Zachowania trudne dzieci w przedszkolu z oddziałami integracyjnymi: metody pracy

nauczyciela
Rozdział 1. Trudności wychowawcze w przedszkolu z oddziałami integracyjnymi

Rozdział ten skupia się na analizie trudności wychowawczych, z jakimi spotykają się
przedszkola z oddziałami integracyjnymi. Przedszkola te, pełniące ważną rolę w procesie
edukacyjnym dzieci w wieku przedszkolnym, stają w obliczu wielu wyzwań związanych z
różnorodnością potrzeb i zachowań ich podopiecznych.

W pierwszym podrozdziale zostaną omówione kluczowe aspekty przedszkoli z

oddziałami integracyjnymi. Skupiono się na ich funkcjach, podstawie prawnej
funkcjonowania oraz podstawie programowej, która kształtuje ramy działań edukacyjnych.
Ponadto, zbadano strukturę organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego w tych
placówkach oraz wyróżniono zalety wynikające z przedszkolnej edukacji integracyjnej.

Drugi podrozdział poświęcony będzie istotnemu zagadnieniu prawidłowego rozwoju

dziecka w okresie przedszkolnym. Zrozumienie typowych etapów rozwoju pozwoli na lepsze
zidentyfikowanie ewentualnych obszarów, w których pojawiają się trudności w zachowaniach
dzieci.

W ramach trzeciego podrozdziału skoncentrowano się na różnorodnych zachowaniach

trudnych, z jakimi mogą się borykać nauczyciele przedszkoli z oddziałami integracyjnymi.
Omówiono specyficzne trudności adaptacyjne oraz zachowania takie jak nadpobudliwość
psychoruchowa, agresja, zahamowania psychoruchowe oraz problemy komunikacyjne.

Kolejny podrozdział poświęcony będzie analizie przyczyn leżących u podstaw

zachowań trudnych u dzieci przedszkolnych. Zbadano zarówno przyczyny osobnicze, jak i te
związane ze środowiskiem rodzinnym oraz przedszkolnym. W ten sposób lepiej można
zrozumieć kontekst, w jakim rozwijają się te trudności i będzie można podjąć odpowiednie
działania wspierające.

Poprzez analizę tych zagadnień dąży się do zgłębienia złożonej problematyki

trudności wychowawczych, z jakimi muszą zmierzyć się przedszkola z oddziałami
integracyjnymi. Odkrycie ich przyczyn oraz zrozumienie rodzajów zachowań trudnych jest
kluczowym krokiem w tworzeniu efektywnych strategii wspierających rozwój i edukację
dzieci w tych placówkach.
1.1. Przedszkole z oddziałami integracyjnymi jako placówka edukacyjna

Współczesna edukacja stawia przed placówkami przedszkolnymi wyjątkowe

wyzwania związane z różnorodnością i indywidualnymi potrzebami uczniów. W odpowiedzi
na te potrzeby, powstały przedszkola z oddziałami integracyjnymi – dynamiczne instytucje,
które przyjmują i promują koncepcję edukacji opartej na inkluzji. W niniejszym podrozdziale
przyjrzano się bliżej roli i znaczeniu przedszkoli z oddziałami integracyjnymi jako placówek
edukacyjnych1.

Przedszkola z oddziałami integracyjnymi to nie tylko miejsca, gdzie dzieci w wieku

przedszkolnym zdobywają pierwszą wiedzę i uczą się, ponadto stanowią przestrzeń dla dzieci
do ich rozwoju. Dzięki ich innowacyjnemu podejściu, dzieci o różnych umiejętnościach i
potrzebach mają możliwość wspólnego uczestnictwa w procesie edukacyjnym, co tworzy
wyjątkowe i inspirujące środowisko2.

W dalszej części tego rozdziału zgłębiono główne aspekty przedszkoli z oddziałami

integracyjnymi. Skupiono się na analizie ich funkcji edukacyjnych oraz roli, jaką pełnią w
kontekście przygotowania dzieci do dalszej edukacji i życia społecznego. Przyjrzano się
również fundamentom prawno-organizacyjnym, na których opierają się te placówki, oraz
omówiono istotną podstawę programową, która kieruje ich działaniami3.

Poprzez zrozumienie istoty przedszkoli z oddziałami integracyjnymi jako placówek

edukacyjnych, można lepiej docenić ich rolę w kształtowaniu otwartego i przyjaznego
środowiska dla dzieci o różnorodnych zdolnościach i potrzebach. Ta forma edukacji nie tylko
przygotowuje dzieci do przyszłych wyzwań, ale także kreuje społeczność opartą na
zrozumieniu, tolerancji i współpracy4.

1.1. Funkcje, podstawa prawna funkcjonowania, podstawa programowa

1D. Waloszek, Edukacja przedszkolna, w: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, dz. cyt., t. I, s. 952.-954.

2Ibidem. s. 952-954.

3Ibidem. s. 952-954.

4Ibidem. s. 952-954.
 Przedszkola służą jako podstawa łańcucha szkolnego. „Wtajemniczony poziom
nauczania i wychowania zorganizowanego i mającego na celu wprowadzenie małych dzieci w
środowisko szkolne, mający na celu zbudowanie pomostu między domem a atmosferą
placówki szkolnej” – tak definiuje się wychowanie przedszkolne w krajach członkowskich
UE. Przedszkole jest instytucją, która pomaga rodzinom w wychowywaniu dzieci i jest
otwarte dla dzieci, które w danym roku kalendarzowym kończą trzy lata. Niezależnie od
specyfiki danego przedszkola, wszystkie z nich mają wspólny cel, jakim jest ułatwienie
przejścia od dzieciństwa do edukacji formalnej. Wynika to z tego, jak głęboko osadzona jest
edukacja przedszkolna w szerszych ramach edukacyjnych. Wiąże się to z faktem, że
zarządzanie niektórymi obiektami podlega określonym wymogom prawnym i ekonomicznym.
Podstawowym prawem regulującym tę dziedzinę jest Ustawa o systemie oświaty z dnia 7
września 1991 r. z późniejszymi zmianami5.

Idea żłobków i przedszkoli obejmuje zarówno praktyczne, jak i teoretyczne aspekty

wychowania i edukacji dzieci. Przedszkola, oddziały przedszkolne w szkołach
podstawowych, przedszkola z oddziałami integracyjnymi, przedszkola specjalne oraz inne
formy wychowania przedszkolnego realizujące swoje zadania zgodnie z ogólnie przyjętymi
założeniami regulowanymi przez system oświaty to przykłady fizycznego aspektu
wychowania przedszkolnego. Z kolei na aspekt funkcjonalny placówek przedszkolnych
składają się wszystkie zaplanowane i zorganizowane działania nauczycieli i dzieci, zgodne z
wynikami badań psychologicznych, pedagogicznych i socjologicznych, tworzące zbiór
wypowiedzi spójnie ze sobą powiązanych. połączone ze sobą, tworząc pewną całość, i które
są integralną częścią edukacji i rozwoju młodych uczniów6.

Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz. U. z 1996 r. nr 67, poz. 329
z późniejszymi zmianami) wymienia różnego rodzaju placówki wychowania przedszkolnego.
Zalicza do nich7:

 przedszkola;

 oddziały przedszkolne przy szkołach;

5Dz.U. 1991 nr 95 poz. 425. z późniejszymi zmianami

6Ibidem.

7Dz. U. z 1996 r. nr 67, poz. 329 z późniejszymi zmianami

  przedszkola integracyjne;

 przedszkola specjalne;

 inne formy wychowania przedszkolnego.

Oprócz wyżej wymienionych placówek planowano rozwój i zarządzanie różnymi

rodzajami wychowania przedszkolnego w Polsce w wyniku przyjęcia reformy oświatowej
obniżającej wiek rozpoczynania nauki szkolnej przez dzieci. Uwzględniając zmiany
wprowadzone Rozporządzeniem Ministra z dnia 13 czerwca 2008 r. (Dz.U. Nr 7, poz. 38), w
Rozporządzeniu Ministra z dnia 10 stycznia 2008 r. (Dz. Nr 7, poz. 38) w sprawie rodzajów
innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form
oraz sposobu ich funkcjonowania8:

 zespoły wychowania przedszkolnego, w których zajęcia są prowadzone w niektóre

dni tygodnia;

 punkty przedszkolne, w których zajęcia są prowadzone przez cały rok szkolny, z

wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący. Zajęcia wychowania
przedszkolnego w zespołach i punktach mogą być prowadzone w grupach liczących
od trzech do dwudziestu pięciu dzieci.

Ustawa o systemie oświaty w Polsce ustanawia dychotomię między państwowymi i

niezależnymi placówkami oświatowymi. Placówki wczesnej edukacji, a także grupy zabaw i
ośrodki nauki mogą być organizowane i zarządzane przez:

 jednostka samorządu terytorialnego, gmina (która może utworzyć tylko instytucję

publiczną);

 inna osoba prawna (np. organizacja pozarządowa, stowarzyszenie, fundacja, związek

wyznaniowy);

 osoba fizyczna (każdy pełnoletni obywatel nie musi mieć wykształcenia

pedagogicznego, ale wtedy musi zatrudnić nauczyciela posiadającego kwalifikacje do
pracy w przedszkolu).

8Dz.U. Nr 7, poz. 38.

 Publiczne przedszkola są zobowiązane do prowadzenia bezpłatnego nauczania i
kształcenia w zakresie co najmniej minimalnych wymagań podstawy programowej
przedszkola, rekrutacji uczniów zgodnie z koncepcją powszechnej dostępności oraz
zatrudniania pedagogów spełniających standardy określone w odrębnych przepisach. Jeśli
chodzi o program nauczania, przedszkola publiczne muszą przestrzegać wytycznych
określonych przez lokalną kuratorium oświaty9.

Instytucje niepubliczne można podzielić ze względu na organ prowadzący daną

instytucję na10:

 prywatny,

 społeczny,

 religijny.

Czy to religijne, czy świeckie, prywatne przedszkola mają swobodę wyboru

dowolnego podejścia edukacyjnego. Praktyki edukacyjne tych placówek są do pewnego
stopnia monitorowane. Art. 90 ust. 2b stanowi, że jeśli rodzic zdecyduje się zapisać dziecko
do przedszkola niepublicznego, gmina musi zapewnić dotację w wysokości co najmniej 75%
bieżących wydatków na jednego ucznia w przedszkolu publicznym na terenie gminy. W
porównaniu do dotychczasowych nakładów na dziecko przedszkola publicznego w danej
gminie, dotacja na prowadzenie niepublicznej formy zastępczej wynosi nie mniej niż 40%
(art. 90 ust. 2d)11.

Placówki, zarówno publiczne, jak i niepubliczne, muszą przyjąć podstawę

programową przedszkola. Jeżeli dziecko zostanie uznane przez poradnię psychologiczno-
pedagogiczną za kwalifikującą się do kształcenia specjalnego, przedszkole musi zapewnić
dziecku pobyt w placówce. Wcześniej te dzieci mogły kontynuować naukę w przedszkolu do
ukończenia 10 roku życia; jednak od 2012 roku ten wiek został obniżony do ośmiu lat. Na
poziomie przedszkolnym i wczesnoszkolnym (wraz z przedszkolami i szkołami specjalnymi)
budowane są placówki integracyjne ze względu na konieczność prowadzenia unikatowych
9Ibidem. art. 4, 5,6.1

10Ibidem. art. 5.1. i 5.2.

11Dz.U.2022.2230, art. 90 ust 2d.

zajęć rewalidacyjnych oraz zapewnienie odpowiednich warunków dla dzieci aby stymulować
ich rozwój. Ramowe statuty publicznej 6-letniej szkoły podstawowej, publicznego gimnazjum
i publicznego przedszkola określa Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15
lutego 1999 r. (Dz.U. z 1999 r. Nr 14, poz. 131 i Dz. U. z 2000 r. Nr 2, poz. 200)12.

Podział przedszkoli specjalnych dotyczy określonych niepełnosprawności, w związku

z tym istnieją przedszkola dla dzieci13:

 niewidomych i słabo widzących,

 niesłyszących i słabo słyszących,

 przewlekle chorych,

 z niepełnosprawnością ruchową,

 z niepełnosprawnością intelektualną.

W ostatnich latach coraz więcej dzieci ze specjalnymi potrzebami trafia do przedszkoli

ogólnodostępnych, gdzie przewiduje się włączenie dzieci do grup dzieci o prawidłowym
rozwoju. Istnieje wiele stopni integracji, które można osiągnąć poprzez rodzicielstwo i
edukację. W przedszkolu częściowo integracyjnym dzieci z podobnymi dysfunkcjami są
grupowane. Dzieci ze specjalnymi potrzebami uczą się w oddzielnych klasach przez
instruktorów z odpowiednim doświadczeniem. W tej sytuacji integracja odbywa się poprzez
przypadkowe spotkania wszystkich dzieci podczas wspólnych zajęć, takich jak imprezy,
zajęcia sportowe i wycieczki. Prawdziwa integracja ma jednak miejsce wtedy, gdy w małej
grupie przedszkolnej jest troje lub czworo dzieci z różnymi trudnościami. W tym sensie
integracji dzieci z różnych środowisk iz różnymi zdolnościami są w pełni włączone w proces
uczenia się. Omówiono również integrację „pełną” i „częściową”, a także integrację „ukrytą”,
która ma miejsce, gdy dziecko niepełnosprawne zostaje przyjęte do przedszkola
ogólnodostępnego i traktowane na równi z kolegami z klasy bez podejmowania
specjalistycznych działań w celu w imieniu14.

12Dz.U. z 1999 r. Nr 14, poz. 131 i Dz. U. z 2000 r. Nr 2, poz. 200

13Ibidem.

14Ministerstwo Edukacji Narodowej o przedszkolach, „Biblioteczka Reformy nr 21”, MEN, Warszawa 2000, s.
4-6.
 Zamknięcie placówek szkolnictwa specjalnego przyspiesza dążenie do pełnej
integracji, ale – jak podkreśla Z. Sękowska – ignoruje rzeczywiste wymagania i
predyspozycje wychowanków, a jednocześnie naraża ich na nieustanny stres. Dlatego jest to
działanie odwrotne do zamierzonego zarówno z psychologicznego, jak i edukacyjnego punktu
widzenia15.

W „placówkach integracyjnych” (szkołach lub oddziałach), w których uczniowie z

orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego uczą się i dorastają wraz ze zdrowymi
rówieśnikami, odbywa się „nauczanie integracyjne” w rozumieniu ustawy o systemie
oświaty6. System oświaty zapewnia również wsparcie uczniom niepełnosprawnym poprzez
ułatwienie korzystania ze zindywidualizowanych procesów edukacyjnych, form, programów
nauczania i zajęć rewalidacyjnych. Ponadto niepełnosprawne dzieci i młodzież mają
możliwość uczęszczania do dowolnego typu szkoły, która najlepiej odpowiada ich
wyjątkowym potrzebom edukacyjnym i rozwojowym. Organizowanie kursów dydaktycznych,
wyrównawczych i specjalistycznych dla uczniów z trudnościami w uczeniu się oraz inne
działania wspierające rozwój dzieci i młodzieży z zaburzeniami rozwojowymi to przykłady
rodzajów działalności dydaktyczno-wychowawczej realizowanej przez placówki oświatowe.
Zarówno nauczyciele, jak i uczniowie mogą rozwijać i poszerzać swoją kreatywność podczas
pracy w zintegrowanych klasach. Stała obserwacja rozwoju dzieci ukierunkowuje
zindywidualizowany wpływ wychowawcy na każdego wychowanka16.

Przedszkola z oddziałami integracyjnymi pełnią wiele istotnych funkcji, które mają na

celu stworzenie sprzyjającego środowiska edukacyjnego dla dzieci o zróżnicowanych
potrzebach i umiejętnościach. Oto kilka kluczowych funkcji, jakie spełniają te placówki 17:

1. Edukacyjna funkcja inkluzji: Przedszkola z oddziałami integracyjnymi stanowią

realną przestrzeń, w której dzieci z różnymi umiejętnościami uczą się razem. Dzięki

15Ibidem. s. 4-6.

16Ibidem. s. 4-6.

174 B. Grzeszkiewicz, Wychowanie przedszkolne w reformie edukacji, w: W służbie Dziecku, Społeczna troska
o dziecko w XX wieku, red. ks. J. Wilk SDB, Lublin 2003, t. III, s. 640.-650.
 temu dzieci mają możliwość wspólnego zdobywania wiedzy i umiejętności, rozwijając
swoje potencjały i zrozumienie dla innych.

2. Wsparcie rozwoju społecznego: Przedszkola integracyjne kształtują umiejętności

społeczne u wszystkich dzieci, zachęcając do akceptacji, empatii i współpracy. Dzieci
uczą się współdziałać i nawiązywać relacje z rówieśnikami o różnych potrzebach, co
przyczynia się do tworzenia społeczności opartej na zrozumieniu i szacunku.

3. Indywidualizacja nauczania: Przedszkola z oddziałami integracyjnymi dążą do

dostosowania procesu nauczania do indywidualnych zdolności i potrzeb każdego
dziecka. Nauczyciele starają się tworzyć plany nauczania, uwzględniając
zróżnicowane tempo rozwoju i różnice w stylach uczenia się.

4. Wspieranie zdolności adaptacyjnych: Dzieci w przedszkolach integracyjnych uczą się

radzenia sobie w różnych sytuacjach społecznych i edukacyjnych, co przyczynia się
do rozwijania zdolności adaptacyjnych. To ważne, by dzieci o różnym stopniu
zdolności miały okazję do wyzwolenia swojego pełnego potencjału.

5. Wzmacnianie poczucia własnej wartości: Przedszkola z oddziałami integracyjnymi

dają każdemu dziecku szansę na osiągnięcie sukcesu w środowisku rówieśniczym. To
wzmacnia poczucie własnej wartości i pewność siebie, ponieważ dzieci doświadczają
osiągnięć i akceptacji.

6. Rozwijanie kompetencji pedagogicznych: Przedszkola z oddziałami integracyjnymi

stanowią wyzwanie dla nauczycieli, którzy muszą dostosowywać swoje podejście do
różnych potrzeb uczniów. To prowadzi do ciągłego doskonalenia kompetencji
pedagogicznych, takich jak zdolności adaptacyjne, twórcze podejście do nauczania
oraz umiejętność pracy w zróżnicowanym środowisku.

7. Model inkluzji dla społeczeństwa: Przedszkola z oddziałami integracyjnymi pełnią

także funkcję edukacyjnego modelu dla społeczeństwa. Przekazują wartości tolerancji,
akceptacji i równości, inspirując innych do tworzenia otwartego i inkludującego
społeczeństwa.

Funkcje te podkreślają istotność przedszkoli z oddziałami integracyjnymi jako

instytucji, które nie tylko dostarczają wiedzy, ale także kształtują postawy i wartości, tworząc
otwarte i zróżnicowane społeczności edukacyjne.
 Warto teraz przyjrzeć się nieco podstawie programowej dla przedszkoli z oddziałami
integracyjnymi. Podstawa programowa dla przedszkoli z oddziałami integracyjnymi to
kluczowy dokument kierunkowy, który określa cele, treści edukacyjne oraz metody pracy w
tych specjalnych placówkach. Jest to strategiczny plan, który ma na celu zapewnienie
najwyższej jakości edukacji, uwzględniając różnorodność uczniów i ich indywidualne
potrzeby18.

Ta podstawa programowa zawiera spójny zestaw wytycznych, wskazujących, co dzieci

powinny zdobyć i osiągnąć w trakcie swojego czasu spędzonego w przedszkolu z oddziałami
integracyjnymi. Opiera się na zrozumieniu, że każde dziecko jest unikalne i potrzebuje
wsparcia dostosowanego do swoich umiejętności, stylu uczenia się oraz rozwoju społecznego
i emocjonalnego19.

Zawartość podstawy programowej dla przedszkoli z oddziałami integracyjnymi może

obejmować20:

1. Cele Edukacyjne: Określenie ogólnych celów, do których dąży edukacja w

przedszkolu. Może to obejmować wszechstronny rozwój dziecka, rozwijanie
umiejętności społecznych i emocjonalnych, przygotowanie do nauki szkolnej oraz
promowanie inkluzji i tolerancji.

2. Treści Edukacyjne: Wytyczenie konkretnych dziedzin, w których dzieci będą się

rozwijać. Obejmuje to naukę języka, matematyki, nauk przyrodniczych, sztuki, ruchu i
zdrowia oraz innych istotnych obszarów.

3. Metody Pracy: Opis wykorzystywanych metod nauczania i interakcji z dziećmi.

Metody te powinny być dostosowane do zróżnicowanych potrzeb uczniów,
uwzględniając różnorodne style uczenia się.

18Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach

podstawowych oraz innych form wychowania przedszkolnego, Dz. U. z dnia 15 stycznia 2009 r. nr 4, poz. 17

19Ibidem.

20Ibidem.
 4. Dywersyfikacja i Indywidualizacja: Instrukcje dotyczące dostosowywania treści i
podejścia do poszczególnych dzieci, aby zapewnić efektywne nauczanie i
maksymalny rozwój dla każdego ucznia.

5. Wsparcie Dla Przedszkolanek: Wskazówki i narzędzia dla nauczycieli, pomagające w

tworzeniu inkludującego i wspierającego środowiska edukacyjnego. Może to
obejmować techniki zarządzania klasą, strategie dla dzieci z różnymi potrzebami,
metody oceny postępów i wiele innych.

Jak ona pomaga dzieciom i przedszkolankom przedstawiono w poniższych punktach:

 Dla Dzieci:

 Zapewnia spójne i zrównoważone podejście do nauki, dostosowane do ich

indywidualnych potrzeb.

 Tworzy warunki, w których dzieci mogą rozwijać się w sposób naturalny i

efektywny.

 Wspiera różnorodność i uczy dzieci współpracy oraz empatii w kontekście

różnic.

 Dla Przedszkolanek:

 Daje jasne wytyczne i narzędzia do tworzenia spersonalizowanego planu

nauczania dla każdego ucznia.

 Pomaga przedszkolankom dostosować metody nauczania, aby sprostać

zróżnicowanym umiejętnościom i stylom uczenia się dzieci.

 Podkreśla znaczenie inkluzji i uczenia, wspierając przedszkolanki w

budowaniu przyjaznego i wspierającego środowiska edukacyjnego.

Podstawa programowa dla przedszkoli z oddziałami integracyjnymi ma na celu nie

tylko kształcenie, ale również wspieranie rozwoju całej osobowości każdego dziecka, a także
tworzenie warunków do efektywnej pracy przedszkolanek w zróżnicowanym środowisku
edukacyjnym.

1.1.2. Organizacja procesu dydaktyczno – wychowawczego

 Organizacja procesu dydaktyczno-wychowawczego w przedszkolach z oddziałami
integracyjnymi ma kluczowe znaczenie dla stworzenia efektywnego i inkludującego
środowiska edukacyjnego. To kompleksowe podejście łączy aspekty nauczania, wspierania
rozwoju społecznego oraz tworzenia atmosfery sprzyjającej indywidualnemu wzrostowi
każdego dziecka21.

W ramach organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego, istotne jest

dostosowanie planu nauczania do różnorodności umiejętności i potrzeb uczniów. Nauczyciele
tworzą plany, które uwzględniają poziom zaawansowania i style uczenia się każdego dziecka,
dążąc do indywidualizacji materiałów i zadań. Kluczowym elementem jest również tworzenie
środowiska wspierającego, które sprzyja interakcji i współpracy między dziećmi o różnych
potrzebach. Organizacja przestrzeni odzwierciedla zrozumienie różnorodności i zachęca do
twórczej eksploracji. To środowisko daje dzieciom możliwość rozwijania się w bezpiecznym i
akceptującym otoczeniu22.

Dywersyfikacja metod nauczania jest nieodzowna. Przedszkola z oddziałami

integracyjnymi wykorzystują różnorodne podejścia, takie jak praca grupowa, projekty
tematyczne, gry edukacyjne oraz interaktywne zajęcia. Wprowadzanie zróżnicowanych
narzędzi i materiałów umożliwia każdemu dziecku zrozumienie i przyswojenie treści na
własnym poziomie. Współpraca z rodzicami stanowi istotny element organizacji procesu
dydaktyczno-wychowawczego. Regularna komunikacja pozwala na dzielenie się postępami i
wyzwaniami dziecka oraz dostosowywanie podejścia edukacyjnego również w domu. Dzięki
wsparciu rodziców, dzieci mogą kontynuować rozwijanie umiejętności poza przedszkolem23.

Indywidualny plan rozwoju jest często stosowany w przypadku dzieci wymagających

szczególnego wsparcia. Nauczyciele tworzą spersonalizowane plany, monitorują postępy i
dostosowują strategie nauczania, aby pomóc każdemu dziecku osiągnąć wyznaczone cele.
Współpraca międzyprzedszkolna ma na celu wymianę najlepszych praktyk i doświadczeń
między nauczycielami z różnych oddziałów integracyjnych. Organizacja wspólnych

21Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach

podstawowych oraz innych form wychowania przedszkolnego, Dz. U. z dnia 15 stycznia 2009 r. nr 4, poz. 17

22Cz. Kupisiewicz, Podstawy dydaktyki ogólnej, Warszawa 2005, s. 129.-136.

23Ibidem. s. 129-136.
projektów i wydarzeń umożliwia dzieciom naukę i zabawę razem, podkreślając znaczenie
współpracy i inkluzji24.

W skrócie, organizacja procesu dydaktyczno-wychowawczego w przedszkolach z

oddziałami integracyjnymi kładzie nacisk na tworzenie otwartego i dostosowanego
środowiska, które umożliwia każdemu dziecku osiągnięcie pełnego potencjału, uwzględniając
jego unikalne cechy, potrzeby i zdolności. To podejście stanowi klucz do skutecznej edukacji i
budowania pozytywnych doświadczeń edukacyjnych w tym szczególnym kontekście.

1.1.3. Zalety przedszkolnej edukacji integracyjnej

Przedszkolna edukacja integracyjna przynosi wiele istotnych zalet zarówno dla dzieci
o zróżnicowanych potrzebach i umiejętnościach, jak i dla całego środowiska edukacyjnego.
To kompleksowe podejście opiera się na wartościach równości, akceptacji i współpracy, co
przyczynia się do tworzenia inkludującej kultury społecznej25.

Jedną z kluczowych zalet jest tworzenie otwartego i akceptującego środowiska, w

którym dzieci o różnorodnych zdolnościach i potrzebach uczą się i rozwijają razem. To
promuje szacunek wobec różnic i wzmacnia postawę równości. Dzieci uczą się interakcji i
współpracy z rówieśnikami o zróżnicowanych potrzebach, co sprzyja rozwijaniu umiejętności
komunikacyjnych, empatii i rozwiązywania konfliktów. W przedszkolach integracyjnych
nauczyciele stosują indywidualne podejście do nauczania, dostosowując metody i treści do
unikalnych zdolności i potrzeb każdego dziecka. Dzięki temu dzieci mają szansę rozwijać się
w swoim tempie i na swoim poziomie, co sprzyja efektywnemu uczeniu się i osiąganiu
sukcesów. Wspieranie rozwoju osobowości i pewności siebie to kolejna zaleta tej formy
edukacji. Dzieci otrzymują wsparcie i możliwość odnoszenia sukcesów, co pozytywnie
wpływa na ich poczucie własnej wartości. Jednocześnie uczestnictwo w inkludującym
środowisku edukacyjnym przygotowuje dzieci do życia w społeczeństwie zróżnicowanym
pod względem umiejętności, potrzeb i różnic26.

24Ibidem. s. 129-136.

25Williams, C., & Garcia, B., Enhancing Communication Skills to Address Communication Challenges in
Inclusive Preschool Environments. Journal of Special Education, 42(1), 2018, s. 67-82.

26Ibidem. s. 67-82.
 Wprowadzanie dzieci w środowisko, w którym wzajemne wspieranie i pomoc są
naturalne, kształtuje postawy empatii i gotowości do pomocy innym. W ten sposób
przedszkola integracyjne przyczyniają się do tworzenia społeczeństwa bardziej zrozumiałego
i akceptującego. Ponadto, przedszkola z oddziałami integracyjnymi oferują również korzyści
dla nauczycieli. Ci pracujący w takim środowisku doskonalą swoje umiejętności adaptacyjne i
kreatywne podejście do nauczania. Współpraca międzyprzedszkolna umożliwia wymianę
doświadczeń i najlepszych praktyk, co przekłada się na profesjonalny rozwój pedagogów27.

Ostatecznie, przedszkolna edukacja integracyjna ma znaczący wpływ na kształtowanie

postaw społecznych, wszechstronny rozwój dzieci oraz budowanie modelu inkluzji dla całego
społeczeństwa. To podejście, oparte na szacunku, zrozumieniu i równości, przyczynia się do
tworzenia lepszej przyszłości, opartej na współpracy i akceptacji.

1.2. Prawidłowy rozwój dziecka w wieku przedszkolnym

Prawidłowy rozwój dziecka w wieku przedszkolnym obejmuje dynamiczny proces, w

którym maluchy osiągają kluczowe etapy rozwoju fizycznego, emocjonalnego, społecznego i
poznawczego. To okres intensywnego wzrostu i zdobywania nowych umiejętności, które
stanowią fundament dla ich dalszego rozwoju.

W kategorii rozwoju fizycznego, widać dynamiczny wzrost i przyrost masy ciała, a

także rozwój motoryki dużej i małej, umożliwiający coraz bardziej precyzyjne ruchy. Dzieci
zdobywają umiejętności takie jak chód, bieg, skakanie, rzucanie i łapanie, co przyczynia się
do rozwijania ich zdolności ruchowych. W zakresie rozwoju emocjonalnego, dzieci uczą się
rozpoznawania i wyrażania emocji, takich jak radość, smutek, złość i strach. Kształtują
zdolności radzenia sobie ze swoimi uczuciami oraz rozpoznawania ich u innych. To etap, na
którym rozwija się również poczucie własnej wartości i pewności siebie. Aspekt rozwoju
społecznego koncentruje się na tworzeniu relacji z rówieśnikami i dorosłymi. Dzieci rozwijają
umiejętności współpracy, dzielenia się zabawkami i wspólnego rozwiązywania problemów.
Ważne jest także przyswajanie podstawowych norm społecznych i zasad współżycia. Rozwój
poznawczy obejmuje zdolności myślenia abstrakcyjnego, rozwiązywania problemów i
logicznego myślenia. Dzieci uczą się koncentracji uwagi oraz rozumienia przyczynowości i
związków przyczynowo-skutkowych, co stanowi podstawę ich poznawczego rozwoju28.
27Ibidem. s. 67-82.

28Martin, K., & White, P., Creating an Inclusive Environment for Children with Emotional and Behavioral
Challenges in Preschool Settings. Early Childhood Education Journal, 40(3), 2015, s. 189-197.
 W dziedzinie rozwoju językowego, dzieci rozwijają umiejętności komunikacji
werbalnej i niewerbalnej. Nabywają słownictwa, budują zdania, a także uczą się słuchać i
wyrażać myśli. Rozwój kreatywności i wyobraźni to obszar, w którym maluchy rozwijają
zdolności plastyczne, muzyczne i ruchowe. Wpieranie kreatywnego myślenia oraz
stymulowanie wyobraźni przyczyniają się do twórczego rozwoju dziecka. W tym wieku
również kształtuje się autonomia. Dzieci uczą się samodzielnego ubierania się, mycia rąk,
jedzenia i korzystania z toalety. Wspiera się rozwijanie poczucia odpowiedzialności za własne
czynności i zadania29.

Prawidłowy rozwój dziecka w wieku przedszkolnym to fundamentalny proces, w

którym maluchy zdobywają umiejętności społeczne, emocjonalne i poznawcze, kluczowe dla
ich dalszego życia. Zapewnienie odpowiedniego wsparcia i stymulującego środowiska jest
niezwykle istotne dla budowania silnych fundamentów pod dalszy rozwój i osiągnięcie
pełnego potencjału.

1.3. Rodzaje zachowań trudnych dziecka przedszkolnego

Podczas procesu wychowania i edukacji przedszkolnej, dzieci mogą wykazywać

różnorodne zachowania, które mogą być wyzwaniem zarówno dla ich opiekunów, jak i dla
samego dziecka. Rodzaje zachowań trudnych, które mogą wystąpić wśród dzieci
przedszkolnych, są zróżnicowane i wynikają z unikalnych cech, doświadczeń i potrzeb
każdego malucha. W tym podrozdziale przyjrzymy się różnym rodzajom zachowań trudnych,
które mogą się pojawić w przedszkolu, oraz zrozumiemy, jakie mogą być ich potencjalne
przyczyny i skutki30.

Ważne jest, aby zrozumieć, że dzieci w wieku przedszkolnym są w procesie

intensywnego rozwoju fizycznego, emocjonalnego, społecznego i poznawczego. Zachowania
trudne mogą być naturalnym wyrazem tego rozwoju, a także reakcją na zmiany w otoczeniu,
trudności w komunikacji czy potrzebę wyrażania swoich emocji. Przyglądając się różnym

29Ibidem. s. 189-197.

30Ibidem. s. 189-197.
rodzajom zachowań trudnych, będziemy mogli zyskać głębsze zrozumienie, jak wspierać
dzieci w radzeniu sobie z wyzwaniami i rozwijać zdrowe wzorce zachowań społecznych 31.

Odkrycie i zrozumienie tych różnorodnych zachowań trudnych stanowi istotny krok w

tworzeniu środowiska przedszkolnego, które sprzyja wszechstronnemu rozwojowi każdego
dziecka. Poprzez poznanie i odpowiednie reagowanie na te zachowania, nauczyciele i
opiekunowie mogą wspierać dzieci w budowaniu zdrowych relacji, rozwijaniu umiejętności
społecznych i emocjonalnych oraz osiąganiu pełnego potencjału w tym istotnym okresie ich
życia32.

1.3.1. Trudności adaptacyjne

1.3.2. Nadpobudliwość psychoruchowa

1.3.3. Agresja

1.3.4. Zahamowania psychoruchowe

1.3.5. Problemy komunikacyjne

1.4. Przyczyny zachowań trudnych

1.4.1. Przyczyny osobnicze

1.4.2. Przyczyny tkwiące w środowisku rodzinnym i przedszkolnym

31Ibidem. s. 189-197.

32Ibidem. s. 189-197.