
Einsatzkommando, Þ ôùí êéíçôþí ìï-
íÜäùí åêôåëÝóåùí óôá êáôáëçöèÝíôá
áðü ôïõò Íáæß åäÜöç ôçò ÁíáôïëéêÞò
Åõñþðçò:.
«ÏñéóìÝíïõò êñáôïõìÝíïõò ôïõò
ðáñÜôáóóáí óôç óåéñÜ êáé ôïõò åêôå-
ëïýóáí êáôÜ ìÝôùðï, êáé óôç óõíÝ-
÷åéá Ýóåñíáí ôá ðôþìáôÜ ôïõò óå ìá-
æéêïýò ôÜöïõò óêáììÝíïõò åê ôùí
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 139
 ðñïôÝñùí. ¢ëëïé êñáôïýìåíïé Þôáí á-
íáãêáóìÝíïé íá îáðëþíïõí óôï Ýäá-
öïò áíÜ æåýãç, óáí óáñäÝëåò, äßðëá óå
óùñïýò áðü ðôþìáôá ìüëéò åêôåëå-
óèÝíôùí, ðñïôïý åêôåëåóèïýí êáé áõ-
ôïß. ¢ëëïõò ðÜëé êñáôïõìÝíïõò ôïõò Ý-
äåíáí ìáæß êáé ôïõò áíÜãêáæáí íá
óôÝêïíôáé óôï ÷åßëïò åíüò ôÜöïõ êáé
ôïõò ðõñïâïëïýóáí ðéóþðëáôá þóôå
íá ðÝóïõí êáôåõèåßáí ìÝóá óå áõôüí –
ìéá ìÝèïäïò ðïõ Þôáí ðïëý ðéï áðïôå-
ëåóìáôéêÞ ãéá ôïõò åêôåëåóôÝò. Óôç óõ-
íÝ÷åéá ìðïõëíôüæåò Ýóðñù÷íáí ÷þìá
Þ Üììï ðÜíù áðü ôéò ìåãÜëåò óùñïýò
ðôùìÜôùí. ÏñéóìÝíïé ÷þñïé ôáöÞò ðå-
ñéåëÜìâáíáí äåêÜäåò îå÷ùñéóôïýò -
áëëÜ ìáæéêïýò- ôÜöïõò êáé ðñïöáíþò
ðåñéåß÷áí ðôþìáôá ÷éëéÜäùí èõìÜ-
ôùí».15
Ôï åðßêåíôñï ôçò ÉñáêéíÞò åðé÷åé-
ñÞóåùò ãåíéêÞò êáé Ýìöõëçò ãåíïêôï-
íßáò äéÝöåñå áðü ôï Ýíá óôÜäéï ôçò
«Anfal» óôï Üëëï. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá
ôçò ðñþôçò «Anfal» (23 Öåâñïõáñßïõ
– 19 Ìáñôßïõ 1988, âë. ×Üñôç Á.2)
äåí öáßíåôáé íá åß÷áí ðñáãìáôïðïéç-
èåß ìáæéêÝò åêôåëÝóåéò áìÜ÷ùí. Ôï ôå-
ëåõôáßï óôÜäéï ôçò «Anfal» (25 Áõ-
ãïýóôïõ – 6 Óåðôåìâñßïõ 1988, ×Üñ-
ôçò Á.3) Þôáí êáé åêåßíï êáôÜ ôç äéÜñ-
êåéá ôïõ ïðïßïõ ï áñóåíéêüò ðëçèõ-
óìüò âñÝèçêå óôï óôü÷áóôñï ðåñéó-
óüôåñï áðü ðïôÝ.
Áõôü, îåêßíçóå áìÝóùò ìåôÜ ôçí õ-
15. Iraq’s Crime of Genocide, óåë. 12.
16. Âë. Iraq’s Crime of Genocide, óåë. 209 - 213
140 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ðïãñáöÞ êáôÜðáõóçò ôïõ ðõñüò ìå ôï
ÉñÜí, ç ïðïßá åðÝôñåðå ôç ìåôáöïñÜ
ìåãÜëïõ áñéèìïý áíäñþí êáé åîïðëé-
óìïý áðü ôá íüôéá ðïëåìéêÜ ìÝôùðá.
Óôï åðßêåíôñï áõôÞò ôçò åðé÷åéñÞóåùò
åõñÝèçóáí ïé áðüôïìåò, óôåíÝò ðåäéÜ-
äåò ôïõ Badinan, Ýíá ìðëïê Ýêôáóçò
åîÞìéóõ ÷éëéÜäùí ôåôñáãùíéêþí ÷éëéï-
ìÝôñùí ðåñßðïõ óôá âïõíÜ Zagros
ðïõ óõíïñåýåé ðñïò ÄõóìÜò ìå ôïí
ðïôáìü ÌåãÜëï Æáìð êáé ðñïò Âïñ-
ñÜ ìå ôç Ôïõñêßá. Óôçí ðåñßðôùóç
áõôÞ, ãåãïíüò óðÜíéï ãéá ôéò åðé÷åéñÞ-
óåéò “Anfal”, êáôÜëïãïé ìå ôá ïíüìá-
ôá ôùí ‘åîáöáíéóèÝíôùí’ åäüèçóáí
óôï HRW/ME áðü åðéæÞóáíôåò ðïõ
ðåñéåß÷áí ìüíï ïíüìáôá åíçëßêùí êáé
åöÞâùí áññÝíùí, ìå óçìáíôéêÞ åîáß-
ñåóç ôéò ðåñéðôþóåéò Áóóõñßùí, ×áë-
äáßùí ×ñéóôéáíþí êáé Êïýñäùí Ãåæé-
äéôþí ðïõ áðïôåëïýóáí «...äåõôåñåý-
ïíôåò óôü÷ïõò» ôçò óöáãÞò. Ðïëëïß á-
ðü ôïõò Üíäñåò ôçò Bardinan äåí Ý-
öôáóáí êáí óôïõò óôáèìïýò ‘åðåîåñ-
ãáóßáò’, êáèþò ðáñåôÜ÷èçóáí óôç
óåéñÜ êáé åäïëïöïíÞèçóáí óôï óç-
ìåßï üðïõ áé÷ìáëùôßóèçóáí, åêôåëå-
óèÝíôåò áðü åêôåëåóôéêÜ áðïóðÜóìá-
ôá õðü ôéò åíôïëÝò ôïõ ôïðéêïý óôñá-
ôéùôéêïý áîéùìáôïý÷ïõ16. Ç ðéï ãíù-
óôÞ ðåñßðôùóç åßíáé åêåßíç ôçò åðßèå-
óçò óôï ÷ùñéü Koreme, üðïõ ìéá éá-
ôñïäéêáóôéêÞ Ýñåõíá ðïõ ðñáãìáôï-
ðïéÞèçêå áðü ôï Middle East Watch
êáé ôïõò «Éáôñïýò õðÝñ ôùí Áíèñùðß-
íùí ÄéêáéùìÜôùí»17 ôïí ÌÜéï êáé
Éïýíéï ôïõ 1992 áðåêÜëõøå ôá ðôþìá-
ôá 27 áíäñþí êáé åöÞâùí åêôåëåóèÝ-
íôùí óôéò 28 Áõãïýóôïõ 1988 (×Üñôçò
Á.3).18
Ùóôüóï, êáôÜ ôç äéÜñêåéá áõôÞò
ôçò óõóôçìáôéêÞò óöáãÞò åíÞëéêùí
áíäñþí êáé áãïñéþí ÷Üèçêáí «åêáôï-
íôÜäåò ãõíáßêåò êáé ìéêñÜ ðáéäéÜ»,
áí êáé «ôá áßôéá ôùí èáíÜôùí ôïõò Þ-
ôáí äéáöïñåôéêÜ – èÜíáôïò áðü áÝñéá,
ëéìïêôïíßá, Ýêèåóç óå êßíäõíï êáé ç-
èåëçìÝíç áìÝëåéá – êáé ü÷é óöáßñåò
ðïõ ðñïÞëèáí áðü Ýíá êáëÜóíé-
êïö»19. Ïé ôý÷åò Üëëùí ôìçìÜôùí ôçò
ÊïõñäéêÞò êïéíüôçôáò êáè’ üëç ôç
äéÜñêåéá ôçò åðé÷åßñçóçò «Anfal» ðá-
ñïõóéÜæïíôáé áíáëõôéêÜ óôçí åíüôçôá
ðïõ áêïëïõèåß.
3.2. ÐïëéôéêÞ Ãåíïêôïíßáò
åíáíôßïí ãõíáéêþí,
çëéêéùìÝíùí êáé ðáéäéþí
Óôçí ìåëÝôç – ïñüóçìï ôïõ
HRW/ME ãéá ôçí ãåíïêôïíßá ôùí É-
ñáêéíþí óôï ÊïõñäéóôÜí, ïé áðïöÜ-
óåéò ðïõ ðåñéâÜëëïõí ôïõò èáíÜôïõò
÷éëéÜäùí ãõíáéêüðáéäùí êáé çëéêéù-
ìÝíùí Êïýñäùí áðïêáëïýíôáé «Ýíá
áðü ôá ìåãáëýôåñá áéíßãìáôá ôçò åðé-
17. Physicians for Human Rights
18. Âë. Middle East Watch/ Physicians for Human Rights, The «Anfal» Campaign in Iraqi
Kurdistan: The Destruction of Koreme1 [Human Rights Watch, 1993].
19. Iraq’s Crime of Genocide, óåë. 191
20. Iraq’s Crime of Genocide, óó. 13, 96
÷åßñçóçò «Anfal»». «ÐïëëÝò ÷éëéÜäåò
ãõíáéêüðáéäùí ÷Üèçêáí» ðáñáôçñåß
ç ïñãÜíùóç, «áëëÜ ïé èÜíáôïß ôïõò õ-
ðÝêåéíôï óå ôïðéêÝò ðáñáëëáãÝò, åíþ
óôçí ðëåéïøçößá ôïõò Þóáí êÜôïéêïé
äõï óõãêåêñéìÝíùí ‘óõãêñïôçìÜôùí’
ðïõ åðçñåÜóôçêáí áðü ôçí Ôñßôç êáé
ÔÝôáñôç “Anfal”, ×Üñôåò Á.4., Á.5.,
Á.6». Ðñïöáíþò Ýíáò ðáñÜãïíôáò Þ-
ôáí «áí ôá [éñáêéíÜ] óôñáôåýìáôá å-
íåèÜññõíáí ôçí Ýíïðëç áíôßóôáóç óå
ìéá óõãêåêñéìÝíç ðåñéï÷Þ» êÜôé ðïõ
÷áñáêôÞñéæå «ôéò ðåñéóóüôåñåò, ü÷é ü-
ìùò üëåò ôéò ðåñéï÷Ýò ðïõ óçìáäåýôç-
êáí áðü ôéò äïëïöïíßåò ãõíáéêüðáé-
äùí».20 Ç ðåñéï÷Þ ðïõ åðëÞãç ðåñéó-
óüôåñï öáßíåôáé ðùò Þôáí ç ðåñéï÷Þ
ôïõ íïôßïõ Germian ðïõ óõíïñåýåé ìå
ôïí áñáâéêü êåíôñéêü Üîïíá (heart-
land) ôïõ ÉñÜê, êáé áðïôÝëåóå ôï åðß-
êåíôñï ôçò ôñßôçò «Anfal» (7 – 20 Á-
ðñéëßïõ 1988, ×Üñôçò Á.3 kai A.3.1).
Ôï íüôéï Germian Þôáí ðñïöáíþò ôï
åðßêåíôñï ìéáò «ïëïêëçñùôéêÞò ãåíï-
êôïíßáò» êáèþò áðïôåëïýóå ôïí êå-
íôñéêü Üîïíá (heartland) áíôßóôáóçò
ôïõ PUK êáé õðïóôÞñéæå Ýíôïíá ôïõò
óôáóéáóôÝò ôïõ Êïõñäéêïý PUK.
«Áí êáé ç åîáöÜíéóç áññÝíùí çëé-
êßáò áðü äåêáðÝíôå ìÝ÷ñé ðåíÞíôá å-
ôþí Þôáí õðüèåóç ñïõôßíáò» ãñÜöåé
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 141
 ôï HRW/ME, «ïé åîáöáíßóåéò áõôÝò
ðåñéåëÜìâáíáí ìåãÜëï áñéèìü ãõíáé-
êüðáéäùí ìüíï óôï Íüôï. Ïé ðåñéóóü-
ôåñïé åî áõôþí ðñïÝñ÷ïíôáí áðü ôéò
öõëÝò Daoudi êáé Jaff-Roghazi», êáé
«åîçãïýí» ôçí åîáöÜíéóç ðåñéóóïôÝ-
ñùí åê ôïõ çìßóåùò ôùí «åîáöáíéóèÝ-
íôùí» óôéò ðëçãåßóåò ðåñéï÷Ýò. Ìá-
æéêÝò åêôåëÝóåéò ãõíáéêüðáéäùí Ýëá-
âáí ÷þñá óå ìéá ôïðïèåóßá ôïõ âïõ-
íïý Hamrin ðïõ âñßóêåôáé áíÜìåóá
óôéò ðüëåéò Ôéêñßô êáé Êéñêïýê».21
¸íá íåáñü áãüñé ïíüìáôé
Taimour Abdullah Ahmad åðÝæçóå
ìéáò áíáëüãïõ ìáæéêÞò åêôåëÝóåùò.
«Ï ìïíáäéêüò áõôüðôçò ìÜñôõñáò ôçò
ìáæéêÞò åêôÝëåóçò ãõíáéêüðáéäùí»22.
Ç áöÞãçóÞ ôïõ Ýëáâå åêôåôáìÝíç äç-
ìïóéüôçôá óôïí äõôéêü ôýðï, êáé ðå-
ñéãñÜöåé óêçíÝò ó÷åäüí ôáõôüóçìåò
ìå åêåßíåò ôùí óöáãþí
Einsatzgruppen ôùí áññÝíùí óå óôñá-
ôåýóéìç çëéêßá ðïõ ðñïçãÞèçêáí ôùí
åêôåëÝóåùí ãõíáéêüðáéäùí êáé çëé-
êéùìÝíùí áðü ôï íüôéï Germian. Ãéá
åêôåíÞ óõíÝíôåõîç ôïõ Taimour, âëÝ-
ðå “An interview with «Anfal»
Survivor, Taimour”.23
Ôá ðåñéóóüôåñá ìÝëç ôçò êïõñäé-
êÞò êïéíüôçôáò ðïõ áðÝìåéíáí ìåôÜ
ôçí «åîáöÜíéóç» ôùí áíäñþí óå
óôñáôåýóéìç çëéêßá, ìåôåöÝñèçóáí
21. Iraq’s Crime of Genocide, óó. 115, 171
22. Iraq’s Crime of Genocide, óåë. 171
23. ÓõíÝíôåõîç ìå ôïí åðéæÞóáíôá ôçò «Anfal», Taimour.
24. Kendal Nezan, “When our ‘friend’ Saddam was gassing the Kurds1”, Le Monde dimploma-
tique, ÌÜñôéïò 1998.
142 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ìå öïñôçãÜ óå «óôñáôüðåäá ìåôå-
ãêáôÜóôáóçò» óôï Íüôï. Áíáöïñé-
êþò ìå ôéò äïëïöïíßåò ãõíáéêüðáé-
äùí êáé çëéêéùìÝíùí ìÝóù ìáæéêþí
åêôåëÝóåùí, ïé åêôåëÝóåéò áõôÝò óõ-
íÞèùò äéåðñÜôôïíôï êáôüðéí ðåñéü-
äïõ áé÷ìáëùóßáò óå áíáëüãïõ åßäïõò
óôñáôüðåäá. ¼óïé äåí óöáãéÜæïíôï
ìå áõôüí ôïí ôñüðï, óõíÞèùò ìåôåöÝ-
ñïíôï óå «óôñáôüðåäá ìåôåãêáôÜ-
óôáóçò» üðïõ æïýóáí õðü åëååéíÝò
êáé áíèõãéåéíÝò óõíèÞêåò. ×éëéÜäåò
Üíèñùðïé ðÝèáíáí áðü áìÝëåéá êáé
óôÝñçóç.
Ïé õðïäïìÝò óôï Éñáêéíü Êïõñäé-
óôÜí Þôáí ó÷åäüí ïëïó÷åñþò êáôå-
óôñáììÝíåò áðü ôçí åðé÷åßñçóç
«Anfal» êáé üóåò ðñïçãÞèçêáí áõôÞò.
«¼ôáí Ýëáâå ôÝëïò áõôÞ ç ðáñáöñï-
óýíç ãåíïêôïíßáò, ôï 90% ôùí êïõñäé-
êþí ÷ùñéþí, êáé ðåñéóóüôåñá áðü åß-
êïóé ìéêñÝò êùìïðüëåéò êáé ðüëåéò åß-
÷áí åîáöáíéóôåß áðü ôïí ÷Üñôç. Ç ý-
ðáéèñïò åß÷å ãåìßóåé ìå ðåñéóóüôåñåò
áðü 15 åêáôïììýñéá íÜñêåò, ðïõ óêï-
ðü åß÷áí íá êáôáóôÞóïõí áäýíáôç ôçí
êáëëéÝñãåéá êáé ôçí ãåùñãßá. ÅíÜìéóé
åêáôïììýñéï Êïýñäïé ÷ùñéêïß ðáñÝ-
ìåéíáí Ýãêëåéóôïé óå óôñáôüðåäá. …
Ó÷åäüí ôï 10% ôïõ óõíïëéêïý êïõñäé-
êïý ðëçèõóìïý óôï ÉñÜê åß÷å ÷áèåß [á-
ðü ôï 1974]».24
3.3. Áñéèìüò
äïëïöïíçèÝíôùí
Óýìöùíá ìå ôï HRW/ME, «ôïõëÜ-
÷éóôïí ðåíÞíôá ÷éëéÜäåò Êïýñäïé …
êÜôïéêïé áãñïôéêþí ðåñéï÷þí ðÝèá-
íáí ìüíï êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí
«Anfal», êáé åßíáé ðïëý ðéèáíüí üôé ï
ðñáãìáôéêüò áñéèìüò ôùí íåêñþí íá
åßíáé äéðëÜóéïò. ËáìâÜíïíôáò üëá ôá
ðáñáðÜíù õðüøç, ï óõíïëéêüò áñéè-
ìüò ôùí Êïýñäùí ðïõ óêïôþèçêáí
êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò äåêáåôßáò ðïõ
îåêßíçóå ìå ôçí áðïìÜêñõíóç ôùí áí-
äñþí Ìðáñæáíß áðü ôá óðßôéá ôïõò åß-
íáé ôïõëÜ÷éóôïí åîáøÞöéïò». «ÂÜóåé
åêôåôáìÝíùí (ìáêñþí) óõíåíôåýîåùí
óôï ÊïõñäéóôÜí êáé Ýðåéôá áðü ìåëÝôç
óùæüìåíùí Éñáêéíþí åããñÜöùí, ï
Shoresh Resoul, Ýíáò ó÷ïëáóôéêüò
Êïýñäïò åñåõíçôÞò… óõíôçñçôéêÜ õ-
ðïëüãéóå üôé «ï óõíïëéêüò áñéèìüò ôùí
íåêñþí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò êïõñäé-
êÞò åíôïëÞò ôïõ [al] Majid» Þôïé ôçí
ðåñßïäï ðïõ Üñ÷éóå ëßãï ðñéí ôçí
Ýíáñîç ôùí «Anfal» êáé Ýëçîå óýíôïìá
ìåôÜ ôç ëÞîç ôïõò. (Randal, After Such
Knoweledge, óåë. 214), êõìáßíåôáé ìå-
ôáîý 60.000 êáé 110.000». Ïé õðïëïãé-
óìïß Üëëùí Êïýñäùí äßíïõí áêüìç
ìåãáëýôåñï áñéèìü íåêñþí. «¼ôáí ïé
Êïýñäïé çãÝôåò óõíáíôÞèçêáí ìå ôïõò
Éñáêéíïýò êõâåñíçôéêïýò áîéùìáôïý-
÷ïõò óôéò áñ÷Ýò ôçò åîÝãåñóçò ôçò Ü-
íïéîçò ôïõ 1991, Ýèåóáí ôï åñþôçìá
ó÷åôéêÜ ìå ôïõò íåêñïýò ôçò «Anfal»
25. Iraq’s Crime of Genocide, óó. 14, 230.
êáé áíÝöåñáí ôïí áñéèìü 182.000 íå-
êñþí – êáôáëÞãïíôáò ÷ïíôñéêÜ óôï
óõìðÝñáóìá áõôü âÜóåé ôïõ áñéèìïý
ôùí êáôåóôñáììÝíùí ÷ùñéþí. ÐçãÝò
áíáöÝñïõí üôé ï Ali Hassan al-Majid
ðåôÜ÷ôçêå åîáãñéùìÝíïò áðü ôç èÝóç
ôïõ üôáí Ýëáâáí ÷þñá ïé óõæçôÞóåéò
áõôÝò êáé öÝñåôáé íá êñáýãáóå: «ôé õ-
ðåñâïëÝò åßíáé áõôÝò: 182.000;’ ‘äåí èá
ìðïñïýóáí íá åßíáé ðåñéóóüôåñïé áðü
100.000’ óáí íá ìåôñßáæå ìå ôïí áñéè-
ìü áõôüí ôï ìÝãåèïò ôçò êáôáóôñïöÞò
ðïõ åêåßíïò êáé ïé õöéóôÜìåíïß ôïõ
ðñïêÜëåóáí óôïõò Éñáêéíïýò Êïýñ-
äïõò» 25
Åßíáé áäýíáôïí íá áíáöÝñïõìå ìå
âåâáéüôçôá ôï áêñéâÝò ðïóïóôü ôùí
áíäñþí êáé åöÞâùí áãïñéþí ìåôáîý
ôùí èõìÜôùí ôùí «Anfal». Óôçí ðéï
ëåðôïìåñÞ Ýñåõíá ðïõ äéåîÞ÷èç áðü
ôï HRW/ME, ï áñéèìüò ôùí «åîáöá-
íéóèÝíôùí» êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí äéá-
öüñùí öÜóåùí ôçò «Anfal» ðáñïõ-
óéáæüôáí óå ðßíáêåò, âÜóåé åðéôüðéùí
óõíåíôåýîåùí ìå 350 åðéæþíôåò ðåñß-
ðïõ. Ç ïñãÜíùóç óõãêÝíôñùóå ôá ï-
íüìáôá 1.255 áíäñþí, 184 ãõíáéêþí
êáé 359 ðáéäéþí – Ýíá ìéêñü ìÝñïò ìü-
íï ôïõ áñéèìïý áõôþí ðïõ ÷Üèçêáí
êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí “Anfal”». Áõôü
èá õðïäÞëùíå ôçí «åîáöÜíéóç» ôùí
åíçëßêùí óå ðïóïóôü 87%, åê ôùí ï-
ðïßùí üëïé üóïé ðñïöáíþò åêôåëÝóôç-
êáí Þôáí Üíäñåò. Èá õðïäÞëùíå åðß-
óçò üôé ôï 70% üëùí üóùí «åîáöáíß-
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 143
 óôçêáí» Þôáí Üíäñåò óôñáôåýóéìçò ç-
ëéêßáò26. Ùóôüóï ïé õðïëïãéóìïß áõ-
ôïß äåí ðåñéëáìâÜíïõí ôïí ìåãÜëï á-
ñéèìü Êïýñäùí áìÜ÷ùí ðïõ óêïôþ-
èçêáí óå ôõöëÝò åðéèÝóåéò ìå ÷çìéêÜ
üðëá êáé Üëëåò ãåíéêåõìÝíåò åðéèÝ-
óåéò.
Ðïëý ðñüóöáôá ï Kenneth Roth,
äéåõèõíôÞò ôïõ Human Rights Watch,
ìßëçóå ãéá «ôéò åêôåëÝóåéò ìå ðïëõâü-
ëá 100.000 Êïýñäùí áíäñþí êáé áãï-
ñéþí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ãåíïêôïíß-
áò «Anfal» ôï 1988».27
3.4. Áðüäïóç åõèõíþí
Óýìöùíá ìå ôï HRW/ME ïé äåêÜ-
äåò ÷éëéÜäåò èÜíáôïé êáôÜ ôç äéÜñ-
êåéá ôçò «Anfal», «äåí Þôáí áðïôÝëå-
óìá ìéáò ìÜ÷çò – ìéá ðáñÜðëåõñç á-
ðþëåéá üðùò ëÝãåôáé óôçí óôñáôéùôé-
êÞ ïñïëïãßá. Ïýôå Þôáí áðïôÝëåóìá
ðñÜîåùí ðáñáëïãéóìïý áíåîÜñôçôùí
äéïéêçôþí, ôùí ïðïßùí ïé õðåñâïëÝò
ðÝñáóáí áðáñáôÞñçôåò Þ Ýìåéíáí áôé-
ìþñçôåò áðü ôïõò áíùôÝñïõò ôùí. Á-
íôéèÝôùò, ïé Êïýñäïé áõôïß èáíáôþèç-
êáí ìáæéêÜ, ìå óõóôçìáôéêü ôñüðï õ-
ðü ôéò åíôïëÝò ôçò êåíôñéêÞò éñáêéíÞò
êõâÝñíçóçò óôç ÂáãäÜôç ãéá çìÝñåò Þ
êáé åâäïìÜäåò ðñïôïý óõãêåíôñùèïýí
óå ÷ùñéÜ ðïõ Þôáí ðñïêáèïñéóìÝíá
íá êáôáóôñáöïýí Þ áêüìá êáé êá ôç
äéÜñêåéá åðéèÝóåùí ðïõ åîáðÝëõå ï
26. Iraq’s Crime of Genocide, óåë. 266 – 268.
27. Roth, Show Trials Are Not The Solution to Saddam’s Heinous Reign1”, The Globe and Mail,
18 Éïõëßïõ 2003.
28. Iraq’s crime of Genocide, óåë. 9 -10
144 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
óôñáôüò óå «áðáãïñåõìÝíåò ðåñéï-
÷Ýò»... «ÍôïêïõìÝíôá ðïõ åêëÜðçóáí
áðü ôéò éñáêéíÝò ìõóôéêÝò õðçñåóßåò
äåß÷íïõí îåêÜèáñá üôé ïé ìáæéêÝò å-
êôåëÝóåéò, ïé åîáöáíßóåéò êáé ç áíá-
ãêáóôéêÞ ìåôáãêáôÜóôáóç ðëçèõ-
óìþí ðïõ óõíäÝïíôáé ìå ôï «Anfal» êáé
Üëëåò áíôéêïõñäéêÝò åðé÷åéñÞóåéò ôçò
ðåñéüäïõ 1987 – 1989 åß÷áí ðñïãñáì-
ìáôéóôåß ìå áðüëõôç óáöÞíåéá åê ôùí
ðñïôÝñùí. Áí êáé ï Ýëåã÷ïò üëùí áõ-
ôþí ôùí åðé÷åéñÞóåùí Þôáí, óå ìåãÜëï
âáèìü, êåíôñéêüò, ç åðéôõ÷ßá ôïõò å-
îáñôÞèçêå áðü ôïí óõíôïíéóìü ôùí
ðñïóðáèåéþí åíüò ìåãÜëïõ áñéèìïý
áíôéðñïóùðåéþí êáé èåóìþí óå ôïðé-
êü, ðåñéöåñåéáêü êáé åèíéêü åðßðåäï
áðü ôï ãñáöåßï ôïõ ÐñïÝäñïõ ôçò
Äçìïêñáôßáò ìÝ÷ñé ôçí ÷áìçëüôåñç
âáèìßäá, ôçí [öéëï-éñáêéíÞ êïõñäéêÞ]
ìïíÜäá jahsh28». Ãéá ðåñéóóüôåñá
ó÷åôéêÜ ìå ôïí ñüëï ôùí êïõñäéêþí
äõíÜìåùí ðïõ óôÞñéæáí ôï êáèåóôþò,
ï ïðïßïò Þôáí éäéáßôåñá óçìáíôéêüò
ãéá ôçí óõãêÝíôñùóç ôùí áìÜ÷ùí,
âëÝðå óåë. 109 – 112, êáé Kanan
Makiya, Cruelty and Silence, óåë. 143 –
145).
Ï Noam Chomsky áðïêÜëåóå ôï É-
ñÜê ôïõ ÓáíôÜì ×ïõóåÀí «ßóùò ôï ðéï
âßáéï êáé êáôáðéåóôéêü êñÜôïò óôïí
êüóìï». (ÐáñÜèåóç óôï Makiya,
Cruelty and Silence, óåë. 273). Óýìöù-
íá ìå ôï êëáóóéêü «ðáôñïãïíéêü» Ýèé-
ìï, ï ÓáíôÜì åäñáßùóå Ýíá âÜñâáñï
ìïíïêïììáôéêü êáèåóôþò áðïôåëïý-
ìåíï êõñßùò áðü ôïõò óõããåíåßò ôïõ
áðü ôï Ôéêñßô êáé ôéò ãýñù ðåñéï÷Ýò.
(Ãéá ìéá äõíáìéêÞ ðåñéãñáöÞ ôçò êõ-
ñéáñ÷ßáò – ôñüìïõ ôïõ ÓáíôÜì, âëÝðå
Kanan Makiya, Republic of Fear: The
Politics of Modern Iraq29). Ï õð’ áñéè-
ìüí Ýíá ôïõ êüììáôïò ôïõ ÌðÜáè êá-
ôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí ÷åéñüôåñùí öñéêá-
ëåïôÞôùí óôï Éñáêéíü ÊïõñäéóôÜí Þ-
ôáí, üðùò óçìåéþíåôáé, ï Ali Hassan
al-Majid. ÌåôÜ ôçí «Anfal», áðïìá-
êñýíèçêå áðü ôç èÝóç ôïõ, ãéá íá ãß-
íåé ôïí Áýãïõóôï ôïõ 1990, ï êõâåñ-
íÞôçò ôïõ õðü éñáêéíÞ êáôï÷Þ Êïõ-
âÝéô.
Ç äéêôáôïñßá ôïõ ÓáíôÜì Üããéîå ôç
âÜóç ôçò éñáêéíÞò êïéíùíßáò ìÝóù
ôùí óõìðëåêüìåíùí èåóìþí ôïõ
ÌðÜáè, ôïõ éñáêéíïý óôñáôïý êáé ôùí
äõíÜìåùí áóöáëåßáò. Óå êÜèå åðßðå-
äï, ç âéáéüôçôÜ ôïõ åðéäåßêíõå ôéò Ý-
íôïíá ðáôñéáñ÷éêÝò ó÷Ýóåéò. Ï
Jonathan Randal ðåñéãñÜöåé «ôç äéå-
óôñáììÝíç ìïñöÞ áíôñéêþí ó÷Ýóåùí
êáé äåóìþí» ðïõ åßíáé åìöáíÞò óôï å-
óùôåñéêü îåêáèÜñéóìá ðïõ ðñáãìá-
ôïðïßçóå ï ÓáíôÜì ôï 1979, êáôÜ ôï ï-
ðïßï «ïé åðéæÞóáíôåò õðïõñãïß êáé ôá
õøçëüâáèìá êïììáôéêÜ óôåëÝ÷ç [õ-
ðï÷ñåþèçêáí] íá óõììåôÜó÷ïõí óôï
åêôåëåóôéêü áðüóðáóìá ðïõ åêôÝëåóå
29. Äçìïêñáôßá ôïõ Ôñüìïõ: Ç ðïëéôéêÞ ôïõ óýã÷ñïíïõ ÉñÜê.
30. Âë. Randal, After Such Knowledge, … óåë. 208.
ôïõò êáôáäéêáóìÝíïõò Üíäñåò». Ôï
«ó÷Ýäéï åðáíáëÞöèçêå êáôÜ ìÞêïò ü-
ëçò ôçò áëõóßäáò åîïõóßáò: áðü ôïí
÷áìçëüôåñï ëåéôïõñãü ôçò ìõóôéêÞò á-
óôõíïìßáò ðñïò ôïõò áíùôÝñïõò, üëïé
ìïéñÜæïíôáí ôçí åõèýíç ãéá ôéò åêôåëÝ-
óåéò, åðéâÜëëïíôáò ìå ôïí ôñüðï áõôü
ôçí áöïóßùóç êáé õðïôáêôéêüôçôá
óôïí ÓáíôÜì ×ïõóåÀí». ÔÝôïéïõ åßäïõò
ðñáêôéêÝò Þôáí ÷ñÞóéìåò êáé ãéá ôïí
ðáñáäåéãìáôéóìü üóùí äåí Þôáí ïðá-
äïß ôçò ÷ñÞóçò âßáò êáé ôñüìïõ».30
Êáé ç äéåèíÞò êïéíüôçôá Ý÷åé ìåñß-
äéï åõèýíçò ãéá ôçí ãåíïêôïíßá ôçí
ïðïßá åîáðÝëçóå ï ÓáíôÜì åíáíôßïí
ôùí Éñáêéíþí Êïýñäùí. ÊáôÜ ôç
äéÜñêåéá ôïõ ðïëÝìïõ ìåôáîý ÉñÜí –
ÉñÜê (ïðüôå êáé Ýëáâáí ÷þñá ïé ðå-
ñéóóüôåñåò öñéêáëåüôçôåò åíáíôßïí
ôùí Êïýñäùí) – ï ÓáíôÜì åèåùñåßôï
óçìáíôéêü ðñïðýñãéï êáôÜ ôçò åîÜ-
ðëùóçò ôïõ éñáíéêïý éóëáìéêïý æçëù-
ôéóôéêïý èåìåëéùôéóìïý/öïíôáìåíôá-
ëéóìïý ðñïò ôéò óôñáôçãéêÞò óçìáóßáò
êáé ðëïýóéåò óå êïéôÜóìáôá ðåôñåëáß-
ïõ ÷þñåò ôçò ÌÝóçò ÁíáôïëÞò. ¸ôóé
êáé ç Äýóç ôïí õðïóôÞñéîå êáé ôïõ
ðáñåß÷å ïðëéóìü (âëÝðå êáôùôÝñù)
êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí åðé÷åéñÞóåþí
ôïõ, ôüóï åíáíôßïí ôùí Éñáíþí üóï
êáé ôùí Êïýñäùí, ðñïóöÝñïíôáò ôïõ
ôåëéêÜ ôéò óçìáíôéêÝò áðüññçôåò ðëç-
ñïöïñßåò [áíôéêáôáóêïðßá] ðïõ åðÝ-
ôñåøáí óôï ÉñÜê íá êåñäßóåé ôïí ðü-
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 145
 ëåìï åíáíôßïí ôïõ ÉñÜí. Ôïí Áýãïõ-
óôï ôïõ 1988 – êáé åíþ ïé åðé÷åéñÞóåéò
«Anfal» ïäåýïõí ðñïò ôï ôÝëïò ôïõò,
êáé áìÝóùò ìåôÜ ôç ëÞîç ôùí áíåëÝç-
ôùí åðéèÝóåùí ìå ÷çìéêÜ üðëá åíá-
íôßïí áìÜ÷ùí ãéá åíÜìéóé ÷ñüíï – ç
ÕðïåðéôñïðÞ ôïõ Ïñãáíéóìïý Çíù-
ìÝíùí Åèíþí ãéá ôá Áíèñþðéíá Äé-
êáéþìáôá øÞöéóå ìå øÞöïõò 11 ðñïò
8 íá ìçí êáôáäéêáóôåß ôï ÉñÜê ãéá
ðñÜîåéò ðïõ ðáñáâéÜæïõí ôá áíèñþ-
ðéíá äéêáéþìáôá. Ìüíï ïé óêáíäéíá-
âéêÝò ÷þñåò, ç Áõóôñáëßá êáé ï Êá-
íáäÜò, áðü êïéíïý ìå óþìáôá üðùò ôï
Åõñùêïéíïâïýëéï êáé ç ÓïóéáëéóôéêÞ
ÄéåèíÞò (Socialist International) ðå-
ñéÝóùóáí ôçí áîéïðñÝðåéÜ ôïõò êá-
ôáäéêÜæïíôáò ôï ÉñÜê»31.)
3.5. Ôá åðáêüëïõèá
Ôïí Áýãïõóôï ôïõ 1990, åéóâÜëëï-
íôáò óôï üìïñï ÊïõâÝéô, ôï éñáêéíü
êáèåóôþò ôåëéêÜ ðñïêÜëåóå ôï îÝ-
óðáóìá ôïõ ÐïëÝìïõ ôïõ Êüëðïõ, êá-
ôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ïðïßïõ ìéá äéåèíÞò
óõììá÷ßá ìå åðéêåöáëÞò ôéò Ç.Ð.Á.
êáôüñèùóå íá åêäéþîåé ôéò éñáêéíÝò
êáôï÷éêÝò äõíÜìåéò áðü ôï ÊïõâÝéô.
Óôï ôÝëïò ôïõ ðïëÝìïõ, ôïí ÌÜñôéï
ôïõ 1991, ï êïõñäéêüò ðëçèõóìüò ôïõ
âïñåßïõ ÉñÜê åîáðÝëõóå ìéá ãåíéêÞ å-
îÝãåñóç êáôÜ ôïõ éñáêéíïý êáèåóôþ-
ôïò, êáé êáôüñèùóå ãéá óýíôïìï
31. Âë. Nezan, “When our ‘friend’ Saddam was gassing the Kurds”.
32. ÁíáöÝñåôáé óôçí æþíç áðáãüñåõóçò ðôÞóåùí óôï âüñåéï ÉñÜê ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôùí
Êïýñäùí.
146 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
÷ñïíéêü äéÜóôçìá íá ôï åêäéþîåé áðü
ôçí ðåñéï÷Þ. ¼ôáí áíôåðéôÝèçêáí ïé
Éñáêéíïß, ó÷åäüí ìéóü åêáôïììýñéï
Êïýñäïé êáôÝöõãáí óôçí Ôïõñêßá êáé
ôï ÉñÜí. Ç åðáêüëïõèç áíèñùðéóôéêÞ
êñßóç áíÜãêáóå ôá ìÝëç ôçò äéåèíïýò
óõììá÷ßáò íá êçñýîïõí ìéá «æþíç á-
ðáãïñåýóåùò ðôÞóåùí» [safe haven32]
óôï âüñåéï ôìÞìá ôïõ Éñáêéíïý Êïõñ-
äéóôÜí. Óôç óõíÝ÷åéá, Ýíáò óõíáóðé-
óìüò åðôÜ êïõñäéêþí êïììÜôùí êáôÝ-
ëáâå ôçí åîïõóßá ôïõ èýëáêá áõôïý
ðáñÜ ôï îÝóðáóìá äéáöüñùí óï-
âáñþí ìá÷þí ìåôáîý PUK êáé KDP
ôïí ÌÜéï ôïõ 1994, ðïõ åß÷áí ùò áðï-
ôÝëåóìá ôïí èÜíáôï 1.000 áíèñþðùí.
Ôïí ÓåðôÝìâñéï ôïõ 1998, ïé äõï ïìÜ-
äåò áíôáñôþí êáôÝëçîáí óå óõìöùíßá
êáôáìåñéóìïý ôçò åîïõóßáò ìå ôç äéá-
ìåóïëÜâçóç ôùí Ç.Ð.Á.
ÊáôÜ ôá äéÜñêåéá ôçò åîÝãåñóçò
ôïõ Ìáñôßïõ 1991, ïé êïõñäéêÝò äõíÜ-
ìåéò êáôüñèùóáí íá áñðÜîïõí ôÝóóå-
ñá åêáôïììýñéá Ýããñáöá ðåñßðïõ á-
ðü éñáêéíÜ áñ÷åßá êáé íá ôá ìåôáöÝ-
ñïõí óå áóöáëåßò ðåñéï÷Ýò. Ôá Ýã-
ãñáöá áõôÜ óå óõíäõáóìü ìå ôéò å-
ñåõíçôéêÝò áðïóôïëÝò ðïõ ðñáãìáôï-
ðïßçóå ôï HRW/ME êáé Üëëåò ïñ-
ãáíþóåéò óôçí êïõñäéêÞ æþíç, êáèé-
óôïýí åöéêôÞ ôçí áíáðáñÜóôáóç ôùí
ãåãïíüôùí ôùí “Anfal”. ¼ðùò ðáñá-
ôçñåß ôï HRW/ME, «ôï íá Ý÷ïõìå ôçí
åõêáéñßá íá óõíïìéëïýìå ìå åðéæÞóá-
íôåò ðåñéðôþóåùí ðáñáâßáóçò áíèñù-
ðßíùí äéêáéùìÜôùí, íá îåèÜøïõìå ôá
ïóôÜ åêåßíùí ðïõ äåí åðÝæçóáí, êáé
óôç óõíÝ÷åéá íá äéáâÜæïõìå ôçí åðß-
óçìç Ýêèåóç ãéá ôá üóá óõíÝâçóáí – å-
íüóù ôï êáèåóôþò ðïõ ðñáãìáôïðïßç-
óå ôéò âéáéüôçôåò âñéóêüôáí áêüìá
óôçí åîïõóßá – åßíáé ìïíáäéêÞ óôá
÷ñïíéêÜ ôçò Ýñåõíáò ðåñß áíèñùðßíùí
äéêáéùìÜôùí ðåñßðôùóç». (Iraq’s
Crime of Genocide). Õðü ôï öùò áõôÞò
ôçò ÷éïíïóôéâÜäáò óôïé÷åßùí ôåêìçñß-
ùóçò, êáôáèÝóåùí áõôüðôùí ìáñôý-
ñùí êáé éáôñïäéêáóôéêþí äåäïìÝíùí,
ç ïñãÜíùóç åîÝöñáóå ôçí «ðåðïßèç-
óÞ» ôçò üôé «ó÷åôéêÜ ìå ôçí êñßóéìç
ðåñßïäï 1987 – 1989 … ïé áðïäåßîåéò å-
ðáñêïýí ãéá íá óôçñßîïõí ôéò êáôçãï-
ñßåò åíáíôßïí ôçò ÉñáêéíÞò ÊõâÝñíç-
óçò ãéá åóêåììÝíç ãåíïêôïíßá» êáé á-
ðáéôåß ôç óýóôáóç äéêáóôçñßïõ åãêëç-
ìÜôùí ðïëÝìïõ óôç ×Üãç üìïéá ìå å-
êåßíá ðïõ ó÷çìáôßóôçêáí ãéá ôçí åê-
äßêáóç ôùí õðïèÝóåùí ôçò Âïóíßáò –
Åñæåãïâßíçò, ôçò ÑïõÜíôá êáé ôïõ Êï-
óüâïõ33.
ÌåãÜëïò áñéèìüò åñåõíçôþí Ý÷åé
ðáñáôçñÞóåé ôéò áêüìç åìöáíåßò á-
ðïäåßîåéò Ýìöõëçò ãåíïêôïíßáò óôï
âüñåéï ÉñÜê. Ôïí ÓåðôÝìâñéï ôïõ
1988, êáèþò åðéóÞìùò ïé “Anfal” êá-
33. (HRW/M, Bureaucracy or Repression: The Iraqi Government in its Own Words [Human Rights
Watch, 1994], óåë. x).
34. Randal, After Such Knowledge…, óåë. 223.
35. “Working in Iraq: Christian Aid’s Experience 1990 – 1998.
36. Åðé÷åßñçóç ÐñïóöïñÜ Áíáêïýöéóçò.
ôáëÜãéáæáí, ï áìåñéêáíüò ðñÝóâçò
óôï ÉñÜê April Glaspie «åíèõìåßôáé íá
ôáîéäåýåé ðñïò ôá äõôéêÜ áðü ôï
Sulaimaniyah … êáé íá óõíáíôÜ ðïë-
ëÝò ïìÜäåò áðáñçãüñçôùí ãõíáéêþí
êáé ðáéäéþí ðïõ óôÝêïíôáí êïíôÜ óôá
ðåíé÷ñÜ õðÜñ÷ïíôÜ ôïõò óôçí Üêñç
ôïõ äñüìïõ. ‘Ðñïöáíþò äåí åß÷áí Üí-
äñåò. ÕðïøéÜæïìáé üôé ïé áñ÷Ýò Þèå-
ëáí íá ôïõò äù»34. Ôï 1999, ç ïñãÜ-
íùóç Christian Aid ðáñáôÞñçóå üôé
«üôé ÷Þñåò êñáôïýí ðïëëÜ áðü ôá íïé-
êïêõñéÜ ôùí Êïýñäùí – ïé óýæõãïß
ôïõò Ý÷ïõí åîáöáíéóôåß»35). Ï óõíôá-
îéïý÷ïò ôáîßáñ÷ïò ôùí Ç.Ð.Á. Jeffrey
Pilkington, ï ïðïßïò äéÝôáîå ôçí áðï-
óôïëÞ âïÞèåéáò “Operation Provide
Comfort36” ôï 1993 – 1994, áíáöÝñåé
ìåôÜ áðü Ýíá ôáîßäé óôçí êïõñäéêÞ
æþíç:
«Ôá ß÷íç ôçò ó÷åäüí ðëÞñïõò ïéêï-
íïìéêÞò áäñÜíåéáò åßíáé åìöáíÞ ðá-
íôïý. Ïé áãñïß åßíáé óôï ìåãáëýôåñï
ìÝñïò ôïõ ãõìíïß – åîáéôßáò åßôå ôçò
Ýëëåéøçò ëéðáóìÜôùí Þ æéæáíéïêôüíùí
åßôå åðåéäÞ äåí õðÞñ÷å áãïñÜ íá á-
ðïññïöÞóåé ôçí ðáñáãùãÞ óéôáñéïý Þ
áêüìç åðåéäÞ êáíåßò äåí åß÷å ôá ÷ñÞ-
ìáôá íá ôï áãïñÜóåé. Ôá åñãïóôÜóéá
ðïõ êÜðïôå áðáó÷ïëïýóáí åêáôïíôÜ-
äåò åñãÜôåò åßíáé ôþñá åãêáôáëåëåéì-
ìÝíá. … ÐïëëÜ ÷ùñéÜ êáôïéêïýíôáí
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 147
 ìüíï áðü ãõíáéêüðáéäá, êáèþò ç
ðëåéïøçößá ôùí áíäñþí åß÷å åßôå áé÷-
ìáëùôéóôåß åßôå óêïôùèåß.37
Ðáñïìïßùò, óôçí Áîéïëüãçóç ôïõ
ÉñÜê ðïõ ðñáãìáôïðïßçóå ç Country
Information and Policy Unit ôïõ âñå-
ôáíéêïý õðïõñãåßïõ ôùí Åóùôåñéêþí
(Áðñßëéïò 2000) åêèÝôïíôáé ôá áêü-
ëïõèá: «Ðáñáôçñåßôáé Ýíá áóõíÞèé-
óôá õøçëü ðïóïóôü ãõíáéêþí óôéò
êïõñäéêÝò ðåñéï÷Ýò, ãåãïíüò ðïõ öç-
ìïëïãåßôáé üôé ïöåßëåôáé óôéò åîáöáíß-
óåéò äåêÜäùí ÷éëéÜäùí áíäñþí êáôÜ
ôç äéÜñêåéá ôùí åðé÷åéñÞóåùí
“Anfal”. Ï åéäéêüò áíôáðïêñéôÞò (spe-
cial rapporteur) áíáöÝñåé üôé ïé ÷Þñåò,
ïé êüñåò êáé ïé ìçôÝñåò ôùí èõìÜôùí
ôùí “Anfal” åîáñôþíôáé ïéêïíïìéêÜ
áðü ôïõò óõããåíåßò ôïõò Þ ôá ÷ùñéÜ
ôïõò êáèþò ìðïñåß íá ìçí êëçñïíï-
ìÞóïõí ôçí áêßíçôç Þ êéíçôÞ ðåñéïõ-
óßá ôùí áãíïïýìåíùí óõããåíþí
ôïõò»38
ÁìÝóùò ìåôÜ ôçí ðôþóç ôïõ êáèå-
óôþôïò ÓáíôÜì (ÌÜñôéïò 2003), ïé É-
ñáêéíïß óå üëç ôç ÷þñá Üñ÷éóáí ôçí å-
êôáöÞ ðôùìÜôùí áôüìùí ôá ïðïßá å-
îåôåëÝóèçóáí áðü ôéò äõíÜìåéò ôïõ
ÓáíôÜì áðü ïìáäéêïýò ôÜöïõò. Óýì-
öùíá ìå ôçí Baltimore Sun (6 ÌáÀïõ
2003), «ïé ïìÜäåò óôÞñéîçò ôùí áí-
èñùðßíùí äéêáéùìÜôùí õðïëïãßæïõí
üôé êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí ôåëåõôáßùí
23 åôþí åîáöáíßóôçêáí 300.000 Éñáêé-
íïß, ç ðëåéïøçößá ôùí ïðïßùí Þôáí Üí-
äñåò êáé Ýöçâïé». Ùóôüóï, ï äçìïóéï-
ãñÜöïò ôçò Sun Todd Richissin áíÝ-
öåñå üôé ïé ðñþôåò åêôáöÝò Ýäåéîáí
ðùò «ôá èáíáôçöüñá óáñþìáôá ôïõ
ÓáíôÜì ðáñÝóõñáí åðßóçò ìçôÝñåò
[êáé] êüñåò» ðáñáèÝôïõìå ôïí ôßôëï
ôïõ Üñèñïõ «[âñÝèçêå] Áðñïóäüêç-
ôïò áñéèìüò ÈçëÝùí èõìÜôùí». Áíá-
öïñéêÜ ìå ôçí «Anfal», åßíáé ïäõíçñü
ôï ãåãïíüò, üôé áðü ôïí ÄåêÝìâñéï ôïõ
2003, «óôïõò ï÷ôþ ìÞíåò ðïõ áêïëïý-
èçóáí ôçí áíáôñïðÞ ôïõ éñáêéíïý äé-
êôÜôïñá äåí Ý÷åé åðéóôñÝøåé æùíôáíüò
ïýôå Ýíáò åî üóùí åîáöáíßóôçêáí êá-
ôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò óôñáôéùôéêÞò åðé-
÷åßñçóçò «Anfal»».39
4. TO KOYÑÄÉÊÏ ÆÇÔÇÌÁ
ÓÔÏ ÍÅÏ ÉÑÁÊ
Åî üëùí ôùí áíùôÝñù ðñïêýðï-
ôïõí áâéÜóôùò ïé ëüãïé ãéá ôïõò ïðïß-
ïõò ôï êïõñäéêü óôïé÷åßï óôï Âüñåéï
ÉñÜê áðïôåëåß ðëÝïí ìéá ðïëéôéêÞ äý-
íáìç ç ïðïßá ðñüóêåéôáé óèåíáñþò

37. Pilkington, “Beyond Humanitarian Relief: Economic Development Efforts in Northern Iraq”
(ÐÝñá áðü ôçí ÁíèñùðéóôéêÞ ÂïÞèåéá: ÏéêïíïìéêÞ ÁíÜðôõîç óôï âüñåéï ÉñÜê) in Forced
Migration Review.
38. On the plight of the widows of the «Anfal» victims, âëÝðå åðßóçò Teresa Thornhill, “«Anfal»
Widows”: Saddam’s Genocide, “New Internationalist”, áñ. 247 [ÓåðôÝìâñéïò 1993].
39. Richard C. Paddock, “An Awful Truth Sinks In”, Los Angeles Times, 5 Äåêåìâñßïõ 2003 (Ìéá
ÖñéêôÞ ÁëÞèåéá ãßíåôáé ÁíôéëçðôÞ).

148 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ

ðñïò ôçí ÏõÜóéãêôïí40. Áõôü óõìâáß-
íåé äéüôé ç êïõñäéêÞ ôñéìðáëéêÞ ðïëé-
ôéêÞ åëßô Ý÷åé óõíäÝóåé üëá ôá ïñÜìá-
ôÜ ôçò ðåñß ìåëëïíôéêÞò éäñýóåùò
êïõñäéêÞò êñáôéêÞò ïíôüôçôïò óôï Â.
ÉñÜê ìå ôçí âïýëçóç ôùí Ç.Ð.Á.
Ðáñáôçñïýìå äå üôé ç äéáóðïñÜ
ôïõ óôïí ìåóáíáôïëéêü ÷þñï áëëÜ êáé
óôïí ÷þñï ôçò ÊåíôñéêÞò Áóßáò åßíáé
óçìáíôéêüôáôç (Âë. ×Üñôåò 2, 3, 4,5
êáé 6). Óôï âüñåéï ôìÞìá ôïõ éñáêéíïý
ÊïõñäéóôÜí åðéêñáôåß ôï «Äçìïêñá-
ôéêü Êüììá ôïõ ÊïõñäéóôÜí» ôïõ íõí
ÐñïÝäñïõ ôïõ çìéáõôïíüìïõ áõôïý
êñáôéäßïõ, ê.Éíôñßò Ìðáñæáíß åíþ óôï
íüôéï ôìÞìá åðéêñáôåß ç «Äçìïêñáôé-
êÞ ¸íùóç ôïõ ÊïõñäéóôÜí» ôïõ íõí
×Üñôçò 3.
40. Ó.Ó.: Åßôå ôï èÝëïõí Ýíéïé çìÝôåñïé åèåëïôõöëïýíôåò, åßôå ü÷é. Ç åðéèõìßåò ôïõ ãñÜöïíôïò
äåí Ý÷ïõí ïõäåìßá éó÷ý óôï ó÷åäéáóìü ôçò äéåèíïýò ðïëéôéêÞò. ÁëëÜ ðñïöáíþò, ïýôå êáé
ïé éäéêÝò ôùí.
ÐñïÝäñïõ ôïõ Éñáêéíïý ÊñÜôïõò ê.
ÔæåëÜë Ôáëáìðáíß. (âë. ×Üñôåò 3 êáé
4). Ôï ãåãïíüò üôé áõôÞí ôçí óôéãìÞ ôï
ÉñÜê, ôï ïðïßï åßíáé êáôÜ ôï 75% ðå-
ñßðïõ áñáâéêü áðü åèíïôéêÞò áðüøå-
ùò Ý÷åé ùò Ðñüåäñï Äçìïêñáôßáò Ý-
íáí Êïýñäï, ôïí ê. ÔæåëÜë Ôáëáìðá-
íß, êáé ìÜëéóôá öéëï-éñáíéêþí áéóèç-
ìÜôùí óõíäõáóìÝíï ìå ôï ãåãïíüò üôé
ïé äéáäéêáóßåò ðñïþèçóÞò ôïõ åéò ôçí
ðïëéôåéáêÞ áõôÞ èÝóç åôåëÝóèçóáí ìå
ôçí áìåñéêáíéêÞ áðïäï÷Þ êáé, ðéèá-
íüôáôá êáé ôçí âïÞèåéá, èá ðñÝðåé íá
áîéïëïãçèåß ìå ðïëý ðñïóï÷Þ áðü ôçí
åëëçíéêÞ êáé êõðñéáêÞ åîùôåñéêÞ ðï-
ëéôéêÞ.
Ôï ãåãïíüò üôé, üðùò ðñïÝâëåðá
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 149
 áðü ôï 199541, Ý÷åé Þäç äçìéïõñãçèåß
Ýíá çìéáõôüíïìï êïõñäéêü êñáôßäéï
óôï Â. ÉñÜê ìå äéêü ôïõ êïéíïâïýëéï,
óçìáßá, áñ÷Ýò áóöáëåßáò êáé óôñáôü
ìå ôçí áìåñéêáíï-âñåôáíéêÞ õðïóôÞ-
ñéîç êáé üðùò êáôáäåéêíýïõí ïé åîå-
ëßîåéò óôï åðßðåäï ôïõ íÝïõ Éñáêéíïý
ÓõíôÜãìáôïò, èá áðïôåëÝóåé óõíïìü-
óðïíäï êáé ìüíï ôýðïéò ïìüóðïíäï,
êïõñäéêü êñÜôïò ðñÝðåé ìÜëëïí íá
ðñïâëçìáôßóåé ôïõò «öùóôÞñåò» åêåß-
íïõò ôïõò õðïóôçñßæïíôåò ôçí ëáïöéëÞ
êáé åîéäáíéêåõìÝíç Üðïøç üôé «ôçí
ëýóç èá äþóïõí ïé Ëáïß». Êáé áõôü ôï
áíáöÝñù, åãêñßíïíôáò áðïëýôùò ôéò
êáëÝò ôùí ðñïèÝóåéò, ôïíßæïíôáò ü-
ìùò, üôé ïé óõìðáèåßò áõôïß óõíÝëëç-
íåò, ìÜëëïí äåí èåùñïýí ùò «Ëáü»,
ôïõëÜ÷éóôïí êáôÜ ôá éäéêÜ ôùí ðñüôõ-
ðá, ôïí êïõñäéêü ëáü ôùí 35.000.000
áíèñþðùí, êáé ùò åê ôïýôïõ «ôüóï ôï
÷åéñüôåñï ãéá ôïí Ëáü»! Êáé åí ðÜóç
ðåñéðôþóåé ìüíïí óôá åäÜöç ôïõ Óá-
íôæáêßïõ ôçò Ìïóïýëçò (Â. ÉñÜê) äéá-
âéïýí áðü 4,8 - 5,6 åê. Êïýñäïé42 ïé ï-
ðïßïé äåí åìöáíßæïõí éäéáßôåñï åíäéá-
öÝñïí íá ëÜâïõí ðéóôïðïéçôéêÜ «Ëá-
ïý» áðü êáíÝíáí Üëëïí ðëçí ôçò ÏõÜ-
óéãêôïí, ç ïðïßá êáé ôá Ý÷åé «áðïíåß-
ìåé», ãéá ëüãïõò åîõðçñåôÞóåùò éäßùí
óôñáôçãéêþí óõìöåñüíôùí, åäþ êáé -
ôïõëÜ÷éóôïí- äýï Ýôç, áðü ôçí Ýíáñîç
ôùí ðïëåìéêþí åðé÷åéñÞóåùí43. Óôï
óçìåßï áõôü èá ðñÝðåé íá áíáöåñ-
èïýìå óå ôñßá ðñüóöáôá ãåãïíüôá ôá
ïðïßá Ý÷ïõí éäéáéôÝñá óçìáóßá ãéá
ôçí áðïêùäéêïðïßçóç ôùí ãåùðïëéôé-
êþí ó÷åäéáóìþí óôçí ðåñéï÷Þ:
1) Ç åîü÷ùò äéáöùôéóôéêÞ áíÜ-
ãíùóç ìéáò ðñïóöÜôïõ ðñïôñïðÞò
ôïõ ê. ×Ýíñõ Êßóéãêåñ44, ðñïò ôçí ðá-
ñïýóá áìåñéêáíéêÞ êõâÝñíçóç, ó÷åôé-
êÜ ìå ôï ìÝëëïí ôùí åèíïôéêï-êñáôé-
êþí ó÷çìáôéóìþí ðïõ ôåêôáßíïíôáé
óôï ÍÝï ÉñÜê. Ðñüêåéôáé ãéá ïìéëßá
ôïõ ê. Êßóéãêåñ óôéò ÂñõîÝëëåò, ôïí
ôñÝ÷ïíôá ìÞíá ÍïÝìâñéï óôï ðëáßóéï
ôùí äéáëÝîåùí ôïõ Íáôïúêïý óôñáôç-
ãåßïõ SHAPE, ðñïóêåêëçìÝíïò ôïõ
Áíþôáôïõ Äéïéêçôïý ôùí Óôñáôéùôé-
êþí ÄõíÜìåùí óôçí Åõñþðç, Óôñáôç-
ãïý Ôæüïõíò. Áíáöåñüìåíïò óôï É-
ñÜê, ìåôáîý Üëëùí óçìáíôéêþí ðáñá-
ôçñÞóåùí åßðå üôé: «...ðñÝðåé íá áöå-
èïýí ïé Éñáêéíïß íá áðïöáóßóïõí ïé ß-
äéïé, ìÝóù äçìïêñáôéêþí äéáäéêá-
óéþí, ó÷åôéêÜ ìå ôá èÝìáôá ðåñéöå-
ñåéáêÞò áõôïíïìßáò»! Äåí áíåöÝñèç
äå ïõäüëùò åéò ôçí Ôïõñêßá, ç ïðïßá
êáé åêäçëþíåé ôçí éó÷õñüôåñç åíü÷ëç-

41. Ó.Ó.: âë. É. È. ÌÜæçò, ÃåùðïëéôéêÞ ôùí ÕäÜôùí óôç ÌÝóç ÁíáôïëÞ, 1 Ôñï÷áëßá, ÁèÞíá, Öå-
âñïõÜñéïò 1996 êáé 2 ÅËÉÁÌÅÐ/ÐÁÐÁÆÇÓÇ, ÁèÞíá 2001.
42. Ó.Ó.: Ôá óôïé÷åßá ôçò C.I.A. ôï 2003 äßäïõí ìÝ÷ñé 4,8 åêáô. êáôïßêïõò.
43. Âë. É. È. ÌÜæçò, «ÃåùóôñáôçãéêÞ áíÜëõóç ôçò ðáñïýóáò óõãêõñßáò óôç Í/Á Ìåóüãåéï: Ç
ðåñßðôùóç ôçò åëëçíéêÞò ãåùóôñáôçãéêÞò èÝóåùò êáé ôï æÞôçìá ôïõ «äéðëùìáôéêïý ÷ñü-
íïõ», ÃåùóôñáôçãéêÞ, ôåý÷ïò 6, Óåðô.-ÄåêÝìâñéïò 2004, ó.ó.: 13-36.
44. Âë. ÊáèçìåñéíÞ, 12 Íïåìâñßïõ 2005, Ã. Ìáëïý÷ïò, «Õðïäåßîåéò Êßóéíãêåñ ðñïò Ç.Ð.Á.»,
óåë. 5.

150 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ

óç ùò ðñïò ìßá áíÜëïãç äéåõèÝôçóç,
ëüãù áêñéâþò ôïõ «êéíäýíïõ» äç-
ìéïõñãßáò áíåîáñôÞôïõ êïõñäéêïý
êñÜôïõò åéò ôá óýíïñÜ ôçò45 ãéá ôï ï-
ðïßï ç ¢ãêõñá éó÷õñßæåôáé üôé èá
ðñïêáëïýóå áíáëüãïõ ôýðïõ åîå-
ëßîåéò êáé åéò ôï åóùôåñéêüí ôçò.
2) ÌåôÜ ôçí, ôïìïêñáôéêþ ôù ôñü-
ðù, äïëïöïíßá 65 êáé ôñáõìáôéóìü 85
óééôþí êáé Êïýñäùí óå äýï óééôéêÜ ôå-
ìÝíç óôçí ðüëç ×áíáêßí (Khânaqîn)
ôçí 18ç/11/2005 (âë. ×Üñôç 7)46, ï
Êïýñäïò ðñüåäñïò ôïõ éñáêéíïý ç-
ìéáõôüíïìïõ ÊïõñäéóôÜí åäÞëùóå üôé
«åÜí îåóðÜóåé åìöýëéïò ðüëåìïò óôï
ÉñÜê, êáé ïé óïõíßôåò ìå ôïõò óéßôåò
áñ÷ßóïõí íá ðïëåìïýí ìåôáîý ôïõò
êáé õðÜñîåé êëéìÜêùóç, ôüôå äåí ìÝ-
íåé ãéá ôïõò Êïýñäïõò Üëëç åíáëëá-
êôéêÞ ëýóç ðáñÜ ç êÞñõîç ôçò áõôïíï-
ìßáò ôïõ Éñáêéíïý ÊïõñäéóôÜí». Ïé
äçëþóåéò áõôÝò ôïõ Êïýñäïõ ÐñïÝ-
äñïõ Ýãéíáí åó÷Üôùò óôï ôïõñêéêü
êáíÜëé N.T.V. ¸÷åé åíäéáöÝñïí íá
ôïíßóïõìå üôé ç ðüëéò áõôÞ âñßóêåôáé
ðåñßðïõ 140 km Â/Á/ ôçò ÂáãäÜôçò, á-
íÞêåé åéò ôçí åðáñ÷ßá ÍôéãéÜëá, ðëç-
èõóìïý 1.474.000 åêáô. êáô., ôï âüñåéï
ôìÞìá ôçò ïðïßáò áíÞêåé óôá åäÜöç
ôïõ çìéáõôïíüìïõ éñáêéíïý Êïõñäé-
óôÜí êáé Ý÷åé [óôçí âüñåéá áõôÞ æþíç]
êïõñäéêü ðëçèõóìü. Ôï êõñéáñ÷ïýí
äüãìá ôïõ ÉóëÜì óôçí åðáñ÷ßá åßíáé
45. Ó.Ó.: ibid., ¼ðùò ðñïóöõþò ðáñáôçñåß óôçí åí ëüãù áíôáðüêñéóÞ ôïõ ï ê. Ã. Ìáëïý÷ïò.
46. Ó.Ó.: 140 ÷ëì. âïñåéïáíáôïëéêÜ ôçò ÂáãäÜôçò óôç æþíç ôùí Éñáíï-éñáêéíþí óõíüñùí. Ç å-
ðßèåóç áõôïêôïíßáò óôï óééôéêü ôÝìåíïò Ýëáâå ÷þñá ôçí ÐáñáóêåõÞ ôçò 18çò Íïåìâñßïõ
ôïõ 2005.
óïõíéôéêü êáé ç ðüëç âñßóêåôáé ïõóéá-
óôéêÜ óôá üñéá ôçò æþíçò üðïõ áñ÷ßæåé
íá åíéó÷ýåôáé óçìáíôéêÜ ç óééôéêÞ å-
ðéññïÞ åðß ôùí áñáâéêþí ðëçèõóìþí.
Ôï åðßóçò åíäéáöÝñïí ÷áñáêôçñé-
óôéêü ôçò ðüëåùò áõôÞò åßíáé üôé ç
×áíáêßí áðïôåëåß åðßóçìç óõíïñéáêÞ
äéÝëåõóç óôá Éñáêéíï-éñáíéêÜ óýíïñá
ìåôáîý ôùí äýï ÷ùñþí êáé áêüìç á-
ðïôåëåß ôçí áñ÷Þ áãùãïý ðåôñåëáßïõ
ï ïðïßïò äéï÷åôåýåé ôï áíôëïýìåíï
áñãü áðü ôï êïßôáóìá Naft Khaneh
ðñïò ôá äéõëéóôÞñéá ôçò ÂáãäÜôçò
(Ad Dawran, âë. ×Üñôç 7) .
3) Åðßóçò, ðñÝðåé íá ëçöèåß óïâá-
ñüôá õðüøç áðü ôïõò áíáëõôÝò ôçò
ðåñéï÷Þò êáé ôïõò áíáæçôïýíôåò ôá ß-
÷íç ÷áñÜîåùò ôùí óôñáôçãéêþí ôùí
Ç.Ð.Á. áëëÜ êáé ôïõò öüâïõò ôçò
Ôïõñêßáò óôçí ðåñéï÷Þ, ç ðñüóöáôç
(áðü 9/11/2005 ìÝ÷ñé ôçí þñá ðïõ
ãñÜöïíôáé áõôÝò ïé ãñáììÝò, äçë. ôçí
20ç /11/2005) Ýêñçîç å÷èñïðñáîéþí
óôçí êïõñäéêïý ðëçèõóìïý åðáñ÷ßá
×áêáñß ôçò Í.Á. Ôïõñêßáò, êáôüðéí
ôçò áðïäåé÷èåßóçò ðñïâïêÜôóéáò ôùí
ôïõñêéêþí Áñ÷þí Áóöáëåßáò (Óôñá-
ôï÷ùñïöõëáêÞ) åéò âÜñïò ôïõ åíôïðß-
ïõ êïõñäéêïý óôïé÷åßïõ.
Ïé âïìâéóôÝò ôïõ âéâëéïðùëåßïõ
ôïõ êïýñäïõ ÃéëìÜæ ÓåöÝñé, ðñþçí
ìÝëïõò ôïõ P.K.K.óôçí ðüëç Óåìíôéíëß,
ðñïÝêõøå, áöïý êáôåäéþ÷èçóáí êáé
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 151
 ×Üñôçò 4.
óõíåëÞöèçóáí áðü ôï ìáéíüìåíï ðëÞ-
èïò, üôé Þóáí ðñÜêôïñåò ôùí ôïõñêé-
êþí ìõóôéêþí õðçñåóéþí ðïõ äñáóôç-
ñéïðïéïýíôï óôçí Óôñáôï÷ùñïöõëáêÞ.
Åðñüêåéôï ãéá Ýíáí áîéùìáôéêü
ôùí ìõóôéêþí õðçñåóéþí ôïõ óôñáôïý,
äýï áîéùìáôéêïýò ôùí õðçñåóéþí á-
óöáëåßáò ôçò Óôñáôï÷ùñïöõëáêÞò
êáé åíüò åíôïðßïõ ðëçñïöïñéïäüôç
ôïõò. Ï áîéùìáôéêüò åíåöáíßæåôï ìå
ðëáóôü äåëôßï ôáõôüôçôïò ùò Áëß Êá-
ãéÜ (êïõñäéêü üíïìá) áëëÜ Ýöåñå êáé
åðéóôïëÞ åíüò óõíôáãìáôÜñ÷ïõ ôçò
47. Âë. Íéêüëá ÆÞñãáíï, «Ãêñßæï ðáñåëèüí, ãêñßæï ìÝëëïí», ÊõñéáêÜôéêç Åëåõèåñïôõðßá, ó. 34.
152 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ÐçãÞ: Le Monde Diplomatique.
Óôõñáôï÷ùñïöõëáêÞò ç ïðïßá âåâáß-
ùíå üôé «åõñßóêåôáé åí áðïóôïëÞ»47.
Ïé âïõëåõôÝò ôçò ôïõñêéêÞò áíôéðï-
ëéôåýóåùò éó÷õñßæïíôáé üôé óôï áõôïêß-
íçôü ôïõò åõñÝèçóáí üðëá êáé ëåðôï-
ìåñåßò ÷Üñôåò ôïõ Óåìíôéíëß ìå óçìåéù-
ìÝíïõò 105 ðéèáíïýò óôü÷ïõò êáé êõñß-
ùò ôï ðëçãÝí âéâëéïðùëåßï. Ï Äéïéêç-
ôÞò ôùí Ðåæïíáõôþí êáé óêëçñïðõñç-
íéêü óôïé÷åßï ôïõ ôïõñêéêïý óôñáôåý-
ìáôïò, ÃéáóÜô Ìðïõãéïõêáíßô, ï ïðïß-
ïò èåùñåßôáé êáé äéÜäï÷ïò ôïõ ôïýñêïõ
Á/ÃÅÅÈÁ óôñáôçãïý Ïæêéüê, äÞëùóå
×Üñôçò 5.

õðåñçöÜíùò üôé åãíþñéæå Ýíáí áðü
ôïõò óõëçöèÝíôáò êáé ìÜëéóôá ôïí ÷á-
ñáêôÞñéóå ùò «êáëü ðáéäß»!48
Ðñïöáíþò Ýíá áðü åêåßíá «ôá êá-
ëÜ ðáéäéÜ» ðïõ ðáñÜãåé ç «Ó÷ïëÞ ôïõ
Óïõóïõñëïýê»...49. Ôá ðñïáíáöåñèÝ-
íôá ãåãïíüôá êáôáäåéêíýïõí ôïõò å-
íôüíïõò öüâïõò ôïõ ôïõñêéêïý «âá-
èÝïò êñÜôïõò» Ýíáíôé ìéáò ðéèáíÞò
êõñÞîåùò áõôïíïìßáò ôïõ Éñáêéíïý
ÊïõñäéóôÜí ç ïðïßá êáôÜ ôéò åêôéìÞ-
óåéò ôïõò èá ìðïñïýóå íá Ý÷åé áëõóé-
äùôÝò áíôéäñÜóåéò êáé óôï åóùôåñéêü
ôçò Áíáôïëßáò üðïõ äéáìÝíïõí, üðùò
ðñïááíåöÝñèç, ðåñß ôá 16 åêáô.
Êïýñäïé, ïé ïðïßïé ïõäÝðïôå åëçóìü-
íçóáí ôá ðÜëáé ðïôÝ êáôáêôçèÝíôá
êáèåóôþôá áõôïíïìßáò ôïõò óôçí
Ôïõñêßá áëëÜ êáé óôéò ãåéôïíéêÝò ôçò
÷þñåò (âë. ×Üñôç 5).

48. Ó.Ó.: âë. Üñèñï ôïõ “Economist”, óôçí «ÊáèçìåñéíÞ», ÓÜââáôï 19 Íïåìâñßïõ 2005, ó. 9 ìå
ôßôëï «Åêñçêôéêü êëßìá óôçí Ôïõñêßá».
49. Ó.Ó.: Ôï ãíùóôü ðåñéóôáôéêü ôïõ Íïåìâñßïõ 1996.

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 153

 ×Üñôçò 6.
ÌåñéêÝò áêüìç ðáñáôçñÞóåéò åß-
íáé, êáôÜ ôçí êñßóç ôïõ ãñÜöïíôïò å-
îáéñåôéêÜ ÷ñÞóéìåò óôïí áíáëõôÞ ôçò
ãåùðïëéôéêÞò äõíáìéêÞò ôçò ðåñéï-
÷Þò:
i) ÅÜí ìåëåôÞóïõìå ôçí ðåñéï÷Þ
ôùí åäáöþí ðïõ êáôïéêïýíôáé áðü
êïõñäéêïýò ðëçèõóìïýò (×Üñôåò 2, 3,
4) êáé ôá ðïóïóôÜ êáôïßêùí/ km2
(×Üñôçò 6) èá äïýìå ðñùôßóôùò üôé ïé
êáôïéêïýìåíåò áðü êïýñäïõò ðå-
ñéï÷Ýò åßíáé áðü ôéò ðëÝïí ðõêíïêá-
ôïéêçìÝíåò ôçò ÷þñáò ìå 75 êáôïß-
êïõò/km2. Êáôüðéí èá ðáñáôçñÞóïõ-
ìå üôé ïé äýï ìåãÜëïé ðïôáìïß ôçò
154 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ÌÝóçò ÁíáôïëÞò, ïé Ôßãñçò êáé Åõ-
öñÜôçò, ðçãÜæïõí áðü áõôÜ ôá êïõñ-
äéêÜ åäÜöç óôï åóùôåñéêü ôçò Ôïõñ-
êßáò êáé åßíáé ïé æùïäüôåò ðïôáìïß ï-
ëïêëÞñïõ ôïõ ìåóáíáôïëéêïý ðáñá-
ãùãéêïý õðïóõóôÞìáôïò.
ÅîåôÜæïíôáò êáëýôåñá ôï ÷Üñôç
êáé ìåñéêÜ ðïéïôéêï-ðïóïôéêÜ óôïé-
÷åßá åð’ áõôïý, èá áíôéëçöèïýìå üôé
ïé ðåôñåëáéïðçãÝò ôçò Ìïóïýëçò êáé
ôïõ Êéñêïýê ìå ôï, ÷áìçëüôåñçò ðå-
ñéåêôéêüôçôáò Èåßïõ, ðåôñÝëáéï äéå-
èíþò êáé ìéá çìåñÞóéá ðáñáãùãÞ ðïõ
äýíáôáé íá êéíçèåß óôï öÜóìá ôùí 2,3
Ýùò 4,2 åêáôïì. âáñåëéþí ìå êüóôïò å-
×Üñôçò 7.
îïñýîåùò ìüíïí 1 äïë./ âáñÝëé (!) âñß-
óêïíôáé Þäç óôá åäÜöç ôïõ áõôïíü-
ìïõ óõíïìïóðüíäïõ êñáôéäßïõ ôïõ É-
ñáêéíïý ÊïõñäéóôÜí50.
ii) Áò áíáöåñèïýìå ôþñá óôéò åîå-
ëßîåéò ðïõ ðñïäéáãñÜöïíôáé ãéá ôï
ìðááèéêü êáèåóôþò ôïõ ÌðáóÜñ áë
¢óáíô, ìåôÜ áðü ôï åêäïèÝí ðüñéóìá
ôçò ÅðéôñïðÞò ÌÝëéò, áíáöïñéêþò ìå
ôéò åõèýíåò ôïõ óõñéáêïý êáèåóôþôïò
50. Âë. üð. ðáñáð. É. È. ÌÜæçò.
óôçí äïëïöïíßá ôïõ Ðñùèõðïõñãïý
ôïõ ËéâÜíïõ Ñáößê ×áñßñé.
Ç ðßåóç åðß ôïõ êáèåóôþôïò áõôïý,
ôçí öïñÜ áõôÞ Ý÷åé êáé ôçí Ýãêñéóç
ôçò Å.Å. êáé éäéáéôÝñùò ôçò Ãáëëßáò ç
ïðïßá Ý÷åé áíáëÜâåé ïõóéáóôéêþò áðü
ôéò Ç.Ð.Á. ìéá äåýôåñç «ÅíôïëÞ» åðß
ôïõ ËéâÜíïõ êáé áãùíéÜ íá ôçí åöáñ-
ìüóåé êáèéóôþíôáò ôçí «ðáñáãùãéêÞ»
ãéá ôá åèíéêÜ ôçò óõìöÝñïíôá.
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 155
 Åßíáé ìÞðùò ãåùðïëéôéêþò, åîáé-
ñåôéêÜ ðñüóöïñç ç -áðü ðëåõñÜò ôùí
äýï áõôþí äõíÜìåùí- «áíáêÜëõøç
ôùí áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí êáé ðï-
ëéôéêþí åëåõèåñéþí ôùí êïõñäéêþí
ðëçèõóìþí åðß ôùí óõñéáêþí åäá-
öþí»; Åäþ áóöáëþò, äåí áíáöÝñïìáé
åéò ôï «çèéêþò ïñèüí» Þ ìç, áíáëüãùí
áîéïëïãÞóåùí áðü ðëåõñÜò ôçò ÏõÜ-
óéãêôïí êáé ôùí Ðáñéóßùí. Êáé äåí ôï
ðñÜôôù, äéüôé äåí èåñáðåýù ôçí Èåï-
ëïãßá, áëëÜ ôçí ãåùðïëéôéêÞ áíÜëõóç.
ÁíáöÝñïìáé üìùò, åéò ôï åíäéáöÝ-
ñïí ôùí Ç.Ð.Á. íá êÜíåé ÷ñÞóç áõôþí
ôùí éäåïëïãçìÜôùí Þ -óôçí ðåñßðôù-
óç ôùí Êïýñäùí- ôùí ðñáãìáôéêïôÞ-
ôùí, ìå ôéò ãíùóôÝò êáé «äïêéìáóìÝ-
íåò» ìåèüäïõò ôçò åéò ôçí Ãéïõãêï-
óëáõÀá, ôçí Ôóåôóåíßá, åó÷Üôùò óôçí
Êáâáñäéíïâáëêáñßá, ôçí Ïõêñáíßá,
ôçí Ãåùñãßá ê.ô.ë. Ðïëëþ ìÜëëïí üôáí
óôçí ðåñßðôùóÞ ìáò èá Ý÷ïõí êáé ôçí
õðïóôÞñéîç ôçò «ðåðïëéôéóìÝíçò Åõ-
ñþðçò», (âëÝðå: Ãáëëßáò), áëëÜ êáé
ôïõ Óõìâïõëßïõ Áóöáëåßáò ôïõ
Ï.Ç.Å. ôï ïðïßïí ðëÝïí Ý÷åé áëëÜîåé
áíôéëÞøåéò åðß ôïõ åðéôñåðôïý Þ ìÞ
ôçò áããëïáìåñéêáíéêÞò åðåìâÜóåùò
åéò ôï ÉñÜê, âïçèïýíôùí ðñïò ôïýôï
êáé êÜðïéùí áíáêïéíùèåéóþí áðü ôéò
Ç,Ð,Á, «õðåñãïëáâéþí» ðñïò ôá ìÝëç
ôïõ, óôï ðëáßóéï ôçò áíïéêïäïìÞóåùò
ôïõ ÉñÜê, üðùò áíåëýèç áíùôÝñù áðü
ôïí ãñÜöïíôá êáé ôïõò óõíåñãÜôåò
ôïõ.
Åðßóçò, ùò óõíåðáãùãÞ ôùí áíù-
ôÝñù, áâéÜóôùò äýíáôáé êÜðïéïò íá
156 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
êáôáíïÞóåé ôéò ðéèáíüôçôåò «êïóïâï-
ðïéÞóåùò» ôùí êïõñäéêþí ðåñéï÷þí
ôçò Óõñßáò éäéáéôÝñùò ìÜëéóôá üôáí Ý-
íá ôìÞìá ôùí åäáöþí áõôþí ãåéôíéÜ-
æïõí áðïëýôùò ìå ôçí áðüëçîç ôïõ á-
ãùãïý Â.Ô.C. (Ìðáêïý – Ôóåú÷Üí
(×Üñôçò 3).
iii) Ç ðßåóç ôùí Ç.Ð.Á. áëëÜ êáé
ôçò ôñéÜäïò Ãáëëßáò, Âñåôáíßáò êáé
Ãåñìáíßáò åðß ôïõ ÉñÜí ìå áíôéêåßìå-
íï ôéò åíÝñãåéåò ôçò Ôå÷åñÜíçò ãéá
ðñïþèçóç ðñïãñáììÜôùí õðüðôùí
ãéá ðñïóðÜèåéá äçìéïõñãßáò õðïäï-
ìÞò ðáñáãùãÞò ðõñçíéêþí üðëùí åß-
íáé ïëïÝíá êáé ðåñéóóüôåñï áõîáíü-
ìåíç. ÁíÜëïãïé ÷åéñéóìïß áðü ðëåõ-
ñÜò ÏõÜóéãêôïí ëïéðüí èá ìðïñïý-
óáí íá óõíõðïëïãéóèïýí, áìÝóùò ìå-
ôÜ ôçí «äéåõèÝôçóç» ôïõ Óõñéáêïý
«ðñïâëÞìáôïò» êáé ôçí ïõóéáóôéêÞ
óôñáôçãéêÞ áðïìüíùóç ôçò Ôå÷åñÜ-
íçò.
¼ëá ôá áíùôÝñù ìáò ðåßèïõí üôé
ç äéáäéêáóßá áëëáãþí óõíüñùí äåí
áðïôåëåß ìüíïí èëéâåñü ðñïíüìéï
ôùí Âáëêáíßùí. ÅðáíáëáìâÜíïíôáé
êáé óôç Ì. ÁíáôïëÞ. Ìå ìßá ïõóéþäç
äéáöïñÜ: ç Ôïõñêßá åðùöåëåßôáé á-
ðü ôéò áëëáãÝò óõíüñùí óôçí ð.
Ã.Ä.Ì., óôï Êüóïâï êáé ðñïùèåß
óôáèåñÜ ôéò ïéêïíïìéêÝò, áìõíôéêÝò
êáé ðïëéôéêÝò ôçò ó÷Ýóåéò ìå ôçí Áë-
âáíßá, ôçí Ð.Ã.Ä.Ì. êáé ôçí Âïõëãá-
ñßá.
Ç Ôïõñêßá äéáêáôÝ÷åôáé áðü
«êïõñäéêü ðõñåôü» êáé èá áíôéäñÜ-
óåé Ýíôïíá êáé ðÝñáí ôùí ïñßùí ôçò
äéåèíïýò «êïóìéüôçôïò». Êáé èá ôï
ðñÜîåé ðñùôßóôùò åéò ôçí Êýðñï ðñï-
ùèïýóá äé÷ïôïìéêÝò ëýóåéò. ¼ðïéïò
äåí ôï áíôéëáìâÜíåôáé äõóôõ÷þò åß-
íáé áíåðéôñÝðåôùò åõôõ÷Þò... Ôï
ôïõñêéêü óôñáôéùôéêü êáôåóôçìÝíï á-
íôéëáìâÜíåôáé üôé ðñÝðåé íá ôïðïèå-
ôÞóåé ôïõò ðåóóïýò ôçò éó÷ýïò ôïõ óôç
Ìåãáëüíçóï þóôå óôçí êáëýôåñç ðå-
ñßðôùóç åêâéÜæïíôáò ôçí Å.Å. êáé ôéò
Ç.Ð.Á.:
1) íá ëÜâåé óçìáíôéêÞ áíï÷Þ êáé
âïÞèåéá ãéá ôçí êáôáóôïëÞ ôïõ «êïõñ-
äéêïý êéíäýíïõ» óôéò êïõñäéêÝò åðáñ-
÷ßåò ôçò Áíáôïëßáò
2) íá ðñïóðáèÞóåé íá áðïôñÝøåé
ôéò Ç.Ð.Á. íá äçìéïõñãÞóïõí Þ íá á-
íå÷èïýí ôçí äçìéïõñãßá Éñáêéíïý
ÊïõñäéóôÜí êáé
3)...íá ðáñáìåßíåé ôåëéêþò, åêåß ü-
ðïõ åãêáôåóôÜèç äéá ôçò âßáò. ÁõôÞí
ôçí óôéãìÞ 50 - 56.000 ðåñßðïõ Ôïýñ-
êïé óôñáôéþôåò âñßóêïíôáé óôá Êáôå-
÷üìåíá ôçò Êýðñïõ. Ðñüêåéôáé ãéá
äýï ìåñáñ÷ßåò ðåæéêïý, äýï ìç÷áíïêß-
íçôåò ôáîéáñ÷ßåò, äýï óõíôÜãìáôá êá-
ôáäñïìÝùí êáé ìßá ìïßñá Åéäéêþí Äõ-
íÜìåùí. Ïé åíéó÷ýóåéò ôùí ôïõñêéêþí
äõíÜìåùí êáôï÷Þò ïëïêëçñþèçêáí
ìåôáîý Éáíïõáñßïõ êáé Éïõíßïõ 2005,
äçë. ôçí ðåñßïäï êáôÜ ôçí ïðïßáí ç ¢-
ãêõñá áíÝìåíå ôçí åëëçíéêÞ áðïäï÷Þ
ãéá ôçí Ýíáñîç ôùí åíôáîéáêþí ôçò
51. Ó.Ó.: Âë. Defence and Foreign Affairs Daily, êáé ó÷åôéêÞ ðáñïõóßáóç ôïõ êåéìÝíïõ áðü ôçí
Åöçìåñßäá «Ôï Ðáñüí», ÊõñéáêÞ 20 Íïåìâñßïõ 2005, óåë. 12.
äéáðñáãìáôåýóåùí ôïí ðáñåëèüíôá
Ïêôþâñéï.51
¼ðùò åíçìåñþíïõí ïé áìåñéêáíïß
áíáëõôÝò ôïõ Defence and Foreign
Affairs Daily «êáôÜ ôçí ðåñßïäï áõôÞ
[...] ìåôåöÝñèçóáí 36 Üñìáôá ìÜ÷çò
ôýðïõ Ì48Á5Ô2, 21 ôåèùñáêéóìÝíá ï-
÷Þìáôá Ì113, 6 ï÷Þìáôá Ì113 åîï-
ðëéóìÝíá ìå áíôéáñìáôéêïýò ðõñáý-
ëïõò TOW II êáé 22 âáñÝá ðõñïâüëá
ìåãÜëïõ âåëçíåêïýò ôùí 203mm, ôý-
ðïõ Ì115. Ôï äõíáìéêü ôïõ 11ïõ Óþ-
ìáôïò ôïõ ôïõñêéêïý êáôï÷éêïý Óôñá-
ôïý Ýöèáóå Ýôóé óå [...] 423 Üñìáôá
ìÜ÷çò, [...] óå 435 ôåèùñáêéóìÝíá ï÷Þ-
ìáôá êáé [...] óå 160 ìïíÜäåò âáñÝïò
ðõñïâïëéêïý.[...] Ôá áíôéáñìáôéêÜ
ðõñáõëéêÜ üðëá áõîÞèçêáí óå 42. Ï
óõíïëéêüò ôïõò áñéèìüò áíÝñ÷åôáé óÞ-
ìåñá óå 102 ìïíÜäåò».
Éäéáßôåñá åíäéáöÝñïí ôñüðïò ãéá
íá «õðïóôçñßæåé êáíåßò «åéñçíéêÝò
ëýóåéò» èá Ýëåãá, ï ïðïßïò ìáñôõñÜ
üôé ç ãåßôùí êáé óýììá÷ïò ìÜëëïí
ðñïóáíáôïëßæåôáé ðñïò Üëëïõò óôü-
÷ïõò êáé ü÷é áõôïýò ðïõ Ýíéïé óõíÝë-
ëçíåò èÝëïõí íá ðéóôåýïõí êáé íá åý-
÷ïíôáé.
¢ëëùóôå ó÷åôéêÝò äçëþóåéò ðåñß
«õøþóåùò ôåß÷ïõò» åéò ôá Êáôå÷üìå-
íá, åéðþèçóáí äéá ÷åéëÝùí ôïõ «åéñç-
íéóôïý» ÔáëÜô ìüëéò ðñßí ëßãïõò ìÞ-
íåò...(15 Íïåìâñßïõ 2005).
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 157
158 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 159
 8 ÍÏÅÌÂÑÉÏÕ 2006. Ç ÅÏÑÔÇ ÔÏÕ
ÐÑÏÓÔÁÔÇ ÔÇÓ ÐÏËÅÌÉÊÇÓ ÁÅÑÏÐÏÑÉÁÓ

τις 8 Νοεμβρίου 2006 πραγματοποιήθηκε η εορτή του προστάτη της

Σ Πολεμικής Αεροπορίας στις Μονάδες της Πολεμικής Αεροπορίας.
Μετά τη δοξολογία και την ανάγνωση της ημερησίας διαταγής από τον
Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας στο χώρο της Σχολής Ικά-
ρων, ακολούθησε επίσκεψη
στο Μουσείο της Πολεμικής
Αεροπορίας, στο υπόστεγο
"Λέρος".
Εκεί, παράλληλα με τη
μόνιμη στατική έκθεση ιστο-
ρικών αεροσκαφών, έλαβε
χώρα έκθεση - αφιέρωμα στη
δράση της Αεροπορίας μας κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Στην έκθεση εκτέθηκε φωτογραφικό υλικό αλλά και ανάλογα εκθέμα-

158 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ

τα, πολλά εκ των οποίων προέρχονται από αεροπόρους ή τις οικογένειες
αυτών που συμμετείχαν στις επιχειρήσεις εκείνης της περιόδου.
Μεταξύ αυτών εκτέθηκε και το πρόσφατα ανελκυσθέν από τη θαλάσ-
σια περιοχή της Ρόδου, αεροσκάφος της εποχής εκείνης, Junkers-87
STUKA.

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 159

 Ç ðñüêëçóç
ôïõ Ïõñáíïý
¸ëåíá ÈùìáäÜêç

Η πρόκληση του ουρανού

Είναι τ' άγγιγμα θεού
αυτός σε μάγεψε και θες
να ακούς του ουρανού φωνές

Στο αίμα σου το΄ χες μυστικό

από παιδί που' σουν μικρό
κι έκανες όνειρα πολλά
για να πετάς εκεί ψηλά
Είναι μαγεία αληθινή
και η ταχύτητα τρελή
μ' αυτό το θαύμα θες να ζεις
να' σαι του ουρανού κριτής
Η τόλμη σου και η καρδιά
που σου μιλούν κάθε φορά
συμμάχους δίπλα τους έχεις
γιατί μακριά τους δεν αντέχεις
Αγάπησες το γαλανό
το χρώμα αυτό το μακρινό
το΄ κανες πάνω σου παλτό
του΄ πες πάντα θα σε φορώ
Έβαλες μια υπογραφή
που έχει αξία δυνατή
εσύ του ανέμου παλικάρι
και της πατρίδας μας καμάρι
Στο στήθος Ίκαρε μου εσύ
γραμμένη να΄ χεις προσευχή
να σε φυλάει η Παναγιά
εκεί στα σύννεφα ψηλά

160 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ