You are on page 1of 84
Julie McCarthy Karla Galvao AGRADECIMENTOS Gostarlamos de agradecer as seguintas organizagées @ individuos que generosamente, ‘contibuiram, de alguma forma, com 0 Projeto Artpad NO BRASIL ‘odes os membros dos grupos de pesquias partcipativa no Recife.¢ em Joti Pessoa, ‘Ao grupo de danca Majé MoI6/ONG Manama, ‘Ao grupo de omens Jovens da Escola Estadual Senador Novaes Fiho!Programa PAPA ‘Ao grupo Auto Falante do Ceniro Lule Freire, ‘Ao Gonsalho Britanico. ‘A Jobo Maria pela edigéo do video. ‘A Dida Maia pela ajusa com o design. ‘Ao Programa PAPAI por todo o suporte e assistincia, particulermente, a Benedito, Jorge, Pedro; a Nara, Cléudlo, Kallanl, Augusto, Manica e Ricardo, No PERU + {A Puchine fala da La Restinga, quitos. ‘A Gaara, Gina e Lucho do Teatro dal Milano, Lima, ‘A David 6 Yolanda da Adesa, Cusco. ‘A Vita, Fred, José Julo, Meche e Herman da Fotosintesie, Cajamarca. ‘Ao DAD: ‘Ao Consetho Britanico. ‘A Blsc Finceth da PUCP- Lima/Peru, NO REINO UNIDO Ao DAD ‘A Viv Gardner, James Thompson e Jenny Hughes da Universidade de Manchester ‘A Catherine Wiebb do Centro de Mila, Manchester, ‘ANNicki Dupuy, (ities ep oie Coordenadora do projeto Assistente de coordenagio valle McCarthy & dretora do Projeto Astpad e pesquisadora associada do Centro de Teatro ‘Aplicado da Universidade de Manchester, Reino Unico, Karla Galvao Adri & coordenadora do Programa Papal, Recfe-BR; ¢ aseistente de coortenacao do projeto Artpad crEDITOS Edigao do Video: Joo Maria Joyce G. Von Sohsten Cardoso da Cunha Tol: §5-81-34218023 ‘Suooess in English e-mail josoomaria@hetmalleom Tel: 55-81-32667402 Reviséo final do manual em portugues: Daniel Costa Lima, Matia Acro e Marlstela Moraes, CONTEUDO Agrodecmertos Contes + cee toute 2... 0 ideo do Projo Arpad 2... Taste, Partlpagsoe Empoderamonto ESTUDOS DE CASO 9... Uma Avalio do uso de Téonioas do Toato ¢ Dasenvelvinento om Orgarizanées Gavernamenis de Rete, Eras 18... Ths ests de caso de Projo Aroad 18 «... Betudo de Caso 1: Grupo do homens do Novas Fino 21... Ealudo de Caso 2: As Garcas do Balé Maje Mole no Nascsdour de peixinhos 25 .... Estude de Caso & Trabalhando com Jovens e Adutos em Edveapio Popular 29... Teata 6 Mudanga Sin: Relletindo Sobre ume Experiicia de Trabano com Teaio © Desenvolviments 81... © Piimsio Encontro 82... Avalagio Grativa: Um Desato ErvoWente 94... Uma AvategSo de Ofeinas do Capactarto Peru 2001 ‘O MANUAL, 42... Como usareste Maru 44. -. Planeando uma Ofcina 46... 0 Papel ca Facitador 08 exencicios 48... Sogo 1: Comegando: Aquecimento, constundo a Idenidade do grupo, Trababando Juntos Foco 6 Concantagio 4108... Segde 2 Resolutio de Conti, Status @ Poder 497 1. Sogdo 3 Tiahstnanc com Tomas, 142... Septo 4 Avago APENDICES “140... Recuraos para Tetra @ Deservotvinento 185 _.-. BbliograiaAcessivel no Reino Unido 157... BbllogatiaAcessivel no Brash 158 .... Bbiograia Acessivel no Pers 160 -... Paricipantes na Pesquisa do Projeto Atosd CECE ESS e ea teeersse INTRODUCAO Exit un numero ersten de iniatvas Solas que vor nccrporando o Teatro come una frramenta ‘ura o devant, Esia, anglansm see © uso do oepay alsa cansroyo de metloios isendn,quseo oxesvamerte am tat, rises ou danga, Ao meso tampu, #8 produces eras © 2: opotridaes para estodceecasémzae naeta dra tom se expanddo rant (ve bibkorai Ensen, 0 acess gests valosos reoso0e anda & rosea dovide a questbes geogficas eexondicas fe muos cesses rocursos ni eso Saponivis para os pozlonls de ONGS no Bras, por Sxamplo, se ‘Sota do rela: proses cor teat onto grapes de edcescentos; bem compar poisons que ananam com eomunidedos no Per, que esta buscando manos de data parcpagso de muberos Ivabalhadera al as elaigas locas. Fm uma confecrla sobre Tet Dasenaiimento ealizads no Fo de Jano, em 1990 ol cata & fovocsdade urgent de contro de rata revonades @s ONG Um grande nme de fsitasores Imencionou, centre os grandes clodcadre presenta, 2 eecasiez de mates, austoie de niormagies ‘ott culos prjetos ee sufenca de oportuidadee do capactacso em ours gees aie dos Estados [Uncos ¢ da Evora Em recposa essas qzetles, 0 Canto de pesqples om Testo Aplin, da Univeraldecs de Manchester, \Senanolu na proposta de ago de um recurs om Tea © Deeervcvimeno consis om @ pare protasionsis de ONGs, Com iso, esters atanco delamente os probleme com qe o feccores oparossem,e cians mari da rca boseecos os teas relacionados, O peje Aad ic Tinanciads pele Fundo do Ievagia de Daparemerta Bidrico de Desenolviventonimecional (10). ‘© marvel ue woos esl longo 6 reeultado deste pce © # scion atainadores com expeincia em teat com roc, ea prfeionsle que raathem com dosenicmentae eam algun eres erm Integer teense teato om avs pias profesor, nfo apenas em oinas, mas lambém er eas {as cao planejamento ds poets, avaingo, dacuctce sobre tomacas de decisis © possi. (0 recurs fe eesenvolto através de pemuias parnaives © da cursor de capac ealandos iro & ‘xgeizagons ca socltade cl no nest do Bras eno Pou, onde a eqipe do prot fo cia, Assim, {estamos «acaptomes creas que eat pasentos Gqu resto manu. Aguas dese tania cho ‘pom conkecéaeo usades. Outas io aover, Nésssterazaros igus ances jh exstetes neste argo a tamhém oiamoe © adagtamos mas oes. COs execs eso dvd em quatro eegSee:Comazand, Resoipao de conttos, Tabalnando com ‘eas eAvallagge Tanbér inlunaseapboe qe wetam da tase abes dos tabanos patios: de eto 1 cao, de resutads de nosses pasgulae com ONG, actadreee gubos de exempics Ge otinas: de Dibtogafiae Ba de conacs. ‘en so, na desorelo de mites tenes, vock enconvarécometirios © eugostes de pessoas ge ft trabtnaam com elas. Esperemos ue esle comentios gossam ojulaaanteipr alguna Gtedds ‘us pocea sup quando estverusango as ténias. ie tanbét nesmas um ideo, raid came pate dope, por um grupo de jovens reson A love, vee podora ou copento de proeseeas qe parcparan ro desenvolvimento do reso, ‘lace sobre pape do focto om seus tebehes No video, tmbér oram detronsrades varias cies ‘temaicas uno a partigans divereos, para tbe dar una iia de como as teres incenam,« razer ‘sugested como usa. Esperaos qu ees ingdintes sham voos a percberaimpottncs do wabalo qu alsa «sive ‘como um cataleador de cnatiicade © paicpacto. CObrigade por parcipr Se woot qulser nos contacter para comgaviher sus expeniocia oy tops intormagbas, rere um grande prezer em cua. ‘ees pode ns constr polo ema artpad@men.c.uk ‘Ov vistas nosso websishtpli at man. ge. uk/ORAMAISepartmentresearchvestr. Nim * nina eC Ri Jn, 1958 ot = © VIDEO DO PROJETO ARTPAD ee TEATRO, PARTICIPAGAO E EMPODERAMENTO na Atv eit eu we pre, Es Wi ae ten guerre Rie Pantin, rl co ic em cor oro nes No Vege vos torr age de eric omar eset states parce Nesta se¢So, vamos examina a tear qua ets por bax 6s pia do ea # desenvolvimento, Tetanes reapondraiguras das perguntas que tom si evant palosprofasona que tabalam com (decowotimen no Bias ero Pens. Calo papel do tare no trabalho em desenvolvimento? Como 0 teat pode en utado para uments 0 nivel de parichagie em projens de desenctima? Artes de Tec) cinaros pra os assris espeifees para abel com tat, precios dai signs temas have, © vie sane caro qi pam posse au est lr un bao co cas asses eet ‘na abn aaron areca ae seam a ene, abe cone nso cre © ave € 0 pesenvowmiEnTo PaRTICPATIVO? ris Am eon certo altars opariertes Se cee ram eras «PREM Araricraro repress um pelea inept equating dosenahmeto ae imac oo oo dotnet, no bio do desarhineropricoato Trai twonncimer im pozesco de rarfomagto sx is ro. Eta proto poe evita coo cron franent pase ceervotmate, una rane ana 550 obs, 8 Sou mes conte90 Ge desemveert: 0 abe nds estamos tertando consoguc Comers rodeo Exton mute dabetes sobre os tras desenvevinent @ partipecso. Este mana sebasea na trig co doservolvinest partipatvo er que 03 moras da comundade so as ralncres pessoas rere 16) Gata Love pata ebficarem problemas, estabeleerem priidsdes, constim etstgiso real, Este Proceeso mois &edalvideds hur pra reeover problemas socks alavés da tansemagSo dos coment ura Ow Fala patispanies, Weta as cals eubecaras Bqule problemas Biers ex. 3) deeaeneenbs ‘As pessoas ni pm sor dosenvovas por ous elss podem se desanvaie. fo hromen) se desonvale [te arave do quo el a; la $8 daserotve faa suas Eade race Rasen ee rds decstes,aumentardo seu ertndinento do que oes fazed, «or que ‘sumentando su prio contecinarto e habitade © pela supa patina fetal — ‘como um semalant (ul) ~na wea ca comunidad aon el ese. CComentiro AM Exerc (ex. 5] (0 QUE € ENPODERANENTO? POR QUE DEVESOS NOS APROFUNDAR NESTE CONCEITO? (© eseovtvimerteparsioaivo preci de sigumae conigbee par seem suc, As pessoas rerio (Er.78) 0 Varo [reer ser capazes deze esconas ations, para qv asim pasar pear eu contests comrta icra ‘mv, etn suas propos agendas eto ie epras deste. Arazio do enpederamento& {fee esan cosas oto eo ce ser reepontva po ls um roses nome "Pes0e8, UEDS Exwcldo( sorte tue no tim poh, cota Gers das dni de pedo om sua vies deena Pallas © aS Cfoscidde de bono mano corte raxoael bre 2s vids, sem comrerte ca cos > ‘Gator e spot o rpateranertc de oures rnpodoraert ao a apenas reaconado 20 ecs580 8 vec Bx, 104) Pargnta nA feouras sopotniaces: asm ao cantle estes econ © opted. CO erpodoramento di tose ao auto docenvsunena #8 ago sutra, econnacendo as habisadss © coment ‘380 Paleo ‘estmigias indus que as pessoas Ullza, Ce Yabaha com as experince @conhecimentos Everio (112) Imagem a Patra ‘Saquales quo fare recapnes ou bjetos de desanvolvinentn, rerecionao opader em degB0 a les © \Getanciano-o dos experts om desenvoliente. Paar, ¢ empoderamentoeséntinsecarenteHgedo & Erect [418] apeande a Cede ogo 6 por © de seu oposo, faa ou ausrcl do pode Co poser & vvsncade om nessocoano eax parte des complxos sistemas socks: Rowland dei tres modelos de pode que séo sis quando se panea ecb eradicate o datervmento pariipatvo,especaimets na cantexo deste manual: O prin dies & poder ecbre, que & exert por ‘guess dominates, sem ees sole, pitas, enanmicn ov cues sobre ausis que se encontam frargnlade © pode sobre ¢ ua fra de antele, © 9 gpa que desejam cole, dever ze pate de estas ora devas por eguees que idem este per. As muha, por exon, teri cous etatwoe moldaos por sktemas soca que S80 corsinuins por homens. O peer um ‘suprenento ito dentro de um sista fchaso oe algun possuer mai, cui Yeo menoe, © Par sobre, muias wees, gle emporio ji que pode Ser ean e perdido facimant. Um segundo modelo €0 poder para. te & gaan e cla novas poesia @ 958s, eam & dni de em grupo sobre cut. E Ineito em quetisace (pare adquiro voo8 no tom que trode aga) lem capscdae dear models @resulados, Conk, o Poser para anda tem como babe debe pré-ertabelecidas 0 represarea um mado de apo sims cos ouoe, no pédondo sec so ueado Fra deserover etree conperatves,cnde oda tem © meer aus (0 tere mecate de posse 0 poser inlvior © poser ite autosorado@ conta um eocesso _aravés do qual os hunanos doservalvam rgpalto ppc e um espe pele ous, enquarta acetam a ‘i asmos @ aos outros. a acotapdo das Gorgas a reconhecerena de que os rloues eet stanesmentsaokende «exert 0 pacer. PPotunb, © empaderamento no are na invereo de Nlerarquas enstantos, mas na fciiagsa de scones atinamas. Ee oacn a geago de poder, ond pessoas so foam mas atee de es epics ntresces © de coma 9etelacanam aos inerestee de outos, Em un proceso de esenvlvmento enslzado ro engecsremeo, 38 pessoas methoramn se conole sobre o mei, Seterinam suse priprise agence «toma se prions deci, chica manera de 0 anposeramanto ober sucesso como uns mela dasenvohimantsia,¢ se fr betes ‘5m um nis de aprendazdo prose das experince cotctaras cas psseoae, tendo como parmate oe reoutcs inalostuna,enocionsie, « gulls de ese partpante. € aqui que o eso pode rove er ‘tremamentevatoso pare as inelatvas de dasenvelinents, ‘QUAL A RELACRO ENTRE PEDAGOGIA DO OPRIIDO E OTEATRO? Poderos lazer a reagents parcipaao, enpoderamants «tata através de tra ca Padgogie $0 (primi, de Paulo Fre, que props 0 uso da conscetizagao pra o empoderemeto de horns ¢ iniheres da Anca Lata rele argumentou cue, erquant os cpm nae tvessem consis dae caunas do sua opresto, ees no dessin ax exporaéos quo foam, Mao ales nko padian bleascemarteserem eelreccse por agents execs, 8 Que assim astriam send tados como objets em um sistema de “eduescao banca", no qual ocorhecsnente sera depostaco ne ment os alunos corn se estes ossom recipienes a serem prosncidos. Em vez disso, Free delonia 0 alitigo @ ‘opencement ofeo ~ um prablama ~ que posonso alo ds aca, Um ema contra na Padegogia de Opie & “uta do elénots". ein iin 6 usc pare dosoonet ‘ome 00 opreesoree soins os oprmicos com seus valores ® names elevaments eenciandoes, Fro race ala de la de “mns” que S30 talzaces pales prides, asim se orandso \tependents das coturas dos opressore, os charac "expats ne sececd, Ac nacessiaes dea oprimidos wos conhecenos aides aievée de suas expeséncins no so tomados camo importers; los sho erodes egesvatonizacs, (© coneaio de conscionizopio de Free coniande-se a este proceso, & parte central de ust abordapem sonde 6 deservaivimanto sor um process can de temapso de ented © ons pica, pare vanstormar@ adem socal A conscertzago conc scopacisade organizacionsl das pessoas, de mode que possam se organiza em tomo de pridadese preacipagies decid pr elas. Os panspsrtasanalsam e quesionam as ezkdadese refit sobre eeatagas 2 ‘mudenga, desmlticand o eanhecineto, anc euns préprias cancléncse.€ portant, poet para 8s peeves rm adm da simples aceterao da estuva eisone,enbora suas habidades pare aur sam intadas por mates ce alores soca ¢ econo. t . \ CUSEETET ESS TTT ‘PORQUE USAR TEATRO NUIWA PROPOSTA DE DESENVOLYMIENTO? ‘Muto peofasonas que ebanam como desenvcvmento tém recenhecdo oreo recurso que as suas propos tecigGos euluralsrpresertam,Procuanco rsnekas de enol 8s pessoas no processo de fosmctemont,apareetam novo rns que usr euas abide do eomunicagao,» possiltam (qn ce pees eteiam aquels que nunca vem acess formal &ediagéo, © teato pode ser uma cndticn ¢revoluonéria fonamonts de muda, que facia odlono e & paricipago retexna, 0 teatro pode dar var 8 pessoas socahnente exc, podendo ser ue fovrarnla na quel as peseces possam conar sas prOptas hstas,encenerm demas, assunios © solu do de-aa,e Welarom dos seus problemas resis, _Avavds do wo de tna 6 astro @ desenvolvenin 2 ctua pode ser uma fx tenstomador, frabanandojctamente com os recursos ntalctuns,eroelonsee cuts do ead parzpete, € Inoorporando caracerisice especticaente humane decir, de venta novas formas de vid, fem ‘Gena ce lava om considera we naossidadesesturls,espitais e emocionls do um grupo paripatvo. Eno, ead nko apenas a possildade dae possoas se adapavem a seus ambieres, ome tame de rater aves Ce suas incites claves, PODENOS ASSOCIAR TEATRO E DESENVOLIIMENTO COM OUTRAS NETODOLOGIAS? (tate pode ser vendo sm conjure oom outa ilatvas pare aurea a partioazéo em processos {e desemvonimento i exitentas,AAvalagde Rural Partspativa (ARP) 6 una aboréagem de resolute ie problemas que rove 35 neneseidaces ca comuridade, emciizae produ cite de colnSes relevant, Eom procesn edveasonal para oe pariepanies, assim comp uma pescdsa externa, requeendo aos cietes ou benaiiios do proceso da dosonvhimento cue parcipem alvamente ern agnéscs 0 wvalagso,eavss da eleto cca dos seus problemas, AARP pode tomar muta toemas, endo wtizad por toa comunidad, gras, cw inaidues; pogendo facta a exporagto do tema, da posi, do plano, da mglementsgSo, do montorarerto ou da avakagso, ARRP também pode iderifear cna ens 08 resstaces stwgoos € Os espero, « suger metbramentos eae {vabohos tos, AARP possiia aoe membros menas intueies da comunidad, que fea ume ‘ustnca de vor police & comnts opetunidade de srem ouvidos 6 do trem suns iia ovadas tm eonaidrardn, tavorcendo ascalas monares, qcas bastante dversleacas, defies pels comunidad que ¢ send. _Avalagso Rural Patipava Avakagse Rural Patiala (ARP) no € apenes complomentac pelo tea, meso tear ¢ também capa do cetendo ues pessibidade, bern como para os pesqusadres ‘enternes, que cs & papaya ~ com uma tus pessoal ein ~ dos eentas ou benassi bo pocesto da dasanvehiments de dagnésicns @ aalibes, AARP pode assum diversas formas: or ‘Contdenada por emuridedes interes; por grup ounce e fect explregan de un tama, posauta, leneamento,implemertagso, morormenta ou aaliago © suger melhoramens pre trabalho fuss, favoraceage sssim peiteas pequeras, port, etnies. [AAB® usa trices ce diagrams por exemple, camo um ponte de parts pare ands de queen de ‘comunidadoe. eles dlagramas pode sar vanstomdos om improvsapbes sound 0 possiveis resus Ge soligbes direntes, Estes sols peta aro sor clasiieadss ou marcas, Os Diagrams ce Ven de rlaccnamente ittuonels podem ser razidos pare a vide, pels pessoas, reprosentande coos relaionsmertos oy endo imagens siincosss dls. ravés de ntogragzo de Paawas, movimenos esos ras colas so revoledae cu dscoberas pelo paricpenes, ¢ proceso ineee artaro,oma-se mais escavecc. Asin, enqusnto a vsualzagso AAP comezs 30 fue pesca muda oteato olerace um meio de visualangso do por qe @ como mudangas podem 981 neoesearias ¢ podem sconce QUAIS AS DIFERENTES ABORDAGENS PARA O TRABALHO COW TEATRO E DESENVOLVIMENTO? Eten ais aboréegane pncpae com elapio ao Teatro @ Desenvehinerto: Teatro e Desenvolvimento Exégeno Easeado em ntervangs © htistivas que esto fore da comunidad, ode um grupos Os exaigl ‘cotam desoros asus de jogos dos pteduzdos para promoverem uma maneia parfeler de azer 28 cas, Otto axégeno 6, de slguma forma, eknla a eduearo banca ceca pr Fre. © controle de anibas~ a mensagom eo meio ~ penmanoce cam o expert de fora da comuitade, © aos ‘opectadores¢ oerscido um pequero espace pare expleravem suas prcorias reakiados, ‘Teatro © Desenvolvimento EndiSgono ‘Sue ries até cacades a ceniga de quo a mudang deve ser autinama, de deni pra fora. rags do magens executada © sue 6 um comaco, mle do que um prods fnal que serve coma base, de ‘ual comepa a desembaragre ansisar as quesifesfundementais, para. Yabahar uno, ain do. contr sous Uma tucrag do desenvolvimento de arbas maneas,endigena © extigena, pode sar encontesa no trbalno ds Associapéo Fipina de Teatro Eaucasnal (PETA), que onpregos toto como en veil por vas Ws décacas: Deed 1867, of von roinandojvene sade de ola de vero para se tinarern ‘agantes de reforma social, Usandoo teat, = PETA tm deco questtes como ehamento urbana, emotes, prosttulo infant evabalho infant. PETA condurofsinae de elro como um peoceaso de ‘educagho Social. Este proceceo oomega por ums andlise susie pre pa um ponte ande oe Paisipantes idenicam as posivelsaltomatvas de aptes (Seservakimertoendogend). As slugs rides sao entio aresertade pars cs cxstos membros da camunicado, alravée de epresentagospré= ‘nsaiadas por arias locals (desonoivinenio exigena). APETA também pesssoe ealzau tours de _egas educacionls em comunidades locals para pasar intomagoes sone assure 8 deseryahimerto (Wosanotimentaexagene} maior exemplo de Tou e Desonvalmerto Engen, no qual mus aprenimayées © pojloe basoades, ¢0 Testo do Opn TEATRO bo OPRIADO Esta metosoiogia io desemvobida por Auguslo Beans enos 70, Erbore ab esta envio holo em 62 com a campannie que el funcou (0 Cento para o Tests co Open), na gus! entnva tabahando,e ‘42 seve também parao trabalho de muitos proesionie em fda mundo, (© Teatro do Oprimigo & neabentemant apanaco coe ima metodologt 0 frramonta para “desonvoimentoparcipatv,o qual olerese una mancla ds pesooes nccotarem sts gras salpbes,aavés de afdo deta @ de ansige de earbes na vide ree (© Teato do Oorimido cert de um arson cl nieae de tato popular nclundo Teal de Imaiens 80 Teato Frum, O Teatro Fun usa mprovcagoensaina pa eer uma cna de opresséo especca Tala do una pessoa (protagonist), que et tertardosuporar ua aprec, ie et ipo por Destces qu colceam abet or.sou‘caminho (0 antagonist) cana & apresertaca poe o pbc, Lum coringa soni ete env na ao, tomar o ugar do protagonist mostrar mane aerrtae de rescver 0 problama (0 Tero do Opi tr muas semaneas com os precios pedagspen © palios da Pedagons do orn. Est elena 2 necesscade co so Invesgar tama exeeutds o> maro8 da ume eamunidade,wsando rar um clorgacomum om deeso a percep de retdade © dos pro. Ub "modelo pad # esata @ ie de que atamavas& claramente demonstra, (Teatro do Opinio € um testo paicpatvo, que nue formas de intregSo derncrites cooperative onive ob pareipates ete liza uma inguagem sasigneca para anal clscu problemas Ge presse « poder, bem coo explora ealgtes de grupo para estes problems, O Testo 9 Opto & praiad por espectatores” que tem a opouridede de agi eobserar,anasar saga com o= rentos aprsentadee a els. O teal loma-ss uma interven conslete, uma represetapso e um esti para a vid real, eum ania clave do problemas comin & = -_ Boal estendou arsenal do Tet do Oprimisa pa nck 0 Yeatoteraptutico, equa le apresenta 00% facts Des "Bos odes nga eva Esp et 10, gaol magn ae ‘presenta ima ressondncia eter para os Euopeus com quem ele ebtava rabalando. As ‘press cram mas provvela de ser icomporadas de manera como Sto, po exemE0 VY ‘2 denominou estas presses de Pola na Cabere" Ble anda rabanou com a opreso do si, (qo ple eto sor aplada eno de um grupo ou roalcade soci clone mri pra th nip po opens pa eh aes mr LovSeas plore pcm ao i hs ns se eee una pase Sloan sre onto eas go ponom edge ern, ce Stumes onsoys ong or en res ea, apr ce ainda rose ott, Ete, usa ota para engsar as pessoas ‘Recontamente, Bos tmbém deveroWeu 0 Teatro Legit. Ete, °5 ‘pas mudanpas soca © ne eampa des es No ceragSo do métodoeslé 0 Tear Férum, em que 0 espoct ‘Gor cue rrr num cede no reeohvco no ple, tents cusbrar um oo eratado de onressBo ‘couo PODE O TEATRO SER EMPREGADO PARA DISCUTIF OS OBJETIVOS DE ONG'S E DAS [AGENCIAS DE DESENVOLVINENTO? Dando Vor sand tericas 6 testo-base, as pessoee poder con suas rips hishria, entender a prépri via «oonfa ou dessa manele acstvels e vide © naa. Aevés do teak, 08 paspanies podem ‘eaionaro prio conhecimeno de video expats, para oar estas eevase hisativas para rang wi ‘tisndo Disoyo e Guebrando Barcelras Sociais - ‘As passcas conta a prepa ht, sunenterdo sua capaciade de agene ‘conesiontes daa pp vides, portant, ciara sua prpfiainclusS0 em processo8 de “desenscnimento, Os pibicos-alvacestindoe oa cs profcionis de desenvolvimento, eutos de nto td uma comunidad ¢toos aquties que tem, tadonalmente,moliedo a vida dos bene Panteipagio e Advocacy tbe Peet © uo ot tet aera acta os kei, adnconan 2 auova ‘acliando eparicpagéo em aspects de vida comuriira, ls come acesso para. contol ‘de recursos, As possess se tomar advogadas de evs preprias naceeedadoso ageres para muda em ae Wes. natn eossso ai Aaccolojs ar stan pronccal abn geal ax votes aque ue mane tegetamei io cos mater para especies 0 Tea a 3 pase ‘feos pons non pean de cohen ov ptepaan cross Maat Ht ‘Nota Final (0 Texto © Deserwotmento Partkipativ &baseado ro process ciatha a dlécrsivo que permite ke ossoss novaments ecesarem suas Supcalgcese hrpretagbas Wc sobre ume cua, ‘ransionnanco ses enteretmento invesigande eluga. A ComniapSe lew un plano hotel, ‘ns do um plano vertical eubstuinde © desenvlvments "por intl” com apes ce empoderameats ‘2utSeomas, Osan, potato, uma descentazagso de peder. quancoo “expat en doservelvmert, ea ‘acco, lute com = comericads, a0 rubs dept ecorunidede. “tein noc tn i i ye eee ce ec “FN pete ne fee arco a ane ice Feet et ee Siva theese WY COREEEUSERTREETERST ESTE TEREL ERASE TD UMA AVALIACAO DO USO DE TECNICAS DE TEATRO E DESENVOLVIMENTO EM ORGANIZACOES NAO GOVERNAMENTAIS DE RECIFE, BRASIL. © giupo oe pesqusepaticpativa fo rstalac pelo ARTPAD pera iwestga 0 uso de lcricas de otro ‘com bace no desemlveno pariipatvo no Noast do Bras. Durante cinco meses, parpanes de ‘rvarizacSes da socladade cv se enconreram duas vez0s pr cerns, por 9 hore, para parkcporom ‘em olin emganizades peas coorcenadoras do proj Aipad, Jule McCarty Kare Gahdo. O bjetve Dicial do une ete ivectiga a uikzago do teste em taba de desenvlvientn, espciioamen> frttahaito do grup de pesqi. Para gue nto fosse pose, os pariipantes cetudaram & ‘expatimentaram ténicas, cram noves execioos © scapiaram o male exente pate acectar as us roostsdadins eapecioae com facltadoces _rawbe dese proaesen oe posits, a8 coords © os parcantes do projet Artad busca respond a vos quests crc > Ospartevantes usaram as ened teat 906 seus tabaihes coo resid de sou envavimonts no projoo? © Se sin, 0 marin co uso desis toncas causou algums mudanga nos reauads conasguidos em aus tabatos fora co grupo? += A patspago mo projatoeausou alum inpace soe tacltadres nos seus watahos cam grupos? © Como.0spartspartes avatar # uiksage Gos execs com base am tatoo desanalimanto do projets om gel? MODELO DE AVALIRGRO Pera us eos perqurasSogsem reeponidas, nde deeonhamot uma avakio quench: © ina ata ae presenca » Enrvatas semteststcadas com todoo os parkpantes + Sestados plot de grupos eue fore fects por paripanlos que wsbattam em ONGE © A observapte das ofsinas polo percpantes © Ua efna de suagso crits ota no tine mds de econo As caasbes de avaiagio cfs foram desonhadas coro ina ‘prince para os pareipantes avalon 0 piieto e exceimentarer slgurss ticreas de avalagte que ales poder utramente usar em suas répie oScinas. As saguitostcncas foram reateade: 4. canss (137) ‘ela cartinas foram colocades no cho, cada uma contin uma de leas do ome ARTPAD @ dias cara uma alegre e ua ite). Os papas colocavam ums palawa que riasse co mes ‘pape @ em cad lado (una pea para a cor lage @ cura para 8 Wiss), eladonads ao peroco do pesquisa no tupe, 2. tate ‘0s partcipartes marcavam as suse regpota a wilaspovguntas em ura tabela usando asivos ‘oeides 2. Téoniea da Arvre (Ex. 198) Un desenie de ma évore com riz, tonco, galas bakos, ges altos, ha «ruta fe grudach em une pare. A voce representa abate do parpane, Cas partpantecleu um papa na pate 68 vers endo va ©teato todo uma rola com 0 0u abso, e escreveu rao de tr esta quel ugar 0 paps 4. Diagrams de Venn 7 Cea patcparte desentou um dagrma de Venn (conjntos de nersectes) para mostrar 8 ina rola do teatro © desonolviento com sue vida. No our lado do papel exeroveu ma expo do ogame 5. Fotos (Ex. 134) ‘Tree oos e dierent ones oven excites pela coortnadras do roe para representa ‘momentos imparanes de ofeas,e xbcas na sla. Fol pecco acs parcpantes que ecreveesem [eomentosabaino da cle ~ memise que ele evecavam, tomes quo ele eugefam ta. 1, Porguntas no Ar (Ex. 106) (Os perparts fam que exocar num papel qua deel pera o segundo mamta do Projo [ARTPAD, encher a bla como pape dato cas na parede, Ao tn da realagio de todas at ‘initanes ple grupo, todos pagaram as boas, ncaa com eas, jogande-s na ara depois, em cro, todos escuaram uma bola 6 lara meacogem que hava dono dels, (Os partoipantestveram aprcximadamerts navens minutos para completa locas as taretes ds avlago, ‘5m qualquer oom qu eles preferscem. As ccordanadoras tearm promover un atnosiera alors © relsxant colocano mises ao lngo da of, Vitis parcpartes comentaram que spares com “um grande parque de iors" Nats edits espera pubtcar uma anise mals detahada de todo ore aaliave gored por est roses. Porém, tendo am ita antag dete atu avative, nce cantaersce noe reeuadee a ‘fina de avatar ciatva,apiados nas eldécias cas envovtes serestuturades. Os principle omos que ramos dst S50: + Ove motieu o¢ parepants @panaparom de proto? * Os parclpartesicorporaram as téoncas com tase tetra em seus rabatnos? * A panspacdo ne prot tve um impacto ou mudou a orma com os partnanioe * Como os paiepantes avstian 2 ula ds tenes com base lata em tabainas de _deservientepareipave? PERF DO GRUPO (© qu risen ora ompocto por 21 facadores de ONGe do 18 erganizagSos de goede cl peer da maior parte ds petcpante wabalarem slvamente com gupos, suas phos responsaindaceseram as segues: CCoordenadors de organizagsos (5) aotidres (10) ete eeslogce (2) Aesitoriee soins (2) suis de serene dp ONS om proceso de se lner acitadores (2) Presse (1) TEESTECODESESEEST ESTEE LETTE Cs parcipantes deazrevotem os gupoa com o2 qualsabalavem, como segue aba ranges (2) Adotscontesjovens (16) ‘Murores (2) Homans (6) FREQDENCIA ‘As oflsnas fram reslzadas duas vena por semana duane cinco meses. Enietanto, coniuidade de supe fo usbrada elas lakes locas, por ume grande enchentee pele grove da psla ma. Cada lum dies ever eas, no minim, una semana de caneslamento dae cenas. O grupo iiciaimerte Fhe 21 partspantee, mae em cezore, este nmr cv para "7, Doi doe cunt paripantes deserts nos inforneram ave dessa por eausa de asountespartcuaresenquanto quo os cuts des he nos doram juststvealguma, Maca do feqotnca option 7% Setemive —~ 775% Outubro = 81% Novero — 67% Desambna —~ 58% Amalora dos partzpantas demonstra um grande nivel de comprocetimeno para oan 0 rgeto. AS ‘nao erm reakzadaeno temp lio doe parelpantes, eando que a maioda age ahs tango ive entre © ‘seu Fao e ahora de iil das meamss. Vises paricpante tntam ficuiade om chegar no hed, or causa cle eau traalios» esses Eu ta que brig cer nf, eu tenho que chagar, eu tenho que chepar¢ acho que ‘algunas vezes eu chapue' atarida,.alpumss vazes ey alé del de wr porue n20 gionavs, 6 coro nde agdertva, af nio tne conciéos. eseone _troqiéncia diinu um pouco em novembro dope nda mais am dezovo. Ets uma reuilo com © ‘9090, 08 parcipanesjusicaram os lala expcendo que a quantads do vabalo que titham ness raeas era esnaciamarte ata, por caus dis vain de bn Ge aro, do planasamantes para © now ane, doe pra do entega de epleague porafnanciadoras@ ofr do ana hance, Fei ecomendado que qualquer curso no eur errinasse em nove, (0 QUE MOTIVOU 08 PARTICIPANTES A FAZERENM PARTE DO PROJETO? ‘Qusterze membros do grip |é Sonam alguma experince om usr lato ns Sus bas am organizagdes cs eciodade cit, Ets exporiénia varie adelante dbede o ute aapordlc de cas ‘nproisaes pare “pasar a mensaget, (Ks integrates uo grupo partlpat) aié facades de 7908 gue Walaa tomas soci traue do tet: ‘At, uitae bastante. Em cuase todos 0s grupos seme busca rbethartécnicas de teato.enesse rab com as patra, nds desanvevercs um taba bem expecticn 6 faaro, tno que na metadalgia do curso, na capaci, tina 0 memerte das ‘patois lzerem dremstizagses em tomo do contigo explora ete + bas dezsssete peseeas ue parisparam ca wale scina,e06 ro team ‘eens anterior de taba com tata «Talos oe dezessoie paricpanas alsceram que hava eprendo sobre tones com base eal e sues posbliace do uso ro campo de desenialimente humana, «fram “te eduondoes, a maioia na uiosidado ewes anham seperisncia como etree 04 6010 cu census ars thon ps tn era pcm f Ce cuts ste parcipales no Enka nenhume expoincia de parispagio, cu apap de tenis de ‘capares de 85a tcncas para seus objethosprofssonas teata, Em eniresta reaizadas proximo a imc period Ge fies, @ malia dos panlopantos + Dectes dezezset,quitznalrmaram estar asanente vsarco técncas de base watal comeniou qe esperar que a enieas de tata aprendéas no prot ivesam um mato post qu hava apron aurant 0 prejot. ‘eeu Uabaos. As expecinives de como alizr 0 carte nem some Water oarotaqBo com a= «Tis 0 partioanis afkmaram que suas paca de trabalho tram mudedo de separ peas dos paricpartes no taba com tet alguns forms cama esutaco de sus partipspdes no projet. + Gualrzepartjpatesefrmaram quo fram ancorjadbe a fzer pate do prjeo por Ev estou coortonano um projets com adolesantes @2 ial de conhecor mas re papestinurpripirarorapnit exerci, ricas de tea ara ulizer com o grupo que ev rabeo me moto bastart.. A expscttine malo ara reiment Ge encore conhece eneas Que podessem tsbater mai assa lngusgom do come do uma fora indies @ aati. tic t ‘Agora foreros una ands mais Geta dae respoata,relacionando-s a inlermayses tomecias plas ‘ueitnssemesttaraca ets com cada paricpart. Essasontevistas foram reszadss ao final do ‘cole mesee do proseeto das ois. Luna partepanepaosoga quo tha axperiénia om ae trai, «hava secontmentecomagado 8 ‘| 0 PARMCIPANTES NCORPORARAM TECNICAS COMt BASE TEATRAL EM SEU TRABALHOS? ‘raatar em ura ONG, rapiemente 2068 ver eo eto judi a resaver alguns problems ave et rset taken a deena ual hee vo enoorrava em wabates de one, (organzagies em coleete} x ina trees er dar cotta eum rabatio que cu ha cemecado que 6 sar ‘abate atisice coma inkriese, 80 que ates ers co perto de vita eepéutica @ +A gosta 0 arafapdo do projtos de dasenvolinento (CENAP, Cals do Pate). gore 6.2 apleagie mateo intorvengto socio Etna terested versa muda. jo * Trabalno am grupo com hemens @ muheres HIV pastvo (ASAS) ‘com o resto de euipe que rabahava congo ne Papal, « maadolgia que a gone fave + Dinas de pode ena gryps @eyganzardes(CENAP, ASAS, PAPAL, Maher iearco, que io vita dando cera no rico de meres, ‘Marana, Outro Lad oo Se Natta + Dscutnd as Histias de muteres (808 Corpo) 2» Provengo co lnc (PAPA) 1 Eda de gbnoro(Mariama, PAPAL Bantam, Do Ouro Lado do Sp. 2 Pravengio de HIVIAIOS (Batam, Gestos, Gnupo Mother Maravi) + Tranarnento itera (Canto de Eausapo~ Unverscade Feder be Perso) * Dscutndo cidasarin com adeleseance (Canto Catal is Freie, CDVCA, Ass ‘Moradores ce Campo Grane, ASAS). nat uma vor digeodant,Janayna essa mul 6 ia de uss Jgas tcrcas com base wail er {204 Yabaho, nae desu partipar do gre © vor eso eeu “presoncote", come aa chamava, era Ev quar vencer um preconcaio qu oy las lee camo uso ae cca et, porgue ‘x Une asad por lgumae expentncias docagadivois venayna “osos 0s paispartes que usavam tata em au trabalho, arts des ofcinas, esto comegand & tear ear de outs maneites. Pr exerple, Recoane do Maier Maraviha exp (0s adalescantoe do sexo mascuina passaram a canuver menor. menos than mito ees coe de lg no se abragarom, dno fazer cainho um no cro pore & Inamem nomen ndo i ansas coisas, # 384 e952 fl melhoranéo bastante, a gents ies fazonde algunas tenessdesse to limo yea, ma iota chegsdo 6 uma ‘cols male... com easas tonics tetas eles pessaram também a convvermelirentto flee Toto mano nassau far mas, fo muro passou ase envlver mals, 8 gcstar do ‘4s estes fazendo, Agora ra fa ae meninos colvcaram que gostaram mais cases porque as ofcinas mudram, estie mais pra cms. essere TABELA DE AVALIAGAO Durante soca de svaiagio crv, os patipantesresponderam as segues quesies colocandoss “us esposlas en uma des quate colunas. Urn sumo dos rested eats abi. esumo cas esresias ily Satie’ “poussins ‘cast sets ‘espe cnt s rice tera @ suse posses e ° ° ° “ ‘Sénsgnasapiar as eens ane meus cretvos profesional : aes ° ° ‘ ‘Todos 60 ete patcantos que nf tina expedecie ater comaparam a usar ae tbnias cm base ‘oaral ares do im do proj. Gi, por xerpo,megrou a Worieas nas lines de sua orpanizagao, cio uss tsar para aboiartemse scile no meu vabahe " 4 ° ° “ None pce oroesionel muceucom oArosd 2. ° ° ‘ Ainsitigi onde nabs ences 0 uso 86 eal ea minha prstca ° 6 1 ’ ' 8 PECERECLEUTA LASSE 14 undo conhecis essa proposta do tabaho da gore ezer ums ata em cin de éencas de tearo. A gonte rabathou mulo nessa ofcina de accnsetamento a quedo to conato eo. Porque 2s passaas que tem HIYpreclsam dessa conto argu tom aquele lstina, aque apati, iss &comum era» quando ale vai buscar um aconsofamont, el quer uma pessoa que passa até toca, possa 0a squaleapero demo, passa der _squteaorapo nee. nti agent precisa tame wehaher entre @ gent, 2 tedb mundo ‘compreendeu iso mato bem... Resment 0 passa avaou como um da super roves, fo bem elcid pole coordenaréo de trabalho, fl mut bo. ice E Jenayna adéptou as Iéricas pra usar na inquagem de de at: {ou posse aceptar as erica & necessiade da lingua ponuguess, do apradizaé, por ‘epi, orto ey taba com eles “O que voces tazendo?* ¢anfaie’ a quostio da aust 8 comrneia ene 0 que vo dz 0 que wore faz, que rendeu uma escuss30 ‘rte b09 dale. sanayos \Vatioepatipantae no 5 faram uso das tenias om seus grupos de tabsho, bem oor dure oficines de capac inte em sus organizes, «quand clereiam trinamont para outos Drotisonas, pr exempl, como ete deserve: Ev us| bastante com # mints pps equpe,nesse mamerto eu assum tambo a ‘coortonapdo do CENAP... Eu teto me paneaco sempre na perspsctha de estar uttzendo tenicss de teto w deconvavineno, por aarp. tanh quo fazer um encanto com instutores@ mankores de um curso que 0 CENAP deu dont We meses, entéo nessa enconto ou vou utitzar algunas lena, incisive eu estou querendo ever ‘alga cosa doquelsavakapo que fzemos pra ular hte A nal do periods cae esas, plo manos tbs parepaniesestavam comogendo a tr ura nova onta e renda através das cleat © conhecnenlos bids, e ouves pacientes deseram que planejavam tazero mao, Jansyme, por axempl, 6 poteesoa # eel comecanco a tabahar em outs campos ‘Agora om jansio a gate consegul axe um passe que fi maavinceo. Form das semanas de rebar ro insta Vda @ fzemes un passe fzemos una retexée, fo bam legal AY ou possoalmont também ublzai na allabotzaedo soleia © a copactago com ecveadores legos. Fol mulo produtvo el rabato, lacuslve au recbi pa iso Janayna ‘os paipantas estavan plansjao novasinlaivas bassaces em suse expen ao pois Em cols os poe) a eu vou comapar 2st. tc a pitas sto embutias, 0 toabo tom um papel andamona fo! cloa pineal. Um doe projtos que ex acho esse ano, ef solecionado em DSTAIDS, fl com pessoas do foreta tad, grupos de terse que a eto. dole Saco am DSTAIDS @ 6 um proto mut inreasant, pque dente de fodas e558 avidades fom um grupo de tale que al suri da esse grupo do teat va pra vias comunideces mostar temas camo ‘sexuabisace # cirotesnatrcea lade, prevent, scldaredade, género e cidadans, ex2se quetéesfodes mosvads a parti deseo grip do text que ve abana esses Daye TEE TECEUSSETE ESTEE ASSINILAGAO, (ora de assiitarSo des enicas do teat © dos trabahos de desorvohirrorto partipabvo tem vaio rato de partcpante para partcpere, 0 que é nuendo por Gverss fares, Incindo: + abrtura das rganzapins para tntar nova metodslogias Stuape protesnal ata (igus partpantes esti atuaimente desempregades) + abide das erganizepo para com 0 Tear ¢ Decanvalvinento + Atbidades ati as egarizagsos \Vsiceportcipantesuszam ae onion aprndida no projet ARTPAD om odas asain que realzam com snus upos. Une pessoa reat que as “fchas com as téricas eco sempre com. Aguas ve2es ea lvo para casa, porque esau sempre procurando uma para usa" Outa peasoa disse qu © supa com que en taba peste urs nove Waren toda semang, 0 depci a usizava om outos contexte: Els fleram do cracente do trabato, # ass, fataram ds nies, elaram 3a Iinportinela do ogo, de come alas apcar na escola, om case, brocando ene elas antes de eu choca, pa vas ver assin a dimers que fern avo dels ass, © ‘uano sso possi, Evia Um namero pequeno de pariopanis restinge o usa des crcas para oaguscimentoefechamenio de seus gape. Doiepartcipantee nfo Wveram muita cporuniade de usar 2s encas que atuaiments no eto taba em um gro, [A PARTICIPAGAO NO PROJETO CAUSOU UW IMPACTO OU MUDOU A NANEIRA COMO OS PARTICIPANTES TRABALHAM? Foi pedi 2oe parilpartes que descrevessem cusuer impact causado na mana corr trablham am ‘po, em decoréncia desis parcinagdes no proeo. Amati das paelpantes descreveram rasangas ro andamenio de seus grupos. As mudangas mals comuns fran + Uma maior irtgrardo onto os memos dos grupos + Una expresso mais laa de ponsamentasoernogsee * Meno resstinca ds patpantes am "ce ari" * Manos deponctnca ca dscusao oa eas roa de dscussBD erro os parcipartes «+ Mair paripag dos membros dee ros + Metra da rina ras ofcinas ia © Suzanyresumiram cuss expoéncis: CConseguam se expressar mas, consaguem sim incusivenesso grupo a gente percebe ojo, até quando a gente prepara conversa, hao eit uma coisa ce amadurecimonto ‘malo até pra fla Ev aco gue por conta dessas Wonca, de um processa e quand 62 saa ona, eu act que ft mele @ ees vo amadurecendo tabs, al ra Questio fala. Ket Howe um crescimento mito acentuado do grip... Se expdam mele st unas pas utes. Como agent dou essa sentido unl, a c2ia do siglo, dono se fair aqulo ‘ue se passa na cen fre dal porque 6 ura cosa que 8 teressa @ pessoa & a0 grupo Entio elas comeyaram aso expor mas, acolocar mais 2 suas vides, o¢ evs sentmantos ‘8107 sic mals fe mbar com lee dao eto ‘sizany 6 Fo psi ans partepaies que observssem qualuer midanga ra nea como ees abelham cono {nctadorea ov momeros do ums opaizagao. Apetar de todos os dezessete pariipantes acedterom (qu ene ices mudaram camo reslado de suse paricagées ro poe, das pestoes comesiorar, us 0 proto crv apenas para lorar pions que seslzavar. Mi da mete dos panpantes que jvmaneeerarn no pojetecementou que sue paicipagio rosio em wa grande Segura ro papel de ‘citar, ero aumento da possbkdade Ge experiments noves Weriess «iis: x aco us que um pouco mais sola com faitaaars, parque asides tazem cam ue voc 2 ena mais 2 vertase mest... voo8 tem maa elaentcs pr neva 6a ‘azar uma cota cree na hora que pres ‘oe percioantescbservaram que sua partner no projet faz com cue deseem importincs a virce esunoerlasonscos fs fcinss #8 fntiagso, Esiesassutas eta: + Soeuanga dos membros do up + espero its do grupo tami apron acu assim qe a gente lemtver de or asses culdads, do vores loses ca passa, de verse ela esimente quor parca, se ala 1 wm conde, ver a st dos timtae dol, deiritar 9 exper. Eu tenho to esse culdade do vera quel co espace taco, oa tintacze da cada um, ou no tna esse cudad antes e 2 va0.0 essoat ras ato, mas parcpatvo. mals neesseco tab. sa strands uma ction * limped panera Ex uitzavatencas eos e io planeiova un ime pare @ofina, 8 vezesWabainave ii cles eva até reo confuso. €intaeesents porque dnamiza 0 grupo, mae tees 0 resutad nfo seo mesma, tabex nla. Com ceveza o rez no é 0 mesma com ume oicna planeeds sueany elo manos aio partspanis ntaram que esiavam menos dependantes da fla ra nas leas, equ Into hava vazco becatcos para eee como faites, «para seu grupos parcpetivos ‘Aa eu ae ove a gran ere & prizes ingusgsm corporal, malas veces até ‘tba no ea ta necseesio. isa em sito um spredizago mut lege. Ae tenes por aios, malas vozen 8 nlm, porqe 0 caro as mas. toa CONCLUSKO Durante o sroceeco de poequieadessitnamos descobrir come os paipanasulitavam ae Weriess de {eata em seus rabalnos# se su patipapo no projeo havi mudado suas concspetes sbee tao ‘como uma fermenta par 0 desenvolienteparcipatve Primera descobimos que quate parcientes trham mudace suas concepts ere possi do uso do wo om ste tabatos. Um feo comentixo 6 6 quo 2 segue asi, aitago ae ume ene com Nasa, TECTESERESSS EEL T ESTE ESET EET Quando eu vaeva 0 teatro, quando eu fazia o teatto, eu tnha essa preocupacto de tier um espeliculo onde o poblico se senbsse sallsfeo, eu tnha essa preacupagao de que {in sepetaeulo pra ser bor tom quo agradar o piblico, « no fazoro pubico os questionar de ‘evtas coiens.E hoje no, hoje ou tenho ula visdo de que © teatro pode. Embora ele no ‘Yona 8 agradar aa plo, 0 ainda assim abririgum questionamorto, le, Natan (0s participantes avaliaram a utlidade das seguintes maneiras: “0 teatro facta a partipagdo ‘0 testro envolve tanto os participantes como o plblico no proceso de desenvolvimento “O teatro motiva 2s pessoas a parciparem: Est felendo sobre drogase eat al, intoragindo stravés do teatro, @ isso eu acho que muito bom, porque eu acho que envolve male as pessoas, Eas pavsam a falar, 2&0 ‘movimentar, Ge axpresear de uma forma aseim, bem lege, bom comunicatva Roseane Logo apés usar as tenicas, eu poreebi que as pessoas icavam mals dleponivels para ‘trabalho em grupo. A comunicaeso era melhor, iso fl um eli Inediato ‘Janeyia (© teatra funciona eama um eaalcador ca agée: © pexier que as téenicas tem de tazar as coisas acontecerem... Eu} tabalhel com varias metodologas diferentes 20 longo Gesse tempo e quando uso as Lécnicas, aco QUE ‘sempre me surpresndo de alguma forms, Marisiela (© twalro ajuda aos paricipantes felarem de suas préprias vidas: (Os ovens, numa das ofcinas que eu Labalhel, estavam sentindo muita segurenga com ‘trabalho... Els colocavam multas questées delas mesmos, muitas coisas sobre o que eles ‘Same vviam. Enlso 180 fo! bem inlressante, nao eram s6 mascaras, brincadeiras eperss. Jenayna © teatro estimula @ espontaneidade © possiblita trabathar vit tomas através dos jogos: Anlas eu buseava com outras colsas pra facitr @ abertura do fala, a espontancidade, _aexpressao de eentimentos, também esses eram objetvos dentro das ofcinas. Eu acho que ‘com o curso, o lequefo\ amplado e,principalmente, com formas mals aspontaneas © ‘anamicas oe trabaihae Por exempis abe como & que lee fata? E assim.” gente vat brincarnoja?” Entao, pra ees, @ uma forma de falar sero brincando ou entao, de sent ago ‘raves Ga rincadeira’ Lace ” ‘TRES ESTUDOS DE CASO DO PROJETO ARTPAD No primero estéga do projeta na Recife - Bras, enordenamos cinco meses de ofénas com representantes de 21 ONG locals, O objetivo dessas ofcinas fl pesquisar as manelras com 25 quais 2 técnicas de teatro js haviam sido usadas em processos de desenvelvimento, bem ‘camo testar © constr novas téeicas. Muilos dos patcipantes tntam alguma experiéncia ‘am roleplay ou Jogos para consul a cooperacSo 60 gtupo, mas alguns no haviam {rabalnado com a ideia de usar temas tals come Senualiade © cidadanla através de técricas ‘baseades em teatD. As ofcinas foram um agente catalsador e faciltador da inclusBo dessas ‘onic partcipatvas baseadas em leato, dentto da meiodologia da maiotia dos. pattcpantes no projet, Durante este periodo, acompanhamos de pert rts experitncias om que foram intoduzidas ‘eslas tecnieas: grupo de homens jovens do Programa PAPA, mulheres jovens do grupo Mai Ii fecompanttados por quatro meses) e educadores do alfabetzacio no NUPEP na ‘Universidade Federal de Pernambuca (acomparhedos durante irs eeusées). Reaizamos um elude exporatrio com cada grupo, baseado om observapies, enrevsias semi-estruturadas, ‘enioas de posqulea bezeadas em tealro © slgumas técricas do avaliagdo partcpatva, tale ‘como facade grate (Ex. 122) e fotes (Ex. 194). Cada grupo ce encontvave sumanalmonte © ‘era caordenade por organizagbee paresiras loais do projeto ARTPAD. Abaixo, voce encontrar estuos de caso dassas tbs experiénciss: ESTUDO DE CASO" eS! GRUPO DE HOMENS JOVENS DO PROGRAMA PAPAL Karla Galvdo, Maristela Moraes, Deniel Lima e Maria Adrido (Programs PAPAIUFPE) ¢ Jule ‘McCarthy (Universidade de Manchest) (0 Programa PAPA! é uma inettugo civ 99m fins lueratives, sediade em Recifo, que desenvolve, avdedes de intervencéo socal unto @ homens de diferentes Wades, no nordeste brasilero, bem come allvidedes de pesquisa, formagdo e capacttagao nos campos da ‘sexualidad e reprodugso, em nivel local intomacional, em parceris com a Universidade Federal de Pernambuco. Os prnohpale temas de wabalho ac: patemidade na adolescéncis; ‘rovengéa de DST © aie; violncia de génere; comunicagao e sate; radugdo de danos © ‘rogas |e atvidades votadas & populagso eo ectuluradas om vs momentos que se relacionam: Jntervengao social rela (encortios eemanais com a populacio alvo na forma de grupos de sdacusst, ofcinae elou vias domieliares);reurides de planejamento © avaiaga0 & ‘workshop te6riso-metodclegic. Um dos campos de agdo do PAPA! 6 a Escola Estadual Novaes Filho, localizada na Vérzea, lum balro onde reside populagéo de baixe renda, em zona Ge alta wulnerabidade, do acordo com claciicagse da Secrotaria Municipal de Saide. ‘A ecoola Novaee Filho & a maior da rego, alsndendo @ 1600 alunos da Varzea e areas Creurwiinhas, Nessa vecola, o PAPA\ rabaiha com um grupo de nomens adolescentas © [ovens com dade enire 15.621 ancs. As aividades desenvolvias visam promover © fenvolimento desses rapazes em quostees relates & socialzagdo de gener e A violencia, tende por bave o prinipio co protagonisme/panipagae vent TESSSSSSTSSSS Sa Neste estudo de caso, remos dlscut cobra introdugso 6a metodologia de tanto © desenvolvimento junto a esse grupo de homens jovens, ¢ os beneficics que tal sbordagem pode proporcioner, No comepo do ane de 2000, vive tenatvas e diferentes expesiéncia foram estabelecidas ‘Bare manter um gruno de Nemens discutindo temas rolacionadce a génoro, soxusiaado e olen. Ns nico, ndo fo acl garantr une coninuldede do grupe por pate doe javens. Com ‘excegio de um patcipanta,inlogranto de um grupo jovom religioeo, os demais nunca haviam parlsipado de um grupo de trabalho tematic. Em nosso primeio econo, 08 ovens Sperosacam em massa, cuosoe para saberem 0 quo ia so paseat no grupo. Quando & ebrosidade fol saistets, a partlpacdo no grupo fol pouce a pouco reduzindo. Durante este periodo, a oquipe do PAPA! idetifceu e vivenciou no dia-a-da do trabalho junto a osees homens jovens as dificuldades inerentes ao trabalho de cago de demanda junto a homens, {que om aus eocialzagao, mutas vazes nao eo educados para compartiharem sue Vvnciss Cotclanas junto a seus pares. Sendo assim, o grande desafo para a equipe do PAPAI ora ode {amar 0 espago do grupo legitmo e recanhaside como um espago doles e para elas. O ‘caminho seria 0 de rabatare car um espage de escuta e desenvohimanto paralcom o& homens jovens. ‘A motodciogia de trabalho passou a ter, entdo, nesse perfodo, um caréler decisive nos recionamanioe postorores. A equipe de trabalho comegau a intarogar-se acerca doe ‘étodos ampragados até ondo eles estmulavam e propiciavam um espago de integrago do ‘up 6 alé onde havia lacunae que precleavam or eonigidae com outros métedee, Eram empregados, até enllo, colagens, videos sécio-educatvos, pBsteres e misicas,abrindo sempre un momento para disussao em grupo. Oss fcitadoresas dei ingoduzr \Wonieas baseadias em teato, ue eslavam sendo aprendidas através da paricipacso no projelo ARTPAD. {A principio imaginava-se que essa metasologie poderia ser reeitada par um grupo de homens Jovens da ciasse rabalhadora urbana, onde oteato © as expressbes corporis eram, mulfas vveres, atrmados como elementos nao compativels com os modelos de mascainicade presontes, Contudo, @ equpe surpreendell com 08 rsullados: Fol o primero gropo que usamos esiss técnica 0, eu usse "sso pode sor bom df, 10 sai se vai funcionar.. Fol uma nova propasta tabalhar com som, expresso corpora. Era complstarmante diferente do que eles [os jovens} haviam trabethado em Ofcinas anteriores. Entéo, fol uma grande surprase para fodos, que nos deu uma ‘grande saistapto, (Relate da factacora) ‘A partir desse momento as oficinas foram masificadas, aumentando néo $5 0 nivel de Ptticioagiio dee grupos, mes a propria fequéncia aos encontos: ies mostraramse diferentes. Estavarn mats reiaxads e particparam mats. Percebemos que haviamos encontredo ume dreedo metodoligca @ seguir Os outros tencontrs foram uma condinvagéo dsto que crams: 2 expectativa da primeira sesso... Eu nunca tinha visto es gare em embora tao falizes do uma oficina...Eles \deicaram e sala pulando para cima e para bao, fazendo sons de cade maquina [exercicio de fechamante da oficial. até 0 perio do catego, (Relate da factitedora) Passou-se, assim a empregartécricas de teatro para trbalhar temas espacificas, tals como ‘gonero, relagdes ene pais fies, usce de drogas,volancia de genero ene outros, Utizando essas técicas,o tralamento dos temas palo grupo era razid6 de ura forma mals 0 ‘ica ¢profunds. Por exemplo, numa determinad ofcina, pediiés a0 grupo pare construir un ‘ural ince (Ex, 118) para Conta a histra de Pedro (nore fcicio) Quando o grupo ley 2 Pistécia no mural, nvoduziy elementos de sas propriae vidas, ncuindo fortes indicagdes de voléncia que nls haviam sido previamente reveladas, ‘Nurn corto momento... Pde recobou uma amoaga de morte @ passou @ ser membro te uma igrja. Uma das parts do mural iia imagem dur menino com a bible ‘Sebaxo do brag saindo da grea. Dopeis desse exercico realtzad, perguntarnos s= fr9 aluma coise que aconieet com Ireqiénose, se alguem canheciaalgusm que havia passado por iso. nde nao tinhames Idea, les nos confavam que ers milo omum, era uma ds maneiras mais comuns de escapar, voce ou moma ou Se omar lim easiao evangélice para esespar dessa sluacso. (Retate da facttadora) © arupo Include @ equpe de tbat e es homens ovens, estavs, portato, tendo a pssbidade de mator entondimanto da experitncia de cada partcpante: les néo estavam so tazendo tose, els estavam se axpressando, sem dtculdades les folevam de suse propries ridge, contxivalzando seus problemas @, 0 Mais Imporiane, pociam afscubrissa sem mascares, Som escondy, som modo, @ com ‘Scere (Relata da facittadora) Pais @ Filhoe (0s membros do grupo, greduslmente, comegaram a defi, unto com a equipe, os temas que {esejavam traalhar. Um des temas escoinicos fl 0 relacionamento pats e fines. Durante fe ofing, 2 equine usou uma técnica do teat do aptinido, “smagem da Palavra” (Ex, 112) als ura vez, 2 drnenszo da violencia presente na vida dsl dos partipantes fol mals ‘vidente. Imagens de pais autortrios e hos sulmissos, de homers vokenlos,aleocicns, ‘nas ds hurhagso, homens que batiam em sevs fihos © esposes, eram criedas © lscutidas. Finalmente, dopo de um grande nimero de imagens negatives haverem sido elabored, i solistado quo 0 grupa ciasse magane ao rlacionamento eal ene pals e fos. As imagens ‘sutanies foram Ge um pai abrazando um Fike, um caloroso aparlo de mao o vias imagens ‘onde ambes, pais fos, axmressavarn aeto mtuo, lravee deseo cenjunto de imagens, 3 ‘equine cbservou uma grande possibiidade de refit e raconstul relacanarmertos 62 uma ‘manera postive Homem de Vordade nio Faz Teatro Durante este pariodo de trabalho em'grupo, aval © pracesso era de nosso grande intresce. Pottant, aleamas vanas tSonicas de avalagao haséadas em taro, Assim, numa das Dfcinas, fo! solctado 26 grupo que se dvdisse em pares, e moldasse, um no auto, imagelis (6a palaira “lest, segunda instugoes da tecnica Imagem da Palavra (EX. 112). Espostaneamente, 0s gavotos moldaram imagens esteeotipadas de homossexuais,além isso recusevam-ce a justfiea Ou inloxpretar as imagens dos outs partcantes. Os ovens SOTSSUSUSSEU STS i ‘fo reoanbaeram ou ivstam cniecimeto de qus ees esavam usando tealia como un meio do comunicage. Els tam ancoateco uma inguagam, que hava foci ele una vos, mas S68 Tinguagem no pei ar chamada do lata por causa de assciae cura xistates em relagSo ‘sp nome tetra. © gro ertstzon que nao esavam fazed tare e que ato no ee cola de home’ Porm, pergunou @ facthadora, 0 Gab saa uma avid pra para homens” Nos encontes ‘guile, fake pede Vabalna as nopbes de género e masculnidas unto ao grape Cconstanemenie € olarnde 30 antonimante que o gre Rava consi eee a pala ato" um tera aperenamentedtane es temcss de dei humana, adn cu igusidade de género ‘concLusto ‘Depo da cemonstarem una tore resistncia com aia de “tarer tat". 08 omens jovens do Nowses Filho comagaram a adcter ao tcrioe de tate como ume fa da s cercar com © mano ‘Adapt oe pansiamenios das olicnas, 9 faciadoraconsoaus ar com esa ellis Vebabar iuntanenta com o grupo para ivesigro ice mati preci nos encore, sande tetra, 8 fue supose com os cmtos que aperecertm Est milo rc & ‘mut via Ea mito bam sen que 0 recurso nos perma wabaihar em seguanca, 0s _possbitanso tocar om lamae gue paresiam dacades ey alas, 2m vergena, modo ou stapde. (aceite Fcttaccea) (os homens ovens continua a taba com © PAPAL User teao para excore us reliades © ‘penaersobr tuto las pada ee ver como edeos, cm draios esponsabidedes, eer ocebidadoe para muda une dps vie. ESTUDO DE ¢ASO2, [AS GAROTAS DO BALE MAJE HOLE NO NASCEDOURO DE PERINHOS, O bal Mole Mote sm gine do aga afro sordenda per um batarin © uma edie, que tuaalba com garcias adlescetes © ovens, em Peaintos bao de pier da cided Ol, Rego Metopoltana de Reele-96. © grupo ‘exist 3 anos, possulatualments 1Binlegrants @ ott recursos tances a pars de doagdes@ dos cachbs das apresonages, ‘As cactas do grip tim dade entre 13.624 anos; eaas caver estar stuns e endo boas eae pare cominuardancande. Eméerareazam rst aposantagies, oF recursos obce no ao eufilnta pare a

You might also like